Lêi më ®Çu

Tõ §¹i héi §¶ng VI (1986) §¶ng céng s¶n ViÖt Nam ®·

chØ râ cÇn ph¶i ®æi míi nÒn kinh tÕ ®ã lµ chuyÓn tõ nÒn
kinh tÕ tËp trung quan liªu bao cÊp sang nÒn kinh tÕ thÞ tr-
êng theo ®Þnh híng X· héi chñ nghÜa. §Õn n¨m 1992 ®êng
lèi ®ã ®· ®îc cô thÓ ho¸.
Khi nghiªn cøu x· héi T b¶n C¸c M¸c ph¸t hiÖn ra m©u
thuÉn c¬ b¶n cña x· héi T b¶n lµ m©u thuÉn gi÷a tÝnh chÊt
x· héi ho¸ cña s¶n xuÊt víi chÕ ®é chiÕm h÷u t nh©n T b¶n
chñ nghÜa, m©u thuÉn ®ã lµ c¬ së s©u xa lµm n¶y sinh c¸c
m©u thuÉn kh¸c vµ quy ®Þnh sù vËn ®éng vµ ph¸t triÓn cña
x· héi T b¶n. Tõ ®ã, C¸c M¸c ®· ®i ®Õn dù b¸o vÒ sù thay
®æi chÕ ®é chiÕm h÷u t nh©n T b¶n chñ nghÜa b»ng chÕ
®é c«ng h÷u. Sau nµy, khi nghiªn cøu vÊn ®Ò nµy Lªnin ®·
chØ ra sù thay thÕ ®ã kh«ng thÓ tiÕn hµnh mét sím mét
chiÒu mµ ®ã lµ c¶ mét qu¸ tr×nh l©u dµi phøc t¹p.
Ta biÕt r»ng vÊn ®Ò kinh tÕ lµ vÊn ®Ò tiªn quyÕt lµm
thay ®æi c¸c vÊn ®Ò kh¸c do vËy §¶ng ta chØ ra r»ng sù phï
hîp gi÷a lùc lîng s¶n xuÊt víi quan hÖ s¶n xuÊt lµ mét vÊn ®Ò
cùc k× quan träng trong giai ®o¹n hiÖn nay: giai ®o¹n ®i lªn
Chñ nghÜa x· héi. §¸p øng ®ßi hái cña thùc tiÔn th× cÇn hiÓu
râ vµ ¸p dông s¸ng t¹o quy luËt trªn vµo ®iÒu kiÖn cô thÓ cña
ViÖt Nam. Do vËy viÖc nghiªn cøu quy luËt nµy lµ mét vÊn
®Ò hÕt søc cÇn thiÕt. ChÝnh v× vËy mµ em ®· quyÕt ®Þnh
chän ®Ò tµi: “Quan hÖ biÖn chøng gi÷a lùc lîng s¶n
xuÊt víi quan hÖ s¶n xuÊt vµ ý nghÜa cña nã trong
c«ng cuéc x©y dùng chñ nghÜa x· héi ë níc ta hiÖn
nay”. Tuy nhiªn tr×nh ®é nhËn thøc hiÓu biÕt vÒ mäi mÆt

V¨n H÷u Tµi 1 Líp CNIK5D1

cßn h¹n chÕ nªn kh«ng tr¸nh khái sai sãt. Em mong nhËn ®îc
sù chØ b¶o cña thÇy c« vµ ý kiÕn ®ãng gãp cña b¹n ®ång
häc. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n!

V¨n H÷u Tµi 2 Líp CNIK5D1

I. §Æt vÊn ®Ò
X· héi loµi ngêi muèn tån t¹i vµ ph¸t triÓn kh«ng thÓ
kh«ng s¶n xuÊt ra cña c¶i vËt chÊt mµ tr×nh ®é ph¸t triÓn
cña nã ®îc biÓu hiÖn chÝnh bëi ph¬ng thøc s¶n xuÊt trong
mçi giai ®o¹n lÞch sö nhÊt ®Þnh. Tõ khi con ngêi míi xuÊt
hiÖn trªn hµnh tinh ®· tr¶i qua n¨m ph¬ng thøc s¶n xuÊt. §ã
lµ: Céng s¶n nguyªn thuû, chiÕm h÷u n« lÖ, x· héi phong
kiÕn, x· héi t b¶n chñ nghÜa. T duy nhËn thøc cña con ngêi
kh«ng dõng l¹i ë mét chç mµ theo thêi gian ngµy cµng ph¸t
triÓn hoµn thiÖn h¬n, tõ ®ã kÐo theo sù thay ®æi ph¸t triÓn
trong s¶n xuÊt. LÞch sö ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt trong x· héi
loµi ngêi lµ lÞch sö ph¸t triÓn cña c¸c ph¬ng thøc s¶n xuÊt kÕ
tiÕp nhau. Ph¬ng thøc s¶n xuÊt lµ sù thèng nhÊt biÖn chøng
gi÷a lùc lîng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt, lµ c¸ch thøc s¶n
xuÊt ra cña c¶i vËt chÊt mµ trong ®ã lùc lîng s¶n xuÊt ®¹t
®Õn mét tr×nh ®é nhÊt ®Þnh, thèng nhÊt víi quan hÖ s¶n
xuÊt t¬ng øng víi nã. Ph¬ng thøc s¶n xuÊt võa lµ h¹t nh©n
®ång thêi võa lµ ®éng lùc thóc ®Èy vµ quy ®inh mäi mÆt
cña ®êi sèng x· héi. Kh«ng thÓ thóc ®Èy sù t¨ng trëng cña
nÒn kinh tÕ nÕu kh«ng hiÓu biÕt vÒ c¸ch thøc s¶n xuÊt vµ
kh«ng cã nh÷ng biÖn ph¸p tèi u t¸c ®éng nh»m hoµn thiÖn
ph¬ng thøc s¶n xuÊt mµ cô thÓ chÝnh lµ hoµn thiÖn mèi
quan hÖ gi÷a lùc lîng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt.
T¸c ®éng qua l¹i biÖn chøng gi÷a lùc lîng s¶n xuÊt víi
quan hÖ s¶n xuÊt ®· ®îc Mac vµ ¡ngghen kh¸i qu¸t thµnh quy
luËt vÒ sù phï hîp gi÷a quan hÖ s¶n xuÊt vµ lùc lîng s¶n xuÊt.
Chñ nghÜa duy vËt lÞch sö ®· kh¼ng ®Þnh r»ng lùc lîng s¶n
xuÊt cã vai trß quyÕt ®Þnh ®èi víi quan hÖ s¶n xuÊt vµ ngîc
l¹i, cã thÓ thóc ®Çy hoÆc k×m h·m sù ph¸t triÓn cña lùc lîng

V¨n H÷u Tµi 3 Líp CNIK5D1

s¶n xuÊt. X· héi ngµy cµng ph¸t triÓn th× mèi quan hÖ gi÷a
quan hÖ s¶n xuÊt vµ lùc lîng s¶n xuÊt lµ kh«ng thÓ t¸ch rêi,
®©y lµ quy luËt chung cña sù ph¸t triÓn vµ lµ mét trong
nh÷ng quy luËt quan träng quy ®Þnh sù tån t¹i, ph¸t triÓn vµ
tiÕn bé x· héi. ChÝnh v× thÕ mµ kh«ng ph¶i ngÉu nhiªn viÖc
nghiªn cøu quy luËt quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi tÝnh chÊt vµ
tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt lµ mét trong nh÷ng
néi dung quan träng cña c«ng cuéc ®æi míi chñ nghÜa x· héi
mµ chóng ta ®ang tiÕn hµnh h«m nay. Chóng ta ®· cã
nh÷ng bµi häc ®¾t gi¸, ®ã lµ sù sai lÇm khi x©y dùng nhiÒu
yÕu tè cña quan hÖ s¶n xuÊt vît tríc so víi lùc lîng s¶n xuÊt
mµ chóng ta hiÖn cã. §ã lµ viÖc chØ cho phÐp c¸c h×nh thøc
së h÷u Nhµ níc vµ së h÷u tËp thÓ tån t¹i, trong khi c¸c h×nh
thøc së h÷u kh¸c ®ang cßn cã t¸c dông m¹nh mÏ ®èi víi lùc l-
îng s¶n xuÊt th× l¹i bÞ ng¨n cÊm, kh«ng ®îc phÐp ph¸t triÓn.
ViÖc ®ã ®· dÉn ®Õn t×nh tr¹ng s¶n xuÊt bÞ ®×nh ®èn, ng-
êi lao ®éng kh«ng lµm viÖc hÕt m×nh, x· héi kh«ng ph¸t
triÓn. VËy ph¶i gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy nh thÕ nµo ? ViÖc vËn
dông ®óng ®¾n qui luËt trªn vµo c«ng cuéc x©y dùng x· héi
chñ nghÜa ë ViÖt Nam hiÖn nay lµ v« cïng cÊp thiÕt.
II. Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò.
1. Néi dung nguyªn lÝ triÕt häc
a) Lùc lîng s¶n xuÊt.
Lùc lîng s¶n xuÊt lµ mèi quan hÖ gi÷a con ngêi víi
tù nhiªn ®îc h×nh thµnh trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Lùc lîng
s¶n xuÊt gåm cã t liÖu s¶n xuÊt vµ ngêi lao ®éng . Cã thÓ nãi
lùc lîng s¶n xuÊt lµ tÊt c¶ c¸c nh©n tè vËt chÊt, kÜ thuËt cÇn
thiÕt ®Ó tiÕn hµnh mét qu¸ tr×nh s¶n xuÊt nµo ®ã trong ®ã
ngêi lao ®éng gi÷ vai trß nh©n tè c¬ b¶n vµ quyÕt ®Þnh .

V¨n H÷u Tµi 4 Líp CNIK5D1

 T liÖu s¶n xuÊt l¹i ®îc cÊu thµnh tõ hai bé phËn: ®èi
tîng lao ®éng vµ t liÖu lao ®éng; trong ®ã ®èi tîng lao ®éng
cã thÓ lµ giíi tù nhiªn hoÆc nh÷ng s¶n phÈm kh«ng cã s½n
trong tù nhiªn mµ do con ngêi b»ng lao ®éng cña m×nh ®·
t¹o ra. Cßn t liÖu lao ®éng lµ nh÷ng vËt hay phøc hîp c¸c vËt
thÓ nèi con ngêi víi ®èi tîng lao ®éng vµ dÉn truyÒn sù t¸c
®éng cña con ngêi vµo ®èi tîng lao ®éng, nã l¹i bao gåm
c«ng cô s¶n xuÊt vµ ph¬ng tiÖn lao ®éng, mµ trong ®ã c«ng
cô s¶n xuÊt ®îc con ngêi kh«ng ngõng c¶i tiÕn vµ hoµn
thiÖn, do ®ã c«ng cô s¶n xuÊt lu«n lu«n lµ yÕu tè ®éng
nhÊt, c¸ch m¹ng nhÊt cña lùc lîng s¶n xuÊt .
BÊt kú mét thêi ®¹i lÞch sö nµo, c«ng cô s¶n xuÊt bao
giê còng lµ s¶n phÈm tæng hîp, ®a d¹ng cña toµn bé nh÷ng
phøc hîp kü thuËt ®îc h×nh thµnh g¾n liÒn víi qu¸ tr×nh s¶n
xuÊt vµ ph¸t triÓn cña khoa häc kü thuËt. Nã lµ kÕt qu¶ cña
rÊt nhiÒu yÕu tè, trong ®ã quan träng vµ trùc tiÕp nhÊt lµ trÝ
tuÖ cña con ngêi ®îc nh©n lªn trªn c¬ së kÕ thõa nÒn v¨n
minh vËt chÊt tríc ®ã.
Tr×nh ®é ph¸t triÓn cña t liÖu lao ®éng mµ trong ®ã
®Æc biÖt lµ c«ng cô s¶n xuÊt lµ thíc ®o tr×nh ®é chinh phôc
tù nhiªn cña con ngêi, ®ång thêi ®ã còng lµ c¬ së x¸c ®Þnh
tr×nh ®é cña s¶n xuÊt vµ lµ tiªu chuÈn ®¸nh gi¸ sù kh¸c
nhau gi÷a c¸c thêi ®¹i kinh tÕ , c¸c chÕ ®é chÝnh trÞ x· héi.
Song nh©n tè quyÕt ®Þnh cña lùc lîng s¶n xuÊt ph¶i
nãi tíi nh©n tè ngêi lao ®éng. Lªnin ®· nãi: “Lùc lîng s¶n xuÊt
hµng ®Çu cña toµn thÓ nh©n lo¹i lµ c«ng nh©n, lµ ngêi lao
®éng” [V.I. Lenin Toµn tËp, tËp 38_ nhµ xuÊt b¶n TiÕn bé_
Matxc¬va_ n¨m 1977_ trang 430]. Dï t liÖu s¶n xuÊt cã ®èi t-
îng lao ®éng phong phó, giµu cã ®Õn møc nµo, cã t liÖu lao

V¨n H÷u Tµi 5 Líp CNIK5D1

®éng tinh x¶o vµ hiÖn ®¹i ®Õn ®©u ch¨ng n÷a nhng nÕu
t¸ch khái ngêi lao ®éng th× còng kh«ng ph¸t huy ®îc t¸c
dông tÝch cùc cña nã. Trong lÞch sö ®· vµ sÏ kh«ng tån t¹i
mét h×nh thøc s¶n xuÊt vËt chÊt nµo mµ l¹i kh«ng cã nh©n
tè con ngêi. C.Mac vµ Ph.¡ng-ghen ®· viÕt: “B¶n th©n con
ngêi b¾t ®Çu ®îc ph©n biÖt víi sóc vËt ngay khi con ngêi
b¾t ®Çu s¶n xuÊt ra nh÷ng t liÖu sinh ho¹t...” [C.Mac vµ Ph.
¡ng-ghen tuyÓn tËp, tËp 1_ Nhµ xuÊt b¶n Sù thËt_ Hµ Néi_
n¨m 1980_ trang 268]. Con ngêi lµ nh©n tè trung t©m vµ lµ
môc ®Ých cña nÒn s¶n xuÊt x· héi. S¶n xuÊt suy ®Õn cïng lµ
®Ó tiªu dïng, kh«ng cã tiªu dïng th× còng kh«ng cã s¶n xuÊt
nhÊt lµ trong ®iÒu kiÖn ngµy nay, khi c«ng cuéc c¸ch m¹ng
khoa häc – c«ng nghÖ ph¸t triÓn m¹nh mÏ th× vÞ trÝ trung
t©m cña con ngêi ngµy cµng ®îc nhÊn m¹nh. Ngêi lao ®éng
víi t c¸ch lµ mét bé phËn cña lùc lîng s¶n xuÊt x· héi ph¶i lµ
ngêi cã søc lùc (søc khoÎ), kÜ n¨ng lao ®éng , tri thøc khoa
häc , tri thøc c«ng nghÖ vµ c¶ tÝnh nh©n v¨n ( bao hµm c¶
c¸c gi¸ trÞ ®¹o ®øc).
b) Quan hÖ s¶n xuÊt.
Trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt con ngêi cÇn ph¶i cã mèi
quan hÖ x· héi víi nhau. Tæng thÓ c¸c mèi quan hÖ ®ã ®îc
gäi lµ mèi quan hÖ s¶n xuÊt. Quan hÖ s¶n xuÊt lµ toµn bé
nh÷ng quan hÖ gi÷a ngêi víi ngêi trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt
vµ t¸i s¶n xuÊt vËt chÊt cña x· héi: s¶n xuÊt – ph©n phèi –
trao ®æi – tiªu dïng. Tæng thÓ c¸c quan hÖ x· héi nµy cã thÓ
®îc ph©n tÝch trªn 3 yÕu tè c¬ b¶n:
Thø nhÊt, quan hÖ së h÷u ®èi víi t liÖu s¶n xuÊt tøc lµ
quan hÖ gi÷a con ngêi ®èi víi t liÖu s¶n xuÊt, nãi c¸ch kh¸c t

V¨n H÷u Tµi 6 Líp CNIK5D1

liÖu s¶n xuÊt thuéc vÒ ai. §©y lµ quan hÖ cã ý nghÜa quyÕt
®Þnh ®èi víi c¸c mÆt quan hÖ kh¸c.
Thø hai, quan hÖ trong tæ chøc vµ qu¶n lý s¶n xuÊt ,
kinh doanh, tøc lµ quan hÖ gi÷a ngêi víi ngêi trong s¶n xuÊt
vµ trao ®æi cña c¶i vËt chÊt nh ph©n c«ng chuyªn m«n ho¸
vµ hîp t¸c hãa lao ®éng, quan hÖ gi÷a ngêi qu¶n lý víi c«ng
nh©n. Trong thùc tÕ, thÝch øng víi mét kiÓu së h÷u lµ mét
chÕ ®é tæ chøc vµ qu¶n lý nhÊt ®Þnh. MÆc dï phô thuéc
vµo quan hÖ së h÷u nhng tæ chøc vµ qu¶n lý s¶n xuÊt cã t¸c
dông rÊt lín ®èi víi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ víi c¸c mÆt quan
hÖ kh¸c cña quan hÖ s¶n xuÊt. ChÝnh quan hÖ vÒ tæ chøc
vµ qu¶n lý s¶n xuÊt lµ nh©n tè tham gia quyÕt ®Þnh trùc
tiÕp ®Õn quy m«, tèc ®é vµ hiÖu qu¶ cña nÒn kinh tÕ.
Thø ba, quan hÖ ph©n phèi s¶n phÈm lao ®éng: tuy
quan hÖ nµy phô thuéc vµo quan hÖ së h÷u vµ vµo tr×nh ®é
tæ chøc qu¶n lý s¶n xuÊt nhng ®Õn lît m×nh th«ng qua tæ
chøc vµ qu¶n lý, nã trë thµnh chÊt xóc t¸c quan träng ®Æc
biÖt ®èi víi sù t¨ng trëng kinh tÕ.
Ba mÆt quan hÖ nãi trªn lµ mét thÓ thèng nhÊt h÷u
c¬, quan hÖ chÆt chÏ víi nhau vµ cïng mét môc tiªu chung lµ
sö dông hîp lý vµ cã hiÖu qu¶ t liÖu s¶n xuÊt ®Ó lµm cho
chóng kh«ng ngõng ®îc t¨ng trëng, thóc ®Èy t¸i s¶n xuÊt më
réng, n©ng cao phóc lîi ngêi lao ®éng. V× vËy kh«ng nªn
tuyÖt ®èi ho¸ bÊt kú mét mÆt quan hÖ nµo mµ ph¶i chó ý
®Õn tÝnh ®ång bé cña c¶ ba mÆt quan hÖ trong quan hÖ
s¶n xuÊt.
Nh vËy tÝnh vËt chÊt cña quan hÖ s¶n xuÊt thÓ hiÖn
ë chç nã tån t¹i kh¸ch quan ®éc lËp hoµn toµn víi ý thøc cña
con ngêi. M¸c ®· chØ ra r»ng trong sù s¶n xuÊt x· héi ra ®êi

V¨n H÷u Tµi 7 Líp CNIK5D1

sèng cña m×nh, con ngêi cã nh÷ng quan hÖ nhÊt ®Þnh, tÊt
yÕu kh«ng phô thuéc vµo ý muèn cña hä. Tøc lµ nh÷ng quan
hÖ s¶n xuÊt nµy phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn nhÊt ®Þnh
cña c¸c lùc lîng s¶n xuÊt vËt chÊt cña hä. V× vËy con ngêi
kh«ng thÓ tuú tiÖn lùa chän quan hÖ s¶n xuÊt riªng cho
m×nh, bëi v× chóng lu«n lu«n lµ kÕt qu¶ ph¸t triÓn tÊt yÕu
kh¸ch quan cña mét lùc lîng s¶n xuÊt hiÖn cã t¬ng øng víi nã.

c) Quan hÖ gi÷a lùc lîng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt.

* Lùc lîng s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh quan hÖ s¶n xuÊt:
§Ó n©ng cao hiÖu qu¶ trong s¶n xuÊt vµ gi¶m bít lao
®éng nÆng nhäc, con ngêi kh«ng ngõng c¶i tiÕn, hoµn thiÖn
vµ chÕ t¹o ra nh÷ng c«ng cô s¶n xuÊt míi ngµy cµng tinh x¶o
vµ hiÖn ®¹i. §ång thêi víi sù tiÕn bé cña c«ng cô, tri thøc khoa
häc, tr×nh ®é chuyªn m«n kü thuËt vµ mäi kü n¨ng kü x¶o
cña ngêi lao ®éng còng ngµy cµng ph¸t triÓn. Cïng víi sù ph¸t
triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt ©ý, quan hÖ s¶n xuÊt còng h×nh
thµnh vµ biÕn ®æi cho phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t
triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt, sù phï hîp ®ã lµ ®éng lùc lµm cho
lùc lîng s¶n xuÊt ph¸t triÓn m¹nh mÏ. Lùc lîng s¶n xuÊt lµ néi
dung, lµ ph¬ng thøc cßn quan hÖ s¶n xuÊt lµ h×nh thøc x·
héi cña nã. Trong mèi quan hÖ gi÷a néi dung vµ h×nh thøc
th× néi dung quyÕt ®Þnh h×nh thøc, h×nh thøc phô thuéc
vµo néi dung, néi dung thay ®æi tríc sau ®ã h×nh thøc thay
®æi theo. ChÝnh v× thÕ cÇn kh¼ng ®Þnh lùc lîng s¶n xuÊt
quyÕt ®Þnh sù h×nh thµnh, ph¸t triÓn vµ biÕn ®æi cña quan
hÖ s¶n xuÊt.
* Quan hÖ s¶n xuÊt t¸c ®éng trë l¹i ®èi víi lùc lîng s¶n
xuÊt:

V¨n H÷u Tµi 8 Líp CNIK5D1

 Nh trªn ta thÊy lùc lîng s¶n xuÊt lµ nh©n tè thêng
xuyªn biÕn ®æi, ph¸t triÓn kh«ng ngõng trong khi ®ã quan
hÖ s¶n xuÊt mµ ®Æc biÖt lµ nh©n tè së h÷u vÒ t liÖu s¶n
xuÊt l¹i cã tÝnh æn ®Þnh l©u dµi. Quan hÖ s¶n xuÊt khi ®·
®îc x¸c lËp th× nã ®éc lËp t¬ng ®èi víi lùc lîng s¶n xuÊt, trë
thµnh nh÷ng c¬ së vµ nh÷ng thÓ chÕ x· héi vµ nã kh«ng thÓ
biÕn ®æi ®ång thêi ®èi víi lùc lîng s¶n xuÊt mµ thêng cã xu
híng l¹c hËu h¬n so víi lùc lîng s¶n xuÊt. Khi ®ã nã t¸c ®éng
trë l¹i ®èi víi lùc lîng s¶n xuÊt, cã thÓ thóc ®Èy hoÆc k×m
h·m sù ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt. NÕu quan hÖ s¶n
xuÊt phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc lîng
s¶n xuÊt, nã sÏ trë thµnh ®éng lùc thóc ®Èy, ®Þnh híng vµ
t¹o ®iÒu kiÖn cho lùc lîng s¶n xuÊt ph¸t triÓn. Ngîc l¹i, nÕu
l¹c hËu h¬n so víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l-
îng s¶n xuÊt, quan hÖ s¶n xuÊt sÏ lµ xiÒng xÝch k×m h·m sù
ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt. Ngay c¶ trong trêng hîp quan
hÖ s¶n xuÊt ®i qu¸ xa so víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc lîng
s¶n xuÊt th× nã còng k×m h·m sù ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n
xuÊt.
Së dÜ quan hÖ s¶n xuÊt cã thÓ t¸c ®éng m¹nh mÏ trë
l¹i ®èi víi lùc lîng s¶n xuÊt (thóc ®Çy hoÆc k×m h·m ), v× nã
quy ®Þnh môc ®Ých cña s¶n xuÊt, quy ®Þnh hÖ thèng tæ
chøc qu¶n lý s¶n xuÊt vµ qu¶n lý x· héi, quy ®Þnh ph¬ng
thøc ph©n phèi vµ phÇn cña c¶i Ýt hay nhiÒu mµ ngêi lao
®éng ®îc hëng. Do ®ã nã ¶nh hëng ®Õn th¸i ®é qu¶ng ®¹i
quÇn chóng lao ®éng - lùc lîng s¶n xuÊt chñ yÕu cña x· héi,
nã t¹o ra nh÷ng ®iÒu kiÖn kÝch thÝch hoÆc h¹n chÕ viÖc c¶i
tiÕn c«ng cô lao ®éng, ¸p dông nh÷ng thµnh tùu khoa khäc
vµ kü thuËt vµo s¶n xuÊt, hîp t¸c vµ ph©n phèi lao ®éng.

V¨n H÷u Tµi 9 Líp CNIK5D1

 Tuy nhiªn, kh«ng ®îc hiÓu mét c¸ch ®¬n gi¶n tÝnh
tÝch cùc cña quan hÖ s¶n xuÊt chØ lµ vai trß cña nh÷ng
h×nh thøc së h÷u, mçi kiÓu quan hÖ s¶n xuÊt lµ mét hÖ
thèng mét chØnh thÓ h÷u c¬ gåm ba mÆt, quan hÖ së h÷u,
quan hÖ qu¶n lý vµ quan hÖ ph©n phèi. ChØ trong chØnh
thÓ ®ã, quan hÖ s¶n xuÊt míi trë thµnh ®éng lùc thóc ®Èy
con ngêi hµnh ®éng nh»m ph¸t triÓn s¶n xuÊt.
* Qui luËt vÒ sù phï hîp cña quan hÖ s¶n xuÊt víi
tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt:
Mèi quan hÖ biÖn chøng gi÷a lùc lîng s¶n xuÊt vµ
quan hÖ s¶n xuÊt lµm h×nh thµnh quy luËt quan hÖ s¶n xuÊt
ph¶i phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc lîng
s¶n xuÊt.
VËy thÕ nµo lµ phï hîp : Cã thÓ kh¸i qu¸t ë mét sè
néi dung chñ yÕu sau ®©y:
Thø nhÊt, c¶ ba mÆt cña quan hÖ s¶n xuÊt ph¶i
thÝch øng víi tÝnh chÊt, tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n
xuÊt.
Thø hai, quan hÖ s¶n xuÊt ph¶i t¹o ®îc ®iÒu kiÖn sö
dông vµ kÕt hîp tèi u gi÷a t liÖu s¶n xuÊt vµ søc lao ®éng,
b¶o ®¶m thùc hiÖn t¸i s¶n xuÊt më réng.
Thø ba, më ra nh÷ng ®iÒu kiÖn thÝch hîp cho viÖc
kÝch thÝch vËt chÊt, tinh thÇn ®èi víi ngêi lao ®éng.
LÞch sö x· héi loµi ngêi víi c¸c ph¬ng thøc s¶n xuÊt
kÕ tiÕp nhau ®· chøng minh quy luËt kinh tÕ ®ã chi phèi
lÞch sö ph¸t triÓn cña c¸c ph¬ng thøc s¶n xuÊt, ®ång thêi
còng trùc tiÕp t¸c ®éng tíi sù vËn ®éng cña mçi ph¬ng thøc
s¶n xuÊt.

V¨n H÷u Tµi 10 Líp CNIK5D1

 Thêi k× ®Çu trong lÞch sö lµ x· héi céng s¶n nguyªn
thuû víi lùc lîng s¶n xuÊt thÊp kÐm, ®êi sèng cña hä chñ yÕu
phô thuéc vµo s¨n b¾t h¸i lîm, quan hÖ s¶n xuÊt th¬× k×
nµy lµ quan hÖ s¶n xuÊt céng ®ång nguyªn thuû, con ngêi
cïng chung sèng, cïng lao ®éng vµ cïng hëng thô thµnh qu¶
lao ®éng chung mét c¸ch b×nh ®¼ng. X· héi kh«ng cã ngêi
giµu, ngêi nghÌo, kh«ng cã ngêi së h÷u, kh«ng cã kÎ lµm thuª.
Trong qu¸ tr×nh sinh sèng hä ®· kh«ng ngõng c¶i tiÕn vµ
thay ®æi c«ng cô (lùc lîng s¶n xuÊt) ®Õn sau mét thêi kú lùc
lîng s¶n xuÊt ph¸t triÓn, cña c¶i tõ chç chØ ®ñ ®¸p øng nhu
cÇu cÇn thiÕt ®· t¨ng lªn ®Õn chç d thõa tÊt yÕu dÉn ®Õn
sù tÝch luü, x· héi b¾t ®Çu cã sù ph©n chia kÎ giµu ngêi
nghÌo, quan hÖ céng ®ång bÞ ph¸ vì dÇn dÇn xuÊt hiÖn hÖ t
nh©n thay thÕ cho nã. §ã lµ x· héi chiÕm h÷u n« lÖ.
X· héi n« lÖ víi quan hÖ s¶n xuÊt chiÕm h÷u n« lÖ ra
®êi b»ng nh÷ng h×nh thøc lao ®éng tËp trung, khæ sai,
thÝch øng víi tr×nh ®é cña lùc lîng s¶n xuÊt lóc Êy, chÕ ®é
chiÕm h÷u n« lÖ ®· ®¹t ®îc nh÷ng kú tÝch to lín trong lÞch
sö v¨n minh nh©n lo¹i.
KÕ tiÕp ®ã quan hÖ s¶n xuÊt phong kiÕn ra ®êi, ng-
êi n« lÖ lao ®éng khæ sai trong x· héi n« lÖ ®îc thay thÕ
b»ng ngêi n«ng n«. Søc lao ®éng cña n« lÖ ®îc gi¶i phãng
khái xiÒng xÝch cña trËt tù x· héi n« lÖ, lùc lîng s¶n xuÊt cã
nh÷ng bíc tiÕn ®¸ng kÓ. Sau ®ã b¶n th©n quan hÖ s¶n xuÊt
phong kiÕn còng kh«ng thÝch øng ®îc víi lùc lîng s¶n xuÊt
hiÖn cã, nã trë thµnh xiÒng xÝch trãi buéc lùc lîng s¶n xuÊt x·
héi, ®Æc biÖt lµ víi ph¬ng thøc s¶n xuÊt t b¶n chñ nghÜa
h×nh thµnh tù ph¸t trong lßng x· héi phong kiÕn. Xung ®ét

V¨n H÷u Tµi 11 Líp CNIK5D1

nµy dÉn ®Õn sù ra ®êi cña quan hÖ s¶n xuÊt t b¶n chñ
nghÜa thay thÕ quan hÖ s¶n xuÊt phong kiÕn.
Quan hÖ s¶n xuÊt t b¶n chñ nghÜa ra ®êi gãp phÇn
gi¶i phãng søc lao ®éng cña ngêi n«ng d©n c¸ thÓ. §Ó t¨ng
cêng bãc lét gi¸ trÞ thÆng d, giai cÊp t s¶n ®ua nhau më
réng s¶n xuÊt, c¶i tiÕn kü thuËt, øng dông nhanh chãng c¸c
thµnh tùu khoa häc kü thuËt vµo tÊt c¶ c¸c kh©u cña nÒn
s¶n xuÊt x· héi. Trong thêi kú hoµng kim cña m×nh, quan hÖ
s¶n xuÊt t b¶n ®· t¹o ra nh÷ng kh¶ n¨ng ph¸t triÓn m¹nh mÏ
lùc lîng s¶n xuÊt, nã ®· t¹o ra cho nh©n lo¹i mét khèi lîng cña
c¶i vËt chÊt b»ng tÊt c¶ c¸c x· héi tríc ®ã céng l¹i. Song b¶n
th©n tÝnh chÊt x· héi ho¸ ngµy cµng cao cña ph¬ng thøc s¶n
xuÊt t b¶n chñ nghÜa g¾n liÒn víi lao ®éng tËp thÓ cña ®éi
ngò giai cÊp c«ng nh©n hïng m¹nh, sÏ n¶y sinh m©u thuÉn
gay g¾t víi chÕ ®é chiÕm h÷u t nh©n t b¶n chñ nghÜa.
MÆc dï giai cÊp t b¶n sö dông mäi biÖn ph¸p nh»m cñng cè,
duy tr× vµ b¶o vÖ chÕ ®é së h÷u cña m×nh, nhng tÊt yÕu
kh¸ch quan, tÝnh chÊt x· héi ho¸ cña lùc lîng s¶n xuÊt sÏ dÉn
®Õn xung ®ét víi quan hÖ s¶n xuÊt hiÖn cã cña nã. Quan hÖ
s¶n xuÊt t b¶n chñ nghÜa sÏ bÞ thay thÕ bëi quan hÖ s¶n
xuÊt míi, tiÕn bé, phï hîp víi xu thÕ ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n
xuÊt: quan hÖ s¶n xuÊt céng s¶n chñ nghÜa mµ giai ®o¹n
®Çu tiªn cña nã lµ chñ nghÜa x· héi.
Nh vËy sù ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt ®Õn mét
giíi h¹n nhÊt ®Þnh sÏ béc lé m©u thuÉn gi÷a quan hÖ s¶n
xuÊt víi lùc lîng s¶n xuÊt. Nh÷ng quan hÖ Êy tõ chç lµ h×nh
thøc kinh tÕ cÇn thiÕt ®Ó b¶o vÖ, ®Ó ph¸t triÓn c¸c lùc lîng
s¶n xuÊt th× giê ®©y trë thµnh lùc lîng k×m h·m sù ph¸t
triÓn Êy. Nã ®ßi hái ph¶i ®îc thay ®æi cho phï hîp (t¹o ra

V¨n H÷u Tµi 12 Líp CNIK5D1

h×nh thøc míi). Sù thay ®æi quan hÖ Êy kh«ng ph¶i mét
c¸ch tù nhiªn mµ bao giê còng ®îc thùc hiÖn th«ng qua mét
c¬ chÕ vÒ mÆt ph¸p luËt, chÝnh trÞ. Nã ®îc thùc hiÖn th«ng
qua nh÷ng cuéc c¶i c¸ch kinh tÕ, c¸ch m¹ng, chÝnh trÞ, ph¸p
luËt kinh tÕ .
2. VËn dông nguyªn lÝ triÕt häc ®Ó gi¶i quyÕt vÊn
®Ò:
a) Thùc tr¹ng:
* C¸c quan hÖ s¶n xuÊt vµ lùc lîng s¶n xuÊt cña
ViÖt Nam trong lÞch sö.
Kh«ng n»m ngoµi quy luËt vÒ mèi quan hÖ gi÷a
quan hÖ s¶n xuÊt vµ lùc lîng s¶n xuÊt, ViÖt Nam ®· tr¶i qua
trªn 4000 n¨m lÞch sö víi nhiÒu ph¬ng thøc s¶n xuÊt kh¸c
nhau trong ®ã c¬ b¶n nhÊt vµ chñ yÕu nhÊt lµ ph¬ng thøc
s¶n xuÊt phong kiÕn. TiÕp ®ã, sau h¬n 80 n¨m ®« hé cña
bän thùc d©n, díi sù l·nh ®¹o cña §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam vµ
l·nh tô Hå ChÝ Minh, chóng ta ®· x©y dùng mét ®Êt níc ViÖt
Nam ®éc lËp, tù do, tiÕn th¼ng lªn chñ nghÜa x· héi, bá qua
giai ®o¹n t b¶n chñ nghÜa.
* ViÖt Nam trong thêi k× ®Çu ®i lªn chñ nghÜa x·
héi.
Sau 30/4/1975 níc ta hoµn toµn gi¶i phãng, chóng ta
®· ®¹t ®îc nhiÒu thµnh tùu trong viÖc hµn g¾n vÕt thng
chiÐn tranh. Tuy nhiªn nÒn kinh tÕ níc ta vÉn lµ nÒn kinh tÕ
n«ng nghiÖp kÐm ph¸t triÓn mang nÆng tÝnh tù cÊp, tù tóc.
Trang bÞ kü thuËt vµ kÕt cÊu x· héi yÕu kÐm, c¬ cÊu kinh tÕ
mÊt c©n ®èi, c¬ cÊu kinh tÕ tËp trung quan liªu bao cÊp ®Ó
l¹i nhiÒu hËu qu¶ nÆng nÒ. NÒn kinh tÕ kÐm hiÖu qu¶, n¨ng
suÊt lao ®éng thÊp, khñng ho¶nh kinh tÕ kÐo dµi, c¸c tÖ n¹n

V¨n H÷u Tµi 13 Líp CNIK5D1

tham nhòng... lan réng. §¶ng céng s¶n cßn non, ®éi ngò c¸n
bé cßn yÕu vÒ n¨ng lùc, c¸c thÕ lùc ®Õ quèc vµ ph¶n ®éng
r¸o riÕt thùc hiÖn chiÕn lîc diÔn biÕn hoµ b×nh, ph¸ ho¹i vµ
bao v©y kinh tÕ. NÕp sèng v¨n ho¸, ®¹o ®øc bÞ xãi mßn,
lßng tin vµo §¶ng vµ nhµ níc bÞ gi¶m sót.
Thùc tr¹ng trªn cã nguån gèc s©u xa do lÞch sö ®Ó
l¹i vµ hËu qu¶ cña nhiÒu n¨m chiÕn tranh, song chñ yÕu lµ
chóng ta ®· vi ph¹m sai lÇm chñ quan duy ý chÝ, vi ph¹m c¸c
quy luËt kh¸ch quan trong c¶i t¹o x· héi chñ nghÜa, trong tiÐn
hµnh c«ng nghiÖp ho¸ vµ trong c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ ®Æc
biÖt lµ kh«ng cã sù phï hîp gi÷a lùc lîng s¶n xuÊt vµ quan hÖ
s¶n xuÊt. Chóng ta ®· quªn mÊt ®iÒu c¬ b¶n lµ níc ta qu¸
®é ®i lªn chñ nghÜa x· héi tõ mét x· héi tiÒn t b¶n chñ
nghÜa. Chóng ta ®· thiÕt lËp chÕ ®é c«ng h÷u thuÇn nhÊt
gi÷a hai h×nh thøc së h÷u toµn d©n vµ tËp thÓ. §ång nhÊt
chÕ ®é c«ng h÷u víi chñ nghÜa x· héi lÉn lén ®ång nhÊt
gi÷a hîp t¸c ho¸ vµ tËp thÓ ho¸. Chóng ta ®· ra søc vËn ®éng
gÇn nh cìng bøc n«ng d©n ®i vµo hîp t¸c x·, më réng ph¸t
triÓn quy m« n«ng trêng quèc doanh, c¸c nhµ m¸y, xÝ nghiÖp
lín mµ kh«ng tÝnh ®Õn tr×nh ®é lùc lîng s¶n xuÊt ®ang cßn
thêi kú qu¸ thÊp kÐm. Chóng ta ®· t¹o ra nh÷ng quy m« lín
vµ ngé nhËn lµ ®· cã “quan hÖ s¶n xuÊt x· héi chñ nghÜa” vµ
cßn nãi r»ng: mçi bíc c¶i t¹o quan hÖ s¶n xuÊt cò, x©y dùng
quan hÖ s¶n xuÊt míi ®Òu thóc ®Èy sù ra ®êi vµ lín m¹nh
cña lùc lîng s¶n xuÊt míi. Quan hÖ s¶n xuÊt x· héi chñ nghÜa
cã kh¶ n¨ng “vît tríc” “më ®êng” cho sù ph¸t triÓn cña lùc l-
îng s¶n xuÊt. Thùc tÕ nhiÒu n¨m qua ®· chøng minh quan
®iÓm ®ã lµ sai lÇm bëi quan hÖ s¶n xuÊt bÞ thóc ®Èy lªn

V¨n H÷u Tµi 14 Líp CNIK5D1

qu¸ cao, qu¸ xa mét c¸ch gi¶ t¹o ®· lµm cho nã t¸ch rêi víi
tr×nh ®é thÊp kÐm cña lùc lîng s¶n xuÊt.
Ph¶i thÊy r»ng quan hÖ së h÷u thÓ hiÖn trong
viÖc xo¸ bá tÊt c¶ chÕ ®é t h÷u, thiÕt lËp c«ng h÷u vÒ t liÖu
s¶n xuÊt kh«ng ph¶i chØ thêi gian ng¾n lµ xong. Nhng dÉu
cã lµm ®îc th× còng kh«ng ph¶i lµ môc tiªu tríc m¾t cña níc
ta khi mµ chÕ ®é c«ng h÷u nµy cha thÓ phï hîp víi lùc lîng
s¶n xuÊt hiÖn cã. Chóng ta ®Òu biÕt, khi nghiªn cøu x· héi t
b¶n, C.Mac vµ Ph.¡ng-ghen ®· ph¸t hiÖn ra m©u thuÉn gi÷a
tÝnh chÊt x· héi ho¸ cña s¶n xuÊt víi chÕ ®é chiÕm h÷u t
nh©n t b¶n chñ nghÜa. M©u thuÉn ®ã lµ c¬ së s©u xa lµm
n¶y sinh c¸c m©u thuÉn kh¸c vµ quy ®Þnh sù vËn ®éng ph¸t
triÓn cña x· héi t b¶n. Tõ ®ã c¸c «ng ®i ®Õn dù b¸o vÒ sù
thay thÕ chÕ ®é chiÕm h÷u t nh©n t b¶n chñ nghÜa b»ng
chÕ ®é c«ng h÷u. ViÖc thay thÕ Êy, theo quan ®iÓm cña c¸c
«ng, kh«ng thÓ tiÕn hµnh ngay mét lóc, mµ ph¶i lµ mét qu¸
tr×nh l©u dµi. Tuy nhiªn lóc ®ã c¸c «ng vÉn cha chØ ra m«
h×nh cô thÓ vÒ chÕ ®é c«ng h÷u. Sau ®ã, khi vËn dông mét
c¸ch s¸ng t¹o t tëng cña C.Mac vµ ¡ng-ghen vµo ®iÒu kiÖn cô
thÓ cña níc Nga, V.I.Lenin còng kh¼ng ®Þnh con ®êng tiÕn
lªn chñ nghÜa x· héi ®èi víi c¸c níc l¹c hËu cha qua t b¶n ph¶i
tr¶i qua nhiÒu kh©u trung gian, nhiÒu bíc qu¸ ®é kh¸c nhau.
¤ng ®· cùc lùc phª ph¸n nh÷ng t tëng nãng véi muèn x¸c lËp
ngay chÕ ®é c«ng h÷u, khi mµ nh÷ng thµnh phÇn kinh tÕ
kh¸c vÉn cßn nhiÒu kh¶ n¨ng gãp phÇn lµm cho s¶n xuÊt
ph¸t triÓn. Chóng ta ph¶i thõa nhËn mét trong nh÷ng sai lÇm
c¬ b¶n mµ chóng ta ®· vÊp ph¶i lµ xo¸ bá qu¸ sím quan hÖ
s¶n xuÊt t b¶n chñ nghÜa khi nÒn kinh tÕ x· héi chñ nghÜa
cña chóng ta cßn cha ®ñ søc thay thÕ. §iÒu ®ã ¶nh hëng

V¨n H÷u Tµi 15 Líp CNIK5D1

kh«ng tèt ®Õn sù ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt vµ ®· lµm
mÊt mét kh¶ n¨ng t¹o ra s¶n phÈm dåi dµo cho x· héi. Còng
vËy, chóng ta xo¸ s¹ch tiÓu th¬ng khi hÖ thèng th¬ng nghiÖp
quèc doanh vµ hîp t¸c x· mua b¸n cña ta cha lµm næi vai trß
“ngêi néi trî cho x· héi ” g©y nhiÒu khã kh¨n ¸ch t¾c cho lu
th«ng hµng ho¸ vµ kh«ng ®¸p øng nhu cÇu thiÕt yÕu cho
nh©n d©n.
* ViÖt Nam chuyÓn ®æi sang c¬ chÕ kinh tÕ míi.
Tríc t×nh h×nh trªn, ®¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø
VI ®· ®Æt ra vÊn ®Ò cÊp thiÕt lµ ph¶i tiÕn hµnh c«ng cuéc
®æi míi kinh tÕ: "ph¶i kÕt hîp chÆt chÏ ngay tõ ®Çu ®æi míi
kinh tÕ víi ®æi míi chÝnh trÞ, lÊy ®æi míi kinh tÕ lµm träng
t©m, ®ång thêi tõng bíc ®æi míi chÝnh trÞ" [V.I.Lenin Toµn
tËp, tËp 2].
ChÝnh nhê ®êng lèi ®æi míi vµ lùa chän c¸c bíc ®i
thÝch hîp mµ níc ta ®· tõng bíc tho¸t khái khñng ho¶ng kinh
tÕ vµ ®øng v÷ng tríc sù sôp ®æ cña hÖ thèng x· héi chñ
nghÜa thÕ giíi. C«ng cuéc ®æi míi ®Ò ra cho chóng ta nhiÖm
vô ph¶i xem xÐt l¹i ph¬ng thøc vµ con ®êng ®a ®Êt níc ta
tiÕn lªn. Sai lÇm cña ta lµ ®· ®Èy nhiÒu mÆt cña quan hÖ
s¶n xuÊt lªn qu¸ cao, t¸ch rêi t×nh tr¹ng cßn thÊp kÐm cña
lùc lîng s¶n xuÊt lµm cho hai nh©n tè nµy m©u thuÉn víi
nhau dÉn ®Õn k×m h·m sù ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt x· héi. §¹i
héi §¶ng lÇn thø VI ®· nhËn ra sai lÇm vµ còng ®· thÊy r»ng
viÖc c¶i t¹o quan hÖ s¶n xuÊt x· héi lµ cÇn thiÕt nhng kh«ng
thÓ tiÕn hµnh mét c¸ch chñ quan nãng véi nh tríc ®©y,
nghÜa lµ ph¶i c¶i t¹o vµ cñng cè quan hÖ s¶n xuÊt nhng g¾n
liÒn víi sù ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt. §¹i héi VII cña §¶ng
còng chØ râ:"...phï hîp víi sù ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt,

V¨n H÷u Tµi 16 Líp CNIK5D1

thiÕt lËp tõng bíc quan hÖ s¶n xuÊt x· héi chñ nghÜa tõ thÊp
®Õn cao víi sù ®a d¹ng vÒ h×nh thøc së h÷u. Ph¸t triÓn nÒn
kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn theo ®Þnh híng x· héi
chñ nghÜa, vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña
Nhµ níc" [C¬ng lÜnh x©y dùng ®Êt níc trong thêi kú qu¸ ®é
lªn chñ nghÜa x· héi_ Nhµ xuÊt b¶n Sù thËt_ Hµ Néi_ n¨m
1991_trang 9-10]
C¶i t¹o vµ cñng cè quan hÖ s¶n xuÊt nhng bao giê
còng ph¶i g¾n liÒn víi sù ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt, vµ
®îc ®¶m b¶o b»ng sù ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt. §ã lµ
®iÒu kiÖn c¬ b¶n cho cuéc c¸ch m¹ng quan hÖ s¶n xuÊt ph¸t
triÓn v÷ng ch¾c. Víi tr×nh ®é cña m×nh lùc lîng s¶n xuÊt
yªu cÇu ph¶i cã nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi nã míi cã
thÓ béc lé hÕt kh¶ n¨ng cña m×nh vµ míi cã kh¶ n¨ng ph¸t
triÓn nhanh chãng. T¬ng øng víi mçi tr×nh ®é lùc lîng s¶n
xuÊt ®ßi hái mét quan hÖ s¶n xuÊt, mét thµnh phÇn kinh tÕ
nhÊt ®Þnh nh Ph.¡ng-ghen viÕt :"...giai cÊp T s¶n kh«ng thÓ
biÕn nh÷ng t liÖu s¶n xuÊt cã tÝnh chÊt h¹n chÕ Êy thµnh
nh÷ng lùc lîng s¶n xuÊt m¹nh mÏ ®îc nÕu kh«ng biÕn nh÷ng
t liÖu s¶n xuÊt cña c¸ nh©n thµnh nh÷ng t liÖu s¶n xuÊt cã
tÝnh chÊt x· héi, mµ chØ mét sè ®«ng ngêi cïng lµm míi cã
thÓ s dông ®îc" [Ph.Ang-ghen Chèng ®uy rinh_ nhµ xuÊt b¶n
Sù thËt_ Hµ Néi_ n¨m 1971_trang 455]. KÕt hîp tõng u thÕ
riªng cña tõng thµnh phÇn kinh tÕ th«ng qua ph©n c«nglao
®éng x· héi lµ con ®êng hiÖu qu¶ nhÊt ®Ó ph¸t triÓn lùc lîng
s¶n xuÊt, qua ®©y ta còng thÊy râ vÊn ®Ò c¬ b¶n lµ lµm
thÕ nµo ®Ó quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi tÝnh chÊt, tr×nh ®é
ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt.

V¨n H÷u Tµi 17 Líp CNIK5D1

 ViÖc ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn ë
níc ta lu«n lu«n ®îc tiÕn hµnh ®ång thêi víi viÖc kh«ng
ngõng ®æi míi vµ hoµn thiÖn c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ nh»m
b¶o ®¶m cho s ph¸t triÓn ®ã kh«ng xa rêi ®Þnh híng x· héi
chñ nghÜa. HiÖn nay c¸c thµnh phÇn kinh tÕ cña ta ®ang
vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ trêng víi sù ®iÒu tiÕt qu¶n lý cña
Nhµ níc theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa. Nhµ níc qu¶n lý thÞ
trêng b»ng ph¸p luËt, b»ng c¬ chÕ chÝnh s¸ch ,vµ c¸c ®ßn
bÈy kinh tÕ ®Ó ph¸t triÓn s¶n xuÊt phôc vô mäi nhu cÇu cña
x· héi.
“X©y dùng chñ nghÜa x· héi, bá qua chÕ ®é t b¶n
chñ nghÜa, t¹o ra sù biÕn ®æi vÒ chÊt cña x· héi trªn tÊt c¶
c¸c lÜnh vùc lµ sù nghiÖp rÊt khã kh¨n, phøc t¹p, cho nªn
phh¶i tr¶i qua mét thêi kú qu¸ ®é l©u dµi víi nhiÒu chÆng
®êng, nhiÒu h×nh thøc tæ chøc kinh tÕ , x· héi cã tÝnh chÊt
qu¸ ®é” [V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø IX_ nhµ
xuÊt b¶n ChÝnh TrÞ Quèc Gia_ Hµ Néi_ n¨m 2001_ trang 85].
*Nh÷ng u ®iÓm vµ h¹n chÕ trong c¬ chÕ kinh tÕ míi.
VÒ u ®iÓm:
Trong c¬ chÐ kinh tÕ míi, sù c¹nh tranh diÔn ra
m¹nh mÏ. Do ®ã tÝnh n¨ng ®éng s¸ng t¹o ®¬c ph¸t huy, ngêi
lao ®éng ®· kh«ng cßn tÝnh û l¹i vµo nhµ níc nh trong c¬
chÐ tËp trung quan liªu bao cÊp kh«ng biÕt chñ ®éng t×m
viÖc vµ t¨ng thu nhËp. §èi víi c¸c doanh nghiÖp bíc ®Çu ®æi
míi ph©n phèi lîi nhuËn, thùc hiÖn c¬ chÕ gi¸ tiªu thô s¶n
phÈm theo quan hÖ cung cÇu trªn thÞ trêng vµ ho¹t ®éng
kinh doanh cã hiÖu qu¶. Nhê ®ã nÒn kinh tÕ níc ta ®· ®¹t ®-
îc nh÷ng thµnh tùu quan träng: “Tæng s¶n phÈm trong níc
(GDP) sau 10 n¨m t¨ng h¬n gÊp ®«i ( 2,07 lÇn). tÝch luü néi

V¨n H÷u Tµi 18 Líp CNIK5D1

bé cña nÒn kinh tÕ tõ møc kh«ng ®¸ng kÓ, ®Õn n¨m 2000
®· ®¹t 27% GDP. Tõ t×nh tr¹ng hµng ho¸ khan hiÕm nghiªm
träng, nay s¶n xuÊt ®· ®¸p øng ®îc c¸c nhu cÇu thiÕt yÕu
cña nh©n d©n vµ nÒn kinh tÕ, t¨ng xuÊt khÈu vµ cã dù tr÷.
KÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ, x· héi ph¸t triÓn nhanh. C¬ cÊu kinh
tÕ cã bíc chuyÓn dÞch tÝch cùc Trong GDP, tû träng n«ng
nghiÖp tõ 38,7% gi¶m xuèng 24,3%, c«ng nghiÖp vµ x©y
dùng tõ 22,7% t¨ng lªn 36,6%, dÞch vô tõ 38,6% t¨ng lªn
39,1% [V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø IX_ nhµ
xuÊt b¶n ChÝnh TrÞ Quèc Gia_ Hµ Néi_ n¨m 2001_ trang 149-
150].
MÆt h¹n chÕ:
Bªn c¹nh nh÷ng u ®iÓm trªn kh«ng thÓ kh«ng nh¾c
®Õn mét sè h¹n chÕ vÉn cßn tån t¹i. §ã lµ viÖc chuyÓn sang
c¬ chÕ thÞ trêng cßn cã nhiÒu mÆt thiÕu nhÊt qu¸n ®Æc
biÖt trong tµi chÝnh tiÒn tÖ, qu¶n lý cßn láng lÎo, ®éi ngò c¸n
bé cha theo kÞp víi yªu cÇu cña thÞ trêng míi, vai trß cña Nhµ
níc trong qu¶n lý ho¹t ®éng ®êi sèng kinh tÕ x· héi cßn yÕu.
Trong lÜnh vùc kinh doanh, nhµ níc cha t¹o ®îc ®éng lùc
khuyÕn khÝch n©ng cao n¨ng suÊt. Ngêi lao ®éng cha cã
®éng lùc thêng xuyªn vµ cha c¶m thÊy cã sù g¾n bã ®èi víi
s¶n xuÊt kinh doanh vµ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña doanh
nghiÖp. T×nh tr¹ng l¹m dông kinh doanh cßn nhiÒu, thÞ trêng
vèn cßn chËm ph¸t triÓn, l·i suÊt cha phï hîp víi kinh tÕ thÞ tr-
êng dÉn ®Õn h¹n chÕ ®Çu t.
“Kinh tÕ vÜ m« cßn nh÷ng yÕu tè thiÕu v÷ng
ch¾c. HÖ thèng tµi chÝnh, ng©n hµng, kÕ ho¹ch ®æi míi
chËm, chÊt lîng ho¹t ®éng h¹n chÕ; m«i trêng ®Çu t, kinh
doanh cßn nhiÒu víng m¾c, cha t¹o ®iÒu kiÖn vµ hç trî tèt

V¨n H÷u Tµi 19 Líp CNIK5D1

cho c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ph¸t triÓn s¶n xuÊt, kinh doanh”
[V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø IX_ nhµ xuÊt b¶n
ChÝnh TrÞ Quèc Gia_ Hµ Néi_ n¨m 2001_ trang154].
b) ViÖc vËn dông nguyªn lý quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi
tÝnh chÊt, tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt ë níc ta
tËp trung gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò sau:
* Ph¸t triÓn lùc lîng s¶n xuÊt:
VÒ c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ nh»m ph¸t
triÓn t liÖu s¶n xuÊt:
Chóng ta ®Òu biÕt r»ng, tõ tríc ®Õn nay, c«ng
nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ lµ khuynh híng ph¸t triÓn tÊt yÕu
cña c¸c níc. §èi víi níc ta, tõ mét nÒn kinh tÕ tiÓu n«ng muèn
tho¸t khái nghÌo nµn, l¹c hËu, nhanh chãng ®¹t tíi tr×nh ®é
cña mét níc ph¸t triÓn tÊt yÕu ph¶i ®Èy m¹nh sù nghiÖp
c«ng nghiÖp ho¸ nh lµ mét cuéc c¸ch mang toµn diÖn vµ s©u
s¾c. §¹i héi lÇn thø IX cña §¶ng còng kh¼ng ®Þnh: “ChiÕn lîc
ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi 10 n¨m ®Çu cña thÕ kû XXI: ChiÕn
lîc ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ theo ®Þnh híng
x· héi chñ nghÜa, x©y dùng nÒn t¶ng ®Ó ®Õn n¨m 2020 níc
ta c¬ b¶n trë thµnh mét níc c«ng nghiÖp.” [V¨n kiÖn §¹i héi
®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø IX_ nhµ xuÊt b¶n ChÝnh TrÞ Quèc
Gia_ Hµ Néi_ n¨m 2001_ trang 148].
Qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®ßi hái
ph¶i ®îc triÓn khai toµn diÖn vµ ®ång bé trong mäi lÜnh vùc
kinh tÕ, ®Æc biÖt lµ qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i
ho¸ n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n. C«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i
ho¸ ®Êt níc ph¶i b¶o ®¶m x©y dùng nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù
chñ, tríc hÕt lµ ®éc lËp tù chñ vÒ ®êng lèi, chÝnh s¸ch,
®ång thêi cã tiÒm lùc kinh tÕ ®ñ m¹nh, cã c¬ cÊu kinh tÕ

V¨n H÷u Tµi 20 Líp CNIK5D1

hîp lý, cã søc c¹nh tranh, cã n¨ng lùc néi sinh vÒ khoa häc vµ
c«ng nghÖ... X©y dùng nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ ®i ®«i víi
chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, kÕt hîp néi lùc víi ngo¹i
lùc thµnh nguån lùc tæng hîp ®Ó ph¸t triÓn ®Êt níc.
VÒ n©ng cao, më réng hÖ thèng gi¸o dôc ®µo t¹o
nh»m ph¸t triÓn ngêi lao ®éng:
NhËn thøc s©u s¾c vÒ tÇm quan träng cña yÕu tè
con ngêi trong lùc lîng s¶n xuÊt, §¹i héi §¶ng IX ®· nhËn
®Þnh: “Ph¸t triÓn gi¸o dôc vµ ®µo t¹o lµ mét trong nh÷ng
®éng lùc quan träng thóc ®Èy sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸,
hiÖn ®¹i ho¸, lµ ®iÒu kiÖn ®Ó ph¸t huy nguån lùc con ngêi-
yÕu tè c¬ b¶n ®Ó ph¸t triÓn x· héi, t¨ng trëng kinh tÕ nhanh
vµ bÒn v÷ng.” [V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø
IX_ nhµ xuÊt b¶n ChÝnh TrÞ Quèc Gia_ Hµ Néi_ n¨m 2001_
trang 108] ®ång thêi còng ®a ra môc tiªu “Gi¸o dôc vµ ®µo
t¹o cïng víi khoa häc vµ c«ng nghÖ lµ quèc s¸ch hµng ®Çu”.
§iÒu ®ã ®· cho thÊy viÖc ph¸t huy nh©n tè con ngêi lµ vÊn
®Ò ®ang rÊt ®îc coi träng hiÖn nay. Chóng ta chñ tr¬ng
tiÕp tôc n©ng cao chÊt lîng gi¸o dôc toµn diÖn, ®æi míi néi
dung, ph¬ng ph¸p d¹y vµ häc, hÖ thèng trêng líp vµ hÖ thèng
qu¶n lý gi¸o dôc, thùc hiÖn “chuÈn ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ , x· héi
ho¸”. Ch¨m lo ph¸t triÓn gi¸o dôc mÇm non, më réng hÖ
thèng nhµ trÎ, mÉu gi¸o. Cñng cè thµnh tùu xo¸ mï ch÷ vµ
phæ cËp gi¸o dôc tiÓu häc. §Èy nhanh tiÕn ®é phæ cËp gi¸o
dôc trung häc c¬ së, t¹o ®iÒu kiÖn cho nh÷ng ®Þa ph¬ng cã
kh¶ n¨ng hoµn thµnh sím viÖc phæ cËp gi¸o dôc bËc trung
häc, ph¸t triÓn ®a d¹ng c¸c lo¹i h×nh trêng phæ th«ng trung
häc, trung häc chuyªn nghiÖp vµ d¹y nghÒ ®ång thêi më
réng hîp lý quy m« gi¸o dôc ®¹i häc.

V¨n H÷u Tµi 21 Líp CNIK5D1

 * X©y dùng vµ hoµn thiÖn quan hÖ s¶n xuÊt: quan hÖ
s¶n xuÊt míi theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa: x©y dùng nÒn
kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn.
Trong thêi kú qu¸ ®é ®i lªn chñ nghÜa x· héi, nÒn
kinh tÕ níc ta kh«ng cßn lµ nÒn kinh tÕ t b¶n, nhng còng cha
hoµn toµn lµ nÒn kinh tÕ x· héi chñ nghÜa. Bëi vËy c«ng cuéc
c¶i t¹o x· héi chñ nghÜa ph¶i chó ý ®Õn ®Æc ®iÓm cña sù
tån t¹i kh¸ch quan cña nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn. Trong
c¶i t¹o quan hÖ s¶n xuÊt cò vµ x©y dùng quan hÖ s¶n xuÊt
míi, ®¹i héi VI ®· nhÊn m¹nh lµ ph¶i gi¶i quyÕt ®ång bé ba
mÆt: x©y dùng chÕ ®é së h÷u, chÕ ®é qu¶n lý vµ chÕ ®é
ph©n phèi, kh«ng chØ nhÊn m¹nh viÖc x©y dùng chÕ ®é
c«ng h÷u, coi ®ã lµ c¸i duy nhÊt ®Ó x©y dùng quan hÖ s¶n
xuÊt míi. §iÒu ®ã l¹i tiÕp tôc ®îc lµm râ trong §¹i héi IX: “Thùc
hiÖn nhÊt qu¸n chÝnh s¸ch ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ nhiÒu
thµnh phÇn. C¸c thµnh phÇn kinh tÕ kinh doanh theo ph¸p
luËt ®Òu lµ bé phËn cÊu thµnh quan träng cña nÒn kinh tÕ
thÞ truêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa , cïng ph¸t triÓn l©u
dµi, hîp t¸c vµ c¹nh tranh lµnh m¹nh; trong ®ã kinh tÕ nhµ níc
gi÷ vai trß chñ ®¹o, kinh tÕ nhµ níc cïng víi kinh tÕ tËp thÓ
ngµy cµng trë thµnh nÒn t¶ng v÷ng ch¾c cña nÒn kinh tÕ
quèc d©n”. [V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø IX_
nhµ xuÊt b¶n ChÝnh TrÞ Quèc Gia_ Hµ Néi_ n¨m 2001_ trang
96]
Tõ c¸c h×nh thøc së h÷u c¬ b¶n: së h÷u toµn d©n, së
h÷u tËp thÓ vµ së h÷u t nh©n ®· h×nh thµnh nªn nhiÒu
thµnh phÇn kinh tÕ víi nh÷ng h×nh thøc tæ chøc kinh doanh
®a d¹ng, ®an xen, hçn hîp. Kinh tÕ nhµ níc tiÕp tôc ph¸t huy
vai trß chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ. Kinh tÕ tËp thÓ ph¸t triÓn

V¨n H÷u Tµi 22 Líp CNIK5D1

víi nhiÒu h×nh thøc hîp t¸c ®a d¹ng, trong ®ã hîp t¸c x· lµ
nßng cèt. Kinh tÕ c¸ thÓ, tiÓu chñ c¶ ë n«ng th«n vµ thµnh
thÞ cã vÞ trÝ quan träng l©u dµi. Kinh tÕ t b¶n t nh©n ®îc
khuyÕn khÝch ph¸t triÓn kh«ng h¹n chÕ vÒ quy m« trong
nh÷ng ngµnh nghÒ s¶n xuÊt, kinh doanh mµ ph¸p luËt kh«ng
cÊm. Kinh tÕ t b¶n nhµ níc díi c¸c h×nh thøc liªn doanh, liªn
kÕt gi÷a kinh tÕ nhµ níc víi kinh tÕ t b¶n t nh©n trong vµ
ngoµi níc ngµy cµng ph¸t triÓn ®a d¹ng. Kinh tÕ cã vèn ®Çu
t níc ngoµi ®îc khuyÕn khÝch ph¸t triÓn, híng m¹nh vµo s¶n
xuÊt, kinh doanh hµng ho¸ vµ dÞch vô xuÊt khÈu, hµng ho¸ vµ
dÞch vô cã c«ng nghÖ cao, x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng.
Ph¸t triÓn c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh«ng ph¶i lµ
c«ng viÖc dÔ dµng vµ cµng kh«ng thÓ hoµn thµnh trong mét
thêi gian ng¾n. VËy nªn kÕt qu¶ võa qua chØ lµ bíc ®Çu vµ
trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn nhiÖm vô trªn còng cßn kh«ng Ýt
sai sãt. Song còng ph¶i nhËn thÊy r»ng ph¸t triÓn kinh tÕ
nhiÒu thµnh phÇn lµ mét chiÕn lîc ®óng ®¾n. Kh«ng thÓ cã
c¸c thµnh tùu kinh tÕ võa qua nÕu kh«ng thùc hiÖn chÝnh
s¸ch kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, nÕu quan hÖ s¶n xuÊt kh«ng
®îc ®iÒu chØnh ®æi míi phï hîp víi yªu cÇu ph¸t triÓn cña
lùc lîng s¶n xuÊt bëi nÕu c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ t¹o
nªn lùc lîng s¶n xuÊt cÇn thiÕt cho chÕ ®é x· héi míi th× viÖc
x©y dùng nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn chÝnh lµ ®Ó x©y
dùng hÖ thèng quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp ®a níc ta tiÕn lªn
tõng ngµy.

V¨n H÷u Tµi 23 Líp CNIK5D1

 KÕt luËn

LÞch sö ph¸t triÓn cña x· héi loµi ngêi lµ lÞch sö thay

®æi c¸c ph¬ng thøc s¶n xuÊt kÕ tiÕp nhau, ®îc b¾t ®Çu tõ
sù thay ®æi lùc lîng s¶n xuÊt. Lùc lîng s¶n xuÊt lµ néi dung
cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cßn quan hÖ s¶n xuÊt lµ h×nh thøc
cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt Êy, do ®ã nã thêng mang tÝnh æn
®Þnh h¬n. Song sù æn ®Þnh ®ã còng chØ lµ t¹m thêi vµ sím
muén còng ®ßi hái ph¶i ®îc thay ®æi khi kh«ng cßn phï hîp.
Quan hÖ s¶n xuÊt ra ®êi tõ lùc lîng s¶n xuÊt, nhng khi ra ®êi
nã còng cã vai trß t¸c ®éng trë l¹i ®èi víi lùc lîng s¶n xuÊt.
NÕu quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t
triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt th× nã sÏ trë thµnh ®éng lùc thóc
®Çy, ®Þnh híng vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho lùc lîng s¶n xuÊt ph¸t
triÓn. Ngîc l¹i, nªó l¹c hËu h¬n so víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é
ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt th× nã sÏ lµ xiÒng xÝch k×m
h·m sù ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt.
Quy luËt vÒ mèi quan hÖ gi÷a quan hÖ s¶n xuÊt vµ
lùc lîng s¶n xuÊt ®îc M¸c ph¸t hiÖn ra ®· vËn ®éng, ph¸t
triÓn trong thùc tÕ C¸ch m¹ng vµ trong nhËn thøc khoa häc,
lµ quy luËt phæ biÕn cña mäi h×nh th¸i kinh tÕ x· héi, v¹ch ra
tÝnh chÊt phô thuéc kh¸ch quan cña quan hÖ s¶n xuÊt vµo sù
ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt. Qua ®ã cã thÓ thÊy râ tõ s¶n
xuÊt nhá ®i lªn chñ nghÜa x· héi chóng ta vÉn ph¶i tu©n
theo mét c¸ch nghiªm kh¾c quy luËt C.M¸c ®· ph¸t hiÖn. Cã
thÓ kÕt luËn r»ng: C¸c d©n téc,c¸c quèc gia cã thÓ bá qua
hoÆc rót ng¾n mét giai ®o¹n lÞch sö cña m×nh nhng kh«ng
thÓ bá qua ®îc quy luËt quan hÖ s¶n xuÊt ph¶i phï hîp víi
tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña lùc lîng s¶n xuÊt.

V¨n H÷u Tµi 24 Líp CNIK5D1

 Trong qu¸ tr×nh x©y dùng x· héi chñ nghÜa, do qu¸
nãng véi vµ chñ quan duy ý chÝ mµ chóng ta ®· vÊp ph¶i mét
sè sai lÇm khi ®a quan hÖ s¶n xuÊt tiÕn lªn qu¸ xa, thiÕt lËp
mét chÕ ®é c«ng h÷u tuyÖt ®èi, khång cho phÐp bÊt cø mét
lo¹i h×nh së h÷u nµo kh¸c tån t¹i, trong khi lùc lîng s¶n xuÊt
cña chóng ta vÉn cßn kÐm ph¸t triÓn, cha thÓ phï hîp víi quan
hÖ s¶n xuÊt chñ nghÜa x· héi céng s¶n ®ã. Quan hÖ s¶n
xuÊt chñ nghÜa x· héi céng s¶n ®ã chØ cã thÓ cã ®îc khi lùc
lîng s¶n xuÊt ®· ph¸t triÓn rÊt cao, cña c¶i x· héi dåi dµo, ng-
êi lao ®éng “lµm theo n¨ng lùc, hëng theo nhu cÇu”. §¶ng vµ
nhµ níc ta ®· sím nhËn ra sai lÇm vµ ®· cã rÊt nhiÒu biÖn
ph¸p còng nh hµnh ®éng söa ch÷a kÞp thêi mµ trong ®ã cã
yªu cÇu ®Æt ra lµ ph¶i ®a quan hÖ s¶n xuÊt trë vÒ phï hîp
víi lùc lîng s¶n xuÊt, ®ã lµ viÖc x©y dùng nÒn kinh tÕ hµng
ho¸ nhiÒu thµnh phÇn vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ trêng, cã sù
qu¶n lý cña nhµ níc theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa. §ång
thêi chóng ta còng vÉn kh«ng ngõng t×m c¸ch ph¸t triÓn lùc
lîng s¶n xuÊt b»ng c¸ch ®Èy nhanh qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp
ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, ph¸t triÓn c«ng cô s¶n xuÊt; ®Èy m¹nh
n©ng cao, më réng hÖ thèng gi¸o dôc ®µo t¹o ph¸t triÓn ngêi
lao ®éng- nh©n tè ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh trong qu¸ tr×nh
s¶n xuÊt x· héi.
ViÖc vËn dông s¸ng t¹o Chñ nghÜa M¸c-Lªnin trong giai
®o¹n hiÖn nay ë níc ta lµ rÊt quan träng, ®Æc biÖt nghiªn
cøu thËt kÜ quy luËt “quan hÖ biÖn chøng gi÷a lùc lîng s¶n
xuÊt víi quan hÖ s¶n xuÊt”®Ó ¸p dông vµo ®iÒu kiÖn hoµn
c¶nh níc ta hiÖn nay cÇn cã nh÷ng gi¶i ph¸p. Thø nhÊt chó ý
®µo t¹o nguån nh©n lùc cã tr×nh ®é kÜ thuËt cao ®ång thêi
cã tr×nh ®é lÝ luËn v÷ng vµng ®Ó ®¸p øng nhu cÇu ®ßi hái

V¨n H÷u Tµi 25 Líp CNIK5D1

cña sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ cña ®Êt níc.
Thø hai, tuy chóng ta duy tr× nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn
®Ó tiÕp thu khoa häc kÜ thuËt tiªn tiÕn cña c¸c níc T b¶n chñ
nghÜa. Song chóng ta cÇn tØnh t¸o vµ cã b¶n lÜnh tèt víi
thµnh phÇn kinh tÕ T b¶n t nh©n vµ thµnh phÇn kinh tÕ
100% vèn níc ngoµi, lu«n ®Æt thµnh phÇn kinh tÕ nhµ níc ë
vÞ trÝ trung t©m, chi phèi nÒn kinh tÕ quèc d©n. Thø ba,
trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng X· héi chñ nghÜa hiÖn
nay ë níc ta, nhµ níc cÇn ®ãng vai trß quan träng trong viÖc
x©y dùng lªn mét c¬ chÕ ®Ó t¹o ra sù kÕt nèi gi÷a së h÷u t
nh©n víi së h÷u c«ng céng, ®ã chÝnh lµ h×nh thøc së h÷u
cæ phÇn. Cã thÓ coi h×nh thøc së h÷u cæ phÇn lµ quÊ ®é tõ
së h÷u t nh©n lªn së h÷u c«ng céng.
HiÖn nay, ®· cã nhiÒu sinh viªn phµn nµn hä ph¶i häc
qu¸ nhiÒu kiÕn thøc nhng khi ra trêng kh«ng ®îc ¸p dông lµ
bao nªn thêng kh«ng høng thó trong häc tËp. §ã lµ mét hiÖn
tîng kh¸ phæ biÕn hiÖn nay, song thùc ra ®iÒu ®ã chØ ®óng
víi ®Þa vÞ cña mét ngêi x¸c ®Þnh sÏ ®i lµm thuª. NÕu suy
nghÜ mét chót vÒ tr¸ch nhiÖm cña mét ngêi chñ nh©n t¬ng
lai cña ®Êt níc, nÕu coi m×nh lµ mét trong nh÷ng ngêi cã
tr¸ch nhiÖm t¹o ra c«ng ¨n viÖc lµm vµ sö dông lùc lîng lao
®éng ®Ó t¹o ra cña c¶i vËt chÊt sau nµy th× sÏ nhËn ra
nh÷ng kiÕn thøc m×nh ®ang häc lµ v« cïng quÝ gi¸, nã vÉn
cßn thËt nhá bÐ trong hµnh trang bíc vµo t¬ng lai. ChØ khi cã
nh÷ng suy nghÜ nh vËy th× ngêi sinh viªn míi thùc sù x¸c
®Þnh ®îc ph¬ng híng häc tËp ®óng ®¾n cho b¶n th©n, chñ
®éng nghiªn cøu t×m tßi nh÷ng ®iÒu hay ®iÒu míi, t¹o ®îc
høng thó häc tËp cho m×nh. ThiÕt nghÜ ®ã còng lµ mét híng

V¨n H÷u Tµi 26 Líp CNIK5D1

®i ®óng ®¾n vµ tÊt yÕu ®Ó ph¸t triÓn nhanh lùc lîng s¶n
xuÊt hiÖn nay ë níc ta.

V¨n H÷u Tµi 27 Líp CNIK5D1

 Danh môc tµi liÖu tham kh¶o
S¸ch:
1. TriÕt häc M¸c-Lªnin : tËp II
2. Kinh tÕ chÝnh trÞ M¸c-Lªnin: tËp I
3. V¨n kiÖn ®¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø IX_ nhµ xuÊt
b¶n ChÝnh trÞ quèc gia_ Hµ Néi_ n¨m 2001.
4. Ho¹t ®éng tµi chÝnh trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng _ nhµ
xuÊt b¶n Thèng kª_ Hµ Néi_ n¨m 1996.

T¹p chÝ:
1. Nh×n l¹i qu¸ tr×nh ®æi míi kinh tÕ ë níc ta.
NguyÔn V¨n §Æng
T¹p chÝ Céng s¶n -sè 1 th¸ng 1/2001
2. Kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa: m©u thuÉn
vµ ph¬ng híng gi¶i quyÕt.
TS. NguyÔn TÊn Hïng
T¹p chÝ Nghiªn cøu lý luËn- sè 8/2000
3. Mét sè nhËn thøc c¬ b¶n vÒ së h÷u vµ nÒn kinh tÕ nhiÒu
thµnh phÇn ë ViÖt Nam.
PGS.TS. Ph¹m Quang Phan
T¹p chÝ kinh tÕ vµ ph¸t triÓn- sè 63 th¸ng
9/2002
4. Héi th¶o khoa häc: §Æc trng cña quan hÖ s¶n xuÊt trong
nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa ë ViÖt
Nam.
TS. Ph¹m V¨n Sinh

V¨n H÷u Tµi 28 Líp CNIK5D1

 B¸o “§¹i häc Kinh tÕ quèc d©n” sè 70 th¸ng
5,6/2002
5. VÒ quan hÖ së h÷u trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng
x· héi chñ nghÜa ë níc ta hiÖn nay.
§oµn Quang Thä
T¹p chÝ TriÕt häc- sè 6 (133) th¸ng 6/2002

V¨n H÷u Tµi 29 Líp CNIK5D1