PEMBEZAAN

Pengenalan Kepada Pembezaan

1. Note Penting:

n
x
1

n
nx
dx
d
}jika ia ungkapan
n
x maka bila beza kita akan tulis
dx
d

n
x y
1

n
nx
dx
dy
}jika ia persamaan
n
x y maka bila beza kita akan tulis
dx
dy

( )
n
x x f

( )
1
'

n
nx x f
} jika ia fungsi
( )
n
x x f
maka bila beza kita akan tulis
( ) x f '
Pembezaan Prinsip Pertama
1. Jika ( ) x f y , maka

dx
dy

( ) ( )
x
x f x x f

+
2. Soalan Contoh
a. ( ) x x f
( ) x f '
( )
x
x x x

+

x
x x x

+

x
x

1
b. ( ) x x f 3
( ) x f '
( )
1
]
1

+
x
x x x

3 3

1
]
1

+
x
x x x

3 3 3

1
]
1

x
x

3
3
c. ( )
2
x x f
had
0 x
had
0 x
had
0 x
had
0 x
had
0 x
had
0 x
had
0 x
( ) x f '
( )
1
]
1

+
x
x x x

2 2

1
]
1

+ +
x
x x x x x

2 2 2
2

1
]
1

+
x
x x x

2
2

x
x
x
x x

2
2
+

[ ] x x + 2

[ ] 0 2 + x
x 2
d. ( )
2
2x x f
( ) x f '
( )
1
]
1

+
x
x x x

2 2
2 2

( )
1
]
1

+ +
x
x x x x x

2 2 2
2 2 2

1
]
1

+ +
x
x x x x x

2 2 2
2 2 4 2

x
x x x

2
2 4 +

x
x
x
x x

2
2 4
+

x x 2 4 +

( ) 0 2 4 + x
x 4

e. 1 3
2
+ + x x y

dx
dy

( ) ( ) ( )
x
x x x x x x

1 3 1 3
2 2
+ + + + + +
had
0 x
had
0 x
had
0 x
had
0 x
had
0 x
had
0 x
had
0 x
had
0 x
had
0 x
had
0 x
had
0 x
had
0 x
had
0 x
had
0 x

( )
x
x x x x x x x x

1 3 1 2 3
2 2 2
+ + + + +

x
x x x x x x x x

1 3 1 3 6 3
2 2 2
+ + + + +

x
x x x x

+ +
2
3 6

x
x
x
x
x
x x

+ +
2
3 6
1 3 6 + + x x


( ) 1 0 3 6 + + x


1 6 + x

f. ( )
x
x f
1

( ) x f '
x
x x x

1 1

+

( )
( )( ) x x x x
x x x

+
+

( ) x x x x
x

2

x x x +

2
1

( ) 0
1
2
x x +

2
1
x

g. x y

dx
dy

x
x x x

+

x x x
x x x
x
x x x
+ +
+ +

( ) x x x x
x x x
+ +
+

had
0 x
had
0 x
had
0 x
had
0 x
had
0 x
had
0 x
had
0 x
had
0 x
unakan
!onjugat
had
0 x
had
0 x
had
0 x
had
0 x
had
0 x
had
0 x

( ) x x x x
x
+ +

x x x + +
1

( ) x x + + 0
1

x x +
1

x 2
1
h. 1 + x y

dx
dy

( )
x
x x x

1 1 + + +

( )
x
x x x

1 1 + + +

( )
( ) 1 1
1 1
+ + + +
+ + + +
x x x
x x x

( ) 1 1
1 1
+ + + +
+ +
x x x x
x x x

1 1
1
+ + + + x x x

1 1 0
1
+ + + + x x

1 2
1
+

x
". Soalan #atihan :
1.
2
5x y 2. 3
2
+ x x y
".
2
1
x
y
$.
2
3
1
x
y
%. x x y 5
2
+ &. 1 3 2
2
+ x x y
'. x y 2 (. 1 x y
Pembezaan Fungsi Algebra
A) Petua Asas Pembezaan
n
x y
1

n
nx
dx
dy
n
ax y
1

n
anx
dx
dy
k y
dimana k ialah )emala*
0
dx
dy
Contoh Soalan
1.
x y 9
9
dx
dy
2.

3
t y
2
3t
dt
dy

had
0 x
had
0 x
had
0 x
had
0 x
had
0 x
had
0 x
had
0 x
had
0 x
unakan
!onjugat

".

4
3x y
( )
1 4
4 3

x
dx
dy

4
12x
$.

5
x y
1 5
5

x
dx
dy

4
5x
%.

2
8
7
x y
1 2
2
8
7

x
dx
dy
x
4
7

&.

2
4
3
x
y

2
1
4
3
x

2
4
3

x
1 2
2
4
3

x
dx
dy

3
2
3

x
3
2
3
x

'.
5 y
0
dx
dy
(.

2
1
y
0
dx
dy
Soalan #atihan :
1.
4
x
2.
7 y
".
2
3x y $.
5
t y
%.
4
3
7
x
y
&.
( )
6
3
5
x x f
'. ( )
3
7 x f (.
3
4
1
x
y
B) Pembezaan Hasil Tambah
v u y +
dx
dv
dx
du
dx
dy
+
Contoh Soalan
1.
9 2
2 5
+ + x x y
9 2
2 5
dx
d
x
dx
d
x
dx
d
dx
dy
+ +
0 2 5 2
1 2 1 5
+ +

x x
dx
dy
x x 2 10
4
+
( ) 1 5 2
3
+ x x
2.
t t y 5
3
+
t
dx
d
t
dx
d
dx
dy
5
3
+
( )
1 1 1 3
1 5 3

+ t t
dt
dy
5 3
2
+ t
".

2
2 3 4
2
5 3
x
x x x
y
+ +

2
2
2
3
2
4
2
5
2 2
3
x
x
x
x
x
x
y + +
$.

z
z z
y
3
9 +

z
z
z
z
3
9
+

2
5
2 2
3
2
+ +
x
x y
2
5
2 2
3
2
dx
d x
dx
d
x
dx
d
dx
dy
+ +
0
2
1
2
2
3
1 1 1 2
+ +

x x

2
1
3 + x


2
9 z +
2
9 z
dz
d
dz
d
dz
dy
+

1 2
2 0

+ z
z 2
%.
( )
2
2 3 + x y kembangkan dulu
4 12 9
2
+ + x x
4 12 9
2
dx
d
x
dx
d
x
dx
d
dx
dy
+ +
12 18 + x
&.
( )
2
2
2 + x y kembangkan dulu
4 4
2 4
+ + x x
4 4
2 4
dx
d
x
dx
d
x
dx
d
dx
dy
+ +
x x 8 4
3
+
Soalan #atihan :
1.
2 4
4x x +
2.
6 4 2
3 4 15
+ + + +

z z z z
".
2
2
2
3
6
x
x x
y
+

$.
3
3 5
5 4
t
t t
y
+ +

%.
( )
4
7
5
2
2
3
5
3
+ + x
x
x f
&.
7
14
1
7 x y +
'.
( )
2
3 2 + x y
(.
( )
2
2
1 x y +
C) Pembezaan Hasil Tolak
v u y
dx
dv
dx
du
dx
dy

Contoh Soalan
1.

3 2
2 x x y
3 2
2 x
dx
d
x
dx
d
dx
dy


1 3 1 2
2 2 2

+ x x

2
2 2 x x +
( ) x x + 1 2
2.
9 5
4
t t y
9 4 5
4
dx
d
t
dx
d
t
dx
d
dt
dy

0 4 5
1 4 1 1


t t
dt
dy

3
4 5 t
".

2
2 3 4
2
3 2
x
x x x
y

2
2
2
3
2
4
2
3
2
2
2 x
x
x
x
x
x
y

2
3
2 2
1
2

x
x y
2
3
2
1
2
1
2
dx
d
x
dx
d
x
dx
d
dx
dy

0 1
2
1
2
2
1
1 1 1 2


x x
$.

2
3
9
z
z z
y

2
3
2
9
z
z
z
z

z
z

9
z
dz
d
z
dz
d
dz
dy

1
9

1 1 1 1
9 1

z z
1 9
2


z

2
1
x

1
9
2

z
%.
( )
2
2 x y kembangkan dulu

2
4 4 x x +
2
4 4 x
dx
d
x
dx
d
dx
d
dx
dy
+
x 2 4 +
( ) 2 2 x
Soalan #atihan :
1.
2 4
5 x x
2. ( )( )
x
x x
y
3 2

".
2
5 2
2
3
x
x x
y

$.
3
3 5
5 4
q
q q q
y

%.
( ) x x
x
x f
4
7
5
1 3
5
4

&.
( ) 15 5
1
2
3
3
4 15
z
t
t t t f
'.
( )
2
3x x y
(.
( )
2
2
1 x y
D) Pembezaan Hasil Darab
uv y
dx
du
v
dx
dv
u
dx
dy
+
Contoh Soalan:
+agi soalan,soalan diba-ah te*da)at 2 ca*a untuk me.elesaikann.a:
a/ !embangkan dan gunakan kaedah Pembezaan Hasil Tambah atau
Pembezaan Hasil Tolak
b/ unakan kaedah Pembezaan Hasil Darab
0alam contoh soalan diba-ah akan menggunakan kaedah Pembezaan Hasil Darab.
1eta)i dalam keadaan biasa boleh kembangkan dan selesaikan.
1. ( ) 1 x x y
x u 1 x v
1
dx
du
1
dx
dv
dx
du
v
dx
dv
u
dx
dy
+
( ) ( )( ) 1 1 1 + x x
dx
dy
1 + x x
1 2 x
2. ( ) 4 2 + x x y
x u 2 4 + x v
2
dx
du
1
dx
dv

dx
du
v
dx
dv
u
dx
dy
+
( ) ( )( ) 2 4 1 2 + + x x
dx
dy
8 2 2 + + x x
8 4 + x
( ) 2 4 + x
". ( )( ) 3 1 2 + x x y $.
( )( ) 5 3 2
2
+ x x y
1 2 x u 3 + x v
2
dx
du
1
dx
dv
dx
du
v
dx
dv
u
dx
dy
+
( )( ) ( )( ) 2 3 1 1 2 + + x x
dx
dy
6 2 1 2 + + x x
5 4 + x
2
2
+ x u 5 3 x v
x
dx
du
2 3
dx
dv

dx
du
v
dx
dv
u
dx
dy
+
( )( ) ( )( ) x x x
dx
dy
2 5 3 3 2
2
+ +
x x x 10 6 6 3
2 2
+ +
6 10 9
2
+ x x
Soalan #atihan :
1.
( ) 5
2
x x y
2.
( ) 2 2
2
+ x x y
". ( )( ) x x y + + 3 4 $.
( )( ) 5 3 2
2
+ x x y
%. ( )( ) x x y + 3 4 2 &.
( )( ) 5 3 2
2
+ x x x y
E) Pembezaan Hasil Bahagi
v
u
y
2
v
dx
dv
u
dx
du
v
dx
dy

Contoh Soalan
1.

1
2
+

x
x
y

2
x u 1 + x v
x
dx
du
2 1
dx
dv
2
v
dx
dv
u
dx
du
v
dx
dy



( ) ( )
( )
2
2
1
1 2 1
+
+

x
x x x

( )
2
2 2
1
2 2
+
+

x
x x x

( )
2
2
1
2
+
+

x
x x


( )
( )
2
1
2
+
+

x
x x
2.

1 3
2
2

x
x
y
2
2
+ x u 1 3 x v
x
dx
du
2 3
dx
dv
2
v
dx
dv
u
dx
du
v
dx
dy



( ) ( )
( )
2
2
1 3
3 2 2 1 3

x
x x x

( )
( )
2
2 2
1 3
6 3 2 6

x
x x x

( )
2
2 2
1 3
6 3 2 6

x
x x x

( )
2
2
1 3
6 2 3

x
x x
".
x x
x
y
5
1 4
4
2
+
+

1 4
2
+ x u x x v 5
4

x
dx
du
8 5 4
3
x
dx
dv
2
v
dx
dv
u
dx
du
v
dx
dy



( ) ( )( )
( )
2
4
3 2 4
5
5 4 1 4 8 5
x x
x x x x x

( )
( )
2
4
3 2 5 2 5
5
5 4 20 16 40 8
x x
x x x x x

( )
2
4
3 2 5 2 5
5
5 4 20 16 40 8
x x
x x x x x

+ +

( )
2
4
2 3 5
5
5 20 4 8
x x
x x x

( )
2
4
2 3 5
5
5 20 4 8
x x
x x x

+ +

$.
3 2
9
2
+

x
x x
y
x x u 9
2
+ 3 2 x v
x
dx
du
2 2
dx
dv
2
v
dx
dv
u
dx
du
v
dx
dy



( ) ( )
( )
2
2
3 2
2 9 2 3 2

x
x x x x
2. then bezakan .ang
dalam ku*ungan

( )
( )
2
2 2
3 2
18 2 6 4

x
x x x x

( )
2
2 2
3 2
18 2 6 4

x
x x x x

( )
2
2
3 2
24 2

x
x x

( )
2
3 2
) 12 ( 2

x
x x
Soalan #atihan :
1.
2
5
2
4

x
x
y
2.
( )( )
2
3 2 1
2
+
+
x
x x
y kembangkan dulu .g atas
".
3 2
9
+

x
x
y
$.
( )
x
x
y

2
3 2
2
kembangkan dulu .g atas
F) Pembezaan Fungsi Gubahan (Petua Rantai)
( ) u f y
( ) u g u dx
du
du
dy
dx
dy
*
NOTA PENTN! "
unakan )etua *antai 2 fungsi gubahan nie adalah untuk )e*samaan .ang
kuasan.a 3 2. 4jika kuasa 2 maka )e*samaan itu )e*lu dikembangkan/
1e*da)at 2 ca*a untuk selesaikan )e*samaan .g ada kuasa 3 2
Contoh : ( )
6
2
2 3 x y
o unakan )etua *antai
katakan : 2 3
2
x u
6
u y
x
dx
du
6
5
6u
du
dy

dx
du
du
dy
dx
dy
* P5167 87N179: ;6NS9 6+7<7N
x u
dx
dy
6 6
5

( )
5
36 u x
then gantikan balik nilai u tadi dgn nilai sebena*
( )
5
2
2 3 36 x x
o unakan ca*a biasa 4mesti tunjuk ara !etua rantai "ulu baru ara ini/

( ) ( ) 2 3 2 3 6
2
6
2
x
dx
d
x
dx
dy
( ) x x 6 2 3 6
1 6
2


#. bezakan kuasa
mula
2
kuasa tu*unkan
dan kuasa ,1
( )
5
2
2 3 36 x x
ca*a ini sesuai untuk selesaikan )e*samaan .ang ada juga gunakan
ca*a Pembezaan Hasil Darab atau Pembezaan Hasil Bahagi :
Contoh soalan : ( ) ( ) 1 2 3
5
2
x x y atau
2
5 3
3
+
+

x
x
y

7kan dite*angkan lebih lanjut sele)as Petua 8antai
Contoh Soalan PET#A RA$TA%&F#$G'% G#BAHA$
1.

( )
5
3
3 + x y
katakan
3
3
+ x u
,
5
u y

2
3x
dx
du

4
5u
du
dy

dx
du
du
dy
dx
dy
*

2 4
3 5 x u
dx
dy

( )
4 2
15 u x
gantikan balik nilai :
( )
4
3 2
3 15 + x x
dx
dy

2.

( )
8
2
3 2 x x y +
katakan
x x u 3 2
2
+
,
8
u y
3 4 + x
dx
du

7
8u
du
dy

dx
du
du
dy
dx
dy
*
( ) 3 4 8
7
+ x u
dx
dy
gantikan balik nilai :
( ) ( ) 3 4 3 2 8
7
2
+ + x x x
dx
dy

".

( )
7
3
2 x y
katakan
3
2 x u
,
7
u y

2
3x
dx
du

6
7u
du
dy

dx
du
du
dy
dx
dy
*

2 6
3 7 x u
dx
dy

( )
6 2
21 u x
gantikan balik nilai :
( )
6
3 2
2 21 x x
dx
dy

$.

( )
5
3
2 5
1
+

x
y
maka
( )
5
3
2 5

+ x y
katakan
2 5
3
+ x u
,
5
u y

2
15x
dx
du

6
5

u
du
dy

dx
du
du
dy
dx
dy
*

2 6
15 5 x u
dx
dy


( )
6 2
75

u x
gantikan balik nilai :
( )
6
3 2
2 5 75

+ x x
dx
dy

Soalan #atihan :
1.
( )
11
5 3 x y
2.
( )
5
2
2 + x y
".
( )
9
2 3
3 2 5 x x x y +
$.
( )
15
3
2 4 x y +
%.
4
1
2
3

,
_

x
y
&.
12
2
2 3 5
2 3

,
_

x
x x x
y
'.
( )
6
2
5 2
2
x
y

(.
( ) 2 3
1
4
+

x
y
=.
( )
4
2
5 3 2
5
x x
y

1>.
( )
3
3
5
1
x x
y
+

$%alan Berkaitan Pembezaan & kuasa ' 2

1.
( ) ( ) 3 1 2
4 5
+ x x y

( )
5
1 2 x u 3
4
+ x v
( ) 2 1 2 5
4
x
dx
du

3
4x
dx
dv

( )
4
1 2 10 x
dx
du
v
dx
dv
u
dx
dy
+
( ) ( ) ( ) [ ]
4 4 3 5
1 2 10 3 4 1 2 + + x x x x
dx
dy

( ) ( ) ( ) ( ) 3 10 1 2 4 1 2
4 3 4
+ + x x x x
( ) ( ) 30 10 4 8 1 2
4 3 4 4
+ + x x x x
( ) ( ) 30 4 18 1 2
3 4 4
+ x x x
( ) ( ) 15 2 9 2 1 2
3 4 4
+ x x x
( ) ( ) 15 2 9 1 2 2
3 4 4
+ x x x
2.
( ) ( )
8
3
3
5 3 3 2 + x x y

( )
3
3
3 2 + x u ( )
8
5 3 x v
( )
2
2
3
6 3 2 3 x x
dx
du
+ ( ) 3 5 3 8
7
x
dx
dv
( )
2
3 2
2 2 18 + x x ( )
7
5 3 24 x
dx
du
v
dx
dv
u
dx
dy
+
( ) ( ) ( ) ( ) [ ]
2
3 2 8 7
3
3
2 2 18 5 3 5 3 24 2 2 + + + x x x x x
dx
dy
( ) ( ) ( ) ( ) [ ]
2 3 7
2
3
18 5 3 24 2 2 5 3 2 2 x x x x x + + +
( ) ( ) [ ]
2 3 3 7
2
3
90 54 48 48 5 3 2 2 x x x x x + + +
( ) ( ) [ ] 48 90 102 5 3 2 2
2 3 7
2
3
+ + x x x x
( ) ( ) ( ) [ ] 24 45 51 2 5 3 2 2
2 3 7
2
3
+ + x x x x
( ) ( ) ( ) 24 45 51 5 3 2 2 2
2 3 7
2
3
+ + x x x x
;akto*kan
;akto*kan
".
( )
( )
2
3
3
1 2
3

x
x
y
( )
3
3 + x u ( )
2
3
1 2 x v
( ) 1 3 3
2
+ x
dx
du
( )
2 3
6 1 2 2 x x
dx
dv

( )
2
3 3 + x ( ) 1 2 12
3 2
x x
2
v
dx
dv
u
dx
du
v
dx
dy



( ) ( ) ( ) ( ) [ ]
( )
4
3
3 2 3 2
2
3
1 2
1 2 12 3 3 3 1 2

+ +

x
x x x x x
dx
dy

( )( ) ( ) ( ) [ ]
( )
4
3
2 3 2 3
1 2
4 3 1 2 3 1 2 3

+ +

x
x x x x x

( )( ) ( ) ( ) [ ]
( )
4
3
2 3 3 2 3
1 2
12 4 1 2 3 1 2 3

+ +

x
x x x x x

( )( ) [ ]
( )
4
3
2 3 3 2 3
1 2
12 4 1 2 3 1 2 3

x
x x x x x

( ) [ ]
( )
3
3
2 3 2
1 2
1 12 2 3 3

x
x x x

( ) [ ]
( )
3
3
2 3 2
1 2
1 12 2 3 3

+ + +

x
x x x
$.
( )
( )
8
3
5
2
1
5 3

x
x
y

( )
5
2
5 3 + x u ( )
8
3
1 x v
( ) x x
dx
du
6 5 3 5
4
2
+ ( )
2
7
3
3 1 8 x x
dx
dv

( )
4
2
5 3 30 + x x ( )
7
3 2
1 24 x x
2
v
dx
dv
u
dx
du
v
dx
dy



( ) ( ) ( ) ( ) [ ]
( )
16
3
7
3
5
2
4
2
8
3
1
1 24 5 3 5 3 30 1

+ +

x
x x x x x x
dx
dy

( ) ( ) ( ) ( ) [ ]
( )
16
3
2 3
4
2
7
3
1
4 5 3 5 1 5 3 1 6

+ +

x
x x x x x

( ) ( ) ( ) ( ) [ ]
( )
16
3
2 3
4
2
7
3
1
20 12 5 5 5 3 1 6

+ +

x
x x x x x

( ) ( ) [ ]
( )
16
3
2 3
4
2
7
3
1
20 12 5 5 5 3 1 6

x
x x x x x

( ) ( )
( )
9
3
2 3
4
2
1
25 12 5 5 3 6

x
x x x x
Soalan #atihan :
1.
( ) ( )
5
4 11
2 5 5 3 + x x y
2.
( ) ( )
7
2
5
2
3 4 2 x x y +
".
7
2
2 5
4
3 2
1
2
3

,
_

,
_

x
x x
x
y
$.
( )
3
8
3
1 3
x
x
y
+

%.
( )
( )
6
2
4
2
5 2
2 5
x
x x
y

&.
( )
6
4
3
2 5 x
x
y
+

G)
Pembezaan peringkat kedua ditanda sbg
2
2
dx
y d
.g be*makna
,
_

dx
dy
dx
d
Pembezaan peringkat kedua atau peringkat tinggi ini mengkehendaki kita buat
)embezaan seban.ak 2 kali te*hada) )e*samaan .ang dibe*i
?ula,mula bezakan se)e*ti biasa
dx
dy
4)e*ingkat )e*tama/ then )e*samaan .ang
telah dibezakan tadi bezakan sekali lagi
2
2
dx
y d
Cth soalan
i. 1 2 3
2
x x y
0 2
2
1
6
2
1


x x
dx
dy

2
1
6

x x
2
3
2
2
2
1
6

+ x
dx
y d
ii.
t t
t
t f +
2
3
2
2
) (
t t t t f +
2 3
2 2 ) (
( ) 1 4 6 '
4
dx
d
t
dx
d
t
dx
d
x f +

1 4 6
4
+

t t
( ) 4 24 ' '
5
dx
d
t
dx
d
x f

4 24
5


t
iii. ) 2 )( 1 2 ( + x x y
2 4 2
2
+ x x x
2 3 2
2
+ x x
3 4 + x
dx
dy
4
2
2

dx
y d
0a)atkan nilai,nilai te*bitan kedua bagi fungsi,fungsi be*ikut a)abila t @ 2.
i. 1 3 4
2
+ t t s ii.
3
2 3 t s iii. t t t s
3
2
2 5
2 3
+
Pembezaan ;ungsi 1*igonomet*i
1. x sin
x
dx
d
dx
d
sin
kos x
2. kos x
kos
dx
d
dx
d
x
x sin
". x tan
x
dx
d
dx
d
tan
x sek
2

$. ax sin
ax
dx
d
ax
dx
d
dx
d
sin
kos a ax
a kos ax
%. kos ax
kos
dx
d
dx
d
ax
dx
d
ax
a ax sin
ax asin
&. ax tan
ax
dx
d
ax
dx
d
dx
d
tan
a ax sek
2
a
ax sek
2
'. ( ) b ax + sin
( ) b ax
dx
d
b ax
dx
d
dx
d
+ + sin
kos ( ) ( ) a b ax +
a kos ( ) b ax +
(. kos ( ) b ax +
kos
dx
d
dx
d
( ) b ax
dx
d
b ax + +
( ) ( ) a b ax + sin
( ) b ax a + sin
=. ( ) b ax + tan
( ) b ax
dx
d
b ax
dx
d
dx
d
+ + tan
( ) ( ) a b ax sek +
2
a ( ) b ax sek +
2
Contoh Soalan
1.
( ) x x f sin
( ) kos x f ' x
2.
( ) kos x f x
( ) x x f sin '
". x tan
x sek
dx
d
2

$.
x y 5 sin
x
dx
d
x
dx
d
dx
dy
5 5 sin
kos 5 5 x
kos 5 x 5
%.
( ) x kos x f 3
( ) x
dx
d
x kos
dx
d
x f 3 3 '
3 3 sin x
x 3 sin 3
&.
x y 7 tan
x
dx
d
x
dx
d
dx
dy
7 7 tan
7 7
2
x sek
x sek 7 7
2

'.
x y 4 sin 5
x
dx
d
x
dx
d
dx
dy
4 4 sin 5
kos 5 4 4 x
kos 20 x 4
(.
( ) x x f 6 tan 2
( ) x
dx
d
x
dx
d
x f 6 6 tan 2 '
6 6 2
2
x sek
x sek 6 12
2

Contoh Soalan
1
.

( ) 1 3 sin + x y
( ) ( ) 1 3 1 3 + + x
dx
d
x kos
dx
d
dx
dy
kos ( ) 3 1 3 + x

( ) 1 3 3 + x kos
2
.

( ) kos x f ( ) x 3 5
( ) ( ) ( ) x
dx
d
x kos
dx
d
x f 3 5 3 5 '

( ) 3 3 5 sin x

( ) x 3 5 sin 3
"
.

( ) 3 2 tan 2 x y
( ) ( ) 3 2 3 2 tan 2 x
dx
d
x
dx
d
dx
d
( ) 2 3 2 2
2
x sek
( ) 3 2 4
2
x sek
$
.

x y
5
2
sin
x
dx
d
x
dx
d
dx
dy
5
2
5
2
sin
kos
5
2
5
2
x

kos
5
2
x
5
2
%
.

,
_

x kos y
2
1
1 2

,
_

,
_

x
dx
d
x kos
dx
d
dx
dy
2
1
1
2
1
1 2

2
1
2
1
1 sin

,
_

,
_

x

,
_

x
2
1
1 sin
&
.
( ) 5 2 tan 3
2
+ x y
( ) ( ) 5 2 5 2 tan 3
2 2
+ + x
dx
d
x
dx
d
dx
dy
3 ( ) x x sek 4 5 2
2 2
+
x 12 ( ) 5 2
2 2
+ x sek
1>.
x
n
sin
x
dx
d
dx
d
n
sin

x
dx
d
x
dx
d
sin
x n
n 1
sin

kos x
1
11.
x kos
n
kos
dx
d
x kos
dx
d
dx
d
n
x
dx
d
x
1 sin .kos
1 - n
x x n
n
x kos
n 1
x sin
Bezakan K(A$A
tu*unkan kuasa, kuasa ,1
Bezakan T)!O
Bezakan atau dlm
kurungan
12.
x
n
tan
x
dx
d
x
dx
d
x
dx
d
dx
d
n
tan tan
1 tan
2 1


x sek n
n


n x
n 1
tan

x sek
2
Contoh Soalan
1
.
x y 2 sin
2

x
dx
d
x
dx
d
x
dx
d
dx
dy
sin sin
2
kos x sin 2 1 x
kos x sin 2 x
2
.
( )
3
kos x f x
( ) kos
dx
d
x kos
dx
d
x f
3
' x
dx
d
x
1 sin 3
2
x x kos
x x kos sin 3
2

"
.

x y 3 tan
2

x
dx
d
x
dx
d
x
dx
d
dx
d
3 3 tan 3 tan
2

3 3 3 tan 2
2
x sek x
x 3 tan 6 x sek 3
2
$
.
x y 5 sin 2
3

x
dx
d
x
dx
d
x
dx
d
dx
dy
5 5 sin 5 sin 2
3

kos x 5 sin 3 2
2
5 5 x
x 5 sin 30
2
kos x 5
%
.
( ) ( ) 1 3 2
4
x kos x f
( ) ( ) ( ) ( ) 1 3 1 3 1 3 2 '
4
x
dx
d
x kos
dx
d
x kos
dx
d
x f
( ) ( ) 3 1 3 sin 1 3 4 2
3
x x kos
( ) ( ) 1 3 sin 1 3 24
3
x x kos
&
.
( ) 1 2 tan 2
2 3
+ x y
( ) ( ) ( ) 1 2 1 2 tan 1 2 tan 2
2 2 2 3
+ + + x
dx
d
x
dx
d
x
dx
d
dx
dy
( ) ( ) x x sek x 4 1 2 1 2 tan 3 2
2 2 2 2
+ +
( ) ( ) 1 2 1 2 tan 24
2 2 2 2
+ + x sek x x
1". sek
x
sek
dx
d
x
sek
x
x tan
1$. kosek
x
kosek
dx
d
x
kosek
x
kot
x
1%. kot
x
kot
dx
d
x
x kosek
2

CAN1A< SA7#7N
1
.
x sek y
4

KAE*A+ # 4P5167 87N179/ KAE*A+ 2 4C787 ?607</

!atakan:
sek u x

x sek y
4

sek
dx
du
x x tan
4
u y

3
4u
du
dy

dx
du
du
dy
dx
dy

sek u
dx
dy

3
4 x x tan
x sek
3
4 sek x x tan
4 x sek tan
4
x sek y
4

sek
dx
d
x sek
dx
d
dx
dy

4
x x
dx
d

x sek
3
4 sek 1 tan x x
4 x sek tan
4
2
.
x kosek y 2
3

KAE*A+ # 4P5167 87N179/ KAE*A+ 2 4C787 ?607</

!atakan:
kosek u x 2
x kosek y 2
3

kosek
dx
du
2 xkot 2 x 2
3
u y

2
3u
du
dy

dx
du
du
dy
dx
dy

kosek u
dx
dy
2 3
2
xkot 2 x 2
kosek u
2
6 x 2 kot x 2
6 kosek x kosek 2
2
x 2 kot x 2
x kosek 2 6
3
kot x 2
x kosek y 2
3

x
dx
d
x kosek
dx
d
x kosek
dx
d
dx
dy
2 2 2
3


2
3kosek 2 2 2 2 x xkot kosek x
x kosek 2 6
3
kot x 2
NOTE PENTN! ,,,
1. P5?+5B77N dilaksanakan mengikut 787<7N .ang dibe*i.
2. C787 ?607< bagi soalan se)e*ti ( ) 1 "C sin 2 .
2 "
ialah
a. #etakkan 2 dihada)an
b. Bezakan kuasa tu*unkan kuasa dan kuasa ,1
c. Bezakan trig% 4abaikan kuasan.e/
d. Bezakan
x
atau -ang dalam kurungan
". Ca*a mudah diatas boleh digunakan tidak ki*a sama ada kena gunakan kaedah +A$.
TAMBA+/ +A$. TO.AK/ +A$. *A)AB atau +A$. BA+A!.
Contoh Soalan
0engan menggunakan 1eknik Pembezaan ;ungsi 1*igonomet*i, bezakan . te*hada) C.
i. x kos x y 4 ) 1 2 ( sin 2
2 2
ii. x x sek y 2 tan 4
3

iii.
2
3
2
5 sin
x kot
x
y iD.
x kos
x sek
y
3 2
5

D. x y 4 sin
3
Di. x kos y 2
6

Dii. x y 3 tan
2
Diii. ( ) 1
2 2
+ x kos y
( ) 1 3 sin 2
2 3
x y
( ) ( ) ( ) 1 3 1 3 sin 1 3 sin 2
2 2 2 3
x
dx
d
x
dx
d
x
dx
d
dx
dy
( ) ( ) x x kos x 6 1 3 1 3 sin 3 2
2 2 2

x 36 ( ) 1 3 sin
2 2
x ( ) 1 3
2
x kos
( )( )
2 2
5 2 3 sin x kos x y
x u 3 sin
2

2
5 2 x kos v
3 3 3 sin 2 x kos x
dx
du
x x
dx
dv
10 5 sin 2
2

x xkos3 3 sin 6
2
5 sin 20 x x
dx
du
v
dx
dv
u
dx
dy
+
gantikan:masukkan nilai
( )( ) ( )( ) x xkos x kos x x x
dx
dy
3 3 sin 6 5 2 5 sin 20 3 sin
2 2 2
+
x 20
x 3 sin
2 2
5 sin x 12 + kos x x 3 sin 5
2
kos x 3
iC. ( ) z z kos y 3 sin 1 3 3
5 4
C.
( )
2 4
2
2 sin
4 tan 2
x
x
y

Pembezaan ;ungsi #oga*ithma
C log C ln
e

1. C ln
C
1
C ln
dC
d

2. ( ) b aC ln +
( ) b aC ln
dC
d
dC
d
+

b aC
a
+

Notes
a/ ( ) . ln C ln C. ln +
b/
. ln C ln
.
C
ln
c/
n C ln
n
C ln
d/ ( ) CC ln C ln
2

C ln C ln +
C ln 2
Pembezaan ;ungsi 5ks)onen
1.
C
e .
C C
e e
dC
d

2.
aC
e .
aC aC
ae e
dC
d

0A)A M(*A+ (TK N!AT ,,,

1. bezakan
x
atau .g dlm
ku*ungan 4letak diatas/
2. buat ga*isan E)e*F
". salin balik .g dlm ku*ungan
4letak dib-h ga*isan E)e*F/
0A)A M(*A+ (TK N!AT ,,,
1. bezakan kuasa
4letak dide)an:sebelah kanan
tanda E@F/
2. salin balik keselu*uhan eks)onen
tadi
".
b aC
e .
+

b aC b aC
ae e
dC
d
+ +

Notes
a/
. C . C
e e e
+
b/
.
C
. C
e
e
e

c/
C
1
e
1
e

Contoh Soalan #oga*itma

1
.

x y ln
x dx
dy 1

2.
2
ln x y
2
2
x
x
dx
dy

x
2

"
.
x y 2 ln
x ln 2 ln +
x
dx
d
dx
d
dx
dy
ln 2 ln +

x
1
0 +

x
1

7176

x y 2 ln
x dx
dy
2
2

x
1

$
. x
y
2
ln
x ln 2 ln
x
dx
d
dx
d
dx
dy
ln 2 ln

x
1
0

x
1

7176

x
y
2
ln

1
2 ln

x y
1
2
2
2

x
x
dx
dy

x x
2 2
2

2
2
2
x
x

x
1

%
.

( ) 3 2 ln + x y
3 2
2
+

x dx
dy
&.
( ) 3 2 ln
3
+ x y
3 2
6
3
+

x
x
dx
dy
'.
( )( ) 1 2 3 ln
2
+ x x y
( ) ( ) 1 2 ln 3 ln
2
+ + x x
( ) ( ) 1 2 ln 3 ln
2
+ + x
dx
d
x
dx
d
dx
dy

1 2
2
3
6
2
+
+
x x
x

( ) ( )
( )( ) 1 2 3
3 2 1 2 6
2
2
+
+ +

x x
x x x

( )( ) 1 2 3
6 6 12
2
2 2
+
+ +

x x
x x x

( )( ) 1 2 3
6 18
2
2
+
+

x x
x x

( )
( )( ) 1 2 3
1 3 6
2
+
+

x x
x x
(.

1 2
3
ln
2
+

x
x
y
( ) ( ) 1 2 ln 3 ln
2
+ x x
( ) ( ) 1 2 ln 3 ln
2
+ x
dx
d
x
dx
d
dx
dy

1 2
2
3
6
2
+

x x
x

( ) ( )
( )( ) 1 2 3
3 2 1 2 6
2
2
+
+

x x
x x x

( )( ) 1 2 3
6 6 12
2
2 2
+
+

x x
x x x

( )( ) 1 2 3
6 6
2
2
+
+

x x
x x

( )
( )( ) 1 2 3
1 6
2
+
+

x x
x x
=.
( )
2
3
3 2 ln + x y
( ) 3 2 ln 2
3
+ x
3 2
6
2
3
2
+

x
x
dx
dy

3 2
12
3
2
+

x
x
1>. x y 3 ln
2
1
3 ln x

x 3 ln
2
1

x dx
dy
3
3
2
1


x 2
1

11.
( )
2
ln x y
( ) x
dx
d
x
dx
d
dx
dy
ln ln
2


x
x
1
ln 2

x
x ln 2

7176
Petua *antai
x u ln
2
u y
x dx
du 1

u
du
dy
2
dx
du
du
dy
dx
dy

x
u
dx
dy 1
2

x
u 2

x
x ln 2

1". ( ) x y 2 ln ln
x u 2 ln
u y ln
x dx
du 1

u du
dy 1

dx
du
du
dy
dx
dy

x u dx
dy 1 1


xu
1

x xln
1

1$. x y 4 ln
x u 4 ln
2
1
u y

x dx
du 1

2
1
2
1
u
du
dy
dx
du
du
dy
dx
dy

x
u
dx
dy 1
2
1
2
1


u x 2
1

x x 4 ln 2
1

1%. 3
1
2
2
1 3
ln
,
_

x
x
y

,
_

2
2
1 3
ln
3
1
x
x

( ) ( ) [ ]
2
2 ln 1 3 ln
3
1
x x
( ) ( )
1
]
1

2
2 ln 1 3 ln
3
1
x
dx
d
x
dx
d
dx
dy

1
]
1

2
2
2
1 3
3
3
1
x
x
x

( ) ( )
( ) ( )
1
]
1

2
2
2 1 3
1 3 2 2 3
3
1
x x
x x x

( )
( ) ( )
1
]
1

2
2 2
2 1 3
2 6 3 6
3
1
x x
x x x

( ) ( )
1
]
1

2
2 2
2 1 3
2 6 3 6
3
1
x x
x x x

( )( )
1
]
1

+ +

2
2
2 1 3
6 2 9
3
1
x x
x x

( )( )
2
2
2 1 3 3
6 2 9
x x
x x

+ +

Contoh Soalan 5ks)onen

1
.

C
e .
C
e
dC
d.

2.
2C
e .
2C
2e
dC
d.

"

2
2C
e .
2
2C
$e
dC
d.

$.

1 2C
2
e .
+

1 2C
2
$e
dC
d.
+

%
.

"C
"e .
"C
"e "
dC
d.


"C
e 9
&.
2. "C
e .
+

2. "C
e e .
2. "C
e
dC
d
e
dC
d
dC
d.


2. "C
2e "e

2. "C
&e
+

'
.

2. "C
e .

2.
"C
e
e
.
2.
"C
e
dC
d
e
dC
d
dC
d.


2.
"C
2e
"e

y 2

"C
e
2
"
(.
2C
lne .

2C
e u
lnu .
2C
2e
dC
du

u
1
du
d.

dC
du
du
d.
dC
d.

2C
2e
u
1
dC
d.


u
2e
2C

2C
2C
e
2e