Lêi më ®Çu

Sù chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ thÞ trêng (KTTT) theo c¬

chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña nhµ níc lµ xu híng tÊt yÕu
cña mäi x· héi. §Æc biÖt trong giai ®o¹n hiÖn nay khi mµ nÒn
kinh tÕ c¸c níc ph¸t triÓn trªn thÕ giíi ®· ®¹t tíi ®Ønh cao vµ
xu híng vËn ®éng ph¸t triÓn cña thÕ giíi ®ang tiÕn vµo thÕ
kû v¨n minh trÝ tuÖ th× sù chuyÓn ®æi KTTT theo c¬ chÕ
thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña nhµ níc lµ tÊt yÕu kh¸ch quan cña
bÊt kú mét quèc gia nµo muèn v¬n tíi vµ hoµ nhËp víi xu híng
ph¸t triÓn chung cña nh©n lo¹i. Sù ph¸t triÓn thÇn kú cña c¸c
níc Ch©u ¸ mµ ®Æc biÖt lµ c¸c níc §«ng Nam ¸ lµ mét minh
chøng cho sù thµnh c«ng cña qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi.
Sù ph¸t triÓn thÇn kú nh vò b·o cña §«ng Nam ¸, sù bïng
næ khoa häc kü thuËt víi tèc ®é chãng mÆt, quan hÖ thÕ giíi
®· bíc sang ®èi tho¹i hîp t¸c cïng nhau ph¸t triÓn ®· t¸c
®éng rÊt lín tíi ViÖt Nam.
VÒ mÆt kinh tÕ hiÖn nay ViÖt Nam vÉn lµ mét trong
nh÷ng quèc gia kÐm ph¸t triÓn. §Ó cã thÓ v¬n lªn ®¹t tr×nh
®é ph¸t triÓn ngang hµng víi c¸c quèc gia kh¸c, ViÖt Nam
cÇn ph¶i t×m cho m×nh con ®êng ph¸t triÓn phï hîp víi t×nh
h×nh kinh tÕ x· héi trong níc võa ®¶m b¶o xu thÕ ph¸t triÓn
chung cña thÕ giíi. §ã chÝnh lµ viÖc chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ
kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung quan liªu bao cÊp sang nÒn KTTT
®Þnh híng XHCN cã sù qu¶n lý cña nhµ níc.
ChÝnh v× vËy §¶ng ®· x¸c ®Þnh "viÖc chuyÓn ®æi nÒn
kinh tÕ sang KTTT ®Þnh híng XHCN" lµ rÊt cÇn thiÕt vµ §¶ng
còng nhÊn m¹nh vai trß kinh tÕ cña Nhµ níc lµ v« cïng quan
träng. Kinh nghiÖm c¸c níc c«ng nghiÖp míi vµ NhËt B¶n cho

1
thÊy vai trß kinh tÕ cña Nhµ níc lµ mét trong nh÷ng nh©n tè
quyÕt ®Þnh ®Õn sù ph¸t triÓn cña ®Êt níc. Nãi ®Õn sù ph¸t
triÓn thÇn kú cña NhËt B¶n lµ nãi tíi "hiÖu n¨ng NhËt B¶n" lµ sù
t¸c ®éng quyÕt ®Þnh do cã sù qu¶n lý nÒn kinh tÕ cña Nhµ n-
íc.
Tõ gi÷a nh÷ng n¨m 80 khi b¾t ®Çu sù nghiÖp ®æi míi,
chóng ta ®· nhËn râ vai trß ®éng lùc t lín cña Nhµ níc tíi
nÒn KTTT. Nhµ níc kh«ng nh÷ng lµ chñ thÓ mµ cßn lµ kh¸ch
thÓ. Nhµ níc tham gia vµo c¸c lo¹i quan hÖ kh¸c nhau trong
nÒn kinh tÕ. V× vËy vÊn ®Ò ®Æt ra lµ ph¶i lµm râ ®îc vai
trß kinh tÕ cña Nhµ níc vµ sö dông nã mét c¸ch cã hiÖu qu¶
®Ó thóc ®Èy qu¸ tr×nh vËn ®éng nÒn KTTT theo ®Þnh híng
XHCN theo híng cã lîi nhÊt võa ph¸t huy t¸c dông tÝch cùc vµ
h¹n chÕ ®îc nhiÒu khiÕm khuyÕt cña nÒn KTTT võa ®¶m
b¶o ®îc sù t¨ng trëng kinh tÕ, ®¶m b¶o c«ng b»ng x· héi.
ChÝnh v× nh÷ng ®iÒu ®ã, trong bµi viÕt nµy em xin
®Ò cËp víi "Vai trß kinh tÕ cña nhµ níc trong nÒn KTTT
®Þnh híng XHCN ë ViÖt Nam". §©y lµ mét vÊn ®Ò lín
muèn gi¶i quyÕt ®îc ®ßi hái ph¶i cã thêi gian c«ng søc
nghiªn cøu kh«ng dÔ g× gi¶i quyÕt trän vÑn trong bµi viÕt
ng¾n. Do ®ã ch¾c ch¾n sÏ kh«ng tr¸nh khái nhiÒu khiÕm
khuyÕt sai sãt. Em mong nhËn ®îc sù gãp ý nhËn xÐt vµ bæ
sung.

2
 Néi dung

I/ C¸c lý thuyÕt vÒ vai trß kinh tÕ cña Nhµ níc

1. Lý luËn cña Chñ nghÜa M¸c Lªnin vÒ vai trß kinh
tÕ cña Nhµ níc
Chñ nghÜa M¸c Lª nin xem xÐt nÒn kinh tÕ díi gãc ®é vÜ
m« tõ hiÖn tîng ®Õn b¶n chÊt. Chñ nghÜa M¸c Lª nin cho
r»ng trong mét nÒn kinh tÕ th× cÇn ph¶i cã sù can thiÖp cña
Nhµ níc. Mét nÒn kinh tÕ khi chuyÓn ®æi sang c¬ chÕ thÞ tr-
êng cã rÊt nhiÒu khuyÕt tËt. Nhµ níc can thiÖp vµo nÒn kinh
tÕ nh»m h¹n chÕ tèi ®a nh÷ng khuyÕt tËt vµ ph¸t huy cao
®é nh÷ng mÆt tÝch cùc cña kinh tÕ ph¸t triÓn. Theo M¸c
nÕu kh«ng cã sù can thiÖp cña Nhµ níc th× nÒn kinh tÕ
kh«ng ho¹t ®éng b×nh thêng ®îc, nã sÏ trë nªn rèi ren mÊt
c©n ®èi mét c¸ch nghiªm träng.
Díi chñ nghÜa M¸c, Nhµ níc kh«ng nh÷ng chØ cã vai trß
qu¶n lý kinh tÕ mµ cßn cã vai trß ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ ë
tÇm vÜ m« ®¶m b¶o sù ph¸t triÓn æn ®Þnh vÒ nÒn kinh tÕ,
chèng l¹m ph¸t vµ khuynh híng t¹o ra sù c©n ®èi gi÷a c¸c
ngµnh nghÒ vµ duy tr× sù c©n b»ng ®ã Nhµ níc kÕt nèi gi÷a
hai ngµnh nghÒ, c©n ®èi gi÷a cung vµ cÇu, ®iÒu tiÕt sù lu
th«ng hµng ho¸ vµ tiÒn tÖ.
Nhµ níc ®¶m b¶o tÝnh hiÖu qu¶ cho sù ph¸t triÓn, Nhµ n-
íc dïng c¸c chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, tµi chÝnh, tµi kho¸... vµ c¸c
biÖn ph¸p ®a Khoa häc kü thuËt c«ng nghÖ vµo nÒn kinh tÕ
thóc ®Èy sù nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn nhanh chãng. Víi c«ng cô
lµ hÖ thèng luËt ph¸p, Nhµ níc sö dông nh»m ®iÒu chØnh
nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn ®óng híng, b¶o ®¶m sù æn ®Þnh
ng¨n chÆn nh÷ng hiÖn tîng xÊu kh«ng ®¸ng cã.
Nh vËy, quan ®iÓm cña chñ nghÜa M¸c - Lª nin lµ ®óng
®¾n nhÊt.Trong bÊt kú mét quèc gia nµo ®Òu nhÊt thiÕt
ph¶i cã sù tham gia ®iÒu tiÕt cña Nhµ níc. Nhµ níc ®iÒu
chØnh vµ duy tr× x· héi thÝch nghi víi nh÷ng ®iÒu kiÖn míi

3
vµ t¹o ra nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho nÒn kinh tÕ. ViÖt
Nam ta theo quan ®iÓm cña chñ nghÜa M¸c - Lªnin ®· vµ
®ang x©y dùng cñng cè vai trß Nhµ níc CHXHCNVN trong
nÒn kinh tÕ.
2. Lý luËn cña trêng ph¸i cæ ®iÓn
Kh¸c víi chñ nghÜa M¸c - Lªnin, quan ®iÓm cña trêng ph¸i
cæ ®iÓn cho r»ng Nhµ nø¬c kh«ng nªn can thiÖp vµo nÒn
kinh tÕ. Hä cho r»ng thõa nhËn sù tån t¹i cña qui luËt kinh
tÕ lµ kh¸ch quan kh«ng phô thuéc vµo ý chÝ cña con ngêi.
Nh÷ng quy luËt ®ã cã kh¶ n¨ng ®¶m b¶o sù c«ng b»ng tù
nhiªn trong hÖ thèng kinh tÕ. V× vËy trêng ph¸i cæ ®iÓn t¸n
thµnh h¹n chÕ b»ng mäi c¸ch sù can thiÖp cña Nhµ níc vµo
nÒn kinh tÕ cø ®Ó cho c¸c trêng ph¸i kinh tÕ ho¹t ®éng tù
do nÒn kinh tÕ sÏ tiÕn tíi toµn dông nh©n c«ng do t¸c dông
cña hai lùc cung cÇu. Trêng ph¸i cæ ®iÓn ra ®êi khi chÕ
®é phong kiÕn vÉn cßn tån t¹i vµ do ®ã ®· ¶nh hëng phÇn
nµo tíi quan ®iÓm cña hä.
Sù ph¸t sinh c¸c qu¶n ®iÓm cña trêng ph¸i cæ ®iÓn vÒ
Nhµ níc b¾t nguån tõ c¸c häc thuyÕt cña trêng ph¸i träng
n«ng mµ ®iÓn h×nh häc thuyÕt "luËt tù nhiªn" cña F.
Quesnay. §©y lµ t tëng trung t©m trong häc thuyÕt cña
Quesnay. ¤ng cho r»ng trong x· héi tÝnh ngÉu nhiªn kh«ng
chiÕm vÞ trÝ thèng trÞ mµ tÝnh tÊt yÕu tÝnh quy luËt míi
chiÕm vÞ trÝ thèng trÞ. Trong lý thuyÕt vÒ "luËt tù nhiªn" «ng
thõa nhËn vai trß tù do c¸ nh©n coi ®ã lµ luËt tù nhiªn cña
con ngêi ¤ng ®ßi cã sù c¹nh tranh tù do gi÷a nh÷ng ngêi
s¶n xuÊt hµng ho¸. Theo «ng yÕu tè kh«ng thÓ thiªu ®îc cña
"luËt tù nhiªn" lµ thõa nhËn quyÒn bÊt kh¶ x©m ph¹m ®èi víi
së h÷u c¸ nh©n.
Nhng néi dung ®ã nãi lªn r»ng "luËt tù nhiªn" cña
Quesnay ph¶n ¸nh yªu cÇu ph¸t triÓn cña t b¶n víi nh÷ng
yÕu tè bªn trong mµ Nhµ níc kh«ng nªn can thiÖp vµo kinh

4
tÕ. ¤ng cho r»ng chÝnh s¸ch tù do kinh tÕ lµ ®óng ®¾n
nhÊt.
Sù ph¸t triÓn c¸c quan ®iÓm cña trêng ph¸i cæ ®iÓn
ph¶i nh¾c tíi AdamSmith (1723 - 1790) ¤ng lµ nhµ kinh tÕ
chÝnh trÞ häc cæ ®iÓn næi tiÕng ë Anh vµ trªn thÕ giíi, ¤ng
lµ con ngêi tµi n¨ng 14 tuæi ®· vµo ®¹i häc. T tëng cña «ng
thÊm nhuÇn nguyªn lý triÕt häc cña Scotlen. A.Smith lµ nhµ
t tëng tiªn tiÕn cña giai cÊp t s¶n «ng muèn thñ tiªu ph©n
tÝch phong kiÕn më ®êng cho CNTB ph¸t triÓn vµ xem chÕ
®é TBCN lµ hîp lý duy nhÊt. ThÕ giíi quan cña A.Smith chñ
yÕu lµ duy vËt nhng chñ nghÜa duy vËt ë «ng cßn mang tÝnh
chÊt tù ph¸t m¸y mãc cha biÕt phÐp biÖn chøng duy vËt «ng
thõa nhËn c¸c quy luËt kinh tÕ kh¸ch quan vµ t tëng tù do
kinh tÕ. ¤ng ®a ra lý thuyÕt "Bµn tay v« h×nh" vµ nguyªn lý
"nhµ níc kh«ng can thiÖp" vµo ho¹t ®éng nÒn kinh tÕ. Theo
«ng "Bµn tay v« h×nh" chÝnh lµ quy luËt kinh tÕ kh¸ch quan
tù ph¸t ho¹t ®éng chi phèi ho¹t ®éng cña con ngêi. HÖ thèng
c¸c quy luËt kinh tÕ kh¸ch quan ®ã cßn gäi lµ "TrËt tù tù
nhiªn". Theo «ng nÒn kinh tÕ ph¶i ph¸t triÓn trªn c¬ së tù do
kinh tÕ sù vËn ®éng cña thÞ trêng do quan hÖ cung cÇu vµ
sù biÕn ®æi tù ph¸t cña gi¸ c¶ hµng ho¸ trªn thÞ trêng. Smith
cho r»ng chÕ ®é x· héi mµ trong ®ã tån t¹i s¶n xuÊt vµ trao
®æi hµng ho¸ lµ mét chÕ ®é b×nh thêng, nÒn kinh tÕ
b×nh thêng lµ nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn trªn c¬ së tù do c¹nh
tranh. Theo «ng chÕ ®é b×nh thêng ®îc x©y dùng trªn c¬
së "trËt t tù nhiªn". ChÕ ®é kh«ng b×nh thêng lµ s¶n phÈm
cña sù dèt n¸t.
NÕu Quesnay cho r»ng "luËt tù nhiªn" chØ trë thµnh hiÖn
thùc trong nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi th× A.Smith cho r»ng
"TrËt tù tù nhiªn" ®îc thÓ hiÖn trong mäi x· héi kh«ng phô
thuéc vµo ®iÒu kiÖn nµo. Theo «ng qui luËt kinh tÕ lµ v«
®Þnh. MÆc dï chÝnh s¸ch kinh tÕ cã thÓ k×m h·m hoÆc
thóc ®Èy sù t¸c ®éng cña qui luËt kinh tÕ nhng Smith

5
cho r»ng sù ph¸t triÓn b×nh thêng lµ sù tù ®iÒu tiÕt kh«ng
cÇn cã sù can thiÖp cña Nhµ níc vµo kinh tÕ. Theo ¤ng Nhµ n-
íc cã nh÷ng chøc n¨ng sau:
- B¶o vÖ x· héi chèng l¹i b¹o lùc vµ bÊt c«ng cña c¸c d©n
téc kh¸c.
- B¶o vÖ mäi thµnh viªn trong x· héi tr¸nh khái bÊt c«ng
vµ ¸p lùc cña thµnh viªn kh¸c.
- §«i khi Nhµ níc còng thÓ hiÖn mét vµo chøc n¨ng kinh tÕ
khi nh÷ng nhiÖm vô nµy vît qu¸ kh¶ n¨ng cña nh÷ng nghiÖp
riªng biÖt nh x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng, c«ng tr×nh c«ng
céng lín...
Nh vËy Smith cho r»ng sù ho¹t ®éng cña "bµn tay v«
h×nh" sÏ ®a nÒn kinh tÕ ®Õn sù c©n b»ng mµ kh«ng cÇn sù
can thiÖp cña Nhµ níc vµ chÝnh phñ còng kh«ng nªn can
thiÖp lµm g×.
Nhng c¸c nhµ kinh tÕ häc t s¶n cæ ®iÓn ®· m¾c ph¶i sai
lÇm khi cho r»ng kh«ng cÇn Nhµ níc can thiÖp vµo nÒn kinh
tÕ. Tõ nh÷ng n¨m 30 cña TK 19, c¸ch m¹ng chñ nghÜa ë Anh
hoµn thµnh, vµ tõ 1825 trë ®i c¸c cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ
lÆp l¹i liªn tôc vµ cã chu kú vµ gÇn ®©y nhÊt lµ khñng ho¶ng
kinh tÕ Th¸i Lan sang Hµn Quèc, In®«nªsia.... Nh÷ng hiÖn t-
îng kinh tÕ míi n¶y sinh nh khñng ho¶ng thÊt nghiÖp, sù ph¸
s¶n cña nh÷ng ngêi s¶n xuÊt nhá... Sù sai lÇm cña hä lµ hä
®· xa rêi ph¬ng ph¸p tr×u tîng ho¸ khoa häc mµ chØ xem
xÐt hÖ thèng ho¸ c¸c hiÖn tîng bÒ ngoµi mµ kh«ng ®i s©u
ph©n tÝch c¸c b¶n chÊt bªn trong cña qu¸ tr×nh kinh tÕ. §iÒu
®ã chøng tá "bµn tay v« h×nh" kh«ng thÓ ®¶m b¶o cho
nh÷ng ®iÒu kiÖn æn ®Þnh cho nÒn kinh tÕ thÞ trêng ph¸t
triÓn".
3. Lý luËn cña trêng ph¸i t©n cæ ®iÓn.
Cuèi TK19 ®Çu TK 20 do nh÷ng m©u thuÉn vèn cã cña
CNTB ngµy cµng s©u s¾c vµ nh÷ng khã kh¨n vÒ kinh tÕ thÊt
nghiÖp ngµy cµng t¨ng, do nh÷ng hiÖn tîng kinh tÕ míi n¶y

6
sinh ®ßi hái ph¶i cã sù ph©n tÝch nh÷ng hiÖn tîng míi ®ã.
Tríc bèi c¶nh ®ã häc thuyÕt kinh tÕ cña trêng ph¸i t©n cæ
®iÓn x· héi nh»m gi¶i thÝch c¸c hiÖn tîng kinh tÕ míi vµ
chèng quan ®iÓm cña chñ nghÜa M¸c.
Ph¬ng ph¸p luËn cña trêng ph¸i t©n cæ ®iÓn lµ c¸ch
tiÕp cËn chñ quan ®èi víi c¸c hiÖn tîng kinh tÕ c¸c nhµ t©n
cæ ®iÓn chñ tr¬ng ph©n tÝch c¸c hiÖn tîng kinh tÕ trong
c¸c xÝ nghiÖp riªng biÖt råi rót ra kÕt luËn chung cho toµn x·
héi ®iÒu ®ã dÉn ®Õn rÊt nhiÒu thiÕu sãt vµ sai lÇm. Ph¬ng
ph¸p cña hä chØ lµ ph¬ng ph¸p ph©n tÝch vi m«.
Trêng ph¸i cæ ®iÓn míi dùa vµo yÕu tè t©m lý chñ quan
®Ó gi¶i thÝch c¸c hiÖn tîng vµ qu¸ tr×nh kinh tÕ x· héi, hä
cñng cè lý thuyÕt gi¸ trÞ chñ quan. Trêng ph¸i t©n cæ ®iÓn
muèn biÕn kinh tÕ chÝnh trÞ thµnh khoa häc kinh tÕ thuÇn
tuý kh«ng cã mèi liªn hÖ víi c¸c ®iÒu kiÖn chÝnh trÞ - x· héi
vµ còng gièng nh trêng ph¸i cæ ®iÓn c¸c nhµ kinh tÕ häc tr-
êng ph¸i t©n cæ ®iÓn ñng hé tù do c¹nh tranh chèng l¹i sù
can thiÖp cña Nhµ níc vµo kinh tÕ. Vai trß cña chÝnh phñ
kh«ng quan ®iÓm cña hä lµ rÊt mê nh¹t. C¸c häc thuyÕt cña
hä ¸p dông réng r·i vµo kinh tÕ, t tëng cña hä nÆng vÒ mÆt
lîng vµ bá qua mÆt chÊt. Nh vËy hä kh«ng thÓ chØ ra mét
c¸ch hoµn chØnh c¸c qui luËt c¸c ph¹m trï kinh tÕ. Hä ®a ra lý
thuyÕt kinh tÕ tù ®iÒu chØnh v× vËy quan ®iÓm cña hä lµ
kh«ng cÇn ®Õn sù can thiÖp cña Nhµ níc vµo nÒn kinh tÕ. Hä
tin tëng ch¾c ch¾n vµo c¬ chÕ thÞ trêng tù ph¸t sÏ ®¶m
b¶o th¨ng b»ng cung cÇu ®¶m b¶o cho nÒn kinh tÕ ph¸t
triÓn. Nh vËy quan ®iÓm cña trêng ph¸i nµy cã rÊt nhiÒu giíi
h¹n vµ ®ù¬c gäi lµ trêng ph¸i giíi h¹n.
4. Lý luËn cña trêng ph¸i Keynes
Vµo 30 cña thÕ kû 20 khñng ho¶ng kinh tÕ diÔn ra thêng
xuyªn. T×nh tr¹ng thÊt nghiÖp nghiªm träng ®· lµm cho c¸c lý
thuyÕt tù ®iÒu chØnh kinh tÕ cña trêng ph¸i cæ ®iÓn t©n
cæ ®iÓn tá ra kÐm hiÖu qu¶. Thùc tiÔn chøng minh r»ng c¸c

7
lý thuyÕt kinh tÕ cho r»ng sù ho¹t ®éng cña c¸c qui luËt kinh
tÕ kh¸ch quan sÏ tù ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ vµ ®a ®Õn sù
c©n b»ng mµ kh«ng cÇn ®Õn sù can thiÖp cña Nhµ níc tá ra
thiÕu tÝnh chÊt x¸c ®¸ng. Sù ph¸t triÓn nhanh chãng cña lùc
lîng s¶n xuÊt vµ sù x· héi ho¸ lùc lîng s¶n xuÊt ®ßi hái ph¶i cã
sù can thiÖp ®iÒu chØnh cña Nhµ níc ®èi víi sù ph¸t triÓn
kinh tÕ. Tríc thùc tÕ ®ã häc thuyÕt "chñ nghÜa t b¶n ®îc
®iÒu tiÕt" cña John M. Keynes (1883 - 1946) ra ®êi.
§Æc trng næi bËt cña Keynes lµ ph¬ng ph¸p ph©n tÝch
vÜ m« trong sù ph©n tÝch kinh tÕ. Keynes cho r»ng viÖc
ph©n tÝch kinh tÕ ph¶i xuÊt ph¸t tõ tæng lîng lín ®Ó nghiªn
cøu mèi liªn hÖ gi÷a c¸c tæng lîng vµ khuynh híng vËn ®éng
cña chóng. Keynes ®¸nh gi¸ cao vai trß ®iÒu tiÕt cña Nhµ níc
vµ xem nhÑ c¬ chÕ tù ®iÒu tiÕt cña thÞ trêng. Keynes kh«ng
t¸n ®ång quan ®iÓm cña trêng ph¸i cæ ®iÓn vµ t©n cæ
®iÓn vÒ sù c©n b»ng kinh tÕ dùa trªn c¬ së tù ®iÒu tiÕt cña
thÞ trêng. ¤ng cho r»ng khñng ho¶ng vµ thÊt nghiÖp do
chÝnh s¸ch lçi thêi kh«ng can thiÖp cña Nhµ níc, tù do kinh tÕ
g©y ra. Theo «ng muèn cã c©n b»ng kinh tÕ, Nhµ níc ph¶i
can thiÖp kinh tÕ thÓ hiÖn ®iÒu chØnh kinh tÕ. ¤ng cho r»ng
Nhµ níc ph¶i ®iÒu tiÕt ë tÇm vÜ m« míi gi¶i quyÕt ®îc viÖc
lµm t¨ng thu nhËp, khuyÕn khÝch ®Çu t vµ gi¶m tiÕt kiÖm.
Cã nh vËy míi gi¶i quyÕt ®îc t×nh tr¹ng khñng ho¶ng vµ thÊt
nghiÖp thóc ®Èy kinh tÕ ph¸t triÓn. ¤ng ®¸nh gi¸ cao vai trß
cña hÖ thèng thuÕ kho¸ cña Nhµ níc vµo sù ®iÒu chØnh cña
Nhµ níc ®èi víi nÒn kinh tÕ, theo «ng tríc hÕt Nhµ níc cÇn
thÓ hiÖn ®Ó t¨ng cÇu cã hiÖu qu¶. Nhµ níc ph¶i cã ch¬ng
tr×nh ®Çu t rÊt qui m« bëi qua ®ã Nhµ níc can thiÖp vµo
kinh tÕ t¸c ®éng côc diÖn cña thÞ trêng. Nhµ níc ph¶i cã
biÖn ph¸p ®Ó kÝch thÝch tiªu dïng s¶n xuÊt muèn vËy ph¶i
sö dông ng©n s¸ch ®Ó kÝch thÝch ®Çu t cña t nh©n.
Tuy nhiªn Keynes chñ tr¬ng khuyÕn khÝch mäi ho¹t
®éng ®Ó n©ng cao tæng cÇu vµ t¨ng khèi lîng viÖc lµm kÓ

8
c¶ ho¹t ®éng ¨n b¸m kh«ng cã lîi cho nÒn kinh tÕ nh qu©n sù
ho¸ nÒn kinh tÕ, s¶n xuÊt vò khÝ miÔn sao t¹o ra viÖc lµm.
Nh vËy quan ®iÓm cña Keynes vÉn cßn nh÷ng thiÕu sãt.
Sau 4 n¨m thÓ hiÖn häc thuyÕt Keynes th× nÒn kinh tÕ l¹i
mét lÇn chÊn ®éng. N¹n thÊt nghiÖp kh«ng ®îc kh¾c phôc
mµ cã xu híng gia t¨ng, thÞ trêng "l¹m ph¸t cã ®iÒu tiÕt" lµm
cho l¹m ph¸t trÇm träng h¬n. Sai lÇm cña Keynes lµ khi ®¸nh
gi¸ cao vai trß qu¶n lý cña Nhµ níc «ng l¹i bá qua vai trß cña
c¬ chÕ thÞ trêng v× vËy c¸c hiÖn tîng mµ «ng xem xÐt cha
thËt sù hoµn chØnh.
II. NÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng XHCN vµ vai trß kinh tÕ
cña Nhµ níc ë ViÖt Nam
1. TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan cña viÖc chuyÓn ®æi
KTTT theo c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý Nhµ níc.
a. §Þnh nghÜa: C¬ chÕ thÞ trêng lµ tæng thÓ nh÷ng mèi
quan hÖ kinh tÕ c¸c ph¹m trï kinh tÕ vµ qui luËt kinh tÕ cã
quan hÖ h÷u c¬ víi nhau cïng t¸c ®éng ®Ó ®iÒu tiÕt cung -
cÇu gi¸ c¶ cïng nh÷ng hµnh vi cña ngêi tham gia thÞ trêng
nh»m gi¶i quyÕt 3 vÊn ®Ò c¬ b¶n: S¶n xuÊt c¸i g×, s¶n
xuÊt nh thÕ nµo, s¶n xuÊt cho ai?
C¸c mèi quan hÖ trong c¬ chÕ thÞ trêng chÞu sù t¸c
®éng cña c¸c qui luËt kinh tÕ kh¸ch quan nh qui luËt gi¸ trÞ,
qui luËt cung cÇu, qui luËt lu th«ng tiÒn tÖ. §éng lùc cña c¸c
mèi quan hÖ nµy lµ lîi nhuËn trong m«i trêng c¹nh tranh. §ã
lµ c¬ chÕ tù ®iÒu tiÕt trong m«i trêng c¹nh tranh. Næi bËt
c¬ chÕ thÞ trêng lµ c¬ chÕ cã rÊt nhiÒu u ®iÓm:
- C¬ chÕ thÞ trêng lµ c¬ chÕ n¨ng ®éng nh¹y c¶m cã kh¶
n¨ng tù ®éng ®iÒu tiÕt nÒn s¶n xuÊt x· héi tøc lµ sù ph©n
bæ s¶n xuÊt vµo c¸c khu vùc c¸c ngµnh kinh tÕ hay s¶n xuÊt
c¸i g× nh thÕ nµo ®Òu do thÞ trêng quyÕt ®Þnh mµ kh«ng
cÇn bÊt cø sù ®iÒu khiÓn nµo.

9
 - C¬ chÕ thÞ trêng ®¸p øng ®îc nh÷ng nhu cÇu ®a d¹ng
phøc t¹p cña ngêi tiªu dïng, tù ®éng kÝch thÝch sù ph¸t triÓn
cña s¶n xuÊt, t¨ng cêng chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt.
- C¬ chÕ thÞ trêng mang tÝnh hiÖu qu¶ cao: C¸c doanh
nghiÖp muèn thu ®îc lîi nhuËn cao th× ®ßi hái ph¶i tiÕt
kiÖm chi phÝ s¶n xuÊt, kÝch thÝch tiÕn bé cña KHKTCN.
- C¬ chÕ thÞ trêng thóc ®Èy sù c¹nh tranh lµm cho s¶n
phÈm hµng ho¸ cã chÊt lîng cao h¬n, gi¸ thµnh c¸c s¶n phÈm
gi¶m.
Bªn c¹nh nh÷ng mÆt tÝch cùc trªn c¬ chÕ thÞ trêng cßn
rÊt nhiÒu khuyÕt tËt vµ m©u thuÉn nh sau:
- C¬ chÕ thÞ trêng lµ c¬ chÕ tù ®iÒu tiÕt ch¹y theo lîi
nhuËn, c¸c nhµ s¶n xuÊt, s¶n xuÊt qu¸ nhiÒu mét lo¹i s¶n
phÈm hµng ho¸ vµo ®ã g©y ra Õ thõa dÉn ®Õn sù khñng
ho¶ng l·ng phÝ.
- C¬ chÕ thÞ trêng g©y mÊt c©n b»ng x· héi. TÝnh c¹nh
tranh cña c¬ chÕ lµm x· héi lµm x· héi ph©n ho¸ giµu nghÌo,
giai cÊp.
- C¬ chÕ thÞ trêng g©y mÊt æn ®Þnh mÊt c©n ®èi
trong s¶n xuÊt x· héi. Thùc tÕ cho thÊy c¬ chÕ thÞ trêng lµ
nguyªn nh©n cña c¸c vÊn ®Ò l¹m ph¸t vµ thÊt nghiÖp.
- C¬ chÕ thÞ trêng g©y ra c¸c phÕ th¶i lµm « nhiÔm m«i
trêng.
- C¸c doanh nghiÖp ch¹y theo lîi nhuËn bÊt chÊp tÊt c¶
lµm hµng gi¶ lËu thuÕ...
b. TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan cña viÖc chuyÓn ®æi hµng
ho¸ sang KTTT cã sù qu¶n lý cña Nhµ níc ViÖt Nam.
Tríc kia nÒn kinh tÕ níc ta lµ nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸
quan liªu bao cÊp. Trªn thùc tÕ Nhµ níc chØ thõa nhËn mét
thµnh phÇn kinh tÕ XHCN víi 2 lo¹i h×nh së h÷u lµ toµn d©n
vµ tËp thÓ. C¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c bÞ h¹n chÕ mét c¸ch
tèi ®© thËm chÝ bÞ triÖt tiªu kinh tÕ t nh©n kh«ng ®îc
phÐp tån t¹i vµ ho¹t ®éng. Nhµ níc thÓ hiÖn qu¶n lý kinh tÕ

10
th«ng qua hÖ thèng chØ tiªu ph¸p lÖnh chi tiÕt víi chÕ ®é
cÊp ph¸t vµ giao nép theo quan hÖ hiÖn vËt lµ chñ yÕu. Nhµ
níc bao cÊp toµn bé vµ can thiÖp qu¸ s©u vµo c¸c ho¹t ®éng
kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp c¸c HTX, c¸c tæ s¶n xuÊt.
QuyÕt ®Þnh tÊt c¶ trõ kÕ ho¹ch s¶n xuÊt, gi¸ c¶ s¶n phÈm,
thÞ trêng tiªu thô ®Õn lç l·i vµ biªn chÕ cña c¸c doanh
nghiÖp. Nhµ níc thµnh lËp ra Uû ban vËt gi¸ ®Ó quyÕt ®Þnh
gi¸ c¶ s¶n phÈm nhng Nhµ níc l¹i kh«ng chÞu tr¸ch nhiÖm g×
vÒ vËt chÊt víi c¸c quyÕt ®Þnh cña m×nh. C¸c doanh nghiÖp
th× kh«ng cã quyÒn tù chñ vÒ tµi chÝnh vµ còng kh«ng bÞ
rµng buéc tr¸ch nhiÖm víi kÕt qu¶ kinh doanh. C¬ quan hµnh
chÝnh Nhµ níc l¹i can thiÖp qu¸ s©u vµo nÒn kinh tÕ. Bé m¸y
qu¶n lý kinh tÕ ®îc tæ chøc cång kÒnh nhng l¹i tá ra kÐm
hiÖu qu¶. Mäi quyÕt ®Þnh quan träng ®Òu xuÊt ph¸t tõ
Trung ¬ng, biªn chÕ cña bé m¸y qu¶n lý kinh tÕ ngµy cµng
ph×nh to nhng n¨ng lùc l¹i yÕu kÐm phong c¸ch qu¶n lý quan
liªu cöa quyÒn. C¸n bé qu¶n lý kÐm n¨ng lùc, tr×nh ®é
chuyªn m«n thÊp hä chñ yÕu xuÊt ph¸t tõ nh÷ng ngêi cã
c«ng víi c¸ch m¹ng. Trong ph©n phèi chñ yÕu ph©n phèi
theo chñ nghÜa b×nh qu©n nªn ngêi lao ®éng kh«ng n¨ng
®éng s¸ng t¹o, kh«ng nhiÖt t×nh lµm viÖc kh«ng quan t©m
tíi tiÕt kiÖm ®Çu t... nªn n¨ng suÊt lao ®éng thÊp kÐm vµ
ngµy cµng gi¶m xuèng chi phÝ th× t¨ng lªn dÉn tíi sù thua lç
cña c¸c doanh nghiÖp c¸c HTX vµ c¸c tæ s¶n xuÊt... HiÖu
qu¶ kinh tÕ trong thêi kú nµy rÊt thÊp do chØ ®Çu t vµ s¶n
xuÊt theo kÕ ho¹ch mµ kh«ng tÝnh tíi nhu cÇu cña nÒn kinh
tÕ vµ x· héi, s¶n xuÊt kh«ng phï hîp víi tiªu dïng g©y ra mét
sù l·ng phÝ lín. Do kh«ng cã c¹nh tranh nªn c«ng nghÖ, KHKT
chËm ®æi míi chÊt lîng s¶n phÈm ngµy cµng thÊp, gi¸ c¶
ngµy cµng cao do chi phÝ s¶n xuÊt qu¸ lín. Hµng ho¸ trªn thÞ
trêng thiÕu hôt nghiªm träng kinh tÕ chËm ph¸t triÓn, thêi
kú nµy do níc ta chó ý tr«ng chê vµo c¸c viÖn trî vèn vµ hµng
ho¸ tõ níc ngoµi. Khi nguån viÖn tõ níc ngoµi gi¶m vµ chÊm

11
døt, nÒn kinh tÕ kh«ng theo kÞp ®µ r¬i vµo khñng ho¶ng s¶n
xuÊt tr× trÖ ®×nh ®èn, hµng ho¸ khan hiÕm, gi¸ c¶ cao dÉn
®Õn l¹m ph¸t cã thêi kú l¹m ph¸t vît møc 700% ®êi sèng ngêi
lao ®éng ngµy cµng khã kh¨n h¬n.
MÆt kh¸c còng trong thêi kú nµy nÒn kinh tÕ cña c¸c
quèc gia trong khu vùc ®ang ph¸t triÓn m¹nh. NÒn kinh tÕ ë
c¸c níc c«ng nghiÖp míi ph¸t triÓn, nghiªn cøu chñ yÕu lµ
thµnh phÇn kinh tÕ t b¶n t nh©n vµ Nhµ níc chØ ®ãng vai trß
híng dÉn ®Òn kinh tÕ ph¸t triÓn th«ng qua c¸c kÕ ho¹ch
trung h¹n vµ dµi h¹n. Nhµ níc kh«ng can thiÖp trùc tiÕp mµ
t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó c¸c doanh nghiÖp c¹nh tranh tù do trªn thÞ
trêng. ChÝnh v× vËy tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ ë c¸c níc nµy
lµ rÊt cao, ®êi sèng nh©n d©n n©ng lªn râ rÖt.
Tríc sù suy tho¸i kinh tÕ nghiªm träng, tríc xu híng ph¸t
triÓn liªn tôc cña c¸c níc trog khu vùc vµ trªn thÕ giíi ®Æt
nÒn kinh tÕ níc ta tíi sù bøc b¸ch ph¶i ®æi míi.
Tõ ®¹i héi VI, cña §¶ng ta ®· chñ tr¬ng ph¸t triÓn nÒn
kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn vµ thùc hiÖn chuyÓn ®æi c¬ chÕ
kÕ ho¹ch ho¸ sang c¬ chÕ thÞ trêng ®Þnh híng XHCN. §Õn
®¹i héi VII, §¶ng ta x¸c ®Þnh râ viÖc chuyÓn ®æi nÒn kinh
tÕ kÕ ho¹ch hãa tËp trung sang nÒn KTTT ®Þnh híng XHCN
cã sù qu¶n lý cña Nhµ níc. Xem xÐt díi gãc ®é khoa häc, viÖc
chuyÓn ®æi nµy lµ hoµn toµn ®óng ®¾n phï hîp víi thùc tÕ
cña níc ta, phï hîp víi c¸c quy luËt kinh tÕ víi xu thÕ cña thêi
®¹i.
2. §Æc trng cña nÒn KTTT ë ViÖt Nam hiÖn nay.
ChuyÓn nÒn kinh tÕ ho¹t ®éng theo c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸
tËp trung hµnh chÝnh quan liªu bao cÊp sang ph¸t triÓn nÒn
kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn theo c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n
lý cña Nhµ níc theo ®Þnh híng XHCN lµ néi dung b¶n chÊt vµ
®Æc ®iÓm kh¸i qu¸t nhÊt cña níc ta trong giai ®o¹n hiÖn
nay vµ c¶ t¬ng lai.

12
 a. Trªn thùc tÕ nÒn KTTT cã nh÷ng ®Æc trng c¬ b¶n sau
®©y:
Thø nhÊt trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng th× c¬ chª ph¸t huy
vai trß tù ®iÒu tiÕt cña thÞ trêng. KTTT t¹o cho c¸c chñ thÓ
kinh tÕ cã tÝnh tù chñ rÊt cao cã nghÜa lµ c¸c chñ thÓ tù
quyÕt ®Þnh s¶n xuÊt, tù chi phÝ vµ tù chÞu tr¸ch nhiÖm ®èi
víi kÕt qu¶ s¶n xuÊt vµ kinh doanh cña m×nh. C¸c chñ thÓ tù
do liªn kÕt liªn doanh hîp t¸c s¶n xuÊt. V× lîi Ých cña chÝnh
c¸c chñ thÓ nªn c¸c chñ thÓ t×m mäi c¸ch ®Ó thu lîi nhuËn.
V× vËy mµ c¸c s¶n phÈm hµng ho¸ ®a d¹ng phong phó chÊt
lîng cao vµ gi¸ thµnh rÎ. Cã thÓ nãi c¬ chÕ thÞ trêng ®· ph¸t
huy tÝnh chñ ®éng s¸ng t¹o cña c¸c chñ thÓ, n©ng cao tinh
thÇn tr¸ch nhiÖm cña nhµ s¶n xuÊt víi doanh nghiÖp.
§Æc trng næi bËt thø hai chÝnh lµ sù phong phó cña s¶n
phÈm hµng ho¸ trªn thÞ trêng. Mäi ngêi ®îc tù do mua b¸n
trao ®æi, u thÕ cña KTTT ph¶n ¸nh tr×nh ®é cao cña n¨ng
suÊt lao ®éng vµ sù ph¸t triÓn nhanh chãng cña thÞ trêng.
Hµng ho¸ ®îc c¶i tiÕn mÉu m· chÊt lîng liªn tôc lµ do c¸c nhµ
s¶n xuÊt ®Çu t KHKT & CN vµ do tr×nh ®é tay nghÒ cao cña
lùc lîng lao ®éng.
Ba lµ: ph¸t huy tÝnh n¨ng ®éng cña c¬ chÕ thÞ trêng,
viÖc tù do ho¸ th¬ng m¹i, tù do ho¸ gi¸ c¶ ®îc h×nh thµnh vµ
ngµy cµng ®îc ®æi míi. Gi¸ c¶ ®îc h×nh thµnh ngay trªn thÞ
trêng, nã chÞu sù t¸c ®éng cña c¹nh tranh.
Bèn lµ: C¹nh tranh lµ mét tÊt yÕu cña KTTT. C¸c chñ thÓ
doanh nghiÖp muèn thu nhiÒu lîi nhuËn th× ph¶i ®ua nhau
c¶i tiÕn kü thuËt ¸p dông KHKTCN míi vµo s¶n xuÊt ®Ó n©ng
cao n¨ng suÊt lao ®éng gi¶m hao phÝ lao ®éng tíi møc tèi
thiÓu nhê ®ã mµ nÒn kinh tÕ cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn nhanh
chãng.
N¨m lµ: KTTT lµ hÖ thèng kinh tÕ më cöa giao lu trao ®æi
víi thÞ trêng níc ngoµi nhng ®îc ®Æt díi sù kiÓm so¸t cña nhµ
níc.

13
 b. Thùc tr¹ng nÒn KTTT níc ta hiÖn nay.
- Tõ nh÷ng n¨m ®æi míi trë l¹i ®©y nÒn KTTT níc ta
®ang tõng bíc chuyÓn tõ nÒn kinh tÕ tËp trung sang c¬ chÕ
thÞ trêng cã sù ®iÒu tiÕt vÜ m« cña Nhµ níc. C¬ chÕ nµy
thùc sù ®· ph¸t huy ®îc vai trß tù ®iÒu tiÕt cña thÞ trêng bíc
®Çu h×nh thµnh thÞ trêng c¹nh tranh lµm cho hµng ho¸ ®îc
lu th«ng, gi¸ c¶ æn ®Þnh nÒn kinh tÕ tho¸t khái t×nh tr¹ng
khñng thiÕu.
- NÒn kinh tÕ mét thµnh phÇn kinh tÕ tríc kia ®ang
chuyÓn sang nÒn kinh tÕ 5 thµnh phÇn víi c¸c h×nh thøc së
h÷u kh¸c nhau nhng sù ho¹t ®éng nµy cha ®ång ®Òu vµ ch-
a cã ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó ph¸t triÓn.
- C¬ chÕ tµi chÝnh, tiÒn tÖ, tÝn dông, gi¸ c¶, tû gi¸ tõng
bíc ®îc h×nh thµnh vµ ®æi míi
- Tuy nhiªn c¬ chÕ thÞ trêng ë ViÖt NamhiÖn nay cßn
thiÕu ®ång bé mang tÝnh tù ph¸t.
NÒn kinh tÕ chñ yÕu lµ s¶n xuÊt nhá, sù qu¶n lý tá ra
yÕu kÐm vµ kh«ng cã hiÖu qu¶. T×nh tr¹ng quan liªu thiÕu
hiÓu biÕt thËm chÝ tr× trÖ b¶o thñ cöa quyÒn vÉn tån t¹i tríc
sù ®æi míi nÒn kinh tÕ. Sù h×nh thµnh vµ vËn ®éng cña
KTTT mang nh÷ng yÕu tè tù ph¸t, c¬ chÕ vËn hµnh th« s¬
t¹o ®iÒu kiÖn cho kiÓu lµm ¨n bÊt chÝnh, tÖ tham nhòng vµ
c¸c mÆt tiªu cùc cña thÞ trêng cã c¬ héi ph¸t sinh vµ ph¸t
triÓn.
MÆc dï nÒn kinh tÕ thÞ trêng níc ta cßn rÊt nhiÒu thiÕu
sãt vµ yÕu kÐm nhÊt lµ trong ®iÒu hµnh vÜ m« "N¹n tham
nhòng phæ biÕn trong bé m¸y qu¶n lý nhµ níc c¸c cÊp nhng
nh×n chung tÝnh æn ®Þnh cña nÒn kinh tÕ lµ nh©n tè ®¶m
b¶o cho nh÷ng thµnh c«ng kÕ tiÕp.
Tuy vËy §¶ng vµ Nhµ níc ta cÇn ph¶i n©ng cao vai trß
cña m×nh h¬n n÷a trong nÒn KTTT cÇn ph¶i chuyÓn tõ t¸c
phong chØ huy mÖnh lÖnh sang t¸c phong hç trî t¹o m«i trêng
vµ ®iÒu kiÖn cho thÞ trêng ph¸t triÓn, xö lý hµi hoµ gi÷a

14
t¨ng trëng kinh tÕ víi c©n b»ng æn ®Þnh, gi÷a ph¸t triÓn
kinh tÕ víi viÖc thÓ hiÖn c¸c chÝnh s¸ch x· héi.
c. §Ó cho nÒn KTTT níc ta ho¹t ®éng mét c¸ch cã hiÖu
qu¶ vµ hoµn chØnh th× cÇn ph¶i híng nÒn KTTT tíi nh÷ng
®iÓm sau:
- NÒn kinh tÕ níc ta lµ nÒn kinh tÕ hçn hîp nhiÒu thµnh
phÇn nhng nÒn kinh tÕ Nhµ níc ph¶i ®ãng vai trß chñ ®¹o.
Sù qu¶n lý ®iÒu tiÕt ®Þnh híng ph¸t triÓn nÒn KTTT cña Nhµ
níc lµ th«ng qua c¸c c«ng cô chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« vµ vai
trß chñ ®¹o cña khu vùc kinh tÕ nhµ níc. Kinh tÕ Nhµ níc ph¶i
n¾m vÞ trÝ quan träng trong mét sè lÜnh vùc then chèt cã
nghÜa lµ "m¹ch m¸u" cña nÒn kinh tÕ chi phèi c¸c thµnh
phÇn kinh tÕ kh¸c. Nhng cïng víi viÖc nhÊn m¹nh vai trß chñ
®¹o cña KTNN th× cÇn coi träng khu vùc kinh tÕ t nh©n vµ
kinh tÕ hçn hîp ®Æt chóng trong mèi quan hÖ h÷u c¬ g¾n
bã thèng nhÊt kh«ng t¸ch rêi biÖt lËp.
- Nhµ níc ph¶i khuyÕn khÝch c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ph¸t
triÓn ®ã lµ khu vùc t nh©n nh»m thu hót ®Çu t vèn tõ khu
vùc nµy. Kinh nghiÖm cña NhËt B¶n, c¸c con rång Ch©u ¸ vµ
c¸c níc trong nhãm nghiªn cøu cho thÊy sù thµnh c«ng cña hä
lµ nhê c«ng lao to lín cña khu vùc t nh©n.
- Nhµ níc dùa trªn c¬ së æn ®Þnh chÝnh trÞ lÊy chÝnh trÞ
lµm tiÒn ®Ò vµ ®iÒu kiÖn c¶i c¸ch kinh tÕ ®æi míi qu¶n lý
cho phï hîp víi ®iÒu kiÖn cña KTTT ®a c¶i c¸ch tiÕn lªn
nh÷ng bíc ph¸t triÓn míi.
- Nhµ níc më réng tù do bu«n b¸n víi níc ngoµi. Më cöa héi
nhËp nÒn kinh tÕ trong níc víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi trªn c¬ së
gi÷ v÷ng ®éc lËp tù chñ toµn vÑn l·nh thæ. Sù më cöa héi
nhËp thÓ hiÖn víi tù do ho¸ th¬ng m¹i, ®Çu t vµ chuyÓn giao
khoa häc c«ng nghÖ trªn c¬ së ph¸t huy lîi thÕ vµ kh«ng
ngõng n©ng cao søc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ. Xu híng
quèc tÕ ho¸ ®êi sèng kinh tÕ víi khu vùc ho¸ vµ toµn cÇu ho¸
ngµy cµng ph¸t triÓn vµ trë thµnh xu thÕ tÊt yÕu cña thêi ®¹i

15
cña cuéc c¸ch m¹ng KHCN hiÖn nay. §Ó tr¸nh nguy c¬ tôt hËu
vµ nh÷ng thµnh tùu KHCN míi nhÊt th× kh«ng cßn c¸ch nµo
kh¸c ngoµi viÖc më cöa, më réng quan hÖ bu«n b¸n níc
ngoµi.
- Nhµ níc thÓ hiÖn c«ng b»ng x· héi trong quan hÖ gi÷a
lao ®éng vµ s¶n xuÊt, trong viÖc ph©n phèi thu nhËp thÓ
hiÖn thèng nhÊt gi÷a t¨ng trëng kinh tÕ vµ c«ng b»ng x· héi.
3. Vai trß cña kinh tÕ Nhµ níc trong viÖc qu¶n lý vÜ
m«.
Trong quan hÖ ph¸t triÓn cña lÞch sö nh©n lo¹i ®· tån t¹i
nhiÒu lo¹i h×nh kinh tÕ kh¸c nhau. Nhng ngµy nay trªn thùc
tÕ hÇu hÕt c¸c níc ®Òu tån t¹i nÒn KTTT cã sù qu¶nlý cña
Nhµ níc. Tuú theo m« h×nh tæ chøc cô thÓ ë mçi níc mµ
ph¹m vi vµ møc ®é can thiÖp cña Nhµ níc. Tuú theo m« h×nh
tæ chøc cô thÓ ë mçi níc mµ ph¹m vi vµ møc ®é can thiÖp
cña Nhµ níc vµo nÒn kinh tÕ lµ kh¸c nhau.
Mäi nÒn kinh tÕ hiÖn ®¹i kÓ c¶ kinh tÕ TBCN vµ XHCN
®Òu ®øng tríc mét vÊn ®Ò nan gi¶i cña kinh tÕ vÜ m« ®ã lµ
kh«ng cã mét níc nµo trong thêi gian dµi l¹i duy tr× ®îc tû lÖ
l¹m ph¸t thÊp mµ ngêi lao ®éng cã ®Çy ®ñ viÖc lµm trong
®iÒu kiÖn tù do c¹nh tranh vÊn ®Ò l¹m ph¸t vµ thÊt nghiÖp
lµ khuyÕt tËt cña c¬ chÕ thÞ trêng do vËy cÇn ph¶i cã sù can
thiÖp cña Nhµ níc vµo nÒn kinh tÕ ®Ó k×m chÕ l¹m ph¸t vµ
thÊt nghiÖp ë tû lÖ thÝch hîp t¹o m«i trêng æn ®Þnh cho viÖc
t¨ng trëng kinh tÕ mét c¸ch bÒn v÷ng.
§èi víi níc ta khi chuyÓn nÒn kinh tÕ sang nÒn kinh tÕ
nhiÒu thµnh phÇn vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ trêng lµ hoµn
toµn cÇn thiÕt ®Ó khai th¸c vµ ph¸t huy tiÒm n¨ng s¶n xuÊt
trong x· héi - song thùc tiÔn cho thÊy, cïng víi viÖc kÝch thÝch
s¶n xuÊt ph¸t triÓn nÒn KTTT cßn rÊt nhiÒu khuyÕt tËt, nã lµ
m«i trêng thuËn lîi cho viÖc n¶y sinh vµ ph¸t triÓn cña nhiÒu
tÖ n¹n x· héi. Nh»m ph¸t huy mÆt tÝch cùc vµ h¹n chÕ nh÷ng
mÆt tiªu cùc cña KTTT gi÷ cho c«ng cuéc ®æi míi ®i ®óng

16
híng, Nhµ níc cÇn thùc hiÖn ®Çy ®ñ vai trß cña m×nh trong
qu¶n lý kinh tÕ. Sù qu¶n lý cña Nhµ níc nh»m híng sù ph¸t
triÓn kinh tÕ theo nh÷ng môc tiªu ph¬ng híng nhÊt ®Þnh h¹n
chÕ mÆt tiªu cùc vµ ®iÒu tiÕt vÜ m« nÒn kinh tÕ.
Sù can thiÖp cña Nhµ níc vµo nÒn kinh tÕ thÞ trêng th«ng
qua viÖc x©y dùng c¸c h×nh thøc së h÷u Nhµ níc c¸c ch¬ng
tr×nh khuyÕn khÝch ®Çu t vµ tiªu dïng cïng víi viÖc sö dông
c¸c c«ng cô kinh tÕ nh tµi chÝnh tÝn dông tiÒn tÖ... ®Ó
®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ. Sù phèi hîp gi÷a ChÝnh phñ vµ thÞ tr-
êng trong mét nÒn kinh tÕ hçn hîp nh»m b¶o ®¶m sù ph¸t
triÓn cã hiÖu qu¶ víi møc t¨ng trëng kinh tÕ nhanh.
MÆt kh¸c nÕu ®Ó nÒn KTTT tù do ho¹t ®éng kh«ng cã sù
kiÓm so¸t cña nhµ níc th× sÏ dÉn ®Õn rÊt nhiÒu hËu qu¶.
Nguy c¬ khñng ho¶ng kinh tÕ lµ kh«n lêng. ThÞ trêng tù do
ho¹t ®éng, gi¸ c¶ theo thÞ trêng leo thang, s¶n xuÊt trµn lan
g©y nªn mét sù l·ng phÝ rÊt lín c¸c nhµ s¶n xuÊt ch¹y theo
nh÷ng ngµnh mang l¹i lîi nhuËn cao nh ma tuý, bu«n lËu lµm
hµng gi¶, kinh doanh v¨n ho¸ ®åi trôy. §ã lµ cha kÓ tíi t×nh
tr¹ng l¹m ph¸t vµ thÊt nghiÖp còng tõ ®ã mµ gia t¨ng kh«ng
c¸ch g× kiÒm chÕ ®îc. ThÞ trêng tù do ho¹t ®éng chÝnh lµ
quan ®iÓm kinh tÕ cña trêng ph¸i cæ ®iÓn nhng quan ®iÓm
nµy lµ hoµn toµn sai lÇm vµ ®· g©y ra nh÷ng biÕn ®éng lín
tiªu cùc tíi nÒn kinh tÕ c¸c níc trong thêi kú ®ã. Thùc tÕ trong
nh÷ng thËp kû gÇn ®©y cho thÊy nÒn KTTT lu«n lu«n tr¶i
qua c¸c giai ®o¹n phån vinh vµ ®×nh trÖ. GÇn ®©y nhÊt
kinh tÕ Th¸i Lan ®· bÞ khñng ho¶ng nÆng. Cuéc khñng
ho¶ng nµy ®· l©y sang c¸c níc In®«nªsia, Hµn Quèc... vµ ®·
kÐo nÒn kinh tÕ níc nµy chËm xuèng 30 n¨m. T¸c h¹i cña
khñng ho¶ng kinh tÕ lµ rÊt lín, nã cuèn tr«i tÊt c¶ thµnh tùu
kinh tÕ trong 30 n¨m cña In®«nªsia lµm cho s¶n xuÊt bÞ
®×nh trÖ, thÊt nghiÖp t¨ng cao, ®ång tiÒn trong níc bÞ mÊt
gi¸ nghiªm träng. §ã lµ cha kÓ ®Õn t×nh h×nh thÕ giíi vµo
nh÷ng n¨m 20, 30 cña thÕ kû nµy. Níc Anh tõ n¨m 1921 ®·

17
l©m vµo cuéc khñng ho¶ng s©u s¾c kÐo dµi tíi 20 n¨m. Cuéc
khñng ho¶ng kinh tÕ nµy sau ®ã lan sang tÊt c¶ c¸c níc
TBCN kh¸c. ThÊt nghiÖp t¨ng nhanh ë møc cao, suy tho¸i kÐo
dµi vµ kh«ng cã dÊu hiÖu g× chøng tá sÏ chÊm døt. §øng tríc
vÊn ®Ò khã kh¨n ®ã c¸c nhµ kinh tÕ ®Òu kh¼ng ®Þnh r»ng
muèn kh¾c phôc c¸c hiÖn tîng trªn th× Nhµ níc cÇn ph¶i can
thiÖp s©u h¬n vµo nÒn kinh tÕ. ThiÕu vai trß kinh tÕ cña
Nhµ níc, nÒn kinh tÕ kh«ng tµi nµo ph¸t triÓn ®îc.
Sù can thiÖp cña Nhµ níc vµo nÒn kinh tÕ ®em l¹i hiÖu
qu¶ rÊt lín: Nhµ níc ®iÒu chØnh qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, ph©n
phèi l¹i trao ®æi vµ tiªu dïng, h×nh thµnh c¸c thÞ trêng nhá,
®iÒu tiÕt qu¸ tr×nh kinh doanh thu hót vèn ®Çu t. §ång thêi
Nhµ níc kÞp thêi ®¶m b¶o tÝnh æn ®Þnh ph¸t huy mäi
nguån lùc thóc ®Èy nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn.
Nhµ níc cã vai trß to lín nh vËy nhng thùc tÕ vai trß kinh
tÕ cña Nhµ níc míi chØ ®îc thõa nhËn c¸ch ®©y gÇn 60 n¨m
kÓ tõ sau cuéc ®¹i suy tho¸i 1929 - 1933. §èi víi níc ta nh×n
nhËn kinh nghiÖm cña thÕ giíi vµ c¸c kinh nghiÖm trong khu
vùc tõ ®ã mµ ph¸t triÓn t¹o ra híng ®i ®óng ®¾n nhÊt. Kinh
nghiÖm c¸c níc l¸ng giÒng - c¸c níc c«ng nghÖ míi ph¸t triÓn
nghiªn cøu cho thÊy mÆc dï nßng cèt cña nÒn kinh tÕ hµng
ho¸ á c¸c quèc gia ®ã chñ yÕu lµ c¸c xÝ nghiÖp t nh©n cña
ngêi b¶n xø vµ ngêi níc ngoµi nhng vai trß can thiÖp cña Nhµ
níc vµo nÒn kinh tÕ rÊt ®îc chó träng vµ ®ãng vai trß trong
viÖc híng dÉn nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn th«ng qua c¸c kÕ ho¹ch
trung h¹n vµ dµi h¹n. ë Nam TriÒu Tiªn, §µi Loan, Xingapo...
Nhµ níc thÓ hiÖn híng dÉn ®Çu t b»ng viÖc trî cÊp cho khu
vùc c¸c nÒn kinh tÕ mòi nhän vµ chó träng nÒn kinh tÕ quèc
doanh. Nhµ níc t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c xÝ nghiÖp nµy ®îc tù
do c¹nh tranh trªn thÞ trêng. ë Thuþ ®iÓn cã ®Õn 41% lao
®éng trong khu vùc kinh tÕ quèc doanh vµ quan ®iÓm cña
NhËt lµ sù c©n b»ng gi÷a tù do kinh tÕ vµ can thiÖp cña Nhµ
níc. Cã mét ®iÓm chung gi÷a nh÷ng quèc gia nµy lµ ®Òu ®·

18
vµ ®ang rÊt ph¸t triÓn nhê con ®êng kinh tÕ ®óng ®¾n cña
hä. Vai trß kinh tÕ cña mçi quèc gia ®îc thÓ hiÖn lµ kh¸c
nhau nhng tùu chung l¹i ®ã chÝnh lµ nguån gèc cña sù ph¸t
triÓn kinh tÕ vµ lµ ®éng lùc ®Ó thóc ®Èy nÒn kinh tÕ t¨ng
trëng nhanh chãng.
III. Chøc n¨ng vµ c«ng cô qu¶n lý kinh tÕ vÜ m« cña Nhµ níc.
1. Chøc n¨ng qu¶n lý kinh tÕ cña Nhµ níc.
Nhµ níc víi t c¸ch lµ nhµ qu¶n lý ®iÒu hµnh nÒn KTTT,
Nhµ níc gi÷ vai trß quan träng trong viÖc ®Þnh híng nÒn
KTTT theo CNXH.
- Nhµ níc ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ ë tÇm vÜ m«, Nhµ níc t¸c
®éng tíi tæng cung vµ tæng cÇu cña nÒn kinh tÕ t¹o nªn sù
c©n b»ng gi÷a cung - cÇu ®¶m b¶o m«i trêng kinh tÕ thuËn
lîi vµ æn ®Þnh nh»m thóc ®Èy sù t¨ng trëng vµ ph¸t triÓn
kinh tÕ trong tõng xÝ nghiÖp vµ trªn ph¹m vi toµn x· héi.
- Nhµ níc ®¶m b¶o æn ®Þnh chÝnh trÞ, lÊy æn ®Þnh
chÝnh trÞ ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ. Nhµ níc thiÕt lËp khu«n khæ
luËt ph¸p ®Æc biÖt lµ hÖ thèng ph¸p luËt kinh tÕ, hÖ thèng
c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ x· héi mµ tríc hÕt lµ c¸c chÝnh s¸ch
vÒ tµi chÝnh tÝn dông ng©n hµng t¹o ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt
cho c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ. Mét ®Êt níc cã æn ®Þnh
chÝnh trÞ, cã nh÷ng chÝnh s¸ch kinh tÕ phï hîp míi t¹o ra ®îc
nh÷ng thuËn lîi ®Ó c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt. MÆt kh¸c cã
nh vËy míi thu hót ®îc vèn ®Çu t cña níc ngoµi vµ t nh©n vµ
hä tin vµo sù æn ®Þnh ®ã ®Ó tiÕp tôc vµ më réng s¶n xuÊt,
ph¸t triÓn s¶n xuÊt. Nh vËy th«ng qua c¸c chÝnh s¸ch Nhµ n-
íc ®· gi¸n tiÕp thóc ®Èy nÒn kinh tÕ .
Nhµ níc cã chøc n¨ng t¹o ra m«i trêng vµ ®iÒu kiÖn cho
viÖc tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh theo c¬
chÕ thÞ trêng b»ng c¸ch: duy tr× ph¸p luËt, trËt tù an toµn x·
héi, thi hµnh nhÊt qu¸n c¸c chÝnh s¸ch vµ thÓ chÕ theo híng
®æi míi, æn ®Þnh m«i truêng kinh tÕ thi hµnh nhÊt qu¸n c¸c
chÝnh s¸ch vµ thÓ chÕ theo híng ®æi míi, æn ®Þnh m«i tr-

19
êng kinh tÕ vÜ m« k×m chÕ l¹m ph¸t, ®iÒu tiÕt thÞ trêng
ng¨n ngõa vµ sö lý kÞp thêi nh÷ng "c¬n sèt" vÒ gi¸ c¶. Nhµ
níc ®Ò ra luËt ph¸p b¶o vÖ quyÒn lîi cña c¸c doanh nghiÖp
vµ c¸c nhµ ®Çu t.
- Nhµ níc ng¨n ngõa c¸c t¸c ®éng bªn ngoµi ng¨n ngõa
nh÷ng ©m mu ph¸ ho¹i nÒn kinh tÕ cña c¸c thÕ lùc thï ®Þch
®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh.
- Nhµ níc cã vai trß rÊt lín trong viÖc më réng quan hÖ
ngo¹i giao, bu«n b¸n víi níc ngoµi.
- Th«ng qua hÖ thèng ph¸p luËt, Nhµ níc ®¶m b¶o c¹nh
tranh lµnh m¹nh gi÷a c¸c doanh nghiÖp, c¸c nhµ s¶n xuÊt
kinh doanh. Trong nÒn KTTT môc ®Ých cña c¸c nhµ s¶n xuÊt
kinh doanh lµ lîi nhuËn v× vËy hä b»ng mäi c¸ch vµ t×m mäi
c¸ch ®Ó thu lîi nhuËn cao cã thÓ lµ thñ tiªu ®èi thñ c¹nh
tranh cña m×nh v× vËy Nhµ níc cÇn ph¶i cã sù can thiÖp ®Ó
®iÒu chØnh nh÷ng hµnh vi cña hä vµo nh÷ng viÖc lµm cã lîi
nh n©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm ®a d¹ng phong phó mÉu m·
c¹nh tranh vÒ gi¸ c¶. §ång thêi Nhµ níc cßn cã chøc n¨ng
chèng ®éc quyÒn cña c¸c doanh nghiÖp. §éc quyÒn trong
nÒn KTTT ®ång nghÜa víi sù mÊt c©n ®èi gi÷a cung - cÇu,
gi÷a tiªu dïng vµ s¶n xuÊt, ®ång nghÜa víi sù leo thang cña
gi¸ c¶ v× vËy ®Çy cã thÓ lµ nguyªn nh©n dÉn ®Õn l¹m ph¸t.
- Nhµ níc dÉn d¾t vµ hç trî nh÷ng nç lùc ph¸t triÓn cña
c¸c thµnh phÇn kinh tÕ. Th«ng qua kÕ ho¹ch vµ chÝnh s¸ch
kinh tÕ sö dông cã träng ®iÓm vµ hiÖu qu¶ c¸c n¨ng lùc tËp
trung vµ lùc lîng dù tr÷. Nhµ níc kiÓm so¸t vµ ph©n phèi c¸c
nguån tµi nguyªn cña ®Êt níc ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ sö
dông vµ b¶o vÖ m«i trêng sinh th¸i. Qu¶n lý vµ kiÓm so¸t tµi
s¶n quèc gia t¹i c¸c doanh nghiÖp nhµ níc nh»m b¶o tån vµ
ph¸t triÓn vµ duy tr× sù ho¹t ®éng liªn tôc.
- Nhµ níc chÞu tr¸ch nhiÖm x©y dùng c¬ së h¹ tÇng ®¶m
b¶o cho ho¹t ®éng kinh tÕ bao gåm: c¬ së h¹ tÇng kü thuËt
(giao th«ng, ph¬ng tiÖn vËn chuyÓn, th«ng tin liªn l¹c, dù tr÷

20
quèc gia...) c¬ së h¹ tÇng v¨n ho¸ x· héi nh gi¸o dôc, nghiªn
cøu khoa häc, b¶o vÖ m«i trêng... nh»m t¹o tiÒn ®Ò cho sù
ph¸t triÓn kinh tÕ.
- Nhµ níc kiÓm so¸t c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ th«ng qua hÖ
thèng ng©n hµng t¬ng ®¬ng vµ ng©n hµng th¬ng m¹i.
Trong ®ã ng©n hµng trung ¬ng lµm chøc n¨ng dù tr÷ võa
lµm chøc n¨ng ®iÒu tiÕt vµ kiÓm so¸t lîng tiÒn ®îc cung øng
th«ng qua hÖ thèng ng©n hµng th¬ng m¹i ®iÒu khiÓn nÒn
kinh tÕ cã thÓ tr¸nh ®îc khñng ho¶ng thÊt nghiÖp vµ l¹m
ph¸t.
- MÆt kh¸c Nhµ níc th«ng qua c¸c chÝnh s¸ch u ®·i thÓ
hiÖn mét sè h×nh thøc hç trî cho c¸c lÜnh vùc mµ Nhµ níc
muèn u tiªn ph¸t triÓn . Nhµ níc cã chøc n¨ng ph©n phèi l¹i
thu nh©p b»ng c¸c kho¶n thu tõ thuÕ, ph©n phèi l¹i cña c¶i
x· héi.
- Nhµ níc ®a ra nh÷ng ®Ò tµi nghiªn cøu khoa häc, nhËp
nh÷ng tiÕn bé cña KHKTCN vµo s¶n xuÊt nh»m ®a nÒn kinh
tÕ ph¸t triÓn nhanh h¬n.
- Nhµ níc cã vai trß ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ kinh tÕ, t¸c
®éng tíi quan hÖ lao ®éng vµ thÞ trêng lao ®éng giíi h¹n
thÊt nghiÖp, sö dông c¸c kho¶n chi cña chÝnh phñ ®Ó ph¸t
triÓn y tÕ, gi¸o dôc, lËp c¸c quü phóc lîi, ph©n c«ng l¹i lao
®éng gi÷a c¸c ngµnh nghÒ vµ gi÷a c¸c vïng.
Víi t c¸ch lµ ngêi ®Çu t kinh doanh, Nhµ níc trùc tiÕp
tham gia vµo viÖc kinh doanh trong mét sè lÜnh vùc.
- Nhµ níc víi t c¸ch lµ chñ së h÷u toµn d©n vÒ t liÖu s¶n
xuÊt, Nhµ níc lµ ngêi së h÷u ®¹i biÓu vµ qu¶n lý c¸c doanh
nghiÖp thuéc khu vùc kinh tÕ quèc doanh.
- C¸c doanh nghiÖp Nhµ níc gi÷ vai trß chñ ®¹o cña nÒn
kinh tÕ quèc d©n ngoµi yªu cÇu ®¶m b¶o nÒn kinh tÕ ph¸t
triÓn ®óng ®Þnh híng XHCN cßn do thµnh phÇn kinh tÕ nµy
g¾n víi lo¹i h×nh së h÷u cao nhÊt lµ së h÷u nhµ níc. KTNN
ph¸t triÓn dùa trªn mét tr×nh ®é lùc lîng s¶n xuÊt ph¸t triÓn

21
cao tr×nh ®é qu¶n lý vµ ph©n phèi s¶n phÈm gÇn víi môc
tiªu cña CNXH thêi kú qu¸ ®é.
- Kinh tÕ Nhµ níc ®ãng vai trß lµ m¹ch m¸u lu th«ng, bao
gåm nh÷ng ngµnh nghÒ lÜnh vùc träng yÕu nh kÕt cÊu h¹
tÇng kinh tÕ x· héi, hÖ thèng tµi chÝnh, ng©n s¸ch b¶o
hiÓm , nh÷ng c¬ së th¬ng m¹i, dÞch vô quan träng víi quy
m« lín vµ võa, c«ng nghÖ tiÕn bé.
- Kinh tÕ nhµ níc thÓ hiÖn ®Çy ®ñ tÝnh u viÖt cña CNCS
®¶m b¶o sù thèng nhÊt t¨ng trëng kinh tÕ víi c«ng b»ng x·
héi vµ b¶o vÖ m«i trêng sinh th¸i, thèng nh©t chÝnh s¸ch
kinh tÕ víi chÝnh s¸ch x· héi.
- Kinh tÕ nhµ nø¬c chiÕm vÞ trÝ then chèt cã liªn quan tíi
ho¹t ®éng cña toµn nÒn kinh tÕ, chi phèi ho¹t ®éng cña c¸c
thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c.
- Kinh tÕ nhµ níc mang l¹i nguån thu lín cho ng©n s¸ch vµ
lµ ®ßn bÈy ®Èy nhanh t¨ng trëng kinh tÕ víi tiÕn bé x· héi.
Kinh tÕ nhµ níc më ®êng híng dÉn hç trî c¸c thµnh phÇn kinh
tÕ kh¸c cïng ph¸t triÓn.
- Kinh tÕ nhµ níc thÓ hiÖn chøc n¨ng ®iÒu tiÕt vµ qu¶n lý
vÜ m« nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn vËn ®éng
theo c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña Nhµ níc theo ®Þnh
híng XHCN.
Ngoµi ra chøc n¨ng kinh tÕ nhµ níc thÓ hiÖn ë vai trß
®iÒu tiÕt kiÓm kª kiÓm so¸t cña nhµ níc ®èi víi khu vùc t
nh©n.
- Mét mÆt nhµ níc cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ®Çu t
ph¸t triÓn s¶n xuÊt kh«ng giíi h¹n quy m« nhng mÆt kh¸c Nhµ
níc còng cÇn ph¶i t¨ng cêng c«ng t¸c kiÓm so¸t nh»m h¹n
chÕ nh÷ng nhîc ®iÓm cña nÒn kinh tÕ t nh©n vµ ph¸t huy
tÝnh ®éc lËp tù chñ. Nhµ níc cã thÓ kiÓm so¸t kinh tÕ t nh©n
b»ng l·i suÊt cña c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i vµ sö dông thuÕ
kho¸ ®èi víi c¸c doanh nghiÖp t nh©n. Trong nh÷ng trêng hîp
quan träng vµ thËt sù cÇn thiÕt nhµ níc cã thÓ ®Æt ra gi¸

22
cho c¸c s¶n phÈm quan träng, kiÓm so¸t viÖc mua vµ b¸n
ngo¹i tÖ.
Víi t c¸ch lµ ngêi lËp kÕ ho¹ch, Nhµ níc t¸c ®éng mét c¸ch
trùc tiÕp vµo ph¬ng híng ®Çu t vµ ph¸t triÓn kinh tÕ.
- Nhµ níc x¸c lËp nh÷ng c©n ®èi chung c¬ b¶n trong qu¸
tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn theo
®Þnh híng XHCN. Th«ng qua hÖ thèng c¸c ph¬ng híng nhiÖm
vô môc tiªu vµ chØ tiªu ®îc v¹ch ra trong c¸c chiÕn lîc kÕ
ho¹ch c¸c ch¬ng tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. ViÖc ®Þnh h-
íng tríc t¹o ®iÒu kiÖn cho nÒn kinh tÕ quèc d©n ph¸t triÓn
c©n ®èi nhÞp nhµng víi tèc ®é vµ hiÖu qu¶ cao. Nhµ níc ®a
ra c¸c kÕ ho¹ch vµ trªn thùc tÕ ®· t¹o ra nh÷ng ®iÒu kiÖn
thuËn lîi ®Ó c¸c doanh nghiÖp dù ®o¸n ®îc xu híng biÕn
®æi cña thÞ trêng mµ hµnh ®éng mét c¸ch cã lîi nhuËn nhÊt
trong khu«n khæ cña thÓ chÕ thÞ trêng.
ViÖc ho¹ch ®Þnh vµ thÓ hiÖn c¸c chÝnh s¸ch x· héi, c¸c
ch¬ng tr×nh ®iÒu tiÕt thu nhËp ®¶m b¶o sù thèng nhÊt hµi
hoµ gi÷a t¨ng trëng kinh tÕ vµ c«ng b»ng x· héi. ViÖc ho¹ch
®Þnh, x¸c lËp kÕ ho¹ch ho¸ cña Nhµ níc trong nÒn kinh tÕ cã
nh÷ng t¸c dông sau:
- §Ò ra môc tiªu vµ nh÷ng trËt tù cho c¸c chÝnh s¸ch kinh
tÕ.
- Ph¸t hiÖn ra nh÷ng vÊn ®Ò cßn tån t¹i cÇn kh¾c phôc
söa ch÷a ®¶m b¶o cho nÒn kinh tÕ ho¹t ®éng mét c¸ch
th«ng suèt.
- §Þnh híng cho c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt kinh doanh cã
hiÖu qu¶.
Nãi tãm l¹i, Nhµ níc cã chøc n¨ng kinh tÕ rÊt lín, ®iÒu
hµnh qu¶n lý ë tÇm vÜ m« nhng ®èi víi tõng níc th× c¸c chøc
n¨ng ®ã thÓ hiÖn c«ng dông mét c¸ch kh¸c nhau tuú thuéc
vµo chÕ ®é kinh tÕ cña tõng níc, tuú thuéc sù ph¸t triÓn kinh
tÕ cña níc ®ã ra sao mµ sö dông cho phï hîp.

23
 2. C¸c c«ng cô qu¶n lý vÜ m« nÒn kinh tÕ cña Nhµ
níc.
§Ó thÓ hiÖn mét c¸ch triÖt ®Ó c¸c chøc n¨ng cña Nhµ níc
th× ®ßi hái Nhµ níc ph¶i cã hÖ thèng c«ng cô qu¶n lý kinh
tÕ. HÖ thèng c«ng cô ®ã bao gåm hÖ thèng luËt ph¸p, c¸c
chÝnh s¸ch kinh tÕ (chÝnh s¸ch tµi chÝnh, chÝnh s¸ch tiÒn tÖ,
chÝnh s¸ch tµi kho¸, chÝnh s¸ch tÝn dông...) vµ c¸c kÕ ho¹ch
nh»m thóc ®Èy nÒn kinh tÕ t¨ng trëng vµ ph¸t triÓn cã hiÖu
qu¶.
a.HÖ thèng luËt ph¸p: Nhµ níc sö dông vµ ban hµnh hÖ
thèng ph¸p luËt ®Æc biÖt lµ luËt kinh tÕ nh»m t¹o ra hµnh
lang ph¸p lý an toµn cho s¶n xuÊt kinh doanh, duy tr× ®îc kû
c¬ng trËt t vÒ kinh tÕ vµ x· héi, híng dÉn c¸c doanh nghiÖp
s¶n xuÊt kinh doanh theo quy ®Þnh cña luËt ph¸p. Ph¸p luËt
lµ c«ng cô cìng chÕ hµnh vi cña doanh nghiÖp nÕu nh ho¹t
®éng s¶n xuÊt kinh doanh cu¶ hä lµm tæn h¹i ®Õn lîi Ých
chung cña toµn x· héi.
- Ph¸p luËt lµ c«ng cô t¹o ra m«i trêng tù do kinh doanh tù
do c¹nh tranh lµnh m¹nh cho c¸c doanh nghiÖp bëi v× nhê cã
ph¸p luËt mµ c¸c doanh nghiÖp biÕt m×nh ph¶i lµm nh÷ng
g× vµ nh÷ng g× m×nh ®îc lµm. Trªn c¬ së nh÷ng ®iÒu
ph¸p luËt cho phÐp th× ®îc ph¸p luËt b¶o hé quyÒn tù do,
b¶o vÖ lîi Ých vµ ngoµi nh÷ng ®iÒu luËt ph¸p nghiªm cÊm
th× c¸c doanh nghiÖp cã quyÒn ®îc lµm tÊt c¶ nh÷ng g×
mµ kh¶ n¨ng cña hä cho phÐp. Ngîc l¹i nªó vît qu¸ giíi h¹n th×
sÏ bÞ ph¸p luËt cìng chÕ. ChÝnh v× vËy mµ ph¸p luËt Nhµ níc
rÊt cã hiÖu lùc. §ã lµ c«ng cô ®¾c lùc ®Ó Nhµ níc can thiÖp
vµo nÒn kinh tÕ mét c¸ch gi¸n tiÕp, ®iÒu khiÓn c¸c ho¹t
®éng cña c¸c doanh nghiÖp ®i ®óng híng ®óng ph¸p luËt.
Nh vËy Nhµ níc dïng ph¸p luËt ®Ó t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn
®êi sèng kinh tÕ, chi phèi m¹nh mÏ c¸c quan hÖ kinh tÕ.
Thùc tiÔn qu¸ tr×nh ph¸t triÓn lÞch sö ®· cho thÊy kh«ng Ýt
trêng hîp ph¸p luËt ®ãng vai trß lµ ngêi dÉn ®êng cho c¸c

24
qu¸ tr×nh kinh tÕ, khai ph¸ nh÷ng lé tr×nh míi cho kinh tÕ
ph¸t triÓn, thóc ®Èy sù t¨ng trëng kinh tÕ vµ tiÕn bé x· héi.
Tuy nhiªn còng kh«ng Ýt trêng hîp do sù kh¾t khe chÆt chÏ
cña ph¸p luËt hay do sù ph¸p luËt l¹c hËu chËm ®æi míi mµ
ph¸p luËt trë thµnh lùc c¶n k×m h·m sù ph¸t triÓn cña kinh
tÕ. Thùc ra ph¸p luËt kh«ng ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh tíi sù
t¨ng trëng vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ vµ ngîc l¹i sù t¨ng trëng
kinh tÕ hoµn toµn kh«ng phô thuéc vµo b¶n th©n luËt ph¸p
mµ c¸i chÝnh lµ phô thuéc vµo kh¶ n¨ng cña Nhµ níc trong
viÖc x©y dùng c¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt vµ tæ chøc
thÓ hiÖn ph¸p luËt ë tõng m« h×nh kinh tÕ cô thÓ.
VÒ ph¬ng diÖn lý luËn, ph¸p luËt lµ yÕu tè quan träng
cña kiÕn tróc thîng tÇng, cã vai trß chÝnh trÞ chi phèi m¹nh
mÏ chÝnh s¸ch x· héi. Tríc kia, nÒn kinh tÕ níc ta lµ tËp trung
quan liªu bao cÊp hÖ thèng ph¸p luËt ®a ra nh lµ mÖnh lÖnh
v× vËy vai trß cña ph¸p luËt ®èi víi kinh tÕ lµ rÊt mê nh¹t.
§Õn nay khi chuyÓn nÒn kinh tÕ sang c¬ chÕ thÞ trêng cã sù
qu¶n lý cña Nhµ níc th× vai trß cña ph¸p luËt lµ rÊt to lín vµ
thùc sù ®· ph¸t huy søc m¹nh. Nã kh«ng chØ ®iÒu chØnh
quan hÖ x· héi nãi chung mµ ®i s©u h¬n ph¸p luËt ®iÒu
chØnh quan hÖ kinh tÕ nãi riªng. Ph¸p luËt ®ang ®ãng vai
trß cña ph¬ng ph¸p ®iÒu chØnh chÝnh yÕu ®èi víi c¸c qu¸
tr×nh kinh tÕ. Nã më ®êng cho c¸c quan hÖ kinh tÕ míi ph¸t
sinh, cñng cè c¸c qu¸ tr×nh ®æi míi kinh tÕ ®¶m b¶o cho
c¸c qu¸ tr×nh nµy diÔn ra cã trËt tù cã hÖ thèng kh«ng thÓ
®¶o ngîc ®îc. §¶ng vµ Nhµ níc ta hiÖn nay ®· sö dông ph¸p
luËt nh lµ mét c«ng cô kh«ng thÓ thay thÕ cña qu¸ tr×nh
CNH - H§H trong nÒn KTTT më, võa ®¶m b¶o héi nhËp quèc
tÕ võa ®¶m b¶o ®Þnh híng XHCN. QuyÒn tù do kinh doanh
sù b×nh ®¼ng cña c¸c chñ thÓ kinh tÕ ®îc ghi trong hiÕn
ph¸p vµ trªn thùc tÕ quyÒn nµy ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ khi
c¸c chñ thÓ kinh tÕ ho¹t ®éng trong m«i trêng ph¸p lý b×nh
®¼ng. Nhµ níc sö dông ph¸p luËt ®ã kiÓm so¸t qu¸ tr×nh

25
vËn ®éng nÒn kinh tÕ tõ quy luËt gi¸ trÞ, quy luËt cung cÇu
vµ quy luËt tù do c¹nh tranh lµ ®Æc thï cña KTTT. Bµi häc vÒ
khñng ho¶ng tµi chÝnh ë khu vùc §«ng Nam ¸ b¾t ®Çu tõ
Th¸i Lan sang Hµn Quèc, In®onªsia... §· chØ râ sù yÕu kÐm
cña c¬ chÕ kiÓm so¸t ®èi víi ho¹t ®éng tµi chÝnh tiÒn tÖ. V×
vËy vai trß ph¸p luËt trong viÖc quy ®Þnh chÕ ®é kiÓm tra
gi¸m s¸t cña c¸c c¬ quan Nhµ níc ®èi víi ho¹t ®éng s¶n xuÊt
kinh doanh lµ cùc kú quan träng. Nã cßn cho phÐp nÒn KTTT
cña níc ta hoµ nhËp víi nÒn kinh tÕ khu vùc vµ quèc tÕ mét
c¸ch an toµn vµ cã hiÖu qu¶. MÆt kh¸c Nhµ níc cßn sö dông
c«ng cô luËt ph¸p trong ph©n phèi. Lµm theo n¨ng lùc hëng
theo lao ®éng vèn lµ nguyªn t¾c cña CNXH do vËy ph¸p luËt
t¹o ra sù b×nh ®¼ng cho mäi c¸ nh©n t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c
c¸ nh©n ®îc hëng ®óng víi ®ãng gãp cña m×nh trong qu¸
tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh.
b. C¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ
HÖ thèng c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ gióp cho Nhµ níc cã thÓ
®iÒu khiÓn ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp. Mçi chÝnh s¸ch
kinh tÕ lµ mét hµnh lang híng dÉn ho¹t ®éng ®Çu t më réng
s¶n xuÊt ph¸t triÓn, híng dÉn c¸c doanh nghiÖp hµnh ®éng
mét c¸ch phï hîp ®èi víi lîi Ých cña toµn x· héi. Mçi chÝnh s¸ch
kinh tÕ ®Òu cã thÓ t¸c ®éng vÒ c¶ hai phÝa cung vµ cÇu:
* ChÝnh s¸ch tµi chÝnh: trong c¬ chÕ thÞ trêng viÖc
ph©n phèi tµi chÝnh ®îc thÓ hiÖn trªn thÞ trêng theo c¸c c¸c
qui luËt cña thÞ trêng thËm chÝ cßn tån t¹i thÞ trêng tµi
chÝnh mµ ë ®ã diÔn ra ho¹t ®éng trao ®æi mua b¸n ®¸p
øng quan hÖ cung - cÇu vÒ nguån lùc tµi chÝnh. Ho¹t ®éng
tµi chÝnh cµng trë nªn phong phó ®a d¹ng t¸c ®éng tíi mäi
mÆt cña ®êi sèng x· héi. Nhµ níc sö dông chÝnh s¸ch tµi
chÝnh nh lµ mét bé phËn quan träng cña chÝnh s¸ch kinh tÕ.
ChÝnh s¸ch tµi chÝnh lµ mét trong nh÷ng c«ng cô qu¶n lý vÜ
m« chñ yÕu cña Nhµ níc cã vai trß cùc kú quan träng trong

26
qu¸ tr×nh thÓ hiÖn ®êng lèi ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña
§¶ng.
- Nhµ níc sö dông chÝnh s¸ch tµi chÝnh nh»m thóc ®Èy
sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn
theo c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña Nhµ níc. Ph¸t triÓn
kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh theo c¬ chÕ thÞ trêng cã sù
qu¶n lý cña Nhµ níc lµ mét ®Þnh híng c¬ b¶n ®Ó x¸c ®Þnh
nÒn tµi chÝnh quèc gia lµnh m¹nh v÷ng ch¾c. Kinh nghiÖm
thùc tiÔn chøng tá mét nÒn kinh tÕ kÐm ph¸t triÓn tÊt yÕu sÏ
kÐo theo mét nÒn tµi chÝnh èm yÕu ng©n s¸ch th©m hôt.
Sù c©n b»ng ng©n s¸ch Nhµ níc chñ yÕu dùa vµo t¨ng trëng
kinh tÕ v× vËy ®Ó nguån tµi chÝnh kh«ng bÞ th©m hôt th×
Nhµ níc ph¶i t¨ng cêng qu¶n lý b»ng ph¸p luËt, kÕ ho¹ch vµ
chÝnh s¸ch.
- ChÝnh s¸ch tµi chÝnh cã t¸c dông ®Èy m¹nh qu¸ tr×nh
CNH -H§H ®Êt níc: ®Ó tiÕn hµnh CNH - H§H th× ®ßi hái ph¶i
cã ®Çu t. Muèn vËy ph¶i cã mét nÒn tµi chÝnh thÆng d míi
gi¶i quyÕt ®îc nhu cÇu vèn. §Ó t¨ng møc vèn ph¶i gi¶i quyÕt
mèi quan hÖ gi÷a tÝch luü vµ tiªu dïng theo híng tiÕt kiÖm.
§iÒu nµy còng gi¶i quyÕt phÇn nµo yªu cÇu KTTT.
- ChÝnh s¸ch tµi chÝnh gãp phÇn tÝch cùc æn ®Þnh kinh
tÕ vÜ m«: §Ó æn ®Þnh kinh tÕ, ®ßi hái ph¶i cã mét ng©n
s¸ch Nhµ níc lµnh m¹nh mµ c¸c kho¶n chi ®îc trang tr¶i tõ
thuÕ. V× vËy Nhµ níc ®· sö dông c«ng cô tµi chÝnh ®Ó kÝch
thÝch s¶n xuÊt hµng ho¸ ph¸t triÓn ®ång thêi kÕt hîp víi c¸c
c«ng cô qu¶n lý vÜ m« kh¸c ®Ó kiÓm so¸t vµ ®Èy lïi l¹m ph¸t
t¹o m«i trêng thu©n lîi cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn trong tr¹ng
th¸i æn ®Þnh víi hiÖu qu¶ cao.
* ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ: chÝnh s¸ch tiÒn tÖ lµ mét trong
nh÷ng chÝnh s¸ch lín cña Nhµ níc, lµ c«ng cô s¾c bÐn ®Ó
qu¶n lý nÒn kinh tÕ thÞ trêng, vai trß quan träng cña chÝnh
s¸ch tiÒn tÖ ®îc thÓ hiÖn.

27
 - Nhµ níc sö dông chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®Ó ®iÒu tiÕt khèi l-
îng tiÒn tÖ trong lu th«ng cho phï hîp víi yªu cÇu ph¸t triÓn
kinh tÕ x· héi. Ng©n hµng Nhµ níc cã thÓ ¸p dông nhiÒu biÖn
ph¸p ®Ó cho khèi lîng tiÒn tÖ t¨ng lªn hoÆc gi¶m xuèng
nh»m duy tr× mèi quan hÖ c©n ®èi sè hµng ho¸ víi lîng tiÒn.
- Nhµ níc sö dông chÝnh s¸ch tiÒn tÖ kÕt hîp chÝnh s¸ch
tµi chÝnh thÓ hiÖn c¸c môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi tøc lµ
®Èy lïi l¹m ph¸t k×m chÕ l¹m ph¸t, æn ®Þnh tû gi¸ hèi ®o¸i
gi¸ trÞ tiÒn trong níc t¹o m«i trêng æn ®Þnh cho t¨ng trëng
kinh tÕ víi nhÞp ®é cao vÒ bÒn v÷ng. Th«ng qua sù phèi hîp
ho¹t ®éng gi÷a ng©n hµng Nhµ níc vµ ng©n hµng th¬ng m¹i
®Ó thu hót nguån vèn nhµn rçi trong x· héi ®Ó ®a vµo s¶n
xuÊt kinh doanh t¹o ra viÖc lµm, gi¶m tû lÖ ngêi thÊt nghiÖp.
- Nhµ níc sö dông chÝnh s¸ch tµi chÝnh tiÒn tÖ ®Ó ®iÒu
tiÕt c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh nh»m ®Èy m¹nh qu¸
tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ gãp phÇn chuyÓn ®æi c¬
cÊu n«ng nghiÖp - c«ng nghiÖp - dÞch vô san c¬ cÊu"c«ng
nghiÖp - n«ng nghiÖp - dÞch vô".Nhµ níc ph¸t triÓn thÞ trêng
tiÒn tÖ ë n«ng th«n ®¸p øng nhu cÇu ph¸t triÓn cña n«ng
d©n ®a n«ng nghiÖp thµnh ngµnh s¶n xuÊt hµng ho¸ theo
c¬ chÕ thÞ trêng thÓ hiÖn ch¬ng tr×nh xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo
cña §¶ng vµ Nhµ níc ®ång thêi th«ng qua chÝnh s¸ch ph¸t
triÓn nh»m n©ng cao ®êi sèng nh©n d©n á n«ng th«n rót
ng¾n kho¶ng c¸ch gi÷a thµnh thÞ vµ n«ng th«n. Th«ng qua
ho¹t ®éng cña thÞ trêng tiÒn tÖ cho vay víi l·i suÊt æn ®Þnh
nh»m thóc ®Èy c¸c doanh nghiÖp chuyÓn sang ho¹t ®éng
theo c¬ chª thÞ trêng n©ng cao tÝnh tù chñ vÒ tµi chÝnh cña
doanh nghiÖp ®Ó doanh nghiÖp cã ®iÒu kiÖn ®æi míi thiÕt
bÞ c«ng nghÖ n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh thóc
®Èy c¹nh tranh lµnh m¹nh.
* ChÝnh s¸ch tÝn dông, chÝnh s¸ch ngo¹i hèi còng lµ mét
trong nh÷ng c«ng cô qu¶n lý cña nhµ níc. Nhµ níc sö dông
chÝnh s¸ch ngo¹i hèi nh»m thÓ hiÖn c¸c nghiÖp vô hèi ®o¸i,

28
tæ chøc vµ ®iÒu tiÕt thÞ trêng hèi ®o¸i trong níc theo dâi
diÔn biÕn cña c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ... nh»m t×m kiÕm
nguån tµi trî, nguån vèn tõ níc ngoµi vµ thu hót kiÒu hèi, æn
®Þnh tû gi¸ hèi ®o¸i nh»m k×m chÕ l¹m ph¸t æn ®Þnh gi¸
c¶ trong níc, tæ chøc qu¶n lý chÆt chÏ nî níc ngoµi.
VÒ chÝnh s¸ch tÝn dông, th«ng qua c¸c ng©n hµng trung
¬ng, xuÊt ph¸t tõ nhu cÇu cña thÞ trêng vµ c¸c nhµ doanh
nghiÖp vay vèn ®Ó ®Çu t s¶n xuÊt. Nhµ níc sö dông chÝnh
s¸ch tÝn dông nh»m thÓ hiÖn môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn
tÖ ®ång thêi t¨ng cêng vai trß qu¶n lý cña Nhµ níc ®èi víi c¸c
tæ chøc tÝn dông.
* ChÝnh s¸ch tµi chÝnh ®èi ngo¹i.
Nhµ níc sö dông chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i nh»m tiÕp nhËn
viÖn trî hoÆc vay vèn tõ níc ngoµi, tiÕp nhËn vèn liªn doanh,
chuyÓn giao c«ng nghÖ gi÷a trong níc víi níc ngoµi. Sö dông
chÝnh s¸ch tµi chÝnh ®èi ngo¹i nh»m thùc hiÖn c¸c quan hÖ
quèc tÕ, c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ liªn quan tíi nhËp khÈu vµ
xuÊt khÈu. Nhµ níc th«ng qua ®ã ®iÒu chØnh sao cho hîp lý
nh»m thóc ®Èy nÒn kinh tÕ trong níc ph¸t triÓn.
* ChÝnh s¸ch lao ®éng tiÒn l¬ng: Nhµ níc ®· vµ ®ang
tõng bíc ®æi míi chÕ ®é lao ®éng tiÒn l¬ng cho phï hîp víi
c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý Nhµ níc mµ ®Ønh cao lµ viÖc
Quèc héi Ban hµnh bé luËt lao ®éng. VÒ lao ®éng, Nhµ níc
®· ban hµnh NghÞ quyÕt 120/H§BT x©y dùng viÖc lµm quèc
gia gi¶i quyÕt cho h¬n mét triÖu viÖc lµm gãp phÇn gi¶m tû
lÖ thÊt nghiÖp. Nhµ níc ®ang tõng bíc chuyÓn h×nh thøc
biªn chÕ suèt ®êi sang lµm viÖc theo hîp ®ång nh»m gi¶i
phãng n¨ng lùc t¹o nªn sù chuyÓn dÞch lao ®éng gi÷a c¸c
thµnh phÇn kinh tÕ. Nhµ níc còng ®ang cã nh÷ng biÖn ph¸p
nh»m c©n ®èi l¹i lùc lîng lao ®éng gi÷a c¸c ngµnh nghÒ
gi÷a n«ng nghiÖp - c«ng nghiÖp, gi÷a n«ng th«n vµ thµnh
thÞ lµm gi¶m bít sù l·ng phÝ lao ®éng.

29
 VÒ tiÒn l¬ng, tiÒn l¬ng lµ gi¸ c¶ søc lao ®éng ®îc h×nh
thµnh th«ng qua sù tho¶ thuËn gi÷a ngêi sö dông lao ®éng
vµ ngêi lao ®éng. Nhµ níc ®· thay ®æi kÕt cÊu tiÒn l¬ng ®a
sù u ®·i b¶o hiÓm x· héi, b¶o hiÓm y tÕ... Cïng víi tiÒn l¬ng.
§ång thêi Nhµ níc còng cã chÝnh s¸ch n©ng cao tiÒn l¬ng lùc
lîng lao ®éng c«ng t¸c ë n«ng th«n miÒn nói h¶i ®¶o. ChÝnh
nhê cã sù thay ®æi ®ã trong tiÒn l¬ng vµ lao ®éng (gi¶m
lao ®éng tõ 48 tiÕng ®Õn 40 tiÕng trong mét tuÇn) t¹o cho
ngêi lao ®éng høng thó lµm viÖc h¬n qua ®ã gi¸n tiÕp n©ng
cao n¨ng suÊt lao ®éng lµm cho thÞ trêng s¶n phÈm hµng
ho¸ ph¸t triÓn nhanh chãng.
c. Ngoµi nh÷ng c«ng cô trªn , Nhµ níc cßn ®iÒu khiÓn sù
ho¹t ®éng cña nÒn kinh tÕ b»ng c¸c chiÕn lîc, c¸c kÕ
ho¹ch dµi h¹n can thiÖp vµo c¸c hiÖn tîng c¸c quan hÖ kinh tÕ
b»ng c«ng cô l·i su©t vµ chØ tiªu kÕ ho¹ch võa lµ c«ng cô,
võa lµ ph¬ng ph¸p qu¶n lý ®iÒu khiÓn nÒn kinh tÕ. KÕ
ho¹ch ho¸ lµ c«ng cô thÓ hiÖn c¸c môc tiªu lý tëng cña nÒn
kinh tÕ, nhê cã kÕ ho¹ch mµ chÝnh phñ cã thÓ phèi hîp ho¹t
®éng cña c¸c doanh nghiÖp, cña c¸c bé, c¸c ngµnh c¸c ®Þa
ph¬ng kÕ ho¹ch ho¸ lµ c«ng cô duy nhÊt ®Ó chÝnh phñ cã
thÓ chuyÓn t¶i néi dung ®êng lèi chÝnh s¸ch kinh tÕ qu¶n lý
tËp trung. KÕ ho¹ch gióp cho kh«ng nh÷ng chÝnh phñ mµ c¶
c¸c nhµ s¶n xuÊt kinh doanh nh×n nhËn ®óng híng ®i sao
cho cã l¬Þ nhÊt bëi kÕ ho¹ch còng nh mét dù ¸n ®îc ®a ra
bµn luËn ph©n tÝch tríc khi ®a vµo sö dông.
Cã thÓ nãi, kÕ ho¹ch ®ãng vai trß rÊt quan träng trong sù
ph¸t triÓn kinh tÕ. KÕ ho¹ch cã ®óng cã hiÖu qu¶ th× nÒn
kinh tÕ th«ng qua ®ã mµ cã ®iÒu kiÖn ®Ó ph¸t huy nh÷ng
mÆt tÝch cùc. Thùc tÕ cho thÊy c¸c níc trªn thÕ giíi vµ c¶
ViÖt Nam ta khi bíc vµo x©y dùng nÒn kinh tÕ ®Òu ®a ra
nh÷ng kÕ ho¹ch nh»m ®Þnh híng cho c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ
trong t¬ng lai. KÕ ho¹ch ®ã cã thÓ lµ ng¾n h¹n trung h¹n
hay dµi h¹n, 5 n¨m, 10 n¨m 20 n¨m hoÆc cã thÓ dµi h¬n.

30
 3. Thùc tr¹ng qu¶n lý kinh tÕ cña Nhµ níc ë ViÖt
Nam hiÖn nay.
Kh¸c víi mét sè níc trªn thÕ giíi, chóng ta tiÕn lªn CNXH tõ
mét níc n«ng nghiÖp nghÌo nµn vµ l¹c hËu mµ bá qua giai
®o¹n ph¸t triÓn lªn chñ nghÜa t b¶n. Bëi vËy chóng ta gÆp
rÊt nhiÒu khã kh¨n trong viÖc x©y dùng vµ ph¸t triÓn nÒn
kinh tÕ ®ã lµ do chóng ta cha chuÈn bÞ ®îc c¬ së vËt chÊt
kü thuËt ®Ó tiÕn lªn CNXH. MÆt kh¸c nÒn kinh tÕ cña níc ta
tríc ®©y dËp khu«n theo m« h×nh kinh tÕ cña Liªn x« víi chÕ
®é x· héi c«ng h÷u vÒ t liÖu s¶n xuÊt díi hai h×nh thøc lµ së
h÷u toµn d©n vµ së h÷u tËp thÓ trong ®ã së h÷u toµn d©n
®ãng vai trß chñ ®¹o. XuÊt ph¸t tõ quan niÖm nÒn kinh tÕ
XHCN lµ nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn cã kÕ ho¹ch, quy luËt ph¸t
triÓn cã kÕ ho¹ch lµ quy luËt ®iÒu tiÕt mäi ho¹t ®éng cña
nÒn kinh tÕ nªn nhµ níc ta lÊy kÕ ho¹ch ho¸ lµm c«ng cô chñ
yÕu ®Ó qu¶n lý kinh tÕ. ViÖc l·nh ®¹o ph¸t triÓn kinh tÕ
quèc d©n cã kÕ ho¹ch lµ mét vÊn ®Ò c¬ b¶n nhÊt trong
nhiÖm vô qu¶n lý kinh tÕ cña Nhµ níc XHCN.
C«ng cô ®æi míi nÒn kinh tÕ cña níc ta b¾t ®Çu tõ §¹i
héi VI cña §¶ng. §ã lµ ®iÓm mèc cho sù ph¸t triÓn nÒn kinh
tÕ cña ®Êt níc. Tõ ®¹i héi 6 nhµ níc ta míi thÊy râ lîi Ých cña
viÖc chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ vµ ®ã lµ thêi ®iÓm §¶ng ta
x¸c ®Þnh ph¶i chuyÓn dÇn nÒn kinh tÕ tù nhiªn tù cung tù
cÊp, nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung quan liªu bao cÊp
®ang tån t¹i sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng ph¸t triÓn theo c¬
chÕ thÞ trêng ®Þnh híng XHCN cã sù qu¶n lý cña nhµ níc.
Trong h¬n 10 n¨m ®æi míi ®Êt níc ta ®· ph¶i ®èi phã víi
rÊt nhiÒu khã kh¨n nhng nhê sù l·nh ®¹o, sù qu¶n lý chÆt chÏ
cña §¶ng vµ ®Æc biÖt lµ vai trß tham gia ®iÒu tiÕt nÒn kinh
tÕ cña Nhµ níc, sù ®Þnh híng theo kÕ ho¹ch vµ qu¶n lý vÜ
m« nÒn kinh tÕ cña Nhµ níc theo híng cã lîi nhÊt nªn chØ
trong mét thêi gian ng¾n nÒn kinh tÕ níc ta ®· cã nh÷ng
thay ®æi ®¸ng kÓ sau:

31
32
 kÕt luËn

§èi víi ViÖt nam tõ mét níc n«ng nghiÖp l¹c hËu tiÕn lªn
XHCN, tõ nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung quan liªu bao
cÊp sang nÒn KTTT ®Þnh híng XHCN th× vai trß nhµ níc lµ v«
cïng quan träng. Th«ng qua vai trß qu¶n lý ®iÒu hµnh nÒn
kinh tÕ cña nhµ níc sÏ t¹o ra cho nÒn kinh tÕ níc ta mét tr×nh
®é ph¸t triÓn míi tr¸nh nguy c¬ tôt hËu xa h¬n so víi c¸c níc
trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi, ®ång thêi c¶i thiÖn n©ng cao
®êi sèng vËt chÊt ®êi sèng tinh thÇn cña nh©n d©n.
H¬n 10 n¨m ®æi míi chuyÓn ®æi tõ nÒn kinh tÕ ®·
®em l¹i cho ViÖt Nam nh÷ng thµnh tùu to lín cùc kú quan
träng. §ã chÝnh lµ mèc míi trong sù ph¸t triÓn t tëng cña
§¶ng. Tõ ®¹i héi 6 n¨m 1986 §¶ng ta ®· khëi xíng qu¸ tr×nh
chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ theo KTTT ®Þnh híng XHCN ph¶i cã
sù qu¶n lý cña nhµ níc. T tëng ®¹i héi 7 (1991) l¹i mét lÇn
n÷a nhÊn m¹nh qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi lµ cÇn thiÕt vµ vai trß
kinh tÕ cña Nhµ níc lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh tíi sù ph¸t triÓn
nÒn kinh tÕ. V× vËy §¶ng vµ Nhµ níc ta cÇn cã nh÷ng chÝnh
s¸ch gi¶i ph¸p nh»m ph¸t huy n©ng cao h¬n n÷a nh÷ng
mÆt tÝch cùc cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng vµ h¹n chÕ tèi ®a
mÆt tiªu cùc. §ång thêi nhµ níc ph¶i n©ng cao h¬n n÷a hiÖu
lùc vµ vai trß kinh tÕ trong viÖc qu¶n lý ®iÒu tiÕt ë tÇm vÜ
m« nÒn kinh tÕ. Ph¸t triÓn kinh tÕ g¾n liÒn víi ph¸t triÓn x·
héi nh»m lµm cho "mäi ngêi cã cuéc sèng Êm no h¹nh phóc cã
®iÒu kiÖn ph¸t triÓn toµn diÖn c¸ nh©n ®¶m b¶o c«ng b»ng
d©n chñ".

33
 Tµi liÖu tham kh¶o

1.Vèn hiÖn §¹i héi §¶ng 6,7,8

2. Gi¸o tr×nh kinh tÕ chÝnh trÞ M¸c Lª nin tËp 2 - NXBGD
3. Gi¸o tr×nh LÞch sö häc thuyÕt kinh tÕ - NXBGD 1995
4. C¬ chÕ thÞ trêng vµ vai trß kinh tÕ cña nhµ níc ë ViÖt
Nam
NXB thèng kª 1994
5. §æi míi vµ hoµn thiÖn chÝnh s¸ch vµ c¬ chÕ qu¶n lý ë
níc ta
6. Qu¶n lý Nhµ níc vÒ kinh tÕ
7. TÝnh chñ ®¹o cña doanh nghiÖp nhµ níc trong nÒn
KTTT ë níc ta hiÖn nay.
8. Kinh tÕ häc cña Samuelson - NXBGD
9. Kinh tÕ häc cña David Begg - NXBGD
10. T¹p chÝ:
- Kinh tÕ vµ dù b¸o 3/98
- Kinh tÕ ph¸t triÓn 68/98; 88/98; 97/98
- Th«ng tin lý luËn 7/98
- T¹p chÝ luËt 3/98

34