ESS België nieuwsflits 2. Belg bekommerd om pensioenen.

Centrum voor Sociologisch Onderzoek – K.U.Leuven1

Sinds 2002 peilt het European Social Survey (ESS) elke 2 jaar naar opvattingen en
gedragingen van de burgers van een groot aantal Europese landen. Ook in België
wordt dit wetenschappelijk onderzoek uitgevoerd bij een omvangrijk en
representatief staal van de Belgische bevolking door KULeuven en ULiège. Deze
nieuwsflits bekijkt de data van de meest recente Ronde (Ronde 4, uitgevoerd
eind 2008 – begin 2009), en vergelijkt waar relevant met voorbije Rondes.

Tevredenheid met de huidige toestand van de economie in België

6.5

5.5

4.5

3.5

3
Ronde 1 Ronde 2 Ronde 3 Ronde 4

Figuur 1. Evolutie tevredenheid met economische toestand in België, over de vier

Rondes van het ESS heen (Ronde 1: 2002, Ronde 2: 2004, Ronde 3: 2006, Ronde 4:
2008).

De tevredenheid van de Belg met de economische situatie schommelde in de

voorbije 6 jaar rond een score van ongeveer 5,3 op 10. De economische terugval
laat zich echter sterk voelen. In de meest recente ronde van het ESS valt deze

1
Contactgegevens: Centrum voor Sociologisch Onderzoek, Parkstraat 45 bus 3601, 3000
Leuven. E-mail: Dirk.Heerwegh@soc.kuleuven.be.

ESS Nieuwsflits 2 – KULeuven – http://www.kuleuven.be/dvz/ess.html Pagina 1

score namelijk met een vol punt terug tot 4,3 op 10 – wat relatief gezien een
statistisch significant2 verlies van bijna 20% betekent (zie Figuur 1).

Van alle ondervraagden gaf bijna 1 op 5 (19%) aan dat het waarschijnlijk of erg
waarschijnlijk is dat hij of zij in de volgende 12 maanden voor minstens 4
opeenvolgende weken werkloos zou zijn. Wanneer de werkloze respondenten uit
deze berekeningen geweerd worden en we ons beperken tot de werkende
respondenten, dan vreest nog steeds 16% voor nakende werkloosheid. Bijna drie
kwart (74%) van de werkloze respondenten achten het (erg) waarschijnlijk dat ze
ook in het komende jaar nog te kampen zullen hebben met werkloosheid.

De respondenten vinden over het algemeen dat de overheid een belangrijke rol
heeft in het voorzien in een redelijke levensstandaard voor werklozen. Op een
schaal van 0 tot 10, waarbij hogere scores verwijzen naar een grotere
verantwoordelijkheid van de overheid, wordt er gemiddeld iets meer dan 6
gescoord door de respondenten. Ter vergelijking moet wel gezegd worden dat
de respondenten het voorzien in een redelijke levensstandaard voor ouderen
nog belangrijker beschouwen, met een gemiddelde score van bijna 8 op 10. Dit
verschil is statistisch significant (p<0,0001). Dat betekent dat de Belg in het
algemeen vindt dat de overheid een grotere verantwoordelijkheid heeft voor het
voorzien in een redelijke levensstandaard voor ouderen dan in het voorzien in
een redelijke levensstandaard voor werklozen.

De mate waarin men vindt dat de overheid een rol te spelen heeft in het
voorzien in een redelijke levensstandaard voor werklozen enerzijds en voor
ouderen anderzijds, is van een aantal factoren afhankelijk.3 Mensen zonder werk
vinden meer dan mensen met werk dat de overheid een rol moet spelen in het
voorzien van een redelijke levensstandaard van werklozen (p=0,0002), en er zijn

2
Dit betekent dat men met een bepaalde kans op vergissing kan stellen dat de Belg in
het algemeen vindt dat de economische toestand erop achteruit is gegaan ten opzichte
van Ronde 1. Doorgaans wordt de kans op vergissing vastgesteld op 5%, en worden
effecten of verschillen met een “p-waarde” kleiner dan 0,05 als “statistisch significant”
beschouwd. In deze nieuwsflits houden we ons aan deze conventie. Voor deze test is
deze p-waarde kleiner dan 0,0001.
3
Variabelen opgenomen in het model: leeftijd, geslacht, regio (Vlaanderen, Wallonië,
Brussel), en beroepssituatie (werkend of studerend, werkloos, gepensioneerd).

ESS Nieuwsflits 2 – KULeuven – http://www.kuleuven.be/dvz/ess.html Pagina 2

ook regionale verschillen: Vlamingen vinden meer dan Walen dat de overheid
moet zorgen voor een redelijke levensstandaard van werklozen (p<0,0001).

Ouderen vinden meer dan jongeren dat de overheid moet zorgen voor een
redelijke levensstandaard voor ouderen (p<0,0001), en ook hier zijn regionale
verschillen. Walen vinden dat de overheid een grotere rol moet spelen dan
Brusselaars (p<0,0001) en dan Vlamingen (p=0,0150). Ook Vlamingen zien voor
de overheid een grotere rol weggelegd dan Brusselaars om te voorzien in een
redelijke levensstandaard voor ouderen (p=0,0005).

Wanneer de analyse uitgevoerd wordt naar type activiteit van de respondent

(werkend of studerend versus gepensioneerd versus werkloos), dan valt op dat
élk van deze groepen vindt dat de overheid een grotere rol moet spelen om te
voorzien in een redelijke levensstandaard van ouderen dan in die van
werklozen, inclusief de werklozen zelf (zie Figuur 2).4

8.5

7.5

7 werkloos
met pensioen
6.5 werkend/studerend

5.5

5
overheidstaak overheidstaak
levensstandaard ouderen levensstandaard
werklozen

Figuur 2. Rol van de overheid voor het voorzien in een redelijke levensstandaard
van ouderen en van werklozen naar statuut van de respondent (werkloos, met
pensioen, werkend/studerend). Een hogere score duidt op een grotere verwachting
dat de overheid een rol dient te spelen om te voorzien in een redelijke
levensstandaard van ouderen, resp. werklozen.

Verder valt op dat de ondervraagden eerder geneigd zijn om mensen die meer
verdienen een hoger pensioen uit te keren, dan om ze een hogere

4
Uit de analyse blijkt geen significant interactie effect (p=0,35). De daling is dus (op
kleine fluctuaties na) even groot voor alle beschouwde groepen.

ESS Nieuwsflits 2 – KULeuven – http://www.kuleuven.be/dvz/ess.html Pagina 3

werkloosheidsuitkering te geven (zie Tabel 1). Dit verschil is bovendien
statistisch significant (p<0,0001). Dit alles wijst erop dat de Belg vooral
bekommerd is om een pensioen van een aanvaardbaar niveau. Toch denken
meer dan 4 op de 10 ondervraagden dat België zich binnen 10 jaar het huidige
niveau van de pensioenen niet meer zal kunnen veroorloven. De helft denkt dat
het niveau wel behouden kan blijven, maar dat het niet zal kunnen worden
verhoogd (zie Tabel 2). Over de gezondheidszorg is men optimistischer. Zowat 6
op de 10 Belgen denken dat het huidige niveau van de gezondheidszorg zal
kunnen worden gehandhaafd, terwijl slechts 3 op de 10 denken dat dit niet het
geval zal zijn. Bijna één op acht denkt zelfs dat het niveau nog verhoogd zal
kunnen worden.

Tabel 1. Koppeling pensioenen en werkloosheidsuitkeringen aan het inkomen.

Pensioen Werkloosheids
uitkering
Mensen met een hoger inkomen zouden een (hoger 37% 25%
pensioen/ hogere werkloosheidsuitkering) moeten
krijgen dan mensen met een lager inkomen
Mensen zouden (hetzelfde pensioen/ dezelfde 50% 62%
werkloosheidsuitkering) moeten krijgen, ongeacht hun
inkomen
Mensen met een lager inkomen zouden een (hoger 13% 13%
pensioen/ hogere werkloosheidsuitkering) moeten
krijgen dan mensen met een lager inkomen
Totaal 100% 100%

Tabel 2. Houdbaarheid pensioenen en gezondheidszorg binnen 10 jaar.

Pensioenen Gezondheids-
zorg
België zal zich over 10 jaar het huidige niveau van de 41% 28%
(pensioenen/ gezondheidszorg) niet meer kunnen
veroorloven
België zal het huidige niveau van de (pensioenen/ 51% 60%
gezondheidszorg) wel kunnen behouden, maar niet
verhogen
België zal zich kunnen veroorloven om het huidige 8% 12%
niveau van de (pensioenen/ gezondheidszorg) te
verhogen
Totaal 100% 100%

Samenvattend kan gesteld worden dat de Belg vooral bekommerd is om zijn

pensioen. De Belg verwacht op dit gebied immers veel van de overheid, terwijl

ESS Nieuwsflits 2 – KULeuven – http://www.kuleuven.be/dvz/ess.html Pagina 4

hij tegelijkertijd weinig optimistisch is over de slagkracht van de overheid om
de pensioenen op het huidige niveau te houden. Dit houdt dus een belangrijk
spanningsveld in.

ESS Nieuwsflits 2 – KULeuven – http://www.kuleuven.be/dvz/ess.html Pagina 5

Over het ESS en deze nieuwsflits
Het ESS (http://www.europeansocialsurvey.org) wordt gefinancierd door de
Europese Commissie, het European Science Foundation en nationale fondsen.
Voor België zijn dat het Fonds voor Wetenschappelijk Onderzoek Vlaanderen
(http://www.fwo.be) en Le Fonds de la Recherche Scientifique-FNRS
(http://www1.frs-fnrs.be). In 2005 ontving het ESS de prestigieuze EU Descartes
Research Prize voor haar innovaties op het gebied van cross-nationaal
onderzoek.

Deze analyses werden uitgevoerd op basis van de officiële releases van de

Belgische ESS data voor Rondes 1 tot en met 3 en voorlopige data voor Ronde 4
(1700 cases). De data voor alle Rondes samen hebben betrekking op in totaal
7.175 steekproefeenheden uit Vlaanderen, Brussel en Wallonië. De analyses
corrigeren voor de kleine verschillen in vertegenwoordiging van Vlaanderen,
Wallonië en Brussel tussen de 4 rondes van dataverzameling onderling. De
gebruikte steekproeven zijn representatieve stalen van de Belgische bevolking.
De enquêtes werden steeds mondeling afgenomen bij de ondervraagden thuis
(‘face-to-face’ interviews). De respons op de enquêtes bedroeg in elke ronde
ongeveer 60%. Non-respons analyses tonen aan dat de gerealiseerde
steekproeven representatief zijn voor de Belgische bevolking.

De nieuwsflits heeft tot doel de eerste resultaten van het Belgische ESS kenbaar
te maken voor een groot publiek, kort na de uitvoering van het veldwerk.
Analyses werden uitgevoerd door Dirk Heerwegh (Centrum voor Sociologisch
Onderzoek – KULeuven).

ESS Nieuwsflits 2 – KULeuven – http://www.kuleuven.be/dvz/ess.html Pagina 6