-1-

Jak zwalczy rdz i pomalowa samochd ?

Na wstpnie warto przypomnie, e "lepiej zapobiega ni leczy". Waciwa i regularna konserwacja blach nadwozia od nowoci jest najlepszym sposobem, aby nigdy nie by zmuszonym do czytania tego "poradnika". Dalej wypada mi zwrci uwag na fakt, e wikszo remontw blacharskich jest przeprowadzana byle jak i jak najmniejszym kosztem. Taki remont polega najczciej na przeczyszczeniu papierem ciernym zewntrznych poaci blach, zalepieniu dziur szpachlwk i polakierowaniu. Taka "naprawa" usuwa skutki korozji blach a nie jej przyczyn. I pniej si dziwicie, e po takiej "blacharce" po trzech miesicach bble si znowu pojawiaj.

-2-

1. Materiay Do tej operacji potrzebne bd: 1. Papier cierny o granulacji: 150-200, 360-400 - moe by papier lub ptno cierne - papier jest skuteczniejszy, ale si szybko rwie; ptnem si szlifuje troch gorzej, ale za to duej jednym kawakiem; 600-800 - papier wodny do szlifowania na mokro oraz 2000 - do polerowania na mokro. Jeli o mnie chodzi to kupuj tam gdzie jest najtaniej. W oglnobudowlanych, z artykuami metalowymi, z lakierami nawet w hipermarkecie np. Castorama, Praktiker - tam najczciej jest wszystko czego potrzeba i w niewygrowanej cenie. Jeli posiadamy wiertark mona si pokusi o kupno kka z rzepem do mocowania znormalizowanych, idealnie pasujcych na ten rzep, papierkw ciernych - co sprawi, e szlifowanie nie bdzie udrk. 1. Klocek drewniany lub gumowy, w ktry bdziemy owija papier cierny podczas szlifowania. 1. Farb podkadow - moe by w puszce (w tym przypadku z utwardzaczem - do malowania pdzlem lub wakiem) lub w sprayu. Utwardzacz (zarwno do podkadu i do lakieru) jest nie tyle co polecany, ale konieczny do tego, eby auto normalnie wyscho. Rozrabia si go z farb tu przed malowaniem Bez utwardzacza lakier by wysycha z jakie dwa tygodnie i byby mikki jak wosk. Generalnie sprzedawca jeli nie doda tego obowizkowego skadnika przy kupnie lakieru, to przynajmniej to zaproponuje. 2. Pdzel lub waek do malowania. 3. Szpachlwka samochodowa w iloci potrzebnej na wypenienie naprawianej powierzchni. 4. Metalowa szpachelka do rozprowadzania szpachlwki i plastikowa pytka do jej rozrabiania. 1. Rozpuszczalnik do odtuszczania blach i miejsc przygotowanych do szpachlowania i malowania oraz do rozcieczania podkadu i lakieru (tego z puszki oczywicie). Bez znaczenia jest kwestia rnicy rozpuszczalnika uytego do odtuszczania a do rozcieczania lakieru poczeka tylko jak dobrze odparuje powierzchnia przetarta innym rozpuszczalnikiem od tego, ktry bdzie stosowany w lakierze, to nic si nie stanie. Nie pomyli si przy okazji, bo zniszczycie farb - "zwarzy" si. Chodzi oczywicie o ten do podkadu i lakieru - sprawdzi w opisie na opakowaniu jakie mog by stosowane. Bo oczywicie farby i lakiery w puszkach rozciecza si. Zreszt jeli poprosicie o lakier z rozpuszczalnikiem to sprzedawca ju na pami je wszystkie zna, wic powinien da waciwy. 1. Arkusz blachy lub kawaki blaszek gruboci 0,5-0,8 mm do atania dziur. Najlepiej ocynkowana - chocia sprawia troch problemw przy spawaniu. Arkusze takiej blachy s dostpne w oglnobudowlanych, metalowych np. w takim Centrostalu, czasami w "automoto" lub z tam gdzie lakiery (ale rzadko). Trafi te mona jakie odpadki po wycinkach z duych powierzchni - za psi fors, a nam takie wanie cinki z w zupenoci wystarcz. Ci raczej naley noycami lub wyrzynark do metalu, a nie fleksem bo szlifierka ktowa wypala blach. 5. Obrotowa szczotka druciana mocowana na wiertark - pomoe w sprawniejszym i szybszym usuniciu rdzy. 6. May motek do zagbiania spaww, nitw i cze blach.

-3-

7. Noyce do blach lub wyrzynarka do metalu, w ostatecznoci pika do metalu i brzeszczoty - do wycinania atek. 8. Nitownica (i nity oczywicie) lub migomat. 1. Wiertarka do wywiercania otworw na nity (i wierto 3-4 mm oczywicie) lub w celu wykorzystania obrotowej szczotki drucianej oraz koowego rzepu z papierem ciernym.. 9. Szlifierka ktowa do zeszlifowania spaww. 10. Farba miniowa - do malowania wewntrznych powierzchni blach lub te zamiast farby podkadowej. Warto, a raczej naley doda utwardzacza. 11. rubokrt, may pilnik - te si moe przyda 12. Lakier; w przypadku lakierw metalic - dodatkowo lakier bezbarwny. 13. Troch szmat do odtuszczania i mycia naprawianych powierzchni. 14. Wiadro z wod do zwilania papieru ciernego podczas szlifowania na mokro. 2. Jak si za to zabra Po pierwsze naley ustali co jest do roboty. Jeli wykwity s wszdzie tzn. na prawie kadym elemencie i w susznych rozmiarach to znaczy, e przespalicie ca jesie i ca zim i w ogle wszystkie lata, e zostao nic innego jak pomalowanie caoci. No, ale to s kracowe przypadki . Z dowiadczenia wiem, e najszybciej tlenek elaza zabiera si za doln parti nadwozia: doy drzwi, przedniego botnika, jak rwnie same botniki nad koami (chocia to rzadziej) i w Caro, Atu przednia maska w czci przedniej. Take progi, ale tego elementu, jeli jest mocno skorodowany, nie radz szpachlowa tylko wymieni, bo potem moe Was zaskoczy przy lewarowaniu auta . Po drugie: rozmiar szkd spowodowanych przez korozj. Jeli dosownie zjada cz drzwi czy botnika to nie pozostaje nic innego jak je wymieni na jakie dobre, ktre rdza omina. Jeli chodzi o botniki to kupno nowych nie jest specjalnie kosztowne (50-80 z). Tylnych nie warto wymienia caych, ale poow - od przetoczenia biegncego przez cay bok samochodu - s do kupienia takie wanie idealnie nadajce si do tego "pbotniki" - i tak operacj naley jednak przeprowadzi za pomoc migomata - przynitowanie takiego elementu to profanacja. Mona te kupi same reperaturki "nadkoli" botnikw tylnych. Co prawda, mowa o wyrobach rzemielniczych (fabryczne s duo drosze, nawet o 100 %), ale nawet takie zdadz egzamin. Z drzwiami jest troch gorzej dla kieszeni - kupno nowych to "powana" inwestycja, wic sugeruj poszukanie czego uywanego w dobrym stanie, czyli najlepiej postara si o drzwi od jakiego Plusa po "maym" boom - generalnie powinny by jeszcze w nienagannym stanie. Nie radz np. wymienia samych patw drzwi bo skrka za wyprawk i si nie opaci. Dobre drzwi mona kupi za jakie 150 z (nowe rzemielnicze kosztuj ok. 300 z), a pat (lub tzw. ppat, sigajcy do listwy bocznej) za 15-30 z. Teraz: wymiana patu to jakie 50-150 z (tu rozrzut cen jest do duy), oczywicie na jedne drzwi. Ale to s dobre, cae drzwi za 150 zeta a to pocity, pospawany i poszpachlowany szmelc (sorki , ale w kadym razie nie ma to jak wyrb fabryczny, a aden blacharz, nawet ja, nie zrobi tego tak dokadnie jak maszyny). Wymian patu (lub czciej jego dolnej czci) mog poleci tylko tym, ktrzy umiej dogina zwieczenia blach i w ogle maj zielone pojcie o robieniu blacharki oraz oczywicie s w posiadaniu migomata. Wtedy taka wymiana ma sens, bo kosztuj tylko wspomniane reperaturki i... czas ktry powicimy na robot, ktrego - myl - nie

-4-

powinno nam zabrakn, wiec nie ma co go liczy. Zreszt migomat to i tak si przyda, zawsze to lepiej co przyspawa ni przynitowa - o czym dalej. Do "naprawy" kwalifikuj si elementy, ktrych wszystkie zewntrzne krawdzie s cae, tzn. nie zarte przez rdz, skorodowane mog by, byle by blacha nie amaa si w palcach. Reszta, czyli rodek elementu moe by dziurawy - chodzi o to, eby byo za co zapa atk, ktr bdziemy ata. Kwestia wyboru "technologii" naprawy. Jeli do "naprawy" s tylko doy drzwi to spray wystarczy, jeli nie mamy lepszego sprztu. Jeli macie do roboty take mask i klap oraz botniki, czyli prawie wszystko, to radz samemu solidnie przygotowa auto do malowania lakierem - tzn. tak, aby by pomalowany podkadem - mona wakiem - i po zmatowieniu papierem 600-800, odda tak wyszykowane auto do lakiernika - powinien wzi duo mniej. Jeszcze mniej bdzie jeli auto wstpnie rozbroicie lub pooklejacie. Wtedy cena za lakierowanie moe spa do 100-300 z za robot w zalenoci od lakieru. Mona take pomalowa czci tych elementw, przysaniajc gazetami, na odlego 3-5 cm od zaszpachlowanej powierzchni, te (tylko nie plastrem w bezporedniej bliskoci czci lakierowanej, bo po malowaniu bdzie wida wyrany uskok lakieru - chyba, e linia powierzchni lakierowanej bdzie przebiega dokadnie na kancie przetoczenia malowanej blachy), ktre nie chcecie zamalowa i spolerowanie papierem 2000 na mokro miejsca zapyle, ktre si si rzeczy pojawi na granicy czci lakierowanej. Natomiast chyba dla wszystkich jest jasne, e spray to gorsze rozwizanie ni malowanie pistoletem, ale do tego potrzebna jest sprarka, na co nie kadego sta - uywana to jakie 500 z, nowa dwa razy tyle. Mona kupi tak mini-sprark za ok. 300 z (nowa) - do pomalowania maych powierzchni si nada. I oczywicie pistolet do lakierowania - byle jaki do kupienia za kilkadziesit zotych w hipermarketach. 3. Pierwsze czynnoci Generalnie wikszo z Was chyba bdzie si zabiera za doln cz nadwozia wic na przykadzie tego napisz co i jakiej kolejnoci naley wykona. Na wstpie: nie trzeba zdejmowa listew bocznych, przed malowaniem trzeba je tylko bardzo dokadnie oklei tam malarsk i gazetami. No chyba, e pod listwami te korozja Wam wyazi. Natomiast radz zdemontowa tapicerk drzwi i zdj plastikowe nadkola pod botnikami oraz dywaniki z tyu w baganiku zasaniajce dostp do wewntrznej czci tylnego botnika - dlaczego, o tym dalej. 4. Oczyszczenie blach z korozji Miejsca w ktrych pojawia si korozja naley zeszlifowa rcznie papierem ciernym 150-360 do goej blachy, a rdza zniknie (oby na zawsze ). Mona do tego celu uy "druciaka" - czyli takiej obrotowej szczotki drucianej montowanej do wiertarki, jednak kocowe szlifowanie musi by wykonane papierem ciernym. Wiertarka odda nam nieocenion przysug przy tej operacji - s do kupienia specjalne kka-rzepy do mocowania okrgych arkusikw papieru ciernego, ktry wystarczy przylepi i... wczy wiertark na niezbyt wysokie obroty - eby blachy za bardzo nie zeszlifowa. Nie radz tej czynnoci wykonywa szlifierk ktow (na tak atwizn id wanie poledniej maci blacharze), bo ni atwo przesadzi i albo sami sobie dziur zrobicie, albo bdziecie mieli blach gruboci puszki po piwie. Szlifowa do ostatniego grama rdzy, nawet jak jest ju tak mocno skorodowane, e szlifowanie zrobi dziur. Ma zrobi. Jeli wida, e blacha jest tak mikka, e si amie, to pomc sobie rubokrtem i wyduba ten sypicy si syf, nawet na wylot, do tego miejsca, w ktrym blacha jest wystarczajco sztywna. Maym pilnikiem zeszlifowa krawdzie dziury. Powtarzam: ma by zero rdzy. Dziur... ile wyjdzie . Jeli zamierzacie pomalowa wszystko od listew w d (bd cae auto), to si nie szczypa tylko szlifowa i nie martwi si, e papier za daleko zszed. Uwaa tylko na listwy. Jeli tylko jaki jeden bbel chcemy zaprawi, to t czynno naley robi z wyczuciem i eby szlify nie wykraczay wicej jak 0,5-1 cm poza miejsce korozji. Kiedy uporacie si z t niewdziczn robot to zajrzyjcie teraz na t blach - ktr szlifowalicie - od wewntrz (po to radziem zdj tapicerk,

-5-

dywaniki i nadkola). I co? Teraz widzicie przyczyn, dlaczego te wasze zaprawki nic nie daway - rdza bierze od rodka, czyli miejsca, ktrego na co dzie nie widzicie. Jeli chcecie si pozby rdzy na duej to moja rada jest jedna - trzeba oczyci z rdzy wewntrzna stron blach drzwi i botnikw. Jest to trudne - niewygodny dostp, mechanizmy i cigna klamek i szyb, kupa syfu, brudu, smarw itp. Zniechca, co? Trudno, komu si nie chce to bdzie mia szybko znajome widoki na lakierze. Jak kto ma wpraw z mechanik to moe sobie pomc i zdemontowa przeszkadzajce elementy. Szmatami zebra brudy, wypryska zaolejone i zasmarzone miejsca np. rodkiem do mycia silnika, w celu dokadnego zmycia tych ropopochodnych produktw, pomc sobie pdzlem, nastpnie zmy wod - tu super sprawa mie takiego karschera, lub chocia szlaufa z kranw. Pamita tylko trzeba o osuszeniu tego wszystkiego potem, najlepiej spronym powietrzem lub dobrze wytrze do sucha szmatkami. Niestety to jest najbardziej wredna cz roboty jak trzeba tu wykona (i tego nie zrobi Wam aden blacharz, bo mu si nie chce i zreszt szybciej znw do niego przyjedziecie), eby rdza nie pojawia si duej (mj rekord - 5 lat po remoncie ani jednego bbla w Duym Fiacie - tak na marginesie, Fiaciorki mniej gnij od Poldkw i pod tym wzgldem bardziej mi si podobaj). S niby dostpne jakie rodki ktre wi rdz i nie dopuszczaj do dalszej korozji, ale mi si nie sprawdziy. 5. Drobne uszkodzenia i powierzchniowe ogniska korozji Jeli zadrapanie jest powierzchowne i nie siga blachy nadwozia, wykonanie naprawy jest bardzo proste. Delikatnie zeszlifowa obszar zadrapania papierem 1000 lub past ciern w celu usunicia lunej powoki lakieru. Spuka powierzchni czyst wod. Za pomoc ostro zakoczonego maego pdzelka zamalowa zadrapanie lakierem. Nakada mocno rozcieczon farb cienkimi warstwami a do wyrwnania powierzchni. po naoeniu kadej nowej warstwy odczeka przynajmniej dwa tygodnie umoliwiajc jej utwardzenie. Na koniec wypolerowa naprawiane miejsce papierem 2000 na mokro lub past ciern. Jeli zadrapanie siga blachy nadwozia, naley usun ostrym rubokrtem lub scyzorykiem lun warstw rdzy z dna zadrapania, nastpnie zabezpieczy zadrapanie CORTANINEM i pomalowa cienkim pdzelkiem farb miniow w celu zapobieenia tworzenia si rdzy w przyszoci. Wypeni zadrapanie rozcieczon szpachlwk, ktra nadaje si do wypeniania wskich zadrapa. Zanim szpachlwka stwardnieje naley szybkim ruchem zebra nadmiar szpachlwki z zadrapania za pomoc gadkiej bawenianej szmatki nasczonej rozcieczalnikiem, owinitej wok palca. Spowoduje to nieznaczne zagbienie wypenionej powierzchni zadrapania. Tak przygotowan powierzchni zadrapania naley polakierowa, jak opisano powyej. Podobnie postpujemy, w przypadku, maych drobnych rdzawych kropeczek, niewielkich bbli, jeli jestemy pewni, e nie jest to korozja, ktrej gwne ognisko znajduje si z drugiej strony blachy - czyli wynika z odpryskw lakieru, spowodowanych uderzeniami kamieni, wiru czy piasku, lub uszczenia si lakieru z powodu niewaciwego odtuszczenia blach przed malowaniem. W celu dokadniejszego usunicia rdzy moemy si posuy, zamiast rubokrtem (czy scyzorykiem), zgitym na dwa razy papierkiem ciernym 360, szlifujc w ten sposb powstaym naronikiem. 6. Naprawa dziur i pkni Teraz dziury. Trzeba je zaspawa kawakami skrojonymi na wymiar, tzn. wikszych o ok. 0,5-1 cm od dziury, blaszek przykadanych od strony wewntrznej. Jeli nie macie migomata to moecie ponitowa (nitownic za grosze kupicie w kadym chyba hipermarkecie) - tylko kawaki blaszek musz by wiksze o jakie 0,5 cm - eby nit dobrze zapa. Kawaki blaszek, mona najpierw przyklei jakim klejem do metalu, co uatwia pniejsz robot i zabezpiecza antykorozyjnie miejsca przylegania blach. Jeli dziurka jest malutka, taka na 1 cm, to mona poprzesta na samym przyklejeniu. Nawet

-6-

moe by wtedy kawaek plastikowej pytki lub maty ywicznej. Stosowanie mat ywicznych sprawia mniej roboty. Na te mniejsze dziury zdadz egzamin. Blacha mimo wszystko sztywniejsza. Co gwarantuje mniejsze ryzyko pkania szpachli. Dlatego jeli dziura jest taka na 1 cm (no niech bdzie 2 cm) to proponuj taki sposb: mona odpuci sobie spawanie lub nitowanie i pniejsze zagbianie tyche - wystarczy jeli pewnie przykleicie taki kawaek blaszki (lub maty ywicznej) od wewntrz jakim klejem do metalu. Moe by nawet taki Superklej, Poxipol czy Cyjanopan, jeli umiecie szybko klei. Oczywicie wiertarka przy nitowaniu jest konieczna, jakby kto nie mia zielonego pojcia o nitowaniu (uwaga dla "obuleworcznych" lub majsterkowiczw "inaczej" - to nie jest takie trudne) Odstpy pomidzy spawami lub nitami: ok. 1 cm. To wane - jeli umocujecie np. kawaek blaszki o wymiarach np. 4 cm x 3 cm czterema nitami to gwarantowane, ze szpachla w tym miejscu bdzie po jakim czasie pka. Spawy (nie nity) naley zeszlifowa gumwk (szlifierk ktow lub inaczej fleksem - dla nowicjuszy) oraz (take nity) uderzeniami motkiem zagbi w nadwoziu na jakie 2-4 mm, tak eby nie wystaway poza powierzchni blach. Zaklepa te trzeba krawdzie otworu (dziury) do wntrza nadwozia, w celu utworzenia niewielkiego zagbienia dla materiau wypenienia. Take blach w odlegoci ok. 1-2 cm od dziury, spawu lub nitu te naley zgbi, eby szpachl nie robi pniej pagrkw. Jeszcze jedno wyjanienie przy spawaniu i nitowaniu: spawanie wykonujemy od zewntrz i od wewntrz; spawy od zewntrz lekko naley zeszlifowa (ale nie cakiem) szlifierk ktow. Natomiast nitujemy tak, e paski eb nitu mamy na zewntrz, a "ogonek" od wewntrz. Owego ogonka nie cinamy, tylko smarujemy mas uszczelniajc. No to ju dziur nie ma. 7. Przed szpachlowaniem Teraz, po uprzednim odtuszczeniu, polecam zamalowanie tych wszystkich szlifowanych, spawanych, nitowanych i atanych (take, a zwaszcza od strony wewntrznej) miejsc CORTANINEM, FOSOLEM lub podobnie dziaajcym rodkiem, ktry zdusi w zarodku orodki rdzy, ktrych jeszcze nie widzimy, tzw. mikrordza - drobne rdzawe kropeczki, ktre si szybko pojawiaj jak auto bdzie troch duej robione, lub te rdz ktrej mimo naszych stara nie udao si idealnie usun (korozja werowa). rodki te schn do szybko: 1-3 godz., po czym mona przystpi do dalszych prac. Nastpnie dobrze jest te miejsca zabezpieczy malujc farb przeciwrdzewn - mini - ale do mocno rozrzedzon i koniecznie z dodatkiem utwardzacza. Dlatego ma by w miar rzadka, eby dokadnie wlaa si we wszelkie zakamarki. Utwardzacz jest konieczny, aby nada farbie odpowiedni twardo, konieczn do tego aby nakadane warstwy szpachlwki si nie uszczyy i nie odpaday. I nie nakada grubej warstwy farby jednokrotne pomalowanie pdzlem wystarczy. Co prawda szpachlwk nakada mona na goe blachy, ale (by moe dotyczy to tych nieco gorszej jakoci) jest ona nieco przepuszczalna (przepuszcza niewielkie iloci powietrza i chonie troch wody) co przy kiepskiej jakoci blach w polskich autach, sprawia, e korozja zaczyna swoj niszczycielsk dziaalno pod warstw naoonej szpachli. Po wyschniciu (niestety - naley odczeka najlepiej cay dzionek, okres ten moe ule skrceniu, jeli robota wykonywana jest w upalny soneczny dzie "pod chmurk") delikatnie przecieramy zamalowane powierzchnie papierem 400 i ju moemy zabiera si za szpachlowanie. 8. Szpachlowanie Kto to umie, to moe sobie t cz pomin. Kupi naley szpachlwk samochodow (a nie jaki kit szpachlowy do drewnianych drzwi) zwyk (pono najlepsze s z pyem aluminiowym - superelastyczna - nie potwierdzam, bo dawno ju si w to nie bawiem, a to jaka nowo) i z wknem szklanym. Ile? Tyle eby starczyo . Proporcje szpachli i utwardzacza - hmm... na wyczucie - spjrzcie ile jest szpachli, a ile utwardzacza i "znajd

-7-

proporcjum mocium panie". Najczstszym bdem jest dawanie zbyt duej iloci utwardzacza - i zanim cokolwiek zrobicie ju robi si klucha. Za mao te nie moe by, bo wtedy szpachla jest zbyt mikka. Po ktrym razie powinnicie utrafi. Aha, jakby kto nie wiedzia, szpachl rozrabia si na kawaku paskiej plastikowej pytki, lub od biedy na do sporej szpachelce, w iloci takiej ebycie w cigu okoo 2-3 min zdoali co poszpachlowa. Szpachlowanie wykonujemy tylko na czci zewntrznej budy. Oczywicie po odtuszczeniu rozpuszczalnikiem powierzchni. T z wknem szklanym (lub zmieszan z naprawd niewielk iloci zwykej - tak gdzie co najwyej w 1/4, jeli wkna jest tyle, e mog zachodzi obawy, e szpachla nie wypeni przez te wkna dobrze wszystkich zakamarkw) lub ywic epoksydow (te moe by) nakadamy na miejsca gdzie s spawy, nity i miejsca pocze atek z blachami nadwozia. Po wyschniciu tej warstwy (i ewentualnie przeszlifowaniu papierkiem 150-360, jeli naoylimy troch grubiej) nakadamy warstw zwykej tak, aby przykry t z wknem oraz pozostae szlifowane (oczyszczone z korozji) miejsca. Grubo: 2-3 mm ponad powierzchni blach. Szpachl nakada metalow szpachelk najpierw dobrze wciskajc we wszelkie doki, zakamarki, czenia, okolice spaww i nitw a nastpnie wyrwnujc zdecydowanymi posuwistymi ruchami - nie ciapka. I w przypadku duych powierzchni czy mocno pofadowanej powierzchni (np. powstaych w wyniku drobnych obi) szpachlwk naley nakada kilkakrotnie cienkimi warstwami - 1-2 mm. Po wyschniciu zabieramy si za szlifowanie powstaej w ten sposb powoki. Na pocztek grubym papierem 150-200 w celu szybkiego zeszlifowania wikszych nierwnoci. Szlifujemy przez paski drewniany lub gumowy klocek, nigdy przez palce (za wyjtkiem trudno dostpnych miejsc, do ktrych ciko byoby si dosta z klockiem), bo zrobicie krajobraz pagrkowaty na nadwoziu, ktry bdzie si piknie prezentowa po lakierowaniu. Po usuniciu pierwszej nierwnej warstwy szlifujemy drobniejszym 360-400 do uzyskania rwnej i gadkiej powierzchni. Prawidowo owej rwnoci sprawdzamy palcami (przy tej metodzie trzeba mie jednak dowiadczenie) lub zwilajc szlifowane miejsce wod i obserwujc pod poyskiem (od wody) efekt naszej pracy. 9. Przed malowaniem Na tym etapie naprawiana powierzchnia powinna by otoczona obszarem poszycia zeszlifowanego do metalu przechodzcym stopniowo w nienaruszony lakier. Jeli uznamy, e jest ju ok. (jeli nie, to naoy cienk warstewk szpachli i przeszlifowa jeszcze raz - nie robi dokw) to pozostaje jeszcze zmatowa powierzchni do malowania papierem 600-800 na mokro, czyli moczc papier w wodzie. Jeeli malujemy due powierzchnie (np. mask) wartoby uy szpachlwki natryskowej - ale to propozycja dla posiadaczy sprarki i pistoletu do lakierowania - wietnie wypenia malutkie pory w szpachli. Po malowaniu szpachl natryskow, take tak powok naley przeszlifowa papierem 360-400 (przez klocek) oraz zmatowa papierem 600-800 na mokro. Matowanie ma na celu wygadzenie powierzchni z wszelkich wikszych rys, ktre byyby widoczne po lakierowaniu oraz w celu uzyskania dobrej przyczepnoci pod lakier. Matujemy nie tylko miejsca gdzie naoylimy szpachl, ale take pozostae czci pokryte oryginalnym (lub nie) lakierem, ktre bdziemy malowa. Matowanie wykonujemy szlifujc rcznie tzn. starajc si szlifowa jak najwiksz powierzchni doni - ju nie przez klocek. Uyty do matowania papier ma bardzo drobn granulacj i do trudno pofadowa takim papierem powierzchni. Po tej czynnoci naley powierzchnie przeznaczone do malowania przemywa czyst wod , a do cakowitego usunicia pyu powstaego przy szlifowaniu. Dobr metod (ale wyduajc czas roboty - niestety) na sprawdzenie dokadnoci naszej pracy jest rozpylenie (wic tylko wchodzi w gr pistolet natryskowy, lub podkad w sprayu) cienkiej warstwy farby podkadowej, co spowoduje uwidocznienie wszelkich niedoskonaoci naprawianej powierzchni . Wszelkie nierwnoci poprawiamy, ponownie matujc powierzchnie, gdzie okazay si by zbyt due rysy lub nanoszc znw cieniutkie warstwy szpachli i ponowne szlifowanie przez klocek, w przypadku wystpowania pofadowa. Przed malowaniem osoni gazetami i oklei tam malarsk czci, ktre nie maj by malowane, czyli, w omawianym przypadku od listew zewntrznych w gr oraz, jeli jest, nakadk na prg - i radz oklei cakowicie wszystkie nie malowane elementy - zapyli atwo cay samochd, a ju usuwanie tego np. z szyb nie naley do przyjemnoci. Pod szczeliny miedzy drzwiami, botnikami i progiem woy zwitki gazet, eby si uszczelki nie

-8-

zapyliy. Take na koa wrzumy jakie szmaty. Jeli chcemy pomalowa nie jaki cay element tylko tzw. plamk, to wyci wielko plamki w tekturze i przyoy (lub przyklei) do miejsca, ktre ma by pomalowane 10. Malowanie Jeli kto ma sprark, to bdzie wiedzia jak j uy . Ale wikszo chyba nie. Nic nie szkodzi - lakiery w sprayu te zdaj egzamin. Ilo - na cae auto potrzeba okoo 2-3 litrw lakieru (zaley jakiego i np. tego czy malujemy take rodek auta, elementy nadwozia od wewntrz), na pomalowanie dow nadwozia dla wprawnej rki wystarczy 250 g. Dla mniej wprawnej, plitrowa puszka to myl, e do - nawet jeli pomalujecie sporo powietrza. Odlego rozpylania to 20-30 cm. Lakier w puszcze naley oczywicie rozcieczy - jednak nie przesadzi, bo zbyt rzadki to gwarancja powstania zaciekw. I jeli wykonujecie t czynno na dworze, to tylko wtedy gdy nie wieje. Niespecjalnie polecam malowanie wakiem lakieru waciwego - nie wychodzi to zbyt adnie. Jeli ju, to do takiego malowania nadaj si raczej jasne lakiery: biay, szary, ko soniowa, piaskowy itp. Przy ciemnym lakierze kijowo to wyglda - po prostu zbyt wyranie to wida. A ju na pewno nie nadaje si do malowania wakiem lakier metalic. Najlepiej ow czynno wykonywa w zamknitym pomieszczeniu o do duej powierzchni (np. spory gara) - ze wzgldu na opary rozpuszczalnikw. Przy pracy w pomieszczeniu zamknitym zmoczenie podogi wod uatwi osadzanie si kurzu, ktry w przeciwnym razie bdzie unosi si w powietrzu. Jeli okolicznoci zmuszaj do wykonania tej operacji na otwartej przestrzeni naley wybra odpowiedni dzie - byle by nie wiao i nie padao, bo jak zostawicie takie oszlifowane z korozji drzwi na noc i akurat bdzie lao, to rano si wciekniecie - bdziecie musieli ponownie te wypieszczone miejsca przetrze papierem jeszcze raz. Wiatr sprawia kopoty przy lakierowaniu i radz, eby by to dzie raczej bezwietrzny, bo nawet lekki wiaterek pozawiewa na schncy lakier jakie pyki, muszki, kurz i inne podobne. Jeli robot wykonujecie pod blokiem, to wzi te pod uwag trzeba ryzyko zniweczenia efektu naszej pracy przez (zawistnych) ssiadw, czy ich dzieci. Wic lepiej si wybra do cioci (babci, czy kogo tam macie) na wie. Najpierw podkad. Od biedy moe by zwyka minia (np. UNIKOR - zreszt nie jest taki zy) - tyle e z utwardzaczem, bo sama minia jest nieco za mikka Utwardzacz musi by do danego typu farby jak stosujecie - na opakowaniu powinna by potrzebna informacja lub najlepiej zdajcie si fachowo sprzedawcy - nie powinien Was zawie. Do UNIKORU nadaje si zwyka benzyna do lakierw. Przypominam o obowizkowym przetarciu rozpuszczalnikiem malowanej powierzchni przed samym malowaniem. Podkad moemy nakada pdzlem, wakiem lub pistoletem. S te dostpne podkady w sprayu. Po wyschniciu i ponownym zmatowieniu lakier waciwy. Nakada posuwistymi ruchami: z lewej do prawej i z powrotem lub jak inaczej nie mona z gry na d i z dou na gr - zasada jest jedna: przy lakierowaniu, cilej przy kierowaniu strumienia farby na blach (szpachl ) rka ma by cay czas w ruchu, nie psika w jedno miejsce, bo "firanki" i zacieki porobicie. Lepiej naoy dwie, albo trzy cienkie warstwy ni jedn grub, bo raz: ryzyko zaciekw, dwa: gruba warstwa ma wiksze tendencje do pniejszego odpadania. Czas schnicia kolejnych warstw lakieru: 20-30 min. Przy metalicach ostatnia warstwa powinna by lakierem bezbarwnym. Lakier bezbarwny nakada si po lekkim przyschniciu bazy (lakieru z metalicznym pykiem, ktry daje kolor i efekt "metalicu") i kupujc go sprzedawca powinien da waciwy do zastosowanej bazy i nie ma prawa zadziaa jak rozpuszczalnik. Poczeka a troch przyschnie, odklei gazety i tamy. Uwaa, eby nie dotkn wieo lakierowanej powierzchni. Pozostawi do wyschnicia czyli przyj na drugi dzie i podziwia nasz pikny wozik. Miejsca zapylenia wok tzw. plamek trzeba zapolerowa papierem 2000 na mokro, a do uzyskania poysku. Operacj t wykonajcie jednak po co najmniej dwch tygodniach od malowania, bo na wieym lakierze porobi si rysy. Oczywicie wszelkie szlifowanie naley wykonywa jak to co ostatnie na karoserii wyscho: 1. Szpachl po jakie p godzinie mona szlifowa, chyba, e jest bardzo wilgotno i zimno oraz "oszczdzalicie" za bardzo na utwardzaczu. 2. Podkad wysycha jeden dobry dzie i nadaje si do matowania.

-9-

3. Lakier polerujemy po co najmniej dwch tygodniach od pomalowania - jest to czas potrzebny na wyschnicie i dobre utwardzenie si powoki. Pasta TEMPO do tego celu jest good. Lub te dostpne na wiertark "waciato-flanelowate" kka do polerowania.

11. Zabezpiecznie i konserwacja blach Czyli przywrcilicie pierwotny wygld swojej furki, teraz nie zapomnijcie o zabezpieczeniu na przyszo wewntrznych poaci blach. Naley kupi mas wypeniajco-uszczelniajac np. BOLL (cos w rodzaju takiej "gumy") na miejsca czenia blach i tam gdzie stosowalimy atki. Mam nadziej, e blachy s uprzednio poczyszczone i zasmarowane CORTANINEM (lub FOSOLEM) jak poleciem to wykona wczeniej. Miejsca ktre atalimy smarujemy t mas nakadajc pdzlem. Na koniec malujemy wewntrzn stron blach farb miniow. Nie, to jeszcze nie koniec. Teraz trzeba to wszystko zakonserwowa. Najpierw specjalnymi preparatami, ktre s dostpne w sprayu (np. BOLL) lub pod pistolet (np. FLUIDOL lub podobne, take wspomniany BOLL), bo to jest najlepsze, a na sam koniec (po wyschniciu tych pierwszych preparatw) AUTOSMAREM (nie sugerujcie si nazw "smar" - sam nie wiem dlaczego tak to nazwano) - czarnym wolno schncym mazidem, po uprzednim rozrzedzeniu rozpuszczalnikiem, ktre dugo si trzyma, czym w rodzaju bardziej smoowatego BITEXU (ten suy do konserwacji spodu - i po wyschniciu ma tendencj do pkania). Tym take zabezpiecza si spd samochodu. Lojalnie uprzedzi musz, e przez 2 tygodnie ciko byo jedzi - mierdziao oparami i samym preparatem. Ale czego nie robi si dla naszej furki... BOLL w sprayu jest dostarczany w komplecie z wykiem, ktrym mona si atwo dosta w trudne zakamarki. Kwestia zabezpieczania maty ywicznej to niczym nie rni si od caoci blach - jaki preparat konserwujcy stosowany take na blachy wystarczy. Poza tym mata nie koroduje, tylko co najwyej z wiekiem si sypie i pka. Preparaty konserwujce wpuszczamy we wszelkie przestrzenie zamknite: progi (w cz wewntrzn, przez otwory odpywowe), podogi, supki, podunice, nadkola, mask, klap, drzwi, przestrze mocowania mechanizmu wycieraczek, wzmocnienie czoowe, belka tylna, botniki od strony wewntrznej (tylne s dostpne po zdemontowaniu oson tapicerskich w baganiku)... sowem wszdzie, gdzie tylko wystpuj profile zamknite. Aby lakier si dugo trzyma naley do czsto nanosi na niego preparaty woskujce. Wosk nadaje lakierowi "oryginalny" blask i zabezpiecza lakier przed szkodliwym dziaaniem czynnikw atmosferycznych: soca, deszczu, pyu z rolin, ptasich odchodw itp. 12. Na koniec Pozostaje tylko wprawi tapicerk i ju moemy si buja. U mnie drzwi i botniki od wewntrz oraz nadkola s dosownie czarne od tej konserwacji (sam j wykonaem, bo w ASO tylko zasmarkaj) i mam gwarancj, e rdza mi dugo nie sidzie. Dlatego radz regularnie corocznie - najlepiej w pierwsze cieplejsze dni wiosny (aby po zimie pozby si soli) umy spd samochodu (np. myjk wysokocinieniow), zdemontowa elementy tapicerskie drzwi, klapy tylnej, nadkola i dywaniki baganika i wszystko dokadnie obejrze, usun pojawiajce si rdzawe naloty i tam gdzie to konieczne - porobi zaprawki lub naoy warstw preparatu konserwujcego.

Opracowanie i przygotowanie - Mrozek

Ochrona metali przed korozj.

- 10 -

Ze wzgldu na ogromne straty, jakie ponosi gospodarka wskutek korozji, opracowano wiele metod zapobiegania a przynajmniej hamowania tego niepodanego zjawiska. Do najwaniejszych metod ochrony antykorozyjnej mona zaliczy: elektrochemiczn ochron katodow i protektorow metaliczne i niemetaliczne powoki ochronne dyfuzyjne ulepszanie powierzchni metali stosowanie inhibitorw

Ochrona katodowa polega na podczeniu do elementw konstrukcji naraonych na korozj ujemnego bieguna rda prdu staego o niewielkim napiciu (1-2 V). Anod moe by zom elazny lub nierozpuszczalna elektroda grafitowa. Znacznie czciej stosuje si elektrochemiczn ochron protektorow, polegajc na poczeniu metalu chronionego, np. elaza, z blokiem metalu mniej szlachetnego. Jeeli oba metale znajduj si w tym samym elektrolicie, powstaje krtkozwarte ogniwo, w ktrym bardziej aktywny magnez lub cynk spenia rol anody, a elazo - katody. Bloki magnezu przytwierdza si w pewnych odstpach do rurocigw podziemnych lub do stalowych kadubw okrtw, chronic je w ten sposb przed korozj. Chocia zuyte anody magnezowe co pewien czas musz by wymieniane, jest to prostszy zabieg, ni stae zasilanie prdem chronionych elementw, jak to ma miejsce przy ochronie katodowej. Powoki z metalu mniej szlachetnego od elaza oprcz izolacji od tlenu i wilgoci zapewniaj rwnoczenie ochron protektorow. Nawet w przypadku powanego uszkodzenia powoki cynkowej naniesionej na znajdujc si pod ni stal, ta ostatnia bdzie katod i jej podatno na korozj bdzie w znacznym stopniu ograniczona. Zupenie inaczej wyglda sprawa, gdy metalowa powoka jest bardziej szlachetna ni pokryty ni metal. Ochronne dziaanie np. powoki miedziowej, cynkowej czy niklowej naniesionej galwanicznie na elazo jest tak dugo skuteczne, jak dugo powoka jest szczelna. Z chwil jej uszkodzenia, w obecnoci wilgoci i zanieczyszcze proces korozji elaza jest intensywniejszy ni bez powoki. Mied, cyna czy nikiel staj si katoda, a elazo ulega anodowemu rozpuszczaniu: Fe = Fe2+ + 2e. Stan rwnowagi reakcji przesuwa si w prawo wskutek zuywania elektronw w reakcji redukcji wodoru w elektrolicie kwanym lub redukcji tlenu (O2 + H2O + 4e = 4OH-) w elektrolicie obojtnym lub zasadowym. Zadaniem powok niemetalicznych jest izolowanie powierzchni metalu od dostpu tlenu i wilgoci. Uywane w tym celu farby i lakiery oprcz ochrony przed korozj su zarazem do dekoracji powierzchni. Inn metod uzyskania trwaej, szczelnej i dobrze przylegajcej powoki jest utlenianie (pasywacja) powierzchni metali. Niektre metale, np. aluminium, samorzutnie pokrywaj si na powietrzu zwart warstw tlenku, ktry chroni metal przed dalsz korozj. Utleniajc metal anodowo w odpowiednim elektrolicie mona uzyska grubsz i lepiej chronic warstw tlenkow.

- 11 -

Najnowsz metod ochrony metali jest wytwarzanie tzw. powierzchni stopowych. Proces przypomina w pewnym stopniu elektrolityczne (galwaniczne) powlekanie metali, ale zamiast wody uywa si jako rozpuszczalnika fluorkw metali alkalicznych i metali ziem alkalicznych z dodatkiem ok. 1% fluorku metalu tworzcego powierzchni stopow. Istot procesu jest dyfuzja atomw metalu stanowicego anod w gb powierzchni drugiego metalu bdcego katod. W stopionej soli fluorkowej o temp. 800-1600 K powstaje stop powierzchniowy o gruboci 25 do kilkuset mikrometrw. Dotychczas uzyskano ponad 500 rnych powierzchni stopowych. Mona dla przykadu przytoczy odporne na korozje dyfuzyjne powoki berylowe na miedzi, tytanie, niklu, kobalcie, elazie, i innych metalach. Powoki tytanu na mikkich stalach oraz stopach niklowych i miedziowych zwikszaj odporno na dziaanie kwasw. Rwnie korzystne okazao si aluminiowanie w stopionych fluorkach. Metoda wytwarzania powierzchni stopowych nie ogranicza si do samych metali. Uzyskano np. twarde i byszczce powierzchnie krzemowe na platynie. Innym sposobem hamowania procesu korozji jest wykorzystanie tzw. inhibitorw, czyli substancji silnie adsorbujcych si na powierzchni metalu i blokujcych w ten sposb dostp jonw wodorowych. Waciwoci inhibitujce wykazuj substancje powierzchniowo aktywne, wielkoczsteczkowe, zwizki tworzce nierozpuszczalne osady z jonami metalu a take inne zwizki zawierajce azot i siark. Na przykad dodatek 0,05% siarczku dwufenyloetanu zmniejsza o 75% ubytek elaza w kwasie solnym. Zamiast stosowanego dawniej natuszczania obecnie konserwuje si i transportuje cenne i precyzyjne urzdzenia metalowe w szczelnych opakowaniach z folii polietylenowej zawierajcych wewntrz minimaln ilo atwo lotnych inhibitorw. Rwnie dodatek inhibitorw do farb i lakierw wybitnie polepsza ich waciwoci antykorozyjne. Na rynku popularnym i cenionym inhibitorem jest Cortanin

Ciekawe linki :
www.nastopa.pl - serwis autostopowiczw eSpedytor.pl - darmowe ogoszenia : wolne pojazdy i adunki krn.pl - portal Krajowy Rynek Nieruchomoci motoryzacja i ogoszenia - moto-portal.pl fiat.auto.com.pl - ogoszenia, dealerzy Fiata w Polsce nissan.auto.com.pl - ogoszenia, dealerzy Nissana w Polsce skoda.auto.com.pl - ogoszenia, dealerzy Skody w Polsce opel.auto.com.pl - ogoszenia, dealerzy Opla w Polsce volkswagen.auto.com.pl - ogoszenia, dealerzy VW w Polsce mercedes.auto.com.pl - ogoszenia, dealerzy Mercedesa w Polsce renault.auto.com.pl - ogoszenia, dealerzy Renault w Polsce bmw.auto.com.pl - ogoszenia, dealerzy BMW w Polsce toyota.auto.com.pl - ogoszenia, dealerzy Toyoty w Polsce peugeot.auto.com.pl - ogoszenia citroen.auto.com.pl - ogoszenia, dealerzy Citroena w Polsce seat.auto.com.pl - ogoszenia, dealerzy Seata w Polsce volvo.auto.com.pl - ogoszenia, dealerzy Volvo w Polsce audi.auto.com.pl - ogoszenia, dealerzy Audi w Polsce

- 12 -

ford.auto.com.pl - ogoszenia, dealerzy Forda w Polsce www.trans-service.pl - Transport krajowy i midzynarodowy adunkw przekraczajcych dopuszczalne parametry. www.opony.pl - internetowy sklep z oponami WeteranSzos Auta i Motocykle Zabytkowe, serwis Entuzjastw Starej Motoryzacji - Gieda czci i pojazdw zabytkowych http://www.weteranszos.pl/ Adler Strona domowa o rekonstrukcji ADLERA trumpf junior 1938. http://www.adler-junior.prv.pl Alfa Romeo Strona Internetowego Klubu Alfy Romeo (IK@R). Znajduj si na niej min.: lista dyskusyjna, historia AR, opisy modeli (duo starszych), galerie itp. http://www.cuoresportivo.pl Amerykaskie samochody - Zdjcia ze zlotu starych aut amerykaskich w Monachium http://oldtimers.lemon.pl - Katalog samochodw amerykaskich z lat 1945-1969.Zdjcia i opisy. http://autoameryka.w.interia.pl - Strona o amerykaskich starych autach. Galeria, tapety, opisy, historia. http://tytus100x.w.interia.pl - Klub Mionikw Amerykaskich Vanw. http://www.van-club.com - Niesamowita strona z amerykaskimi autami. Przepiknie odrestaurowane. http://v8city.pl/main.htm - Serwis powicony nietypowym amerykaskim samochodom - lowriderom. http://www.lowrider.pl/ Angielskie samochody Strona o angielskich klasykach. http://www.englishcars.prv.pl Austin Healey Strona ze zdjciami samochodu AH 3000 mkIII z 1967r. http://jciurzynski.topcities.com Bantam Strona prywatna pastwa Magorzaty i Ryszarda Garguli o starej motoryzacji. www.bantam.krakow.pl BMW - Wszystko o motocyklach i samochodach BMW : historia, opisy modeli, dane techniczne, eksploatacja. Zloty, porady, gieda, dyskusja.

- 13 -

http://www.bmw-klub.pl - Serwis o produkowanym w latach 1975 - 83 BMW E21. Oglnopolski Rejestr Rekinw. Najwicej informacji o E21 w Polsce. http://bmw-orr.org - BMW e24 - arcydzieo mistrzw. Dla pasjonatw, przez pasjonatw. http://www.6.com.pl CAAR - Polska strona klubu CAAR, jeszcze w trakcie organizacji. http://akson.sgh.waw.pl/~jc20054/ - Strona CAAR - w tym zdjcia z Polski. http://www.btinternet.com/~caargb/ Cigniki i Traktory Strona internetowa Klubu Mionikw Starych Cignikw i Maszyn Rolniczych "Traktor i Maszyna" http://www.traktor.lipno.pl Citron - Oficjalna strona Klubu Cytrynki. Strony te powstay z myl o gromadzeniu i wymianie informacji przydatnych kademu uytkownikowi tej, wedug autora strony, najlepszej marki. http://www.citroen.prv.pl - Oficjalna strona stowarzyszenia mionikw Citroena 2cv. Opisy modeli, aktualne terminy zlotw i rajdw. http://2cvpuls.com - Pierwsza polska strona w caoci powicona Citroenowi GS i GSA oraz jego pochodnym. http://www.gs-gsa.prv.pl - Forum w caoci powicone samochodom marki Citroen. http://www.szewrony.tk - Citroen Oldtimer. Lista dyskusyjna mionikw starych Citroenw. http://citroen.triger.com.pl/citroen_1440.html CWS "SAMOCHD" Historia samochodu CWS T-1, znakw drogowych, sygnalizatorw, a take wskazwki dla osb aktualnie ubiegajcych si o prawo jazdy. http://mary.win.pl Fiat - Strona o Polskim Fiacie 125p, jak by nie byo to ju zabytki, a w oryginalnej wersji sprzed modelu MR75 zostao ich bardzo niewiele. http://members.tripod.com/majestry/index.html - Strona o Polskim Fiacie 125p. Duo zdj i relacji z rajdw pojazdw zabytkowych. http://www.polskifiat125p.prv.pl - Strona o Fiacie 500 i jego pochodnych. Relacje z rajdw pojazdw zabytkowych organizowanych na Pomorzu. http://www.old500.republika.pl - Strona dla mionikw Polskiego Fiata 125p, znajdziesz na niej wiele zdj oraz rnego rodzaju informacji.

- 14 -

http://www.gustaw.glt.pl - Strona o starych Fiatach. http://www.oldtimerfiat.club.prv.pl/ - Strona dotyczca samochodw szczeglnie tych przeznaczonych do sportu spod znaku Fiata, Abatha. www.fiat-furious.prv.pl - Strona powicona w szczeglnoci samochodzie marki Fiat 126p. 600ccm. http://alefiat.prv.pl - Strona o Polskim Fiacie. http://polskifiat.fm.interia.pl - Wszystko o Fiaciku 127. http://fiat127.glt.pl - Strona opisuje historie rnych modeli 128 i Zastavy. Dane techniczne, bogaty materia zdjciowy. http://www.fiat128.prv.pl - Storna o Fiatach 126p, 600, X1/9 oraz innych samochodach z lat 60-80-tych. http://kabriolecik.w.interia.pl - Witryna stworzona przez uytkownikw i mionikw samochodu Fiat Panda. Na stronach klubu mona znale wiele cennych informacji i pogada z innymi "pandziarzami". http://www.fiatpanda.friko.pl Ford - Strona powicona samochodowi Ford Capri. http://www.capri.pl - Strona mionikw i wacicieli klasycznych modeli Forda, produkcji europejskiej i amerykaskiej. http://www.FordOld.org - Ford Mustang -lata 1964-2003, historia, artykuy, ogoszenia. http://mustang.of.pl - Lista dyskusyjno-informacyjna sympatykw i posiadaczy starych samochodw Ford, produkcji europejskiej i amerykaskiej. http://groups.yahoo.com/group/Ford_Old_Club_Poland GAZ GAZ KLUB Czechy http://www.gaz.cz/ Jawa Rewelacyjna czeska strona o Jawach. http://www.jawamania.cz Junak - Serwis zawiera rys historyczny polskiego motocykla Junak, produkowanego w Szczeciskiej Fabryce Motocykli. http://marigan.w.interia.pl - Doskonaa strona powicona Junakowi http://junak.riders.pl

- 15 -

- Lista dyskusyjna uytkownikw Junaka - rejestracja. http://www.junak.riders.pl/lista/infolist.htm - Strona listy dyskusyjnej uytkownikw Junaka. http://www.dzikijunak.org Kitcar Witryna www w caoci powicona samochodom KITCAR. http://www.KitCars.biz Lambretta - Wszystko o Lambrettach. http://lambretta.aha.pl - Lambretta Club of Poland - klub posiadaczy i mionikw skuterw Lambretta. http://lambrettaclub.prv.pl Landrover Cakowicie nieoficjalna strona powicona samochodom marki Land-Rover. http://www.landrover.pl ada Strona mionikw samochodw LADA (terenowe, zabytkowe i rajdowe). http://clublada.prv.pl Mazda Klub Mazdy RX-7 oraz wszystkich innych pojazdw z silnikami wankla. http://www.mazdarx7.prv.pl Mercedes - Strona dotyczy Mercedesa W107 oraz innych oldtimerw. http://friko2.onet.pl/lu/alek111/ - Strona powicona posiadanym, eksploatowanym i remontowanym przeze mnie Mercedesom, modele W114 i W116. http://free.polbox.pl/s/szdowk/mercedes - Strona powicona Mercedesowi V 170 z 1939 roku. www.mercedes-benz170v.prv.pl - Strona klub mionikw samochodw marki Mercedes-Benz modeli W114/115 - 'MB/8 Club Poland' http://www.w114-115.org.pl - Strona powicona samochodom marki Mercedes-Benz, zawiera szczegowe dane techniczne wszystkich samochodw osobowych wyprodukowanych przez MB do 1997r. http://www.mbpl.prv.pl - Strona o moim cudownym skrzydlaku.110 i 111. http://www.republika.pl/mesio110 - Strona opisuje remont Mercedesa W115 z 1974r. http://www.115.prv.pl - Strona powicona renowacji wspaniaych klasycznych Mercedesw, galerie oraz fascynujce zdjcia z procesu renowacji. Zapraszamy!

- 16 -

http://www.mercedesstory.pl - Strona Mercedesa Kubusia vel Pontona. www.ponton.pl - Strona fanklubu Mercedesw Coupe, w szczeglnoci modelu C123. http://mercedes.pcz.pl Mini Morris - Najlepsza strona dla uytkownikw i entuzjastw Mini - porady techniczne, gieda, kontakt. http://www.mini.org.pl - Witryna skada si z dwch czci: AMMG - budowa, eksploatacja, naprawa, tuning, market, warsztat, oraz OVERDRIVE - historia , legenda marki, zloty, spotkania, kluby w Polsce i rywalizacja sportowa. http://www.markfive.republika.pl Modelarstwo - Strona pasjonatw i dla pasjonatw maych i duych samochodw. Staramy si stworzy oglnopolsk list kolekcjonerw miniatur samochodowych (Lista obecnoci). http://www.automodele.pl - Strona o starych modelach samochodw - m.in. Matchbox. Rwnie stare polskie Ruch/Estetyka (m.in. Warszawa, Syrena). http://matchbox.w.interia.pl - Strona z modelami z najwyszej pki. http://www.ehobby.pl Moskwicz - Strona o samochodzie Moskwicz 400 i 401, literatura, zdjcia, remont. http://www.m400.oldtimer.pl - Jeli interesuj Ci MOSKWICZE ta zapraszam. http://www.moskwicz.tk Motocykle - Strona powicona opisom motocykli: Osa, Jawa, Wsk, Junak, Shl i inne. http://www.republika.pl/piotrek204 - WSK M21-W2, Jawa 23 Mustang, Komar. Historie, galerie, dane techniczne, rasowanie, ciekawostki, warsztat, prasa i inne !!! http://jawskom.kgb.pl - Moja strona powicona starej motoryzacji: Junak M10, WSK DUDEK, SHL m17 Gazela, MZ TS 250 remonty i relacje z wycieczek tymi cudownymi motorkami. Serdecznie zapraszam do ksigi goci! http://www.levis.prv.pl - Strona powicona mojej SHL M04, Jawie 250, a moe te w przyszoci AWO Tourist. Na stronie s te moje grafiki starych motocykli. http://vanjawan.prv.pl Motorowery - Motorowery, strona Michaa Krauze, na ktrej mona znale opisy i zdjcia motorowerw. http://www.mk.z.pl

- 17 -

- Informacje na temat polskich jednoladw: motorowerw (szczeglnie Ry, ak, Komar, Romet), motocykli a take samochodw, felietony, opisy, dane techniczne, stara prasa. http://www.jacomoto.prv.pl - Na mojej stronce znajdziecie tuning motorowerw, zdjcia motorw po tuningu, dane techniczne polskich motorowerw. http://www.motospeedy.republika.pl Muzea - Strona Muzeum Inynierii Miejskiej w Krakowie. http://www.mimk.com.pl - Strona Muzeum Motoryzacji w Otrbusach. http://www.muzeum-motoryzacji.com.pl NSU - "Motocykle NSU" - Pierwsza polskojzyczna strona w caoci powicona motocyklom NSU. Historia marki, opisy modeli, galeria, technika, porady warsztatowe, gieda, forum, ... http://www.nsu.motocykle.org/ - Holenderska strona o NSU godna uwagi. http://www.nsu.nl Opel - Wirtualny klub mionikw Opla Manty. http://www.mantaclub.pl - Strona Fan Clubu Opla - Na stronie mona znale szkice jak rwnie zdjcia prototypw Opla GT. Historia firmy Opel oraz OPEL KADETT model "B" z 1967 roku. http://www.opel.of.pl/ - OPEL ASCONA B (1975-1981) - strona powiecona temu wanie youngtimer'owi. http://www.opel-ascona-b.prv.pl - Serwis tematyczny powicony Oplowi Kadettowi B - dane techniczne, zdjcia, materiay serwisowe, gieda czci, kcik wacicieli. http://www.kadettb.pl Osa - Strona powicona jedynemu polskiemu skuterowi WFM Osa M50. http://strony.wp.pl/wp/osa_m50/ - Galeria-strona powiecona skuterowi Osa M52, troszk tekstu historii kontakt z wacicielami tych wspaniaych maszyn i duo zdj. http://osa.naszemiasto.pl Pannonia Strona powicona Pannonia oraz innym starym pojazdom. http://www.republika.pl/motogwiazda Podkowa PODKOWA 98 - polski motocykl z 1939 roku. Informacje o fabryce, motocyklu, dane techniczne, galeria fotografii, baza wszystkich zachowanych w Polsce motocykli tej marki. http://www.podkowa98.pl

- 18 -

Polskie samochody i motocykle - "Ocali od zapomnienia" opisy i zdjcia polskich pojazdw. Bardzo ciekawy wybr tekstw i polskich zdj. http://www.auta.b7.pl - Strona o Polskich Motocyklach i Polskiej Motoryzacji. Instrukcja do motocykla WSK 125 "Kos" http://www.polmot.iserwer.pl - Strona FSO po angielsku. http://www.clearlight.com/~brawicz/fso - Strona o Polskich jednoladach powojennych. Opisy modeli, zdjcia, katalogi, instrukcje. http://www.polskiemotocykle.mik.pl - Serwis powicony polskim pojazdom przedwojennym i okresu wojen. Zdjcia samochodw, samolotw, czogw i cignikw. http://gpz.prv.pl - Strona o samochodach prototypowych oraz seryjnie produkowanych w Polsce Ludowej. http://auta-prl.prv.pl - Strona klubu wacicieli, uytkownikw i sympatykw aut pochodzcych z FSO, galerie zdj, forum dyskusyjne, czat, porady, ciekawostki, zloty, spotkania. http://www.fsoautoklub.pl Porsche Klub zrzesza posiadaczy wszystkich modeli Porsche czyli od 1948 do dzisiejszych. http://www.porscheclub.pl Puby - British Garage Club - miejsce spotka mionikw samochodw, gwnie brytyjskich ale nie tylko. http://www.british-garage.waw.pl Radia zabytkowe Strona o radiach z lat 60/70 tych samochodowych, turystycznych i innych. http://www.oldtimerradio.com Radzieckie samochody i motocykle - Strona rosyjska, na ktrej zaprezentowano duo samochodw i motocykli. http://www.autogallery.org.ru - Historia i opisy danych technicznych ze zdjciami samochodw terenowych m.in. byych pastw socjalistycznych. http://szatan.de - Strona Jimmiego o motocyklach rosyjskich i radzieckich http://www.jimmie.motocykle.org - The best site about Russian antique cars (Najlepsza strona o rosyjskich antykach). http://www.diecar.narod.ru - Strona powicona radzieckim motocyklom. http://www.soviet.emka.prv.pl Rajdy, Kluby

- 19 -

- Lubelskie rajdy pojazdw zabytkowych, a take informacje o Komisji Pojazdw Zabytkowych Automobilklubu Lubelskiego. http://www.automobilklublubelski.pl/6zabytki/index.html - Strona beskidzkiego rajdu pojazdw zabytkowych. http://www.rajd-beskidzki.nrg.pl - Historia i opisy Beskidzkich Rajdw Pojazdw Zabytkowych. http://republika.pl/j_hubert - Strona powicona najwspanialszym rajdom i automobilom na wiecie. http://www.skrzelinski.com - Strona Automobilklubu Wielkopolskiego. http://www.aw.poznan.pl - Strona Automobilklubu Krakowskiego. http://www.automobilklub.krakow.pl/start.shtml - Portal o Mistrzostwach Polski Pojazdw Zabytkowych http://mppz.pl - Forum na temat Mistrzostw Polski Pojazdw Zabytkowych. http://www.forum.mppz.pl/ Renault Historia Renault. http://www.renault-historia.prv.pl Rover Strona Klubu mionikw oraz wacicieli samochodw spod znaku MG i Rover. Opis i bogata galeria Rovera P4. http://www.roverki.pl Rowery Strona Tomka Wrblewicza dotyczca polskich konstrukcji rowerowych midzywojnia. Zrzesza posiadaczy polskich marek rowerw. http://starerowery.prv.pl SAAB Najlepsza polska strona o SAAB (sporo o starszych modelach). http://www.saaby.prv.pl Skoda - Strona o Skodzie Tudor http://skoda.serek.eu.org - Strona powicona Skodzie 1200 i 1201. http://oldtimers.lemon.pl - Wszystko o Skodzie. Opisy modeli od Spartak do Superb. Sport, prototypy, gieda, galeria i in. http://www.skodovka.xu.pl - Strona oglnopolskiego klubu SKODY. http://www.skoda3city.of.pl - Jest to fajna czeska strona o starych Skodach powicona w szczeglnoci modelom 105/120/130. Polecam.

- 20 -

http://www.rebelove.webzdarma.cz Skutery Portal o tematyce skuterowej i motocyklowej. http://www.skutery-motocykle.pl Syrena - Strona o Syrenie i innych samochodach zabytkowych. www.republika.pl/syrenaklub - SYRENA, strona powicona tej polskiej konstrukcji. Szczegowe informacje, galerie. http://www.zssio.bielsko.ids.pl/jasiacz - Jeden z dziaw tej strony dotyczy tylko i wycznie Syrenek: Forum posiadaczy Syrenek, gieda czci, galeria, opis moich europejskich podry Syrenk. http://michal-sawicki.w.interia.pl - Serwis entuzjastw samochodu Syrena - historia, modele seryjne, prototypy... http://syrena.weteranszos.pl/ - Strona o samochodzie syrena 105L czsto aktualizowana! http://www.fsm.syrena.prv.pl - Strona przede wszystkim o Syrenie lecz znajduj si tu take opisy innych polskich konstrukcji. http://www.syrena4ever.prv.pl - Strona mionikw samochodu marki Syrena. Organizatorzy rajdu Syrenami Nekla - Berlin - 1 maja 2004. http://www.syrena.nekla.pl - Jak na razie raczkujca strona o polskiej motoryzacji zabytkowej (z naciskiem na Syren). http://syrena.mim.w.interia.pl/index.html - Strona powicona prototypowym modelom syreny z nadwoziem z tworzyw sztucznych "Laminat".Historia, wiele ciekawych zdj, artykuy, filmy. http://syrenalaminat.prv.pl Tatra - Specjalistyczna strona w jzyku czeskim o samochodach Tatra 11, 12 i 57. www.tatra.4ip.cz - Tatra Auto Club Slovakia - strona po angielsku. http://www.tatraklub.sk/ Trabant - Najwikszy klub mionikw Trabanta w Polsce. http://www.cartoontrabant.pl/ Volkswagen - Strona internetowych mionikw VW Garbusa. http://www.garbusy.org.pl - Serwis internetowy powicony samochodom VW Karmann Ghia, historia, technika, informacje. http://www.karmannghia.pl/ - Strona o VW Buggy zbudowanym na podstawie Garbusa. http://vwbuggy.republika.pl/

- 21 -

- Mniejszy tokowy brat NSU Ro 80, ale pod bander Volkswagena jako VW k70, strona po niemiecku. http://www.vw-k70.de - Strona dla najwikszych mionikw Garbusw. Staramy si przekona, e Garbus jest pojazdem, ktry ma dusz. Strona jest zarazem witryn klubow Towarzystwa Przyjaci Volkswagena Garbusa "Garbiarnia". http://www.garbiarnia.com - Strona internetowa Wrocawskiego Klubu Mionikw VW Garbusa "GarbClub". http://www.garbclub.hm.pl - Oficjalna strona Wrocawskiego Stowarzyszenia Mionikw VW Busa i Garbusa "WieeeLKa KuRA". http://wielkakura.org - Szczeciskie Stowarzyszenie Mionikw Volkswagena Garbusa - GRYFGARB. http://www.gryfgarb.org - Strona olsztyskich garbusiarzy. http://www.beetland.com - Strona opowiada o odbudowie mojego VW 1303! http://vwlaiza.republika.pl Volvo - Polski Klub Uytkownikw Volvo 240 (140/240). Historia, informacje techniczne, porady uytkownikw, adresy, kontakty, zdjcia, linki. Czsta aktualizacja. http://www.volvo240.prv.pl - Strona o tematyce volvo fajne fotki oraz mia atmosfera. http://www.volvoklub.pl Warszawa - Wszystko o samochodzie Warszawa. Historia, opis wszystkich modeli i prototypw, ciekawa galeria. http://www.fso.warszawa.prv.pl - Jest to strona powicona w caoci samochodowi FSO WARSZAWA i naprawd warto j odwiedzi!!! http://www.warszawomania.prv.pl - Serwis Entuzjastw samochodu Warszawa - historia, modele seryjne, prototypy... http://warszawa.weteranszos.pl/ - Zdjcia z remontu Warszawy 203. http://www.warszawa203.prv.pl/ - Zdjcia i opis remontu Warszawy M20 '55. http://www.warszawam20.prv.pl - Czstochowskie Warszawy - klub. http://www.czestochowskiewawy.republika.pl - Dwa klasyczne polskie oldtimery: Warszawa M20 z 1957 r. i Warszawa 200 z 1959 r. http://warszawa.sitesled.com Warsztaty Mechanika pojazdowa, rekonstrukcja zabytkowych pojazdw automobilowych i konnych oraz czci, dorabianie klamek i czci ozdobnych, naprawa

- 22 -

silnikw. http://www.mobilart.republika.pl Wartburg - Polski klub Wartburga-Krla dwusuww. www.klub-wartburga.prv.pl - Najwiksza w polskim Internecie strona powicona marce samochodu Wartburg, jednoczenie wizytwka warszawskiego oddziau Klubu. http://wartburg.of.pl Willys Strona klubowa najstarszego w Polsce Klubu Zabytkowych Pojazdw Militarnych - WILLYS-JEEP CLUB POLSKA Willysowcy z caej Polski CZCIE SI!!! http://willysmb.pl WSK Sporo informacji dla fanatykw motocykli WSK, galeria zdj (aktualizowana). http://wskmotor.fm.interia.pl Youngtimery Klasyki z lat 1965-85. Klub, historie, dane i ciekawostki. http://cosclass.fm.interia.pl Zastava - Jedyny w Polsce klub mionikw samochodw marki Zastava. http//zastava.c2000.pl - Zastava 750 Online - strona Polsko - Chorwacka powicona samochodom Fiat 600 i Zastava 750 i pozostaym ich klonom. Wielka ilo zdj, porad, historia firmy Zastava, gieda czci i samochodw. http://fly.srk.fer.hr/zastava750/index.html - Strona powicona Zastavie 750. http://www.zastava750.friko.pl - Lista dyskusyjna Klubu Zastava mailto:zastava@scifi.eu.org ZI Strona ze zdjciami Zia 111 i 114. http://jciurzynski.topcities.com Rne - Oldtimery i youngtimery. Te zadbane, jak i te zardzewiae. http://www.graty.art.pl - Nowopowstajca strona - w trakcie organizacji, bardzo ciekawe zapowiedzi dotyczce treci. http://www.oldtimer.pl - Webring polskich stron motocyklowych. Kalendarz imprez i zlotw. Ogoszenia. Fotorelacje. http://www.riders.pl - Strona o oponach

- 23 -

http://www.opony.com.pl - Strona ta jest ukonem w stron historii, a jednym z jej zaoe jest stworzenie internetowego automobilklubu zrzeszajcego zarwno wacicieli jak i sympatykw zabytkowych pojazdw. http://www.motoweteran.com - Strona powicona samochodowi TIGER CAT / E1 - replice synnego Lotus'a 7. Kitcar produkcja - Adama Cieluch licencja brytyjskiej firmy Tiger Racing. http://lotussuper7.republika.pl - Doskonae zdjcia samochodw z lat 1946-1969.Aktualizowana co tydzie. http://strony.wp.pl/wp/oldtimer4 - Katalog starych samochodw, galeria zdj, ciekawe linki. http://www.autoweteran.gower.pl - Strona powicona jest niespotykanym na co dzie samochodom i motocyklom oraz pojazdom militarnym. Na stronie rwnie informacja o zbiorach muzealnych oraz o organizowanych imprezach pojazdw zabytkowych. http://www.mujweb.cz/www/volanty/ - Stare samochody w odzi. Strona gromadzi posiadaczy stary samochodw w naszym miecie. http://www.oldtimer.400.pl - Samochody (opisy, galerie, schematy), po angielsku, z amerykaskich ulic. http://www.carmemories.com - Samochody osobowe lat 1945-1969, spis encyklopedyczny, galerie zdj, adresy stron. http://www.autoweteran.to2.pl - Strona powicona zabytkowym rowerom. Ciekawa. http://republika.pl/starerowery - MotoSkansen - znajdziesz tutaj kawa historii motoryzacji. Opisy starych motocykli i samochodw, galeria, tapety oraz forum. Serdecznie polecam! http://motoskansen.webd.pl - Galeria starych samochodw. Setki zdj. Tumaczona na 25 jzykw. Zdjcia z caego wiata. Na stronie radio winamp. http://www.oldcars.tk - Strona o Starej motoryzacji zawiera duo fotek, opisw, komentarzy i bezpatnych ogosze. http://krzysiek1-p.w.interia.pl - Strona w caoci powicona historii motoryzacji polskiej i wiatowej. Zapraszam serdecznie wszystkich fanatykw starych dwuladow i nie tylko... Forum tematyczne! http://oldtimery.glt.pl - Fotki samochodw tych starych i tych troch modszych. komentarze, troch historii

Jakiekolwiek kopiowanie,przetwarzanie,dystrybucja i sprzeda niniejszego tytuu oraz jakichkolwiek fragmentw poradnika bez porozumienia z autorem bdzie cigane prawnie.

- 24 -