Îáùè ñâåäåíèÿ çà áúëãàðîåçè÷íèòå

ìþñþëìàíè íà Áàëêàíèòå

Áúëãàðîåçè÷íèòå ìþñþëìàíè ñà îáîñîáåíà

åòíîðåëèãèîçíà îáùíîñò, â äíåøíî âðåìå íàñå-

Ðåëèãèîçíèÿò ëÿâàùà òåðèòîðèè ïðåäèìíî îò Ðèëî-Ðîäîïñêèÿ

ìàñèâ, êàêòî è Òåòåâåíñêî, Ëóêîâèòñêî è äð. Ãå-
“äðó㔠îãðàôñêèÿò àðåàë, êîéòî íàñåëÿâàò, å ïðåäèìíî
ïëàíèíñêè. Ãðóïàòà ñå îòëè÷àâà ñúñ ñïåöèôè÷íà
òðàäèöèîííà êóëòóðà, èçïîâÿäâà ñóíèòñêè èñëÿì
è ãîâîðè áúëãàðñêè åçèê.
 ðåçóëòàò íà ñëîæíà èñòîðè÷åñêà ñúäáà äíåñ
ñëàâÿíîåçè÷íè ìþñþëìàíè èìà â ïåò äúðæàâè íà
Áàëêàíñêèÿ ïîëóîñòðî⠖ Áúëãàðèÿ, Ãúðöèÿ, Ìà-
êåäîíèÿ, Àëáàíèÿ è Òóðöèÿ.

Ñëåä ïåòú÷íà ìîëèòâà, Áóêîâî, 90-òå ãîäèíè íà XX âåê

Ïðîèçõîä
Âúïðîñúò çà ïðîèçõîäà íà ìþñþëìàíèòå, êî-
èòî èìàò ìàé÷èí áúëãàðñêè åçèê íà Áàëêàíèòå å
ïðåäìåò íà ñïîðîâå è ñèëíè ñòðàñòè, è âåðîÿòíî
îùå äúëãî âðåìå ùå îñòàíå òàêúâ. Ðàçëè÷íèòå
áàëêàíñêè äúðæàâè, íà ÷èÿòî òåðèòîðèÿ æèâåÿò
7
7
 Íà ãàðàòà â ßêîðóäà - èçïðàùàíå íà ãîñòè îò Òóðöèÿ, 60-òå ãîäèíè íà XX âåê
÷àñòè îò òîâà íàñåëåíèå, ðàçâèâàò ñîáñòâå-
íè òåîðèè çà íåãîâèÿ ïðîèçõîä, ÷åñòî ïðî-
òèâîðå÷àùè ñè åäíà íà äðóãà. Òóðñêàòà èñ-
òîðèîãðàôèÿ ðàçãëåæäà ãðóïàòà êàòî íàñëåä-
íèöè íà òþðêñêè ïëåìåíà, äîøëè íà Áàëêà-
íèòå ïðåäè çàâëàäÿâàíåòî íà ïîëóîñòðîâà îò
îñìàíñêèòå òóðöè ïðåç XIV âåê. Â Ãúðöèÿ
ñà îïðåäåëÿíè êàòî ãîâîðåùè ñëàâÿíñêè
åçèê èñëÿìèçèðàíè åëèíè. Åêñïëîàòèðà ñå è
òåîðèÿòà çà íàñëåäíèöè íà äðåâíè òðàêè,
ñìåñåíè ñ ãúðöè. Ìàêåäîíñêàòà èñòîðèîã-
ðàôèÿ ãè ñìÿòà çà ìàêåäîíöè. Áúëãàðñêàòà
èñòîðèîãðàôèÿ ïðèåìà áúëãàðîåçè÷íèòå
ìþñþëìàíè çà èñëÿìèçèðàíî áúëãàðñêî íà-
ñåëåíèå.
Êàê ãè íàðè÷àò?
Ðàçëè÷íèòå èçñëåäîâàòåëè íà ãðóïàòà
îùå îò XIX âåê îïèñâàò ñðåùàíèòå íàèìå-
íîâàíèÿ. Íàðè÷àíè ñà ïîìàöè, àõðÿíè, áóãàí-
öè (ïîãàíöè), à íàèìåíîâàíèÿòà ìúðâàöè,
äèïñúçè, ìèÿöè, àïîâöè, òîðáåøè è ïð. ñà ðàç-
ïðîñòðàíåíè â Ìàêåäîíèÿ è Êîñîâî. Íàçâà-
8
íèåòî “àõðÿíè” ñå ñðåùà ñàìî â Ðîäîïèòå è
å íåïîíÿòíà çà âñè÷êè èçâúí òàçè îáëàñò. Â
ïîâå÷åòî îò òåçè íàçâàíèÿ ïî ìåñòà ñå âëà-
ãàò íåãàòèâíî-îöåíú÷íè ñìèñëè, êîåòî ãè å
èçìåñòèëî îò îôèöèàëíà óïîòðåáà.
Âúçïðèåòî å îáà÷å äà ñå îïðåäåëÿò
ñáîðíî êàòî ïîìàöè. Ñïîðåä Öâåòàíà Ãåîð-
ãèåâà íàèìåíîâàíèåòî ïîìàöè ñå íàëàãà â
ïóáëè÷íà óïîòðåáà â êðàÿ íà XIX âåê êàòî
íàçâàíèå íà åòíîãðàôñêà ãðóïà (êàêòî øî-
ïè, ðóïè è ò. í.). Â ïî-êúñíî âðåìå ñå ïðàâÿò
îïèòè òîâà íàèìåíîâàíèå äà ñå íàëîæè êàòî
åòíîíèì íà öÿëàòà îáùíîñò. Îò íà÷àëîòî íà
XX âåê äî êúì 30-òå ãîäèíè òî ïðèäîáèâà
ïóáëè÷íîñò è âëèçà â óïîòðåáà â îôèöèàëíè
äîêóìåíòè, â ïðåñàòà, äîðè è â íàóêàòà.
Ïðèáëèçèòåëíî ïðåç âòîðàòà ïîëîâèíà íà ñú-
ùîòî äåñåòèëåòèå ñå âúâåæäà â óïîòðåáà
òåðìèíúò áúëãàðè-ìîõàìåäàíè, ãëàâíî â ðå-
çóëòàò íà äåéíîñòòà íà Äðóæáà “Ðîäèíà”. Â
ïúðâèòå ãîäèíè ñëåä êîìóíèñòè÷åñêèÿ
ïðåâðàò îò 1944 ã. ñå íàáëþäàâà òåíäåíöèÿ
íà âðúùàíå íà íàçâàíèÿòà “ïîìàöè” è “àõðÿ-
 íúò “áúëãàðè-ìîõàìåäàíè” èëè “áúëãàðîìî-
õàìåäàíè”. Ñëåä 1989 ã. ñå íàáëþäàâà èç-
âåñòíî âúçâðúùàíå íà óïîòðåáàòà â ïóáëè÷-
íîòî ïðîñòðàíñòâî íà òåðìèíà “ïîìàöè”. Â
ïîñëåäíèòå ãîäèíè ñå âúâåäå è ïîíÿòèåòî
“áúëãàðè ìþñþëìàíè”. Íî çà äà ñå èçáåãíå
åòíè÷åñêàòà èäåíòèôèêàöèÿ íà ãðóïàòà (òúé
êàòî âúïðîñúò çà íåéíîòî ñàìîîïðåäåëåíèå
å â îñíîâàòà íà ìîäåðíîòî ðàçáèðàíå çà
èäåíòè÷íîñò) âñå ïîâå÷å è òîçè òåðìèí ñå
çàìåíÿ ñ ïîíÿòèåòî “áúëãàðîåçè÷íè ìþñþë-
ìàíè”.  òóðñêàòà è ãðúöêàòà èñòîðèîãðàôèÿ
ãðóïàòà îôèöèàëíî å íàðè÷àíà “ïîìàöè”. Òî-
çè òåðìèí ïðåîáëàäàâà è â ñúâðåìåííàòà çà-
ïàäíà íàóêà. Â Ìàêåäîíèÿ îôèöèàëíî ñå èç-
ïîëçâà îïðåäåëåíèåòî “ìàêåäîíöè-ìóñëè-
ìàíè”.

Äåáðåí, 70-òå ãîäèíè íà XX âåê
íè” äîðè â îôèöèàëíèòå äîêóìåíòè ñ öåë
îáîçíà÷àâàíå íà ðàçëè÷íîñòòà íà ãðóïàòà.
Òàçè òåíäåíöèÿ å êðàòêà è ïðåç 50-òå ãîäè-
íè, â ðàìêèòå íà ò. íàð. “Êóëòóðíà ðåâîëþ-
öèÿ”, êîÿòî ïðîâåæäà êîìóíèñòè÷åñêîòî
ïðàâèòåëñòâî, ïîñòåïåííî ñå íàëàãà òåðìè-
Êàê ñå íàðè÷àò?
Ïðåç 30-òå ãîäèíè íà XX âåê èçñëåäî-
âàòåëÿò Ñòîþ Øèøêîâ òâúðäè, ÷å “ñàìèòå
áúëãàðî-ìîõàìåäàíè ñè êàçâàò àõðÿíè è ïî-
ìàöè, íî èì å íåïðèÿòíî äà ÷óâàò çà ñåáå ñè
íèòî àõðÿíè, íèòî ïîìàöè, à ñå ãîðäåÿò äà
ñè êàçâàò òóðöè”. È ïðåç ñëåäâàùèòå ïåðèî-
äè ñå íàáëþäàâà òåíäåíöèÿ âúòðå â ãðóïàòà
ñâîáîäíî äà ñå èçïîëçâà ñàìîíàçâàíèåòî
“ïîìàöè”, íî óïîòðåáàòà ìó îò âúíøíè çà îá-
ùíîñòòà äà ñå ñìÿòà çà îáèäíà.

Íåâðîêîïñêàòà êàçà (îêîëèÿ) Ðàçëîæêî Ãîðíîäæóìàéñêà êàçà

Áúëãàðè 34 500 Áúëãàðè 20 100 Áúëãàðè 19 112

Ïîìàöè 30 000 Ïîìàöè 11 500 Ïîìàöè 3 570
Òóðöè 11 000 Âëàñè 60 Òóðöè 4 990
Ïîòóð÷åíè ãúðöè 500 Öèãàíè 550 Âëàñè 521
Âëàñè 450 Âñè÷êî 32 210 Ãúðöè 11
Öèãàíè 2 100 Öèãàíè 650
Åâðåè 75 Åâðåè 50
Âñè÷êî 78 625 Âñè÷êî 28 904

(Êú÷íîâ, Â. Èçáðàíè ïðîèçâåäåíèÿ, ò. I. Ïúòóâàíå ïî äîëèíàòà íà Ñòðóìà, Ìåñòà

è Áðåãàëíèöà, Áèòîëñêî, Ïðåñïà è Îõðèäñêî., Ñ., 1970, ñ. 271.)
9
 ßêîðóäà, 60-òå ãîäèíè íà XX âåê
 ìîìåíòà å òðóäíî äà ñå ãîâîðè çà
åäèííà èäåíòè÷íîñò íà ãðóïàòà. Îôèöèàëíî
åäíà ÷àñò îò íåÿ ñå îïðåäåëÿ êàòî òóðöè,
äðóãà êàòî áúëãàðè, à òðåòà – ïðîñòî êàòî
“äðóãè” – ðàçëè÷íè.
Äåìîãðàôñêà õàðàêòåðèñòèêà íà
ìþñþëìàíèòå â Çàïàäíèòå Ðîäîïè
Íàé-êîíöåíòðèðàíî å ìþñþëìàíñêîòî
íàñåëåíèå (ñ ìàé÷èí åçèê áúëãàðñêè) â Ðî-
äîïèòå. Òóê ùå îáúðíåì âíèìàíèå ïðåäèì-
íî íà íàñåëåíèåòî íà çàïàäíàòà ÷àñò íà ïëà-
íèíàòà – àäìèíèñòðàòèâíî íàõîäÿùî ñå â ñå-
ãàøíàòà Áëàãîåâãðàäñêà îáëàñò. Äàííè çà
ñúñòàâà íà íàñåëåíèåòî â òîçè ðåãèîí äàâà
îùå Âàñèë Êúí÷îâ â êðàÿ íà XIX âåê.
Ïðè ïîñëåäíîòî ïðåáðîÿâàíå íà íàñå-
ëåíèåòî ïðåç 2001 ã. â Áëàãîåâãðàäñêà îá-
ëàñò ñ ìþñþëìàíñêî âåðîèçïîâåäàíèå ñà ñå
îïðåäåëèëè îêîëî 63 000 äóøè.
10
Áúëãàðñêàòà äúðæàâíà ïîëèòèêà
 Îñìàíñêàòà èìïåðèÿ áúëãàðîãîâîðÿ-
ùèòå ìþñþëìàíè íå ñà îòäåëÿíè îò òóðöè-
òå, òúé êàòî â èìïåðèÿòà åäèíñòâåíî çíà÷å-
íèå å îòäàâàíî íà ðåëèãèîçíàòà ïðèíàäëåæ-
íîñò. Ïî òàçè ïðè÷èíà òàçè ãðóïà ñå å ïîëç-
âàëà ñúñ ñòàòóò íà “ìþñþëìàíè”, “ïðàâîâåð-
íè”. Ñëåä Îñâîáîæäåíèåòî íà Áúëãàðèÿ
ïðåç 1878 ã. ãîëÿìà ÷àñò îñòàâà â ðàìêèòå
íà Îñìàíñêàòà èìïåðèÿ è Èçòî÷íà Ðóìåëèÿ.
 êðàÿ íà 19 âåê â çàïèñêèòå ñè ãîëåìèÿ èç-
ñëåäîâàòåë íà Ìàêåäîíèÿ Âàñèë Êúí÷îâ ïè-
øå: “... ïîìàöèòå, êîèòî ïî âÿðà è ïî ÷óâñò-
âà ñòîÿò äàëå÷ îò ñâîèòå õðèñòèÿíñêè áðà-
òÿ îáðàçóâàò îñîáåí åëåìåíò â Ìàêåäîíèÿ,
êîéòî å ïðåäàí íà òóðñêîòî ïðàâèòåëñòâî.”
Ïðîìåíèòå â ñúäáàòà íà ãðóïàòà íàñòúïâàò
ñëåä Áàëêàíñêèòå âîéíè îò 1912 ã., êîãàòî
òåðèòîðèèòå, êîèòî òÿ íàñåëÿâà ñå ðàçïðå-
äåëÿò ìåæäó Áúëãàðèÿ, Ñúðáèÿ, Ãúðöèÿ è
Àëáàíèÿ. Îùå ïî âðåìå íà âîéíà-
òà åäíà ÷àñò ñå ïðåñåëâà â Òóðöèÿ,
êúäåòî èìà ãîëÿìà ïîìàøêà äèàñ-
ïîðà, ïîñòåïåííî îôîðìåíà ïðåç
ïðåäõîäíèòå âåêîâå.
 ñèíõðîí ñ ðàçáèðàíåòî çà èç-
ãðàæäàíåòî íà íàöèîíàëíà äúðæà-
âà îñòàíàëèòå â Áúëãàðèÿ ìþñþë-
ìàíè èçòúðïÿâàò ïúðâèÿ ãîëÿì
îïèò çà ïðèîáùàâàíåòî èì. Ôðåí-
ñêèÿò èçñëåäîâàòåë Áåðíàð Ëîðè
ïèøå, ÷å ìþñþëìàíèòå â Áúëãà-
ðèÿ ñëåä Îñâîáîæäåíèåòî ñå îêàç-
âàò íåïðèñïîñîáåíè êúì íîâèÿ ñî-
öèàëíî-ïîëèòè÷åñêè ðåä, ÷óæäè íà
ïàòîñà çà íàöèîíàëíî ïðîáóæäàíå.
Òå ïðîäúëæàâàò äà æèâåÿò â ìèíà-
ëîòî è íå ó÷àñòâàò â ïðîöåñà íà ìî-
äåðíèçàöèÿ, íà äåîñìàíèçàöèÿ íà
ñòðàíàòà è îáðàçóâàò îñòðîâ÷åòà íà
ñúïðîòèâà ñðåùó îáùàòà òåíäåí-
öèÿ.
Òàçè ñúïðîòèâà, îòêàçúò èì îò
ìîäåðíèçàöèÿ è äåìîíñòðèðàíîòî
ðàçëè÷èå äàâàò ïîâîä çà íåêîëêîê-
ðàòíè íàñèëñòâåíè îïèòè îò ñòðàíà
íà äúðæàâàòà äà ãè “ïðèîáùè” êúì
áúëãàðñêîòî îáùåñòâî. Îñíîâíè-
Ñåëî Ëúæíèöà, 90-òå ãîäèíè íà XX âåê
òå ðàçëè÷èÿ íà òîâà íàñåëåíèå –

Áúëãàðè
Îêîëèÿ Òóðöè Äðóãè Îáùî
Õðèñòèÿíè ìîõàìåäàíè
Àðäèíñêà 2426 15234 27831 47 45538
Àñåíîâãðàäñêà 77908 5493 3851 2245 89497
Äåâèíñêà 6146 13000 2431 193 21770
Çëàòîãðàäñêà 1052 14635 6534 91 22312
Êðóìîâãðàäñêà 2683 4667 32764 610 40724
Íåâðîêîïñêà 35780 15043 2540 1190 54553
Ïåùåðñêà 42135 9057 3340 3436 57968
Ðàçëîæêà 26075 8258 37 982 35352
Ñìîëÿíñêà 15946 17197 10 432 33585
Îáùî 210151 102584 79338 9226 401299
(Òàáëèöàòà ñúäúðæà ñòàòèñòè÷åñêà èíôîðìàöèÿ îò 30-òå ãîäèíè íà XX âåê - Äîêëàä âúðõó
áúëãàðî-ìîõàìåäàíñêèÿ âúïðîñ â Ñðåäíèòå Ðîäîïè, 1939 ã.- ÖÄÈÀ, ô. 177, îï.2, à.å. 991, ë. 32 è ñë. )

11
 Ïðèÿòåëêè ñ ðàçëè÷íà ðåëèãèîçíà ïðèíàäëåæíîñò, ßêîðóäà, 80-òå ãîäèíè íà XX âåê
ðåëèãèîçíàòà ïðèíàäëåæíîñò, òóðñêî-àðàá-
ñêèòå èìåíà è âúíøíèòå áåëåçè – îáëåêëî-
òî – ñà àòàêóâàíè ñ ðàçíîîáðàçíè èäåîëî-
ãèè ïðåç ðàçëè÷íèòå ïåðèîäè. Âåäíàãà ñëåä
Îñâîáîæäàíèåòî å íàïðàâåí îïèò çà ïîêðúñ-
òâàíå â îãðàíè÷åí ðåãèîí. Ñëåä òîâà, ïî âðå-
ìå è ñëåä Áàëêàíñêèòå âîéíè ïðåç 1912-
1913 ã. ïî èíèöèàòèâà íà Áúëãàðñêàòà ïðà-
âîñëàâíà öúðêâàòà çàïî÷âà íàñèëñòâåíà ñìÿ-
íà íà ðåëèãèÿòà è ñå ïðàâè îïèò çà ïîêðúñò-
âàíå íà ÷àñò îò ìþñþëìàíèòå. Êðàé íà òîâà
íàñèëèå ñå ñëàãà ñ ïîäïèñâàíåòî íà ìåæäó-
íàðîäíè äîãîâîðè îò ñòðàíà íà Áúëãàðèÿ è
ñå âúçñòàíîâÿâà ïðåäèøíîòî ïîëîæåíèå.
Ñëåäâàù âàæåí ìîìåíò â îïèòèòå íà
äúðæàâàòà äà “ïðèîáùè” îáùíîñòòà å ñúç-
äàâàíåòî ïðåç 1937 ã. â Ñìîëÿí íà êóëòóð-
íî-ïðîñâåòíàòà îðãàíèçàöèÿ “Ðîäèíà”. Ó÷-
ðåäÿâàò ÿ ìþñþëìàíè è õðèñòèÿíè îò ðå-
ãèîíà, êàòî ñè ïîñòàâÿò çà öåë âðúùàíå íà
òîâà íàñåëåíèå êúì “áúëãàðñêèÿ ðîä”.
12
Îðãàíèçàöèÿòà ïðîïîâÿäâà ñìÿíà íà àðàáñ-
êèòå èìåíà ñ áúëãàðñêè, ïðîìÿíà íà îáëåê-
ëîòî è öÿëîñòíî ìîäåðíèçèðàíå. Íÿêîè èç-
ñëåäîâàòåëè ñìÿòàò, ÷å ñúçäàâàíåòî íà “Ðî-
äèíà” òàéíî å èíèöèèðàíî îò óïðàâëÿâàùè-
òå êðúãîâå. Îðãàíèçàöèÿòà íåîôèöèàëíî å
ïîäêðåïÿíà îò äúðæàâàòà ïðåç öåëèÿ ïåðè-
îä íà ñúùåñòâóâàíåòî ñè è â íà÷àëîòî íà 40-
òå ãîäèíè íà XX âåê ñ íåéíà ïîìîù óñïÿâà
äà îáñåáè ïî÷òè âñè÷êè ñòðóêòóðè íà ìþ-
ñþëìàíñêàòà ðåëèãèîçíà âëàñò. Âåäíàãà
ñëåä êîìóíèñòè÷åñêèÿ ïðåâðàò íà 9 ñåïòåì-
âðè 1944 ã. äåéíîñòòà íà “Ðîäèíà” å òîòàë-
íî îòðå÷åíà è îôèöèàëíî ñà âúçñòàíîâåíè
ìþñþëìàíñêèòå èìåíà. Ïúðâîíà÷àëíî êî-
ìóíèñòè÷åñêîòî óïðàâëåíèå ïðîÿâÿâà
áëàãîðàçïîëîæåíèå êúì ìþñþëìàíñêîòî
íàñåëåíèå – âðúùà èìåíàòà, âúñòàíîâÿâà ðå-
ëèãèîçíèòå ó÷èëèùà è ò. í., íî îùå ïðåç 50-
òå ãîäèíè å ðàçðàáîòåíà äúðæàâíà ñòðàòå-
ãèÿ çà “ñïðàâÿíå ñ ìþñþëìàíñêèÿ ïðîáëåì”. ñòâåíîòî “ïðèîáùàâàíå” å ñìÿíàòà íà èìå-
Êàêòî è â îñòàíàëèòå áàëêàíñêè ñòðàíè íàòà íà ìþñþëìàíèòå ïðåç 1972 ã. Íàòèñ-
è â Áúëãàðèÿ ðåëèãèîçíîòî ðàçëè÷èå íà ãðó- êúò âúðõó òîâà íàñåëåíèå ïîñòàâÿ íà÷àëîòî
ïàòà å ïðè÷èíà çà íåéíîòî ñàìîçàòâàðÿíå. Ñ íà ò. íàð. Âúçðîäèòåëåí ïðîöåñ, êîéòî ïðåç
óñòàíîâÿâàíåòî íà àòåèñòè÷íèòå êîìóíèñòè- ñëåäâàùèòå ãîäèíè ïîñòåïåííî îáõâàùà è
÷åñêè ðåæèìè â Áúëãàðèÿ, Þãîñëàâèÿ è Àë- ðîìèòå-ìþñþëìàíè è òóðöèòå.
áàíèÿ ñå ïðàâÿò îïèòè çà ñèëîâî èíòåãðèðà- Âñè÷êè ðåëèãèîçíè è ÷îâåøêè ïðàâà íà
íå íà îáùíîñòòà â æèâîòà íà òåçè ñòðàíè, òåçè ãðóïè ñà âúçñòàíîâåíè âåäíàãà ñëåä ïà-
êàòî ñå èãíîðèðàò íåéíèòå êóëòóðíî-ðåëè- äàíåòî îò âëàñò íà êîìóíèñòè÷åñêîòî óïðàâ-
ãèîçíè òåæíåíèÿ. ëåíèå ïðåç 1989 ã.
Ïðåç 1948 ã. áúëãàðñêîòî
ïðàâèòåëñòâî çàïî÷âà êàìïà-
íèéíî ðàçñåëâàíå íà ìþñþë-
ìàíè îò ïîãðàíè÷íèòå ìåñòà â
ðàçëè÷íè ðàéîíè íà ñòðàíàòà, ñ
öåë îñèãóðÿâàíå ïî-ãîëÿìà
ñòàáèëíîñò íà ãðàíèöàòà è ðàç-
áèâàíå êîìïàêòíîñòòà íà ìþ-
ñþëìàíñêàòà îáùíîñò. Îò
äðóãà ñòðàíà,
êîìóíèñòè÷åñêèÿò ðåæèì çà-
ïî÷âà ïðîöåñ íà ìîäåðíèçèðà-
íå íà òîâà íàñåëåíèå – â ãîëÿ-
ìàòà ñè ÷àñò íåãðàìîòíî. Â
ñèíõðîí ñ àòåèñòè÷íîòî îáðà-
çîâàíèå ñà çàòâîðåíè âñè÷êè
ðåëèãèîçíè ó÷èëèùà è ñå âú-
âåæäà çàäúëæèòåëíî íà÷àëíî
îáðàçîâàíèå. Ïîëàãàò ñå ãîëå-
ìè óñèëèÿ çà îãðàìîòÿâàíå è
íà ïî-âúçðàñòíèòå ïîêîëåíèÿ.
 ñòðåìåæà ñè äà ìîäåðíèçè-
ðà îáùíîñòòà, âëàñòòà ñúçäà-
âà ñèñòåìà îò èçâåñòíè ïðèâè-
ëåãèè, öåëÿùà îôîðìÿíåòî íà
íàöèîíàëíî îðèåíòèðàíà èíòå-
ëèãåíöèÿ ñðåä ìþñþëìàíèòå.
Âîäè ñå áîðáà ñ èñëÿìà è âúâ
âñè÷êèòå ìó ïðîÿâëåíèÿ íà áè-
òîâî íèâî – çàáðàíÿâà ñå íî-
Áóêîâî, 80-òå ãîäèíè íà XX âåê
ñåíåòî íà òðàäèöèîííèòå äðå-
õè, ïðàêòèêóâàíåòî íà ðåëèãè-
îçíè îáè÷àè è ðèòóàëè. Êóëìèíàöèÿ â íàñèë-

13