Академический Документы
Профессиональный Документы
Культура Документы
NO. 93-81279
MICROFTLMED
1993
"Eoundations
?5
Fundecl bv ihe
COPYRIGHT STATEMENT
The copyright law of the United States - Title 17, United States Code - concerns the making of photocopies or
other reproductions of copyrighted material.
the law, libraries and archives are authorized to furnish a photocopy or other reproduction. One of these specified conditions is that the photocopy or other reproduction is not to be "used for any purpose other than private study, scholarship, or research." If a user makes a request for, or later uses, a photocopy or reproduction for purposes in excess of "fair use," that user may be liable for copyright infringement.
in
This institution reserves the right to refuse to accept a copy order if, in its judgement, fulfillment of the order would involve violation of the copyright law.
A UTHOR:
BERGK, THEODOR
TITLE:
OM M E NT AT O DE
I
PROOEMIO...
PLA CE:
BERLIN
DA TE:
1839
Master Negative U
fm9^m^^0l^
BergK, Thoodor, 1812.1381. Coramentatio de proocmio Empodoclia ,. Berlin, ^edruckt in der druckerei der Koniglichen Akademio der wissonschaiton, 1839,
34 p.
24>r cn.
Voiuiiic of pair/plilet5
:vu:un
Restrictions on Use:
u
\
>-
REDUCTION RATIO:___'_/^/^
IIB
DATE
FILMED:
^l^St, ^^^
INITIALS
^^
301/587-8202
Centimeter
12
4
!'
8
"I"|||||h||H||||!i|miiI|||||
10
11
12
13
l
14
15
mm
iiiiliiiilinilimlniiliiii!""'
^m
Mii|ii ||||||||||||||||i||
Jiiiiliiiijii
nMaWMMMMlM
!!!(l|llllll|
fl
I
Inches
1.0
^
^
56
63
71
II
=
2.8
2.5
^^
1
2.2
l^
ta
2.0
l.l
1.8
1.25
1.4
1.6
BY flPPLIED IMflGEp
INC.
Vi
'^
THEODORI BERGKII
'
L?' 4
-j^
U^^^
'.
COMMENTATIO
DE
PROOEMIO EMPEDOCLIS.
Ankundigungsschrift
der
<
am 28 SeptemBer 1839
zu haltenden
Ronigl. Joachimsthalschen
Gymnasiums,
der Dlrector
Dr.
AUGUST IMEmEKE.
MMvrsT^ ^SJVJMVM^
Berlin.
(ledruckt in der Druckerei der Konighchen Akademie
der Wissenschaften.
i839.
TH EOD OR
BE
IV
GK
COMMENTATIO
DE
EMPEDOCLIS PROOEMIO
^I#(*^
ait
poeta,
illo,
quod
est:
etsi
paulo pinvi et
guius crassaque,
ut dicunt, Minerva,
sicut
multa
alia
in
quo de poesis
natura egit,
rectius certe
veriusque judicavit,
utilitatem
quam qui, ubi poesi pretium statuendum est, omnia aut ad fructumque aut ad jucunditatem oblectationemque referunt: quamquam
si
quis,
ille
quidem,
at
Romanus
homo,
h. e.
commoda
<
ceusuit, poesis hoc inprimis institutum propositumque existimet, ut animos erudiat et couformet ad humanitatem cum voluptate aliqua, qua teneras potissimum mentes
alliciat
ad se ac
deliniat.
saxa,
poetae, quos
tioues,
secum ducere solitum esse, ita oranes omnino quidem benigno IMusa lumine aspexit, efferas vehementesque perturba-
quae rectae rationi adversantur, impotenterque in hominum animos dominancompescunt. Non tamen hoc est poesis quaai prosint fugienda, quaeve expetenda, extremum, quomodo anmii cupiditates libidinesque
poesis totius omnino vitae simulacrum ad perfectam illam omnibusque numeris absolutam, quae poetae animo obversatur, veritatis speciem adumbrat atque
Verum cum
conformat, homiues,
molestias,
quamquam proni ad libidines, abjecti ad pericula, moUes ad hominumque imaginem intuentur, subito ita commoveri
qui obruti prorsus et exstincti videquales sint cognoscunt,
Ita
soleut, ut divini
homines
et se ipsos
cum non
solum quae clara in luce posita sunt emineant, sed etiam ubi umbra
illustretur,
et
est et recessus
vero
etiam ad
uberiorem rerum
et
humanarum
et
divinarum cogniali-
cum
Hac
ipsa
autem
ad
veritatis virtutisque
est.
Non
injuria igitur a
poesi
rationem meliorcm
et
jucundam delectationem
repetiveris.
4 vwvvwvwvwvw
5
WVWW^^VW^fWW
quasi
Verum propnum
Tindicat,
quod,
cum
veritafis
fabulanim quasi involucris quibusdam rerumquc simulacris magna cum soUertia coudila tradat, sed ipsam doctrinam ingenue profiteatur, hoc ipsum, modo quod divi refeilere atque erroris couvincere videtur. At ejusmodi carmina,
qui
intent.ori
illa et consummata arlis specie longe abesse animadEst autem hoc carminum genus quasi in ipsis confiniis poesis et pedcstris orahonis situm, ut ubi de Loc illovc carminc judicium sit ferondum, haereas saepe dubuis huc an illuc referas: nam iuternam quidcm formam atque speciem ubi intuens, poesin csse arbitraris, argumentum carminis atque institutum ubi examinas a poesi procul recedere intelligis: ifa, qnod in omuium omnino arlium inseuiorumque monumentis summum est, quodque praetcr ceferos poetae et petunt ''et consc-
non jam
inter se pugnantes, facile coaluisse perfectamque consumraatam Graecae gentis virtutem enituisse animadvertas. Itaque cum infiuitam paene rerum vim et copiam animo perlustrasset, luxuriantem hanc ubertatem
et
vertet.
quae ingenti mole animum propemodum obrueret iugeniique praeplurimam dedit operam. Jam ut Xenophanes primus ipsam veritatem procul a sensuum lenociniis fallacique imovarietatemque,
stringerct aciem, ut suis legibus terminisque coerceret,
ginum specie
et cogitatione
investigare
comprehendere
ipsumque deum, ad quem omuia essent referenda, mcnte studuit, ita etiam ornamenta orationis et lumina asperet certa esse sibi
uatus
est,
ea ut simpliciter,
cum
re ipsa,
quoddam
sive
omni virium contentione. Nec facilem sane in se recepit laborem aut expeditum planumve iter ingressus est, cum primus sine exemplo de rebus maxime absconditis et sublimibus carmen pangere conaretur: itaque factum est, ut licet versuum vinculis inclusa cssent praecepta, saepe tamen ad
nisus
est
dilucide
ordinateque exponeret,
Graeci aulcm, ut omncs omnino artes liberales aut primi inveuerunt aut
serpit
Xenophanis sermo,
mvculas ab
.nvcntionis
ct
al.is
ct
qui ob id ipsum,
elatus fuit
fuit.
laudom
tribucrc possinl,
ila
magna escolucrunt
et
emendarunt
sollertia.
Atque
Parmenides Eleates,
in
ets.
viro praeclarum
quoddam
fuit
ingenium,
et
nulla
pietatem etiam
Hesiodi carmina, quae ad epicae poesis similitudinem Solouis praccepla, Simouidis Amorgini iambi,
alia,
cum ad
veritatis
et
quae
damentisque, quae
resceret sapientiae
jecerat,
se
ferunl,
eliam
ca poemala,
efflo-
in
quibus philo-
quamquam maxime
.ngcmo, tamen tanfa artc sunt elaborafa ac polifa, ut Gracci in hac quoque re suo ,ure primas ad sc vindicent. Efsi enim philosophi illi vafes hoc unice agcbanf ut .psam vcntatcm ralionc comprehenderent comprehcnsamque dilucide cvponerent famon scdulo curarunt, ne extcrna spccies ab instifula senlenlia prorsus discrenarct'
aut abjecta esscf humilisve, sed quantum quidem iicri potuit, ad pulcriludinis veuustatisque sniiulacrum conformare cnixe studuerunl.
Cum
autem Xe-
tractasset,
nophanes paullo pinguius nonnullos locos, qui satis impediti et difficiles erant, Parmenides tanto ingenii acumine res vel obscurissimas crassisque errorum
obvolutas
pervcstigavit tantaque judicandi subtilitate de
sit
tencbris
seruit,
summis rebus
dis-
que facilem
Non
Jam
aliis
si
pedestris
orationis
qui
propemodum
ferunt speciem;
rimus.
et
hos, qui confinuo se ordinc cxccpcrunf, elsi quisque arfis ct ingenii laude llonut, non exiguo scjuncfos intervallo ef quasi gradibus diremlos csse rcpc-
se
componimus,
ferra
mariquc
ita ut difficultates, quibus rerum CDgnoscendarum studium, cognitarum explanatio circumvallata est, audaci nisu superaret et altius jam evectus, ubi semel foras eminuit, ocius arcaua omnia, non solum
jacfafus, ut est
mobile
v.t,
genus
cst,
cf iu se et in aliis esf
Itaque non humile aut abjectum dicendi sed grande et sublime, non hebes inersve languet sermo, sed mobilis et
incitatus proUuit, ut
coliocasscf, ad
Doricac
consequatur
sustulit,
quocunque divinus impetus poetae animum abripiat, eo etiam ipsa Et hoc ipsum, quod Parmenides sensuum fidem non prorsus verum mentis illos quidem quasi nuntios quosdam et satellites existimavit,
oratio.
X
I
G
'VW\)WV-%/VW'WV
VVWVWVt/W^WW
qui, etianisi
non
iis
subesset, at certe
effecit,
inquam
ut orationem
que
rerum, quae sensibus subjectae sunt, communione avocaret, sed Uiminibus potius artisillecebris distingueret atque ornaret. Verum ut grave et sobrium erat vatis
in-
que ultimas mente et cogitatione comprehendere tentavissent, Empedocles, qui ad philosophiam accessit non recens ortara nec in cunabulis delitescentem, sed adultam jam et confirmatam, noluit iter prorsus avium nuUiusque ante pedibus tritura investigare
aut
decorumquc
est,
sibi temperat,
ne nimis juveniliter
quidem sed
casta poesis.
Non
tamen, ut dicam
quod
quae
ila
pulcrum perfcctumque
existeret
temperamentum, verum
inventorum certe novitate commendatam in medium p^roferre, sed, cum praesago quasi animo videret, quis esset naturalis flexus motusque philosophiae, intelligeretque, sua quid potissimum aetas flagitaret, saeculi nisum secutus ea, quae priores recte vereque indagavissent, suopte ingenio conformare et componere studuit: tanta autem animi contentioue tantoque acumine adversantia et secum pu^nansi
doctrinam,
non
alia re,
tia conciliavit,
ut ex tribus
illis
generibus,
modo quae
Empedocles Agrigentinus,
enumeravi, existeret
que praeclara
virtus enituit,
quo tantum lumen animi, ingenii consiliique tamut non solum praesens deus, qui arceret et propelleret
in
novum
ali-
ratione junctum.
Empedocles
in doctrina
mala, qui scelera expiaret, qui laborautibus auxilium ferret, qui juvaret consilii incertos, mortuos deniciue excitaret ab inferis, videretur aequalibus, verum etiam ipse virtutis egregiorumque factorum conscientia commotus hanc mcntis ingeniique ^im sibi
divinitus
fonnae venustas.
rebus oratio egregie congruat et ex argumenti veritate proficiscatur Ingenio Parmenidem si aequat, at certe arte illum
cum
ut nihil
ipsius, ut perhibent,
disciplina atque institutione est usus, sive aliunde illius placita ac praecepta percepi/, eximie admiratus est studioseque aemulatus, nequaquam inferior fuisse censendus est.
Eadem
in
utroque viro
veritatis investigandae
fuit dignitas gravilasque, eadem pietas animi et sanctitudo, studium par: judicaudi quidem disserendique subtilitate supe-
repenatur ni his carrainibus, quod non sit expolitum, venustura, ornatura, adrairabili denique placitorura explanatione dignura. Sed quid labor' longius ? exeraplo potius quam singulari arte haec carmina composita sint demonstrandura est: nec alte repetam
quamquam etiam Empedocles eximio iugenii acumine fuit ornatus: at doctrinae copia et ubertate longe praecellit Agrigentinus philosophus: nihil enim est, quod ille a se segregarit aut alieuum ceusuerit: et quo magis aetate provectus est, eo plura mente et cogitatione est complexus, eo raajore studio vel remotissima quaeciue
rior Parmenides,
sit congruura: coutinuo proponam redintegratura ipsum carminis prooemiura, quo nihil magnificentius, nihil venustius dici aut fingi potest: naraque
spatia
animo
est
permensus.
Jam quod
in
certe ctpzoul.'o-j, ^pyov -^pc.cTcov Jara si reliquias dispersas et xp^ ^iy^^^ T^Xctvy/.. vetustate obsoletas coraponere inter se pristinuraque revocare nitorera professus a vero aberravisse minusque fidem datam exsolvisse hominibus doctis videar, illud velim teneant, nie magnis temporis angustiis inclusum fuisse, ita ut haec, quae propemodum nolenti exciderunt, paucis admodum diebus opera
timus, parva incrementa et primordia, licet extingui et interire videautur, ubi qua extiterit species, per omues tamen vicissitudines non solum
nova capere augmenta, usque dum ad altissimum consummati operis fastigium evehantur rursusque retro subita collabescant ruina, illud etiam in Graecae philosophiae monumenta, si diligenter studioseque perluslramus, cadere animadvertimus: maximeque documento est haec ipsa Empedocles disciplina, quae licet discrepare
tribus libris composuit, ad Paustudiorum socium misisse testantur auctores fide haud indigni Ari Satjrus apud Diog.Laert. VIII. 61: ^H. ^^ o n.v.../.,, '^,
c^,..
'A^/, (
'
Ilaucrawa,
cn)
omnino videafur
placitis,
illi
veritatis invcstigato-
lones illi philosoqui phjsici vocari solent, in rerum natura cognoscenda potissimum occupati fuissent inlinitamque rerum varietatem et copiam ad unum aliquod principium revocare studuisl)hi,
Nam cum
,^"^^;PP"\^'";
T n!l'r Jambhch. vu Pyth. s. non improbabile esl.
^^^^^^"^ esse
n.si forte
f.,
Tarentinus ille e Pjthagorae disciplina profectus, de quo vide 'Ap,.r.>, legendu.n, quem in libro de Pjthagora haec
"^
attidsse
sent,
Pythagoras autem
et
et
animum revocassent et in morum vitaeque explicatione acquievissent, summa cum judicandi disserendique subtilitate ipsas rerum omnium
deniquc
T..*7^r,., c^X.rr.,,
C) Simon Karsten, qui nuper Empedoclea dihgentissime retractavit, corrigere voluit 'A^vrr.o; V., quoniam ita m ep.grammate legitur, at illic potius 'A-^rr.u restituendum, nam 'A^r^,, quod non multum reced.t ab Avcl.,,, lediam sjllabam producit, quo pacto dicuntur x.X.V.,, .J^L.,
oJ.r,., Iv.p^rr,.,
rationes causas-
r H
^V^^.,
;.^J,
^L,
de quo
>\^AA^/VVt^/l^/V^>^
'WV1VW\ 'VVV^^VW
Hunc Pausauiam
Diog. Laert.
Anchiti filium
non
'i2
(pihoi^
cLV
o;
fxsycL olttv
noksuj;.,
xcLToi l^oL&eo-j
'
AxpctycLVToq
ibid. et in
Na.sr
tjIov,
cLxpcc
oLyccSMV /xsXeoYtUovsg
xdLxoT-^jo!;
olnsipoi.,
zpym
Svr^roq.,
EeiVujv aLooiwv
Xi/7.s'vg,
'Ayj^irou
eSps-^ye
Xcci.peT'
'ArxXv;7ria.'cv;v
rrcLrpig
Tekx,
TcLivlxic
O5 noWovg
^MTcig
i
'-
ujjnep goixe,
ScL}.eicig.
Te nepiTTenTcg TTe^ejiv Te
Sxhccuujv (')
ToItIV IfX
I.
SVT kv
\y.WIXCLI
s; oItTSCL
ol
TY^.sSoujVTCf.,
Et fuisse Pausaniam
ed. Basil. qui
rrtxi}^o%^
V!.viY^Ta.i
artis peritia
T.IV.
p. 35.
r,v
o'
^yj snovTcti
eum
7u>
medicos
refcrt:
Kou
Mvpioi, etepecvTe;
TrporSsv /xsv epig
cj
on-/i
7uji'
Evpy,ju,cLTCjCv
Kw
Ol
Kcti K.vi^Ci:.
Bmov
fxsv
fxavTOTVvewv Key^prfjJva,
)(^a.hsnYiTi
en\ vovTiw
AYipov
"/-1
nsncLpfxevoi
a.fx^p'
o^vV/itlv,
y^a
^''
Tt
toOto to ysvo<;
7Yy
y,v
tuv
sTri
sttiXl-kovto^
7Cjov
navroi^Lov
invSovTo xXvsiv
S'u-/\xs(t
poi^iv (^).
Ct-JTC??
a.ycL^Y,V ipiV
y-cLi
iy,SLVY}\ YtV
'HtIOOO^
STTYIVSI.)
yiCfA
cl
SK
'Eaxsf^^o/tXr?
illud
arbitror,
potissimum conscripsit:
indicat, puto
eundem
esse,
Pythagorac 113:
s-ksi
yi^'<
^svo^oxov k.y/j7C\
uq sl^S TVy/JJTS'^i;
KCLL S'jy,OXJ,
honestatisque praecepta civibus commendaret et quibus sacris ac religionibus animi purgarentur atque a vitiorum liberarentur labe, doceret, tum vero etiam multorum malorum, quae hominum vexant vitam, medicamina versibus est persecutus, quorsum pertinent illa, quac Diogenes L. VIII. 59 affert:
^^xpuaxcc o\ OTTCL ysyoLTi
Ileuo-v;,
xotxuji'
nam cum
virtutis
70'J
(pCVSCL
,\.y/l70V.,
UsSoipjULOTOLUSVCi; S'j6'J^
oiveK20'JTCL70 70 Vy,7rv9g
7 CLX^OKCV T KCLKUJV
sjm
Kpxveuj
fxevog.,
^svo^Oy/cv
si
^Ay/i7ov
$oLvct7cv
Gelac
a.vefxijjv
t en\ yxlcLv
Jam
'Opvvfxsvoi
nvcicCiTi.
KcLTa^SiVvScvTiv oipcvpcLv,
fuit
si
Empedocli,
ita
etiam Pausanias
filius
nou
igitur
mirum,
dc his versibus in Actis Soc. Gracc. I. 1. p. 205. Illud C) addo crrare virum doctissiraum .Simouem Karstcuium. cum p. 70 lustralia carmina tribus versuum miUibus, physica duobus constilisse conlendat. Saue Diog. Laert. YIII. 77 ad quinque millia versuum haec carmina coraplexa esse
Dixi
tra(bt
:
huic potissimura,
quem
At
si
veritatis et sapientiae
natura inscripsit.
misit,
ilhnu
illo satis
T*
f^iv
D-ly
ol
xx5xf^uo\ a?
Ittj)
rsiro-jo-i
xTT*xi?%i>.i. at
uj; ^i?%/>.ict,
quod Suidas
dicit, s. v.
ut
\7:-2,
rvX
xx\
hny hv
id sive
cum
Diogenis aucto-
amicos, quos Agrigenti haberet, affaretur (vid. Diog. Laert. YIII. 54 et quae scripsi de
his vcrsibus in Actis Societ. Graec.
I.
1. p.
205.):
ritate componas, sive pcr sc spectes, parum verisimile videtur. Quis enim credat illud opus in tres hbros diiemlum minorem nuraerum versuum exhibuisse, quam lustralia carmina, quae vel propter argumenti simpbcitatcm tantum voluraen respuant: imo physica vel propter rerum difficilium
et
nomina propria,
ut
0z<jiTr,g, Ar'io7:trr,<;.
At
"X-f/J^c^ corri|ntur,
E-jpuTo?,
uti
alia, et
Al^Tnjro;.
Atque
(')
apud Jambhcbum
cf.
vit.
Pytbagorae 113.
p. 226.
obscurarum gravitatem etiam orationis copiam satis largam cfflagitant. At facile haec possunt inapud Suidam enim leviuscula mutatione scribendum est xx\ tcm :Lg rerpxxig. %'i>.ix, commodc cnim tres physicorum libri quatuor millia versuum complexi sunt, ita ut etiara nuuc fere decima pars servata sit; lustralia autera carmina mille erant versuum. Et sic saepius erratum est in ejusmodi locis, ita, ut uno defungar exemplo, apud Suidara v.
ter se conciHari,
k'7rr,
Scbneidewin Simon.
,
ibique lcgitur
iSx-yi,
quae
iXi-^tixv
(k Tov,
ky ryj TroKiopxio^,
/3^;,
lectio
fuit pbiloso-
rx rotvTa
It^v x:J,
Itjx:??,
pho: nam inter amicos, qui ipso ante mortem die poctae adfuerunt, Pausanias referlur ab Herajam elsi Heraclidae auctoritas parum est gravis, tamcn etiam Ilipclide, vid. Diog. Laert. YIII. 6S pobotus, qui diversam sequitur famam Pausaniam in eadera re commemorat, ibid. 6y. Timaeus Dutem qui Heraclidae fidem in hac memoria abjudicat, non tameo arguit, Pausaniam tunc jam
;
dewinus
in Lyricor.
delect. p. 46.
;
Scribendum rx zxnx
sive tu
ahum minorem
v.,
malis nu-
KiKzhy >;|</
nxpxh^iy
rr,i
rx nxyrx rpi^hix. et
v.
Avxxxc<:i;' tycx-^e
mortuum
esse
IVIulto
diem supremum.
Jt' kTTi^y, 7:ec\ e-^TBXiix; TcJy ik xy5p'J>7:ivoy ^ioy iyrv itxvrx Ixrxxzcr^x. Accuratissime de hac, quam antiqui grammalici diUgcnter secuti sunt, versuum mensura disputavit Ritschhus de Alexandr. Bibl. p.91 seqq.
yiuiux %x-jS^^d
10
11
Kstl
mihv, euT
f^
iSeXv^rSjt,
n<JL}.ivTiTa.
TrvvjudT inccpeii'
0>j3-ig 6
ofj.ppoio
xskot,ivo'j
^Kv
Kflc)
TrXcLvyy,;
vioi;
ctvTcv,
Kct)
y,cu v.a.icL
\\vSpwnoi;,
Sr^!Ti;
os xx\ i^
c(,v')^uo'io
y^fToLTO' 'iTCTrd^ord?
yi
cdSpictv
TYihccvysg,
A^ejg
i^
'Aid^oto
xcCTcc^Siuevov
uJvog dvSpo':.
Iiaec ex Lustralibus
Apparet autem
esset
pronura
fuit
eum
orationem ad plures convertisse; jam vero quae sequuntur, ea cum uno tantum communicaturus cst. Atqui virtutis sane praeccpta tradidit poeta civibus, artis medicae
inventa ubi illustrare vult, medicum, ut par
ficari
est, affatur.
cipulum (quamvis temporum recta ratione adversante) aut Telaugis pcrhibere, quem
patrc mortuo, qui philosophorum fmxerunt ^iA^o^ct?, una
praefuisse memoriae prodiderunt.
scholae
Et Pausaniam quidem
sigui-
At
cognoscimus ex
feruntur,
iis, quae apud Diogenem Lacrt. VIIL 60 et 61 ex Hcraclide procum quibus compouas quae leguntur apud Iriarte Catal. p.450, ex quibus
quae Telaugem
nonnuUos video
fieri solet,
quorsum
et patre et
spectat
carmine petitos
ipse veraus,
ittt
esse.
At vero
ille
quod Telauges
iu epistola
ad Philolaum de Empedoclis
("):
at recte sane
morte
quem commode
servavit Diogenes,
o-i)
Hxyrccvicc,
neque enim
satis arguit
(Tv Ss,
quem eodem
Empe-
enim
demum
in
usu
v.
doclem carmen, quod de rerum natura composuit, ad Telaugem, amicum aetate majo-
est,
rem
misisse,
1
16S9:
Ty^.ccvyeg,
rf,
^y^XJj
6s js
amicum
(Tv
QsSjv
oducv.
nct'JO"ctv,:t.
'OpsVrct,
disseruit.
Hunc
autem,
quem
ante
inusitatum aut
ille,
novum
278.
plane
fuit,
ipsum poetae esse familiarem sapientiaeque studiosum eidemque simui hoc opus inscriptum fuisse vix quisquam negabit. Neque longe quaerendus est, quem Empedocles hoc honore dignatus sit: Diogenes enim Laert. VIIL 44 Telaugem, Pjthagorae filium ab Empedocle compellari Hippoboto
auctore tradit:
Archestratus
quam ad Moschum
et
Cleaenum
yv.v ttxtolv
amicos
x,0Li
misit, vid.
Athenae.VII.
D: Ovjog
'A^%/(rTo*Tc; vtto
(piMhvUq
ijULcl
kcu
uig-Trsp
ttolvt
sKTiSsrSoLi,
TUV KOL-
modis a viris doclfs tenlatum pioxime ad ^tlSeoiyx Sraonxi: hoc enim poetam oportuit dicere, imbres auram purgare, a nimio aestu Liberare. AtSpix autem media syllaba producta dictum, uti est apud Cratinum (Aeliaa Hist. Animal XII. 10:)
:
(')
verum
(')
(nisi
quod
alii
TrXotif^e? polius
scriben-
nominum propriorum
fji.h
apud Aristophanem
in
Nubibus
Kxi
TOi
v.
307:
xlSpix:; uejy xutcv,
Mvri(Tx:xo^'
Tr>.x'j^s-7? hl
'E^Trs^K??? xxovffTr^
xa5'
'HpaxAEjTe?
o crxoTeiy;?
i-^vupiQsTo.
Adde
Tzetz.
xpry
tavtx;
Chiliad.
aTsS^r^sry.
IL 902:
cst
5i
Tr,>.X''jf^<;
fjiivroi
ye
rp Trpe?
uxxe
55
Tivog
x-jTui
(Pylhagoreorura)
TTTTtMCJ
rxova-ti o
xeti
'EuxehxKifi evx
/uj
rTfy (Nsy$>r?)
Tr,Xxv*j[cvg eTritTToAjjv,
otj ij.TiCxev
Bpcmvev
sryoti
x^io-Kiffrov.
u\
12
VV^/WWifVWl.VVW
i^
\
13
'\'VV\'VW\'VVV\WW
Awv
TovTc^y u7ro5>;)c^v
d^v
xpo\'
dixi,
Moschum solum
appeUat, uti
fuisse
Empedoclis carmcn,
convertit ad
cst in
nonnulli propterea improbaverint, quod ubi in decursu operis aliquem, ita ubique loquitur, ut unum aliquem compeUet,
TeVirstp* r(nv nxvrojv pL^ujixxrcc ncujrov uxovs.
lii F. 1 1 1 F
Upujra, fxsv ovv divpujv
AY^fXY^rpog.
(\>l\s
fj.sijiv^(roij.a.i
sermonem
y(!jkouoio
uti est v.
55 ed. Karsten:
^loaj^s,
crv
et
V.85:
'r>5
Sh TTXp
Y^usrspY^g xslsrai
ni^rMWxrx MovVvjg
qui quidem versus coUocati erant in ipsius operis exordio statim post prooemium, in erat institutum propositumque ('lo-7cp[Y,; iAyfxct
-Kcisiusvog
Athen.
I.
4.
E.) IVIoschum et
et V.
V.
101:
Cleaenum
278 B: m
sive
Cleaudrum amicos
allocutus
'AXV 7=
108:
T)jv (7v
u'jSmv
xhjSr
fx-/i6'
fxoiSY,
yxp
Item
(bpsm;
ibid. VII. p.
a-j^si.
vow ospxsv,
Ei
oju,ucc(rLV
^cro
reSyjWg.
et
6'XYjfjLSvxi,
(p[}.s
Moc"/^s,,
et statim infra
I
J
Ovrivcc yjpY
cs rponov ksivy^
oioi^Ss^ivxi
clpijrct,.
2u
item
V.
ovx clTrxrY^Jv.
VII. p.301
D:
Kot: XejSiav Xot(3e,
MoVj^s,
roi'
124.
y^rrctroi/
v.
150. et
162:
uvj
sv nspiKhjTrvi
AY^Xm XXI
ccnctrx
Tvfviu.
Uuru
'Allct,
^psvx
iV5i,
ropwg rovr
Atquc equidem existimo etiam in iis locis, m quibus non satis liquido dignoscas, ad utrum sermo sit referendus, hunc IMoschum intelligendum esse.
Confirmatur autein
et
mea
sententia
maxime
p.322 C:
At vero cum Archestrati Gastrologiam adhibuerim, eadem utor, ut demonstrem hunc quoque poetam fere unum tantum ex amicis compeliare, exempli eratia an Athen
r
VII.
fxsv,,
nx-fvv
slvxi,
P.310A:
AX>.3
1-
fxsVe,
(^'Xy xfcf)ct>.y[,
et\II. p.311 A:
Lks^voi
Ty^v
UYph ri
stxii',
npogsveyxrc. is I r
^
cum
srxips,
nomen addat
poeta,
non jam
est
dpsrviv ScLvjbiXcroL
dubium,
quem amicum
dicat:
Archestratum quamvis
C) Eximius
ille
locus,
quem homines
inscripserit, tamen ad 3Ioschum potissimum orationem convertamen ut simul ad Cleaenum referret. Atque eadem plane ratione Em-
emendandus
essc
'Avl2,',
firnog
rj
^sJsti^Tf?,
x^c<Tiy,
AVo-:^r,
Oif, Itte^
'AS;UOv<>!
^xi-^ujCi TroX-Jxps
T:t
(poiiy.oLKoi,
^x^xvTf
T
^kv
TrAEo-,
AA
^'
amicum corapellat. Jam si licet de re admodum incerta et dubia conjecturam proponere, Pausaniam potius quam Telaugem allocutus est poeta, uon quod Pausanias dignior hoc munere visus est, sed quod carmen, in quo poeta se
verifatem expositurum hominesque edocturum esse professus erat, aptius longe refertur ad eum, qui et aetatis aequalis et studiorum socius est poetae, quam ad virum annis -et virtute insignem, cujus nomen quasi honoris causa Empedocles operi inscripsit.
Ex
Til';
;^* 7r(Jiv
oiXiyxix
xai avss*?
xcztTviova-iy^
li^^
omnem
^i.hix
0^:*?
t"
xT/^oyre
^-jvalxa?
tpiSO?,
o;s;vo-j?
t xai i)hat.roioiuuciaL<;
Kxr
Ojrui
aTTXTa (pcivx?, u?
nj
0)rT:iJv,
cVs-a
'AAAa
Topv,- To^T
simile est,
Jam vatem philosophum quid potius in totius operis exordio exposuisse veriquam vera esse quae tradat, in veritate autem indaganda qui sit occupatus,
sed dicetur de hoc loco alibi accuratius, illud tantum indicabo prorsus a vero aberrare Karstenium qui 5v ^o^cx mterpretatus sil ita, ut ad Musam referalur, a qua poetae haec audivent immo hoc
:
dicit,
a deo
tanquam fonte
multas huic magnasque difficultates et impedimenta objici? Huc igitur refero ea, quae partim Clemens Alexandr. Strom. V. p.549 B, partim Sextus Empiricus adv. Mathem.
VII. 123 servavit:
et ori^ine
repctendam
esse.
14
'WV\/WV/VWt/VVV
15
'WV\'VW%<W/\'VW%
unum
con-
701 s^spiix)'
xM-i
fJi.ix\%
c^
apyotXev;
75 tstvktch,
opju^,
-
junxisse,
cum
inter
'AvopacTi
niimog
'^rsivixjnsi,
fJLsv
yoLp
nctkoLjJiaLi
xccrct,
ymcn, xsyyvroLi,
fjLspijULVOLg,
UoWx
UxOpov
vid. supra
?.o'^oi'
"AAAoi JHVoty
el
6b
(5s
oBiV,
y.nxioL,)
tol
r uu^X^jvcvti
aAAa
toy
S'^
tcv opSov
ay'jpu;7riycv
^ivY^g
e7)'Xi,
e^oiCTcy
'i2xvyOt5/:5t,
xccrvsTo
Trf xlcSriceci
Tr,y
^TeivujTTol xtA.
10
AvT2
IJ.OVOV
1? To
ocov ly.ve^TXi
ov
hxcx<pe7
tsT? Trpoxei-
Tlct.vros^
shoLvvoixsvof ro
cX;v
n^g
sv)^sroc:
ciir
svpsiv.
^ueyjjc
20
et
'O.ixcSr,? nfjVe^ti,
xXe7oy ^e
i^Tejya/Troj TrfltAauat
Lactan-
tius III.
sna,x.o')<Tr(*.^
2S respexit:
nspiKr^nrx'
tandum rheda
crv
ouv,
fn-ci
/'tij'^;
luO
eAijtJ&vjg,
Empcdocles angustas c&^e sensuum semitas queritur, tanquam illi ad co^iquadrigis opus esset." Est autem TraAa^ur mentis acies, quam ^ocy ahas vocat poeta;
AAX' a^'
Tmcuy
a5pi
7rfltcr
cv rrXeTcV ^e ^poroig ^
opujpsv.
(')
p. 155.
Tcta-Tiv
tz^jKz.
vUi
^ h^rhov iKXcrov.
(*)
eTiXufi'
Tres versus, quos praemisi, servavit Clemens Alex. loco, quem dixi supra:
gTretci t;> 'Ax.:x->jX'.Trysy
Kxt
est,
ut
crreivoTrccoi
scribatur,
quod Prellerus
re in iisdem
in
c<pohaL
TOirjrr,
l^-JuysvvTX
tt,;-
Tr.VTiv
ui^'
TruJg'
''H
(piXoi,
liSx
^b
ovv,
h'
ex Theophrasto de sens.
a.'/.rSeiy
c. 7
conjectavit:
rrazx u.
nam Empedocles,
xtX.
vulgo legitur ex
t' a.?.r,5eir,,
Meinckius
quae in
tur
wTro?
excunt, dixi
et ^etXs/ATrtx;
quaedam de hac
Jk
S-^i^v'
Annahbus 1S37
TroAAot
dla,
legi-
quo scnsu posleriores maxime poetae hanc particulam frequenlaverunt multum refert: male autem vulgo sic distinguunt verba, ac si x/.r^.> diceretur a.z'ix>.ir\ et Si?'^r>;?, eademque adjecto vocabulo TriVTto? hoixv,: hoc enim dicit poeta difficile homines verilatem, quippe quae non suh oculorum cadat aspectum, sed mentis acie sit itwestiganda invenire: ea enim facillime hominihus persuaderi,^ quae sensihus percipiantur: compares quae de divino numiue dixit poeta
verissimo restituit
cv,v/.x,
JeiAe,u7rr:t
ita
xxt 'Eu7re-
JoxAr; ruujy
ft/;
Ta T
ct,u,oA. fjLep.
^xp EuTriVTCvTa
tuy
ovTuiy Qeujpixv.
perverse sane
ille
locum interpretatur,
:
ita
tamen, ut lectioi.
nis
germanae
V.
vestigia
uli
niulta
ibid.
ingruunt,
correxi
v.
e.
prava
rursus
rulv
ISO:
eJ
cr-ju^rveoiy
et
338 non
dissiniili
el
otvau7rAatxjTo?
Tpc?7rxix
rjx,ci
xaxa.
C'j5''
O^Sflt/ufl^CTJy
(^ixro
}.xf-,c7v,
r.TTSp
T fXS-jicTr}
p. 356 et Karsten, nisi quod is praefert mineant, agitur, sed de pravitate, quae
hivx,
insit
Emperius Act. Soc. Gr. I, 2. non recte, neque enim de periculis, quae vitae imin animis hominum, quae quasi piaculum quoddam
correxerim infra
v.
nei6oCi?clyfipa^7rotcrivol/x.*^JTo$ei?^pv',Ti7rTtt.
0'j iJ.h 'yxs fspoTir, xscpxX^ y.xTX ^v7x xIhxctxi,
atque ad eandem
Oiy.
Sl;,
etv
normam
To
^ri
350:
olvrp
Ou
0'J
|U.ky
otrat^
o\i
vxitujy
^e
5"uo
xAotS^o* oti<rcreycriv,
c(pcx
fjiiy
/3/jto xaAeo-jcrtv,
TToh;,
Sox
7fl'jy',
cj
fxrihx ?.xxyr;'>TX'
/.icjvor,
Totpcx
jUev
c*y
S^ejAoi
elc'
xat
lcr^Aot.
AAXflt ^pjjv
/epyj
x.i
xSiccpXTc; eVXeTo
^'iayTiVi xocjxo/
xtxvtx y.XTxiccovcx
illa
$or,cif.
vulgo enim
^iAoj'.
^fivx
legitur:
toj
conferas Theogn.
v*.
57:
Kx\
vvv
ct^stSoi,
UoKvTrxi^r!'
ci
^k Tpiy Ic-5Ao^
Nu
161:
ncAAoj'
cr?Ar)
Ita
OT;
to xx>ioy
hKicv yiveTxt
oratio
componenda
el; oc^xSov.
mem-
et
1169:
T^Tv a',a5i:v
ub
:
axoxcicri^,
bris, vid.
t'
Ammon.
A.
F.
et Theodoret. Ther. I. p. 476 D, de posterioribus 54 A. Tzelz. Chiliad. XIII. 80 all. Cura hoc, de quo agitur,
^ttv.
V.
et
corruptam
librorum lcctionem
etSAraavT^c reposuit
:
vel
(Biov
^u^ro-i (^orcrt)
at
neque
otSAei
v.
26
Graece dicitur,
fjiipoi; a.(^iov
hoc cnim
dicit
Empedocles, vulgus,
etsi,
MrT
yofjCXi.
vitae
uon
vitalis
in Platon
Tim.
p.
105:
V. 9
affert
oTtiug
iCTii re kx\
; cjx
'yotp
hn
V. 10 Sexti
editt. 7rpoxupcry
Ta'5~'
Plutarchus de Iside et Os. c. 24. p. 360. male. Utitur his Diogcnes Laert. IX. 2i:
O-jTc vouj 7re:jArTTa'
K?^K(i.
xflti
E,u7re5~cxAa,
Outo/? cjt*
l7rt^pxTa
TreicrSi
xvhxciv
ovt' 'e7cxy.ovCTX
xai 'enxYUj'
07rrife7,
AvTo
fxoyov 7ria6ey
tu (aliquot codd.
ita hic
quoque Empedocleam
coluit
musam:
11.
362:
Ov
^otp
(ppoviovci
TSixvxx
Ut fit, uhi insolitam rem adportes auribus ante, Nec tamen hanc possis oculorum suhdere visu, ^ec jacere indu manus, via qua munita fidei
^ivi^crxoucriv,
^evva?; 'HixxAetTov.
Lec^endum
enim
TroKKoi, oKoioi; 'efKv pcuiav: conferas Archilochi similem in ipsa dissi'OTrcTot v Ttve? uJciv oi xoujfxevoi,
TOixvTu xat Ta
in pectus
templaque mentis.
to tcj
'
Acxi?^o'/,ov TtezoircSxi'
If) VW^-WVXIVW^/VW
17
IVWWW\IVVWVW
iit
est
animo
sit
admodura
lumen
difficilis,
in-
sissimum
sibi
etiam, ubi
est
sibique diflidat.
Jam conseutaneum
non dubitavi
ita
imbecillitatis causas
recenserc:
V. 11
jceToc:
itaque
quae apud
non
cC>.oy 7ru-
scripsit, quamvis hoc probaverit Karsten, nam intolerabilis iste est liiatus, neque illud quo referatur, habet. Ego inserui rrx?, quod non raro a librariis temere aut additum aut abjectum esse constat conl'. Porsoni notam ad Aeschyl. Piometh. v. 362 apud Blomfleldium. Jam haec erit Euipedoclis sententia: se quidem ipsam veritatem perspexisse, quara plerique omnes
^jyjTXi
,
se patiantur:
sunt comparata, ut quasi sua sponte accedant nec facile queritur enim poela, quod tenuia sapientiae semina innata sint
in ipsius vitae curriculo incidant,
ingeniis
quac
i'-nisit
culos
illos
amorem
retardent, praesertim
cum tam
brevis
humanae
brevitatc tantaque
scnsuum
fallacia perspicere
nequeant
ita fieri,
haec
vita
parum
quidem
vitalis,
ut qui vel in
inqui-
ul plerique, elsi
exiguam tantum
et cogitatione se
veri particulam
forluito cognoveriut,
et
naturam mentc
infra v. 11.0:
locum Cicero
in
Academ. Ouaest.
12:
quae ad
EiTTSD dTTsrpsvx
^Xjt xxl
^x-v^iAo? etiSrp,
fi;
hx
xoKXulv
^ri
^zotvjuy
hy.i^^OY
Ir^inx ixxtxiu^
TO\J
'Exxlp(^VT*i TTOUXT-jUY,
TTCtVTC?
IhoYTMY.
ubi similiter vulgi temeritatem et arrogantiam increpat, quod. cum paucissima quaedam viderit animo, tameu de omni rerum uatura Uisputare audeat. V. 12 Sturzius xCt-x^; scripsit, nulla idonea ratioue perductus: uam quod requirit, Empedoclem dicere y>7/5/ra illos hanc sapientiam jactaje, (uti Honierus dixit exempli gratia
II.
et institutis
omnia
tati
XI. 2SS:
sus
NCfy hi
hoi;
f^'
et
si
XIII. A\6
omnia tenebris circumfusa esse dixerunt." Eodem spectat rur23: Furere tibi Empedocles videtur (cum ncgat quidquam scin possc) at mihi
de quibus loquitur, sonum fundere: uiun ergo is excaecat nos parum magnam vim censet in his esse ad ea, quae sub eos subjudicanda." At licet difficillimam sapientiae cognitionem esse Empedocles
iis,
ArtfoQ',
aix
J^'
Tt
TseT?
x^TiTrecpxuSxi.
cnJTres
-j%eflti
x\)TX'<;)
id
quis accura-
dignis.^imum rebus
couformationcm, in
si
esse reperiet.
iis,
Atque
si
jto/? Icgitur,
evce^v
refertur:
quorsum
1'lutarchus de poet. audieud. p. 17: Ki tx 'EuTreSsxXscj? 7rr 'd^TUj 7rps%eip t*-jt/- 0'jTu.i ctjt e^riJesxTx Txb' x\hxciY oZt' iTXy.ovcTx OCte yco- 7rpi>.y7rT*. ubi pessimc illud ojto,',- Plutarcho tribuunt, quod quam perversum sit vel
contenderit. tamen ut
amicorum voluntati
satisfaciat,
quan-
tum quidem
Neque vero
illud
quidquam
cum ab
qui
initio et
Telaugem
est
et
Pausaniam allocutus
esset poeta
indicavi,
praegressum
Tx-jTi'
documento
v.y6:
est.
Apte antem
jj.h
illud
c'.tu!^
praemittitur senleutiae
satis
gravi cl
jam ad unum
deilectat oratio:
OJTuj?
r,
ex
7r>.eo'vvy
fxtux^rxe
^-Jeo-^oti,
Pausanias inteliigendus,
H6e
Empedodi
appellandus.
Tr
Hi
/xiv '^LVO-.Txt
TE XOl OV
ffiplClV
luTTE^O? xluY
hi Txh'
x>.y.x7(jOYTa hiXfA.7:Eui;
'ixciv
dxi'y7Tov
oi^xux
'/.r-^Ei,
xctTX x-jxXoy.
vid. versus
apud iVthenaeum
onorav
XP''/
I.
p.29 B:
eXyjsrSf,
ubi non rccte Prellerus repugnavit ei rationi, quara in Actis Soc. Gr. I. 1. p. 203 et in Zimmermauni Aunal. 1837 p. 447 seqq. institui. V. 13 cj h' cCv scripsi pro vulg. av cuv non solum numerum ut corrigerem turpemque tollerem vocalium litterarura concursionem, sed etiam ut com-
Et$
Ho^l
n'kY,pujy.oi,
Aic; <ru>r^po5
7^|25tci',
ioiv
yap
^E^atcbvvjg
avroO
(tci
u>)
ncoaSsv iSiTSsig.
s7vcii
modo
i^h'
'i?.ixcSr;
autem non
significat,
,
'EvMorg usv
MdXXoi'.
oo^si rcv
AsrSicv
scd est
quando
iia coucupivisti
nam
apud Homerum declinare de via, apud eos, qui post secuti sunt, poetas, signi^\cz.\.fesiinare, properare, petere ; eo modo dixit Euripides in Hecuba v. 100: 'Exx.^r, crTrovSf Trpo? 7 iXixcSrv Tx? W7roo-jvXf o-xrjvd? 7rocAi7r ouc-x. Et sic Empedocles ipse dixit v. 292
quod
est
?.Xtrtx.ivo;
cu^^ov
b-jxei.
?.i?.x(uj
referas.
Jam prouum
cC 7rAijv
Scribendum ou TrXerov ^e f^coTu^v (vel (soot o'i<;) ^ fxrjn ope^ps. i. e. ipsam ex me audies veritatem, quantum quidem humana mens cogitando potest assequi, firraatque conjccturam i[)se Sextus, qui haec interpretandi gratia praemisit: Weo\ hi tov fxfj elvxt ek tc xxvTe>.^; x^r^rTov
iTTitpipujf
T>iv
o\if
fuit dicere
e^rel
u^
kXixcSv?,
quandoquidem
ita
xXySeixv, x?.?!
'i(p'
oaov ixy^hxi,
e-i
dv5pa^7rivo;
A070?,
?^ri7rTr,y
VTrdpxeiy,
opci/pey.
\. 14 vulgo
legitur
75 fifOTtir ^ifti;
opo/pe.
cum
iis,
quae
2'j
XTA.
TrAeoy ^'^e
/3poTei'j
ju?Tif
::|
18
19
t/M/Wt/Mn/w% V/M/
Nec
serui.
plane
dissimilis
ex Lustralibus
carminibus,
de quo supra
dis*EV Tu7
(Tflt
TTttVO
Jam
genii acies
est in
poeta, postquam dixit se ipsam veritatem, quantum quidem humani invaleat comprehendere, explicaturum esse, graviter invectus
snsixjv
xnxrv^ov xxovujv.
et
rerum naturam
eorum vecordiam,
sibi
quam homini
et
Xenophanes
sibi
concessum, sapere
Jam Empedocles,
IlevVc^tt,
ut sibi procul
sit
ov rrXeTsv ^e ^poroig
iis
optat;
y]
UY{Ti,q
ocujcsv.
S^iol
twv
e^>5?
quae modo adhibui, ipsos Empedoclis versus subjungit, ut doceat, philosophum non omnem sensuum vim penitus sustulisse; qui quidem verSextus enim Empiricus
illis,
^i'
7DvvTo<;'
KoiiTrep
TrpoTepov y.cLT(t^pcLfJLOov
ctTr'
olvtujv
TriTTeoo^.
*AXKa
'E>c
xnorpsypxrs ^XujVirvjg,
cum
divina quasi vi et
uumine
incitati
ipsam veri-
6' OT.ujv
(re,
quam
caecis tenebris
Kat
difficultates et
Avro^aa wv
^ n/ sfxns
os
^ /
IX
T,
EvTSpLYig sKxovt
>
'
'
'''
'
svy^vlov
xpfxx,
gantiam, quae
omnes
II.
et
humanas
Furere
et divinas res se
percepisse gloriatur:
at
vid.
Cicero
20
TLfXY^g
oVi'>;5
Academ. Prior.
iis,
23:
tibi
Empedocles vidctur,
6'
nXsov slnsw.
num
ergo
is
si
in his esse
oy,
Sool^SLg.
canda:
1' AKK xy
* 1
''
'
''/5
'
~
nvi
v}
T^-\
I-'
oyiKov
txxTrov.^
axcu;v,
versibus, increpant
86 scire dicere."
eorum arrogantiam, quasi irati, qui cum sciri nihil possit, audeant Et Xenophanes quidem (apud Sext. Empir. VII. 49. et VIII. 326)
confisi, nihil
Mv;re
25
rt
s^fjjjv
nLTTY^v nKsov
xxr
Mv;r'
ttx:v;v
ut ipsi est divinior mens, ita hac conscientia elatus longe spernit aliorum commenfa,
Mv;Te
r:
rtwv aXXujv,
omnino dignoscant,
oLv^p
licet sibi
sapere
vi-
^ OilKoV
SXXTTCV, (')
ovv (TcKpsg
ovng
ysvsr
nspi.
zvos rt;
noLvrwv,
gcTToci
(*)
V. 115
restituit Fabricius
ex
libris
msc.
cum
vulgo legerelur:
vuvujy.,
/^aviay x-KiTpi-^xre
kxSxcx>
xtti
acriroc
Af^uj
c%fjV<*t.
Et yoip
xoii
ofjLixjg
rcf.
etTTujv,
AvTo;
ovx
^oxog o'
im
nx(ri rervxroLi.
Kaiiroy.
Eodemque
pertinet versus,
Tctvrot,
IX. p.
746
afferl:
Jla
Xc-yov
t7ro%ereuc</y
x?yoy
legitur.
V. 17 Musa
TroXu^yraT}
,
vocatur,
non
ut
ctoo^ctcrcLi
Karsten arbitratur, quasi proprio nomine, ducto ab adjectivo TroXuuyjjffTo? Sed quasi virgo, quam multi expetunt proci, quae multorum viget laude, uli est apud Homerum. V. 18 xxovsiy tam ad cinouxi,
vid.
Et
sic
apud
sit
Simplic. in Phjsica F. 9
'i
Tov
'i2g
croi
quam ad Hun iiTU pertinet, illud enim precatur a Musa, homincm cognosceic rerum naturam, sicuti supra ipse quantum quidem humana invesligatio penetrare valeal
5u
S' oZy l-KEi
ri
ut se edoceat vera,
quantum quidem
fas
eyw
fXT]
Sioi,xo7fu.ov
ioixoroc
nxvrx
oJJ'
IXiao"^;?,
opcijpfy.
(pxri^uj.
Ilrjo-Eat,
o-j
TcXiioi 7? (BpcTo7i;
/JrVTLg
ov
nori
riQ
<Te
et
!
ibidem
19 legitur vulgo
Trlfx-ns
rap'
rjo-e/3/)if,
quod
ferri nequit,
et requiritur aliquid,
quo referatur
xoux.
C2
1*
20
m.
l*\
21
communem consuetudinem
Sunt enim
alii
quoque versus
355:
OXi3io; og
quoque poetarum more orationem ad vulgarem captum accommoin quibus ^gCov nomine utitur ita, ut divinum numeu
^ettoi'
poetam precari, ut Musa se cum \iam ingressus sit paucorum ante pedibus tritam, satis iilam quidem ciifficilem et praeruptam, ducat et comiter prosequatur: jure autem Musae currum j)n5y dixit, sicuti Plato in PLaedro p. 2'i7 A: Tx ixh SeuJv cxr/iaTa lcs;.pcn:ui^ ivYinx cnx
est
,
AeiKog ^*
<rxorce<T7ct
Sewv
rrepi.
o^o^ol,
iuluy},sv.
Et ipsum divinum
numen
'
de quo
mox
dicetur:
pct^iuji;
y.i\
TTOzvjerxi,
Sk
jxsTix^*
t xot; /Sctpva^,
r\i
KxXui
Icuk; ^\
TJ7v
x Toj YlspmxTo-j
V. 20 Lcguutur haec etiam apud Clemcntem Alex. V, p. 576 To h Toj"; Xo^fli? hh^zY tb XXI S7nfl"Tiuoytx:y xxMvuerov
Mij bl
ffi
svk
Aidiov.,
XTrrXXxxTXi,
ctyAcr5*i,
io^xv
'o<jirs
0.770
7'
s-j^oyoio
/StrjcreTat
xySsx
ti/x'?
Ilpo; SyrTu*
lcf^itur,
fiocw-fi?,
kif
5'
i^^ios ehe^y.
vel
quod metrum
requirit
5oxo-o-i?,
M
M
'if
ii.
w
p.
est
5a>?;?
(Cod. Vratisl.
tempore futuro
iip-Aoztrs
u
<J-J
aptius praesens,
sapientiae
Sst/ji?)
nMoi
i7rery.
I. 1.
205
ita
:
7'
suramum
svJ.
(3.irTXi xvizx
jSt;(7e*i,
k(p'
8u/r;
TrAesv
eiTrery,
parum
recte
quamquam
o-v
^e
nam
firh^ To
otyeXlo-fixi
^ircerxi
o-,
quod Karsten voluit, qui vulgatam librorum lectionem servavit, quod quantopere ab Empedoclis poctae oratione abhorreat,
nihil aliud nisi
.ystJero" Soti,
(^'
V. 2S aliquid vidit Karsten, cum 'AhX' ct^e, xSpet. Trx^TrxAct^;,; scriberet, turpi ille quidem hiatu elegantiam numeri corrumpens. Apud Sextum legitur: 'AXAx ^xp xSset ttx? xxAx^ur, in qua lectione non solura ikKKx '^xp incommodum est, sed multo magis illud tx;: quod recte se
haberet,
rent
;
si
itaque
11:0?
nunc
$y?)Ta;y
incommodum
w
S'
illud
aveAtcrSflti
sustuli: Mrhi
c-j')'
uti est
oijjcreoti
xySex
Ti[xr,;
poela omnino homines adhortaretur, quara viam in veritale invesliganda insistere debeapud Cratinum in Ulixibus apud Hephaest. p. 47:
Si^xy
y-y
summumque honorem
XXYIII:
Ti?
3~e
otTrx?
e%e
ci^oty
adepli,
qui
et
nimio honoris
etiam ea scire
quae homiuem
Kxt
scire
nec
fas sit
ncc
liceat
204
xx\ tov ctvJtx xuvfiavou,
:
^r,
TuJv
yjy
Toaxi^e
r,
-Kxq 7rou
'^iui-x.e
H
Adde Pindarum
a..h'r7xus\:i,
TrerxXcici
fj,'jf/Tu/)f
crecpxvoKJ!. lo^uiy
xiehrcxrs
yiy.xc
et
V.282:
at
recte hoc
:
emendavi
cf.
'Ev 7a7yi
7refixT(cys,'y.
in
Xem. XI. 2S
sed ad
:
'Av^rcrxaevo? Te xo'juy
:
Iv
Troo^uploi? *Epye(riy.
Isthm.
I.
28:
Ta^v xSpooi^
xoux
nunquam multos siraul corapellat, aliquem ex amieis, quibus carmen inscripsit, sermonem convertere solet; deinde autem, quod longe gravissimum est argumenlum, non ipse poeta hic loquitur, sed refert, quae ipsi sapien90.
cadit id in
non
hunc locura
unum
IlEUTrey
ett^
a.yx6''r5"5ti
aeXiyuv et sic
alibi saepius.
rj
Adde Platoncm
in
Symposio
p.
212 E: Kxi
txjvjx? e^cvtx
Et ad eundcm
reriiJ.iyog
morem
oJfTres
CTitpeiiy re SxXeioig
'AXA' x^' xflpei -Tcicr, 7r*Xotju>i corri^ere: hoc enim omnera vira mentis ingeniique aciera intendat, quo possit verum perspicere, neve nimis sensuum fallaciura praesligiis confidat. Verbi autem ct5c?v prima syllaba, quae alias producitur, bic correpta est, ut Empedocles in verbo otxpo?, aliis variare solet. V. 24 apud Sextum legitur MiTe tiv' o-^iv e%uiy Tricret TrAeoy ^ xxt* xxoujiv. at Tivct o^iv hic prorsus incommodum, itaque
a poeta flagilat Dea, ut ipse
:
ter praeceperit
Musa.
xu
e-^r'
i^h^l
xv .y.wuxi kg
xurex rrXt^sujYTX
Ti scripsi;
TrjG-Tov
nec
Trio-Tjjy,
Ev tJ
o-oj
Trxuw
Avhxciy
A070V.
'^rjyXirX
ciGi^Touxi.
*H
xxT*
ctxo"j>iy,
poeta:
non
esse
visum
fide
si
id
hoc loco Musa Empedoclem monet, ut ne nimis honoris sit avidus. 'AyxhhSxi autem quod dixit poeta, neque xvSecri, quod fortassc quis exspectaverit, illud velim animadvcrtas, non propne usum esse Empedoclem hoc verbo, sed transtulisse omnino ad bonam horainum existimationem, nihilque aliud ot.Sex nur,? esse, quam tiuj^v: jam uti Simonides rixx-; xvxhhSxt, ita EmpeIta igitur in
<iv5* Ti/xr?
variata oratione
etsi ferri potest,
V. 25
Karsten, vulgo ^
tamen
vastius os diducit:
axoi
autera
non
tara
auditum, quara
aurem
xxl f;xr,fccxy
otxoujjv
docles xySex
ZS'
ocir,^
Ttujf? ctvxtf.
dixit.
'i(p'
-Khisy eliieh-
h. e.
quam fas
K*i
adde
yXOJccxy,
iis
ver-
impietatem illam
'1f:
graviter vituperaverat
Hermippum
ap. Athen.
'
XIV.
p.
649 C:
tjv
quam
et
ATTecSiei ficv
axojjv.
poeta precatus erat, ut Pietatis curru se proveheret, hortalur poetam, ut ne nimia honoris cupiditate praeceps actus in idem arrogantiae vesaniacque crimen incidat itaque etiara supra deos oraverat, ut
;
Grammaticum
III.
in Bekkeri Anecdotis T.
p.
I.
p. 369. 1:
Sopater
apud Athen.
86
A:
'AAA'
'icxe'
TsKXivr,i;
rixoi;
Y. 22
5ox^ei,-
scripsi,
Sox^ei vel
55^'
legi-
^otp
ei?
'e^xi(pvr,i
fii^^xg
exhibet, Plutarchus
'Axoct? fjLeXuhoi;
e^ct?
1/3).
9i A:
to
Corrigunt
V. 27 vulgo
legitur
voei
6'
hrXcv
exeto-Toy,
quod pridem
22
Neque
23
At
162:
de Erapedocle judicarunt,
qui praeclaris
I.
versibus dilucide
Outlo
fxvi
<T
vix
humana
stirpe
717:
cLTt!XTaL,
^^pevctg,
ojc,
GvvjTtuv,
ofl-ff-ot
7?
oYiXa,
ysyoCinv
nYj^Y^v^
AXXa
Aliis
Topwg tcvt
HtSi^
Qunrum Acra^antinus cum primis Empedocles est, Insula quem Triquetris terrarum gessit in oris, Quae cum inagna modis multis miranda videtur
autem
in locis
Ssol
Empedocli sunt
fULOLvreig
genii
illi
sive
daemones,
lyirpol
uti
est
v.384:
E15 oe Tskog
rs
xotl
y,uvono}.oi xotl
Ka;
^sfLC-roi.
Nec sanctum magis et mirum carumque Carmina quin etiam divini pectoris ejus
Vociferantur
videtur
Et ad eandem fere
normam
dixit t. 160:
Jam
precatur,
ita
quae fas sit audire poetam, qui ingenue professus erat, angustis ter-
sibique suppeditet,
quidem, cui divina ope quasi contigit, ut arcana sapientiae recluderentur, quique mentis gravitatem et castitatem etiam ore et vultu prae se tulit ( ) cum
'
Ac Parmenides
est,
in
quasi
claustris
quibusdam circumscriptum esse humanum ingenium, qui vitae, quae mortalibus accuratiorem veri perscrutationem
penetralia perduci:
uUus
sit
a deo petere, ut se per tot angustias et amfractus in liberiorem campum, ubi latius possit exspatiari, propitie educat, ut tenebras hominum oculis offusas dispellat et
qui
cum
illo
componi
possit;
audire
tibi videris:
Tat fxs (pspovriv., orov t
quod quidem
fas sit
ipsam veritatem
et
sapientiam pandat.
Et sensit sane
esse,
Irrffci,
em
Svfj.01;
IxavoL.,
numen divinum,
in se ipso divinae
animae particulam
IleuTrov,
ensi
eq o^ov
fx
quam
alii
et latentes excitet aciemque mentis acuat, ut omnes, quin ipsum dignum judicatum esse divino quasi conv. 'Eu7:s^oKkr,g refert,
r^ yap
fxs
noXv^parroL ^epov
6'"
'innoi,
o(5ov
YjysfjLovevov
fxa.vSaviv -K^p
non
"HXLa&si; xovpaL,
npohnovraL
xpa,rixiv
owfJLara, vvxrog.,
igitur mortalis
et
et firma, divinitus
quasi tradita:
itaque eum,
divina hac mente instruxerit, felicem praedicat, infelicem autem, cujus animo crassae sint illae tenebrae offusae v. 355:
OX/3iog, 0;
SsLixjv
quem deus
A^tuv ^' ev
\iSofxsvog,,
^vot^vjctv Xei
(Tvpiyyog aOV^V
JivotTouriv
nefjuneiv.,
ooLo7g
yap insiysro
KvxXoig
(lfj.^oripojSsv.,
ore <rnepy^oia.ro
npoinih^ojv
ex.TY^<Toi,To
ttXcvtov,
^siXo- 0*
Y^fJLarog
el(ri
KeXevSwv.
tu
(jX0Tosj-<roi.
Ssujv
nipi
oc^a, ius'ur},sv,
sive Parraenidem,
sive
aliura
Kttt (r(pag vnepSvpov afjL(pig tfSL xat XaVvcg ovhog' AvTttt ^' alSepLai nXyjvr^ evxsXdhoLrL Svpirpoig'
Tujv
(5'
Atxvj nohJnoivog
s-^sl
xXriio^ag dfJLOL^ovg,
Hv
O;
^V
o>}
eiOu/g,
Ti]v
^Yi
ttXoutov,
navTOioiv
uaXura
na.(jr^i.v
(To^iuv InLr^poLvoc,
so^wv,
(')
Onnors yap
Peta 75
Kct; re
ops^airo npam^ea-a-Lv.,
Exiraie
in Theaeteto p. 183:
MeXio-o-ov
^h
koCl
Tovg Aacu?
^eiiix; T.
^irTsv
anavra
ci,l(7xwofixi r irx
fj^oL
etl^sw? tI
fjLOi
a/*a
ni^irpc?-
dsx
>! 7*s
eijtotrjv
3>j
T^
Trctvu
vio?
atcuvcro-iv.
rxw
^e
7rxnaL7rA<TL 'ieYYx7oK
24
25
ATrrfpsa?
luiTSic
7t\ikiujv
kno'
r^'.
o\
SvpsTpwv
nchjy^cthioyg
fdum
Jam
Xxs-u,
a,y^ctvsi
7rot;(rav,
dvxTrrxucVoi,'.
hos enim
satis
superque
'A^cvag
iv
Verum Empedocles,
uti censuit
Tou^ol; xai
'Uvg
sy^ov
dpYCorag'
y^
pct
^i'
duce ad ipsius
pacto divinum
veritatis sapientiaeque
xoOpai
'innovg. (^)
ita
est ut cum Empcdocleo prooemio componatur. vero ea, quae subsequuntur in Empedocle, parum inter se cohaerenf, ut non temere suspiceris plures rersus intercidisse, idque etiam Prellerus et Kar-
Jam
numen, cujus propitium animum modo flagitaverat, faciles praebuerit aures ipsumque instituerit, qua via in veritate investiganda incedendum sit. Musa igitur adloquitur poetam monetque, ne sui fiducia elatus superbiat et arcana profanet. Consentaneum aulem est poetam in iis, quae interciderunt, exposuisse,
ut IVIusa
est
stenius arbitrantur.
eo,
quod etiam
in
Parmenidei
negligentia
animumque
Secutus
carminis exordio,
ipsius Sexti
(-).
Et in hoc quidem
autcm Empedocles etiam in hac carminis parte Parmenidis vestigia, qui cum fmxisset divina ope se in cum locum pervectum esse, ubi diae aurae luminis satis largiter esseut diffusae, quo sermone ipsum exceperit Justitia exponit:
Kai
fxs
(*)
a^5v ^'
r.crxy
Paucis reddam rationem eorum, quae in difficillirao Iioc loco immutayi; Y. 2 scripsi vulgo erf/ a' U c^ov ./S^jtxv legilur: hacc autem est poetae sententia E<jui,
:
Qsx
npcippixjv
ynEcs^aro,
/^iipx os isip\
ixs
kTrsi -y' i?
Ss^irepY^v
12 xo\)p
,
sksv
lubuit, ubi
primum
npogr^ijQa.
xSxvxroiTi (Tvvolopog
crs
Ka.nr,,
vulg. xxvt'
:
arrrpiriL.
nonum
TArin
et
nam
hic
ilia
qui
scd
vulgo
Inrsi;, rai
(pspovo-iv.,
<js
Ixolvujv
Yj^srspcv
(J^uj,
descriptio
v.
tamen
scripsi
Xatc
snsi
ovn
[xc'!p%
xaxY^
npoxlnsu-^ys vssxSxi,
item post
11.
V, 13
vulgo
Ojb'
ixv
hxi'u'jjf.11
C)
hic:
EaasaSxi
ToiXVTXV.
dvUvx
ttui
xc.ovov
at vero ex Simplicio
de coelo F. 137 cognoscimus duos praeterea versus satis commodos institutae scntentiae inseiendos esse, qui propter exordii similitudinem facile poterant librariorum seduhtatem
fallere,
ita
Jcx,>:.;.. significatio
quam persuasionem
indicat: cxistimo
non ita longe a vulgari vocabulo ^sxv, nisi quod firmiorem aliautem idem hoc verbum etiam Aeschylo vindicandura esse in
(puiTujy
ut sic conformaudus
sit
ille
locus:
XpeuJ ii
cTf
'Huh
Hbc
'OxvpcT;
ipxio-iv
ic7f(v
o
oiy.
tn
-/(Tti?
xky^;.
ti>ic\JrTx
ATrpo;oiaTo; ^xp
liEpaulv
a-pxTo;
a.>.Xi<ppuiV
t Xxo;.
AXX
AXXx
Scripsi
xsti
txZtx
fxxSra-exi,
x? tx
Xc)} hKiixua-ifJLSvxi
cj TrfS"'
(icfi
hx
vTroaTx;,
in
quo explicando
editores
operam
cJsu
yovf^x.
Persarum
quamquam
U-um
satis
dubitanter SsxmwEVfv^r vulgo hx!uov; lirx: vel hx^uc, Uvxi legitur. commodum est recte vero jam dicitur hniuucius.ui (infmitivus futuri cum
:
si
non sine vi quadam in principio carrainis est collocatum chorus enim fiducia in exercitus robore ct juventutis flore posita, libere profatur. Jani S^xiuJ legitur, proprie stp^./si requiritur: atque id ipsum exhibent aliquot editiones, at vero huic
scripsi,
sit
autem, quod
ipsi
quae
formac carminis
tros,
iex et
fit,
modus adversatur,
sive in tetrametros
diractri
id
quod praestat,
sive tu in
cum futurum
,
dime-
uxSrcsxi praegressum
sit)
haec enira
Parmcnidis
quod vulgo
mobiiis
quoque
ionici
qui universara rerum naturam qui ipsam veritatem raente et cogitatione velit comprehendere, etiam ea, quae veritatis tantum speciem aliquam prae se ferant, examinanda et cognoscenda esse. Ao>ciu,vy autera ri h.c-,rx est fere idera, quod S.x.ar^.v, existimare, perpendere aUquul uti est in ep.slola, quam vulgo Pherecydi tribuunt, quamvis subditicia, at vetusta certe, apud Dio/ Laert. I. 122: 2-J hz h 3.Kiu:.Vj.,- <ruv toI; ^XXol; aocpc:., oZt: ^u ^rv.v r> bz ov hxLuu.arTB, ur, 4>r:r; uhi sigmhcat idem fcre quod probare. At fide digniorem etiam auctoiera habeo Sappho Lesbiara quae aeolica hujus verbi forma usa in versibus, quos nuper Letroumus ex Papvro publici
ei
,
,
scntentia,
itaque retineo infinitivura ^pveiv; solet enim apud Graecos, poetas praeatque frequens esse transitus ab oratione recta ad sermonem aliunde suspensura, ita ut duo divcrsa prorsus dicendi genera coufundantur et quasi in unum coalescant. Ita ne longe petam, Icgitur in cadcm tragoedia v. 194:
sertira
,
TovTu
Tfuxetv
aTxaiv
v
tiv',
uj;
'f^uj
'boxovv opxv,
xXXrXxiai'
7ra?? J'
luof pix$iit
feciJ
lLxT7yj xxTtpxviev.
XIL
l4.
26
27
033V,
-/;
^otp
an"
9.vb^wn^v exrog
7rxT0'j
sfl-nv,
uum
Jam cum Musa Empedoclem
abiipi se pateretur, videtur
ipsi esset
ISam Parmcuides quoque divinam sapientiam sivc ipsam vcritatcm distinguit ab homiopinionibus, quae, quoniam cx scnsibus potissimum salis illis quidem fallacibus
diflicultatibus
et
laboribus
hic quoquc ralionem censet adhiproficiscuntur, et ipsae siut dubiac et inccrtae, itaque Pertinent huc illi verdignosci. malis bona a falsis, a vera possint esse, ut
bcndam
sus,
deluctandum,
si
animum
Timaeum
p. 105.
proposito propemodinii deterruerat, quae imbecillitatis humauae conscientia turbarat, eadem etiam languescens jam studium reficere novasque addere vires debet: quorsiim pertiuet
ille
olys
rYjV spsuj xo
)j.i(Tct,io
o-v,
fxvSov dxovTxg,
versus:
hiC^Y^Tiog
s\<n
uJg
vc/xai'
fj.vi
rs xx\
ovx sttl
slvxl
cum
praegressis
dXYfisLY^
yxp
o?rv](5e?'
fj.v^
accuratius
'H
0'
OYi
(jjg
vjg
f^pzwv stti
Sfj.fj.sv
sov.,
slvxl,
commode congruere:
ut jam
si
T^
roL
^pd^uj nxvxnsLSiX
yvoiY^;
xrxpnov.
quis
illa,
>ca)
OvTc yxp XV
c' ovx
ro 75
fiY^
ov
yxp s^lxtov.
slvxi,
(rj(piY,i
7r'
ly.poLn So^X^ei^
cum
iis,
OvTS ippxTXLg
MYflh
ro 7' sov
Tcl T
i
fiY,
velit,
non intercedam.
iMusa dixerit:
Ac possumus sane conjectura divinare, quid sit postquam euim dea poetae animum afflictum solatio erexit,
veritatcm,
quod
SLVXL'
7 u) ^pxQsTSxL Vw7ct.
OLC,Y^TLog
se ipsam ci
Hp^T d^
Avrdp
ooov rxvTY.g
'^v
stpys vo\ua.
slhorsg
dvj
|3porol
cvdh
et
crassis tenebris
iis,
nlxCovrXL oixpXVOL^TvSsTiv
Kwc|)ot
ISvvsi
XfXYlXXVLY,
yXp
cl
o
SV
XVTiVV
quae ProcIKy^Ssiolv
n\xyxTov voov
s^opsvvrai
vsvofj.iTrxi
clus, ubi
Kci:
hoc versu
a-o(piY,g
ofj.(}Jg
TV(\>\oL
7%os Tr?
sw
etsi
oLKpOLTi dooLQsi.
txvtov
At poeta,
arduum
iter insistit et
ad sauctissima
virtutis sapieutiaeque
adhibere debet, ut
illuc,
adyta penetrat, tameu ipse quoque mentis aciem ingeuiique vires quo tendit animus, perveuiat: itaque Musa eum raouet, ut omin
ut
summam horum
parum
,
recte
0.7' (xSpsL
oy}^ov
sxAo-rov.
quae non intelligentiam haec intellcxisse vidcatur) ccnsuit, ckbilem esse humanam animi sensus, cpii saepe in fraupossit omnia conipreJiencIere. imhecillos et incertos
hanc tamen cautionem adhibeudam esse censet, ne sensuum dubia fide decipi se patiatur, meutis tautum acumine vim et naturam rerum intelligi possc. Ad eundem prorsus modum etiam Parmenidis dea vatem cohortatur, postquam promiserat so omnia ei
revelaturam esse:
Xpeuj os
<Ts
dem
lint
opem petendam
esse,
c/uae stahi-
humanam
imbecillitatem, ita ut
rerum naturae contemplatione Nou tamen plane segregat scnsuum intelligentiam, at mentem judiNequaquam igitur haec repunguant iis placitis, quae Empedocles infra
mens
clefixa in
TTOivrd
nvSsjSoLi.,
yjrop,
Ho
A>.>.
pporuJv do^x;,
SLin-^g
HI, ubi de animi natura disserit, libro n, ubi de corpore et de seusibus dixit, aut libro secutus est auctores, 'E^aTrf^^cHXr? ille quos in mediimi protulil, quod existimat Sextus et
h\
'
r-JXg
ovx
svi
ms-rig dh/^S^g.
.,
w; rd ooxovvroL
XKpctyoLVTivc^
y.oLTct
fxh
rovc;
elKpitYipLa.^
QdxC^nOLOCtSi^UJTL- ^VO
ydp
^pOLTTY^picvg
y7roSifJ.EVO<;
(^lXUv
cry
rY^go
v^^rog Kal
t^vtcc? >>ijcpiTr>.
TCtV^V;:
MYfis T
yiojfxxv
xxrd
rY;VOs ^lolitSuj-
kcl\o EaTTS^OKXr? TOiAVTr? ^' ovTY;^ TrxpcL To?? 7rpoysvsTTs'poig ^ojr? soLKs
kcxonov
ofj.fxciL
TVfJL-KSpi^^^ipSTSxL,
tl T OVTWV T^V
^i'
cov
T*
TraVTCt TVViTTOLKVL^V
ipX^V
ysypA(pe'
D2
Iff
28
29
/WVl/WVA/VWlWVt
AtSejDi
(^'
aiS/^* ^v.v,
inscripsit,
nvpl rrOp
(^e
a"io^>jXcv,
re ysUsi' hjypS;.
aLp^oa-^ivra.
graviter de
humanae mcntis
ei
debilitate
Mu-
i:.'<
rcvTwv yap
Trcf.vrc(,
7rBn-/jyot,TLV
if<5^:vr'
samque
uti
faciles
^(5*
awiuvrai). (')
debeat.
Hoc
quod
JSam ubi Empedocles accuratius de sensuum fide et humana mente statuit nihil omnino percipi posse nisi communione quadam
et
ostendit
tandem cognosci posse: ifaque quod homo quatuor elementa et in rerum natura quae ab his profecta sit cernat et mente comprehendat, hoc eo lleri, quod et corpus et annmis humanus easdem naturas in se contineat, eandemque rationem esse etiam eorum prmcipiorum, quae etsi non sub sensus cadant, omnia compleant, omnia re^ant
a simdi
libro
'
de Exilio
p.
607 haec
(p'j'/oL^'
dicit:
Ka)
7rep\ fjikv
Seov.,
u)v
AiV;^u/.c5 Y^vi^ctTo
'jTreOY^Kujrev eliruv.
S''
Kyvov
t' 'ATroXXct;
cItt'
cjpavcj
'H^oooTov
Xpyy-oL.,
^E.ju.7reooy.}.Yti;
/cctl
ct,?^>fT>i?,
cj^
estvTov
Yerum haec
fxovQv^ ctXX'
accuratius persequi
ab hac loco.
aUenum^st
ovroLg'
0'j
yctp
clIulol.,
ovS^e TvvevuoL
TvyKpoiSev,
ch oLvSpcdTTOL,
'^v%>?? ovticlv
<^
kol\
oLpxK^
I'
hoe quod meditaba(ur aggressus esse videtur. Fortasse au.em au(ea paucis refu.avit eos, qu. h,s, modo quae cdixit, diffisi, negent reclusa esse va.i diviua one ipsa veri.a.,s penetralia: e.istimo cnim huc refereudos esse tres versus, quibus vix coum.od.ore,n ,nveneris locum, apud Clem. Alcx. Slrom. V. p.554 C:
ile d\
30
sibi praeceperi. Musa, qui si( fac.n,,, ut ipse d.v,o quasi sp,ri(u inllamma.us subli,morem sapieu.iam sit consecutus, ,psum
'TTcLpeTX^Vf ctXX'
ytKOVTY,g
eKrovrwv ro
tcojulcl <r"j/x7rs7rActcrTcti,
'v/^u^^? olKXolX^^Ssv
'
^evpo^rYiVyeveTiv (i7to^Y,u(cLv
rdv
ovojuLoLroov
ro ^' oiKY,SeTroL-
Haec inquam
satis
superque
arguunt Empedoclem, antc quam ipsam doctrinam explicaret, de se suaque sorte animi-
que oiigine
CApertus
ostendit: in
docles,
et
demum
id
quod
ipse
erat,
qua
Empequi
mp'
>i/xre^-,);
xAstm
quod non
m(rru,'uttra M:uir>;;,
TvSiSi,
oMoyr,iivTsi
iv\
c-nlxyxvcnn Uyiio.
que ad
ruv i^.riZv
se retulerit,
TO?;
,py,^\v h
'E.uTrE^^xq^ ri ii(Kuv
>:par,?v
Pess.me autem Clemens Alexandrinus pervcrtit Eu.pedoclis senleu.iam nim hoc qu.dem satis apparef, iUud ..t/..^,v refereudum esse ad d..,Teh ut hoc'dieat poeta. pravos solere po.eu.ibus hoc est diis refragari: sic enim malim equidem in.er pretan, qua.n quod Karsteuio visu.n est, frmis certisque argu,nentis rel effatis non credere (-). Ea au(em, quae Musa bcnigna volun(a.e philosopho
aj,^T.Tv
simplicem planaiuque rationem, quac non nimis a communi sensu abhorreret, sequutus
-^O
est.
Jain vero ad
versus,
alii
non pauci
ut spleu-
accedunt, qui quiu huc pertineant, vix cuiquam poterit esse dubium:
ita
didum hunc
et
magnificum locum
si
at sic certe
Jam vero
poeta
exposuerit,
existimavi
quaeritur,
.uaT
medium
recls.(
vocat,
arcana
ita
ut
proferre videatur.
jam non suam, sed quasi divinam quanda.n sapientia.n ia i '" "
.
quem auctorem
finxisse
Et olim quidem
ita
poetam
in
somnis
ut
quas vicissitudines
per se
satis
et ipsa
idonea
et
ab
aliis
quoque
poetis
non raro
adhibita.
Nam
b'
oi-yycsif
liber a rebus,
quibus quis
vigil
defixus
uelulit liuc etiam S. Karsten, qui ultima recte expedivit.
(')
'
'
fuit,
videre potuit,
\s.
r. 2
T TV Aiv.
et 3,
^ft*
vigilantes
quasdam miras
videntur:
cadit
quae
30
'WV\'VW\iWV*'W^'^
31
vwvwv%/vvwvw%
et cogitatione
fas,
quodam
foras
nisu obtinere.
An An
se,
Ennius ut noster
se aliquando in
Orcum
desceudisse
et inferna
non dubito
(*)
quidam
sic
(-).
lexerit,
unum eundemque
esl
Ac
fuit:
sit
sane
sive
iile
liber,
uymo,
ab
alio
quo
postquam
destertuit esse
nec
dissimili prorsus
Sic
enim Ennius
fuissc se
Homerum, dicenlem
transhTlam in se
auimam
esse,
dicit,
animas hu-
fabularum tigmentis involuta, quae de Abaride H\ perboreo, Aristea Proconnesio, Hermotimo Clazomenio, Ere Pamphylio, Aesopo, aliis perhibcnt, quae
diligentius alibi
suit Eunius,
examinanda sunt.
Homerum
Nec lonte Nec in bicipiti somniasse Parnasso Memini, ut repente sic poeta prodirera. ,,Tangit autem Ennium, qui dicit se vidisse per somniura in Parnasso Homerum, sibi ubi Schol. dicentcm, quod cius anima in suo csset corpore." Itaque in ipso carniinis exordio Homeri quasi diviuo spiritu se inflammari ad carmina paugenda professus est, quibus promissis cum non satis
in alia posse
manas exeuntes
ipsique quae
auimorum
I.
113:
stetisse videretur
dicit,
in
ipso hoc
Annabum
opere,
II. 1.
50
natura animai,
insinuetur,
Nata
sic,
an contra, nascentibus
() Scholiast.
Honj. Odyss.
I.
tcv IliSx^ofx
aoVv
kxs7^c?
7*:
erpr
a?
i; '/.-yj^tvc? Teu
ixuxTii
a.y.vyise
luusXcj'? i^us.i'*;.
(pfic.
Versiculum dimidium, qui ad istum locum pertinet, servavit Cicero Academ. IV. Ib: ,,Eadem ralio esl somniorum uum censes Enniura cum in hortis cura Ser. Galba vicino suo ambulasset. dicere: visus sura mihi cum Galba ambulare; ast cum somniavit, ita narravit: Fisus Homerus
;
hi 'lepxrjus?
xxSeXSorTX
ct-lToy
eU a^su
x^
Tr,v
f4.h 'Ho-;:Jou
ci<jTr)i
"^JJC'!'''
^^*'''
7r:9c
-rezX
ht^eu.iyr:; KJtl
Tit^iua-fltv,
Ttiy
^k
Jiy^fy
ofpen; Tezi
atv$'
v fTrE
T^? ur
SiXsvT*?
I.
TXK auTvv
6~i
Tvvat^/v.
''la^y
adesse poeta. Cf. de Republ. VI. I6 et Frouto Epist. T. I. p.Ai. ed. Mai: Transeo uunc ad O. Ennium uostrum, qucm tu ais ex somno et somuio initium sibi fecisse." Ad Homeri somniuni pertinet illud, quod Donatus ad Terent. Audr. II. 5. 18. Phormio. I. 2. 2i. ahi afferunt: Memini
Strom.
p.
397:
et?
h'
Xhf
me Tum
Jieri
pavum.
Jam cum
T3U
el;'Op(pU
Trv
|y
e'.?'Oi(piA
TrsiJicrev?
Kesxi/rs?
tw
TI-jSx^::is-j
As^oy
rx
(p:c:y.x
B:omn;v.
cum non
ita
quam
ut
veteres tamcii
ut
divijiitu' pullis
Pythagora
Ipsa anima.
Item ad hanc Horaeri orationera pertinent duo versus longi Euniani ibideni:
Herodicum Perintiiium apj-cllat Suidas v. 'Os^eJ^: EU "Ai^bv xxtxIBxclv txZtx Hp^Vxjv T3J n=:tv$r5v, nequc enim dubitari potest quin eundcm uterque intelligat, sed utra forma nommis vera sit, nequeo invenire. At apud Aristotel. Rhetor. II. 2^ extr. Kal 'HcoSixj,- O^xziuxxcy Ai\ bcxTJ^xxoi t, XXI UZy.si, Ae\ c-j ttwXs? e7, xxi AoxKsnx tsy lo^oSiTviy, cn oux av xySpuj7:oM cl yofioi, xhXd hcoi)iorTc<;, ocius corrigas IlisJtxo,-. Celerum iis, qui Orphica carmina aut recensuerunt antiquitus aut inlegra cOrnposuerunt, jam accedit alius, Gongylus, cujus opera Pisistralus in restaurandis Homeri carmivocat,
,
'
Samium Clemens
Quae dedit
positum
Terraque corpus
Male enini hos vcrsus ad Ennii Epicharmura rcferunt, quod carraen ex versibus
:
immo
:
placitis disseruit.
Quod
autera iuter Epicharniea reperiunlur, quae cura his Ennianis concmant. hoc
nibus usus esse dicitur; vid. Schol. Plautinum editum ab Ritschlio p.4: ,,Usus ad hoc opus diviuum industria quatuor ccleberriniorum et eruditissimorum ho.minum Concyli Onomacnti Athcniensis, Zopyri Heracleotae et Oiphei Crotoniatae." ^am Gongjli potius. quara quod visum est Ritschlio,
tres,
noli mirari
To
co(pov 0"T4y
01!
xa5'
ixoysy.,
'AAA'
OCTCX TTfp
T3
')'YUI/U.Xy
tXii'
Conchrli scribendum, mcmoraturque alicubi ncscio quis Gongjlus Eretriensis. Jam cum qui una cum hoc Gongylu niemorantur Orphici fuerint, non dubito hunc quoque in cundem
Kxi
'^xp
SrXv
x?^exTOfi^ujv 'yiyog,
ov
t/xt; texvx
'tx^tr.
referre
uumeium
2iujvt'i,
xAA'
'tTTc^^ei
xxl
TTOieT "vl/vx^xy
32
'WVW%l/\>VW^/WV\
33
templa
Etsi praeterea
tamen
esse Acheriisia
somnii,
sit,
mentionem
fieri in
Aristotele cjus-
Quo ncffue permanent animae neque corpora nostra Sed quaedarn simulacra modis pallentia miris Lnde sibi exortam semper florentis Homeri
Commemorat
Coepisse
et
que
iuterprete,
Ac non
dubito,
quiu
euudem hunc Empedotimum Clemens Alexandrinus commemoret, ubi cos recensel, quibus divinandi facultas contigit, Strom. L p.334: Tr^oyi/wVf^ ^e ka] UvSciyopoLg o fxiya.^
7r^o?ai'?;^v iei, ''k.^cLpiq ts 6
'TTrsp^opeog
kol]
6
KpY^g,
oVii?
kcu ZujpooiTrpY^g
^op-
Consimili
artificio
exornando prosibi
fxiujv
AcLKuv, Kcu
fXY,v
HoKvoipcLTog
hi le tzvTcig
fuisse,
6
oemio, ut
rit,
quomodo Eunius Pythagoreus in somnis Homeri speciem quae ipsi rerum omnium naturam expedivcrit, sic x\grigentinus
locum evectus
esse,
visam finxc-
^ujKpdTY.g
'A$Y,vcLTog fxciXi^na..
vates in somnis
ex Juliano adscripsit
ev
mp\
^e
omnium
ac notio-
ovTc^g
cTg
ToTg
emypcL(pof/,evoLg Kpovioig'
o
'UfxeTg
'EfJLTre^oTi/JLc*)
TLvScLyopcL
Hanc autem sententiam idoneo argumento namque Empedoclis somnium quoddam memoratur a Servio
34: Varro tamen
ait
mTTsvovTeg,
UovTiKog ecpn
kcl)
fjLiKpu
-npoTepov 6 KKeivog
Georgica
I.
v.
se legisse
eumque
inter cetera
Jam etsi Empedoclis somnium istud nobis e manibus quasi ereptum est, tamen hanc de animorum immortalitate, origine et sorte doctrinam quasi virgula quadam
/wctTct
unam ad signum
divina sibi suppeditatam poeta exposuerit necesse est; haec enim sunt
^lovTvs,
illa
^^ttw-
isse diceretur,
inter
etsi
Leonem
et
uti
summam tantum
Aquarium
Pisces."
Offendit sane
commodum
satis
est illud
cuidam.
Sed
vel
Empedoclis nomen
qui
Empedoti
Empedoiim
exhibent:
et
memini ejusmodi
est retractaturus itaque hoc loco quae proponuntur, ea exornata sunt luminibus orationis ac figmentis quibusdam et quasi simulacris, ut ne nimis a poesis natura recederent. Ita autem arbitror hunc locum, quem Plutarchus affert, refingcndum esse:
31
potest
cum Enniano
illo
Ova parire
at aperte
;
distin-
Eo-rtv avst^xv^;
XP^M-'*'^
^^*^^
v/^vjcjjic-jU.o,
TTotXaid^v,
pctiit versus
et vel Lucretii
vindicat
Alolov,
TT^koLTesjJi, KccTe^^ipY^yicrixevcv
opxoi^,
haec Annalibus.
recipiat, accedit
tj
II
Illud autem quod Ennius dixit de terra, quae corpus ex quidem ad Epicharmium illud ap. Plutarch. p. 110;
ipsa generatura ad se
Eure
TLg a/.A7rXax:v;o-i
(povuj
cplXoL
yvHoL fxi^VYj
Act.Lfu.ujv,
cirs
/3i'oio
Xe}J-)y^xTi
fX(n.y.pa.i'x}Voc
35
T/3l; p.iv
ixvp.Ac,
\hpcLC,
dno
/jLCLxoipujv
dkoiXy^cSoLi,
Tai u.h iU
'/xv,
7:nvux
illud
b'
oivuj.
-vt
Tuv^e %,A7rcy;
OuJk
er.
TlvouVCv noLvrzLOL
sapientia
oioi
elfxi
'/^povov
sihcL
^i-vjtujv.
memineris,
Tcyg
xccl
S7C0
vvv
i^vyaii;
suo ingenio conformatara et immutatam in carminibus profcssum Et profecto Ennius ea, quae in Annalium exordio inchnaverat tantum et pro operis inslituto
quamquam
NeixeV
HoYi
40
fj.oLivofjLvoj
TnVvvog
yevoixYy Kovpo'; rs yzpY^ re
kolI
elv
yxp
TTor
eyw
breviter
et
admodum
attigil,
ea retractavit in Epicharrao
aXl sXXonog
l-^^^Svg..
At quae de
videbar somniare
his versibus
sic
suos egressa
sit
disputatio
censui,
Nam
mentis ignis
est et
med
prooemium referenda
ista
Terra corpus
est,
id
coDtiuuo subjungam:
41
'E|
Q.8s
cT>]5
est
fXY^x,eog
o'Xj3ov
fivvjrujv
Xmwv
(')
et p.
iff
quae sequuntur.
infra.
C) Haec
3i
VV^A/VV^^
WW VVW/
vjactc,
).
'
Hplv (ryiTkC
'dpyoi,
^opag nspl
'/^si'ks(n
^rjnVa-^cti (
*
45
^
loivv
*
a<njv"/f$ect
KXxvca
xoti
xwxvtrx^
X^^P^"'
K>]pjuv
Scliiilnacliricliten
^Sveo.
T vorci xxi
xatck,
a-yi-^isg
^ipyA rs psvTTct]
At>j5 dv
bis claliin
1839.
heiijLaivcc
*
EvS' Y^TAv XSoviyj rs
50
Avjpis 6'
TavxiJjmg,
Scjuepujmg,
Ay^vchv\ te,
xctt 'HXiSffvj
KaWiTTixj t'
NvjUcjOTv;; t'
Alry^pYi ts,
Qomtix re
I.
'Ara^^ljiia,
^Uj^ou r= I^SiUfv^ re
Kivou
55
E'jvaiv;
xat
EyecTiz^
Mc^itrTtw,
Name
der Classe
'AcrTeu.{|)v;; r=,
'^ixjn-/i
TrcXuirrecljav/; re
xoll 'Oju^clly^
Kai
und
des Ordinarius.
'A(j)optvj,
re
Lehrer.
S
(^).
'HX'jS;/jLV tco'
vtt'
*
*
*
lo
ctvTCiv (*).
P
oycavcXiSsv.
a.
1)
Latein.
I.
*
12
TroTTSi,
(ju
C oe tus
Coct.
I.
Clceronis
llb. I. II.
Yerrlnae
Slyliibungen
und
Taciti
Annal.
Professor fViese.
6
2
Prof. IJlcse.
Dir. Meinekc.
Horatli Carm.
lib.
L und IV
C o etus
(*)
(')
III.
II.
Coet.
11.
II.
p. ISl.
lib. I. 11.
Professor Passoiv.
scriptores,
I.
Dr. Bergk.
Prof. Passow.
Clem. Strom.
et in Epistol.
Iloratll
Carm.
und IV.
......
und Oedlpus und Thucyd.
p.S9.
2)
(]oct.
I.
Grlecblsch.
Sophoclls Antigone
p. l46.,
apud Proclum
(') Sic
conjunxi ea, qnae partira Plutarchus dc animi tranq. p.474. B., partim Cornutus de
cap. 17 exhibct.
Col.
Deraosthenls
Schrlflliche
Phlllpp.
nat.
Deorum
llb. III.
c. S.
Ubungen
I-XIV. Demosthenis
lib. III.
Dir. Meineke.
(*) Affert
Coet.
II.
Ilomerl
II.
() Servavit
fii
Ciemens Alex.
Phlilpp-
und Thucyd.
Schrlftliche
Lbungen 3) Hebraisch.
Coet.
'i'*t(efeetittnz
I.
Prof. Passow.
Schrelbeiibungen;
12.
nige bls
Cap.,
1.
....
Prof. Snethlage.
und Ubersetzungen
2
Dr. George.
Deutsch.
I.
Coet.
Aufsatze und
Ubungen im
frelen 2 2
Vortrage; Litteraturgesclilchte
Coet.
5)
II.
Prof. TViese.
dasseibe
Dr. Bergk.
Franzoslsch.
I.
Coct.
und
II,
Raclne's Iphigenle en
Au-
E2
36
fVIAAA/^^VlfWVfWM
37
Name
der Classe
Namc
Gcgenstcinde des Unterrichts.
c s
der Classe
und
des Ordinarius.
Lehrer.
und
des Ordinarius.
.k J3
B S
Lehrer.
> -
llde,
Scribe's Bertrand et
la
gur hlstoire de
Hebralsch.
Anfangsperlode nach
2
.
. .
Im Winter
"j
Prof.
I-in.
Exercltlen,
Extemporallen
aus
und
Prof. Conrad.
Pfund^ im Soramer
Dr. Stegemann,
miindllclie
Ubersetzungen
III.
Frankel's
4)
ira
Antlioiogle Curs.
6)
Deutsch.
t
2 /
I
Rellgion.
I.
frelen Vortrage
5)
Coet.
Dr. George,
Coet.
II.
Unterschlede
Coet.
I.
Prof. PJlese,
im Sommer Elnleitung
nach Scbmleder
.
In
.
.
Scrlbe's la manle des places. und miindllche tbersetzungen aus Frankers Anthologle Cursus H, ExteraSchrlftllche
und Nolte,
Prof. Iflese.
porallen
6)
2
1 i
Prof. Conrad,
Prof. Pfund,
Phllosophische Propiideutik.
I.
Re
gi
n.
Das
E vangelium Johannis
Mlttelalter
. . .
2 2
Coet.
Coet.
Ira
Winter Etblk
"
Dr. George,
2
7) 8)
Geschichte. Das
Prof. Koepke,
II.
Mathematik. Glelchungen
des er-
Prof. PT^ese.
sten
arithraetische
und
Prof, Conrad,
Coet.
S)
I.
und
s
II.
Im Sommer Loglk
Prof. fJlese.
Ge
I.
h I c h t e.
Coet.
Anwendiing; ebene Trigonometrle . 9) P h y s i k. Die allgemeinen Eigenschaften der Korper nach ihren verschiedenen
.
Aggregatzusfanden
Mathematik.
I.
Prof. Conrad,
Unter-Secunda.
allgemelne
h
<
1)
Coet.
und
II.
Archia poet.
p.
lehre,
blnomlscher Lehrsatz,
Marc. Livi.
Prof. Conrad.
2)
1.
1 u.
10
Prof. Snethlage,
Im Soramer
Coet. n.
10)
Coet.
I.
Analytische Geometrle
Stereoraetrie
Grlechisch. Gramraatlk, Schreibeubungen, Xenoph. Anabasis I-V, Homeri Odyss.XVI-XXI.incI 3) Deutsch. Aufsatze, tjbungen im
miindlichen Vortrage, Lectiire und Erklarung deutscher Dramen
2
Dr. Lhardy.
Physik.
und
11.
Coet.
I.
Ober-Secunda.
Professor Conrad.
Oberlchrer Jacobs.
Prof. Conrad.
4)Franz6sIsch. Voltaire's
Charles XH.
Prof. Pfund.
I'I-IV. Schriftllche und miindliche Cbersetzungen aus Frankers Anthologie CursusL Extemporalien
5)
Dr. Lhardy^
Prof. Koepke.
ilb.in,
llS-VLincI
Dr. Lhardj,
6)
7)
38
IWV -WV- Vl.1^ V%iV%
39
WWtiWWWV ^^^v
Name
der Glasse
und
des Orclinariiis.
rika, Ai;stralien
Lehrer.
und
des Ordinarins.
Leh rer.
Prof. Koepke.
Coe
II.
.3)
Deutsch.
Aufsatze und
Cbungen
Dle Ordinarlen.
SchrelProf. Hcinganutn.,
8)
trle
A<ljunct Brenske.
Im Dekhimlrcn
4)
Franzoslsch. Grammatlk,
XI-XVI.
suuis
1
St.
spaterdie Ordlnarien.
.
St.
Oberlehrer Jacobs.
Rellglon. Das Leben Jesu Geschlchte. ImWIntcrBrandenb.Preufslsche Gesch. im Sommer Rom. Gesch.
5)
.
. .
Dle Ordlnarien.
6)
St.
Geographle.
speclell
Allgemeine Geogr.
St.
Ini
I.
Ober-Tertia.
Adjuiict Giesebrecht.
1)
Lateln.
Coet.Dr. Bergk.
C. Prof. IVitse.
Styllibungen,
dem
Der Ordlnarlus.
Prof. Passoiv.
dem
Leltfadcn von
.
Im
II.
^'oigt
Grammatlk, <;chrlft2) Griechlsch. liche Ubungen, Passo\iI eclogae Aufsatze und Ubungen 3) Deutsch.
im Deklamlren
4)
Im
S)
I.
(]oct.
im
Wln^
Mathcmatlk.
Lehrbuch Bd.
I.
1
ter
Cand. Riebe
Im
Franzosisch. Grammatlk,
scher's
Somnier Oberlehrer
yfacobs.
Ini II.
Ubungen Im Rechnen
Im Sonuwer
Coet. Oberleh-
rer Jacobs.
Q ua rta.
Im Wlnter Cand. Schartmann.^ Im Sommcr Cand. Schmidt.
1)
Lateln.
Formenlchre, Syntax, O.
10
"v
Rellgion.
Erklarung
des
Evang.
Der
I
Ordlnarlus.
t.
.
Grlechlsch. Dle
nach
blbl. Spriichen,
und Auswendlglernen
2
dle erste
Conjug.
m WI n C d
Koepke.,
>
elnlger Lleder
Prof. Pfu)id.
auf w,
Aufsatze, Grammatlk, 3) Deutsch. Lese- Sprech- und Deklamations-Ubungen
4)
Im Wlnter Semin.
Dr. Schmidt., Im Soni-
Der Der
Ordlnarlus.
Franzosisch. Grammatlk u.
Rellglon.
Blbllsche
7)
G^^ographle.
SchrelOrdlnarlus.
Die
aufsereuropal-
beiibungen
schen Lander
S)
Mathematlk. Im Wlnter:
.3St.
1
Geschlchte,
Arlth-
Dcr Ordinarlus.
r
1
Repetltlon
des
'H
/
alten
1.
il und l
J
Semiu.
sums
St.
Obcriehrer Jacobs.
und
mltllern
f M
I
r..i.r,imSommer
Cand. Koepke,
FIscher's Lehr7)
Im
\^ inter Semln.
Geographle.
tJbersIchtallerLander
Teuber.,im
Pensums
Lateln.
2 St.
';;.'
Sommer
Untei -Tertla.
(.and. Kospke.
1)
Grammatlk, Stvliibungen,
10
S)
Practlsches Rechnen.
Repetltlou
Coetus
Adjunrt
J. Caesaris b.
I.
Dle Ordlnarien.
Prof. Reinganum.,
trl
mlt Bni-
2)
TiscJier.
Griechlsch. Grammatlk,
iibungen, die
}'{
Aglo, Kopfrechnen
Insp, Knoepfler.
40
%\vwwwvw\'vw
41
VW^fVWfWVtiWM
II.
und
des Ordinarius.
Lehre r
s
li
k des
mna
s.
A. A eriinderungen im Lehrerpersonale
am Gesang-Unterrlcht nlcht thcnnehmenden Schiiler Ubungen In practlUberdles
fiir
(*).
dle
1)
jetzt
Zu
Mlchaells v. J.
wurde
dle
schen Rechnungen
9)
Semln. Goepcl.
.
.
TheodorBergk
iibertragen.
Lehrer Markaordi.
Im Wlnter Muslkdl10)
Gesang
2) Nach dem im vorlgen Jahre erfolgten Ableben des Muslkdlrectors Hrn. Ilellwlg wurde mit dem Anfange dleses Jahrs dle erste Gesanglehrerstelle Hrn. Musikdlrector Dr. Ilahn, dle zweltc dem Muslklehrer Hrn. von Tengnagcl iibcrtragen. 3) Zu Ostern d. J. verllersen dle Anstalt der Hiilfslehrer Hr. Schartmann und der
Senilnarlst Hr.
Q lu n t a.
Inspector Knoepfle.r.
1)
Im Wlnter Cand.
Schniidt^
des Hrn.
Im Sommer
Teuber. An dle Slellc dcs letztgenannten trat Hr. Goepel. Dle Lectlonen Schartmann wurden dem Sclndamts- Candldalen Ilrn. Schmldt iibertragen.
Zu Johannls
d. J.
h)
Cand. Roeper.
Deutsch. Orthographle,
s. \v.,
klelne Aufdess.
Im August
d. J.
satze, Brlefc u.
Ja c obs aus selnen blsherlgen Yerhliltdem Priidlcat Oberlehrer" In dle Relhe der Professoren. wurde der Hr. Prof. Relnganum auf selnen Antrag vom 11*"
schled der Adjunct Hr.
entlassen.
gen, Deklamatlon
3)
Insp. Knoepfler.
Franzosisch. Dle
Rellglon.
ersten Elemente
}
4)
BIbh'sche
Im Somm. Cd.
lioeper.
B.
li 1
e r.
Geschlchte;
Insp. Knoepfler,
Geographle.
Das
AUerwIssensInsp. Knoepfler,
Dle Anstalt wurdc Im Wlnter-Semester von 300, Im Sommer-Semcster von 290 Schiilern besuclit, von welchen \0 In Prlma, 37 In Ober-Secunda, 4l In Unter-Secunda, 50 In Ober-Tertla, 57 In Unter-Tertla, 35 In Quarta, 30 In Qulnta safsen. Abgegangen slnd In dera
verwlchenen Schuljahre
d. J.
102.
Unter dlesen
28,
welche
thells
zu Mlchaells
v. J., thells
wertheste
6)
zu Ostern
Rechnen.
mlt
mlt
Insp. Knoepfler,
1)
ZuMIchaells vorlgenJahres:
alt.
den an
war2
2
Jahr In Prlma.
aus Belgrad,
Er
dem Gesang-Unterrlcht
den Schiilern
7)
studlrt Jura
alt.
und Cameralla.
dle
nlcht thellnehmen-
qulne,
Semln. Goepel.
IQ Jahr
Er besuchte
dle Anstalt
Er besuchte dle Anstalt 4 Jahr und 2) Georg Helnrlch Ludwig DeAnstalt 5 Jahre als Alumnus und war 2
Jahr
In
Prlma.
Er
studlrt
alt.
LehreT Markwordt,
3)
Maxlmlllan Slegfrled
In
Benda,
Jahr
1( M
1
Im Wlnter
rector/Ta/in,
Er besuchte
Musikdl-
Medlcln.
als
ImSom-
Er
Prlma. Er studlrt
dle Anstalt 5
4) Carl Traiigott
Remus,
Er besuchte
5)
mer
Af -u V Musiklehrer ron
2 Jahr In Prlma.
alt.
Er
studlrt Phllologle.
Ernst Friedrlch
Meyer,
Tengnagel.
Anmerkung.
war 2 Jahr Alumnus und war 2 Jahr Ludwlg Frledrlch Adolph Ho p ff, aus Blumenhagen, 20 Jahr alt. Er besuchtc dle Anslalt 6 Jahr als Alumnus und war 2 Jahr in Prlma. Er studlrt Theo^ogle. 7) Helnrlch Otto Wilhelm E Itester, aus Berlln, 19 Jahr alt. Er besuchte dle Anstalt 11 Jahr und war 2 Jahr In Prlma. Er studlrt Jura und Cameralia.
dle Anstalt 7 Jahr,
Er besuchte
in Prlma.
6)
Carl
llschen
und
itallenlschen Unterrlcht,
welcher den Schiilern der Prlma und Ober-Secunda von ertheilt wurde.
In
dem Propramm
uud
dafs
Herren
Reingauum
Zumpt
Ticher nnd
Hr.
Crenike
\
\
42
43
f\/v%/\/\rvi/%iw%\f%/%/\^
8)
Kollberg,
war
2
alt.
Er besuchte
die Anstalt
5~
C.
1)
O)
Frledrich
Anderweitiges.
am
18**''
^Vilhelm Alexander
Langbeln,
Jahr
Er besuchte
in Prlnia.
Er
studlrt
Jahr
als
Der Anfang
W.,
19^- Ja^r
alt.
Er besuchte
1l)
Er
studlrt
am
11'^
Aprll.
2)
Deodat Jo-
Am
Am
1''^
Alumnen
Er besuchte die Anstalt 2-i- Jahr und war 2 Jahr in Prlnia. Er studlrt Jura. 12) Julius Helnrich Ebert, aus Grelffenber"-, 20 Jahr alt. Er besuchte dle Anslalt S-^ Jahr, war 5-1 Jahr Alumnus und 2 Jahr In Prima. Er studirt Theologie. 13) Levy Roehmann, aus Marklsch-Frledland, 194- Jahr alt. Er besuchte dle Anstalt 3 Jahr und war 1-^ Jahr In Prima. Er studlrt Medicln. li) Aron Ilevmann, aus Pyritz In Pommern, 19 J^hr alt. I^r besuchte dle Anstalt 44- Jahr und war 1-V Jahr in Prlma. Er studlrt Medlcln und Chlrurgle.
aus Rerlln, 17 Jahr
seph Guido
GraFvon Oriolla,
Konlgs
In der Anstalt
nach
ge-
und handclte
Ilschen Schulcn.
B.
l)
als
Ludwig Xeue, aus Oranlenburg, 20 Jahr alt. Er besuchte die Anstalt G Jahr Alumnus und war 2-^ Jahr In Prlma. Er studlrt Phllosophie und Theologle. 2) HelnCarl
Lehrapparat.
dem
etatsmafslgen Fond, theils In Folge aufseror^^
rlch
Jatr alt.
.3)
Er besuchte
war
Jahr
^YIlhelm Paul
Corfsen,
aus
und Rremen, 19
1)
dentllclier
thells aus
crlhvollen ^\ erken.
Er besuchte dle Anstalt 6 Jahr als Alumnus und war 2 Jahr In Prlma. Er studlrt Phllologle. 4) Eugcn Robert K obersteln, aiis Riitow, i9-f Jalir alt. Er besuchte die Anstalt 5-^ Jahr als Alumnus und \^ ar 2 Jahr In Prlma. Er studlrt Philologie. 5) Franz August Theodor Eichholtz, aus Friedeberg N. M., 194- Jahr alt. Er besuchte dle Anstalt 4-f Jahr als Alumnus und war 2 Jahr In Prlma. Er studlrt Medicin. 6) Rudolf Maxlmlllan Kaehler, aus Joacliimsthal, 194- Jahr alt. Er besuchte dle Anstalt 5 Jahr als Alumnus und war 2 Jahr In Prlma. Er studlrt Theologie und Phllologle. 7) Moritz August Typke, aus Zagelsdorf bel Dahme, 20 Jahr alt. Er besuchte dle Anstalt 6 Jahr als Alumnus und war 2 Jahr In Prlma. Er studlrt Theologie. s) Herrmann Alexander Leopold Lange, aus Prltzwalk, 19^- Jahr alt. Er besuchte die Anslalt 7 Jahr als Alumnus und war 2 Jahr in Prima. Er studlrt Medlcln. 9) Ludwlg Frledrich Johann Gaedke, aus Lenzen, iV-^ Jahr alt. Er besuchte dlc Anstalt 5 Jahr, war 44" Jahr Alumnus und war 2 Jahr in Prima. Er studlrt Theologle und Phllologle.
alt.
wlr
iheils
sterlums der G. U. und M. Angclcgenheiten, ihells von andern Giinnern und Freunden der
stalt
An-
folgendc
Werke
als
Geschenk:
G rotefendll
R esseTs Astronomlsche
(VomKonlgl. Mlnisterio). Lesslng's sammtllcheSchriftenherausgeg. vonKarl Lachmann. (Yon den Eigenlhiimern dcr Vossischen Ruchhandl. Ilerrn Schramm und S chlndelmeifser, chemallgen Schiilern der
Beobachtungen auf der K. Sternwarte
Anstalt).
Commentationum de
rellquiis
librlll. ed.
Theod. Bergk.
Nordische Vorzelt und INIythen von Dirckinck-IIoImfeld. (Vom Herrn Verfasser). Hlstorla critica Comicorum Graecorum scr. Aug. Mei2 Ilefte. (Vom Konlgl. Mlnlstcrlo). P anze r's Versuch elner Geschlchte der romlsch-cathollschen ncke. (Vom Verfasser). Beck er's AusfuhrBlbeliiberset/.ung. Niirnberg 1781. 4. (Vom Herrn Candid. Zlegler).
Rlel, aus
Ciistrln, 21
Jahr
alt.
Er besuchte
11 )
dle
stalt
Jahr
In
Prlma.
Er
studlrt Jura
und Cameralla.
An-
Friedrich Otto
2
alt.
Er besuchte
alt.
in
Prima.
Er
studlrt Jura
und Cameralla.
war
Jahr Alum-
12)
Kuhlwein,
5 Jahr
Er besuchte
dle Anstalt
6~
Jahr,
war
Alumnusund war2Jahr inPrlma. Er studlrt Jura und Cameralia. alt. Er besuchte die Anstalt 10 Jahr und war 2 Jahr
13)
MaxSchulze,
Er
studlrt
Kommentar der Schulgramm. Drltte Abthcil. Frankf. a. M. 1S38. Blume's lateln. Schulgramm. Zweite Aufl. Potsdam 1839- (Geschenk (Vom Herrn Verf) Sphaerlcae doctrlnae proposltlones graecae et latin. prlmum per des Kiinlgl. Mlnlsterll). Conr. Dasypodlum in lucem edlt. Argentor. 1572. 12. (Vom Schulamtscand. Ilrn. Roper). Vasari's Leben der Maler, Rlldhauer und Raumelster. A. d. Ital. von Schorn. 2*" Band. Wandcharte vom 2^= Abtheil. Stuttgardt. 1839. 8. (Geschenk des Herrn Prof. Passow).
llche deutsche
Gramm.
als
In
Prlma.
(Vom
Konlgl. SchulcoIIeglo).
ll)
Schoenlan,
aus Rhelnsberg,
Er besuchte
1 Jahr
in Prima.
Er
studlrt
Theologle.
von Berghaus. (Vom Konigl. Mlnlsterlum). Fiir dlese Gaben den gebiihrenden Dank auszusprechen Ist mlr angenehme Pfllcht. 2) Dcr physikallsche Apparat ist durch eln astronomlsch-geodallsches UnlversalInslrument nach Kater, durch elne Vorrlchtung zur Darstelluug derNewlonschen Farbenrlnge,
durch ein Paar klcine Fermohre und durch mehrere kleinere iQstruraente vermehrt worden.
Programm
u
IV.
1)
Vom
November
v. J.
dic Sclirift:
Das Metro-
Vom Yom
22. April d. J.
3.
Empfehlung
Kaemperschen Globus.
Julius d. J.
V. Die
wird Sonnabend den
28.
diesjlilirige
in
Prufung
September
Vormittags von
Uhr
an.
Gesang der
ersten Singclasse.
Glesebrecht) und
Mathematik (Herr Oberlehrer Jacobs). Unter-Secunda: Griechlsch (Herr Dr. Lhardy) und Geschichte (Herr Prof. Koepke). Deutsche Rede des Abiturlenten Ploetz. Ober-Secunda: Mathematik (Herr Prof.
Conrad) und
Pfund). Rede
des Abltur.
Meyer. Prlma
Prlma Coet.
Pramien.
I.
Passow) und
Bergk).
Wiese). Entlassung
Uhr
Knoepf
e r)
B o e p e r).
Quarta:
Schmldt). Unter-Tertla
Prof.
I.
und
Brenske und
Wlese). Vertheilung
Zur genelgten Theiinahme an dieser Schulfeler habe ich die Ehre Selne Excellenz den Konlgl. Staats-MInister Herrn Frelherrn von Altenstein, den Wirklichcn Geheimen OberRegierungs-Rath und Dlrector im Geistllchen und Unterrichts-MInlsterlum Herrn von La-
denberg, so wle samratllche Herren Rathe des Hohen Ministcrii, Selne Excellenr den Wlrkl, Geheimen Rath uud Ober-Prasldenten der Provlnz Brandenbung Herrn von Ba5 iwitz, den
Vice-Prasidenten des Konigl. Conslstoril und Provinzlal-Schul-Collegii Herrn
Weil,
so
wle
sammtllche Herren RiUhe des Konigl. Consistorll und SchuI-CoIIegi der Provlnz Brandenburg,
inglelchen alle
einzuladen.
und ergebenst
Der neue Lehrcursus beginnt mit dem l4. October. Zur Prlifung und Aufnahme neuer wahrend der Ferien laglich, mit Ausnahme der Sonnlage, von 9-12 Uhr zu sprechen.
Dr.
Meineke.
Dircctor.
N
l\
^A ^