1

Lêi më ®Çu

Cïng víi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn vµ héi nhËp kinh tÕ cña ®Êt
níc ®èi víi khu vùc vµ thÕ giíi, ViÖt Nam còng ®ang trªn con
®uêng x©y dùng mét nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng XHCN
theo chñ nghÜa Mac- Lenin vµ t tëng Hå ChÝ Minh. Muèn ®¹t ®îc
nh÷ng môc tiªu trªn th× ph¸t triÓn kinh tÕ lµ yÕu tè quan träng
nhÊt vµ ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh. Trong ®ã, vai trß qu¶n lÝ kinh
tÕ cña Nhµ níc cÇn ®uîc t¨ng cêng vµ ®æi míi sao cho phï hîp víi
c¬ chÕ kinh tÕ míi. Ph¸t triÓn kinh tÕ còng ph¶i ®i ®«i víi b¶o
®¶m c«ng b»ng v¨n minh vµ tiÕn bé x· héi. T¨ng cuêng vai trß
qu¶n lý kinh tÕ lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan ®Ó ®¹t ®uîc môc tiªu
do §¶ng ta ®· ®Ò ra, ®ã lµ: C¸c nguån vËt chÊt – tµi chÝnh cña
x· héi ®uîc huy ®éng tèt h¬n nh»m n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt
vµ tinh thÇn cho nh©n d©n ®ång thêi ph¸t huy nÒn d©n chñ
XHCN, thùc hiÖn c«ng b»ng x· héi, t¹o ®iÒu kiÖn vµ m«i trßng
thuËn lîi cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, kiÓm so¸t chÆt chÏ
vµ xö lÝ nghiªm minh c¸c hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt, b¶o ®¶m
“C¬ chÕ thÞ truêng cã sù qu¶n lÝ cña Nhµ níc theo ®Þnh hãng
XHCN trë thµnh c¬ chÕ vËn hµnh nÒn kinh tÕ.”
Nh vËy, viÖc nghiªn cøu vai trß vµ c¸c biÖn ph¸p t¨ng cßng
vai trß kinh tÕ cña Nhµ níc lµ hÕt søc quan träng trong ®iÒu
kiÖn hiÖn nay. Do ®ã, em ®· chän ®Ò tµi “T¨ng cêng vai trß
kinh tÕ cña Nhµ níc lµ nh©n tè quan träng ®Ó h×nh
thµnh vµ hoµn thiÖn c¬ chÕ qu¶n lÝ kinh tÕ míi ë níc ta
hiÖn nay.”

Vai trß kinh tÕ cña Nhµ níc 1

 2

Nhng do tr×nh ®é vµ ph¹m vi ®Ò tµi cßn h¹n hÑp nªn bµi

viÕt ch¾c ch¾n sÏ cßn nhiÒu thiÕu sãt. Em còng ch©n thµnh
c¶m ¬n sù chØ b¶o tËn t×nh cña thÇy gi¸o Lª ViÖt ®· gióp em
hoµn thµnh ®Ò ¸n nµy.

Vai trß kinh tÕ cña Nhµ níc 2

 3

Néi dung
A.Sù cÇn thiÕt kh¸ch quan cña vai trß kinh tÕ cña Nhµ nuíc nãi
chung:
I.LÞch sö ra ®êi vµ vai trß kinh tÕ cña Nhµ nø¬c
Tõ khi ra ®êi ®Õn nay, Nhµ níc lu«n lµ trung t©m cña
nh÷ng cuéc ®Êu tranh chÝnh trÞ. C¸c thÕ lùc ®¶ng ph¸i bao
giê còng ®Æt môc tiªu cao nhÊt cña m×nh lµ giµnh lÊy
chÝnh quyÒn Nhµ níc. Cã nhiÒu quan ®iÓm quan niÖm kh¸i
qu¸t vÒ nguån gèc vµ vai trß cña Nhµ nuíc nhng ®a sè hä
®Òu ®a trªn c¸c nÒn t¶ng lµ thÇn tÝnh. ý ®å chÝnh trÞ cña
giai cÊp bãc lét, ®¶ng ph¸i …nªn cha nªu ra ®uîc ®óng vµ
chÝnh x¸c nguån gèc còng nh vai trß cña Nhµ nuíc.
1.LÞch sö ra ®êi cña Nhµ níc:
Theo chñ nghÜa Mac- Lenin th× Nhµ nícc ra ®åi tõ
nguyªn nh©n kinh tÕ, nã lµ s¶n phÈm cña m©u thuÉn giai cÊp
kh«ng thÓ ®iÒu hoµ trong x· héi cã ®èi kh¸ng giai cÊp. Lenin
cho r»ng Nhµ nuíc lµ mét bé m¸y dïng ®Ó duy tr× sù thèng trÞ
cña giai cÊp nµy víi giai cÊp kh¸c. Nhµ nuíc lµ c«ng cô b¶o vÖ
quyÒn lîi cña giai cÊp thèng trÞ mµ truíc hÕt lµ quyÒn lîi kinh
tÕ.
BÊt cø tÝnh chÊt vµ ®Æc trng nµo cña mét nhµ míi ®Òu
phï hîp víi ý chÝ cña giai cÊp thèng trÞ. Nhµ nuíc lµ s¶n phÈm
cña giai cÊp th«ng trÞ vÒ kinh tÕ vµ muèn hîp ph¸t ho¸ sù
thèng trÞ ®ã. Nhng kh«ng ph¶i Nhµ nøoc phô thuéc vµo ý trÝ
chñ quan cña giai cÊp thèng trÞ mµ ph¶i phô thuéc vµo tÝnh
chÊt vµ tr×nh ®é cña lùc lîng s¶n xuÊt. LÞch sö ®· chøng
minh, do sù ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt, loµi ngêi ®·4 lÇn
thay ®æi quan hÖ s¶n xuÊt g¾n liÒn víi bèncuéc c¸ch m¹ng x·
héi dÉn ®Õn sù ra ®¬× nèi tiÕp nhÇu cña c¸c h×nh th¸i kinh
tÕ – x· héi. Cïng víi sù ph¸t triÓn cña lÞch sö víi 5 h×nh th¸i
kinh tÕ – x· héi. C«ng x· nguyªn thuû, chiÕm hò n« lÖ, phong
kiÕn, t b¶n chñ nghÜa lµ 4 kiÓu Nhµ nuíc kh¸c nhau. Nhµ nuíc
chñ n« lµ h×nh th¸i kinh tÕ- x· héi chiÕm h÷u n« lÖ. §©y lµ
kiÓu nhµ nuíc dÇn lªn cao trong lÞch sö.
“ Nhµ nuíc phong kiÕn g¾n liÒn víi h×nh th¸i kinh tÕ – x·
héi phong kiÕn”
+ Nhµ nuíc t s¶n g¾n liÒn víi h×nh th¸i kinh tÕ- x· héi t
b¶n chñ nghÜa. Mac ®· nhÊn m¹nh r»ng ®Èy nhanh sù ph¸t
triÓn m¹nh mÏ cña lùc lîng s¶n xuÊt , giai cÊp t s¶n ®x t¹o ra

Vai trß kinh tÕ cña Nhµ níc 3

 4

cho nh©n lo¹i mét lùc läng míi cña c¸c vËt chÊt b»ng tÊt c¶ c¸c
x· héi truíc céng l¹i.
+ Nhµ nøoc XHCN g¾n liÒn víi h×nh th¸i kinh tÕ XHCN.
Nhµ nuíc XHCN cã b¶n chÊt hoµn toµn víi kiÓu nhµ nuíc bãc lét
kÓ trªn . Nã tån t¹i trªn c¬ së nguyªn t¾c c«ng h÷u nh÷ng t
liÖu s¶n xuÊt chñ yÕu vµ lao ®éng tù nguyÖn . §ã lµ s¶n phÈm
cña nh©n d©n lao ®éng, nh»m thùc hiÖn sø mÖnh lÞch sö lµ
x©y dùng mét x· héi kh«ng cßn ¸p bøc, kh«ng cßn giai cÊp.

2.Vai trß kinh tÕ cña Nhµ níc nãi chung

Vai trß chung nhÊt cña Nhµ níc lµ t¹o ra m«i truêng vµ
®iÒu kiÖn thuËn lîi cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ, cã lîi cho lîi Ých
kinh tÕ cña giai cÊp thèng trÞ. Vai trß chung ®ã thÓ hiÖn
qua c¸c néi dung sau:
+Mét lµ Nhµ nuíc gi÷ v÷ng æn ®Þnh m«i truêng kinh
tÕ ®Ó æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ, tr¸nh nh÷ng biÕn ®éng lín
trong kinh tÕ sÏ t¸c déng xÊu ®Õn vai trß, ®Þa vÞ thèng trÞ
cña giai cÊp ®ã hoÆc t¸c déng ®Õn lîi Ých kinh tÕ cña giai
cÊp thèng trÞ.
+ Hai lµ mçi mét Nhµ níc ®Òu ban hµnh riªng cho
m×nh hÖ thèng luËt ph¸p vµ c¸c chÝnh s¸ch phôc vô cho
viÖc ph¸t triÓn cho kinh tÕ, tÊt c¶ hÖ thèng ®ã c¬ b¶n dùa
trªn nÒn t¶ng lµ ý thøc, ý chÝ cña giai cÊp thèng trÞ, vµ lîi
Ých kinh tÕ cña giai cÊp ®ã.
+ Ba lµ Nhµ níc x¸c ®Þnh c¸c lo¹i thuÕ, x©y dùng
ng©n s¸ch quèc gia ®Ó nu«i sèng bé m¸y quyÒn lùc do Nhµ
nuíc lËp ra.
+ Bèn lµ Nhµ níc qu¶n lÝ vµ khai th¸c tµi nguyªn vµ m«i
truêng cña quèc gia m×nh.
+N¨m lµ Nhµ nuíc x©y dùng c¬ së h¹ tÇng phôc vô cho
ph¸t triÓn kinh tÕ nh cÇu ®uêng, kªnh..
Nh÷ng vai trß trªn lµ nh÷ng vai trß chung nhÊt mµ ®a
sè nhµ nuíc nµo còng ph¶i thùc hiÖn. Tuy nhiªn ë c¸c kiÓu
Nhµ níc kh¸c nhau th× vai trß kinh tÕ cña nã còng cã nhiÒu
®iÓm kh¸c nhau.
II.TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan cña viÖc h×nh thµnh vµ
ph¸t triÓn vai trß kinh tÕ cña Nhµ níc
Trong h×nh th¸i kinh tÕ- x· héi chiÕm h÷u n« lÖ th×
vai trß cña Nhµ nøoc chñ n« còng bíc ®Çu h×nh thµnh tuy

Vai trß kinh tÕ cña Nhµ níc 4

 5

cßn s¬ khai nhng nã còng t¸c ®éng lín ®Õn qu¸ tr×nh ph¸t
triÓn kinh tÕ trong thêi k× ®ã nh : X©y dùng ®ån ®iÒn, ban
hµnh chÝnh s¸ch b¶o vÖ quyÒn lîi cña giai cÊp chñ n«, x©y
dùng mét sè c«ng tr×nh cã ý nghÜa to lín vÒ mÆt tinh thÇn
nh ®Òn, tuîng thÇn th¸nh…
ë nhµ níc phong kiÕn th× vai trß kinh tÕ cña Nhµ níc
®îc thÓ hiÖn râ rÖt h¬n. Tuy nhiªn, còng cã sù kh¸c biÖt
gi÷a Nhµ nuíc phong kiÕn ph¬ng §«ng vµ ph¬ng T©y. C¸c
nhµ níc phong kiÕn ph¬ng T©y th× ®Èy m¹nh bu«n b¸n,
t×m lôc ®Þa míi, lËp trang tr¹i, t×m vµng b¹c ë c¸c lôc ®Þa
kh¸c …Trong khi ®ã, Nhµ níc phong kiÕn ph¬ng §«ng chó
träng vµo n«ng nghiÖp lËp ra c¸c lµng nghÒ truyÒn thèng,
quan t©m tíi viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt níc m×nh.
Cßn trong h×nh th¸i kinh tÕ t b¶n chñ nghÜa th× vai
trß kinh tÕ cña Nhµ níc t s¶n cã sù kh¸c biÖt gi÷a hai thêi
k× : Thêi kú CNTB c¹nh tranh vµ CNTB ®éc quyÒn. Trong thêi
kú tù do c¹nh tranh víi lÝ thuyÕt “ Bµn tay v« h×nh”c¸c nhµ
níc t b¶n h¹n chÕ sù can thiÖp cña chÝnh phñ vµo kinh tÕ
cßn trong thêi k× CNTB ®éc quyÒn, do nhiÒu nguyªn nh©n
kh¸c nhau (khñng ho¶ng kinh tÕ ,tiÕn bé khoa häc – c«ng
nghÖ, sù ra ®êi cña hÖ thèng chñ nghÜa x· héi...) ®· khiÕn
Nhµ nuíc t b¶n ngµy cµng can thiÖp s©u h¬n ®Õn vÊn ®Ò
kinh tÕ. Tõ ®Çu nh÷ng n¨m 90 , c¸c nhµ nøoc t b¶n b¾t
®Çu thùc hiÖn chñ tr¬ng chÝnh trÞ can thiÖp vµo kinh tÕ,
thÞ trêng. Nhµ níc t b¶n rÊt chó ý dÕn sö dông vai trß c¬ chÕ
thÞ truêng vµ ph¸t triÓn t h÷u ho¸, ®ång thêi ph¸t triÓn c¸c
c«ng ty siªu quèc gia víi c¸c c«ng cô tµi chÝnh, chi phèi cña
Nhµ níc,thuÕ, tÝn dông tû gi¸, l·i suÊt..mµ ®»ng sau lµ sù hç
trî ®¾c lùc cña chÝnh phñ t s¶n ®Ó ®iÒu tiÕt kinh tÕ vµ
®iÒu tiÕt thÞ truêng. ChÝnh phñ vËn dông chÝnh s¸ch tµi
chÝnh nhiÒu h¬n ®Ó t¸c ®éng ¶nh hëng ®Õn kinh tÕ.
ChÝnh phñ Mü ®· thùc hiÖn kÕ ho¹ch chÊn hng nÒn kinh tÕ,
chÝnh phñ Anh níi láng chÝnh s¸ch kh«ng chÕ l¹m ph¸t ®Ó
më réng c«ng céng, kÝch thÝch ph¸t triÓn kinh tÕ…
Vµ cuèi cïng cho ®Õn nay lµ Nhµ níc XHCN. Víi vai trß
qu¶n lý kinh tÕ cña Nhµ níc , mét sè níc x· héi chñ nghÜa ®·
®¹t ®uîc nh÷ng thµnh tùu kinh tÕ ®¸ng kÝnh nÓ. Liªn X« ë
thËp kØ 50 cã tèc ®é t¨ng trëng lªn tíi 14% n¨m. Nhµ níc
XHCN ph¸t triÓn thµnh phÇn kinh tÕ quèc doanh vµ tËp thÓ.

Vai trß kinh tÕ cña Nhµ níc 5

 6

Tuy tr¶i qua nhiÒu giai ®o¹n thö th¸ch quyÕt liÖt nhng mét
sè nhµ níc CNXH cßn tån t¹i ®Õn nay ®· ®¹t ®îc nhiÒu thµnh
tùu lín vÒ kinh tÕ nh Trung Quèc, ViÖt Nam..trong ®ã cã sù
®ãng gãp rÊt lín bëi vai trß qu¶n lÝ kinh tÕ cña c¸c Nhµ níc
XHCN.
Qua tiÕn tr×nh lÞch sö trªn ta thÊy r»ng vai trß kinh tÕ
cña Nhµ níc nãi chung lµ sù cÇn thiÕt kh¸ch quan vµ cã xu h-
ãng ngµy cµng ®ùoc t¨ng cêng trong ®iÒu kiÖn thÕ giíi cã
nhiÒu biÕn ®éng nh hiÖn nay. Chóng ta ®ang ®øng tríc mét
giai ®o¹n míi cña sù ph¸t triÓn cña cuéc C¸ch m¹ng khoa häc-
c«ng nghÖ sù bïng næ th«ng tin vµ xu hãng toµn cÇu ho¸
trong ®êi sèng kinh tÕ thÕ giíi. ChÝnh ®iÒu ®ã lµ mét sù
th¸ch thøc lín vÒ khoa häc, kü thuËt, n¨ng suÊt lao ®éng.
ChÊt lîng s¶n phÈm t¨ng thu nhËp vµ n©ng cao møc sèng…
®ang thóc ®Èy, t¸c ®éng c¸c níc ®iÒu chØnh c¬ cÊu s¶n
xuÊt, ®Èy m¹nh c¹nh tranh vµ hîp t¸c trªn thÞ trêng quèc tÕ.
Cïng víi sù xuÊt hiÖn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp míi : sinh häc,
nhiÖt lîng míi, ®iÖn tö…®· dÉn ®Õn sù biÕn ®éng s©u s¾c
c¶ vÒ kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi trªn quy m« toµn thÕ giíi
còng nh ¶nh hëng lín ®Õn chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi,
vµ chiÕn lîc qu¶n lÝ vÜ m« nÒn kinh tÕ thÞ trêng theo ®Þnh
híng XHCN ë nø¬c ta.
Tãm l¹i, t¨ng cêng vai trß kinh tÕ cña Nhµ níc nãi chung
lµ mét sù cÇn thiÕt kh¸ch quan vµ cÇn ph¶i t¨ng cêng cho phï
hîp c¸c ®iÒu kiÖn kinh tÕ míi nh hiÖn nay. Vµ ®èi víi níc ta,
mét níc theo ®Þnh híng x· héi th× vai trß kinh tÕ cña Nhµ níc
cµng ph¶i ®uîc coi träng ®Ó ®¶m b¶o võa ph¸t triÓn kinh tÕ
bÒn v÷ng võa ®¶m b¶o sù c«ng b»ng, d©n chñ XHCN, vuît
qua khã kh¨n thö th¸ch, tin ®Þnh chÝnh trÞ, më cöa héi nhËp
®Ó tranh thñ ®îc vèn kü thuËt, c«ng nghÖ vµ qu¶n lÝ theo
®óng nguyªn t¾c ®èi ngo¹i cña níc ta: Hîp t¸c, më cöa, hiÖu
qu¶ cao vµ gi÷ v÷ng tù chñ ®éc lËp quèc gia.

B.Sù h×nh thµnh c¬ chÕ qu¶n lÝ kinh tÕ míi ë ViÖt Nam

I.C¬ chÕ qu¶n lÝ kinh tÕ cò cña ViÖt Nam
1.Sù h×nh c¬ chÕ qu¶n lÝ kinh tÕ cò
Tríc n¨m 1986, víi c¬ chÕ kÕ ho¹ch hãa tËp trung( c¬
chÕ quan liªu bao cÊp ) ®Ó qu¶n lÝ vµ ®iÒu hµnh nÒn kinh
tÕ ®· khiÕn nÒn kinh tÕ níc ta ®i vµo con ®ßng thu hÑp

Vai trß kinh tÕ cña Nhµ níc 6

 7

tõng buíc kinh tÕ hµng ho¸- tiÒn tÖ ®Ó x©y dùng mét x· héi
t¬ng lai kh«ng cã lu th«ng hµng ho¸. §ã lµ mét c¬ chÕ dùa
trªn thÕ cña Nhµ níc, víi hÖ thèng tæ chøc chÝnh trÞ- x· héi
rÊt m¹nh, cã uy quyÒn lín, c¬ chÕ. C¬ chÕ qu¶n lÝ ®ã cã xu
hãng hµnh chÝnh ®¬n thuÇn, kh«ng tÝnh ®Õn ®Çy ®ñ c¸c
qu¸ tr×nh kinh tÕ kh¸ch quan, ®· vi ph¹m quy luËt kh¸ch
quan trªn 2 mÆt:
+Mét lµ kh«ng tÝnh ®Õn mèi quan hÖ vÒ sù phï hîp c¬
cÊu kinh tÕ vµ c¬ chÕ kinh tÕ, do ®ã mÊt kh¶ n¨ng thùc sù
sö dông c¸c quy luËt kinh tÕ.
+Hai lµ ngËp ngõng trong viÖc chÊp nhËn quan hÖ hµng
ho¸ tiÒn tÖ, thÞ trêng vµ c¸c quy luËt kinh tÕ, tiÒn tÖ. Chóng
ta ®· cã thµnh kiÕn kh«ng ®óng trªn thùc tÕ cha thõa nhËn
thùc sù nh÷ng quy lu¹t kinh tÕ kh¸ch quan.
2.¦u vµ nhîc ®iÓm cña c¬ chÕ kinh tÕ cò
Do nh÷ng ®Æc trng ®ã mµ c¬ chÕ qu¶n lÝ cò cã nh÷ng
u ®iÓm vµ nhîc ®iÓm sau:
+ VÒ u diÓm:
- Do c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung nªn chóng ta ®·
®éng viªn kÞp thêi søc ngêi vµ søc cña cho cuéc kh¸ng chiÕn
b¶o vÖ toµn vÑn l·nh thæ.
-Bªn c¹nh ®ã, chóng ta ®· bíc ®Çu x©y dùng mét sè
côm c«ng nghiÖp nÆng nh ho¸ chÊt ViÖt Tr×, thÐp Th¸i
Nguyªn, xi m¨ng Thanh Ho¸..
+ VÒ nhîc ®iÓm:
- Nhµ níc chØ ®¹o vµ thùc hiÖn c¶i t¹o XHCN trong
mét thêi gian chØ thiªn nÆng vÒ mÖnh lÖnh, cìng
Ðp, tæ chøc h×nh thøc, nhiÒu n¬i kh«ng n¾m
v÷ng nguyªn t¾c ®éng viªn, tù nguyÖn vµ kh«ng
lµm ®óng quy luËt quan hÖ s¶n xuÊt ph¶i phï hîp
tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña lùc lîng s¶n xuÊt, coi
nhÑ hiÖu qu¶ kinh tÕ- x· héi.
- C¸c c¬ quan hµnh chÝnh can thiÖp qu¸ s©u vµo
ho¹t ®éng c¸c doanh nghiÖp, kh«ng ph¸t huy tÝnh
tù chñ vÒ kinh tÕ, tµi chÝnh, quyÒn chñ ®éng s¸ng
t¹o cña cÊp díi, cña xÝ nghiÖp, kh«ng g¾n nghÜa
vô víi quyÒn lîi, tr¸ch nhiÖm vµ quyÒn h¹n, lîi Ých
vµ kÕt qu¶ cuèi cïng, c¬ n¬i th× diÔn ra t×nh tr¹ng

Vai trß kinh tÕ cña Nhµ níc 7

 8

bu«n láng, k×m h·m lùc lîng s¶n xuÊt vµ c¸c ®éng
lùc kh¸c ph¸t triÓn.
- Coi nhÑ vµ kh«ng vËn dông tèt c¸c quy luËt kinh tÕ
trong tæng thÓ hÖ thèng c¸c quy luËt kh¸ch quan
tån t¹i trong nÒn kinh tÕ dÉn tíi k×m h·m s¶n xuÊt
vµ lu th«ng lµm cho x· héi thiÕu ®éng lùc ph¸t
triÓn hoÆc ph¸t triÓn kh«ng lµnh m¹nh, kh«ng v×
lîi Ých chung.
- Bé m¸y qu¶n lÝ Nhµ nuíc, qu¶n lÝ kinh tÕ cång
kÒnh, quan liªu, trïng lÆp, phÐp níc cha nghiªm vµ
kÐm hiÖu lùc.. §éi ngò c¸n bé thiÕu tr×nh ®é,
kh«ng b¸m s¸t c¬ së, quan liªu cöa quyÒn.§ång thêi
chóng ta còng cßn kh«ng kh¸ch quan trong c«ng t¸c
tuyÓn chän c¸n bé theo ®øc tµi dÉn tíi sùyªó kÐm
trong c«ng t¸c qu¶n lÝ.
XuÊt ph¸t tõ nh÷ng yÕu kÐm trªn, §¶ng ta ®· quyÕt
®Þnh ®æi míi c¬ chÕ kinh tÕ. Theo nghÞ quyÕt §¹i héi §¶ng
lÇn thø VI kh¼ng ®Þnh c¬ chÕ qu¶n lÝ míi- c¬ chÕ kÕ ho¹ch
ho¸ theo ph¬ng thøc h¹ch to¸n kinh doanh XHCN, ®óng
nguyªn t¾c tËp trung d©n chñ. §Õn ®¹i héi §¶ng lÇn thø VII,
§¶ng ta tiÕp tôc kh¼ng ®Þnh: Xo¸ bá c¬ chÕ cò, ph¸t triÓn
nÒn kinh tÕ hµng ho¸ theo c¬ chÕ thÞ truêng cã sù qu¶n lÝ
cña Nhµ níc. TiÕp tôc x©y dùng ®ång bé thÓ chÕ kinh tÕ
míi, kiªn tr× qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi sang c¬ chÕ thÞ truêng
®i ®«i t¨ng cêng hiÖu lùc qu¶n lÝ cña Nhµ níc theo ®Þnh h-
íng XHCN. Néi dung cña c«ng cuéc ®æi míi tËp trung vµo
mÊy vÊn ®Ò sau :
Mét lµ gi¶i phãng mäi n¨ng lùc s¶n xuÊt, d©n chñ ho¸
toµn bé ®êi sèng x· héi, ph¸t huy quyÒn lµm chñ thùc sù cña
nh©n d©n lao ®éng díi sù l·nh ®¹o cña §¶ng Céng s¶n vµ
qu¶n lÝ cña Nhµ níc XHCN theo ®óng luËt ph¸p.
Hai lµ xem xÐt, ®iÒu chØnh vµ ph¸t huy chÕ ®é së
h÷u c«ng h÷u, XHCN sao cho ngêi lao ®éng cã tr¸ch nhiÖm
sö dông nh÷ng tµi s¶n t liÖu s¶n xuÊt c«ng ®ã víi hiÖu qu¶
cao nhÊt.
Ba lµ më réng vµ sö dông réng r·i quan hÖ hµng ho¸-
tiÒn tÖ-thÞ trêng trong CNXH
Bèn lµ h¹ch to¸n kinh tÕ ®µy ®ñ ®Ó ®¶m b¶o lîi Ých
chÝnh ®¸ng cña ngêi lao ®éng vµ lîi Ých toµn x· héi .

Vai trß kinh tÕ cña Nhµ níc 8

 9

N¨m lµ c¶i tæ c«ng t¸c kÕ ho¹ch ho¸, thùc hiÖn thi ®ua
kinh tÕ, hîp t¸c vµ c¹nh tranh.
S¸u lµ quèc tÕ ho¸ vµ më cöa theo tinh thÇn ®a d¹ng
ho¸ vµ ®a ph¬ng ho¸ quan hÖ ®èi ngo¹i.

II.C¬ chÕ thÞ trêng vµ sù vËn dông c¬ chÕ thÞ trêng

vµo ViÖt Nam
1. Kh¸i niÖm vÒ c¬ chÕ thÞ trêng:
Víi níc ta c¬ chÕ thÞ trêng mµ níc ta ®ang vËn dông lµ
c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lÝ cña Nhµ níc theo ®Þnh híng
XHCN. Cã thÓ hiÓu c¬ chÕ thÞ trêng lµ c¬ chÕ tù ®iÒu tiÕt
nÒn kinh tÕ hµng ho¸ do sù t¸c ®éng cña c¸c quy luËt kinh
tÕ vèn cã cña nã, c¬ chÕ ®· gi¶i quyÕt ba vÊn ®Ò c¬ b¶n
cña tæ chøc kinh tÕ lµ c¸i g×, nh thÕ nµo vµ cho ai. C¬ chÕ
thÞ trêng bao gåm c¸c nh©n tè c¬ b¶n lµ cung, cÇu vµ gi¸ c¶
thÞ trêng.
CÇu lµ sè lîng hµng ho¸ hay dÞch vô mµ ngêi mua c¸
kh¶ n¨ng mµu vµ s½n sµng mua ë c¸c møc gi¸ kh¸c nhau
trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh( c¸c yÕu tè kh¸c kh«ng ®æi).
Khi nãi ®Õn cÇu , chóng ta ph¶i hiÓu hai yÕu tè c¬ b¶n lµ
kh¶ n¨ng mua vµ ý muèn s½n sµng mua hµng ho¸ hoÆc
dÞch vô ®ã.
CÇu bÞ ¶nh hëng bëi 5 yÕu tè:
+Mét lµ thu nhËp cña ngêi tiªu dïng. Thu nhËp lµ mét
yÕu tè quan träng x¸c ®Þnh cÇu, nã ¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn
kh¶ n¨ng mua ngêi tiªu dïng. Khi thu nhËp t¨ng lªn th× ngêi
tiªu dïng cÇn nhiÒu hµng ho¸ h¬n vµ ngîc l¹i.
+ Hai lµ gi¸ c¶ b¶n th©n hµng ho¸ vµ gi¸ c¶ hµng ho¸
liªn quan( hµng ho¸ bæ sung vµ thay thÕ).Hµng ho¸ thay thÕ
lµ hµng ho¸ cã thÓ sö dông thay cho hµng ho¸ kh¸c nh chÌ vµ

Vai trß kinh tÕ cña Nhµ níc 9

 10

cafª lµ hai lo¹i hµng ho¸ thay thÕ.Khi gi¸ mét lo¹i hµng ho¸
nµy thay ®æi th× cÇu ®èi víi hµng ho¸ kia còng thay
®æi.Cô thÓ lµ khi gi¸ cµ phª t¨ng lªn th× cÇu ®èi víi chÌ sÏ
t¨ng lªn … Hµng ho¸ bæ sung lµ hµng ho¸ ®îc sö dông ®ång
thêi víi hµng ho¸ kh¸c.ThÝ dô ë ch©u ¢u ngêi ta thêng uèng
chÌ víi ®êng ,nh vËy chÌ vµ ®êng lµ hµng ho¸ bæ sung. §èi víi
hµng ho¸ bæ sung khi gi¸ mét hµng ho¸ t¨ng th× cÇu ®èi víi
hµng ho¸ bæ sung sÏ gi¶m ®i.
+ Ba lµ d©n sè, quy m« d©n sè cµng lín th× cÇu thÞ tr-
êng cµng lín.VÝ dô so s¸nh cÇu hµng ho¸ thÞt lîn ë Trung
Quèc so víi cÇu hµng ho¸ ®ã ë ViÖt Nam. D©n sè Trung quèc
lµ h¬n 1 tû ngêi cßn ViÖt Nam lµ 70 triÖu ngêi do vËy ë mçi
møc gi¸ t¬ng øng lîng cÇu ®èi víi thÞt lîn ë Trung Quèc sÏ lín
h¬n rÊt nhiÒu lîng cÇu thÞt lîn ë ViÖt Nam.
+Bèn lµ c¸c hi väng, vÝ dô nÕu ngêi tiªu dïng hi väng
r»ng gi¶ c¶ cña hµng ho¸ nµo ®ã sÏ gi¶m xuèng trong t¬ng
lai th× cÇu hiÖn t¹i ®èi víi hµng ho¸ cña hä sÏ gi¶m xuèng vµ
ngîc l¹i...C¸c kú väng cã thÓ vÒ thu nhËp ,vÒ thÞ hiÕu, vÒ sè
lîng ngêi tiªu dïng...®Òu t¸c dông ®Õn ngêi tiªu dïng.
Cung lµ sè lîng hµng ho¸ hoÆc dÞch vô mµ ngêi b¸n cã
kh¶ n¨ng s½n sµng, b¸n ë c¸c møc gi¸ kh¸c nhau trong mét
thêi gian nhÊt ®Þnh( c¸c yÕu tè kh¸c kh«ng ®æi)

Cung bÞ t¸c ®éng bëi c¸c yÕu tè kh¸c sau:

+ Mét lµ c«ng nghÖ, c«ng nghÖ cµng hiÖn ®¹i, tù déng
ho¸, n¨ng suÊt lao ®éng t¨ng nhiÒu lµm cung t¨ng lªn.C«ng
nghÖ lµ yÕu tè quan träng gãp phÇn n©ng cao n¨ng suÊt
,gi¶m chi phÝ lao ®éng trong qu¸ tr×nh chÕ t¹o s¶n phÈm.
+Hai lµ gi¸ c¸c yÕu tè s¶n xuÊt ®Çu vµo: nÕu gi¸ c¶
gi¶m sÏ khiÕn c¸c nhµ s¶n xuÊt cã xu híng t¨ng sè lîng. Vµ
nÕu gi¸ c¶ yÕu tè ®Çu vµo gi¶m khiÕn cho c¸c doanh
nghiÖp sÏ thu ®îc nhiÒu lîi nhuËn h¬n ,®iÒu ®ã sÏ khiÕn
nhiÒu ngêi lao vµo thÞ trêng còng khiÕn cung còng t¨ng lªn.
+Ba lµ chÝnh s¸ch thuÕ: ChÝnh s¸ch thuÕ cña chÝnh
phñ cã ¶nh hëng quan träng ®Õn quyÕt ®Þnh s¶n xuÊt cña
c¸c h·ng do ®ã ¶nh hëng tíi viÖc cung s¶n phÈm. Møc thuÕ
cao sÏ lµm cho phÇn thu nhËp cßn l¹i cña ngêi s¶n xuÊt Ýt

Vai trß kinh tÕ cña Nhµ níc 10

 11

®ivµ hä kh«ng cã ý muèn cung hµng ho¸ ,møc thuÕ thÊp sÏ

khuyÕn khÝch c¸c h·ng më réng s¶n xuÊt lµm t¨ng cung.
+Bèn lµ sè lîng ngêi s¶n xuÊt:sè lîng cµng nhiÒu cung
cµng lín.
+N¨m lµ c¸c k× väng, nÕu sù mong ®îi dù ®o¸n cã
thuËn lîi cho s¶n suÊt th× cung sÏ ®îc më réng vµ ngîc l¹i.Sù
mong ®îi ®ã cã thÓ vÒ gi¸ c¶u hµng ho¸, gi¸ cña yÕu tè s¶n
xuÊt , chÝnh s¸ch thuÕ ...®Õu cã ¶nh hëng ®Õn cung hµng
ho¸ vµ dÞch vô.
Gi¸ c¶ thÞ trêng lµ gi¸ c¶ cÇn b»ng n»m t¹i ®iÓm lîng
cung b»ng lîng cÇu, tøc ®¹t tr¹ng th¸i c©n b»ng cung cÇu,
viÖc cung hµng ho¸ ®ã ®ñ ®Ó tho¶ m·n cÇu ®èi víi nã trong
mét thêi kú nhÊt ®Þnh.
§Æc ®iÓm quan trong cña møc gi¸ c©n b»ng lµ nã
kh«ng ®îc x¸c ®Þnh bëi tõng c¸ nh©n riªng lÎ mµ nã ®îc
h×nh thµnh bëi ho¹t ®éng tËp thÓ cña toµn bé ngêi mua vµ
b¸n. §Êy lµ c¸ch quy ®Þnh gi¸ kh¸ch quan theo “Bµn tay v«
h×nh”cña c¬ chÕ thÞ trêng.
§Ó ®¶m b¶o cho nÒn kinh tÕ thÞ trêng h×nh thµnh vµ
ph¸t triÓn cÇn cã ®iÒu kiÖn sau:
+ Thø nhÊt lµ ph¶i cã nÒn kinh tÕ hµngho¸ ph¸t triÓn
tøc ph¶i cã sù ph©n c«ng lao ®éng x· héi ph¸t triÓn vµ cã
h×nh thøc, laäi h×nh, së h÷u kh¸c nhau vÒ t liÖu s¶n xuÊt,
c¸c ®¬n vÞ kinh doanh ph¶i cã quyÒn chñ ®éng s¸ng t¹o.
+Thø hai ph¶i cã tù do trao ®æi hµng ho¸ trªn thÞ tr-
êng, tù do lùa chän b¹n hµng gi÷a c¸c chñ thÓ kinh tÕ s¶n
xuÊt kinh doanh.
+ Thø ba s¶n xuÊt vµ trao ®æi hµng ho¸ ph¶i tu©n
theo c¸c quy luËt cña thÞ trêng theo gi¸ c¶ thÞ trêng.
+ Thø t lµ ph¶i tham gia ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ,
më réng quan hÖ víi bªn ngoµi, g¾n thÞ trêng trong níc víi
thÞ trêng quèc tÕ.
Trªn thÕ giíi ®· tån t¹i nhiÒu lo¹i m« h×nh kinh tÕ thÞ trêng
nh sau:
- Kinh tÕ thÞ trêng truyÒn thèng T©y ¢u
- Kinh tÕ thÞ trêng kiÓu NhËt B¶n
- Kinh tÕ thÞ trêng x· héi cña céng hoµ liªn bang §øc ,
Thuþ §iÓn.
- Kinh tÕ thÞ trêng XHCN cñaTrung Quèc

Vai trß kinh tÕ cña Nhµ níc 11

 12

- Kinh tÕ thÞ trêng lµ sù qu¶n lý cña Nhµ níc.

Trong lÞch sö loµi ngêi kh«ng ë ®©u vµ lóc nµo cã mét
hÖ thèng thÞ trêng thuÇn tuý. BÊt cø ®©u nÒn kinh tÕ thÞ
trêng nµo, ngêi ta còng thÊy ®îc sù hiÖn diÖn cña vai trß
Nhµ níc. Nhµ níc ®· vµ ®ang thùc hiÖn mét lo¹t chøc n¨ng
®iÒu tiÕt c¸c quan hÖ tiÒn – hµng, tµi chÝnh.
Híng tíi mét trËt tù nhÊt ®Þnh trong x· héi do b¶n th©n
nÒn kinh tÕ thÞ trêng cã nh÷ng u ®iÓm vµ khuyÕt diÓm
sau:
VÒ u thÕ cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng:
+Mét lµ thóc ®Èy s¶n xuÊt vµ g¾n s¶n xuÊt víi tiªu thô,
thùc hiÖn môc tiªu s¶n xuÊt. Do ®ã ngêi ta t×m mäi c¸ch rót
ng¾n chu kú s¶n xuÊt, thùc hiÖn t¸i s¶n xuÊt më réng, ¸p
dông nhanh chãng s¶n xuÊt- khoa häc- c«ng nhÖ vµ quay
nhanh tiÒn vèn, ®¹t tíi lîi nhuËn tèi ®a.
+ Hai lµ thóc ®Èy vµ ®ßi hái c¸c nhµ s¶n xuÊt n¨ng
®éng thÝch nghi víi c¸c ®iÒu kiÖn biÕn ®éng cña thÞ trêng.
Thay dæi mÉu m· s¶n xuÊt, t×m mÆt hµng míi vµ t×m c¸ch
®¹t ®îc lîi nhuËn tèi ®a.
+Ba lµ thóc ®Èy sù tiÕn bé khoa häc – c«ng nghÖ ®a
nhanh vµo s¶n xuÊt, kÝch thÝch t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng
n©ng cao tr×nh ®é x· héi ho¸ s¶n xuÊt vµ n©ng cao chÊt l-
îng s¶n phÈm, h¹ gi¸ thµnh, ®¸p øng nhiÒu mÆt cña kh¸ch
hµng vµ cña thÞ trêng.
+Bèn lµ thóc ®Èy qu¸ tr×nh t¨ng trëng dåi dµo s¶n
phÈm hµng ho¸, dÞch vô, thóc ®Èy vµ kÝch thÝch s¶n xuÊt
hµng ho¸, ph¸t triÓn , ®Ò cao tr¸ch nhiÖm cña nhµ kinh
doanh víi kh¸ch hµng, ®¸p øng nhu cÈu ngµy cµng cao cña x·
héi.
+N¨m lµ ®Èy nhanh qu¸ tr×nh tÝch tô vµ tËp trung s¶n
xuÊt. TÝch tô vµ tËp trung s¶n xuÊt lµ 2 con ®êng ®Ó më
réng quy m« s¶n xuÊt. Mét mÆt c¸c ®¬n vÞ chñ thÓ s¶n
xuÊt kinh doanh lµm ¨n giái cã hiÖu qu¶ cao, cho phÐp tÝch
tô, më réng quy m« s¶n xuÊt. MÆt kh¸c do qu¸ tr×nh c¹nh
tranh lµm cho s¶n xuÊt ®îc tËp trung vµo c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ
thùc sù ‘ ®øng’ ®îc trªn thÞ trêng, lµm ¨n cã hiÖu qu¶.
ChÝnh qu¸ tr×nh c¹nh tranh kinh tÕ lµ ®éng lùc thóc ®Èy
tÝch tô vµ tËp trung s¶n xuÊt.
Tuy nhiªn, vÉn cßn nh÷ng ®iÓm cÇn kh¾c phôc sau:

Vai trß kinh tÕ cña Nhµ níc 12

 13

+ Mét lµ nÒn kinh tÕ thÞ trêng mang tÝnh tù ph¸t, t×m

kiÕm lîi nhuËn bÊt k× gi¸ nµo, kh«ng ®i ®óng híng cña kÕ
ho¹ch Nhµ níc, môc tiªu vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ vÜ m« cña nÒn
kinh tÕ. TÝnh tù ph¸t cña thÞ trêng cßn dÉn ®Õn tËp trung
ho¸ cao, sinh ra ®éc quyÒn thñ tiªu c¹nh tranh, lµm gi¶m
hiÖu qu¶ chung vµ tÝnh tù ®iÒu chØnh nÒn kinh tÕ.
+Hai lµ kinh tÕ thÞ trêng “ c¸ lín nuèt c¸ bД dÉn ®Õn
ph©n ho¸ ®êi sèng d©n c, mét bé phËn dÉn ®Õn ph¸ s¶n,
ph©n hãa giµu- nghÌo, dÉn ®Õn khñng ho¶ng kinh tÕ, thÊt
nghiÖp, kh«ng cã viÖc lµm vµ sè ®«ng ngêi lao ®éng l©m
vµo c¶nh nghÌo khã.
+Ba lµ x· héi ph¸t sinh nhiÒu tiªu cùc, tÖ n¹n x· héi g¾n
liÒn víi hiÖn trang kinh tÕ sa sót, g©y rèi lo¹n x· héi. Nhµ
kinh doanh t×m ®ñ thñ ®o¹n, m¸nh khoÐ lµm hµng gi¶,
bu«n lËu , trèn thuÕ, ..kh«ng tõ mét thñ ®o¹n nµo ®Ó thu ®-
îc lîi nhuËn tèi ®a.
+Bèn lµ v× lîi Ých vµ lîi nhuËn dÉn ®Õn sö dông bõa b·i,
tµn ph¸ tµi nguyªn vµ huû diÖt mét c¸ch tµn khèc m«i trêng
sinh th¸i.
Trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ thÞ trêng níc ta cßn ë giai
®o¹n thÊp, hÖ thèng ph¸p luËt thiÕu hoµn chØnh, cha ®ång
bé, nh÷ng u thÕ cha thÓ hiÖn ®Çy ®ñ vµ râ rÖt, nh÷ng
khuyÕt tËt cã c¬ héi n¶y sinh. Nhµ níc cÇn ph¶i t¨ng cêng
®iÒu chØnh vµ qu¶n lý vÜ m« mét c¸ch kiªn quyÕt vµ kh«n
khÐo ®Ó ®a mäi ho¹t ®éng vµo khu«n khæ vµ tu©n theo
ph¸p luËt. ChÝnh v× vËy, sö dông “bµn tay h÷u h×nh” cña
Nhµ níc cã vai trß quan träng trong viÖc t¹o ra hµnh lang vµ
bíc ®i cho nÒn kinh tÕ thÞ trêng vËn ®éng theo ®Þnh híng
XHCN.
2.Sù vËn dông c¬ chÕ thÞ trêng vµo ViÖt Nam
§Êt níc ta ®ang ®ång thêi diÔn ra hai qu¸ tr×nh xo¸ bá
c¬ chÕ tËp trung quan liªu bao cÊp, chuyÓn sang kinh tÕ thÞ
trêng vµ xo¸ bá nÒn kinh tÕ l¹c hËu ®Ó ph¸t triÓn nÒn kinh
tÕ hµng ho¸ lín theo ®Þnh híng XHCN. Tõ sau ®¹i héi Vi, c¬
chÕ thÞ trêng ®· ®ùoc §¶ng ta vËn dông theo c¸c híng sau:
Mét lµ thùc hiÖn chÝnh s¸ch kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn,
theo nghÞ quyÕt cña ®¹i héi §¶ng lÇn thø Ü, níc ta bao gåm 6
thµnh phÇn kinh tÕ:
+Thµnh phÇn kinh tÕ Nhµ níc

Vai trß kinh tÕ cña Nhµ níc 13

 14

+Thµnh phÇn kinh tÕ c¸ thÓ vµ tiÓu chñ

+Thµnh phÇn kinh tÕ t b¶n t nh©n
+Thµnh phÇn kinh tÕ tËp thÓ
+Thµnh phÇn kinh tÕ t b¶n Nhµ níc
+Thµnh phÇn kinh tÕ cã vèn ®Çu t níc ngoµi
Trong c¸c thµnh phÇn kinh tÕ trÒn th× thµnh phÇn kinh
tÕ Nhµ níc ®ãng vai trß chñ ®¹o nhng c¸c thµnh phÇn kinh
tÕ kh¸c ®Òu ®îc t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn ®Ó ph¸t triÓn kinh
tÕ ®Êt níc.
Hai lµ chuyÓn m¹nh sang c¬ chÕ thÞ trêng víi viÖc sö
dông m¹nh mÏ c¸c c«ng cô qu¶n lÝ vÜ m«, ®iÒu tiÕt kinh tÕ
nh ®æi míi hÖ thèng luËt ph¸p vµ chÝnh s¸ch ®æi míi c¸c
c«ng cô tµi chÝnh nh thuÕ, phØ..®æi míi chÝnh s¸ch sö dông
®ßn bÈy gi¸ c¶, chuyÓn qua c¬ chÕ gi¸ c¶ kinh doanh trªn
c¬ së nhËn thøc vµ vËn dông ®óng ®¾n c¸c quy luËt kinh tÕ
kh¸ch quan,lµm chñ c¬ cÊu kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn.
Ba lµ thùc hiÖn chÝnh s¸ch më cöa nÒn kinh tÕ §¶ng vµ
Nhµ níc ta ®· x¸c ®Þnh “ViÖt Nam muèn lµm b¹n víi tÊt c¶
c¸c níc trªn thÕ giãi” theo c¸c nguyªn t¾c “B×nh d¼ng,cïng
cã lîi, t«n träng chñ quyÒn vµ kh«ng can thiÖp vµo c«ng viÖc
néi bé cña mçi quèc gia” më réng quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i
ph¶i nh»m thóc ®Èy sù t¨ng trëng kinh tÕ vµ ph¸t triÓn kinh
tÕ –x·héi.
Bèn lµ c¶i c¸ch mét bíc bé m¸y qu¶n lÝ theo híng tinh
gi¶n ho¸, hiÖu qu¶ h¬n. Døt bá c¬ chÕ qu¶n lý, hµnh chÝnh
quan liªu, bao cÊp , cång kÒnh, ph©n ®Þnh, râ chøc n¨ng
qu¶n lý Nhµ níc vÒ kinh tÕ víi chøc n¨ng kinh daonh cña ®¬n
vÞ, ph©n ®Þnh vµ kÕt hîp tèt qu¶n lý Nhµ níc vÒ kinh tÕ vµ
qu¶n lý s¶n xuÊt- kinh doanh, tù chñ, tù m×nh chÞu tr¸ch
nhiÖm vÒ mÆt tµi chÝnh cña ®¬n vÞ c¬ së víi viÖc thùc
hiÖn sù tËp trung thèng nhÊt cña Trung ¬ng vµ t¨ng cêng
chøc n¨ng híng dÉn kiÓm so¸t, ®iÒu tiÕt cña Nhµ níc.
N¨m lµ ph¸t huy néi lùc t¹i chç, t¨ng m¹nh ®µu t néi bé.
ChÝnh phñ t¨ng cêng huy ®éng c¸c nguån lùc tµi trß ë trong
níc lµ chñ yÕu vµ kÕt hîp víi c¸c nguån tµi trî tõ níc ngoµi ,
gi¶m bít sù phô thuéc kinh tÕ vµo níc ngoµi, n©ng cao tÝnh
®éc lËp vµ tù chñ vÒ kinh tÕ. §Èy m¹nh s¶n xuÊt trong níc,
tiªu dïng hµng trong níc, khuyÕn khÝch hµng xuÊt khÈu kiÓm

Vai trß kinh tÕ cña Nhµ níc 14

 15

so¸t chÆt chÏ viÖc vay nî, gi¶m bít quy m« nî níc ngoµi vµ tr¶
nî dÞch vô.
S¸u lµ thóc ®¶y vµ c¶i thiÖn t×nh h×nh kinh doanh
trong khu vùc kinh tÕ-x· héi, t¹o ra n¨ng suÊt chÊt lîng vµ
hiÖu qu¶ cao. Sö dông vµ n©ng cao hiÖu qu¶ sù ph©n phèi
c¸c nguån lùc.
Tuy nhiªn, sù vËn dông kinh tÕ thÞ trêng vµo níc ta cßn
nhiÒu thiÕu sãt. Sù tù do c¹nh tranh theo ph¸p luËt cha ®îc
qu¶n lÝ triÖt ®Ó dÉn ®Õn n¶y sinh ra c¸c khuyÕt tËt x· héi
nh ®· tr×nh bµy ë trªn nh lµm hµng gi¶..Bªn c¹nh ®ã, hÖ
thèng thÞ trßng cña níc ta h×nh thµnh cha ®Çy ®ñ vµ cha
®ång bé. ThÞ trêng vèn míi cã trung t©m giao dÞch chøng
kho¸n thµnh phè Hå ChÝ Minh , víi quy m« cßn rÊt nhá vµ cßn
bÞ kiÓm so¸t chÆt chÏ bëi nhµ níc g©y ra sù thiÕu hÊp dÉn
víi c¸c nhµ ®Çu t. C¸c thÞ trßng kh¸c nh lao ®éng, bÊt ®éng
s¶n , khoa häc..cßn rÊt s¬ khai vµ thiÕu tÝnh ®ång bé. Sù
®æi mãi trong hµnh ch×nh Nhµ níc còng cha triÖt ®Î, bé
m¸y qu¶n lÝ cha thùc sù tinh gi¶n vµ hiÖu qu¶.

C.Sù cÇn thiÕt t¨ng cêng vai trß kinh tÕ cña Nhµ nø¬c ViÖt
nam trong c¬ chÕ míi
I.Néi dung c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lÝ Nhµ níc theo
®Þnh híng XHCN :
Mét lµ Nhµ níc ph¶i dùa trªn c¬ng lÜnh luËn ®iÓm, t t-
ëng khoa häc ®Ó ®iÒu tiÕt quan hÖ gi÷a cac giai cÊp, céng
®ång d©n téc, nhãm x· h«Þ.. ®Ó thùc hiÖn tæ chøc vµ l·nh
®¹o nÒn kinh tÕ quèc d©n theo ®Þnh híng XHCN, kh«ng ®Ó

Vai trß kinh tÕ cña Nhµ níc 15

 16

bá mÆc cho c¸c thµnh phÇn kinh tÕ” tù th©n vËn ®éng “,
nhÊt thiÕt ph¶i cã sù l·nh ®¹o ®óng ®¾n cña §¶ng, vai trß
qu¶n lÝ ®iÒu hµnh v× hiÖu lùc cña Nhµ níc. Thùc hiÖn nhÊt
qu¸n chÝnh s¸ch kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn theo
®Þnh híng XHCN. Trong khi ®ã kinh tÕ quèc doanh ®îc cñng
cè vµ ph¸t triÓn trong nh÷ng ngµnh vµ lÜnh vùc then chèt,
n¾m nh÷ng doanh nghiÖp then chèt, träng yÕu, thùc hiÖn
vai trß chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ quèc d©n vµ lµ c«ng cô
quan träng ®Ó Nhµ níc thùc hiÖn tèt chøc n¨ng qu¶n lÝ vÜ
m« cña m×nh.
G¾n ph¸t triÓn kinh tÕ víi ph¸t triÓn v¨n ho¸, x· héi
n©ng cao ®êi sèng v¨n ho¸ ®¹o ®øc, tinh thÇn cña nh©n
®an, n©ng cao d©n trÝ, ®µo t¹o nh©n tµi, ®Èy lïi c¸c hiÖn
trîng tiªu cùc trong x· héi. KiÖn toµn hÖ thèng chÝnh trÞ, tiÕp
tôc ®æi míi kinh tÕ, ph¸t huy quyÒn lµm chñ cña nh©n d©n,
n©ng cao hiÖu lùc qu¶n lÝ cña Nhµ níc vµ ®æi míi t¨ng cêng
sù l·nh ®¹o cña §¶ng.
Hai lµ qu¶n lÝ Nhµ níc vÒ kinh tÕ ph¶i t«n träng tÝnh
quyÕt ®Þnh cña hÖ thèng c¸c quan hÖ s¶n xuÊt x· héi ®èi
víi c¬ chÕ kinh tÕ, chÝnh s¸ch kinh tÕ. X©y dùng Nhµ níc
ph¸p quyÒn ViÖt Nam, Nhµ níc cña d©n, do d©n vµ v× d©n.
Ph¸t triÓn lùc lîng s¶n xuÊt, c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸
®Êt níc, tõng bíc x©y dùng c¬ së vËt chÊt- kÜ thuËt. ThiÕt
lËp tõng bíc quan hÖ s¶n xuÊt x· héi chñ nghÜa tõ thÊp ®Õn
cao, ®a d¹ng ho¸ c¸c lo¹i h×nh së h÷u kh«ng ngõng ®æi míi
ph¬ng thøc qu¶n lÝ vµ ph©n phèi.
Ba lµ qu¶n lÝ Nhµ níc vÒ kinh tÕ ph¶i gi¶i quyÕt ®óng
®¾n mèi quan hÖ gi÷a kinh tÕ vµ chÝnh trÞ. Khi x¸c ®Þnh
quan hÖ kinh tÕ- chÝnh trÞ ph¶i ®øng trªn gi¸c ®é Nhµ níc
XHCN ®Ó xem xÐt lîi Ých kinh tÕ cña c¸c giai cÊp, trªn c¬ së
yÕu tè con ngêi ®îc ®Ò cao, gi¶i phãng mäi tiÒm n¨ng vµ lùc
lîng s¶n xuÊt, ph¸t triÓn kinh tÕ theo ®Þnh híng XHCN.
Bèn lµ qu¶n lÝ Nhµ níc vÒ kinh tÕ ph¶i gi¶i quyÕt ®óng
®¾n mèi quan hÖ biÖn chøng gi÷a quyÒn qu¶n lÝ tËp trung
vµ quyÒn tù chñ ph¶i khèng chÕ trong ph¹m vi tµi chÝnh cho
phÐp vµ kh«ng lµm tæn h¹i ®Õn chÝnh s¸ch tËp trung ®Çu t.
ChÝnh s¸ch thuÕ cña Nhµ níc, trªn c¬ së thõa nhËn sù tån t¹i
kh¸ch quan cña nh÷ng quan hÖ hµng ho¸- tiÒn tÖ vµ vai trß
cña chñ së h÷u, ngêi s¶n xuÊt hµng ho¸ ë c¸c c¬ së kinh tÕ.

Vai trß kinh tÕ cña Nhµ níc 16

 17

N¨m lµ qu¶n lÝ Nhµ níc ph¶i b¶o ®¶m sù thèng nhÊt

gi÷a c¸c chÝnh s¸ch x· héi. Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng cÇn
ng¨n chÆn c¸c mÆt tiªu cùc nh c¹nh tranh kh«ng lµnh
m¹nh…ph¶i gi¶m bít sù chªnh lÖch giµu nghÌo gi÷a c¸c vïng
trong c¶ níc. Ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ ph¶i g¾n liÒn víi b¶o vÖ
m«i trêng. T¹o ®iÒu kiÖn cho kinh tÕ hµng ho¸ ph¸t triÓn ®i
®«i ph©n phèi cã hiÖu qu¶.
S¸u lµ qu¶n lÝ Nhµ níc vÒ kinh tÕ ph¶i kÕt hîp chÆt chÏ
víi nhiÖm vô b¶o vÖ tæ quèc XHCN. §©y lµ quy luËt tån t¹i vµ
ph¸t triÓn cña d©n téc, võa ph¶n ¸nh yªu cÇu cña nhiÖm vô
c¸ch m¹ng XHCN ë níc ta trong t×nh h×nh hiÖn nay, gi÷
v÷ng ®Þnh híng XHCN.
Trªn ®©y lµ méi dung cña c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n
lÝ cña Nhµ níc theo ®Þnh híng XHCN. Nh÷ng néi dung trªn cã
¶nh hëng lín ®Õn môc tiªu vµ chøc n¨ng vai trß kinh tÕ cña
Nhµ níc ViÖt Nam.
II. Môc tiªu vµ chøc n¨ng ®Ó qu¶n lÝ vÜ m« nÒn kinh tÕ
cña Nhµ níc ViÖt Nam
1. Môc tiªu qu¶n lÝ kinh tÕ cña Nhµ níc:
Nh»m ph¸t triÓn lùc lîng s¶n xu¸t vµ c«ng b»ng x· héi
v× nhu cÇu t¹o ra cña c¶i x· héi, kh¾c phôc tÝnh tù ph¸t, v«
tæ chøc vèn cã cña kinh tÕ t nh©n, t b¶n chñ nghÜa, c¸ thÓ
trong s¶n xu¸t còng nh trªn thÞ trêng. Gi¶i phãng mäi n¨ng
lùc s¶n xuÊt, t¹o ®iÒu kiÖn cho tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ
ph¸t triÓn. C¸c ®¬n vÞ c¸ nh©n s¶n xuÊt kinh doanh, yªn
t©m bá vèn vµo ®Çu t vµ ph¸t triÓn s¶n xuÊt. Muèn vËy Nhµ
níc sÏ ph¶i t¹o ra hµnh lang vµ æn ®Þnh lµnh m¹nh, c¸c
chÝnh s¸ch vÒ quyÒn së h÷u, quyÒn sö dông, quyÒn thõa kÕ
tµi s¶n vµ híng thu nhËp hîp ph¸p ®îc thÓ chÕ ho¸ thµnh
ph¸p luËt.
Môc tiªu, cña qu¶n lÝ kinh tÕ Nhµ níc trong giai ®o¹n
®Èu ( mét bíc qu¸ dé nhá trong thêi k× tõ qu¸ ®é) lµ th«ng
qua ®æi míi toµn diÖn ®¹t tíi æn ®Þnh v÷ng ch¾c c¸c mÆt
trong ®êi sèng kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi…t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t
triÓn nhanh ë c¸c chÆng sau . NhiÖm vô ®ã thÓ hiÖn ë c¸c
môc tiªu sau ®©y:
Thø nhÊt lµ môc tiªu vÒ s¶n lîng, ngµy cµng t¨ng thu
nhËp quèc d©n, phÊn ®Êu tèc ®é t¨ng trëng GDp hµng n¨m
lµ 7 ®Õn 7,5% ®Õn n¨m 2010 th×× GDP b×nh qu©n ®Çu

Vai trß kinh tÕ cña Nhµ níc 17

 18

ngêi lµ gÊp ®«i n¨m 2000, ®Õn n¨m 2020 níc ta c¬ b¶n trë
thµnh níc c«ng nghiÖp. §Èy m¹nh t¨ng trëng ë c¶ ba lÜnh vùc
c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp vµ dÞch vô ®¶m b¶o nhu cÇu cña
nh©n ®©n, ®Èy m¹nh xuÊt khÈu.
Thøc hai lµ môc tiªu vÒ viÖc lµm- gi¶i quyÕt viÖc lµm
cho ngêi lao ®éng trung b×nh hµng n¨m lµ 1,5 triÖu ngêi ,
gi¶m tØ lÖ thÊt nghiÖp, n©ng cao c¸c quü phóc lîi cho ngßi
lao ®éng, t¹o ®iÒu kiÖn tèt h¬n cho lao ®éng. §ång thêi
chóng ta ph¶i ph©n c«ng l¹i lao ®éng ®Ó tØ lÖ lao déng
trong n«ng nghiªp gi¶m xuèng,tØ lÖ lao ®éng trÝ ãc ngµy
cµng t¨ng lªn.§ång thêi tèc ®é t¨ng lao ®éng ë trong c¸c
ngµnh dÞch vô b¶o hiÓm ng©n hµng ,tµi chÝnh ph¶i t¨ng
nhanh h¬n tèc ®é t¨ng lao ®éng ë c¸c ngµnh s¶n xuÊt vËt
chÊt.
Thø ba lµ môc tiªu tµi chÝnh, æn ®Þnh gi¸ c¶, tr¸nh viÖc
gi¸ c¶ biÕn ®éng thÊt thêng, gi÷ cho tØ lÖ l¹m ph¸t trong
vßng mét con sè, chØ sè gi¸ c¶ hµng n¨m kh«ng t¨ng qu¸ 5%.
Ph¶i cã dù phßng vµ chuÈn bÞ cho nh÷ng biÕn ®éng trong
khu vù c vµ trªn thÕ giíi.Thùc hiÖn ®¶m b¶o mét ng©n s¸ch
Nhµ níc thèng nhÊt ,bao gåm ng©n s¸ch ChÝnh phñ vµ ng©n
s¸ch ®Þa ph¬ng, b¶o ®¶m c©n ®èi gi÷a ph¬ng tiÖn vµ
nhiÖm vô, kÕt hîp lîi Ých cña c¶ níc, b¶o ®¶m nÒn kinh tÕ cã
tÝch luü néi bé, ®¸p øng c¸c nhu cÇu chi thßng xuyªn cña bé
m¸y Nhµ níc,nhu cÇu ®Çu t vµ ph¸t triÓn, nhÊt lµ x©y dùng
c¸c c¬ së h¹ tÇng ,nhu cÇu an ninh, quèc phßng vµ c¸c chÝnh
s¸ch x· héi kh¸c.
Thø t lµ môc tiªu vÒ kinh tÕ ®èi ngo¹i, ®Èy m¹nh xuÊt
khÈu, t¹o hµnh lang ph¸p lý ®Ó hÊp dÉn c¸c níc kh¸c ®Õn níc
ta ®Çu t ®Ó chóng ta cã thÓ tranh thñ vèn, c«ng nghÖ, c¸ch
qu¶n lý..
Thø n¨m lµ môc tiªu vÒ ph©n phèi c«ng b»ng, gi¶m bít
sù chªnh lÖch giµu nghÌo gi÷a c¸c ®Þa ph¬ng trong c¶ níc,
ph©n phèi theo ®óng nguyªn t¾c dùa trªn thµnh qu¶ lao
®éng.
Thø n¨m lµ môc tiªu ®Þnh híng XHCN, bè trÝ c¬ cÊu
kinh tÕ hîp lÝ phï hîp víi qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i
hãa vµ còng phï hîp víi ®Þnh híng XHCN. X©y dùng mét Nhµ
níc ph¸p quyÒn m¹nh, mét nÒn hµnh chÝnh quèc gia chÝnh
quy vµ mét ®éi ngò c«ng chøc ®îc ®µo t¹o cã hÖ thèng, cã

Vai trß kinh tÕ cña Nhµ níc 18

 19

phÈm chÊt, cã ®¹o ®øc vµ chuyªn m«n kü thuËt giái.Híng c¸c

thµnh phÇn kinh tÕ cïng ®i lªn chñ nghÜa x· héi.
2. C¸c chøc n¨ng cña Nhµ níc trong c¬ chÕ kinh tÕ míi:
Trong qu¸ tr×nh ®æi míi sang kinh tÕ thÞ trêng Nhµ níc
ph¶i gi¶i quyÕt tèt chøc n¨ng c¬ b¶n sau.
Thø nhÊt lµ æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m«, ph¶i t×m mäi c¸ch
t¨ng nhanh chu chuyÓn tiÒn tÖ, ®¹t tíi tÝnh chuyÓn ®æi
trong níc cña ®ång tiÒn quèc gia, n©ng cao tù chñ kinh tÕ
doanh nghiÖp vµ h¹n chÕ viÖc ph©n phèi hµnh chÝnh c¸c
nguån vËt t ®· dÉ ®Õn sù gia t¨ng c¸c nguån tµi chÝnh, tù do
ho¸ gi¸ c¶ ( trªn ®¹i bé phËn hµng ho¸) vµ c¾t gi¶m m¹nh c¸c
kho¶n tµi trî nÕu kh«ng l¹m ph¸t vµ n¹n th©m hôt trµn lan
dÉn ®Õn sù tr× trÖ vµ suy tho¸i cña kinh tÕ. KÕt côc kh«ng
thÓ lo¹i bá ®îc t×nh tr¹ng thiÕu hôt hµng ho¸ vµ ng©n s¸ch,
Nhµ níc ph¶i t¹o m«i trêng hµnh lang vµ ®iÒu kiÖn thuËn lîi
cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh , duy tr× trËt tù an toµn
x· héi, sèng vµ lµm viÖc theo HiÕn ph¸p vµ phÊp luËt, thi
hµnh nhÊt qu¸n chÝnh s¸ch, thÓ chÕ qu¶n lý vÜ m« theo híng
®æi míi, khèng chÕ l¹m ph¸t ,®iÒu tiÕt thÞ trêng vµ ng¨n
ngõa xö lÝ nh÷ng biÕn ®éng xÊu, phøc t¹p cña kinh tÕ thÞ
trêng.
Hai lµ x©y dùng vµ ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng kinh tÕ,
b¶o ®¶m cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh vµ kinh tÕ thÞ
trêng ph¸t triÓn.Nhµ níc x©y dùng hÖ thèng cÇu ®êng, c¸c
c«ng tr×nh c«ng céng phôc vô cho qu¸ tr×nh ph¸t
triÓn,®ång thêi cã t¸c dông kÝch cÇu,thóc ®Èy kinh tÕ ph¸t
triÓn h¬n n÷a. Nhµ níc còng cho x©y dùng c¸c khu kinh tÕ
®Ó hÊp dÉn ®Çu t níc ngoµi, kªu gäi c¸c nguån ®Çu t trong
níc. Vµ còng kh«ng thÓ thiÕu lµ c¸c hÖ thèng th«ng tin
,®iÖn,nhµ ë... ®Ó ®¸p øng nhu cÇu cña ngêi d©n vµ c¸c
nhu cÇu cho phôc vô ph¸t triÓn kinh tÕ.
Ba lµ hç trî vµ dÉn d¾t ph¸t triÓn, tËn dông khai th¸c
tiÒm n¨ng, nguån lùc ®Ó ph¸t triÓn c¸c thµnh phÇn kinh tÕ,
ph¸t huy vai trß cña kinh tÕ quèc doanh lµm chç dùa cho c¸c
c¬ së vµ c¸ nh©n trong kinh doanh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ ®èi
ngo¹i..th«ng qua kÕ ho¹ch vµ chÝnh s¸ch cña Nhµ níc. Trªn
c¬ së nhËn thøc vµ vËn dông tÝnh quy luËt kh¸ch quan,Nhµ
níc sö dông hÖ thèng bé m¸y cña m×nh l·nh ®¹o vµ ®iÒu
tiÕt cã ý thøc vÒ nhÞp ®é ph¸t triÓn vµ c©n ®èi c¬ cÊu nÒn

Vai trß kinh tÕ cña Nhµ níc 19

 20

kinh tÕ quèc d©n theo ®Þnh híng XHCN. X¸c ®Þnh cã c¨n cø
khoa häc nh÷ng môc tiªu kinh tÕ, chÝnh trÞ x· héi, môc tiªu
tríc m¾t vµ dµi l©u, ®ång thßi lùa chän nh÷ng biÖn ph¸p
chñ yÕu ®Ó ®¹t tíi c¸c môc tiªu ®ã trong thêi gian nhÊt
®Þnh.
Bèn lµ chøc n¨ng phèi hîp b¶o ®¶m c©n ®èi nh÷ng tØ
lÖ quan träng nhÊt vµ xö lÝ hoµ gi¶i nh÷ng tranh chÊp hoÆc
gi¶i quyÕt nh÷ng m©u thuÉn trong ph©n c«ng chøc tr¸ch,
ph©n c«ng lao ®éng x· héi cña bé m¸y qu¶n lý Nhµ níc nh»m
®¹t môc tiªu x¸c ®Þnh.Nhµ níc lùa chän c¸c ph¬ng ¸n ®Çu t
quan träng ,ph©n bæ nguån lùc, tiÕt kiÖm vµ ®Çu t, ®iÒu
tiÕt cña ChÝnh phñ vµ c¸c xÝ nghiÖp c«ng céng. Th«ng qua
viÑc ®Çu t cã träng ®iÓm cho c¸c ngµnh ,c¸c vïng kinh tÕ vµ
c¸c khu vùc Nhµ níc khi cÇn thiÕt t¸c ®äng vµo c¸c quan hÖ
cung cÇu, híng thÞ trêng vµo quü ®¹o Nhµ níc.
N¨m lµ chøc n¨ng kÝch thÝch. §©y lµ mét chøc n¨ng
quan träng vµ hÕt søc phøc t¹p trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn. Nã
lµm mäi ngßi lao déng quan t©m tíi c«ng viÖc, còng nh tù
gi¸c ph¸t huy nh÷ng n¨ng lùc kh¶ n¨ng cña c¸ nh©n. Nhµ níc
sö dông ®óng ®¾n vµ réng r·i c¸c ®ßn bÈy khuyÕn khÝch
s¶n xuÊt.C¸c c«ng cô tiÒn l¬ng ,tiÒn thëng , tû gi¸ hèi ®o¸i
,l·i suÊt,tÝn dông...nÕu ®îc sö dông ®óng d¾n th× sÏ cã ý
nghÜa quan träng ®Æc biÖt trong chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch
s¶n xuÊt.
S¸u lµ chøc n¨ng kiÓm so¸t vµ ®iÒu tiÕt kinh tÕ. Thùc
hiÖn tr¸ch nhiÖm gi÷a c¸c cÊp kh¸c nhau trong hÖ thèng thø
bËc, qu¶n lý hµnh chÝnh Nhµ níc, b¶o ®¶m chøc n¨ng kiÓm
so¸t kinh tÕ cña Nhµ níc theo luËt ®inh, kÕt hîp sù ®iÒu tiÕt
cña Nhµ níc víi tÝnh tù chñ cña xÝ nghiÖp.
B¶y lµ chøc n¨ng ®èi ngo¹i nh»m phôc vô môc tiªu ph¸t
triÓn bÒn v÷ng. Nhµ níc t¹o hµnh lang ph¸p lý ®Ó c¸c níc yªn
t©m ®Çu t vµo níc ta, tranh thñ vèn kü thuËt, c«ng nghÖ vµ
phong c¸ch qu¶n lÝ míi.Nhµ níc tæ chøc ph¸t triÓn quan hÖ
hîp t¸c vµ h÷u nghÞ víi c¸c níc kh¸c theo nguyªn t¾c b×nh
®¼ng cïng cã lîi vµ t«n träng chñ quyÒn l·nh thæ ,®éc lËp
cña nhau.
Trªn ®©y lµ mét sè chøc n¨ng c¬ b¶n cña Nhµ níc ta
®Ó cã thÓ x©y dùng mét nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng
XHCN. §Ó thùc hiÖn chøc n¨ng ®ã th× Nhµ níc cÇn ph¶i sö

Vai trß kinh tÕ cña Nhµ níc 20

 21

dông mét sè c«ng cô qu¶n lÝ kinh tÕ vÜ m« sao cho hiÖu qu¶

, ®¹t ®îc môc tiªu ®Ò ra.

III.C«ng cô Nhµ níc sö dông trong qu¶n lÝ vÜ m«:

Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng cÇn t¨ng cêng vµ ph¸t huy
vai trß quan träng cña kÕ ho¹ch kinh tÕ cña Nhµ níc vµ ®Ó
thùc hiÖn vai trß qu¶n lÝ kinh tÕ cña m×nh Nhµ níc ph¶i sö
dông mét sè c«ng cô qu¶n lÝ sau d©y
Mét lµ hÖ thèng ph¸p luËt, thÓ hiÖn vai trß ®Þnh híng
vµ ®iÒu tiÕt, kiÓm so¸t cña Nhµ níc, cã tÝnh b¾t buéc ®èi
víi tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, hÖ thèng ph¸p luËt cã hai
chøc n¨ng sau d©y
 Cìng chÕ hµnh vi cña c¸c doanh nghiÖp nÕu hµnh
vi ®ã g©y tæn h¹i ®Õn lîi Ých x· héi nh lµm hµng
gi¶, hµng kÐm chÊt lîng,..®Ó nh»m h¹n chÕ c¸c
khuyÕt t¹t n¶y sinh ra trong c¬ chÕ thÞ trêng, ®a
nÒn kinh tÕ thÞ trêng nø¬c ta vµo ®Þnh híng
XHCN.
 T¹o hµnh lang ph¸p lý an toµn cho s¶n xuÊt vµ kinh
doanh.C¸c doanh nghiÖp yen t©m bá vèn ®µu t vµ
lµm ¨n theo ph¸p luËt. Tõ ®ã cã thÓ ph¸t huy mäi -
u thÕ cña c¸c thµnh phÇnkinh tÕ, t¹o ®éng lùc cho
nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn æn ®Þnh vµ bÒn v÷ng.
Hai lµ kÕ ho¹ch ho¸, nh»m môc ®Ých ®Þnh híng vµ khai
th¸c hÕt tiÒm n¨ng kinh tÕ, qu¶n lÝ vµ ®iÒu chØnh toµn bé
qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt x· héi. §¶ng ta kh¼ng ®Þnh “cÇn ®æi
míi néi dung vµ ph¬ng ph¸p kÕ ho¹ch ho¸, sö dông ®óng
®¾n c¸c quan hÖ hµng ho¸- tiÒn tÖ, nhng kh«ng coi nhÑ kÕ
ho¹ch, coi nhÑ viÖc qu¶n lÝ thÞ trêng”, kÕ ho¹ch ho¸ g¾n
liÒn víi hÖ thèng ®ßn bÈy kinh tÕ gi¶i quyÕt vµ ®iÒu tiÕt
c¸c quan hÖ vÒ lîi Ých, mµ lîi Ých cña ngêi s¶n xuÊt -kinh
doanh lµ ®éng lùc trùc tiÕp ®èi víi ho¹t ®éng kinh tÕ vµ t¹o
c¬ së cho viÖc ®¸p øng c¸c lîi Ých kh¸c.Trong nÒn kinh tÕ
thÞ trêng cÇn t¨ng cêng vµ ph¸t huy vai trß quan träng cña
kÕ ho¹ch ho¸ kinh tÕ cña Nhµ níc. Muèn thÕ ,tríc hÕt ph¶i x¸c
®Þnh ph¬ng híng môc tiªu c¬ b¶n vµ v¹ch ra ph¬ng thøc
b¶o ®¶m tÝnh thèng nhÊt vµ hoµn chØnh gi÷a kÕ ho¹ch vµ
chÝnh s¸ch kinh tÕ.Tõ ®ã ®¶m b¶o thùc thi cã hiÖu qu¶ vµ
®¸p øng mét c¸ch linh ho¹t sù biÕn ®æi cña t×nh h×nh kinh

Vai trß kinh tÕ cña Nhµ níc 21

 22

tÕ trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ,b¶o ®¶m cho ChÝnh phñ vËn
hµnh nÒn kinh tÕ ,®iÒu chØnh kÕ ho¹ch hoÆc cã chÝnh s¸ch
vµ biÖn ph¸p cô thÓ ,thóc ®Èy sù nç lùc ®¹t ®Õn môc tiªu
nhÊt ®Þnh.
Ba lµ chÝnh s¸ch tµi kho¸ bao gåm chi tiªu chÝnh phñ,
thuÕ.NÕu chÝnh ph¶u t¨ng chi tiªu th× sÏ lµm cho cung cÇu
t¨ng, nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn m¹nh. Nhng l¹m ph¸t còng t¨ng
lªn dï thÊt nghiÖp cã gi¶m ®i. Do vËy chÝnh phñ ph¶i c©n
®èi chi tiªu hîp lÝ, kh«ng ®Î béc chi ng©n s¸ch kÐo dµi.
ThuÕ còng lµ mét c«ng cô quan träng ®Ó ®iÒu tiÕt kinhtÕ,
nã cã t¸c dông gi¶m bít cung cña c¸c hµng ho¸ kh«ng ®îc
khuyÕn khÝch ph¸t triÓn hoÆc g©y tæn h¹i ®Õn lîi Ých x·
héi. §ång thêi, thuÕ còng lµ c«ng cô ®Ó nhµ níc ph©n phèi
thu nhËp mét c¸ch hîp lÝ h¬n( thuÕ thu nhËp c¸ nh©n) vµ
b¶o ®¶m nguån thu cho chÝnh phñ. Mét chÝnh s¸ch tµi kho¸
më réng lµ khi chi tiªu chÝnh phñ t¨ng thuÕ gi¶m vµ ngîc l¹i,
mét chÝnh s¸ch tµi kho¸ th¾t chÆt lµ khi chi tiªu chÝnh phñ
gi¶m mµ thuÕ t¨ng.
Bèn lµ c¸c chÝnh s¸ch tiÒn tÖ bao gåm lîng cung tiÒn tÖ
vµ l·i suÊt. Lîng cung tiÒn tÖ tøc lµ sè lîng tiÒn tÖ trong lu
th«ng. NÕu sè lîng t¨ng sÏ lµm cho chi tiªu tiªu dïgn t¨ng,
chÝnh phñ sÏ ®Çu t nhiÒu h¬n cho c«ng tr×nh c«ng céng,
lµm kÝch cÇu, kinh tÕ ph¸t triÓn ( trong ng¾n h¹n) nhng sÏ
thóc ®Èy l¹m ph¸t lªn cao. Cßn khi l·i suÊt t¨ng lªn sè tiÒn
dµnh cho ®Çu t gi¶m khiÕn lîng cung hµng ho¸ gi¶m, thÊt
nghiÖp t¨ng nhng l¹m ph¸t ®îc kiÓm so¸t. Mét chÝnh s¸ch
gi¶m l·i suÊt khiÕn kinh tÕ ph¸t triÓn, gi¶m thÊt nghiÖp, tøc
kh«i phôc ®îc t×nh tr¹ng kinh tÕ khi ®ang khã kh¨n khñng
ho¶ng. ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®îc coi lµ më réng khi t¨ng lîng
cung vÒ tiÒn tÖ vµ gi¶m l·i suÊt cßn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ lµ
thu hÑp khi gi¶m cung tiÒn tÖ, t¨ng l·i suÊt.
N¨m lµ chÝnh s¸ch thu nhËp tøc lµ c¸c chÝnh s¸ch vÒ
tiÒn l¬ng. NÕu chÝnh phñ t¨ng tiÒn l¬gn th× cã t¸c dông
kÝch thÝch s¶n xuÊt. CÇu t¨ng, thÊt nghiÖp gi¶m nhng gi¸ c¶
t¨ng tøc l¹m ph¸t t¨ng cao. ChÝnh s¸ch tiÒn l¬ng lµ mét
chÝnh s¸ch khã thùc hiÖn vµ ¶nh hëng cña nã rÊt s©u réng.
Vµ chÝnh phñ còng kh«ng thÓ gi¶m lîng c«ng nh©n ®îc.Do
vËy trong thêi k× l¹m ph¸t cao, tiÒn l¬ng ®îc gi÷ cæ ®Þnh
vµ dïng c¸c chÝnh s¸ch kh¸c gi¶m l¹m ph¸t.

Vai trß kinh tÕ cña Nhµ níc 22

 23

S¸u lµ chÝnh s¸ch vÒ kinh tÕ ®èi ngo¹i bao gåm ba

c«ng cô lµ tØ gi¸ hèi ®o¸i, h¹n ng¹ch quota, thuÕ quan. TØ
gi¸ gèi ®o¸i sÏ t¸c®éng ®Õn søc m¹nh cña ®ång tiÒn b¶n
®Þa, nã ¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu.
H¹n ng¹ch vµ thuÕ quan lµ c«ng cô ®Ó kiÓm so¸t xuÊt khÈu
vµ nhËp khÈu thóc ®Èy nÒn kinh tÕ trong níc còng nh b¶o
vÖ hµn ho¸ trong níc tríc sù c¹nh tranh khèc liÖt cña hµng ho¸
c¸c níc ph¸t triÓn trong khu vùc vµ thÕ giíi.
Trªn ®©y lµ c¸c c«ng cô mµ Nhµ níc ViÖt Nam ®a ra
®Ó qu¶n lÝ kinh tÕ nh»m c¸c môc tiªu nh ®iÒu hoµ quan hÖ
cung cÇu vèn, tiÒn mÆt trong x· héi… Tuy nhiªn bÊt cø c«ng
cô nµo còng cã hai mÆt cña nã. Khi kinh tÕ ph¸t triÓn thÊt
nghiÖp gi¶m t¨ng trëng m¹nh khiÕn l¹m ph¸t gia t¨ng. Do vËy
ph¶i tuú thêi k×, ®iÒu kiÖn mµ chÝnh phñ sö dông c¸c c«ng
cô ®¹t môc tiªu ®îc u tiªn nhÊt sao cho cã hiÖu qu¶.

IV.Thùc tr¹ng qu¶n lÝ Nhµ Níc ë ViÖt Nam hiÖn nay

Qua h¬n 15 n¨m ®æi míi , vai trß qu¶n lÝ kinhtÕ cña
Nhµ Nuíc ViÖt Nam ngµy cµng ®îc t¨ng cêng vµ c¶i thiÖn do
vËy nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ®· ®¹t ®îc nhiÒu thµnh c«ng
®¸ng kÓ,nh÷ng thµnh c«ng ®ã cã thÓ kÓ ra lµ:
Tèc ®é t¨ng trëng GDP h»ng n¨m cao nhÊt nh× khu
vùc ,®îc b¹n bÌ quèc tÕ ®¸nh gi¸ cao. TØ lÖ l¹m ph¸t ®îc
gi¶m xuèng ®Õn møc cã thÓ kiÎm so¸t ®îc so víi ®©u thêi
k× ®æi míi ( n¨m 1986 l¹m ph¸t lµ 877%).Sù t¨ng trëng cña
nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ngµy cµng æn ®Þnh.
®v:%
N¨m 199 199 199 199 199 199 200 200 200

Vai trß kinh tÕ cña Nhµ níc 23

 24

4 5 6 7 8 9 0 1 2
GDP 9,3 9,5 9,3 8,8 5,8 4,8 6,8 6,94 7,04
L¹m 8,8 12,7 4,5 3,6 9,2 0,1 -0,6 0,8 4
ph¸t
B¶ng 1: Tèc ®é t¨ng trëng GDP vµ tØ lÖ l¹m ph¸t cña
ViÖt Nam tõ 1994-2002
Nguån:Niªn gi¸m thèng kª 2002
Tèc ®é t¨ng trëng GDP cao khiÕn cho GDP b×nh qu©n
®Çu ngêi cña viÖt Nam còng t¨ng cao, thu nhËp b×nh qu©n
®Çu ngêi ViÖt nam hiÖn nay lµ 420 USD ,®ang lµ mét trong
nh÷ng níc cã GDP thÊp nhÊt thÕ giíi nhng víi tèc ®é t¨ng tr-
ëng GDP nh hiÖn nay th× dù tÝnh ®Õn n¨m 2015 ViÖt Nam
sÏ tho¸t khái danh s¸ch c¸c níc nghÌo.
ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m ®æi míi còng ®· x©y dùng
®îc mét c¬ cÊu kinh tÕ ngµy cµng hîp lÝ theo xu híng hiÖn
®¹i ho¸ ,c«ng nghiÖp ho¸.TØ lÖ ®ãng gãp trong GDP cña
N«ng nghiÖp ®· gi¶m dÇn vµ cña C«ng nghiÖp –DÞch vô ®·
t¨ng lªn.Sù thay ®æi trong c¬ cÊu kinh tÕ ®ã cho thÊy ®êng
lèi cña §¶ng vÒ c¬ cÊu ®ang ®îc thùc hiÖn mét c¸ch hîp
lÝ.C¬ cÊu kinh tÕ cña chóng ta ph¶n ¸nh ®óng yªu cÇu quy
luËt kinh tÕ kh¸ch quan,phï hîp víi xu thÕ ph¸t triÓn khoa häc
c«ng nghÖ,t¹o ®iÒu kiÖn cho øng dông c¸c thµnh tùu míi cña
khoa häc.C¬ cÊu kinh tÕ míi la mét c¬ cÊu kinh tÕ më,cã
quan hÖ víi bªn ngoµi,®ång thêi khai th¸c triÖt ®Ó lîi thÕ so
s¸nh cña níc ta : tµi nguyªn,lao ®éng,vÞ trÝ ®Þa lý.

TØ träng trong tæng TØ träng trong GDP

®Çu t
X· héi
86-90 91-95 96- 86-90 91-95 96-
2000 2000
N«ng 13,4 8,7 12,5 42,1 27,2 25,3

Vai trß kinh tÕ cña Nhµ níc 24

 25

nghiÖ
p
C«ng 25,7 38,7 41,2 22,9 28,8 33,9
nghiÖ
p
DÞch 60,9 52,7 46,3 35 44,1 40,8
vô
B¶ng 2: §Çu t vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ cña
ViÖt Nam
Nguån : Niªn gi¸m thèng kª
2000

Mét thµnh c«ng cã thÓ kÓ tíi ®ã lµ Nhµ Níc ViÖt Nam ®·

t¹o ra mét m«i trêng kinh tÕ æn ®Þnh , t¹o t© lÝ yªn t©m
cho c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi . Trong nh÷ng n¨m võa qua ,
ViÖt Nam lu«n lµ mét trong nh÷ng níc cã m«i trêng ®Çu t an
toµn nhÊt. §Çu t níc ngoµi vµo ViÖt Nam ngµy cµng nhiÒu dï
trªn thÕ giíi ®ang cã xu híng c¾t gi¶m FDI

198 199 199 199 199 199 199 199 Tæn

8- 2 3 4 5 6 7 8 g
199
1
Sè dù 363 206 281 374 392 367 336 260 2.57
¸n 9
Tæng 330 215 313 363 635 852 445 405 35.6
vèn 1 1 0 6 0 8 3 9 08
®Çu
t
Vèn 256 500 625 650 684 109 549 4.35
®Çu 5 7
t thªm
Vèn 207 463 100 150 200 302 405 248 14.7
thùc 2 0 0 8 7 0 37
hiÖn

B¶ng 3: T×nh h×nh FDI 11 n¨m (1988-1998)

Nguån:Vô Tµi chÝnh ®èi ngo¹i – Bé Tµi chÝnh

Vai trß kinh tÕ cña Nhµ níc 25

 26

TØ lÖ tÝch luü néi bé trong nÒn kinh tÕ cao,t¹o nguån

vèn ®Çu t cho c¸c dù ¸n ph¸t triÓ kinhtÕ .C¸c dù ¸n ®Çu t do
nguån vèn ®îc huy déng trong níc ngµy cµng t¨ng.Néi lùc
trong níc ®ang ®îc ph¸t huy cã hiÖu qu¶ vµ triÖt ®Ó h¬n

C¶ níc Quèc D©n

doanh doanh
Tæng vèn dù ¸n 3229 1573 1716
-§Õn n¨m 1998 2643 1416 1227
-N¨m 1999 568 157 489
Tæng sè vèn ®¨ng kÝ 45.552 35.690 9.862
( tØ ®ång )
-§Õn n¨m 1998 38.440 33.200 5.240
-N¨m 1999 7.112 2.490 4.622

B¶ng 4: Sè dù ¸n ®Çu t b»ng vèn trong níc

®Õn n¨m 1999
Nguån : Tæng côc thèng kª

C¬ së h¹ tÇng ngµy cµng ®îc cñng cè vµ x©y dùng ®¸p

øng nhu cÇu míi. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ViÖt Nam ®·
cã nh÷ng c«ng tr×nh mang tÝnh chiÕn lîc vÒ kinh tÕ nh ®-
êng Hå ChÝ Minh , khu läc dÇu Dung QuÊt , khu kinh tÕ më
Chu Lai , thuû ®iÖn S¬n La , c¸c khu c«ng nghiÖp,hÖ thèng
giao th«ng ,®iÖn ,viÔn th«ng ngµy cµng hiÖn ®¹i. Bé mÆt
cña c¸c thµnh thÞ vµ n«ng th«n trong c¶ níc ngµy cµng ®îc
hoµn chØnh h¬n. Bªn c¹nh ®ã sù quy ho¹ch trong chiÕn lîc
ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng ngµy cµng ®îc quan t©m vµ chó ý.
Mét thµnh tùu quan träng nhÊt lµ ®êi sèng nh©n d©n
ngµy cµng ®îc c¶i thiÖn vµ n©ng cao.TØ lÖ sè d©n sèng
trong thµnh thÞ,n¬i cã trang thiÕt bÞ phôc vô cho cuéc sèng
ngµy cµng t¨ng lªn,tØ lÖ c¸c hé ®ãi nghÌo ®· gi¶m h¼n,nhÊt
lµ khi chÝnh phñ thùc hiÖn ch¬ng tr×nh 135.S¶n lîng l¬ng
thùc ngµycµng t¨ng ,kh«ng nh÷ng ®¸p øng ®ñ nhu cÇu cña
nh©n d©n mµ cßn thóc ®Èy xuÊt khÈu.Tõ mét n¬c ph¶i
nhËp khÈu l¬ng thùcvµ xin viÖn trî l¬ng thùc cña níc
ngoµi,®Õn nay ViÖt Nam ®· trë thµnh mét trong nh÷n n¬c
xuÊt khÈu l¬ng thùc lín trªn thÕ giíi.

Vai trß kinh tÕ cña Nhµ níc 26

 27

®¬n 199 199 199 199 199 199 199 199

vÞ 1 2 3 4 5 6 7 8
Tæng TriÖ 21,9 24,2 25, 26,1 27,1 29 30,6 31,8
s¶n lîng u 8 1 5 9 5 2 4
l¬ng tÊn
thùc
G¹o TriÖ 1,03 1,95 1,7 1,95 2,1 3,0 3,6 3,8
xuÊt u 2 5
khÈu tÊn

B¶ng 5: T×nh h×nh l¬ng thùc va g¹o xuÊt khÈu

cña
ViÖt Nam tõ 1991-1998
Nguån: Niªn gi¸m thèng kª 1998
Cuèi cïng lµ hÖ thèng ph¸p luËt ®îc söa ch÷a vµ bæ
sung phï hîp víi c¬ chÕ míi vµ sù biÕn ®éng cña nÒn kinh tÕ
trong níc vµ thÕ giíi. Mét sè luË míi ra ®êi nh “ LuËt doanh
nghiÖp”...vµ mét sè luËt ®îc söa ch÷a nh “Bé luËt lao
®éng”, “LuËt ®Çu t níc ngoµi”...®ang dÇn t¹o ra hµnh lang
ph¸p lÝ thuËn lîi cho c¸c doanh nghiÖp ,c¸ nh©n, tæ chøc s¶n
xuÊt kinh doanh cã hiÖu qu¶,t¹o ®éng c cho ph¸t triÓn kinh
tÕ vµ h¹n chÕ c¸c khuyÕt tËt cña c¬ chÕ thÞ trêng t¹o ra.
Trªn ®©y lµ c¸c thµnh tùu mµ ViÖt Nam ®· ®¹t ®îc qua
h¬n 15 n¨m ®æi míi . Nh÷ng thµnh tùu ®ã ®· chøng tá vai
trß qu¶n lÝ kinh tÕ cña Nhµ níc ViÖt Nam ®ang ®îc t¨ng c-
êng vµ ph¸t huy hiÖu qu¶. Tuy nhiªn do viÖc míi b¾t ®©u
x©y dùng c¬ chÕ thÞ trßng nªn vÉn con mét sè bÊt cËp
trong c«ng t¸c qu¶n lÝ kinh tÕ cña Nhµ níc .
Mét lµ hÖ thèng ph¸p luËt tuy ®· cã söa ch÷a ,bæ sung
nhng vÉn cßn nhiÒu thiÕu sãt.§«i khi nã g©y khs kh¨n cho
cho ho¹t ®äng c¸c doanh nghiÖp .Bªn c¹nh ®ã mét sè c¸
nh©n,tæ chøc kh¸c l¹i lîi dóngù thiÐu sãt ®ã ®Ó kiÕm lêi bÊt
chÝnh.Ph¸p luËt kØ c¬ng Nhµ níc kh«ng chÊp hµnh,vÉn cßn
t×nh tr¹nh “trªn b¶o díi kh«ng nghe” ë c¸c cÊp ®Þa ph¬ng.
Hai lµ bé m¸y qu¶n lÝ hµnh chÝnh Nhµ níc vÉn cßn thiÕu
sù minh b¹ch ,chång chÐo nhau.Qu¸ tr×nh c¶i c¸ch bé m¸y
hµnh chÝnh diÔn ra rÊt chËm,thiÕu ®ång bé .Mét sè c¸n bé
cßn m¾c sai sãt lín nh tham « ,hèi lé,l·ng phÝ tiÒn cña Nhµ n-
íc vµo c¸c môc ®Ých c¸ nh©n diÔn ra cßn phæ biÕn vµ

Vai trß kinh tÕ cña Nhµ níc 27

 28

nghiªm träng trong s¶n xuÊt ,x©y dùng c¬ b¶n vµ tiªu

dïngkÓ c¶ trong bé m¸y Nhµ Níc .§iÒu ®ã dÉn tíi sù mÊt lßng
tin ë nh©n d©n.
Ba lµ hÖ thèng tiÒn l¬ng cña níc ta cßn qu¸ nhiÒu ®iÒu
bøc xóc.Theo kÕt qu¶ ®iÒu tra vÒ thu nhËp ,chi tiªu cña c¸c
hé gia ®×nh do trêng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n thùc hiÖn
th× tiÒn l¬ng chØ chiªms kho¶ng 31% trong tæng thu nhËp
cñac¸n bé c«ng chøc.TiÒn l¬ng thÊp dÉn tíi “nguån chÊt
x¸m” cña ViÖt Nam ®îc sö dông t¹i c¸c liªn doanh vµ còng
g©y ra sù sa sót phÈm chÊt cña c¸n bé,c«ng chøc Nhµ níc.
Bèn lµ qu¶n lÝ kinh tÕ Nhµ níc g¾n bã chÆt chÏ víi hÖ
thèng chÝnh trÞ,do vËy cã nhiÒu khã kh¨n trong ph©n ®Þnh
chøc n¨ng.Cã mét sè chøc n¨ng mµ §¶ng lµm thay Nhµ n-
íc,g©y ra sù khã ®iÒu chØnh.
Qua nh÷ng thµnh tùu vµ nh÷ng ®iÒu cha®¹t ®îc trªn
chóng ta cã thÓ thÊy r»ng vai trß qu¶n lÝ Nhµ níc lµ rÊt quan
träng vµ cÇn ph¶i hoµn thiÖn vµ t¨ng cêng h¬n n÷a.ChÝnh
phñ ph¶i cã nh÷ng biÖn ph¸p ph¸t huy hÕt vai trß kinh tÕ
cña m×nh,t¹o ®iÒu kiÖn h¬n n÷a cho kinh tÕ ViÖt Nam ph¸t
triÓn,n©ng cao tõng bíc ®êi sèng cña nh©n d©n.

V.C¸c gi¶i ph¸p c¬ b¶n nh»m t¨ng cêng vai trß kinh tÕ cña
Nhµ níc.
Theo tinh thÇn cña NghÞ quyÕt §¹i héi §¶ng lÇn thø IX
th× ®Ó n©ng cao vai trß kinh tÕ cña Nhµ níc th× ph¶i thùc
hiÖn c¸c gi¶i ph¸p sau ®©y.
Thø nhÊt lµ x©y dùng Nhµ níc Ph¸p quyÒn ViÖt Nam,
Nhµ níc cña nh©n d©n vµ v× nh©n d©n.N©ng cao hiÖu lùc
cña sù ®iÒu tiÕt kinh tÕ vÜ m« cña Nhµ níc th«ng qua LuËt
ph¸p. Tæ chøc l¹i bé m¸y qu¶n lý Nhµ níc theo híng gän nhÑ
h¬n ,®¬n gi¶n h¬n vµ hiÖu qu¶ h¬n.ChuyÓn h¼n hÖ thèng
qu¶n lý kinh tÕ sang chÕ ®é h¹ch to¸n kinh doanh x· héi hcñ
nghÜa vµ ®iÒu tiªts vÜ m« cña Nhµ níc.
Thø hai lµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn theo
c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lÝ cña Nhµ Níc ,trong ®ã kinh tÕ
quèc doanh gi÷ vai trß chñ ®¹o nhng còng t¹o ®iÒu kiÖn

Vai trß kinh tÕ cña Nhµ níc 28

 29

thuËn lîi h¬n n÷a cho c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c tæ chøc
ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh.Qu¶n lÝ hµnh chÝnh kh«ng
nªn can thiÖp s©u vµo qu¶n lÝ kinh doanh, n©ng cao quyÒn
tù chñ cña c¸c doanh nghiÖp.Gi¶i quýet ®óng ®¾n lîi Ých
kinh tÕ ,kÕt hîp hµi hoµ ba lîi Ých : lîi Ých x· héi ,lîi Ých tËp
thÓ vµ lîi Ých c¸ nh©n. Trong ®ã cÇn chó ý tho¶ ®¸ng kîi Ých
cña ngêi lao ®éng, v× lîi Ých cña ngêi lao ®éng lµ ®éng lùc
trùc tiÕp ,thóc ®Èy hiÖu qu¶ s¶n xuÊt, t¨ng n¨ng xuÊt lao
®éng.
Thø ba lµ më réng quan hÖ hµng ho¸ -tiÒn tÖ lµ mét néi
dung quan träng ,cã tÝnh nguyªn t¾c vµ chi phèi c¬ chÕ
qu¶n lÝ kinh tÕ cña níc ta.§æi míi mét c¸ch c¨n b¶n vÒ chÝnh
s¸ch, vËn dông ®óng ®¾n hÖ thèng quy luËt kh¸ch quan
,më réng s¶n xuÊt vµ lu th«ng hµng ho¸. Thùc chÊt lµ x©y
dùng hÖ thèng qu¶n lý theo c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lÝ
cña Nhµ níc b»ng ph¸p luËt ,quy ho¹ch, kÕ ho¹ch vµ c¸c c«ng
cô kh¸c nh»m ®Þnh híng t¹o m«i truêng vµ ®iÒu kiÖn thuËn
lîi cho s¶n xuÊt kinh doanh theo c¬ chÕ thÞ trêng, dÉn d¾t
c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®i lªn chñ nghÜa x· héi.
Thø t lµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ cña níc ta,s¾p xÕp
vµ x¸c ®Þnh l¹i c¬ cÊu s¶n xuÊt nghµnh,vïng ,c¶ níc trong
tõng chÆng ®êng ®Çu cña thêi k× qu¸ ®é ,trong ®ã kh¼ng
®Þnh N«ng nghiÖp lµ mÆt trËn hµng ®Çu , ®ång thêi ph¸t
triÓn c¸c nghµnh C«ng nghiÖp mòi nhän quan träng vµ then
chèt kh¸cvµ h¹ tÇng c¬ së cña nÒn kinh tÕ. KÕt hîp chÆt chÏ
vµ thóc ®Èy viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, s¾p xÕp vµ
tæ chøc l¹i s¶n xuÊt c¶i t¹o x· héi chñ nghÜa nÒn kinh tÕ
,tõng bíc h×nh thµnh c¬ cÊu kinh tÕ hîp lý theo ngµnh kinh
tÕ – kÜ thuËt, theo ®Þa ph¬ng vµ vïng l·nh thæ.
Thø n¨m lµ më cöa hoµ nhËp víi thÞ trêng quèc tÕ vµ
më réng quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i,tranh thñ vèn níc ngoµi
®¸p ng nhanh chãng ,thÝch hîp c¸c kinh nghiÖm tiªn tiÕn
,thµnh tùu khoa häc c«ng nghÖ,qu¶n lÝ kinh tÕ x· héi...TÊt c¶
nh»m ®a nÒn kinh tÕ lªn mét bíc ph¸t triÓn míi.
Thø s¸u lµ b¶o ®¶m ph¸t triÓn kinh tÕ g¾n víi x· héi ;
g¾n kinh tÕ víi quèc phßng ,b¶o ®¶m æn ®Þnh chÝnh trÞ
,tr¸nh c¸c cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ x· héi ,c¶i thiÖn ®êi
sèng nh©n d©n.Khèng chÕ l¹m ph¸t ,h×nh thµnh gi¸ c¶,tû
gi¸ ,l·i suÊt thÞ trêng, tõng bøoc t¹o ra thÞ trêng tiÒn tÖ,thÞ

Vai trß kinh tÕ cña Nhµ níc 29

 30

trêng vèn , cã ®iÒu tiÕt vÜ m« cña Nhµ níc.Ph¸n ®Êu gi¶m

béi chi ng©n s¸ch,®iÒu chØnh tÝch cùc c¸n c©n thong m¹i
quèc tÕ, æn ®Þnh gi¸ c¶ vµ søc mua cña ®ång tiÒn ,lµnh
m¹nh ho¸ nÒn tµi chÝnh quèc gia, b¶o ®¶m dù tr÷ cÇn
thiÕt .
Thø b¶y lµ båi dìng vµ ®µo t¹o kü n¨ng kinh doanh vµ
kü n¨ng qu¶n lý cho ®éi ngò c¸n bé .Cïng víi qu¸ tr×nh
chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng ,§¶ng vµ Nhµ níc ta thùc
hiÖn mét chÝnh s¸ch míi vÒ ®èi ngo¹i ,thùc hiÖn sù hîp t¸c
,lµm ¨n víi tÊt c¶ c¸c níc trªn c¬ së cïng cã lîi ,t«n träng lÉn
nhau ,kh«ng can thiÖp vµo c«ng viÖc néi bé cña nhau,chÝnh
s¸ch héi nhËp vµo ®êi sèng kinh tÕ quèc tÕ ..cµng ®ßi hái
c¸c c¸n bé l·nh ®¹o ph¶i cã sù hiÓu biÕt vµquen thuéc víi
nh÷ng quy t¾c vµ th«ng lÖ quèc tÕ .§©y lµ m¶ng kiÕn thøc
quan träng trong rÌn luyÖn kÜ n¨ng kinh doanh vµ qu¶n lý.
Thø t¸m lµ trong c«ng cuéc ®æi míi toµn diÖn s©u s¾c
hiÖn nay, mäi néi dung , ph¬ng thøc vµ bíc ®i ®Òu kh«ng
thÓ t¸ch rêi víi thùctiÔn ViÖt Nam vµ truyÒn thèng ViÖt Nam,
kh«ng ®îc xa rêi truyÒn thèng vµ thùc tiÔn d©n téc.
Thø chÝn lµ nhanh chãng trong viÖc ban hµnh c¸c v¨n
b¶n ph¸p luËt nh»m híng dÉn chñ tr¬ng chÝnh s¸ch míi cña
chÝnh phñ ®Ó c¸c chñ tr¬ng ,chÝnh s¸ch ®ã nhanh chãng
®Õn víi ngêi d©n mét c¸ch thuËn lîi. Còng ph¶i thùc hiÖn
viÖc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®îc b×nh ®¼ng tríc ph¸p
luËt,trong s¶n xuÊt kinh doanh.

Vai trß kinh tÕ cña Nhµ níc 30

 31

KÕt luËn
N©ng cao vai trß kinh tÕ cña Nhµ Níc ë ViÖt Nam lµ mét
vÊn ®Ò quan träng vµ còng lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan ,§èi
víi ViÖt Nam lµ mét níc ®i theo con ®êng chñ nghÜa x· héi
th× vai trß ®ã cña Nhµ níc cµng ®Æc biÖt quan träng ®Ó
x©y dùng nªn mét lùc lîng s¶n xuÊt hiÖn ®¹i tõ ®ã sÏ
h×nhthµnh nªn mét quan hÖ s¶n xuÊt míi- quan hÖ s¶n xuÊt
x· héi chñ nghÜa .Trong thêi k× qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x·
héi ,vai trß qu¶n lÝ kinh tÕ cña Nhµ níc ViÖt Nam cÇn ®îc
t¨ng cêng ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng nhiÖm vô tríc m¾t nh ph¸t
triÓn kinh tÕ ®a ®Êt níc ta trë thµnh níc c«ng nghiÖp hiÖn
®¹i ,gi÷ v÷ng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa mµ §¶ng ta ®·
®Ò ra ; c¶i thiÖn ®êi sèng nh©n d©n ,gi¶m bít sù chªnh
lÖch giµu nghÌo ,gi¶m bít tØ lÖ thÊtnghiÖp , æn ®Þnh gi¸ c¶
thÞ trêng ,ph¸t triÓn kinh tÕ ®èi ngo¹i...Nh÷ng nhiÖm vô trªn
lµ nh÷ng nhiÖm vô hÕt søc khã kh¨n ,do vËy chóng ta ph¶i
n©ng cao tr×nh ®é l·nh ®¹o ,qu¶n lÝ kinh tÕ cña c¸n bé
,viªn chøc ,c«ng chøc Nhµ níc. Chóng ta ph¶i cè g¾ng kh¾c
phôc nh÷ng mÆt yÕu kÐm cßn tån t¹i trong qu¶n lÝ kinh tÕ
cña Nhµ níc trong ®iÒu kiÖn c¬ chÕ thÞ trêng ®ang ë giai
®oan s¬ khai, mang tÝnh chÊt tù ph¸t. Lµ mét sinh viªn kinh
tÕ khi thùc hiÖn ®Ò tµi nµy ,em rÊt mong muèn ViÖt Nam
nhanh chãng tho¸t khái ®ãi nghÌo,chóng ta ph¶i ph¸t triÓn
kinh tÕ ®Ó bï l¹i nh÷ng n¨m th¸ng chóng ta bÞ chiÕn tranh
tµn ph¸. Em cã mét sè ýkiÕn sau ®©y:
Mét lµ Nhµ nuíc ph¶i thiÕt lËp nªn hÖ thèng th«ng tin
kinh tÕ – nh÷ng th«ng tin trong qu¶n lÝ vÜ m« .Chóng ta
ph¶i cã nh÷ng th«ng tin kinh tÕ chÝnh x¸c nhanh chãng vµ
phæ cËp nhanh h¬n ®Ó c¸c doanh ngiÖp n¾m b¾t thêi c¬
nhanh h¬n, nhÊt lµ trong qu¸ tr×nh héi nhËp ho¸ toµn
cÇu,kinh doanh th«ng th¬ng víi níc ngoµi. Chóng ta ph¶i
tr¸nh t×nh tr¹ng c¸c doanh nghÖp cña níc ta v× thiÕu th«ng

Vai trß kinh tÕ cña Nhµ níc 31

 32

tin mµ bÞ c¸c doang nghiÖp “ma” ë níc ngoµi lõa,hay v×

thiÕu th«ng tin mµ c¸c doanh nghiÖp níc ta bÞ thua thiÖt vÒ
mÆt ph¸p lý khi kinh doanh víi níc ngoµi.Chóng ta còng ph¶i
qu¶n lÝ th«ng tin kinh tÕ vÜ m« mét c¸ch chÆt chÏ h¬n,tr¸ch
t×nh tr¹ng th«ng tin bÞ rß rØ,c¸c tæ chøc,t nh©n lîi dông ®Ó
®Çu c¬ g©y nªn c¸c c¬n sèt, g©y bÊt æn trong x· héi nh
trong hai lÇn ®æi tiÒn hay lµ c¬n sèt xe m¸y ,x¨ng dÇu nh
gÇn ®©y.
Hai lµ cÇn chÊn chØnh l¹i c¸c doanh nghiÖp thuéc khèi
quèc doanh, ph¶i lÊy môc tiªu hiÖu qu¶ lµm ®Çu.Ph¶i døt
kho¸t t×nh tr¹ng lµm ¨n kÐm hiÖu qu¶ ,chËm ch¹p trong tiÕp
cËn c¬ chÕ míi .Ph¶i nhanh chãng ®a c¸c doanh nghiÖp
quèc doanh vµo m« h×nh tæng c«ng ty nh M« h×nh tæng
c«ng ty cña nghÞ ®Þnh 90-91.
Ba lµ ph¶i chó träng trong c«ng t¸c båi dìng vµ ®µo t¹o c¸n
bé, n©ng cao tr×nh ®é cho c¸n bé ,vµ ph¶i cã c¸c chÝnh
s¸ch thu hót nh©n tµi phôc vô cho ph¸t triÓn kinh tÕ ë c¸c
®Þa ph¬ng.Chóng ta ph¶i ®æi míi vµ hoµn thiÖn hÖ thèng
gi¸o dôc ®Ó ®µo t¹o ra nh÷ng nh©n tµi phôc vô cho ph¸t
triÓn kinh tÕ phï hîp víi xu thÕ thêi ®¹i.
Bèn lµ ph¶i cô thÓ ho¸ vµ chi tiÕt ho¸ c¸c bé luËt,luËt.
Chóng ta ph¶i dïng luËt ph¸p ®Ó ®a mäi ho¹t ®éng kinh tÕ
vµo tÇm cã thÓ kiÓm so¸t ®îc nhng kh«ng lµm mÊt quyÒn tù
chñ trong c¸c doanh nghiÖp. Ph¶i n¾m b¾t ®îc xu thÕ ph¸t
triÓn,tr¸nh t×nh tr¹ng khi sù viÖc x¶y ra råi míi söa ch÷a bè
sung.
N¨m lµ chóng ta ph¶i c¶i c¸ch h¬n n÷a ,tinh gi¶n bé
m¸y hµnh chÝnh, ph¶i cã nh÷ng biÖn ph¸p kiÓm tra c¸n bé
c«ng chøc.Ph¶i cã nh÷ng chÕ tµi xö ph¹t nh÷ng c¸n bé m¾c
khuyÕt ®iÓm, kh«ng ®îc g©y mÊt lßng tin trong nh©n d©n.

Vai trß kinh tÕ cña Nhµ níc 32

 33

Môc lôc
Trang
Lêimë®Çu 1
Néi dung 2
PhÇn A: Sù cÇn thiÕt kh¸ch quan cña vai trß kinh tÕ cña
2 Nhµ níc nãi chung
I. LÞch sö ra ®êi vµ vai trß kinh tÕ cña Nhµ níc
2
II. TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan cña viÖc h×nh thµnh
3 vai trß kinh tÕ cña Nhµ níc
PhÇn B: Sù h×nh thµnh c¬ chÕ qu¶n lÝ míi ë ViÖt Nam
5
I. C¬ chÕ qu¶n lÝ cò cña ViÖt Nam
5
II. C¬ chÕ thÞ trêng vµ sù vËn dông c¬ chÕ thÞ
7 trêng vµo ViÖt Nam

Vai trß kinh tÕ cña Nhµ níc 33

 34

PhÇn C: Sù cÇn thiÕt t¨ng cêng vai trß kinh tÕ cña

12 Nhµ níc ViÖt Nam trong c¬ chÕ míi
I. Néi dung c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lÝ cña
12 Nhµ Níc theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa
II. Môc tiªu vµ chøc n¨ng ®Ó qu¶n lÝ vÜ m« nÒn
13 kinh tÕ cña Nhµ níc ViÖt Nam
III. C«ng cô ®Ó Nhµ níc sö dông trong qu¶n lÝ vÜ m«
16
IV. Thùc tr¹ng qu¶n lÝ Nhµ níc ë ViÖt Nam hiÖn nay
18
V. C¸c gi¶i ph¸p c¬ b¶n nh»m t¨ng cêng vai trß
22 kinh tÕ cña Nhµ níc
KÕt luËn
24

Vai trß kinh tÕ cña Nhµ níc 34

 35

Tµi liÖu tham kh¶o

1. B¸o c¸o hµng n¨m , Ng©n hµng Nhµ Níc ViÖt Nam, Hµ Néi
n¨m 1997 -2000

2. C¶i c¸ch tiÒn l¬ng, Thêi b¸o Kinh tÕ Sµi Gßn, Sè 49-2002

3. Gi¸o tr×nh Kinh tÕ chÝnh trÞ, TËp II, Nhµ xuÊt b¶n Gi¸o
dôc, Hµ néi-1998

4. Gi¸o tr×nh TriÕt häc M¸c-Lªnin, TËp II, Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh
trÞ quèc gia, Hµ Néi-1998

5. GS-TS NguyÔn Duy Gia, Mét sè vÊn ®Ò vÒ Nhµ Níc qu¶n lÝ

vÜ m« nÒn kinh tÕ thÞ trêng ë ViÖt Nam, Nhµ xuÊt b¶n
ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi-1996

6. Hoµng Thanh, Bµi häc cho c«ng t¸c qu¶n lÝ, Tµi chÝnh, Sè
426-2000

7. Niªn gi¸m thèng kª, Nhµ xuÊt b¶n Thèng kª, Hµ Néi –1998,
2002

8. NghÞ quyÕt §¹i héi §¶ng lÇn thø IX

9.Qu¶n lÝ Nhµ Níc nÒn Kinh tÕ thÞ trêng trong giai ®o¹n hiÖn
nay, Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia-1998

Vai trß kinh tÕ cña Nhµ níc 35