Академический Документы
Профессиональный Документы
Культура Документы
Nesta unidade, estudaremos alguns tipos de nmeros primos especiais famosos. O primeiro resultado relaciona-se com os nmeros conhecidos como nmeros de Fermat em homenagem a Pierre de Fermat (1601-1665), jurista francs e matemtico amador. Aps Euclides e Eratstenes, Fermat considerado o primeiro matemtico a contribuir para o desenvolvimento da Teoria dos Nmeros do ponto de vista terico. Muitos dos resultados e problemas deixados por Fermat motivaram o extraordinrio avano da Matemtica.
Proposio 1.
2 MA 14 Unidade 14 contradizendo o fato desse ltimo nmero ser primo. Isto implica que n da forma 2m .
2
Em 1640, Fermat escreveu em uma de suas cartas que achava que esses nmeros eram todos primos, baseado na observao de que F1 = 5, F2 = 17, F3 = 257, F4 = 65537 so primos. Em 1732, Leonhard Euler mostrou que
F5 = 22 + 1 = 4.294.967.297 = 641 6700417,
5
portanto, composto, desmentindo assim a armao de Fermat. Os nmeros de Fermat primos so chamados de primos de Fermat. At hoje, no se sabe se existem outros primos de Fermat alm dos quatro primeiros. Conjecturou-se (Hardy e Wright) que os primos de Fermat so em nmero nito. Um resultado que j provamos acerca desses nmeros, Corolrio da Proposio 3, Unidade 10, o seguinte:
(Fn , Fm ) = 1,
se n = m.
Note que esse resultado nos fornece uma outra prova de que existem innitos nmeros primos, pois cada nmero de Fermat tem pelo menos um divisor primo (Teorema 1, Unidade 12) e esses divisores primos so todos distintos. O resultado que se segue relaciona-se com outros nmeros primos tambm famosos.
Suponhamos que an 1 seja primo, com a > 1 e n > 1. Suponhamos, por absurdo, que a > 2. Logo, a 1 > 1 e a 1|an 1 (Proposio 7, Unidade 1), e, portanto, an 1 no primo, contradio. Consequentemente, a = 2. Por outro lado, suponha, por absurdo, que n no primo. Temos que n = rs com r > 1 e s > 1. Como 2r 1 divide (2r )s 1 = 2n 1 (novamente, Proposio 7, Unidade 1), segue que 2n 1 no primo, contradio. Logo, n primo.
2
onde p um nmero primo. No intervalo 2 p 5000 os nmeros de Mersenne que so primos, chamados de primos de Mersenne, correspondem aos seguintes valores de p: 2, 3, 5, 7, 13, 19, 31, 61, 89, 107, 127, 521, 607, 1279, 2203, 2281, 3217, 4253 e 4423. At dezembro de 2001, o maior primo de Mersenne conhecido era M13466917 , que possui no sistema decimal 4053946 dgitos, e o trigsimo nono primo de Mersenne conhecido. Enunciaremos a seguir, sem demonstrao, um resultado profundo devido ao matemtico alemo do sculo dezenove Lejeune Dirichlet:
Teorema (de Dirichlet).
Em uma PA de nmeros naturais, com primeiro termo e razo primos entre si, existem innitos nmeros primos.
A demonstrao deste resultado muito difcil e pertence teoria analtica dos nmeros. No entanto, demonstraremos alguns casos particulares de teorema. O primeiro caso particular o seguinte:
Proposio 3.
4 MA 14 Unidade 14
Demonstrao
da forma 4n + 3. Inicialmente, note que todo primo mpar da forma 4n + 1 ou 4n + 3. Em seguida, observemos que o conjunto = {4n + 1; n N} fechado multiplicativamente. De fato,
(4n + 1)(4n + 1) = 4(4nn + n + n ) + 1.
Suponhamos agora, por absurdo, que haja apenas um nmero nito de nmeros primos p1 < < pk da forma 4n + 3, com n 1. O nmero a = 4(p1 p2 pk ) + 3 no divisvel por nenhum dos nmeros primos 3, p1 , . . . , pk e, portanto, sua decomposio em fatores primo s pode conter primos da forma 4n + 1. Consequentemente, a da forma 4n + 1, o que uma contradio, pois da forma 4n + 3.
2
Mostrar que existem innitos primos da forma 4n + 1 um pouco mais sutil e ser provado a seguir. Antes, porm, provaremos um lema que ser necessrio para a prova do resultado.
Lema 1.
4n + 1.
Inicialmente, provaremos que todo divisor primo p = 2 de x2 + 1 da forma 4n + 1. O resultado, em geral, seguir disso, pois o conjunto = {4n + 1; n N} fechado multiplicativamente (provamos isso no decorrer da demonstrao da Proposio 3). Suponhamos, ento, que p|x2 + 1, com p primo maior do que 2. Temos que (p 1)/2 N e, para algum N, que x2 + 1 = p. Consequentemente,
Demonstrao
x2 = p 1.
Elevando potncia (p 1)/2 ambos os lados da igualdade acima, temos, para alguns , N, que (veja o Problema 1)
x
p1
= (x )
p1 2
= (p 1)
p1 2
p + 1, p 1,
se se
p1 2 p1 2
par mpar
Se
xp1 = p 1,
(1)
Como p|x2 +1, segue que p | x (justique!). Logo, pelo Pequeno Teorema de Fermat, temos que p|xp1 1 e, consequentemente, por (1) p|2, o que uma contradio. p1 Portanto, a nica alternativa possvel que seja par, o que implica 2 que p da forma 4n + 1.
2
Proposio 4.
Suponha, por absurdo, que haja um nmero nito p1 , . . . , pk de primos da forma 4n + 1. Considere o nmero
2 a = 4p2 1 pk + 1 .
Como pi | a, para todo i = 1, . . . , k ; logo, todo divisor primo de a da forma 4n + 3, o que um absurdo, em vista do Lema 1.
2
No Corolrio da Proposio 5, Unidade 19, provaremos outro caso particular do teorema de Dirichlet, cuja prova requerer mais instrumentos do que dispomos no momento.
6 MA 14 Unidade 14
Problemas
Sejam n, a N a) Mostre que existe m N tal que (a + 1)n = ma + 1. b) Mostre que, se a > 0, ento existe m N tal que (a 1)2n+1 = ma 1. c) Mostre que, se a > 1, ento existe m N tal que (a 1)2n = ma + 1.
1. Sugesto: 2.
Mostre que todo divisor de um nmero de Fermat Fn da forma 4m + 1. Se p e q so dois nmeros primos distintos, mostre que
(Mp , Mq ) = 1.
Sugesto: 3.
4.
Sejam dados n, m N,
a) Mostre que, se m < n, ento Fm |Fn 2. b) D uma outra prova para: (Fn , Fm ) = 1, se n = m.
5. 6. 7.
Mostre que existem innitos nmeros primos da forma 6n + 5. Mostre que existem innitos nmeros primos da forma 3n + 2. Seja pn o n-simo nmero primo. Mostre que pn 22
n2
+ 1.
Sugesto:
composto.
8.
Considere a sequncia de Fibonacci (un ). Mostre que, se n mpar, ento os divisores mpares de un so da forma 4k + 1.
Sugesto:
2 Com isto, mostre que se n mpar, ento u2 n un1 un = un1 + 1. Conclua que todo divisor de un divisor de u2 n1 + 1 e utilize o Lema 1.