EKONOMSKI FAKULTET

Seminarski rad Tema: Ekonomski rast

SAETAK

U seninarsom radu itaoca u upoznati sa osnovnim karakteristikama ekonomskog rasta. Ekonomski rast predstavlja brzinu kojom raste realni bruto drutveni proizvod po stanovniku u jednoj godini. Bruto domai proizvod predstavlja vrijednost finalnih proizvoda i usluga proizvedenih unutar odreene drave u periodu od godinu dana. Ekonomski rast predstavlja vrijednost finalnih proizvoda proizvedenih unutar drave, pa prema tome stopa ekonomskog rasta u svim zemljama nije ista. Razlika u ivotnom standardu zavisi i od razvijenosti odreenog podruja. Bruto nacionalni proizvod (BNP) predstavlja ukupnu vrijednost finalnih proizvoda i usluga proizvedenih unutar zemlje i izvan zemlje. to se tie bruto nacionalnog proizvoda, razlikujemo nominalni i realni bruto nacionalni proizvod. Realni bruto nacionalni proizvod mjeri vrijednost finalnog outputa u stalnim cijenama, a nominalni bruto nacionalni proizvod, unato veim ili manjim oscilacijama, biljei tendenciju rasta. Neto nacionalni proizvod dobijamo tako to od bruto nacionalnog proizvoda odumemo amortizaciju, tj. Vrijednost koju su aine i oprema izgubile tokom vremena i tokom troenja kroz proizvodne procese.

Kljune rijei: bruto domai proizvod (BDP), ekonomski rast, bruto nacionalni (BNP)

SADRAJ

1. 2.

3.

4.

Saetak Sadraj Uvod Definicija ekonomskog rasta.............................................................................................5 1.1. Ekonomski rast u svijetu...............................................................................................6 Bruto nacionalni proizvod i neto nacionalni proizvod...................................................7 2.1. Bruto nacionalni proizvod.............................................................................................7 2.2. Neto nacionalni proizvod..............................................................................................8 2.3. Mjerenje nacionalnog dohotka......................................................................................8 2.3.1. Metoda prihoda ili dohotka................................................................................8 2.3.2. Metoda izdataka ili proizvodnje.........................................................................9 Proizvodnost rada..............................................................................................................9 3.1. ta odreuje proizvodnost rada...................................................................................10 3.1.1. Fiziki kapital...................................................................................................10 3.1.2. Ljudski kapital.................................................................................................10 3.1.3. Prirodna bogatstva...........................................................................................10 3.1.4. Tehnoloko znanje i napredak.........................................................................11 Ekonomski rast i javna politika......................................................................................12 4.1 . Vanost tednje i ulaganja.........................................................................................12 4.2. Inozemna ulaganja......................................................................................................12 4.3. Obrazovanje................................................................................................................12 4.4. Slobodna trgovina.......................................................................................................13 4.5. Istraivanje i razvoj.....................................................................................................14 Zakljuak............................................................................................................................15 Literatura............................................................................................................................16

UVOD

U ovom seminarskom radu obradila sam temu Ekonomski rast. Ekonomski rast mjeri kojom se brzinom poveava realni BDP po glavi stanovnika. Svakodnevnim poveanjem broja stanovnika, ljudsko drutvo je prisiljeno na stalno obnavljanje postojeih faktora proizvodnje, kao i na stalnu proizvodnju novih dobara i usluga. Do privrednog rasta neke zemlje dolazi poveanjem radne snage (kapitalnih dobara), nivoa proizvodnje po radniku, stepenu razvoja tehnologije i sl. Kroz historiju, obim proizvodnje iz godine u godinu stalno se mijenjao. Tako u neki zemljama biljeen je rast nacionalnog dohotka, u drugim zemljama je stagnirao, a u treim opadao. Ekonomski rast u svijetu nije jednak, pa prema tome razlikujemo bogate i siromane zemlje. Da bismo objasnili razlike u ivotnom standardu koristimo se raznim pokazateljima kao to je na primjer proizvodnost rada, gdje spada fiziki kapital, ljudski kapital, prirodna bogatstva i tehnoloko znanje i napredak. Pored ovih pokazatelja, jedno od bitnih pitanja je ta dravna politika moe uiniti kako bi poveala ivotni standard? Dravna politika moe vie ulagati u obrazovanje, istraivanje i razvoj, poticati tednju i ulaganje, slobodnu trgovinu i sl. U radu u opisati bruto nacionalni proizvod i neto nacionalni proizvod, te postupke mjerenja nacionalnog dohotka. Postoje dva naina mjrenje nacionalnog dohotka: metoda izdataka ili proizvodnje i metoda prihoda ili dohodaka.

1.1.

Definicija ekonomskog rasta

Ekonomski rast mjeri kojom brzinom raste realni BDP po stanovniku u odreenoj godini.1 Bruto domai proizvod (Gross domestic product BDP/ GDP) predstavlja ukupnu vrijednost finalnih proizvoda i usluga proizvedenih unutar odreene drave u toku godinu dana.2 Bruto domai proizvod BDP (engl. gross domestic product, GDP, njem. Bruttosozialprodukt, BSP) je vrijednost finalnih dobara i usluga proizvedenih unutar neke zemlje, a ukljuuje i vrijednost dobara i usluga proizvedenih pomou inozemnih faktora proizvodnje u zemlji; ne ukljuuje vrijednost proizvodnje u inozemstvu koje potjee od domaih proizvodnih faktora.3 Pod ekonomskim (gospodarskim) rastom se podrazumijeva porast proizvodnje, proizvodnih kapaciteta i svih drugih sastavnica jednog gospodarstva. Ekonomski rast je porast ukupnog outputa gospodarstva. Do rasta gospodarstva dolazi zbog rasta radne snage ili kapitalnih dobara, tehnologije i proizvodnosti po radniku. Ekonomski rast se mjeri stopom rasta na nain, da se bruto domai proizvod stavi u odnos prema broju stanovnika odreene drave, a izraava se kao GDP per capita, odnosno, GDP po stanovniku.

Ekonomski rast (economic growth) Obino se pod tim podrazumeva poveanje realnog nivoa NETO NACIONALNOG PROIZVODA iako e ova mera tada biti osetljiva na nain merenja nacionalnog proizvoda. Prema tome, u privredi u kojoj postoji veliki sektor barter proizvoda ili neevidentirane potronje sopstvenih proizvoda (npr. potronja sopstvenih proizvoda farmera), moe da doe do rasta stvarnog nivoa nacionalnog proizvoda, a da pri tome evidentirani nivo ne pokazuje rast.5 Kao to se moe zakljuiti iz navedenih definicija, ekonomski rast predstavlja vrijednost finalnih proizvoda koji su proizvedenih unutar odreene drave, pa prema tome stopa ekonomskog rasta nije u svim zemljama jednaka. Takoer, unutar nekih zemalja postoji znaajna razlika u ivotnom standard koja zavisi od razvijenosti tog podruja.

1 2

Mankiw N. G., Osnove ekonomije, Mate, Zagreb, 2006; str. 558. Kasumovi M., Uvod u ekonomiju, OFF- SET, Tuzla, 2011; str. 128. 3 http://limun.hr, pristupljeno /16.04.2012./ 4 http://hr.wikipedia.org/, pristupljeno /16.04.2012./ 5 Pirs D., Moderna ekonomija, Beograd, 2005; str. 474.

1.2.

Ekonomski rast u svijetu

Stopa ekonomskog rasta nije u svim zemljama jednaka. Neke bogate zemlje kao naprimjer Sjedinjene Amerike Drave ili Njemaka imaju daleko vei prosjeni dohodak po stanovniku za razliku od nerazvijenih zemalja kao to su Etiopija ili Nigerija. Podaci o BDP- u pokazuju raznolikost ivotnog standarda u razliitim zemljama svijeta.

Slika 1. Bruto nacionalni dohodak (GDP) po glavi stanovnika 2002. godine

Izvor: http://www.eihp.hr, pristupljeno /17.04.2012./

Poredak zemalja prema dohotku vremenom se mijenja, tako nije zagarantovano da e najbogatije zemlje uvijek biti bogate, niti da su zemlje Treeg svijeta osuene na vjeno siromatvo. ivotni standard ovisi o mogunosti ekonomije da proizvodi robe i usluge, zavisi o koliinama prirodnih bogatstava, koliini fizikog i ljudskog kapitala, stepenu obrazovanja itd. Uz to drava na razne naine moe utjecati na stopu ekonomskog rasta: poticanjem tednje i ulaganja, poticanjem inozemnih ulaganja, osiguranjem politike stabilnosti, nesputavanjem slobodne trgovine, promicanjem istraivanja i razvoja novih tehnologija i kontrolom rasta stanovnitva.6

Mankiw N. G., op.cit., str. 539., 558.

2. Bruto nacionalni proizvod i neto nacionalni proizvod

2.1.

Bruto nacionalni proizvod

Bruto nacionalni proizvod (Gross national product BNP/ GNP) predstavlja ukupnu vrijednost finalnih proizvoda i usluga proizvedenih unutar zemlje i izvan zemlje.

BNP= BDP + neto dohodak od imovine u inostranstvu7

Finalna dobra i usluge su ona dobra i usluge koje nemaju karakter inputa, koje se, dakle, ne koriste u proizvodnji drugih dobara ili usluga i koje kupuje njihov konani potroa. Intermedijarna dobra i usluge su dobra i usluge koje se, kao inputi, koriste u proizvodnji drugih dobara i usluga. Prilikom izraunavanja bruto nacionalnog proizvoda, vrijednost se intermedijarnih dobara i usluga ne uzima u obzir. Na taj nain izbjegavamo pogreku tzv. dvostrukog raunanja, odnosno izbjegavamo mogunost da se vrijednost pojedinih dobara ili usluga javi vie nego jednom u raunu bruto nacionalnog proizvoda. Bruto nacionalni proizvod se, dakle, izraunava kao umnoak proizvedene koliine finalnih dobara i usluga i njihovih cijena. GNP = K 1 C 1+ K 2 C 2+ K 3 C 3+ ...+ K n C n8

Bruto nacionalni dohodak je od iznimne vanosti jer omoguava iskazivanje ekonomskog rasta, inflacije, nezaposlenosti. Kao to smo naveli, prilikom obraunavanja BNP-a intermedijarna dobra se iskljuuju jer se ona koriste u cijelom procesu proizvodnje pa bi ponovnim sabiranjem dolo do vjetakog poveanja BNP- a, to ne bilo korektno. Na visinu BNP- a utie i promjena prosjene razine cijena, pa prema tome postoji razlika izmeu nominalnog i realnog bruto nacionalnog proizvoda. Realni bruto nacionalni proizvod mjeri vrijednost finalnog outputa u stalnim cijenama, a nominalni bruto nacionalni proizvod, unato veim ili manjim oscilacijama, biljei tendenciju rasta.9

7 8

Kasumovi M., op.cit., 129. Ferenek I., Poela ekonomike, Ekonomski fakultet u Osijeku, Osijek; 2003., str. 256. 9 Ibid, str. 256.

2.2.

Neto nacionalni proizvod

Nakon odreenog vremenskog perioda oprema i postrojenja koja ulaze u izraunavanje GNP- a gube na vrijednosti zbog troenja ili zastarjelosti, tj. bit e amortizirana. Da bi se dobila prava mjera mora se izvriti odgvarajui odbitak za smanjenje vrijednosti kapitala. Neto nacionalni proizvod (NNP) dobivamo tako to od bruto nacionalnog proizvoda (GNP/ BDP) oduzmemo amortizaciju.

NNP= GNP - amortizacija10

2.3.

Mjerenje nacionalnog dohotka

Mjerenje nacionalnog dohotka moe se mjeriti na nekoliko naina. Navest emo dvije metode: metoda prihoda i metoda rashoda. Raunanje po bilo kojoj od ovih metoda trebalo bi dati isti rezultat.

2.3.1. Metoda prihoda ili dohodaka Pri izraunavanju nacionalnog proizvoda neophodno je ukljuiti samo one prihode koji su isplaeni u zamjenu za neke proizvodne djelatnosti tokom te godine i za koje postoji odgovarajui output. To predstavlja bruto vrijednost tih nagrada koje moraju biti agregatne, jer to predstavlja vrijednost proizvedenih outputa. Raunanje ovom metodom vrimo sabiranjem: nadnica (W- wages), kamata (i- interest), renti (R- rent), profita (Pf- profit), amortizacije (Dpdepreciation) I posrednih poreza (T- taxes), ili po formuli:

GNP= W + i + R + Pf + Dp +T11

10 11

Kasumovi M., op.cit., str. 129. Ibid, str. 129.

2.3.2. Metoda izdataka ili proizvodnje Ova metoda mjerenja nacionalnog dohotka predstavlja mjerenje rashoda na finalni output dobara i usluga. Kod koritenja ove metode sabiremo sljedee komponente: GNP= C + I + G + NX Gdje je: C- lina potronja pojedinca ili domainstva I- investicije G- dravna potronja Nx- neto izvoz12 Kao to je to bio sluaj kod metode prihoda, takoer i kod metoda izdataka vrijednost potronje se mora prilagoditi ako elimo izmjeriti taan nacionalni proizvod. Kao osnovne elemente navodimo linu potronju koja predstavlja jedan od glavnih elemenata u izdacima, investicijski trokovi ili izdaci za fiksni capital ko to su postrojenja i trokovi fabrike, I oni takoer moraju biti ukljueni u izraunavanje ukupnih trokova, dravna potronja gdje se u obzir uzima I odbijanje izdataka na transfer plaanja od strane drave ili druge javne vlasti. Neto izvoz, tj. uvoz /izvoz- ovaj faktor je vano ukljuiti u obraun nacionalnog dohotka kod sabiranja ukupnih rashoda.

3. Proizvodnost rada
Kako bismo objasnili razlike u ivotnom stanradru od jedne do druge zemlje koristimo se raznim pokazateljima, a jedan od njih je proizvodnost rada. Proizvodnost rada je koliina roba i usluga koju radnik proizvede po satu.13 Proizvodnja predstavlja jedan od kljunih odrednica ivotnog standard, a porast proizvodnje predstavlja i uvjet porasta ivotnog standarda. Jedno od Deset naela ekonomije jeste i to da ivotni standard jedne zemlje ovisi o njenoj sposobnosti proizvodnje roba i usluga.

12 13

Ibid, str. 130. Mankiw N. G., op. cit., str. 541.

3.1.

ta odreuje proizvodnost rada

Na proizvodnost rada utjeu sljedee komponente: fiziki kapital, ljudski kapital, prirodna bogatstva i tehnoloko znanje.

3.1.1. Fiziki kapital Fiziki kapitalom nazivamo zalihe nekretnina i opreme koje se koriste u proizvodnji roba ili usluga. Takoer, moemo ga nazvati samo kapitalom. Radnici imaju veu proizvodnost rada ako imaju sav potreban alat za proizvodnju. Na primjer, ako uzmemo u obzir stolara koji ima na raspolaganju sav potreban alat, on e moi proizvesti vise gotovih proizvoda, to znai da e vise alata omoguiti bri i uinkovitiji rad od onog stolara koji koristi samo osnovni alat. Proizvodnim iniocima nazivamo sve to koristimo za proizvodnju roba i usluga. Jedno od vanih obiljeja kapitala je to da je kapital proizvodni inilac proizvodnje, to znai da je kapital koji danas koristimo kao sirovinu u proizvodnji nekad bio rezultat proizvodnje.14

3.1.2. Ljudski kapital Ljudski kapital oznaava skup znanja koje je radnik stekao obrazovanjem, usavravanjem i iskustvom. Pod ljudskim kapitalom podrazumijevamo osobine koje su steene u vrtiu, osnovnoj, srednjoj koli i na fakultetu. Ljudski rad je slian fizikom kapitalu zbog toga to poveava sposobnost jedne nacije da proizvede robe i usluge. Takoer i student moemo smatrati radnicima jer se bave izuzetno vanim poslom, tj. proizvodnjom ljudskog kapitala koji e koristi u budunosti.15

3.1.3. Prirodna bogatstva Prirodnim bogatstvima nazivamo sirovine za proizvodnju roba i usluga koje nalazimo u prirodi, kao to su rijeke, tlo, zalihe minerala. Prirodna bogatstva mogu biti obnovljiva i neobnovljiva. Obnovljivi prirodni resursi su oni koje moemo zamijeniti nekim novim resursima. uma je primjer obnovljivog resursa. Nakon to posijeemo jedno drvo na njegovom mjestu ponovo moemo zasaditi neku novu sadnicu. Neobnovljivi prirodni resursi su oni koji nastaju u prirodi i

14 15

Ibid, str. 541. Ibid, str. 542.

njihove zalihe su ograniene, kao na primjer nafta. Kada jednom iscrpimo sve zalihe nafte, neemo moi stvarati nove kad mi elimo.16 Razlike u prirodnim bogatstvima takoer utiu na ekonomski rast i na ivotni standard jedne nacije. Ako uzmemo u obzir Sjedinjene Amerike Drave koje imaju velike povrine obradivih povrina, ili neke zemlje Bliskog Istoka kao na primjer Kuvajt i Saudijska Arabija koje su bogate naftom, moemo zakljuiti da one imaju bolji ivotni standard od zemlja koje nemaju takve pogodnosti. Prirodni resursi jesu jedan od vanih faktora za postizanje viskog stepena proizvodnosti rada, ali nisu I najvaniju faktor. Neke zemlje, kao na primjer Japan, smatra se jednom od najbogatijih zemalja svijeta iako ima slabe zalihe prirodnih bogatstava. Japan svoj uspjeh temelji na meunarodnoj trgovini, dok zalihe nafte I ostala prirodna bogatstva uvozi.

3.1.4. Tehnoloko znanje i napredak Tehnoloko znanje predstavlja razumijevanje najboljih naina proizvodnje roba i usluga. Zahvaljujui napretku tehnologije u poljoprivredi, danas mali broj ljudi moe proizvesti dovoljne koliine hrane za cijelu dravu, to prije nije bio sluaj. Neki oblici tehnolokog znanja su opepoznati kao na primjer pokretna traka koju je izunio Henry Ford to je ubrzalo proizvod nju u automobilskoj industriji.17 Ako se na domai proizvod gleda kao na skup usluga koje u sebi pruaju dobra proizvedena u nekom gospodarstvu, na tehnoloki napredak se moe gledati kao na sredstvo poveanja domaeg proizvoda uz dane iznose kapitala i rada. Tada se stanje tehnologije moe smatrati varijablom koja govori koliki se domai proizvod moe proizvesti iz danih iznosa kapitala i rada u bilo kojem vremenu.

Y=F (K, N, A)18 A- stanje tehnologije K- kapital N- rad

Ovo je proirena funkcija proizvodnje. Domai proizvod ovisi o kapitalu i radu, K i N, i o stanju tehnologije A. Uz dati kapital i rad, poboljanje stanja tehnologije A, dovodi do poveanja domaeg proizvoda.
16 17

Ibid, str. 542. Ibid, str. 542. 18 Blanchard O., Makroekonomija, Mate, Zagreb, 2005; str. 244.

4. Ekonomski rast i javna politika

Zakljuili smo da ivotni standard pojedinog drutva ovisi o njegovoj mogunosti da proizvodi robe i usluge, i da proizvodnost rada ovisi o fizikom i ljudskom kapitalu. Jedno od bitnih pitanja je ta dravna politika moe uiniti kako bi poveala ivotni standard.

4.1.

Vanost tednje i ulaganja

Jedno od Deset naela ekonomije jeste naelo ustupaka koje je vano kada govorimo o akumulaciji kapitala. Proizvodnih inilaca nema mnogo to znai da ulaganje u proizvodnju kapitala automatski znai manje ulaganje u proizvodnju roba i usluga za tekuu potronju. Prema tome, drutvo mora troiti manje i tedjeti vei dio kako bi se to vie ulagalo u kapital. Vano je naglasiti da je jedan od naina da drava potakne privredni rast poticanje tednje i ulaganja to dugorono gledano poveava ivotni standard. Zemlje koje veliki dio svog BDP- a odvajaju za ulaganje ,poput Singapura i Japana, uglavnom imaju visoki ekonomski rast, dok za razliku od njih zemlje koje odvajaju manje za ulaganja imaju nizak ekonomski rast. Takoer, mogue je da visoka ulaganja uzrokuju visoki ekonomski rast, ali i obrnuto, da visoki ekonomski rast potie visoka ulaganja.19

4.2.

Inozemna ulaganja

tednja nije jedini nain na koji zemlaj moe ulagati u novi kapital. Uz tednju tu su i inozemna ulaganja. Postoji vie oblika stranih ulaganja. Tako na primjer kompanija Ford Motor moe izgraditi tvornicu u Meksiku, a ulaganje koje posjeduje i kojim upravlja inozemni ulaga naziva se izravnim inozemnim ulaganjem. Kada stranci odlue ulagati u neku zemlju, to najee ine jer oekuju da e ostvariti prinos od ulaganja. Fordova tvornica automobila poveava raspoloivi kapital u Meksiku, ali time takoer poveava i meksiki BDP kao i meksiku proizvodnost rad. Inozemna ulaganja predstavljaju jedan od naina na koji ekonomija moe rasti. Bez obzira na to to se dio prihoda vraa vlasnicima u inozemstvu, strana ulaganja utjeu na rast raspoloivog dohotka to kao rezultat ima poveanje nadnica kao i poveanje proizvodnosti rada.20 4.3. Obrazovanje

Kao to je bitno ulaganje u fiziki kapital, isto tako je bitno i ulaganje u obrazovanje. Obrazovanje se smatra ljudskim kapitalom koji na mnogobrojne naine moe poveti ivotni standard stanovnitva. Prema istraivanjima u Sjedinjenim Amerikim Dravama svaka dodatna godina kolovanja poveava nadnicu za deset posto. Takoer, ulaganje u ljudski capital poput ulaganja u fiziki capital ima svoj oportunitetni troak. Studenti dok studiraju odriu se nadnice,
19 20

Mankiw N. G., op. cit., str. 546. Ibid, str. 547.

to je jedan od razloga zato je obrazovanje u nerazvijenim zemljama ispod nivoa. Obrazovani ljudi, upkos tome to mogu pomoi sami sebi, veliki doprinos daju i drutvu oko sebe. Obrazovani ljudi e uz pomo steenog znanja pronai izlaz iz neke situacije koja e donijet korist svima. Jo jedan problem sa kojim se sreu nerazvijene zemlje jeste odljev mozgova, tj. emigriranje visoko obrazovanih radnika u bogatije zemlje kako bi uivali u viem standard. Ovakvo stanje jo vise osiromauje one koji ostaju u zemlji. Kako razvijene zemlje imaju najbolje sisteme kolovanja, nadarena djeca iz nerazvijenih zemalja odlaze u razvijene kako bi stekli diplome koje su prihvaene bilo gdje u svijetu.21

4.4.

Slobodna trgovina

Neke od najsiromanijih zemalj pokuale su postii bri ekonomski rast provodei izolacijsku politiku. Ta politika zasnivala se na poveanju proizvodnje i ivotnog standarda unutar zemlje s tim to se izbjegavala interakcija sa ostatkom svijeta. Ovakvu politiku podravale su neke domae firme i tvrdile su da im je potrebna zatita od inozemne konkurencije kako bi mogle opstati i rasti, to navodi elnike slabije razvijenih zemalaj da uvode carinske postrojbe i ostale trgovinske prepreke.22 Veliki broj ekonomista misli da da je za siromane zemlje puno bolja otvorena trgovina jer samim tim to e pomoi njihovoj integraciji u svjetsku ekonomiju. Trgovinska saradnja meu drava omoguit e nesmetan izvoz siromanim zemljama gdje one mogu prodavati svoje proizvode po mnogo veim cijenama pratei ivotni standard razvijenih zemalja. Jedna drava ne moe sama proizvoditi sve to joj je potrebno. Takoer, morala bi proizvodit sav kapital jer vise ne bi mogla uvoziti modern tehnologiju iz ostlih drava. Ovakvo stanje vodilo bi pogoranju situacije i padu ivotnog standarda. Obim trgovinske razmjne takoer zavisi I od geografskog poloaja zemlje. Drave koje imaju primorske luke lake trguju od zemalja koje ih nemaju. Kao primjer moemo uzeti gradove New York, San Francisco i Hong Kong koji se nalaze na obali oceana i imaju jednu od najrazvijenijih trgovina. Zemlje koje nemaju izlaz na more slabije uestvuju u meunarodnoj trgovini i odmah automatski imaju niu razinu dohotka od meunarodne trgovine.

21 22

Ibid, str. 550. Ibid, str. 551.

4.5.

Istraivanje i razvoj

Jedan od glavnih razloga zato je ivotni standard danas vii od onog od prije stotinu godina jeste tehnoloki napredak. Izumi kao to su telefon, raunar, motor sa unutranjim sagorijevanjem samo su neki od hiljade pronalazaka koji su olakali proizvodnju roba i usluga. Vlada Sjedinjenim Amerikih Drava ima vanu ulogu u stavaranju I irenju tehnolokih znanja. Prije stotini godin drava je sponzorisala istraivanja vezana za ratarsku proizvodnju I savjetovala ratare kako da posebnim metodama unaprijede svoju proizvodnju. Vlada i dalje potie firme koje se bave istraivanjem smanjujui im porez, a studentima koje imaju sklonosti prema novim izumima daju stipendije od strane Nacionalnog fonda za znanost i Nacionalnih zdravstvenih instituta. Jo jedan od naina kako vladina politika moe potaknuti istraivanje je I patentni sistem. Pojedinac koji izumi neki novi proizvod, poput lijeka, moe traiti patent za svoj proizvod. Ako vlada ustanovi da je taj izum zaista originalan, vlada odobrava pravoi na proizvodnju tog proizvoda odreeni broj godina.23 Veina tehnolokih napredaka je rezultat privatnog istraivanja koje provode pojedinci ili firme, meutim od javnog je interesa da se takve aktivnosti potiu od strane dravnih agencija i od strane vlede odreene drave. Prema tome, znanje spada u javno dobro. Ako neko neto otkrije, to otkrie postaje dijelom kolektivnog znanja I svako ga moe koristiti. Jedna od najznaajnijih uloga drave je da potie razvoj kako bi se olakala ljudska svakodnevnica.

23

Ibid, str. 552.

ZAKLJUAK

Pod ekonomskim rastom podrazumijevama stalno poveanje obima proizvodnje u jednoj zemlji, odnosno porast bruto drutvenog proizvoda kao osnovnog kvantitativnog pokazatelja kretanja proizvodnje u period od godinu dana. Kretanje proizvodnje predstavlja jedan veoma bitan indikator privrednog razvoja zemlje. Privredni razvoj predstavlja, ne samo kvantitativne promjene kada je u pitanju ekonomski poloaj odreene zemlje, ve i kvalitativne promjene kao to su nijenjanje privredne strukture, pojava novih grana i djelatnosti, novih zanimanja. Privredni rast obuhvata promjene u naterijalnoj prozvodnji i u toku jednog odreenog vremenskog perioda, najee godinu dana. Pod pojmom ekonomskog rasta podrazumijeva se godinji porst materijalne proizvodnje iskazan vrijednosno, kroz stopu rasta drutvenog proizvoda ili nacionalnog dohotka. Privredni rast se mode ostvariti, a da se pri tome ne ostvari trazvojni tok privrede jednog drutva. Predstvalja promjene ne samo u sferi materijalne proizvodnje, ve i u cjelokupnoj strukturi drutveno- ekonomskog razvoja: u nauci, obrazovanju, kulturi, zdravstvu. Zbog toga se privredni razvoj izraava u jednom duem vremenskom period. Najvanije strukturalne promjene koje ine sutinu procesa privrednog razvoja zemlje ine promjne u podjeli rada, tj. Privredni razvoj ostvaruje se koz uee preraivakih kapaciteta industrijske proizvodnje ( sekundarni sektor), a na viim nivoima sve vise dominiraju uslune djelatnosti (tercijarni sektor).

LITERATURA

Knjige: 1. 2. 3. 4. 5. Blanchard O., Makroekonomija, Mate, Zagreb, 2005. Ferenek I., Poela ekonomike, Ekonomski fakultet u Osijeku, Osijek, 2003. Kasumovi M., Uvod u ekonomiju, OFF- SET, Tuzla, 2011. Mankiw N. G., Osnove ekonomije, Mate, Zagreb, 2006. Pirs D., Moderna ekonomija, Beograd, 2005.

Internet stranice: 1. http://limun.hr, pristupljeno /16.04.2012./ 2. http://hr.wikipedia.org, pristupljeno /16.04.2012./ 3. http://www.eihp.hr, pristupljeno /17.04.2012./