Вы находитесь на странице: 1из 56

Poemas en quechua

P A C H A K U T E Q (Kechwa version) Pachakuteq Taytallay! Kamacheqniy Inkallay! Maypin kashan munaykiki? Maypitaqmi khuyayniki? Mark'aykita mast'arispan Tawantinsuyuta wiachirganki, auqa sonqo runakunataq llaqtanchiqta ak'arichinku !olla suyoq yawar weqen Inkakunaq unanchasqan, qantapunin waqharimuyku Per" #uyu nak'ariqtin Maypin kashanki Pachakuteq? Maypin llanp'u sonqo kausayniki? waqmantapas sayarimuy llaqtanchis #uyo qespirinanpaq

PACHAKUTEQ (English version) $ather o% our nation! &reator o% the Incas! 'here is your lo(e? 'here is your compassion? )ou e*ten+e+ your arms, an+ ma+e our nation grow into an empire ,ut now, cruel men make our people su%%er

Tears o% -loo+ now %low in the (enerate+ lan+ o% the Incas 'e call upon you, -ecause our people are su%%ering 'here are you Pachakuteq? 'here is your no-le heart? I% you were ali(e to+ay, our nation woul+ prosper

PACHAKUTEQ (versin en castellano) Pa+re m.o Pachakuteq! Mi Inka crea+or! /01n+e est2 tu querer? 01n+e est2 tu compasi1n? 3*ten+ien+o tus -ra4os hiciste crecer el Tawantinsuyo5 mas, los hom-res crueles hacen pa+ecer a nuestra naci1n 62grimas +e sangre +el !olla #uyu (enera+o por los Inkas5 a t. te in(ocamos cuan+o su%re nuestra tierra /01n+e est2s Pachakuteq? /01n+e est2 tu cora41n no-le? #i es posi-le resucita para que nuestra tierra progrese

1._RUMI CHAKA=Puente de Piedra

CHAKA PURIYNIYKIPI APKAKUQ YUYAYTA PASAQ KAUSAYPI Puente que llevas deseos forjados con pasos de si los! RU"I"ANTA #I$$AKUNA#AN RU#ASQA #ASAYKIPI PURISPA%%% &ec&o de piedra ' le'endas que al viajar en tu lo(o%%% KAKIKUNAN S)QSIYKACHAN QARAYKU#AN $U$UYUSQA! los pies se cosquillean con caricias de tu piel! PURIQTA "IK*ASPA QASQ+YKIPI PU,UNANPAQ "+SQ+KUSPA% invitando al pasajero dor(ir en tu re a-o ' so.arte para sie(pre% CHAKA PASAQ YUYARISQA! RI"IYKIN PASAQ SUYAKUN! puente de paso a.orado! tus piedras sie(pre esperan! RU"A"AN"I KAUSAY TUKUSUNKI S+NQ+YKI KAQTIN! la vida te &a &ec&o &u(ano por que tienes cora-/n! KURKUYKI KA$$PASAPA #AQTAYKITAQ CHUCHU #ATAKUNA ,AK*ARIYPI%%% Tu cuerpo di0uja fuer-a tus costados la dure-a por los a.os de sufrir%%% CHUCHURU"I"ANTA CHAKA! HAY#AY PASAQPAQ HU,UCHIY%%%

puente de piedra cali-a! alian-a de relaci/n %%% ,AN PURINA KAUSAY"AN APAQ PHAKU$$A,A "ASKHARIY#AN! senda que lleva al destino que se 0usca con apuro! ,ATIYKIPIN CHURIYKIKUNA! NINATA #ASAPACHINKU! tu vientre fr1 il al0er a &ijos que encienden &o ueras! RU"I CHAKAYKIPI! $$INPHISPA! S+NQ+KUNATA PAQARINPAQ! pintando! puente en tus piedras! cora-ones de esperan-a! RI2RAYKIN PASAQ $$UK*IKUN #AKAKUNAQ "ICHIQNINTA! tus 0ra-os sie(pre aco en a pastores ' anado! CHUCHU RU"I"ANTA CHAKA "ANA HAYK*AQ NANAYNIY+Q! tu que nunca te &as quejado piedra cali-a! ICHACHU QAN "UNANKI"AN Q*+")R CHAQRAPI KAUSAYTA! acaso te ustar3a estar en los verdes ca(pos! YAPUYKUNAPI PU2$$ASPA! UTAQ "AYU RU"I KAYTA4 ju ando entre el arado! o ser uijarro del r3o4 ICHACHU #ASI T*+Q+Q Q)SPIN PU2$$AKUQ RU"I KAYNIKI#AN4 qui-1 vidrios de ventana ju ando solo a ser piedra4

2._PESQO, PISQO O PISKU = PISCO


Qu5 o-o cuando (e to(o! pisco c&olo ' 0ien peruano! Kusi6ullana uj'a'6uni! Per7 su'u su(aq (aqt*a pesqotaqa! P1jaro que aletea con 0uqu5 a 0icolor! a caj/n ' (arinera! Pesqo rap&aqpac&ispa Per7 su'uq llinp&inta! tin'anta tusu'ninta! incitando al vecino%%% casi al &urto por quererlo adoptar% #asi (asinta t*urpusa qec&upa6u'(an c&ura'uspa% No de0e(os olvidar &er(anos del (undo entero%%% Pac&api tora pana' a(apuni qonqa'c&isc&u %%% nuestro pisco fue arado &asta orillas del "aule% Pesqonc&isqa "aule (a'u(an 'apusqapin c&a'a6uran% C&ic&a Inca es el P)SQ+! PISQ+! PISKU o PISC+! c&olo% I6a6unaq su(aq a6&an P)SQ+! PISQ+! PISKU utaq PISC+! (aqt8a% Si aun no visitaste el Per7! de enerosos vi.edos! Sic&us (anajar Per7 su'uta! puri(uran6i c&e'qa! nada (1s f1cil viajar en una copa de pisco% Atinallan &oq &uc&**u' qero pesqoc&ata ojiri6uspa% Recorrer1s con jarana las l3neas de Pisco a Na-ca! Puri'un6itaq tusu'uspa Pisco Na-ca Qelqa6unata! en el viaje tu veras a todos los pajaritos%%% c&a' urispa'6itaq(i pesqoc&a6unata ri6un6i%%% ' en su canto oir1s P)SQ+! PISQ+! PISKU o PISC+%

Ta6i'ninpitaq u'arin6i P)SQ+! PISQ+! PISKU utaq PISC+% Pasaras pri(ero a pisco ' %%%con una copita (1s%%% Rin6is pesqo6a(aqa%%%&oq qeruc&ata ojispa%%% lle aras &asta la Na-ca &er(ana de nuestra Ica! C&a'aspa'6i Na-ca6a(a ica llaqtaq .a.ac&an(an! lle ando a la vendi(ia ustaras la carapulca%%% palla'(an c&a'aruspataq papa uc&uta (iju'un6i%%% cataras otro 9Piscac&o9! Pisco dulce ' saleroso! ojia'un6is 'apa(anta (is6*illa.a pesqoc&ata! li ado a la tradicici/n del 0uen 0e0er en Per7% P)SQ+! PISQ+! PISKU o PISC+ P)RUAN+%

3._TAKI: A! P"AS#ACHA = HA MI CHO$ITA


YA# P*AS,ACHAY : HAY "I CH+$ITA ;<iosdado =a'tan Castro> TRA<UCCI?N A$ QU)CHUA@ Noe(3 Ai-cardo YA# SU"AQ T*IKA AP*AS,A$$AY Ha' (i c&olita! linda flor YUKA#ANKIN SU#A#AYKIN "e en a.aste! (e ro0aste CHHA$$UYUNKI S+NQ+CHAYTA ;B> destro-aste (i cora-/n ;B> A"AYC A#QACHU KA#SAY KACHUNCHU ojala la vida no te traiciona! PURIY ,ANNIYKITA CH)QNIKUSHIAYKIN ;B> si ue tu ca(ino no quiero verte ;B>

Q*+")R ,A#IYUQ T*DKA$$AY! (i q*o(er .aEi linda flor! ,A#ICHAYKIN SU"AQ$$ATA tus ojitos &ec&iceros S+NQ+YTAQA $AYQAYUSHIAN ;B> e(0rujaron (i cora-/n ;B> A"A ISKAYAYCHU HANAPACHA$$AY no dudes (i cielo! que en este (undo N+QAN ASTA#ANQA "UNAKURAYKI ;B> el que (as que quiso &e sido 'o ;B> PITAQ ATIN"AN T*IKA$$AY! Ha' quien pudiera linda flor! KAY $$AKITAS SIK*I#AYTA arrancar(e estas penas K*IRI#ANKI PANTAQ #AY$$UY ;B> Co(o &ieres falso a(or ;B> $$AKI$$AN K*IRIY$$AN RIPUKUQTIYKI Triste-as ' an ustias con tu partida SAQ)YU#AQTIYKI "ANA #AY$$UNA ;B> Solo (e dejaste (ana Ea'lluna ;B> T8AQTAY : FU=A "UNANKI CHAYPAS PURIQSPAYKIPAS Por (as que quieras por donde va'as YUYAYNIYKIPIN N+QA KASAQ con (is recuerdos tu vivir1s

KARU $$AQTAPI TARIKUSPAPAS Aunque te encuentres lejos (u' lejos YUYA#ASPAYKI #AQA$$ANKIS ;B> con (is recuerdos tu lloraras ;B>

%._REQSI&APAQ = PARA CO&OCER


Runa reqsi'ta (una6i c&e'qa Si quieres conocer al &o(0re! no (ires su foto raf3a! u'a qelqaqa llinp&i'qa 6i6in ri(asqallan(i% el retrato que lo pinta son las pala0ras que dice% Kan(i su(aq ri(a'6una &inaspa t*uruc&aqpas 6allantaq! Ha' pala0ras de elo io ' otras que lo enlodan todo! Q*o(er rap&i6una &inan ri(a'6unaqaG $as pala0ras son co(o las &ojas de un verde 1r0olG As66a 6aqtinqa! c&i6allansi rurun6unaqa% Cuando son copiosas! al0er an poco fruto entre ellas% Ri(a'6unaqa (aqlliq unu &inan 6an(anpasqa! $as pala0ras pueden ser a ua que li(pia nuestras &eridas! Sonqo nanana'paq &aEi utaq &a(pi &inan 6aan(an! 01lsa(o o eliHir que (iti a el dolor del cora-/n! 'u'a'anin c&ina6asqa runaq u'an 6*anc&*aric&iq% que ilu(ina el rostro (1s oscuro ' eHtraviado del &u(ano% Ri(a'6unaqa t*urpoq 6usi lla6inunaq c&aEpin!

$as pala0ras son el p5ndulo entre la ale r3a ' el llanto! Runaq 6a(asqan asEan sinc&i &anpillanan 6an% )s la dro a (1s fuerte que &a'a inventado el &o(0re% "ana rafraEoq 6a'ni'pi &anaqpac&a6a(a c&a'aq% $a que sin tener alas es capa- de lle ar al cielo! KaEsa' ati'paq (ijuc&intaq(i 6an llac&i'Ean% $a si ue ali(entando la ilusi/n de entendernos% I(a'(anan 6a'pa sut*in 'u'a' 6a'%%% )l real si nificado de las cosas! sie(pre est1%%% Hinaspa 6allantaq(i &oq nira' ri(a'pipas% al eHpresar las (is(as con otras pala0ras%

'._TAKI: PA&TA = Can(i)n: MA$ PASO


(Huayno D. R. Traduccin quechua: Noem Vizcardo)

$$APA RUNAS "ANCHAKUN Todo el (undo se ad(iro $AQ*AKUSPA PURISQAYTA <el (al paso que 'o di "ANCHAKUNICHU N+QAQA Co(o no (e ad(iro 'o H+QPA $AQAKUYNIN"ANTA;B> de otros que &acen (uc&o peor ; B> TUKUYAQAPUNQAPUNI Al fin todo ter(inar1

CHINKAYAQAPUNQAPUNI Al fin todo se aca0ar1 "ANA "UNANA "UNAYNIKI $a (ala &uella de tu querer RIPUYNIY#AN TUKUPUNQA;B> Con retirar(e se aca0ar1 ;B> S+"AQ S+NQ+Y#AN Q+YURANI Por confiada te entre ue S+NQ+YPA KICHANANTA $a llave de (i cora-/n "UNAY$$ATA KUTICHIPUAY Quiero que (e la devuelvas PAQARIN"I RIPUKUSAQ;B> Por que (a.ana (e vo' ; B> CH*USAQYAPUNQAPUNI Al fin todo ter(inar1 TUKUYAQAPUNQAPUNI Al fin todo se aca0ara "ANACHANIY+Q "UNAYNIYKI $a (ala &uella de (i querer RIPUYNIY#AN TUKUPUNQA;B> Con retirar(e se aca0ar1 ;B> T8aqta' : Fu a KA#SAYNIYPA Q*AYTUYNINQA )l &ilo de (i destino

"AYTACHC APA$$A#ANQA a donde (e llevar1 $$AKITAN YANAY $$AKINI lo que siento es por ti ne ro PIRAQCHC "ARQ*AYUSUNKI ;B> en que 0ra-os ter(inar1s ; B>

*._SO&QO RIMA = HA+$A E$ CORA,-&


Sonqo'6in 6ani! intiEatana(antaqa asEantan llan6*ani! So' tu cora-/nG tra0ajo (1s que un reloj! (ana sasac&u ruEasqa'qa Ic&ataq(i!%%% pero (i tarea es f1cil! porque%%% &ai6*aqpas tatunic&u! pasaq(i p&atatatani! ja(1s (e deten o! cada se undo palpito! 6aEsasqa &inaspa C&*iti 6asqa'tan (unani! (e usta sentir(e vivo ' 1 il ! &a'68aqpas qa'na ruEasqa'taqa 'u'anic&u! nunca (e inquieto por lo que &ice a'er! nitaq paqarin p*unc&a' i(a 6a'(antapas% ni por lo que lo rar5 &acer (a.ana% K&unan 6i6in! pa'pipunin i(a ruEasqa'pas% "i funci/n est1 actual(ente! aqu3 ' &o'% 6&unan ruEasqa'(anta 6usisqalla.a 6ani! so' fel3- por &acerlo en este (o(ento! &inaspa (anan qa'na lla6i'6una qanqataqc&u %

' por que no tendr5 que sufrir por el pasado% U(alli'nin qan 6a'ni'6ipi! sic&us (unan6i 6aEsa'ta! T7 que eres (i due.o! si quieres vivir! $la6&i 6usisqa noqa &ina c&e'qa%%% tan tranquilo ' ale re co(o 'o%%% a(a (una'c&u &oqlla(anta pac&a 6aEsa'ta! no trates de vivir toda tu vida en un (o(ento! a(a &oq p*unc&a'llapi llan6*a'Ean Ei6apac&i6u'c&u! ni te a0ru(es con el peso del tra0ajo un solo d3a! 6aEsalla'! &inspa 6&unanpuni 6aEsa'% vive a&ora! sie(pre vive el (o(ento% Sapa p*unc&a' llan6*a'ni'6ita! lla6*a' p*unc&a'ninpi% &a- el tra0ajo de cada d3a en su d3a% Pasaq 6aEsa'(i 6an i(a ruEa'paqpas% Sie(pre &a' tie(po para todo% Kan(i sasa .a6*arispa llan6*asqanc&is ruEa'pajqa! Ha' un for(a dif3cil de &acer nuestro tra0ajo! Hinaspa 6allantaq(i allinlla ruEanapaqpas% ' un (odo c/(odo de &acerlo% Sic&us (ana'n6i allinEan ruEa'ta c&e'qa! Si quieres encontrar el (odo c/(odo! Inoqata c&aninc&aEa'! I'aEJ p&atata'ni'ta u'ari'J Isi5nte(e a (3! Io'eJ escuc&a (i palpitarJ Ha'6*aqpas .a6*arinic&u! (ana osqa'c&a6unic&u! 2a(1s (e inquieto! no (e acelero!

ic&aqa%%% (anataqpunitaq(i p&epa'anic&u% pero%%% nunca (e retraso% RuEa'ni'taqa ruEanipunin% $o que ten o que &acer lo &a o% C&a'(i pa6a'ni'! 6&uanqa .an 'ac&a6i.a% )s 5ste (i secreto que 'a lo sa0es%

.._TI&KU TAKI = CA&CI-& /E$ E&CUE&TRO


CANCIN !" C#N#CIDA $#%ICITADA &#R %#$ H'R AN#$ CHI%'N#$ " (!' ' HAN &'DID# (!' TRAD!)CA INT'*RA 'NT' A% (!'CH!A &!'$T# (!' N# ID'NTI+ICAN %A %'N*!A C#N %A (!' '$ CANTADA &#R $!$ INT,R&R'T'$. %e-ra ori.ina/ en0iada 1or hermano2 chi/eno2: en co/or ro3o. Traduccin a/ quechua 1or Noem Vizcardo: co/or 0erde Traduccin a/ e21a4o/: &/omo o2curo

TINKU : )$ )NCU)NTR+ Sisi (ac&ai cuni .a.itai SISI "ACHAYKUNI ,A,ITAY H+R"I=A H)R"ANA ") H) )"K+RRACHA<+! "ac&ai cu'a nila "ACHAYKUYC NI#AN ") <IC) )"K+RRACHAT)% Sisi (ac&ai cuni .a.itai SISI "ACHAYKUNI ,A,ITAY H+R"I=A H)R"ANA ") H) )"K+RRACHA<+ "ac&ai cu'a nila "ACHAYKUYC NI#AN ") <IC) )"K+RRACHAT)

"ac&ai cuna nila .a.itai "ACHAYKUYA NI#AN ,A,ITAY H)R"ANITA! )"K+RRACHAT) ") <IC) "ata'a&uan quita SIPIYU#ANKITAQ SI TU ") "ATARCS "ac&ai cuna nila .a.itai "ACHAYKUYC NI#AN H)R"ANITA! H)"K+RRACHAT) ") <IC) "ata'a&uan quita SIPIYU#ANKITAQ SI TU ") "ATARCS Sisi tusi situ .a.ita )$$A ") <IC) )"K+RRACHAT) ") )"K+RRACHARIA ,A,ITAY "atusi6i situ "ACHU SIKISITU S)NTA<)RA AI)2A Sisi tusi situ .a.itai SISI TUSUYSITU ,A,ITA KAI$) <) H+R"I=UITA H)R"ANITA "atusi6i situ "ACHU SIKISITU S)NTA<)A AI)2A "atusi6i situ .a.itai SISI TUSUYSITU ,A,ITA KAI$) <) H+R"I=UITA H)R"ANITA )so si aHi tu

CHAYNAN SI#ARIST+ ASI )S PA2ARI$$+ "atusi6i situ .a.itai SISI TUSUYSITU ,A,ITA KAI$) <) H+R"I=UITA H)R"ANITA eso si aHi tu CHAYNAN SI#ARIST+ ASI )S PA2ARI$$+ A' tunitai tuna .a.itai HAY TUNAY TUNITA ,A,ITAY HAY H)R"ANITA TUNA TUNITA tucu 'ucui tuna TUKUYUKUY TUNA ACAKAT) TUNA A' tunitai tuna .a.itai HAY TUNAY TUNITA ,A,ITAY HAY H)R"ANITA TUNA TUNITA Tucu 'ucui tuna TUKUYUKUY TUNA ACAKAT) TUNA Tucu 'ucui tuna .a.itai TUKUYUKUY TUNA ,A,ITAY H)R"ANITA TUNA ACAKAT) A(6e tu'ai tuna TUYASPAPAS TUNA AUNQU) T) )NT)RN)LCAS TUNA Tucu 'ucui tuna .a.itai TUKUYUKUY TUNA ,A,ITAY H)R"ANITA TUNA ACAKAT)

A(6e tu'ai tuna TUYASPAPAS TUNA AUNQU) T) )NT)RN)LCAS TUNA

0._ ACHA &IQOQ RU&A=E$ HOM+RE CU$TO


Yac&a'ni'oq runaqa ati'llatan u'aric&i6un! )l &o(0re culto se &ace escuc&ar f1cil(ente ! "anan p&a6uc&u p&i.a6un t*ojsisqa 6aqtinpas! Aunque es provocado no se entre a f1cil(ente a la ira! Yac&a'ni'ojqa! (anan p&i.a'ninta t&asnunc&o! 6*a(inpasc&u pitapas! el &o(0re culto ! no insulta ni se desfo a con nadie! 6&u'a sonqollan osqa' atin ni'ta@ constante(ente est1 listo para decir@ Mp*enqasqa 6aniN! Mp*anpac&aEa'N! Mcuanto lo sientoN! Mdisculpe o p5rdoneN% Yac&a'niqoq runaqa q&apaq sonqoq! sanp*a! atauc&i! el &o(0re culto sie(pre es no0le! tranquilo ' di no! c&eq(ipi! (anan (illa' 6&uc&i si(ic&u! en altercados no &a0la vul aridades ni procacidades! 'u'asqanpi &inaspa ri(asqanpi sinc&i 'u'a'sapalla.a! pone 0uen cuidado en lo que dice ' piensa! i(a ri(ari'nin nan .aupatapunitaq(i! antes de pronunciar cada pala0ra! (is6*i su(aq u'ari'ta ri(asqan(an c&uran! trata que su vo- suene lo (1s dulce posi0le!

c&e'(i allinta q&aEananc&is alin (ana allin 6a'6unata! (ire(os entonces las 0uenas ' (alas cualidades! c&a'(an &ina allin 6a'ta 'ac&apa6unanc&ispaq% ' trate(os e i(itar las 0uenas%

1._SA#A = U& RE2A$O


"osoq p*uc&a'qa sa.an! )l nuevo d3a es un re alo! Hoq .aupariq 6aEsa'ninc&ispi! Un evento para destacarnos!

Pac&a illari'pin 6*anc&an su'a6u'! Al a(anecer las esperan-as 0rillan! K*u'c&i &ina llip&i'ninEan intiEan 6us6a! con ful ores de colores al lado del sol! 'apa(anta (osoq 6a' 6usi6unanc&ispaq! es una nueva circunstancia para ser felices! 6&unan(i asEan allin 6ananc&ispaq! &o' es el (o(ento de ser (ejores! q&a'nunc&a'(anta 6&unan ruEa' asEan allin 6anan! lo que &o' &a a(os de0e ser (ejor que a'er! paqarin as(an 6usa 6ananpaq% para que pueda ser superado (a.ana!

a(a qonqasunc&u &inalla(antac&u allin6a'qa! no de0e(os olvidar que el 5Hito no es casual! asEan(i 'upa'c&a'@ sino la reco(pensa@ "as6&aqpaq &inaspipas c&a'paq llan6*aqpaq! Para quien 0usc/ ' tra0aj/ por 5l! $a6*a6uqspan &atariqpaq! Para quien al caer supo levantarse! ,a6ari'ninpi (a.a6u' (a.a6uqpaq! Para quien pidi/ a'uda cuando necesit/! Qori sonqo su(aq 6a'ni'oq 6aqpaq! Para quien fue solidario 7til ' servicial! $lup*aEan llan6*a'nin ruEaqpaq! Para quien &onr/ el encar o de una la0or! Sapan Eaqc&a 6a'ninpi runa(asinta (as6&aqpaq! Para quien en su soledad 0usc/ co(pa.3a! Pantasqan6una(anta 'ac&aqpaq! Para quien aprendi/ de sus errores!

C&i6illa 'apa(anta qallari'ta (unaqpaq! Para quien sie(pre estuvo presto a e(pe-ar! Yu'a'ninpi allin c&uraqpaq%%% Para quien entendi/ que%%% I#a'llu' c&as6i6u'qa Ea'llusqa(antanJ I)l a(or es reco(pensa de a(arJ

13._TA TAPA MA#AKU &I& = E$ PE/I/O /E PAP4


#ar(i' a(a pu.u'c&i ri(a'u'ta (unas&ia'6i! No te duer(as esposa (3a por que quiero conversar! #aEanc&isqa pu.us&ian.an &inaspa tu'tapunin (unan! Nuestros &ijos se &an dor(ido ' &o' quiero pre untar! SaqeEa'c&u is6a'aspa! (una'llatan ri6a'6usun% No (e dejes con al duda! &a0le(os 'a sin enojos% I(anaqtin6i EaEa'6unata nin6i Ita'ta6i(an Eilla'usaqJ Por qu5 a (is &ijos les dices@ I$e vo' a contar a tu padreJ ITa'ta'6i 'ac&a'ullaqtinJ Ita'ta'6i rijuri(uqtinJ ICuando lo sepa tu padreJ Icuando apare-ca tu padreJ I(anaqtin(i (anc&ac&in6i! c&a' (aE6*a Eilla'6unaEan4 Por qu5 tu los a(ena-as! Con ese viejo estri0illo4

P*unc&a' tu6u6u'ninpi! c&a'raq.a c&a'arus&iaqti'! Para que al final del d3a! cuando (e sienten lle ar! AEqata &inan ri6uEanan6upaq! Ana nisqa (ila' c&irinta &ina4 "e (iren co(o a verdu o! &ijo (alo de Ad1n4 Napa'Ean6upas .aq*allan! (anc&arisqan c&in6apun6u% Apenas si (e saludan! se escurren despavoridos% INoqa(antaJ ta'tan(anta! pisipasqa 6uti(uqninta! I<e (3J de quien es el padre! que ven o tan a otado! $lan6*asqan(anta Sa'6*usqa! llu6*i(anta 'arqa'asqa%%% cansado de la0orar! &a(0riento de un a0ra-o%%% Qan(antatunin c&as6ini! c&eqaq .a6*ari'6unata%%% Reci0o de 0ienvenida tu cartilla de la(entos! que%%% I"anan 6anc&u Ea'6*unapaqJ I a'c&a q&atu(an (anu 6anc&isJ INo alcan-a para el puc&eroJ I de0e(os al carniceroJ '%%% Hatun (iju'jinatanataq c&i6an6ara' tu(pan6unata! Co(o plato de fondo la lista de acusaciones! Ka'(i (ana 6asu6unc&u! c&ataq(i p*ac&anta Eaqa'c&a'unc&u! Fulano no o0edeci/! (en ano no uardo su ropa! ISipasta q&epa'a6a(unJ I(ijuna rup&arparipunJ%%% I)lla se tardo (uc&oJ Ila co(ida se que(oJ%%% Ic&aqa! (at*i'qa 6*enpirparispa! tapu'ta qallarparini! "1s! cuando frunciendo el se.o ' (e pon o a pedir las cuentas!

$laqta a(ac&aqen! a(ac&aque(an tu6upun! llaqta a(ac&aqe! $a fiscal que acuso! se viste de defensora! a0o ada de oficio! A el &ina qan q&epaspa! noqatan pasaq &ina I(ana allinJ Quedando t7 &ec&a un 1n el! 'o co(o sie(pre I(alJ Sic&us rijraita oqari'uspa llanp*ulla riparini@ Si! (e levanto de &o(0ros ' paso de tolerante@ "ana &inatac&u u'EanaJ IEaEataqa p&i.a6unanJ IAs3 no se educaJ Ia los &ijos se reprendeJ Sic&us (uc&u'ta c&uraniI (illa'! (ana sonqo'oq runaJ Si les pon o penitencia! I eres! cruel! sin cora-/nJ Hinaspa paqpa6a &ina pituc&a6uspa Eaqapa6un6iraq(i% Hasta con llanto aco(pa.as el la(ento pla.idero% #ar(i (anac&u q&a'ari6un6i! (anac&u 'u'a'u6un6i! No te das cuenta (ujer! no te &as puesto a pensar! $lan6*ana'ta ruEa'uspa! tu6u' p*unc&a'! Cuando esto' en (i la0or! (e paso el d3a entero! Pa'6unaEan pujllari'ta osqa'lla Easitapas 6uti'uspa Pensando en ju ar con ellos! de prisa vuelvo a casa Ic&ac&u qonqa'apun6i Ea'anc&is6una noqapaq%%% Acaso &as olvidado! que para (i nuestros &ijos%%% #a.u'ni'raq 6asqan6uta! su'a6u'ni' lla6i'6una t&asnu'ac&iq4 Son (i an&elo! (i esperan-a ' consuelo de (is penas4 C&a'ra'6un pa.a'u6u'6i! a(a EaEa'6unata (anc&ac&i'c&u!

Por eso te lo suplico! no a(enaces a (is &ijos! IHa(urullac&un ta'ta'6iJ Isu'a'6ulla'! Eilla'uqti'J IQue ven a no(1s tu padreJIespera a que le cuenteJ "unanic&u Paqta' 6a(a'oq 6a'ta! &uc&al'uqta paqtac&aspa INo quiero ser (1s el jue-J ju- ando a los culpa0les% Asiri6u'tan (unan erqer'6unata tarispa' IQuiero reir de ale r3a encontrando a (is c&icosJ A(a (ac&ac&ita &ina q&aEac&i'a'c&u! qerara'pipasc&u 6ani! No (e (uestres co(o un cuco! ta(poco so' tu escudo! "anan 'aEar(a6ic&uc&u 6ani aqana'oq osqa'c&asqa! Yo no so' ese verdu o sediento de dar pali-as! #asi c&a'a'tan (unani &inaspa Ea'qe6unata &ina ri(a'u'ta! Quiero lle ar al &o ar ' &a0larles co(o a &er(anos! A(a.a'1 qanllac&u lu'lu'! (ana allin ruEasqa'(anta! No seas quien los consuelas! del (al trato que les do'! Ki6in (a(a' ruEaq &ina ta'ta p&i.a(an tu6uqtin! I ual que (i (adre &ac3a cuando (i padre re.3a% P&inasqata tu6uc&ispa' Saqra'6unata ruEaspa' Por que lo &a03a a(ar ado con todas (is travesuras! Ki6in (a(a' 'ulla'uqtin! ta'ta' c&a'ara(us&iaqtin! Que (i (adre le conta0a cuando (i padre lle a0a! ,a6a'llaraq Easi'6u pun6uta &a'6u(uqtin% Cuando apenas si cru-a0a el otro lado de la puerta%

Saqe'1 Ea6u'nupapas qan &inan q&aEa6uanan6uta! <eja que (is &ijos (e vean co(o (e (uestro conti o! "a(an pa'6una 'ac&aqtin ta'ta soqo'oq 6a'ni'ta! Por que ellos no anali-an (is senti(ientos de padre! P&aEarispa partarpariEac&un6u niEac&un6u Isu(aq (ac&ullaJ Que corran a (i encuentro ' (e di an I Aiejo lindoJ Noqa &ina a(a .aEsac&u Ei.ac&un6uc&u% No quiero que cre-can cie os co(o crec3 con (i padre%

77 8 5
5N# T'

ANCHA"CH! CH'(A(TA(A6
A$

%A V'RDAD6

5N#6 no 1re-endamo2 can2ar a /a 0erdad7 5A A6 $A"89!CHITACH! !NA" CH'(A(TA7 a0ece2 1or e0i-ar que 1a2emo2 un ma/ ra-o7 ANA I%%A"8!NATA A"NIN&I 8A!$ANA&A(7 y mucha2 o-ra27 1or 1ura co:arda. A"8!NA&I&A$7 ANCHA%I 8A"NINCHI$&I. 5No6 -en.amo2 miedo a /a 0erdad7 5A A6 CH'(A(TA(A ANCHANACH!7 a2 no2 acarree do/or o muer-e. NANA"TA ;A<!"TA&A$ A&A !$HIA(TIN. 5Hi1cri-a26 de3=mono2 de eu>emi2mo27 5I$8A" !"A6 $A('$!N ANA 8A? %%A&9! $#N(#TA7 5No6 no //amemo2 a /a co:ara @1rudencia@ 5A A6 ANCHA%I 8A"TA NI$!NCH! @HA A!T9A 8A"@ 5No6 no demo2 o1or-unidad a/ cere:ro 0aco de /o2 /erdo2

5A A6 #&A( CH9!$A( <#$(#NNINTA ('$&ICHINACH! que 2e dan de 2a:io2 y... HA !T9AR! AN T!8!"TA !NA$&A... e2ca/en cum:re2que nunca de:en e2ca/ar. $'(ACH!N8!CH! ANA $'(ANAN8! &ATA8!NATA. Recordemo2 que e2-e a:u2o no e2 irremedia:/e7 "!"ARI$!N ANA 8A" TAN(AR&ARI" &A$A(&A(CH!7 53ama26 3u2-i>iquemo2 /o que no -iene 3u2-i>icacin 5HA"89A(&A$6 CH'(A("ACHINACH! ANA CH'(A(TA -en.amo2 e/ 0a/or de -ener 0a/or7 8A%%&ANCHI$ 8ACH!N 8A%%&A&A(7 5No6 no con2in-amo2 que /o >a/2o con-inAe. 5A A6 $A('$!NCH! I$8A" !"A 8A"NI"NINTA.

79 8 %%A(TA R!NA.
'% H#

BR' ANDIN#.

'2 2innimo de humi/dad7 .enero2idad7 8C! !"NI"!(7 (#RI $#N(#7 No -eniendo nada7 -odo /o com1ar-e7 ANA I A"#( 8A$&A7 8A"NINTA RA8IN e2 0ir-uo2o como e/ maz que a/imen-a a/ mundo7 8A" &ACHA&I I?!NA I$8CI $ARA 8I8IN 7 mue2-ra un re21e-o 1ro>undo 1or e/ 1r3imo. %%A&A R!NA A$IN;AN I "!"A"$A&A. $in conocer a/ 0i2i-an-e7 /e 2a/uda con un ANA R!NA A$INTA R'($I$&A7 NA&A"8!N NI$&A Cmo e2-D: &a1Ca7 mamD7 hernano7 hermana @I A"NA%%A 8A$HIAN8I: TA"TA A A"7 T#RA"7 &ANA"7 ;A"('"7 <A<A"@ y 2imu/-aneamen-e inc/ina /e0emen-e /a ca:eza mo2-rando 2u re21e-o7 ! ANTA 8C! !RI$&A7 $! A( 8A"NINTA (A;ACHI$&A7

$u no:/eza co/o2a/ y corazn inmen2o. HAT!N $ANANTA $! A( $#N(#N&I 8A"NINTA. No :u2ca /a >e/icidad 1orque7 8!$I %%A8HI 8A"TA ANAN A$8HANCH!(A7 e2-D inmer2o en e//a y 2in un cen-a0o en e/ :o/2i//o &A" 8I8IN&I CH'" 8A"(A7 ICHA(A NANA (#%('"!(&A$ ue2-ran con -ran21arencia 2u2 emocione2 ('$&I;AN I RI8!CHIN I A"NA 8A!$A"NINTA. Can-a7 re7 :ai/a o //ora 2in -emor ni 0er.Eenza a nada TA8IN7 A$IN7 T!$!N !TA( ;A(AN&A$ ANA CH'" ANTA &C'N(A8!$&A 1orque 2u corazn e2 1uro. $! A( $#N(# 8A$&A.

7: 8 <AN&A( !?"A$!N
B'BA #$ &ARA '% CA IN# No ca/memo2 nue2-ra 2ed /a1idando a 1ere.rino2. CHI8I"NI8ITA <A<I"CH! CH9A('$&A &!RI(8!NATA. &ara 1rome-er 1en2emo2 1ara nunca que:ran-ar/a. (#NANCHI$&A(A "!"ANA7 ANA HA"89A( &9A8INA&A(. Dominemo2 /a2 1a/a:ra27 di.amo2 /o nece2ario7 $A&9ACHA$!N RI A"TA7 CHANIN%%ANTA&!NI NINA7 mordDmono2 2i e2 nece2ario e2a /en.ua :uena y ma/a7 8A A"%%A&I 8HA !$!N A%IN ANA&A$ (A%%!TA7 2o1or-ando e/ do/or de -ra.arno2 /a2 1a/a:ra2. !CH!";AN !%%&9!$&A NANA";AN RI A"8!NATAF &ero -am1oco no2 o/0idemo2 de reirno2 de no2o-ro27 HINA$&A (#N(A$!NCH! N#(ANCHI$ ANTA&A$ A$I"TA7 Con2er0emo2 nue2-ra men-e a:ier-a 1ara /a2 co2a2 "!"A"NINCHI$ HI A&A(&A$ 8ICHARI$(A%%A

8ACH!N 5no hay 0erdade2 a:2o/u-a26 5%%A&A CH'(A(8!NA ANAN&!NNIN 8A!CH!6 'n e/ mundo que 0i0imo2 di2cre1aremo2 con uno2 &ACHA 8A!$A"&I(A R!NA A$INCHI$;AN A"ANA$!N I re21e-emo2 a o1onen-e2 con2er0ando 2u ami2-ad. "!&A"CHA$!N <'(A(TA $! A( $#N(#NTA ;A(A"CHA$&A. $i ma/ ha:/an de no2o-ro27 $ICH!$ N#(ANCHI$ ANTA I%%A"TA RI AN8!7 no 2in-amo2 e/ a.ra0io7 A A !"ARI$!NCH! CHIR A"TA7 0i0amo2 de una >orma que nadie /e2 de razn. 8A!$A"NINCHI$ 8ACH!N ANA &I&A$ !"ANAN&A(. '/ -iem1o que e2-amo2 0i0iendo de:en 2er 2o/o conqui2-a2. 8A" &ACHA&I 8A!$A$(ANCHI$ A%%&A"%%A&ININ 8ANAN. " 2i en e/ camino no2 hieren7 <AN &!RI"&I 89IRI;ANCHI$ CH'"(A7 no in2u/-emo2 a/ cau2an-e. A A 89A I$!NCH! 89A I(TA(A. Ten.amo2 2iem1re 1aciencia que con e//a 0a /a ca/ma. &9ANRA"8ACHA$!N HA !%%AN(A <A<I8A"(A.

LLULLAPAKUY &R'T'GT#$
7; 8
&ara de3ar de cum1/ir -u2 de:ere27 R!;A"NI"8I8!NATA ANA R!;ANA"8I&A?(A7 nunca -e >a/-arDn e0a2i0a27 1re-eH-o2. 8AN(A&!NI %%#($I"8!NA7

%%!%%A&A8!"8!NA. 5Hay a:undancia de razone2 2in razone26 58AN I $A8HA "!"A" ANA A%%IN "!"ANA&A?(A6 No -e de-en.a2 a 1en2ar/a2 A A $A"A"CH! ANA A%%IN "!"A"&I #:3=-a/a27 ni=.a/a27 en>r=n-a-e y haz -u o:/i.acin 8!TI&A8!"7 ANANCHA"7 A<A8!" R!;A" 8A A%%I"8ITA $= -enaz7 >uer-e7 1er2ona y de21u=2 -a/ 0ez .ua ATI&A8!( 8A"7 8A%%&A$A&A7 R!NA ICHACH! &!$A( Nunca di.a2 5no 1uedo hacer mD26 HA"89A(&A$ NI"CH! 5 A<AN ATINI<ACH! R!;A"TA6 INo 2erD que no 1uede2 hacer meno2J ICHACH! ANA ATIN8ICH! A$;AN CHI8AN R!;AITAJ No 2ea2 e.o2-a con-i.o mi2mo (AN 8I8I"8I;AN $A&AN $#N(# 8A"CH! No 0i0a2 encerrado en -u -orre de mar>i/7 A A 8A!$A"CH! A!(A (HA;ANA "ARINA ;A$I8I&I7 meno2 me di.a2 que ere2 3o0enF NI;A"&A$TA(CH! ;A"NA 8A$(A"8ITA (ue7 -iene2 -iem1o 1ara cum1/ir con -area2. A$8HA 8A!$A"NI"#( I A R!;ANAN"&I&A(&A$. 5Recuerda6 %a 3u0en-ud da -odo /o que 1uede: 5"!"ARI"6 $I&A$ ;A"(A(A %%A&ANTAN ;A$A&ACHIN: $e da e//a mi2ma 2in medida ni con-ro/. 8I8I" ANTA (#8!N ANA T!&!NA;AN ANA (HA;A";AN. %a 3u0en-ud no 2e mide 1or /a edad $I&A$ ;A"NA(A ANAN T!&!NCH! ;ATA 8A!$A"NINTA. 2ino 1or /o2 idea/e2 que 2e4a/an 2u camino. &A(ARIN&A( $! A( 8A!$A"%%AN I <ANTA

(HA;ACHIN. &orque no conoce odio ni /e a-ormen-a /a en0idia. ANAN CH'(NI"TA CH9I8ITA&A$ ;ACHANCH!.

7< 8 KAUSASQAYKI Q'OMICHU KACHUN .


(!' T! VIDA N# $'A '$T,RI% . (ue -u 1a2o 1or /a 0ida no 2ea e2-=ri/. A A (9# ICH! 8ACH!N 8A!$A"NI8I. 2= A-i/F ca:a y de3a camino /im1io y de21e3ado7 A%%I 8A"F CH9!"A CH9A8 <ANTA $A('"7 1ero que 2iem1re e2-= i/uminado 1or e/ amor. ICHA(A 89ANCHACH!N&!NI ;A"%%!";AN. A1ar-a de -A 0ida /o que 1ueda o2curecer7 8A!$A"NI8I&I I A RA$&HI"TA&A$ $A&A(CHA"7 :orra con -u 0ida de/icada: $! A( %%!?%%! 8A"NI8I;AN &ICHA": a /o2 que cren caminar en 2u re1-ar &!RI$HIANIN NI$&A %#(A(8!NATA con 2e4a/ 0i2co2a7 2ucia y odio. %%A!$A7 ('%%I7 CH'(NI8!" T!"R!;AN. $= /uz 1or /o2 camino2 que 1udiera2 recorrer7 %%A&A <AN8!NA &!RI$(A"8I&I 89ANCHA( 8A"7 con e/ >ue.o de amor que 0i0e en -u corazn. $#N(#"8I&I ;A"%%!" NINA 8A!$A"NIN;AN. 5#3a/a6 que -u com1o2-ura y 0er:o7 5ICHA&A$6 RI A"NI8I $! A( 8A"NI8I7 /o.ren que di.an a/ 0er-e o recordar -u2 1a/a:ra2: !$ACHI" AN RI8!$(A 8!"A$(A RI A$(A"8ITA: =2-e e2 un :uen hom:re. 8A" R!NA(A A%%IN $! A( I. De3a e2o2 meneo2 y 1o2e2 de mozue/a o chiqui//o7 $A('" $I&A$ 'R(' ;IN;INA8!"TA7 y que -u e2-a-ura eH-erior... HINA$&A HA;A $A"A"NI8I... 2ea e/ re>/e3o de /a 1az y e/ orden de -u 0ida e21iri-ua/.

%%I+%%I (A$I 8A!$A" 8A 8ACH!N.

ACHI"

!NA"8I&A(

7= 8 ;I%%A$A"8I ('%(A$(A"TA
T' C!'NT# (!' '$CRIB# %eamo2 de21acio /o que en e2-a 1D.ina e2cri:o7 A%%I%%A ANTA (A;A" 8A" ('%(A&I ('%(A$(A"TA7 medi-emo2 con ca/ma /a2 re>/eHione27 HA !T9ATA $A A$A ARI$&A "!"A"!$!N7 2on 0i0encia27 idea/e27 que /e2 di.o en 2ecre-o7 8A" 8A!$A"7 "!"A"8!NA &A8A%%A&I ;I%%A$(A"(A7 en con>idencia a/ oido de ami.o7 de hermano7 de 1adre. &A8A&I (H#CH# A$I"&A7 T#RA"&A7 TA"&A"&A NINRIN&I. No 2on quimera27 2ue4o27 0aco2 A AN ANA ATI"8!NACH!7 #$(#"8!NACH!7 CH9!$A(8!NACH! /o2 re/a-o2 que e2cri:o y ha:/o7 HARA;I8!NA ('%(A$(A" RI A$(A"(A7 cr=anme 5 2on mi2 0erdade26 que /a2 oye -am:i=n Dio2. 58A$!;A"CHI$ 6 CH'(A(NI" I TA"TACHA&A$ !"ARIN I. $= -am:i=n que no -e cuen-o no0edade27 "ACHANITA( I ANA #$#( RI A"8!NATA ;I%%A$(A"TA7 2ien-o que a0ece2 2o/o remue0o -u2 recuerdo27 "ACHANIN A"NIN8!NA&I "!"ANI8I8!NA 8!"!RICHI$(A"TA7 e2o /o ha.o 1or que -e amo7 ;A"%%!$(A"8I RA"8!N CHA"TA(A R!;ANI7 con e/ >in de que 0ue/0a a/.An 1en2amien-o que -e 2acuda7 ICHA "!"A"NI"8I #(ARI8!$&A 8I8I"8ITA 89IRI$!NA"8I&A(7 y a2 me3ore2 -u eHi2-encia CHA"$I A%%IN AN 8A!$A"NI8ITA CH!RANA"8I&A( y -e aden-re2 en /o2 camino2 de /a 0erad7 HINA ANTA CH'(A( <AN AN HA"8!NA"8I&A(7 y /o.ar 2er un a/ma con di2cernimien-o. ;A$A&ACHI$&A $! A( "ACHA( N!NA 8ANA"8I&A(.

7> 8 UJUYKIPI MAQANAKUY


%!CHA 'N T! INT'RI#R. '/ mundo7 /a carne y e/ demonio7 T'($I !"!7 A"CHA HINA$&A $!&A"7 conociendo /a de:i/idad de/ 2a/0a3e que //e0a2 den-ro !?!"8I&I &H!CH! $A%(A 8A"NITA "ACHA$&A quieren a cam:io de/ -enue :ri//o de un e21e3ue/o de

1/acer7 !NAN8! ;AN8I" CHIR%I RIR&! (9#NCH# RA"8! de21o3ar-e de/ >ino oroF equi/i:rio de 3u2-icia que a-e2ora2 ('CH!"TA !NAN8!F $! A( (#RI T!RA &A(TACHA"NI8ITA e2 0erdad que -am:a/ea -u edi>icio e21iri-ua/7 CH'(A( I TH!NI8!"TAN !NAN N!NA ;A$I"8I7 donde 0i0e /a 3u2-icia que e2 -e2oro7 &A(TACHA"&A $! A( 8A" 8A!$A"NIN7 Aunque7 1arezca que ya e2-D en e/ 2ue/o... HICHA&A$7 TH!NI &A &A AN CHA"A$HIAN AN HINA CHA"&A$... a1ya-e en /a con>ianza de /o2 diaman-e2 y e2mera/da27 T!$A8!" ('$&I8!NA7 ! I<A8!NA7 que 0i0en en -u corazn7 $#N(#"8I&I 8A!$A"NI8!NA;AN7 em1a1ado2 con /a 2an.re de -u >e. (#CHACHA$(A I<I" "A;ARNI"8I;A. No -e de3e2 en.a4ar7 con e/ oro1e/ de /a codicia... A A "!8ACHI8!"CH!7 CH#('%%!( !NA&A"NIN;AN... dici=ndo-e: $oy humano7 2oy mor-a/7 2oy d=:i/7 me con0iene7 de:o e2ca/ar... NI8!$&A: R!NA7 ;A<!(7 &H!CH!7 89A&ANA" I7 $'(ANA" I... 5no mue2-re2 co:arda6 5A A RI8!CHII"CH! ;A(AT'"NI8ITA6 6no de3e2 que -e derro-en6... 5A A"K %%A%%ICHI8!"CH!6...

7? 8 5(A%%ARI$!N "A&A
5V#%VA #$ A INT'NTAR6

ANTA6

No o:2-an-e a/ can2ancio7 $A"89!$(A%%A<A 8A(TINCHI$&A$7

Aunque e/ 1remio no2 o/0ide... "!"ACHA";AN (#N(ACHA$(A 8A(TINCHI$&A$... /a >a/2a no2 /e2ione y e/ do/or arranque //an-o7 <!?<A 89IRI"N (A%%ARIN ;A(ANINCHI$ I A7 5V#%VA #$ A INT'NTAR6 5(A%%ARI$!N "A&A ANTA6 Aunque con in.ra-i-ud no2 1a.uen7 I%%A" $#N(#;AN 8!TICHI;ANCHI$ CHA"&A$7 " e/ mundo 1arezca nada... T'($I CH9!$A( AN (HA;ARI8!N AN... &or que i.noran nue2-ro2 :ro27 8A%%&ANCHI$TA (#N(AR&ARI$&AN7 5V#%VA #$ A INT'NTAR6 5(A%%ARI$!N "A&A ANTA6 Aunque /a -ri2-eza cor-e nue2-ra ri2a... A$I8!"NINCHI$TA %%A8I T!8!N AN CHA"&A$7 /a2 /D.rima2 quemen nue2-ro2 o3o27 ;'('TA( "A!RACHIN AN <A;INCHI$TA7 o un ne.ocio no2 quie:re 1or /a -raicin que de2-ruye7 A;(A8!NA( H!CHA ANA A%%IN (AT!" &9A8I;A$!N AN CHA"&A$7 5V#%VA #$ A INT'NTAR6 5(A%%ARI$!N "A&A ANTA6 Aunque no no2 reconozcan7 ANA R'($I$(A 8A(TINCHI$&A$7 " /a i/u2in 2e a1a.ue de3Dndono2 en 1enum:ra7 ;A<!&!N AN %%ACHI" T!TA"A(&I $A(';A$&ANCHI$7 " 1en2emo2 en morir7 HINA$&A ;A<!"TA !NA$!N AN7 5V#%VA #$ A INT'NTAR6 6(A%%ARI$!N "A&A ANTA6

7@ 8

%A$ *!'RRA$

A;(ANA8!"8!NA

Toda .uerra7 ho2-i.amien-o u o>en2i0a7 e2 ma/a ANA A%%IN I A;(ANA8!"7 ACHICHI" !TA( ('$ACHA" $e em1eora cuando 2on en-re ci0i/e2: R!NA A$I8A A 8A(TIN A$TA;AN ANCHA"AN: e21o2o27 hi3o27 hermano27 1arien-e2... (#$A8!NA7 CH!RI8!NA7 A"%%!8!NA( 8A(TIN... 'n e2a2 .uerra2 1or mD2 que 0enza e/ que 0enza7 &I&A$ A"&A$ A;(ATA %%A%%ICHIN AN CHA"&A$7 *anadore2 y 0encido27 o>en2ore2 y /a2-imado27 %%A%%I('(7 %%A%%I$(A7 ('$ACHA(7 89IRI$(A8!NA7 %o Anico que conqui2-amo2 e2 arruinar nue2-ra 1ro1ia ca2a. CH9!%%A ATI&A$(AN8!(A ;A$INCHI$TA TA( ACHINCHI$. $ /a2 quere//a2 2on7 en-re marido y mu3erF $ICH!$ ;AR I (HARI A(ANA8!N8! CH'"(A: 2in cen2ura no2 a-acamo2: ANA CHI8AN &9 'N8A"%%AN &HA;A"NA8!NCHI$: !na2 0ece2 con o>en2i0a 2orda de rechazo27 A"NIN8!NA&I #&A 8!TICHI" ('$ACHA";AN7 #-ra2 0ece2 2e em1/ea e/ no ha:/ar2e7 H!?8!NA&ITA( ANA RI ANA8!";AN7 Tam:i=n e2-Dn /a2 indo/encia27 8ANTA( I ANA I A (#(#"8!NA;AN&A$7 ucha2 0ece2 2e acome-e con .ri-o27 A$8HA8!TITA( I A;(ANA8!"(A (A&AR(ACHA"8!NA;AN7 In-imidacione27 e2carnio2 y o>en2a2 direc-a2. %%A?$ACHI"8!NA;AN7 I%%A" A$I&A"A"8!NA;AN7 Ca2o no2 hemo2 1re.un-ado 1or (u=J ICHARI TA8!RI8!NCHI$CH! I ANA(TIN CHHA"NA 8A"TAJ Aca2o7 -a/ 0ez7 de re1en-e 2ea 1or...

ICHA&A$TA(CH! 8AN AN&A$... >a/-a de ca1acidad 1ara 0i0ir 3un-o2J ANA 8!$8A 8A!$A"&I "ACHANA8!$&A RA"8!J que e2-a2 2e ori.inan 1or nue2-ro or.u//o... 8A A8!$&A CHA?%%I 8A$(ACHI$ RA"8!... que no 1ermi-e ace1-ar e/ derecho de/ o-roJ ANA !"<I8!$&A TI"A( A$INCHI$&A A%%A!8ANTAJ o 1or e.o2mo que 2o/o 1ien2a en 2J ICHA&A$TA(CH! CH9!%%A $#N(#%%A 8A$&AJ Donde /o2 hone2-o2 que no 2a:en CHA"&ITA( I %%! &9A8!NA ANA "ACHANCH! de a:orrecimien-o2 en e/ e21ri-u humano7 R!NA( N!NAN&I CH'(NI" 8A!$A$(AN H!CHA7 2on /o2 que 1a.an /o2 re2u/-ado2J 8AN8! R!;A$(A8!NA H!NT9A(J

9A 8 KIKI KITA UKAKU CHU

N# T' 'N*A<'$ '2 men-iraF no ere2 e/ amo de nada7 %%!%%ANF &I&A$ A"&A$ (AN&ACH!7 '/ cuer1o de -u mu3er no e2 -u carro7 ;AR I"8I( 8!R8!N(A ANA CARR#"8ICH!7 (ue /o mane3a2 cuando 2o/o nece2i-a2. !NA$(A%%A"8I AN (9';I8ACHANA"8I&A(. 5Recuerda6 1o2ee 2en-imien-o27 5"!"A"6 <A89ARI"NIN 8AN I7 A21iracione27 i/u2ione2 y e21eranza2. "!"A"NI"8!NA7 &A(ARI"NIN8!NA7 8A!$A"NIN8!NA. A1rende a reconocer 2u2 derecho27 "ACHA" A ACHA('N8!NA CHANINCHA"TA7 No 1uede2 hacer con e//a /o que quiere27 ANAN ATI;A(CH! I A" ANA R!;A"TA &A";AN7 cuando quiera2 como quiera2 !NA$(A"8ITA !(A$(A"8I&I

'//a no e2 /a ca2a que cree2 ha2 com1rado7 ANAN ;A$I RA"TI$(A"8ICH!7 Taom1o e2 -uya 1or que -A ere2 hom:re y e//a mu3er. ANAN (HARI 8A$&ACH! &A"TA( ;AR I 8A$&AN (AN&A -iene dema2iado amor 1ara -an 1oco de -. A$8HA&!NIN ;A"%%!"NIN (AN&ATA( $INCHI &I$I%%A.

ANAN %%A&ANCHI$ "ACHACHI$!N ANCH!.


97 8
N# T#D#$ &#D' #$ 'N$'<AR. $ no a-e2ora2 una 0ocacin eH1er-amen-e in2-ruida7 $ICH!$ ANA "!"A"NI"8I (HA&A(%%A&!NI CH'"(A7 No -e 1ermi-a2 en2e4ar o .uiar e/ a1rendiza3e de 2u2 di2c1u/o2F ANA&!NIN "ACHACHI"TA ATIN8ICH! "ACHA(8!NATA(AF &or que con 2e.uridad no -iene2 e2 0ocacinF ANA $! A( 8A$(A"8I RA"8! "ACHACHI" R!;A"&IF No hay 1eor mae2-ro que e/ a/en-ado 1or 2im1/e2 >ine2 de /ucro7 I%%A"&!NI (#%(' ANTA "ACHACHI( 8A"(A7 Ni 1eor 1eda.o.a que /a 1rac-icada 2in amor. ICHATA( I A$;AN I%%A" I ANA ;A"%%!";AN "ACHACHI"(A. 'n edad -em1rana e/ mae2-ro e2 un 2em:rador de 2emi//ero27 CHA"RA( 8A!$A"&I7 !?! TAR&!( I HA A!T9A(A7 ?ardinero que cuida que /a 2emi//a .ermine7 R!R! (HA"A( CH9ICHIRINAN&A( IN8I%%TH!&A7 " cuando -iene e/ ro/ de en2e4ar a /o2 adu/-o27 HAT!N R!NATA "ACHACHI$&ATA( I7 No 1uede2 2er un au-ma-a machacn de

-ran2mi2ione2F ANA 8AN8I ANCH!(A RIT9I $#N(# I%%A" "ACHA(F $ino un animador quien 1er>ecciona ca1acidade27 8ANA"8IN $! A(;AN "ACHA(NI8I8!NA( "ANA&A(7 &or que /a 0ocacin educa-i0a7 &A$A( "ACHAHI( 8A"(A7 Te 1ermi-e 2er mae2-ro y a/umno a /a 0ez. HA A!T9ATA !N<I" "A&A ANTA "ACHA( 8A"TA.

CH'(A(CHA" L %A V'RDAD
99 8
$ -u nie.a2 /a 0erdad... $ICH!$ A ANTAN8I $!TCICHA"TA... !na2 0ece2 1or cor-e2a7 A"8!NA&I $! A( $#N(#"!( 8ANI8I&I7 o-ra2 1or no dar-e un ma/ ra-o7 A"8!NA&ITA( &HI<A8!"TA ANCHA8!$&A7 1ero ca2i 2iem1re 1or co:arda7 &A$A(&!NITA( %%A(%%A $#N(#"#( 8A"NI&I&I7 con e2e miedo a 1ro>undizar7 HA"8!CHA"TA ANCHA8!$&A"&I7 5Recuerda6 5"!"ARI"6 3amD2 2erD2 un 1er2ona de cri-erio. HA"8CA(&A$ A%%IN "!"A"NI"#( 8AN8ICH!. No come-a2 /a 2im1/eza de cerrar /o2 o3o27 A A"K ;'$(CA"CH! <A;I"8ITA(A HA"RA%%A;AN7 :u2ca y de>iende /a 0erdad de /a 0erdad7 A$8HA" $!T9I(&A CH'(A(NINTA7 e2 0erdad que en e/ mundo en que 0i0imo27 CH'(A(&!NIN 8A" &ACHA&I 8A;$A"NINCHI$(A7 hay 0erdade2 a/ .u2-o de cada humano:

A$8HA ('CHA(8!<AN 8AN: 1ara e/ or-odoHo: /a 0erdad im1er>ec-i:/eF CH'8A( NI(&A(: ANA &ANTA" CH'(A(F 1ara e/ e2c=1-ico /a renuncia a -oda 0erdadF ANA I<I(&A( %%A&A CH'(A( $A('"F 1ara e/ m2-ico /a 0erdad re0e/adaF !NA $#N(#"!(&A( CH'(A( ;I%%A$(A: /a 0erdad en nom:re de /a 0erdad e2 que: HINA$&A CH'(A( ANTA(A $!TCIN(A $!TIN&I: nada ace1-e2 an-e2 de com1arar hecho2 con hecho2F A A CHA$8I"CH! R!;A"TA ANA A%%INTA R!;A$&A: idea2 con idea2F doc-rina2 con doc-rina2. "!"A"TA "!"A";AF "ACHA"TA "ACHA";AN. $i cree2 en /o 1rimero que -e en2e4an o 1re2en-an7 CHC!%%A $I I%%A;AN CHA$8IN8I I ATA&A$ CH'"(A7 e2 renunciar a -u 1er2ona/idad. (AN 8A"NI8ITAN ;A(%%I$&A &ANTACHI$HIAN8I.

9: 8 (A%%ARI" L C#

'N)AR

Cuando comienza e/ da7 &C!NCHA" (A%%ARI"&I7 %o ha.o con o1-imi2mo7 $! A( $#N(#";AN I (A%%ARINI7 $e.uro que mi2 ma4ana2 2erDn radian-e27 %%A&A T!TA ANTA8!NA $! A(%%A 8A$(AN&I7 1ien2o que -odo me 2a/drD :ien y... %%A&A R!;A$(A" A%%INTAN "!NANI CHA" I... 1or e2o7 no 1reci1i-are /o2 2uce2o2. ANAN7 +I?T!N +A?T!N I ATA&A$ R!;A$A(CH!. No me ace/erare a -omar medida27 ANAN "!"A$ANCH! I ATA&A$ #$(A"%%A(A7 1ue2 me dar= un -iem1o 1ara 1en2ar. "!"A"NI" ANRA( I A%%INTA TA?"ANAN7 a2 no de3are que o-ro 1ien2e 1or mi7

CHA" I &I&A$ N#(A RA"8! I ATATA$ "!"AN(ACH!7 -en.o mi 1ro1ia 1er2ona/idad. R!NA8A"NI"(A N#(A(&!NI. De:o 2er yo mi2mo7 y no co1iar. N#(A&!NIN 8ANA"7 A A "ACHA&A"A$&A . No de3are de 2er yo 1ara com1/acer a o-ro2... $A('$A(CH! 8A"NI"TA H#8&A N!NA$(AN&A(... 1ero no -ra-are de im1oner mi2 razone2. ICHA(A 8C!R8ICHA8!$A(CH! "!"A"NIN;AN. Cada mor-a/ -iene derecho a 3uz.ar y... &A(TACHA"TA(A %%A&A ;A<!( I ATIN HINA$&A... mi de:er e2 or/a7 con -o/erancia7 CHA"RA"8!N7 !"ARINA"7 %%AN&C!;AN7 a2 mi 1a/a:ra co:rarD mD2 >uerza7 CHA"%%AN RI A$(A" A$;AN 8A%%&A"!( AN AN7 y demo2-rar= mi a/-o .rado de madurez. HINA$&A7 "ACHACHI$A( TA?IA$(A 8A$(A"TA. No derrochar= mi -iem1o ni mi dinero. 8A;$A"NI"TA&A$ (#%('"TA&A$ (CAR!$A(CH! -am1oco comer= con a0idez7 1or //enar mi 0ien-re7 8H!CHI HINACH! I?!$A(CH!(A7 2ino 1or una nece2idad de a/imen-arme. ICHA(A 8!R8!" A%%IN I?!$(A 8ANAN&A( I. $acar= en e2-e da -iem1o 1ara medi-ar y ... 8A" &9!NCHA" I !TINA"&A( I 8AN(A. -am:i=n a1render= a con-em1/ar... "ACHA$A( ITA( I A%%IN (A;A"TA... -oda /a hermo2ura de /a na-ura/eza. %%A&A &ACHA&I $! A( 8A;$A"8!NATA. e re21e-ar= a m mi2mo y... 8I8I"TA&!NI "!"A"CHA8!$A( HINA$&A... 1ara que /o2 demD2 me re21e-en. %%A&A R!NA "!"ANCHA;ANA&A(. me e2>orzar= hoy da 1ara 2er... 8H!NAN I 8A%%&ACHA8!$A( 8ANA"&A(...

un ciudadano A-i/ en mi en-orno. (A"%%A"&I A%%IN A"%%! R!NA. y 1oder 2er de in21iracin 1ara o-ro2. ;A8IN8!NA&A( 8!$A "!"A"NIN AN HA"8!(.

9; 8

ANCHA8!" L

I'D#

No -en.a2 miedo a /a muer-e7 A A ;A<!"TA ANCHA"CH!7 Ac=1-a/a .enero2amen-e de2de ahora. 8H!NAN ANTA HAT!N $#N(#;AN CHA$8I". Cuando /a 0o/un-ad de/ a/-o quiera7 HANA( &ACHA !NA(TIN7 Donde nue2-ro creador quiera7 8A A(NICHI$ A" !NA$(AN&I7 Recuerda que /a muer-e: "!"A"&!NI ;A<!"(A: VendrD en e/ /u.ar7 en e/ -iem1o... A" &ACHA&I&A$ HA !%%AN(A&!NI... " en e/ modo que mD2 con0en.a Dio2. 8A A(NINCHI$ !NA$(AN AN HINA. ?amD2 1ien2e27 que 2i -A >a/-a2... HA"8CA(&A$ "!"A"CH!7 ANA 8A?TI8I(A... '/ mundo 2e de2quiciarD. ;A(A"AN(AN %%A&A &ACHA NI$&A. Nue2-ro Dio2 e2 mi2ericordio2o7 1ero TA"TANCHI$(A $! A( $#N(#%%AN7 HICHA(A Tam:i=n e2 in>ini-amen-e 3u2-o7 (AN&A$ $INCHI &A(TACHA( I7 Hay un 3uicio a/ >ina/ y e/ 3uez e2 =/. T!8!" &A(TACHA" 8AN I7 &A"TA( &A(TA". #3a/a no 1ierda2 de 0i2-a7 ICHI&A$"K A A CHIN8ACH!7 '2-e 3uicio7 e2a 3u2-icia7 y... 8A" "!"A"TA7 CHA" &A(TA"TA7... $o:re -odo a e2e 3uez 7 HINA$&ARA( CHA" &A(TA" 8A A"#?TA.

(ue -e 2en-enci e/ da en que naci2-e. &A(ARI$(A"8I &9!NCHA" I &A(TACHARA$!N8I. ?amD2 o/0ide2 que /a carne 2e de2hace... HA"8CA(&A$ (#N(A"CH!7 A"CHA(A I$ en humore2 que a1e2-an I$ !$(A !$8HI"8!NA&I.

!N

I...

9< 8 8A" ;ATA &C!NCHA"8!NA

8ACH!N... (ue /o2 da2 en e2-e a4o 2ean...

(ue /o2 da2 de e2-e A4o Nue0o 8A" #$#( ;ATA &C!NCHA"8!NA que aca:amo2 de reci:ir7 CHA"RA( CHA$8I"NINCHI$&I(A7 de /a2 mano2 de Dio2. TA"TA 8A ACHI(&A A8IN ANTA. $ean cada uno como 1iedra2 1recio2a27 ! I<A8!NA HINA 8ACH!N7 de .ran 1recio y 0a/or... $INCHI A$8HA CHANINNNI"#(... que -e han 2ido concedido27 (AN 8I8I"8I AN (#$(A8!NA7 1ara que /o2 en2ar-e27 con mucho e2mero7 $INRINA"8I&A(7 $! A( A8I;AN7 en e/ hi/o de 1/a-a de -u eHi2-encia7 (#%(' 8CA"T! 8A;$A"NI8I8!NA(7 " ha.a2 un co//ar de hermo2a2 0i0encia2. !NA" 8A;$A" ;A%(A R!;ANA"8I&A(. &ien2a7 que una 0ez que -ra21a2a2 un di3e7 "!"A"7 $A&AN8A ! I<A $INRI$(A"8I(A7 ya no 1odrD2 de2enhe:rar/o 3amD2F ANAN HA"8CA(&A$ &A$8A8!N<ACH!F de:e2 2er or>e:re de -u de2-ino7 $! A( ! I<A R!;A( 8A;$A"NI8I ANTA 8A"7 1ue27 2on e/ -e2-imonio de -u de2-reza. CHA" I R'($ICHI$!N8I $! A( A8I"8ITA(A. Con2idera que cada minu-o e2 un e2/a:n dorado7

$A&A CHI8AN 8A;$A" I CH#('%%! TCIN8I$(AN 8A8!N7 en/azado a /a cadena e-erna de /a2 hora2. ;A$8HA&I HINA TCIN8I$(A T!8!" 8!NAN8!NA AN. Tu2 mano2 han reci:ido /a riqueza y 1oder7 A8I"8I8!NAN CHA$8IN (HA&A( ATI"TA. 1ara hacer de -u 0ida /o que quiera2. !NA$(A"8INTA 8A;$A"NI"8I ANTA R!;ANA"8I&A(. -iene27 en -u2 mano2 doce me2e27 CH!N8A I$8A"NI"#( 8I%%A8!NAN A8I"8I&I /i:re27 /im1io2 y .enero2o27 ('$&I$(A8!NA7 CHC!"A7 $! A( $#N(#8!NA7 re>re2cado2 1or /a //u0ia de/ >u-uro7 &A(ARIN &ARA;AN CHIRI"ACHI$(A7 mimado2 con /a caricia de /a /uz de 2o/. ANCHA"A$(A INTI TA"TA( 8CANCHA"NIN;AN. De2de e2-e da de/ a4o nue0o: #$#( ;ATA (A%%ARI$(AN ANTA &ACHA: recuerda que /o2 da27 2on 1ara -ra:a3ar y... "!"A"7 %%AN8CANA&A( I &C!NCHA"8!NA(A7 HINA$&A... de/=i-a-e en /a hermo2ura de /a2 >orma2F (C#CH!RI8!" $! A( 8A"NIN8!NA&IF /a2 noche27 1ara que 2ue4e2 con un 0i2in -ranqui/a. T!TA8!NATA( I7 #$(#NA"8I&A( THA8 RI8!"8!NATA. Todo /o que reci:e2 en e2-e a4o nue0o e2 con amor7 8A" #$#( ;ATA&I CHA$8I$(A"8I(A ;A"%%!";AN I7 Con un amor7 que no 1uede de>inir2e. ANA "!"A"&I ;A"%%!" "!"A";AN. 'n-once2 no con2ien-a2 que nada arre:a-e -u -e2oro7 HINA$&A A A"K &I;AN&A$ $!;ACHI8!"CH! 8A"NI"8ITA7 ni o2curezca /a2 3oya2 de e2-e nue0o a4o. HINA$&A T!TA"ACHINCH!&A$ #$#( ;ATA&I ! I<A"8ITA.

9= 8 5HA

;ATA6 5"a 0iene e/ a4o nue0o6

!$HIAN<AN

#$#(

uy can2ado y ma/-ra-ado... $A"8M!$(A 8NIRI$(A&!NI... e/ a4o 0ie3o 2e 0a... A;8NA ;ATA &A$A&!$HIAN.. car.ando en-re 2u2 mano27 A8IN8!NA&I 89'&I$&A7 /o2 da2 0i0ido2 ya7 8A;$A$(ANCHI$ &N!NCHA"NINTA7 '2-D //eno de -ri2-eza... %%A8I"%%A<A$ %%A8I8!NA... 1or que ya no 0o/0erD7 ANA 8!TI !(TIN RA"8!7 1ero con2ue/o /e queda... (H'&A%%AN$I(A $!"A$(AN&I... a/ de3ar 1ara no2o-ro27 N#(ANCHI$&A( $A(H'RI$&A7 A/ hi3o que e2 e/ ma4ana7 &A(ARIN $!TI"!( CH!RINTA7 A4o nue0o e21erado.. #$#( ;ATA $!"ARI$8A... que 1rome-e :iene2-ar7 A%%IN8!TA $!%%!"CHA$&A7 5e2-D en /a2 1uer-a2 hoy6 &!N8!8!NA&I<AN 8A$HIAN6 undo en-ero /o e21eramo27 %%A&AN &ACHA $!"A$HIA"CHI$7 >e2-e3ando 2u 0enida7 HA !NAN&A( RA" I"!$&A7 52e acerca /a hora cero6 58H!NA%%AN I HA"8! !$HIAN6 en que7 5A4o Nue0o 2erD6 #$#( ;ATA<A 8AR!N(A $on cinco 1ara /a2 doce7

CHA;&I T!TA&A( &I$(A %%A<AN7 em1iezan ya /o2 a:razo2... AR8NA"8!NA (A%%ARIHIAN... o/0idando con a1uro... &HA8!%%ARA( (#N(ARI$&A... a/ a4o 0ie3o de hoy. 8H!NA" ANTA A;(CA ;ATATA.

9> 8

#$#( ;ATA L A4o Nue0o

%o2 a4o2 2iem1re 2e 0an7 RI&!NN&!NI ;ARA8!NA7 a.o:iado2 y de 1ri2a... #$8HA"%%A<A +I?T!N +A?T!N... no2 quedamo2 ca2i 2o/o27 (H'&ANCHI$TA( "A(A%%A ANTA $A&ANCHI$7 con e/ a/ma mD2 a4e3a... ANCHA &#(#$(A N!NANCHI$;AN... can2ado2 de -an-o andar... $A"89!$(A &!RI$(ANCHI$ ANTA... 2e e2curren de nue2-ra2 mano27 A8INCHI$ ANTATA( CH9!" A8!N 7 /o2 da27 -an raudamen-e... #$(A"%%A<AN7 &C!NCHA"8!NA... corremo27 ... -an 1arecido7 8I8I%%AN I7... &HA;A"8!NCHI$7 2in 0er7 que a2 de 2u-i/e27 ANA RI8!$&A7 8A$(A%%AN$I$ -am:i=n 2e marchan /o2 a4o27 ;ATA8!NA&A$ RI&!NTA(7 en-re a1rie-o2 y an.u2-ia27 ATCI8!NATA7 %%A8I8!NATA R!;A$&A7 que no 1ermi-en de2can2o7 ANA $A ANANCHI$TA !NANCH!. &or e2o no 1ermi-amo2 que... CHA"RA"8! A A !"<!$!NCH!... '/ inicio de o-ro a4o7 0en.a... H#8 ;ATA (A%%ARI"(A7 HA !NANCH!...

2in un :rindi2 de e21eranza7 ANA &A(ARI"&A( TCIN8A"8!$&A7 e2 3u2-o hacer un a/-o... CHANIN I 8H!NAN $A"ARI"(A... $on /a2 doce de /a noche... CHA;&IT!TA<AN 8A"A&!N... 5/e0an-emo2 nue2-ra2 co1a26... 5('R!8!NATA #(ARI$!N6... &or e/ a4o que em1ieza... 8A" ;ATA (HA%%ARI$(AN RA"8!... 5Brindemo2 1or e/ a4o que 2e 0a6 5(H'&A ;ATA RI&!$(AN ANTA T9IN8A$!N6 :e:amo2 con a/e.ra7 con2ue/o y e21eranza . 8!$I8!";AN7 $!"A8!";AN !8"A$!N. 5Nada de 1ena2 ni //an-o26 5%%A8I&A$ ;'('&A$ 8ACH!NCH!6 5A0ancemo2 con /a 0ida6... 58A;$A";AN 8!$8A &!RI$!N5... 5(ue 2ea un a4o de dicha6 5$! A( ;ATA%%A&!NI 8ACH!N6

9? 8 'R('( &A(ARI"NIN

Na0idad de/ ni4o

5&A(ARI"6... 5 Na0idad6... 'R('( RA" I"NIN7 +ie2-a de/ e2a27 %%A&AN %%A(TATA NI;AN8! ... que a -odo2 no2 dice... 5;A"%%!8!"CHI$ A$TA;AN6 5am=mono2 mD26 $!"A8!"NINCHI$ I '2 nue2-ra e21eranza TA"TACHA I<I" y >e de cri2-iano2 &!$ARI !(N#N8! /a2 que acom1a4an ;A$I RA" I 8ANAN&A(

a que e2-a >ie2-a 2ea de ho.ar CHA"$" 8!$I$(A%%A7 HINA$&A ien-ra2 muy a/e.re27 y %%ACHI%%A RI8!"TA !NA"8! //eno2 de i/u2in e21eramo2 0er B'%'N&I TA"TACHA( ;A$INTA un Be/=n en ca2a 'R('CHANTA&!;AN. y a/ ni4o -am:i=n. (HA&A( RA" I 8I%%A7 $ACH9ACHA"#(7 Diciem:re de ar:o/i-o27 8MANCHA"8!NA T!%%&!"!(... con /uce2 de co/ore2... HA%%ARIN 8!$I$8A CHA" RA" I8!NA7 que con en-u2ia2mo inician /a2 >ie2-a27 (HAT!&I 8I%%&I7 ;A$I&I RATI" ;A$I&I I A en 1/aza2 y ca//e27 ca2a2 y comercio2. %%A&A 'R('8!NATA 8!$IRI"ICHI$&A7 A/e.rando a ni4o27 CH9!"A !NA"!(TA&A$. a /o2 de a/ma /im1ia. CHA"RA"8!N #$(A"%%A $!"A"ANCHI8!N8I7 &or e2o -e e21eran con mucha anciedad. 5HAT!N6 (HA$I 8A;$A( A&!. 5oh6 rey de /a 1az. CHA"&!NI ;A$I&I(A $! A( I$89I8!NA 7 mien-ra2 en /a ca2a con>i-e2 y du/ce27 !"!N"%A !"!N8! CHA(R!"TA R!;A$&A ... 1a2ean ruido2o2... %%A&A ;A;A8!NA( HI%%!N AN T!8!$&A7 2iendo /a de/icia de /o2 1eque4ine2 HINA$&A CHA"RA"8! %%A&A8! TA8I"8!: cuya con2ecuencia e2 que coro can-amo2: 'R(' ?'$!CHA%%A7 ACH!%AN... ni4o ?e2uci-o7 &a1a Noe/ ... HA !$HIAN7 !NA"TA$ A&A !N... ya 0iene7 -rayendo 2or1re2a2.. A$8HA $!<A"TA;AN y mucho2 re.a/o27

'R(' ?'$!$CHA%%A7 Ni4o ?e2uci-o... TA8I"TA !NA"8I ... can-ar-e yo quiero7 $! A( TATI%%ATA. /indo2 0i//ancico2. A%%INTA A&A$&A CHA" TA8I8!$(A"TA. con ri-mo y com1D2.

;A(A$HIAN8ICH!J I%%#RK$J
9@ 8
'2-D2 //orandoJ... 5 no -e a0er.Eence27 5A A &9'N89A8!"CH!7 (A(A$HIAN8ICH!J... %/ora7 1or que /o2 hom:re2 y mu3ere2... ;A(A%%A"7 (HARI ;AR I8!NA&A$... Tam:i=n //oran7 como -A7 en /a 2o/edad. ;A(A8!%%ANCHI$TA( I7 (AN HINA $A&AN 8A"NIN&I. Ten >e7 que con e2a2 /D.rima2 ardien-e27 "!"A8!%%A"7 CHA" ;'(' 89ARA";AN I7 " 2incera2 1uede2 1uri>icar -u 1a2ado y... $! A(TA CH9!"ACHIN8I (H'&A 8A!$A"NI"8ITA... Di.ni>icar -u 0ida ac-ua/. ('$&ICHIN8ITA( 8H!NAN 8A;$A"NI8ITA. De:e2 2er >e/iz en /a -ierra. 8!$IN 8ANAN 8A" &ACHA&I 8A;$ANA"8I. &ero no /o 2erD2 2i no 1ierde2 ICHATA( I ANA CHIN8ACHIN8I AN '2e miedo a/ do/or de //orar. ;A(ANA"8I&A( ANCHA8!"TA CH'"(A. en-once2 recuerda que -u mayor enemi.o7 CHHA"NA(A "!"A" 8!RA( A;(A"8I(A. ere2 -A mi2mo... (AN I 8AN8I...

:A 8 TA8I"

A%A%A; CHIRI ;A"RITA L Hay que >ro arieci-o.


A%A%A; CHIRI ;A"RITA Hay que >ro aireci-o &!N8!"8ITA 8ICHARI;A" Te 1ido me a:ra2 -u 1uer-a ANA 8ICHARI;A(TI"8I &ero 2i no me a:re2 A8I"8ITA HA";ARI;A" A/cDnzame -u2 mani-a2. NANA;ANCH! $A('"NI"8I "o no 2ien-o e/ o/0ido !NA$(A" I NANACHI;AN $ien-o ha:er-e querido 8A;$A" CHIN8A$(AN ANTA Ha:er 1erdido mi -iem1o (BI$) ANA A<A( A;(A R!NA 1or -i ma/ a.radecido TA(TA" L +!*A O R' AT'

<A8MARI$HIANIN "a no 1uedo mD2 ;A<!&!$HIANIN (BI$) No 1uedo 0i0ir (:i2) TA"TACHA( $!TIN&I A<A"8I 'n nom:re de Dio2 -e 1ido (BI$) (#N(A;A"CH! !R&ICHA%%A". No me o/0ide2 1a/omi-a.

:7 8 KHUNAN KAKUSHIAQTIY : Ho' que esto' aqu3%

KaEsari'ni6ita noqaEan 6aEsari'! 6&unan 6a'us&iaqti'! Co(parte con(i o parte de tu tie(po &o' que esto' aqu3! paqarinta su'a'c&u qo'llaEa' 6e'pi 6a'us&iaqti'% no esperes (a.ana para recordar(e cuando 'a no este% Ya.usqa 6ana'ta a(a su'aspa qoEan c&isi'6ita! No esperes (i (uerte para dedicar(e toda una noc&e! Ka'pi &ap*iEaspa .it8isun (a6inc&ista! a&ora que (e tienes estrec&a (is (anos! sa(a'ac&illa' q*o.illa rijra'pi 'u'a'ni'6ita! descansa tus sienes en (i ti0io &o(0ro! (ana.a 6aqti'taq(i a(a su'aEa'c&u q*e(i6una'6paq! no esperes (i ausencia para a.orar apo'arte en (i! (as6&aEa! qoEa' (a6i'6ita! 6us6a puri6usun% 0usca (i presencia! enla-a tus (anos! ca(ine(os juntos% K&unan 6a'pi 6aqtin llullupa'a'uEa'! A&ora que (e tienes &a-(e un &ala o! (a'qen t*i6atapas apa'a(ullaEa'! Ea&a'6a(ua'taq! tr1e(e cualquier flor! &a-(e una lla(ada! Ea.u'apuqti'qa &a(a'q*a'tapas (us6&isaq.ac&uqa! que cuando (e (uera no perci0ir5 ni las a-ucenas! ri(a'ni'6ita u'ari'(an 6&unan 6a'pi 6as&iaqti'! quisiera o3r tu vo- &o' que esto' presente! ic&aqa ta'tac&a (a.a6u'tac&u Ea.usqa 6aqti'! ' no una oraci/n cuando 'a este (uerta% "is6*i ta6ita uitarra'6ipi ta6iEa'!

Quiero un tierno acorde de esa tu uitarra! Ic&aqa a(a'1 as6&a ta6iqEanc&u p*anpa'ni'piqa! ' no serenata co(o despedida en (i sepultura! A(a taquin6ic&u lu'lu' ri(a'Ean (ana.a 6apuqti'% no cantes 0aladas con tiernas (ensajes cuando 'a no este% K&unan 6&u'aEa'! 6*irisqa sonqo'ta t&ani'! Consu5la(e a&ora! alivia el ansia de (i cora-/n! 6&unan 6aEsas&iaqti'! qelqa' ri(a'6unata noqallapaqpuni! a&ora que (e tienes! escri0e pala0ras solo para (3! C&iri p*anpa'ni'pi &araEi6unata u'aris&iaq.ac&u% ' no poes3a que en la fr3a tu(0a nunca oir5

:9 8 KA#SAYNIYKI : tu destino%
"unasqa'6i(an &inan! 6aEsa'ni'6ita 6aEsan6i! tu (anejas tu vida! &aciendo tu voluntad! Pi(antapas (a'(antapas .a6*ari'6itaqa tunpa'c&u! 2a(1s te quejes de nada! ni de nadie! Hatari'ni'6ita qan 6i6i'6i su(aqta c&as6i'! Acepta el co(pro(iso de construirte a ti (is(o!
8a/1achaPu21ayPi chay &atari'ni6itapuni%

el valor de e(pe-ar edific1ndote% Yu'a'pasapa runaq qespi'ninqa! $a victoria de la persona sensata! Paqari' ur(a'usqan usp&a6una(anta% nace de las ceni-as de sus ca3das!

qoc&a (ana c&8a6iq 6aqtin 6aEsa'Ean% (anante ina ota0le de eHperiencia% A(a &a'6*aqpas 6aEsa'ni'6i(anta lla6ipa6u'c&u! ja(1s te quejes de tu destino! C&as6illa' &inaspa tu6u' 6alpa'6iEan llalli'% ac5ptala ' enfr5ntala con valor% Sic&us Easi &ina 6aEsa'ni'6ita ruEas&iaqti'6i si al construir el edificio de tu destino! &atun ru(i6una 6u'uc&ina 6anqa c&e'qa! &a' randes piedras que re(over! a(a lla6i'c&u c&i6an6ara' 6aqtin! No te an usties si son (u' randes! sapanlla ru(i6una (anan &ataric&inc&u Easitaqa! las piedras solas no edifican ! llapa ruEa'6i'6inuna 6an6i qan(i% el resultado de tus o0ras eres tu% $lalli'puni! Iqanllapin 6as&ianJ de0es vencer! Ide ti dependeJ A(a qonqa'c&u! 6&unan(anta (unaqti'6iqa qallari'% No olvides! que a&ora (is(o puedes e(pe-ar% Paqari'paq 6aEsa'ni'6i! 6&unan ruEasqa'6i% causa de tu porvenir ser1 tu presente% Kallpasapa c&*iti runa(anta 'ac&a'! Aprende de los intr5pidos! de los fuertes! (illa' 6aEsa' &u'c&*uq(anta! de quien no acepta ser un (ediocre! .a6*arispapas 6aEsaq(antapuni! de quien est1 vivo a pesar de todo%

A(a 'u'atc&u .is&uta .a6ari'ni'6itaqa% No pienses (uc&o en tus fracasos! AstaEan 'u'a' llan6*asqa'6ipi! cavila (1s en lo que o0ras! .a6*ari'ni'6i sapallan(anta pasapullanqan% ' tus pro0le(as sin a&u'entarlos se alejaran% $la6i(anta pac&apuni lloqsina'6i! Aprende a sur ir desde las penas! Ka' asEan 6allpa'oq 6alppa'oq nana'(anta s5 (as fuerte que el (as fuerte de los dolores! saqen pujllana &ina 6a'ni'6ita! deja de ser un (arioneta de las eventos! &atarispa! ri6u' pac&a illari' intita! 1l-ate ' ve el sol de la (a.ana! su'a'taq illari'pa 6*anc&a'ninta! ro0a la lu- de la aurora! sa(a' intiq illari'pa 6*anc&a'ta% respira la lu- de la al0orada% Qan(i 6an6i 6aEsa'ni'6iq 6allpan% Tu eres la fuer-a de tu eHistencia.

:: 8

QO QO Q!E"T#KU"A $

P#CA%&O'E CU QUE(O Qosqo llaqtapi! "ac&upijc&u &uc&*u' llaqtapi! )n la re i/n del Cusco! en la ciudadela de (ac&upicc&u! C&oqllo laEa (an6a(an(i is6a' q*enti6una ur(a'6un <os picaflores ca'eron en una olla de (a-a(orra de c&oclo!

Hoq .eqe q*entin! (anc&asqa! sa6*isqa! qellari6uspa%%% el pri(er picaflor asustado! des anado ' pere-oso%%% apic&ac&i6uspa p&urun6unata rafran6unataEan%%% se dejo (ojar las plu(as ' alas que lo cu0r3an! Ea.u'(an Eijc&*u'u6uspan%%%IHananaE c&eqaq 6aEsa'J a0andon1ndose a la (uerte%%%%I&a' (ala'a su destinoJ Is6a' .eqe q*entitaq(i a(a c&in6aspa su'a'ninta sonqosapa'ninpi &inaspa%%% )l se undo picaflor no perdi/ las esperan-as ni el 1ni(o! '%%% Tu6u' 6allpanEan p&aEari'ta (unaspa Rafranta c&&afc&irispa% a it/ sus alas con todas sus fuer-as ' deseo de volar% Rap&apapas&iaqtintaq(i! &uc&8u' (aqana6ujc&aqa 'u'a6usqa%%% "ientras aletea0a! el peque.o luc&ador refleHion/%%% A'a'6uspa &inaspa 'ac&a'uspa c&eqa 6a'ta! entendiendo ' aprendiendo al o funda(ental! seqac&ina6u'ta 6aEsa'nnin qespisqa 6i6in 6a'nin(anta! a luc&ar por su vida ' li0ertad connatural! ic&aqa (ana sa'6*usqa rafran6unata c&&afc&irispapuni% al rit(o de 0atir sin descanso sus fr1 iles alas% Ic&iri'arus&iarantaq(i laEaqa%%%I6allpac&ari6untaq'1J &inaspa $a cre(a se enfria0a%%% ISe confort/J Y osqa'lla.a su'a6u'nin astaEan 'apa'u6un! se apresur/ esperan-ado un poco (1s!

&inaspa c&a' laEaqa queso &ina(an tu6usqa! ' al (o(ento aquello era cual un queso! c&a'(antataq c&ojllo pastel nisqa(an! ' despu5s un pastel de c&oclo! &inaspan q*enti rafrac&anta 6ic&arispa p&aEaripusqa% entonces el picaflor a0ri/ sus peque.as alas ' vol/% Ka' is6a' q*enti6unan 'ac&ac&iEanc&is%%% )ste par de picaflores nos ense.an '%%% K&aEac&iEan6u i(a'na (ana allin6una allilli'ta@ (uestran dos (aneras de afrontar las dificultades@ &oq .eqe q*ente &ina .a6*arispa Ea.u'ta%%% sucu(0ir co(o el pri(er picaflor! ante ellas%%% utaq (aqana6u'ta Easapac&ina 6a(a is6a' .eqe q*ente &ina% o 0atallar ' superarlas co(o el se undo picaflor%

:; 8 <AN &!RINA&A( 8!NA" L

Con2e3o2 1ara e/ camino

Cuando -u e.o/a-ra no /imi-e a/ amor... $A&A $#N(#"8I ;A"%%!"TA ANA HAR8CA(TIN... y -e >e2 en -i mi2mo de2oyendo /o2 em:u2-e2. ANA CHC'( ITA !"ARI$&A 8I8I%%A"8ITA !"A8!$&A. Cuando -u2 hecho2 2ean -an :re0e2 en rea/izar7 #$(HA"%%A I A R!;A"TA&A$ R!;A(TI"8I7 y 2u2 re2u/-ado2 1erduren en e/ -iem1o . &A$A(&A?&!NI 8ACH!N R!;A$(A"8I. 5Ah 2a:rD2 que e2-D2 creciendo6 5CHA"&IN "ACHAN8I R!NA 8A$(A"8ITA6 Cuando /o.re2 e2ca1ar de /a ru-ina7

&A$A( $A"8C!$(A R!;A" ANTA %%#($I(TI"8I7 2in que e//o -ra2-orne -u eHi2-encia... ICHA(A ANA 8A"NI"8ITA ;A(CACHI$&A... en-once2 2e1a2 di>erenciar /a 2onri2a de /a chanza7 HIN$&A A$I"TA A A $A;8A;AN &ANTACHI$&A7 y 1roceda2 1or cer-eza y no 1or 1icarda. HINA$&A R!;A$&A "ACHA"8!$&A %%A?%%A $#N(#. 5Ah 2a:rD2 que e2-a2 creciendo6 5CHA"&IN "ACHAN8I R!NA 8A$(A"8ITA6 Cuando 2ea2 de20en-urado 2in 1erder /o que a-e2ora27 ;A?CHA8A$&A"8I A A A$TA;AN 8A"NI"8ITA CHIN8ACHI$&A7 o con2i.a2 /a o1u/encia 2in 1erder -u humi/dad. !TA( (HA&A("A$&A A A %%AN&C! $#N(#"8ITA CHIN8ACHI$&A y con2i.a2 a0anzar 3un-o a/ nece2i-ado7 HINA$&A 8!$(A ;A?CHA;AN &!RI(TI"8I7 2in de2de4ar a un mor-a/ y... ;A<!( A$I"8ITA A A I%%A"TA R!;A$&A HINA$&A... -ra-e2 a un rico 2in creer que e2 un Dio2. (HA&A(TATA( A A TA"TACHATA HINA (A;A$&A 5Ah 2a:rD2 que e2-D2 creciendo6 5CHA"&IN "ACHAN8I R!NA 8A$(A"8ITA6 Cuando a/cance2 a>ron-ar -u2 cada27 8A;$A"&I ;I?CHC!8!$&A $A"ARI$(A"8ITA7 -an 2im1/emen-e como en -u2 acier-o2. 8I8IN 8!$A R!;A$(A"8I 8I8IN. y ace1-e2 /o2 errore2 2in 1erder ca2i /a ca/ma.... ANA A%%IN8!NATA 8H!"A" $#N(#"8I;AN CHA$8I$&A... 1erdonando >Dci/men-e a/ que -e hizo //orar. #$(A"%%A &CAN&ACHA$&A ;A(ACHI;A$(ANCHI$TA. 5ah 2a:rD2 que e2-a2 creciendo6 5CHA"&IN "ACHAN8I R!NA 8A$(A"8ITA6

Cuando ha:/e27 /ea27 e2cri:a2 en /i:er-ad7 ('$&I$(A RI A(TI"8I7 <A;ICHA(TI"8I7 ('%(A(TI"8I y e2cuche2 2in hundir-e en /o2 eHce2o2. HINA$&A !"ARI(TI"8I A A #&A AN T!8!$&A"8I. 'n-re.ando -u a>ona a quien -e con>a un 2ecre-o7 &A($(A ;I%%A8!? AN CHCIN8I"8ITA (#$&A7 y -u a/e3amien-o a quien no -e e2-ima. 8CIRI$(A$!"8ITATA( 8AR! AN $A('$&A. 5Ah 2a:rD2 que e2-D2 creciendo6 5CHA"&IN "ACHAN8I R!NA 8A$(A"8ITA6 Cuando ya no 2u>ra2 1ara conocer /a >e/icidad y... %%A8HI 8ANA"8I&A( A A <A8CARI$&A HINA$&A... 2ea2 ya ca1az de no a/-ernar -u2 emocione2... A A 8!"!RI$&A I A 8A$(A"8ITA... o -u2 razone2 1or una i/u2in7 !TA( "!"A8!"NI"8ITA CHI8AN %%ACHHI RA"8!. 5Ah 2a:rD2 que e2-D2 creciendo6 5CHA"&IN "ACHAN8I R!NA 8A$(A"8ITA6

OP%Q 64+U$A : E7 A7a(r8n 9!i77a(u:;

$IRARA: ;I%%A8!".
+KB!%A: '% A%ACRKN. !na ma4ana de 1rima0era a/ :orde de un ro7 A"! &ATA&I "AR(HA" ITA&I 8I%%A&I H!8 T!TA ANTA7 una 3o0en em:e/e2ada con-em1/a:a !TI$&A $I&A$ (HA;A"!$HIA$(A e/ di2currir de /a2 a.ua2 cri2-a/ina2 de/ ro A"!&I CH9!"A !N! &HA;ARI$(ANTA en e2e momen-o o:2er0 con .ran 2or1re2a7 CHA" I 8I8IN&I RI8!$(A ANCHARI$(A7

que un a/acrDn 2e e2-a:a aho.ando. H!8 $I$IRA H'(M'&A8!$HIA$(A &re2uro2a /a 3o0en decidi 2acar/o de/ a.ua7 CH'" I $I&A$ #$(A"%%A !NAN %%A+CH9AR!"TA7 1ero7 cuando /o -om en 2u mano derecha7 HINA$&A7 &A<A A8IN;AN A&9IR!(TIN7 e/ a/acrDn 5 /a 1ico6 $I$IRA 5T9!R&!R!$(A6 /a 3o0en de:ido a/ do/or7 $I&A$ NANA" RA"8!7 /o 2o/- y e/ a/acrDn cay a/ a.ua7 8ACHARI$(A $I$IRATA(A !R A"!$(A !N! AN7 y de nue0o 2e e2-a:a aho.ando. CHA"$I "A&A ANTA H'89'&A"!$HIA%%A$(ATA(. &ero /a 3o0en /o -om en 2u mano y /o 2ac ICHA(A $I&A$ A8IN;AN %%A+CH9A$&AR!$(A &ero o-ra 0ez e/ a/acrDn /a 1ic. HINA$&ATA( "A&A ANTA $I$IRA T9!R&!N(A $I&A$TA. uy cerca un a.ricu/-or o:2er0a:a /o que ocurra7 CHA" (A"%%A8!NA&ITA( I CHA?RA R!NA (HA;A$HIA$(A7 2e acerc a /a 3o0en y /e di3o: $I&A$ AN $!CH!"!$&A NIN$(A: Q&erdone 2e4ori-a@ @&AN&ACHA;A" ;AR A@ INo 2e da cuen-a7 ANACH! "!"A"N8I7 que cada 0ez que in-en-e 2acar/o de/ a.ua /a 0a a 1icarJ $A&A %%A+CHA"TA !NA(TI8I T9!R&!%%A$!N8ITA(J %a 3o0en re21ondi: $I$&A$TA( 8!TICHIN: Q%a na-ura/eza de/ a/acrDn e2 1icar7

@$I$IRA( 8A"NIN(A T9!R&!( I7 /a ma que e2 ayudar y e2o no cam:iarDR N#(A(TA( "ANA&A" HINA$&A ANAN "AN8IN(ACH!@ " en-once27 ayudDndo2e de una ho3a7 HINA$&A7 RA&9I;AN "ANA&A8!$&A7 /a 3o0en 2aco a/ a/acrDn de/ a.ua y /e 2a/0o /a 0ida. $I&A$ %%A&CH9A$(A $I$IRATA 8A!$A"NINTA ('$&ICHI$&A. ora/e3a: "ACHACHI": No cam:ie2 -u na-ura/eza7 A A R!NA 8A$(A"8ITA TI?RA"CH!7 2i a/.ui=n -e hace da4o 2o/o -oma 1recaucione2. $ICH!$ &I&A$ 89IRI$!N8I !? I8!%%A".

Вам также может понравиться