Вы находитесь на странице: 1из 164

aus;Zl;wifvm$

“vl&iS o f csKd if;rsm;ta}umif;” trnf&dS usaemf@.axmifwiG ;f Edik if aH &;tusO;f orm;b0


tawG@t}uHK rsm;ta}umif; a&;om;xm;onfh pmtkyt f m; pDpOfxw k af 0ay;aom Edik if jH cm;
a&;&maumfrwD/ ArmEdik if v H ;Hk qdik &f m ausmif;om;or*~rsm;tzGcJh sKyftm; vnf;aumif;/
,if;pmtkyt f wGuf rtm;vyfonf}h um;rS trSmpma&;om; ay;onfh q&mOD;wifah Zmftm;
vnf;aumif;/ ,ckpmtkyt f wGi;f Youfqikd o f nfh tcef;u¾rsm;Y ‚if;wdk@. axmiftawGt
}uHK rsm;tm; 0ifa&mufun l aD &;om;ay;=uonfh udo k m;nGe@f O;D / udak X;atmif/ udb k ek ;f jrifx
h eG ;f
ESifh udpk nfox l ÉG f tm;vnf;aumif;/ pmtkyt f m;jyifqifwnf;jzwfay;onfh
udak rmifarmifaxG;tm; vnf;aumif;/ pmtkyt f wGuf vdt k yfonfh yef;csyD rHk sm; a&;qGo J nfh
udak usm0f if;tm; vnf;aumif;/ rsuEf mS zH;k 'DZikd ;f tm; a&;qGaJ y;onfh udt k rd af 'gi;f eDtm;
vnf;aumif;/ Tpmtkyf a&;om;xkwaf 0Edik &f eftwGuf tzufzufrS 0dik ;f 0ef;ulnyD yhH ;kd =uolrsm;
tm;vH;k tm; aus;Zl; txl;wif&ySd gonf?
aevif; (t²u²o)

q&m@ Oa,smZOf
1988ckEpS f &Spaf v;vH;k ta&;awmfyu kH mvESihf &Spaf v;vH;k udk aoG;acsmif;pD; owfjzwf+zdKcGJ
tm%modr;f vdu k af om e0wppftpd;k & qef@usiaf &;vSyk &f mS ;rSk wav#mufv;kH wGif tajccH
ausmif;om;rsm;or*~/ twdak umuftm;jzifh tuoonf twufºuGq;Hk aom tzG@t J pnf;
jzpfonf?xdk@a=umifv h nf; e0w/ etz ppftpd;k &vufxufY zrf;qD;ESyd pf ufjcif;/ ESp&f n S af xmif
'%fcsrw S jf cif;cH&olrsm;xJwiG f tuoESiyhf wfouforl sm;rSm trsm;tjym;yg0ifaeonf?
ausmif;om;or*~rsm;onf jrefrmEdik if w H iG f wuUov kd af usmif;om;rsm;or*~rS pwif
ay:aygucf jJh cif; jzpfonf? odk@aomf or*~emrnfucdk x H m;aomfvnf; vlrKS @a&;vkyif ef;rsm;/
taysmt f yg;tpDpOfrsm;udo k m tm&Hpk ;l pdu
k cf o hJ jzifh 1923ckEpS rf S pwifzGJ@pnf;cJah om &efuek f
wuUov dk o f r*~udk vlrKS @a&;toif;tzG@J tjzpfom rSww f rf;wifxm;=uonf?
Edik if aH &;&nfreS ;f csu&f oSd nfh &efuek w f uUov kd f ausmif;om;rsm;or*~udk 1931ckEpS f
wGipf wifzGJ@pnf;cJo h nf/ ausmif;om;xkxw J iG f or*~onf Edik if aH &;ESifh yufoufoif/h roifh
jiif;cHrk _ ESpt f wef=umjzpfymG ;cJ+h yD;rS jAdwed Ef ikd if /H jyifopfEikd if /H tdE, Nd Edik if w
H dk@ yg0ifaomEdik if H
trsm;tjym;&Sd ausmif;om;or*~rsm;udk avhvm+yD;rS ausmif;om;or*~onf Edik if aH &;ESifh ywf
oufzdk@vt dk yfonf/ odk@ro S m wdik ;f jynftusKd ;udk aqmif&u G af om tzGJ@jzpfrnfq+dk yD; wuUov dk f
ausmif;om;rsm;or*~ (wuo) Rangoon University Students Union (
RASU ) z@pGJ nf;yHu k adk &;qGu
J m ausmif;om;xk tpnf;ta0;rS twnfjyK+yD;rS
wuoudpk wif zGJ@pnf;cJjh cif;jzpfonf?
1935-36 ckEpS w f iG f wuo OuUX udEk Ek iS fh td;k a0r*~Zif;t,f'w D m udak tmifqef; wdk@udk
wuUov dk f tm%mydik rf sm;u ta&;,lonfh udpEP iS fh ywfoufI 'kw, d t=udraf jrmuf
ausmif;om;oydwf jzpfymG ;cJo h nf? (1920 ckEpS f ausmif;om;oydwu f dk yxrt=udrf
ausmif;om;oydw[ f k ac:onf?)
'kw, d t}udraf usmif;om;oydww f iG f oydwpf cef;udk a&$w*d b Hk &k m; tv,fypP,H wpfae
&mwGix f m;cJ. h ? wuUov dk af usmif;om;oydwjf zpfaomfvnf; oydwpf cef;wGif vkyu f idk pf &m
rsm;udk txufwef;ausmif;om; ausmif;olrsm;uom vma&mufaqmif&u G =f u&onf?
txufwef;ausmif;om;rsm;om ryg0ifygu oydwaf umfrwD. vkyif ef;aqmifwmrsm;
tcufawG@bdk@aocsmonf? oydwu f kd vlxak xmufcrH &_ atmif pnf;&H;k v_H@aqmf&mwGiv f nf;
txufwef;ausmif;om;rsm;. yg0ifru _ t"du jzpfco hJ nf?
'kw, d t}udraf usmif;om;oydw. f tawG@t}uHKud, k +l yD; wpfEidk if v
H ;Hk wGif txufwef;
ausmif;om; or*~rsm;zGpJh nf;zdk@vt dk yfonf[k oabmwlq;kH jzwfum txufwef;ausmif;rsm;Y
ausmif;om;or*~rsm; zGJ@pnf;=uonf? +Adwo d # tpd;k &uvnf; cGijfh yKxm;cJo h nf? 1936-
37ckEpS x f w J iG f txufwef;ausmif;om; or*~rsm;. ud, k pf m;vS,rf sm; tpnf;a0;udk usi;f y+yD;
ArmEdik if q H idk &f mausmif;om;or*~ (Auo)udpk wifz@JG pnf; vdu k }f uonf? yxrqH;k OuUXtjzpf
udvk aS rmifudk a&G;aumufwifajrSmuf}uonf? aemufwESpw f iG f udak tmifqef; OuUX jzpfvm
onf?
tzGcJ sKyfudk ArmEdik if v H ;Hk qdik &f mausmif;om;or*~(Auo) All Burma Stu-
dents'Union [kac:onf? ausmif;wausmif;csi;f tvdu k /f +rdK@e,for*~/ c&dik o f r*~ponfjzifh
tqifq h ifzh GJ@pnf;onf? or*~emrnfrsm;udk Oyrmtm;jzifh Adv k w f axmiftxufwef; ausmif;
om;rsm;or*~[k ausmif;trnfwyfI ac:jcif;rStpjyK+yD; +rdK@e,ftrnf/ c&dik w f yfI tqifq h ifh
ac:qd=k uonf? xdo k r*~rsm;onf tajccHynm txufwef; ausmif;om;rsm; or*~jzpf
aomfvnf; xdpk Ofu tajccH[al om trnfukd toH;k jyKjcif;r&Scd ?Jh
AuowGif wuUov dk Ef iS fh aumvdyo f r*~rsm;onf tzGJ@0ifr[kw=f u? Auoonf
wpfEidk if v H ;Hk &Sd ausmif;om;rsm;udk ud, k pf m;jyKonfh tzGJ@jzpf&rnf? xdk@a=umifh wuUov dk /f
aumvdyo f r*~rsm; yg0ifvmEdik f atmif zG@J pnf;yHOk ya'jyifqifr&_ &Sd rnf[k qH;k jzwf+yD; 1951-52
ckEpS w
f iG f ArmEdik if v H ;Hk qdik &f mausmif;om; or*~rsm;tzG@J csKyf(Auorsm;tzGJ@csKyf) All Burma
Federation of Students' Unions (ABFSU)[ktrnfajymif;cJ=h uonf?
odk@aomf wuUov dk o f r*~rsm;onf Auorsm;tzG@J csKyf. w&m;0iftzGJ@jzpfzdk@twGuf
oufqidk &f m or*~rsm;. zGJ@pnf;yHOk ya'udk ajymif;&OD;rnfjzpf&m vufawG@wiG jf yifqif&
cufco J jzifh zJ@pG nf;yHk pnf;rsO;f jyifqifrr_ sm; ,aehwikd +f yD;qH;k jcif;r&Sad o;yg? AuowGif 1962
ckEpS u
f acgi;f aqmifjzpfc=Jh uaom OuUXudo k uf/ taxGaxG twGi;f a&;r_;udw k ifxeG ;f wdk@rmS
wuUov dk af usmif;om;rsm; jzpf=uaomfvnf; wuoud, k pf m;r[kwyf J wpfO;D csi;f tae wif
ajrSmufc=H u&jcif;jzpfonf?
txufwef;ausmif;rsm;. ynma&;udk wuUov kd yf nma&;[kac:aom txufwef;
ynmESifh a&maxG;r_jzpfavh&jSd cif;a=umifh tajccHynmtxufwef;[k toH;k jyK&ef t}uHOm%fudk
ausmif;om;rsm;u pwifay;cJ=h ujcif; jzpfonf/ 1958ckEpS f =o*kwv f twGi;f u oef@&iS ;f
zqyvtpd;k &vufxuf wuo taqmuftOD;tpnf;ta0;cef;rwGif usi;f ycJah om “
jrefrmEdik if v H ;Hk qdik &f m ausmif;om;rsm; ynma&; ES;D aESmzvS,yf GJ ”wGif pwift}uHay;cJ=h ujcif;
jzpfonf? xdEk ;SD aESmzvS,yf rGJ S xGuaf y:vmaom pmwrf;rsm;onf 0ef}uD;csKyf OD;Ek.tpd;k &
tzGJ@uyif cs;D usL;pum; ajymcJ&h onftxd jynfph ckH o hJ nf? tqifjh rifch o Jh nf? odk@aomfausmif;
om;rsm; ynma&;ES;D aESmzvS,yf JG +y;Dq;Hk Iwpfvausmt f =umwGif Adv k cf sKyf ae0if;acgiaf qmif
aomppfwyfu OD;Ekut dk =uyfuikd +f yD; tdraf pmift h pk;d &zGJ@coJh jzifh xdyk nma&;ES;D aESmzvS,f
yGrJ cS srwS af om pmwrf;rsm;rSm vspv f #LjyKjcif; cHomG ;&onf? xdpk mwrf;xJrmS
tcsut f vufwcsKd @udk rqvvufxufwiG f ynma&;0ef}uD; a'guw f mnDnu D
1964ckEpS Yf pwifaom ynma&; pepfopfwiG f ,lo;Hk cJ&h mrS tajccHynma&;/
tajccHynmtxufwef; ponfh toH;k tES;Hk rsm; acwfpm;vmcJjh cif;jzpfonf?
1988ckEpS f =o*kwv f 28&ufae@u Auorsm;tzG@J udk wuotaqmuftOD;a[mif;
ae&mwGizf GJ@pnf;cJ+h yD;aemuf txufwef;ausmif;om;rsm;u rdrw d dk@ausmif;tvdu k /f +rdK@e,ft
vdu k of r*~zGJ@pnf;vdu k af omtcg tajccHynmausmif;om;rsm; or*~(tuo)trnfudk oH;k cJh
=u&mrS ,ae@ tuotzGJ@rsm; ay:ayguaf ejcif; jzpfonf?
u|eaf wmfwifjyvdak om ordik ;f twdck sKyfu=kd unfjh cif;tm;jzifh tuo tzGJ@tpnf;rsm;
onf 1936-37ckEpS u f wnf;u ay:aygucf ahJ =umif; Adv k cf sKyfatmifqef;wdk@u, dk wf idk Of ;D pD;zGJ@
pnf;cJ=h ujcif;jzpfa=umif; odEidk =f uygvrd rfh nf? tuoonf eHrnfom topfwckjzpf aeaomf
vnf; pwifzGJ@pnf;cJo h nfrmS =umjrifv h yS g+yD? vGwv f yfa&;wdu k yf GJ tqifq h ifw
h iG f wufºuGyg
0ifc=Jh uaom tzGJ@jzpfco Jh nf?
1941ckEpS u f ArmvGwv f yfa&;wyfrawmf (BIA) udk Adv k cf sKyfatmifqef; OD;aqmif
zf GJ@pnf;pOfu &Jabmfo;Hk usw d 0f iftcsKd @EiS f@ t&m&Srd sm; trsm;pkw@kd rmS tuo acgi;f aqmifrsm;
tuotzGJ@0ifrsm;jzpf=uonf? BIAordik ;f tpydik ;f udk aoaocsmcsm avhvmcGi&hf olrsm;tzdk@
Ttcsuyf I dk xif&mS ;vmygvrd rfh nf? tuoonf jrefrmEdik if . H Edik if aH &;ordik ;f wGif ta&;
ygaom tzGJ@jzpfonf? wyfrawmfayguzf mG ;&mwGif tajccHZpfjrpfvnf;jzpfonf?
1988ckEpS f tm%modr;f r_jzpfymG ;+yD;aemuf e0wvufxufwiG f tuorsm;zGJ@pnf;jcif;/
vSyk &f mS ;jcif;rsm;udk =um;&od&aomtcg u|eaf wmft h zdk@ jrefrmordik ;f a=umif;twdik ;f qufvuf
jzpfymG ;jcif; wcktjzpf em;vnfygonf? ordik ;f ay;wm0efudk vli,fav;rsm; pGe@f peG @f pm;pm;
xrf;aqmif=ujcif;[k jrifygonf// tajccH ynmausmif;om;rsm;jzpfI Edik if aH &;todawmh
tm;enf;r_&rSd nf? xdak =umifh vkyif ef;rsm;wGif tcuftcJ&rSd nf[v k nf; ar#mrf eS ;f xm;cJ@onf?
tuo pnf;&H;k a&;vkyaf qmiforl sm;ESihf vufawG@}uHKqH&k aomtcg tcsKd @rmS u|eaf wmf
ar#mv f ifxh m;onfxuf Edik if aH &;tm;aumif;onf/ cH,cl sujf ywfom;onf? ZG/J owWd jyif;xef
onf?
tuoacgi;f aqmiftjzpf Auorsm;tzG@J csKyfo@kd wifajrSmufjcif;cH&+yD; wm0ef,cl J@aom
ausmif;om;rsm;xJrS wpfa,mufjzpfaom udak evif;udk u|eaf wmf 1998 ckEpS f Ed0k ifbmv
twGi;f u pwifawG@qcHk J@onf? oltzrf;cH&+yD; ppfaxmufvrS ;f a&;rsm;/ axmifr;_ axmif=uyf
axmif0g'grsm;. !Si;f yrf;yHrk sm;udk =um;&aomtcg u|eaf wmf&h ifwiG ;f rSm yljyif;pGmcHpm;&onf?
u|eaf wmfO;D aESmufa=umrsm; jywfxu G rf wwf wif;rmoGm;onf? u|eaf wmf. ud, k af wG@
cHpm;csuEf iS fh E_id ;f pm=unf&h if; qwfqwfcg emusn;f rdonf?
u|eaf wmfonf 1956-57 ckEpS w f iG f wuUov dk af usmif;om;rsm; or*~acgi;f aqmif jzpf
cJ+h yD; 1958ckEpS f rSpI wuUov dk qf &mtjzpf ig;ESpw f ikd af tmif trSx k rf;cJ+h yD;rS ausmif;om;rsm;ESifh
eD;pyfveG ;f onfq+dk yD; rqvu zrf;qD;cJo h nf? axmif'%ftjypfay;jcif;awmhrvkyyf J axmifxJ
rSm 9ESpef ;D yg;xm;onf? !Si;f yrf;ESyd pf ufonf? udu k ;kd u|e;f odk@ydk@onf?
tajccHynmtxufwef;ausmif;om;t&G,w f iG f tzrf;cH&ojzifh udak evif; tzrf;cH&
onfh t&G,rf mS i,fveG ;f vSonf? od@k aomf ol@!iS ;f yrf;ESyd pf ufr_@rsm;rSm u|eaf wmfw@kd xufq;dk
onf? 'gujdk ynfoal wG odapcsio f nf? urBmuodapcsio f nf?
yg;uGut f m%mom;wdk@. nSi;f yef;ESu d pf ufru _ okd mru vli,fav; udak evif;ESifh
ol@vyk af zmf udik zf ufrsm; &ifqidk =f uyH/k awG;ac:=uyH/k cdik rf mjywfom;=uyH/k pnf;vH;k =uyH/k cHEidk &f nf/
ZG/J owW&d dSyEHk iS fh cufc=J urf;wrf;vSaom tcuftcJrsm;&ifqikd &f yHrk sm;udk jrefrmjynforl sm;ESifh
urBmrS ydI k odapcsio f nf?
Tpmtkyw f iG f udak evif;. wifjyxm;csurf sm;onf jrefrmjynforl sm;ESiu fh rBmrS
pdwyf g0ifpm;olrsm;twGuf omru ppftm%m&Sipf epf. csKyfuikd t f oH;k csru _ dk cHae=u&aom
&d;k om;onfh wyfrawm/f wyfrKS ;/ wyfom;taejzifv h nf; jrefrmEdik . f tem*gwt f wGi;f
rSeu f efaom vrf;a=umif;udk &Sm}uHawG;awm=u&mY rsm;pGmtusKd ;jyKEdik rf nf[k u|eaf wmf
,H=k unfygonf?

pma&;olajymcsifwpJh um;

u|eaf wmfaxmifuxGuv f muwnf;u e0wvufxufrmS axmifusc&H cJw h Jh Edik if aH &;


tusO;f orm;awGta=umif;/ e0wvufxuftusO;f axmifrsm;ta=umif;awGudk jyifyurBm
&Sw d Jh jrefrmjynfojl ynfom;awGudk ajymjycsicf ahJ yr,fh tajctaeray;cJyh g?
ESpt
f awmf=um jrefrmjynfuxGuv f mcJah yr,fh usaemfrh mS tcsed /f aiGa=u;tcuf
tcJawGeJ@ tppt&m&m rjynfph cHk w Jh ma=umifvh nf; pmtkyx f w
k af 0zdk@ tqifrajyjzpfcyJh gw,f?
1996-97 0ef;usiaf vmufrmS e0w vufxuftusO;f axmifrsm; ta=umif;eJ@
yufouf+yD; ud0k if;Edik Of ;D a&;om;cJw h hJ Cries from Insein pmtkyx f u
G af y:vmcJI h zwf&Sk
cJ&h w,f? tJ't D csed rf mS usaemf}uHKawG@cpH m;cJ&h wJt
h a=umif;awG xkwaf zmfziG [ hf zd@k yd+k yD;pdwtf m;
xufoefvmcJw h ,f?
usaemfaxmifuvGwaf jrmufvm+yD;aemufyikd ;f e0wvufxuf tusO;f axmifawGxu J
Edik if aH &; tusO;f orm;awG&J@ qd;k 0g;jyif;xefvw S hJ b0awGta=umif; *Ce%od&o Sd al wG/ em;
vnfoal wGrawG@&ygb;l ? ppftpd;k &tusO;f axmifuae vGwaf jrmufvmwJo h l awmfawmf
rsm;rsm;yif olwdk@&ifqidk }f uHKcJw h mawG zGichf sz@kd twGuf rsm;pGmtcuftcJ &Scd yJh gonf?
Edik if aH &;tusO;f orm;qd&k if axmifxrJ mS aumif;aumif;rGerf eG af e&w,f/ pm;&w,fvdk@
oabmaygux f m;=uwJh jynfoal wGukd ,H=k unfcsuaf =umifh tusO;f axmifawGxrJ mS Eke,f
vSwb Jh 0awGu&dk if;+yD; wdu k yf 0GJ ifae=uwJh Edik if aH &;tusO;f orm;awGta=umif;/ qd;k &Gm;vSwJh
e0wtusO;f axmifawGta=umif; trSet f wdik ;f awG@&&dS avatmif tckvdk pmtkyw f tkyt f aeeJ@
jyKpka&;om;xkwaf 0&jcif;yJjzpfygw,f? usaemfaxmifxrJ mS &Sad epOf usaemf@trd rf mS axmif0ifpm
twGuf rylryif&aomfvnf; usaemf@rw d af qGxu J jzpfap/ u|eaf wmf&yfuu G x
f u J usaemf@udk
cifrifwrJh w d af qGawGxu J jzpfap/ usaemf@,=kH unfcsut f wGuf tm;ay;pum;wcGe;f =um;&pOf
twdik ;f rod usaemfaysm&f i$ cf &Jh w,f? usaemfa&S@quf&r,fh vrf;awGtwGuf cGet f m;opfawG
wd;k cJ&h w,f? 'gah =umifh usaemfawG@}uHKcJ&h wJh Edik if aH &;tusO;f orm;b0eJ@ axmifta=umif;udk
pmzwfoal wGem;vnfpmG jzifh zwf&+kS yD;wJt h cg ,ckxufxd jrefrmjynf ppftpd;k & tusO;f axmif
awGxrJ mS ,H}k unfcsuaf =umifh b0udpk eG @f vw $ af e=uwJ@ &[ef;oHCmrsm;/ ausmif;om;vli,f
rsm;/ tv$maygi;f pHrk S ppftm%m&Sipf epfukd qef@usiaf wmfveS &f if; axmifusae=uwJh
Edik if aH &;tusO;f om;rsm;tay: pmemem;vnf+yD; wufEidk w f aJh xmifw h ae&mav;u pum;av;
wcGe;f eJ@ yJjzpfap/ tm;ay;ulnrD w _ pfcck ek @J jzpfap/ ulnaD xmufcH oGm;apzdk@ &nf&, G &f if; 'Dpmtkyf
udk a&;om;&jcif;jzpfygw,f?
,ck pmtkywf iG yf g0ifonfh tcsut f vufrsm; tm;vH;k eJ@yufouf+yD;
wm0ef,al =umif;ajym=um;vdyk gw,f? 'gt h jyif u|eaf wmfwdk@awG@ }uHKcHpm;cJ&h wmudk a&;om;
xm;jcif;jzpfI jynfph rHk nf[rk cH,yl g? tm;enf;csurf sm;&Srd nfqo dk nfuv dk nf; &d;k &d;k om;om;
0efcaH =umif; ajymcsiyf gw,f?
“tm;rav#meh J@? qufomvky?f igw@kd tjrJtm;ay;aer,f”qdo k nfh toHrsm;onf
tusO;f axmifrsm;wGif usaemf=um;cJ&h pOf jrefrmjynf 'Dru dk a&pDa&;twGuf tm;tifrsm;
tppftrSejf zpfcaJh =umif; xyfraH jymcsiyf gao;w,f? Edik if aH &;tusO;f orm;rsm; tjrJvkd
awmifw h onfrmS olwdk@uadk xmufct H m;ay;onfh vlx. k oabmxm;/ vlx. k toHrsm;yif
jzpfygw,f//

rmwdum
ta=umif;t&m pmrsuEf mS
aus;Zl;wifvm$ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (5)
q&mh&Jh Oa,smZOf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (7)
pma&;olajymcsiw f pJh um; . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (13)
tcef;(1)
(u) ausmif;om;xk nDvmcH . . . . . . . . . . . . . . . . . (15)
(c) tuo wdk@&Jh qdik ;f bkwjf zKwfyGJ . . . . . . . . . . . . . . . (16)
(*)wdr;f a&Smif+yD; . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (17)
(C)rzrf;rcH&cif wpf&uftvdk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (19)
tcef;(2)
(u) oajyrSm tzrf;cH&+yD; . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .(22)
(c) ppfa=uma&;udk jzwfoef;pOf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (24)
(*) eH&aH wGay:u aºuG;a=umfoaH wG . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (29)
(C) tdro f mxJu aomufa& . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (32)
(i)a,mufzudk =uufOwdu k jf cif; . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .(34)
(p) tr_waGJ wGeJ@ twltcsKyfodk@ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (39)
tcef;(3)
(u) tcsKyfaxmifrmS vlp+Hk yD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (42)
(c) pwD;0yfrmS &H;k xkww f aJh e@ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (44)
(*) 5(n)awGudk cd;k r_y'k rf wyfawmh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (47)
(C) jcifaxmifawG/ arG@,mawG&wJah xmif . . . . . . . . . . . . . . . .(49)
(i)b0oHo&meJ@ 5(n)awGb0 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .(50)
(p) &ref,+l yD; . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .(52)
(q) ppfc&Hk ;Hk rSm wdik ;f jynfucdk spw f o Jh al wG . . . . . . . . . . . . . . . . . .(53)
tcef;(4)
(u) tyfxnftvkycf &H jcif; . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .(55)
(c) us;D uef;rsKd ;awG&Jh awmif,mavbm tefwyk JG . . . . . . . . . . . . .(57)
(*) ppfacG;wdu k u f i&Jcef; . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (59)
(C) ppfacG;wdu k rf mS ae@pOf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (63)
(i)ppfacG;wdu k u f tjyef . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (66)

ta=umif;t&m pmrsuEf mS
tcef;(5)
(u) rpm;oifw h Jh toD;pm;rdvdk@ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (68)
(c) axmifwiG ;f edp"P 0l . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (69)
(*) tm;vH;k aumif;ygw,f q&m}uD; . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .(72)
(C) td;k pm;ta=umif;/ +*dKvfta=umif; . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (73)
(i)+*dKvfzrf;enf; . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .(75)
(p) +*dKvfjzpfatmifvyk jf cif; . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .(77)
tcef;(6)
(u) axmifwiG ;f Adv k v f yk GJ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (80)
(c) oGm;emaevdk@ vlowfwm. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (82)
(*) }udK;rdef@eJ@raoyJ aygujf ym;eJ@ ao&ol . . . . . . . . . . . . . . . . .(85)
tcef;(7)
(u) axmifaq;&Hq k o dk nfrmS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (90)
(c) vlowfq&m0ef . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .(93)
tcef;(8)
(u) tdwcf st f idk Af aGD &m*g yd;k ysH@ESH@yHk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .(96)
(c) &efuek +f rdK@ &Jb
h ed ;f pcef; . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .(98)
tcef;(9)
(u) uGypf yd q f &m r[mbkwf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .(101)
(c)axmiftwGi;f bk&m;wnf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .(103)
(*) a&'D,0dk ,fay;rdvdk@ axmifusvmwm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .(105)
(C) axmifwiG ;f aiGa=u; vJv, S pf epf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (106)
(i)axmifpm&if;awGc;dk xkwaf wmh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (108)
tcef;(10)
(u) axmifajymif;+yD; . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .(115)
(c) o&ufaxmiftoGm; vrf;c&D;rSm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .(122)
(*) [if;aumif;vdk@xrif;awmif;wm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .(126)
(C) axmifw&m;pD&ifcef; . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .(129)
tcef;(11)
(u)axmif0ifpmwdu k yf GJ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .(131)
(c) axmif0ifpmyHpk w H u dk yf GJ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .(137)
ta=umif;t&m pmrsuEf mS
tcef;(12)
(u) o&ufaxmifwiG ;f oufaoxGuq f ckd suf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .(142)
(c) tnmc&D;. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .(155)
tcef;(13)
(u) axmifwiG ;f owif;pm/ twdt k xGm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .(167)
(c) udtk u dk u
f dk aoqH;k r_ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .(169)
tcef;(14)
(u) &Sm;&Sm;yg;yg; acgi;f jzwfowfr_ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .(174)
(c) trsKd ;om;nDvmcHeJ@ wdu k yf w
d 'f %f . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .(176)
tcef;(15)
wGzJ ufaxmifow H idk =f um;u . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (184)
tcef;(16)
a'geawmifrmS aewJh awmifay:om;awG . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .(191)
tcef;(17)
ydËud wfuzdk suw f Jh ºuGupf wk f . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .(201)
tcef;(18)
usaemfocd zJh ;l wJh olawGxu J trSww f &rdwaf qGrsm;
(u) OD;tke;f jrifh (ocifO;D tke;f jrif/h wd;k wufa&; ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .(213)
(c) OD;pdev
f (S Adv
k pf ed of rH %d) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .(215)
(*) q&mawmfO;D a&0w . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (216)
(C) &Jausmpf mG . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .(224)
tcef;(19)
(u) o&ufaxmifu vGww f aJh e@ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .(226)
(c) xGuaf wmfrl eef;ucGm+yD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .(227)

rSwwf rf;"mwfyHk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (230)


o&uftusO;f axmifyHk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .(231)
o&uftusO;f axmifwiG f a&qGaJ vbm yef;csyD kH . . . . . . . . . . . . . . . . . . .(232)
o&uftusO;f axmif. taqmifyef;csyD kH . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .(233)
wdu
k yf pHk rH sm; . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .(234)s
tcef;(1)

ausmif;om;xknv
D mcH
(u)
tcsed u f mvu 1990 ckEpS xf rJ mS ayg@? arvu ppftpd;k &u
usi;f yay;wJyh gwpD 'Hk rD u dk a&pDa&G;aumufyGJ &v'f tajzxGuv f @kd 'Drukd a&pDtiftm;pkawG csed cf iG f
tav;omaecsed yf J jzpfygw,f? usaemfw@kd jrefrmEdik if &H J@ &moDOwkawGxu J rd;k wGi;f umv[m
'Dru dk a&pDtiftm;pkawG&J@ oauFwvuQ%mwpfcv k dk@ qd&k rvdyk gy?J
rd;k wGi;f umveJ@ jrefrmEdik if H 'Dru kd a&pDvykS &f mS ;rS[ k m qufpyfaeygw,f? e0wppftpd;k &&Jh
nSi;f yrf;/ ESyd pf uf/ zrf;qD;rSak =umifh rif;udEk ikd t f ygt0if ausmif;om;trsm;tjym;
zrf;qD;cHae&ovd/k ppfaxmufvrS ;f a&; &J@ nSi;f yrf;ESyd pf ufr'Sk %fawGudk rcH&yfEidk af wmhvdk@
e,fpyfa'orsm;qDudk wdr;f a&SmifomG ;=uwJh ausmif;om; rsm;vnf;&Scd yJh gw,f?
jyeff@}uJaewJ@ausmif;om;rsm;/ tzG@J tpnf;rsm;udk &efuek rf suEf mS pmrSm
pkpnf;Edik zf dk@twGuf rEWav;+rdK@ av;jyifav;&yf oHCmor*~t D zGJ@ OuUX
OD;a&0wESiAfh uo(txufArmjynf) rSausmif;om;/ vli,fu, dk pf m; vS,rf sm;jzpf=uonfh
rd;k ausmOf ;D / udpk ef;,k/ udrk if;rif;OD;/ rcifOrRmjrif/h rjrifjh rifch ikd f pwJrhJ EWav;uausmif;om; xkrsm;&Jh
yHyh ;dk / uln/D }udK;yrf;rSjk zifh &efuek jf rdK@ &Sad usmif;om;tzGt hJ pnf;rsm;pkpnf;um uspv f pfcidk rf maom
ArmEdik if q H idk &f m ausmif;om;r*~rsm;tzG@J csKyf (atmufArmjynf) udjk yefvnfzGJ@pnf;I
ArmEdik v f ;Hk qdik &f m ausmif;om;xk nDvmcH}uD;udk 1990ckEpS /f ZGevf (28)&ufae@rS
Zlvidk v f (2)&ufae@ txd rEWav;+rdK@ jrawmif bke;f }uD;ausmif;wku d rf mS usi;f yjyKvkycf w Jh ,f?
tJ'n D v D m}uD;uae+yD; ausmifom;xkrS awmif;qdck su(f 6)csu/f twnfjyKcsu(f 3)&yf/
a&S@vyk if ef;pOf (3)&ufcsrw S Ef idk cf yJh gw,f? tJ't
D xJuyg0ifwt Jh csuf
(1)csuu f awmhAuorsm;tzGJ@csKyf&@J 1960ckEpS rf mS usi;f ycJw h Jh qXrt}udraf usmif;om;xk
nDvmcH}uD;uae twnfjyKcsrw S x f m;cJw h hJ rl(5)csuu f dk qufvuf udik q f +GJ yD;
txufArmjynfausmif;om;rsm;eJ@ atmufArmjynfausmif;om;rsm; [efcsun f n D yD ;l aygi;f +yD;
ppftm%m&Sipf epfudk wdu k yf 0GJ ifomG ;zd@k ausmif;om;xku oH"Xd mefawGcsrw S cf J@w,f?
tJ'aD e&mrSm AuotzGJ@csKyf&hJ csrw S x f m;wJrh (l 5)csuu f awmh......
(1)? ausmif;om;xktcGit fh a&;umuG,af &;
(2)? 'Dru dk a&pDynma&;
(3)? 'Dru dk a&pDa&;
(4)? jynfwiG ;f +idr;f csr;f a&;
(5)? trsKd ;om;a&; ...wdk@yjJ zpfw,f?
tuowdk@&Jh qdik ;f bkwjf zKwfyGJ

(c)
1990ckEpS f a&Gaumufyt JG +yD; tajccHynmausmif;rsm; jyefziG w fh tJh cg=uawmh
ppftpd;k &uae+yD; ausmif;om;awG[m Edik if aH &;eJ@rywfouf&bl;vd@k ajymqdjk yD;awmh olwdk@
ppftpd;k &&J@ ay:vpDjzpfwJh 'dk@wm0efta&;(3)yg; qdik ;f bkwaf wGukd &efuek jf rdK@rmS &Sw d Jh
tajccHynmausmif;awGtESH@ vdu k v f w H yfqif =uw,f?
ausmif;awGtESH@ pnf;&H;k a&;awGjyKvkycf w hJ ,f? tJ'gawGurdk auseyf=uwJh
tajccHausmif;om;/ ausmif;olawG[m &efuek /f rEWav; pwJjh rdK@}uD;awGrmS ppftpd;k &&Jh
'dk@wm0efta&;(3)yg;qdik ;f bkwjf zKwfcsyaJG wG/ ppftpd;k &qef@usiaf &;yGaJ wG jyKvkycf =Jh uwmudk
awG@jrifc&Jh w,f? tJ't D csed rf mS awmh &efuek jf rdK@rmS qd&k if Adv k w f axmiftrSw(f 5)eJ@ trSw(f 6)
txufwef;ausmif;awGrmS ppftpd;k &&Jh 'd@k wm0efta&;(3)yg; qdik ;f bkwaf wGudk
ausmif;om;awGyJ &du
k cf sKd ;/ zsuq f ;D / jzKwfcsraSk wG t&Sed rf jywfjyKvkyEf idk =f uovk/d
rEWav;+rdK@rmS vnf;yJ tajccHynmtxufwef;ausmif; wpfcrk mS qd&k if ausmif;0if;twGi;f rSm
&Swd Jh rqv tpd;k &&Jt h vHudk tvHwidk u f ae jzKwfcscw hJ ,f?
+yD;awmh tJ't D vHudk ajcaxmufrmS csn+f yD; ppftpd;k &udq k ef@usiq f EMjycJw h Jh
c&dik af usmif;om;rsm; or*~(tajccHynm) ausmif;olav; wpfO;D jzpfwJh raeqkviSdk [ f m
ausmif;uae xkwyf ,fccH &Jh w,f?
wpfcsed wf nf;rSmyJ 'Dvdk tvm;wljzpf&yfawG[m &efuek w f idk ;f twGi;f rSm&Sw d Jh +rdKe,fawG
jzpfwJh ykZeG af wmif/ yef;bJwef;/ vom/ '*H/k vrf;rawmf/ =unfjrifw h idk /f tvH/k vSidk /f a'gyt Hk p&Sw d Jh
+rdKe,fawGrmS jzpfymG ;cJyh gw,f?
urm&Gw+f rdK@e,f trSw(f 5)tajccHynm txufwef;ausmif;rSmqd&k if usm;av;
qdo k nfh tajccHynm ausmif;om;wpfO;D rS OD;aqmif+yD; 'd@k wm0efta&;oH;k yg; qdik ;f bkwu f dk
ausmif;0if;twGi;f uae jzKwfcscw Jh ,f? +yD;awmh tJ'q D idk ;f bkwu f dk rD;&Sw dk tJh xd jzpfymG ;cJw h ,f?
prf;acsmif;jrdK@e,frmS qd&k ifvnf; tJ'q D ikd ;f bkwu f kd jzKwfcs+yD; ausmif;tqif;rSm qENjycJ=h uw,f?
ausmif;om;awGu “vlawGtm;vH;k Auy/ acG;awGtm;vH;k e0w”vkd@aºuG;a=umfc=Jh uw,f?
'Dvakd ºuG;a=umfou H dk Adv k cf ifne$ @f wpfa,muf =um;wJt h cgrmS aqG@aqG@cek +f yD;
q&mtwwfoifoyd H̀ ausmif;u q&m/q&mrawGukd ac:,l+yD; 'gawG[mq&m/ q&mrawG
rqH;k rvdk@ jzpf&wmqd+k yD; +cdr;f ajcmuf }udr;f armif;cJw h ,f? tJ't D csed rf mS yJ rEWav;+rdk@u trSw(f 9)/
trSw(f 1)eJ@ tjcm;ausmif;awGu ausmif;om; awG[m ausmif;qif;csed w f idk ;f +rdK@v,facgiu f
aps;csKd em&Dpifem; w0du k rf mS ppftpd;k &qef@usiw f hJ aºuG;a=umforH sm;/ qENjyr_ rsm;
}udK;=um;jzpfay:aecJw h ,f?
a&G;aumufyrGJ mS tEdik &f wJh jynfol@ v$waf wmfu, kd pf m;vS,rf sm;[mvnf; &efuek +f rdK@
vnfacgirf mS &Sw d Jh *ENcD ef;rrSmpk+yD; a=ujimcsuf 1§90udk xkwjf yefcw Jh ,f? tJ'aD =ujimcsux f rJ mS
&ufaygi;f (30)twGi;f jynfol@vw $ af wmfac:ay;&ef e0w tpd;k &tm; awmif;qdx k m;ovdk
tif;pdeaf xmifxrJ mS &S=d uwJh Edik if aH &; tusO;f om;awGuvnf; tEdik &f ygwu D t
dk m%mv$aJ y;zdk@
tpmiwfcw H u
dk yf 0GJ if+yD; awmif;qdak ewJh tcsed f vnf;jzpfygw,f?
&efuek +f rdK@awmfrmS vnf;(999qkw d J@-uk;d oH;k vH;k ae@) 1990jynf/h pufwifbmv/
9&ufae@rmS vSyk &f mS ;rSw k ckjyKvkyzf @kd wyfO;D tzG@J rsm;uvnf; wyfveS f@xm;=uygw,f? 'Dvekd J@
(8888)ESpyf wfvnf (2)ESpjf ynfh tcrf;tem;rSm rEWav;+rdK@twGi;f oHCmawmfrsm;
qGr;f avmif;yGrJ mS ppftpd;k &u &uf&ufpufpuf ypfcwfErSd ef if;wma=umifh oHCmawmfawG&J@
a'go,rf;td;k [m ayguu f aGJ wmhr,fh tajctaeudk qdu k af &mufvmcJw
h ,f?
'ga}umifh e0wu vlzrf;yG}J uD;udk w+ydKifeuf pwifygawmhw,f?

wdr;f a&Smif+yD

(*)
usaemftzrf;rcH&rD wywfavmuftvdrk mS yJ +rd@k e,ftoD;oD;u vSyk &f mS ;=uwJh
tajccHynm ausmif;om;ausmif;olawGukd e0w ppfaxmufvrS ;f a&;awGu pwifzrf;qD;
wmawG jyKvkyaf eyg+yD? a'gykH +rdK@e,f/ '*H+k rdk@e,f/ Adv k w f axmif+rdK@e,fawGu
tajccHynmausmif;om;awG/ (999)vSyk &f mS ;rSu k dk OD;aqmifr,fh wyfO;D u&JabmfawG[m
usaemfwdk@t&ifow l dk@u tif;pdeo f ;D oef@ tusO;f axmifrmS a&muf&aSd ecJw h ,f? zrf;qD;rSak wG
rsm;vmwma=umifh usaemfwdk@uvnf; ud, k t
hf pDtpOfeJ@u, dk f vHjk cHKwJah e&mawGrmS cdak tmif;zdk@
ae&m&Sm}u&ygw,f?
tJ't D csed [ f m usaemfwdk@twGuf bk&m;w&m;t&dy[ f mvnf; vHjk cHKrSk r&Sad wmhygb;l ?
wpf&ufrmS usaemf a&Smifwrd ;f aeusjzpfwJh urm&Gwv f n
S ;f wef; *H;k qif;em;u tdrrf mS oGm;tdyf
cJyh gw,f? tJ'aD e@[m usaemftzrf;rcH&cif wpf&uftvdrk mS yJ jzpfygw,f? rSwrf w S &f &
usaemftyd rf t Jh rd rf mS (&uo)u ud+k zdK;(+zdK;rif;ode;f ) (,ck awmifial xmifrmS axmif'%f
(14)ESpu f scaH e&ol)eJ@ =unfjh rifaumvdyu f udo k ufaxG; wdk@eJ@ qHjk zpf=uygw,f?
ud+k zdK;u usaemfu h dk “rif;owdxm;aeOD;aemf/ &Jarmfx;l wa,muf aysmufaew,f
=um;w,f? rif;eJ@ aumawG@ jzpfao;ovm;”vdk@ar;ygw,f? usaemfvnf;
“rawG@b;l / wpfae&mrSmyJ yke;f aeovm;/ zrf;bJac:oGm;+yDvm; rodao;ygb;l ?
owif;=um;&if usaemfajymygrh ,f”
useG af wmf ajzvdu k af wmh ud+k zdKk ;uyJquf+yD; “armif&ifu h kd rEWav;u OD;a&0wu
awG@csivf dk@wJh pmvnf;ay;vdu k w
f ,f? zwf=unf+h yD; oGm;vdu k yf gO;D ”qd+k yD; pmudxk w
k af y;w,f?
pmuawmh rEWav;+rdK@ rSm(8888)ESpyf wfvnfae@u ppftpd;k &u &uf&ufpufpuf
owfjzwfcw Jh u Jh pd eP J@ yufouf+yD; usaemfu h kd tultnD awmif;xm;wJh pmyg?
pmudk tdwx f jJ yefxnf+h yD; tdr&f iS u f aus;G wJh 0ufacgi;f okwef @J xrif;udk usaemfwdk@
(3)OD;om; pm;aomuf=uygw,f? pm;aomuf+yD;tdyzf @kd ae&mtwGuf jyifqifwek ;f rSmyJ
tdr&f iS u f
“[J/h eifwdk@'t D rd rf mS tdyw f mpdwrf cs&bl;? tdref @J uyf&yfu bke;f }uD;ausmif;rSm
oGm;tdy?f igvu dk yf dk@ay;r,f? tJ'rD mS pdwcf s&w,f? reufus&ifawmh ausmif;xdik q f &mawmf
rEd;k cif igwdk@trd f jyefvmtdy=f u” qd+k yD; tdr&f iS v f yk of u l usaemfwdk@udk wzGzrG mS ygw,f?
“ausmcsp&mae&m wpfae&mvHjk cHK&if +yD;wmygyAJ sm” vdk@usaemfw@kd jyefajym+yD;
tdr&f iS jf zpfol vdu k yf dk@wJh tdref m;u bke}f uD;ausmif;rSm pwnf;csc=hJ uygw,f? tJ'D bke;f }uD;
ausmif;xJrmS vlprd ;f 0if&if atmfwwfvdk@ acG;awGxuf pdwcf sr&Sk w Sd Jh ief;awGarG;xm;w,f? tJ'D
wpfnawmh bke;f }uD;ausmif;rSm tdy+f yD; aemuf wae@ tm&k%q f rG ;f ruyfcif ausmif;wdu k u f ae
tomav; xvmcJ=h uw,f?
usaemfwdk@wnf;wJt h rd u f dk tdyaf &;r0ao;wJh rsuEf mS awGeJ@ 0ifomG ;wJt h cgrmS
wpftrd v f ;Hk rSm&Sw d Jh olawGtm;vH;k jyL;wl;+yJwrJ suEf mS awGeJ@ useG af wmfwdk@udk =unfah ew,f?
+yD;awmhrt S rd &f iS jf zpfou l
“eifwdk@ 'Dtrd u f rdk vm=ueJ@awmh? nu axmufvrS ;f a&;u owif; twdtus&xm;vdk@
eifwdk@udk vm&Smw,f? nu eifw@kd t0iftxGuyf /J axmufvrS ;f a&;awG/ &JawG/ &0wawG
wtdrv f ;Hk udk ydw&f mS =uwm? eifwdk@urkd aw@v G dk@ a'gy+G yD; tdrx f rJ mS tdyaf ewJh olawG
tm;vH;k udx k cdik ;f / olwdk@ppfzed yfawGe@J jcifaxmifawGudk uef+yD;&Sm=uav&J?h
owif;twdtus&+yD;rS eifwdk@urkd awG@wt hJ wGuf eifwdk@ b,fomG ;vnf;vdk@ar;w,f?
wpftrd v f ;Hk u b,forl S rvmbl;vdk@ ajzwmayg?h tJ'D awmhaxmufvrS ;f a&;u
rdvkd@uawmhumG / wpftrd v f ;Hk udzk rf;+yD; ta&cGcH mG jzpfr,fvdk@ used ;f w,f? aemuf+yD;
tdraf tmufaum/ tdraf emufaz;aum/ tdro f myg ae&mtESH@vu kd &f mS jyefw,f? owif;
twdtus&xm;&Jh om;eJ@vw G o f mG ;wm emw,fumG vdk@ajym+yD; rdvdk@ uawmh cifAsm;wdk@vnf;
rvG,b f ;l omrSwv f dk@ }udr;f +yD;jyefomG ;w,f” tdr&f iS jf zpfou l rsuEf mS rSm aoG;r&Sad wmhyJ
wkew f ek &f &D D ajymjyygw,f?
nutdyaf &;r0vkd@ 'DreufrmS wa&;avmuf jyeftyd rf ,fv@dk pOf;pm;xm;wJh pdwu f ;l udk
zsu+f yD; rsuEf mS udk uAsmuoDopf+yD; oH;k a,mufom; tjrefjyefxu G cf }hJ uygw,f?
vSn;f wef;a&mufawmh usaemfu ud+k zdK;eJ@ udo
k ufaxG;wdk@udk “cifAsm;wdk@vdk
acgi;f aqmif}uD;awGeJ@ aygi;f tdy&f if usaemfw@kd vb dk mrSr[kww f Jh tnw&aumifawGyg
axmifusaeygO;D r,f”vdk@ aemufvu kd af wmh ud+k zdK;u “a[haumif..rif;rarhygeJ@aemf?
vpfoif&h ifvpfawmh” vdk@jyefajym+yD; vrf;cGcJ }Jh uygw,f? vpfawmhvpfcsiaf yr,fh
csed ;f xm;wJu h pd aP wGu &Sad o;awmh OD;a&0weJ@ csed ;f xm;wJah e&mudo k mG ;zdk@ jyifvu dk yf gw,f?
wmarGbufrmS OD;&0weJ@ awG@+yD; q&mawmf tultnD awmif;xm;wJu h pd t P wGuf
tpDtpOfawG aqG;aEG;=uygw,f? wevFm ae@rmS jyefqzkH @kd tcsed ef @J ae&mjyefowfrw S +f yD;
usaemfjyefvmcJw h ,f?
tzrf;rcH&cif wpf&uftvdk
(C)
q&mawmfO;D a&0wqDu tjyefrmS awmh a'gy+kH rdK@e,fuoli,fcsi;f wpfa,mufjzpfwJh
ausm0f À &J@trd u f dk xGuv
f mcJyh gw,f? ausm0f À&Jh tdru f usaemf&h J@ pm;tdraf omuftrd f
qdvk nf;rrSm;bl;? ausm0f Àu pufrw kS uUovkd w
f ufciG &fh aeyg+yD? +yD;awmh q,fwef;
ausmif;om;awGudk t*Fvyd pf moifjyaewJh q&mwpfO;D jzpfovd/k Armhvil ,frsm;
tpnf;t&H;k (Avp)/ ,cif tm&Svil ,ftzG@J rS vli,facgi;f aqmifwpfO;D vnf;jzpf ygw,f?
olutoef@tjyef@ tvGe}f udKufyf gw,f? vluawmh tom;rJvd@k rD;jywf&ifomG ;
yJjrif&w,fvdk@ useG af wmfwdk@u aemufavh&ydS gw,f? olvrf;av#muf&if ycH;k udk wzufapmif;+yD;
av#mufwwfvdk@ usaemf wdk@u“z&dr”f vd@k ac:}uygw,f? axmifxaJ &mufawmh ausm0f Àu
(2)a,muf&ySd gw,f? oleJ@ aemufwa,muf u yJc;l uausm0f Àyg? oluakd wmh tm;vH;k u
z&drvf dk@ ac:+yD;/ aemufwpfa,mufuakd wmh yJc;l u ausm0f Àvdk@yaJ c:ygw,f?
wpfcgu axmifxrJ mS z&dru f dk taqmifr;Sl 0efxrf;wpfa,mufu ac:+yD; axmifeyH gw}f uD;rSm ol@
emrnfudk a&;wJt h cg “ausm0f e” vdk@pmvH;k aygi;f awmh olu q&m usaemfemrnfu “e}uD;ESpv f ;Hk qifh
aygi;f wJh %}uD;yg” vdk@jyefajymygw,f? 0efxrf;uvnf;&Su+f yD; igvnf;raygi;f wwfb;l ? “rif;emrnf
rif;zmom aygi;f ” vdk@jyefajymcJyh gw,f?
usaemf ausm0f Àtdru f adk &mufawmh ol@nrD jzpfol yyu “ausm0f Ànutdrjf yefrtdyb f ;l ” vdk@
ajymygw,f? 'Duae@ q,fwef;atmifpm&if; xGurf mS rdk@ rae@nuol@wynfh ausmif;om;av;awGeJ@
twlomG ;tdyw f ,fvdk@ qufajymygw,f? 'geJ@useG af wmfvnf; tJ'rD mS yJa&csKd ;/ t0wftpm;vJ+yD; ausm0f ÀeJ@
awG@csiaf o;wma=umifh oljyefvm&if 'Dae@ ae@vnf wpfem&Davmuf vSn;f wef; pH&yd +f idru f
vufzuf&nfqidk u f dk vmcJ@zdk@rmS +yD; a'gy&Hk Sd ausm0f Àtdru f ae jyefxu G cf J@ygw,f?
+rdK@xzJ ufuo dk mG ;zdk@ OD;wnfvu dk yf gw,f? usaemf &efuek +f rdK@ xJuadk &mufawmh vrf;30rSmaewJh
usaemhoil ,fcsi;f bke;f bke;f (bke;f jrifx h eG ;f ) &Jt
h rd u f dk OD;wnfvu dk yf gw,f? bke;f bke;f qdw k m oH;k a&mifjc,f
ausmif;om;vli,ftzGJ@uyg? ol@trd u f adk wmh +rdK@vnfacgiu f olyek Xf mecsKyfwpfcv k @dk usaemfwdk@u emrnf
ay;xm;ygw,f? bmjzpfvdk@ vnf;qdak wmh ol@trd u f ppftpd;k &udk qef@usiv f ySk &f mS ;aewJo h al wG awmfawmf
rsm;rsm; qHw k wfwaJh e&m wpfcjk zpfvdk@ygy?J
qHq k nf;zdk@ wifr[kwyf J ppfaxmufvrS ;f a&;&Jh '%fa=umifh ud, k f@trd u f , dk jf yefvdk@ r&awmhwJh
ae&mrJo h mG ;wJo h al wG twGuv f nf; ol@trd af &mufomG ;&ifawmh olwwfEidk o f I aus;G arG;{nfch w H wfygw,f?
usaemfwdk@vdk ausmif;om;awGudk olwdk@ro d m;pku ulncD w Jh ma=umifv h nf; e0w&Jh t+idK;}uD;udk ,ae@widk f
cHpm;ae&&Smav&J?h
useG af wmfbek ;f bke;f tdru f adk &mufawmh oltyd &f murxao;yJ ukwifay:rSm yd;k vd;k yufvuf tdyaf ysmf
aewke;f ygy?J 'gayr,fh {nfo h nfawGuawmh xH;k pHtwdik ;f ol@trd rf mS a&muf&aSd eygw,f? apmapmpD;pD;
a&mufaeoluawmh&uD;Q (nDaxG;cdik )f eJ@ udpk ed v f iSdk w
f k@d yjJ zpfygw,f? udpk ed vf iSdk u
f awG@awG@csi;f ...
“armif&ifwdk@ =um;+yD;+yD;vm;” vdk@ p+yD;ar;ygw,f? usaemfu“bmjzpfvdk@vnf;” vdk@ ar;vdu k f
ygw,f?
“om;n$eOf ;D eJ@ udak tmifxeG ;f wdk@udk nuw+ydKifeufxzJ rf;oGm;=uw,f?”
“[kwv f m;”
“[kww f ,f? nu 12em&DavmufrmS axmufvrS ;f a&;eJ@ ppfwyfu udak tmifxeG ;f eJ@om;n$eOf ;D wdk@ tdraf wGudk
wpfae&mpDc+GJ yD; w+ydKifwnf;zrf;oGm;=uw,f? udak tmifxeG ;f tdru f 0&rf;ygvm;/ zrf;0&ef;ryg&if rvdu k f
Edik b
f ;l vdk@ ajymvdk@ ol@trd ef J@ axmufvrS ;f a&;awGpum;rsm;=uao;w,f”
vdk@bek ;f bke;f uajymjyygw,f? usaemfuvnf; nuuseG af wmf&,f/ ud+k zdK;eJ@uo dk ufaxG;wdk@ qH=k uyH/k
usaemfwdk@o;Hk a,mufv;Hk uyfoaD v;vGwo f mG ;+yD; tzrf;rcHvu dk &f yHw
k dk@yu
Hk dk ajymjyvdu k yf gw,f? e0wu
(999)tH}k uGrSk@jzpfrmS pd;k vdk@ wyfO;D tzGJ@0ifawGudk ESrd ef if;zrf;qD;+yD;/ tckuseG af wmfwdk@ (Auo) ausmif;om;
awGuw dk pfcsed w
f nf;/ wpf+ydKifwnf;zrf;qD; vmwJah jcvSr;f yJvdk@ usaemfu xyfajymvdu k yf gw,f?

udpk ed v
f id_ u
f æ
'dk@wawGowd&&Sd aSd ezdk@ aumif;+yDaemf? ud, k vf nf;a&Smifawmhr,f?”
“rif;wdk@vnf;'D bke;f bke;f wdk@trd rf vm=u&if aumif;r,f”
vdk@ajymygw,f? ud&k uD;Q uawmh
“at;...tm;vH;k enf;enf;av;a&Smifae=u&if aumif;r,f”
vdk@0ifajym+yD; acsmif;wcsu[ f ef@ vdu k yf gw,f? ol@u=dk unf&h wm tat;rd+yD; acsmif;qd;k aewJyh yHk gy?J
armifbek ;f uawmh usaemfu h pdk ;dk &drwf ,fxifyg&?Jh
“a[haumif? igwdk@awG a':atmifp=k unfeJ@ tif;av;zufudk pnf;&k;H a&;qif;wke;f u tif;av;
azmifawmfO;D bk&m;u ab;tEW&m,fuif;&Si;f atmif ouFe;f pteDav;awGay;w,f? (tJ'o D uFe;f p
teDav;awGrmS a*gyutzG&J ;Hk &Jh wHqyd w f ;Hk av;awG &du k x
f m;wm owdxm;rdygw,f) rif;vnf; tEW&m,f
uif;atmifaqmifxm;ayg”h
qd+k yD;usaemfu h dk tJ'o D uFe;f pwpfck vufaqmifay;ygw,f? tJ'aD emuf usaemfvnf; tcsed f
r&Sad wmhvdk@ vSn;f wef;rSm tajccHynmausmif;awGu +rdK@e,fupdk m;vS,af wGeJ@ aqG;aEG;yG&J &Sd m csed ;f xm;wJh
ae&mudo k mG ;zdk@ ajymawmh tm;vH;k u useG af wmfudk roGm;zdk@ 0dik ;f wm;=uygw,f?
“a[haumif...rarhygeJ@aemf”
“tzrf;tqD;awG rsm;aew,f”
“tpnf;ta0;rvky&f if aumif;r,f”
“zsuv f u
dk .f ..roGm;ygeJ@”
0dik ;f +yD;wm;=uwJh toHawGudk vspv f sK&S+k yD; usaemf xGuv
f mcJw
h ,f? roGm;&ifrjzpfwJh udp&P aSd ewm
a=umifh tajccHynmausmif;om; ud, k pf m;vS,af wGeJ@ awG@zdk@ csed ;f qdx
k m;wJah e&mudk usaemfa&mufatmif
oGm;cJyh gw,f? 'Dwcg ausmif;om;awGeJ@ aqG;aEG;+yD;&if q&mawmfO;D a&0weJ@ rEWav;vdu k o
f mG ;r,fvdk@
vrf;rSm awG;vm;cJyh gw,f?
'gayr,fh usaemf&J@ pdwu f ;l awGudk e0w axmufvrS ;f a&;awGu vufO;D r_ &,lomG ;cJyh gw,f?

tcef;(2)

oajyrSm tzrf;cH&+yD
&+yD
(u)
'Dae@+rdK@ e,ftajccHynm ausmif;om;acgi;f aqmifawGe@J aqG;aEG;yGv J yk rf ,fh ae&mu &efuif;zufu
bke;f }uD;ausmif;wckrmS jzpfygw,f? tJ'ga=umifh ausmif;om;awG tpnf;ta0;vkyrf ,fh bke;f }uD;ausmif;eJ@
vSn;f wef;/ pH&yd +f idru f oajy vufbuf&nfqidk rf mS ae&mcG+J yD; csed ;f xm;ygw,f?
bke;f bke;f wdk@ awGtm;vH;k 0dik ;f wm;aewJ=h um;uyJ vSn;f wef;zufudk usaemfa&mufvmcJyh gw,f?
pH&yd +f idryf gvm;vdk@ um;py,f,m&Jh ar;oHa=umifh rSww f idk yf gw,fvdk@ajzvdu k +f yD; um;jywif;ayguu f ae wqifh
&efuek -f tif;pdev f rf;ray:u oajy vBu&f nfqidk x f uJ dk a0h0=J unfv h udk yf gw,f?
vli,fta,muf(20)ausmaf vmuf [dpk m;yG/J 'Dpm;yGaJ wGrmS toD;oD;xdik af e=uwmawG@&ygw,f?
usaemfvnf;um;ay:uqif;+yD; qdik x f u J pm;yG0J idk ;f wpfcrk mS 0ifxidk v f u dk yf gw,f? r*FvmawmifneG f@ +rdK@e,fu
,OfaxG;udak wG@awmh “&Jarmfx;l ta=umif; bm=um;ao;vJ” vdk@ar;vdu k yf gw,f? &Jarmfx;l tzrf;cH&a=umif;
,OfaxG;uajymygw,f? usaemfu“om;n$eOf ;D eJ@ udak tmifxeG ;f wdk@uadk wmh rae@nu tzrf;cHvu dk &f w,f?
igwdk@awmif uHaumif;vdk@ tzrf;rcH&wm”
tJ't D csed f rSmyJ qdik &f Jh b,feJ@nm toD;oD;uae axmufvrS ;f a&;awG/ &JawGqidk x f u J dk 0ifvm=u
ygw,f? “igwdk@vnf; jrefjrefajc&m azsmuf&atmif? tpnf;ta0; vkyrf ,fah e&m oGm;=updk@”
vdk@ajymzdk@tvkyrf mS yJ axmufvrS ;f a&;awGu qdik x f u J vlawGtm;vH;k udk emrnfawG vdu k af r;wmudk
awG@&ygw,f? qdik af &S@uv dk rS ;f =unfv h u dk af wmh wDt;D 11ppfum;wpD;/ &Jum;wpD;eJ@ [dik ;f vufum;wpD;wdk@
qdik yf w d &f yfxm;wm awG@&ygw,f? axmufvrS ;f a&;awGu pm;yGrJ mS xdik af eolawGudk rif;emrnf
b,fvadk c:vnf; vdk@ar;+yD; olwdk@ vufxJ rSmudik x f m;wJh pmtkyx f u J emrnfawGeJ@ wdu k pf pfaeygw,f?
ausmif;om;awmfawmfrsm;rsm;[m emrnf t&if;awGrajymyJ yg;pyfxJ awG@u&memrnfawGuadk jym=uvdk@
axmufvrS ;f a&;awG[m tjyeftvSef wa,mufcsi;f ppfaq;jyefw,f?
“rif;wdk@emrnfawG rSerf eS af jymaemf/ odvdk@uawmh em+yDomrSw?f xGuaf jy;r,fvdk@ vnf;r}udK;pm;eJ@?
rypf&b J ;l vdk@ xif&if xGuaf jy;=unfah yg”h
qd+k yD; axmufvrS ;f a&;awGu tqufrjywf +cdr;f ajcmufaeygw,f? jzpfysuaf ewJh tjzpftysuaf wGudk
qdik &f iS tf ygt0if ywf0ef;usiu f vlawGyg 0dik ;f tH=k unfah e}uygw,f? +yD;awmh oajy vufzuf&nf
qdik &f aJh b;uyf&u Jh tdr[ f m trsKd ;om;'Dru dk a&pDtzGJ@csKyf/ urm&Gw+f rdK@e,f&;Hk cGjJ zpfygw,f?
qdik jf yifyuae 0dik ;f =unfah eolawG wjznf;jznf; rsm;jym;vm+yD; “ausmif;om;awGuzdk rf;ae=uwm”
qdwk Jh avoHawG rsm;jym;qlnv H mcsed rf mS awmh axmufvrS ;f a&;wa,mufu olwdk@xu J tzGJ@acgi;f aqmifvdk@
xif&oludk “olwdk@awGudk b,fvv dk yk &f rvJq&m”vdk@ar;vdu k o f uH dk =um;vdu k yf gw,f? tJ'rD mS wif zrf;qD;rS&k Jh
acgi;f aqmifvyk o f ul ol@vufxu J pmtkyt f eDav;udk ydwv f u kd yf gw,f? +yD;awmh
“&Syk w f ,f? tukev f ;Hk um;ay:wif” vdk@trdef@ay;+yD; [dik ;f vwfum;ay:udk usaemftygt0if
ausmif;om;(30)cef@udk um;ay:wufcidk ;f ygw,f? +yDawmh tjyifzufu taygu0f rSm axmufvrS ;f a&;eJ@
&JawGu aoewfeJ@csed +f yD; &efuek w f uUov dk v f iSdk ef ,fxo J dk@ um;udk armif;oGm;cJ@ygw,f? usaemfwdk@ [dik ;f vwf
um;aemufrmS oHq;l }udK;acGeJ@ pufaoewfwifxm;wJh wDt;D 11 ppfum;wpD;vdu k yf gvmygw,f?
vSidk ef ,fajrxJudk a&mufawmh um;ay:uae wa,mufcsi;f qif;cdik ;f ygw,f? +yD;awmh wpfu, dk vf ;Hk
tESHh ppfaq;&SmazG+yD; ud, k af &;&mZ0ifawGudk pwifar;jref;ygawmhw,f? ausmif;om;awmfawmfrsm;rsm;u
olwdk@&eJh mrnfawGudk trSet f wdik ;f rajym}uwmawG@&ygw,f? usaemfvnf; tjcm;emrnfwckudk ajym+yD;
vdraf jymvdu k yf gw,f? 'gayr,fh useG af wmfv, G xf m;wJt h w d u f dk &SmazGcsed rf mS awmh uHq;dk pGmyJ 'dik , f m
&Dpmtkyx f uJ Edik if o H m; pdppfa&;u'fjym; xGuu f somG ;ygw,f?
'g rif;pdppfa&;u'fjym;r[kwv f m; vdk@ar;wma}umifh usaemfvnf; jiif;vdk@r&awmhygb;l ?
aemufawmh “rif;um;ay: jyefwuf” qdw k t Jh oH=um;vdk@ um;ay:uae acgi;f iHk@=unfv h u dk af wmh
&Jausmpf mG (uwH;k eJ@) jyefwufvmwmudk awG@&ygw,f?
olvnf; ol@&aJh usmif;om;u'fudk axmufvrS ;f a&;u awG@omG ;vdk@ um;ay:wufcidk ;f cH&wmyg?
usew f o Jh al wGuadk wmh emrnfvrd pf m ,l+yD;jyefvw $ af y;vdu k yf gw,f? &Jausmpf mG u Adv k w
f axmiftxu(2)u
ausmif;om;wpfO;D yg? Adv k wf axmif+rdK@e,fu tajccHynm ausmif;om;ud, k pf m;vS,f wpfO;D vnf;
jzpfygw,f? ol@tudjk zpfol udb k b}uD;(c) udrk if;atmif[m 1988ckEpS f ta&;tcif;umvu
a':atmifqef;pk=unf&Jh vHjk cHKa&;ud, k &l wJh oH;k a&mifjc,fausmif;om;tzGJ@u jzpfygw,f? 88 ta&;tcif;rSm
wufwufºuGºuG vSyk &f mS ;cJh vdk@ e0wppfaxmufvrS ;f a&;&Jh zrf;qD;rSu k cdk cH &Jh ygw,f?
tif;pde/f om,m0wDtusO;f axmifawGuae jyefvnfvw G af jrmufvm+yD; r=umcifrmS yJ olwdk@&Jh
rdbawGu &Jausmpf mG wdk@ nDtudEk pS af ,mufudk omoemhabmifu0dk ifapcJyh gw,f? olwdk@ nDtud(k 2)a,muf
oCFe;f pnf;omoemhabmif0ifwek ;f tpnf;ta0;wpfcrk mS Adv k wf axmif+rdK@e,fu ausmif;om;awGeJ@om
awG@&+yD; +rdK@e,fwm0efceH J@ rawG@awmh &Jausmpf mG ta=umif; ar;=unfch yJh gw,f?
oloCFe;f 0wfaewmudk od&awmh usaemf&,f/ w&kw}f uD;(c)wifa&$&,f ESpaf ,mufom;ol&w Sd b Jh ek ;f
}uD;ausmif;udv k u
dk o
f mG ;cJyh gw,f? +yD;awmh “&Jausmpf mG ? rif;r&Sv d dk@widk ;f eJ@ rif;wdk@+rdK@e,f tquftoG,jf ywf
aew,f? vSyk &f mS ;rSak wG&v Sd dk@ rif;wdk@ +rdK@e,frmS rif;r&Sv d dk@ rjzpfb;l ”ponfjzifh usaemfwdk@&Jh wdu k wf eG ;f rSak =umifh
&Jausmpf mG wpfa,muf &ufraphcifrmS yJ oCFe;f csw G cf yJh gw,f?
vl@abmifudk ul;ajymif;+yD; aemufwae@ ylyal EG;aEG;rSmyJ usaemfeJ@twl tzrf;ch&J wmyg?
(&Jausmpd mG [m 1990ckEpS rf mS usaemfwdk@eJ@ twlwal xmifusc+Jh yD;/ 1993 ckEpS rf mS vGw+f idr;f csr;f omcGiefh @J
jyefvnf vGwaf jrmufomG ;cJyh gw,f? jyifyrSm q,fwef; pmar;yGu J kd 0ifa&mufajzqdck +Jh yD;/ &efuek pf ufr_
wuUov dk uf dk wufciG &fh cJyh gw,f? 'gayr,fh &Jausmpf mG [m 1996ckEpS f 'DZifbm ausmif;om;tcGit fh a&;
vSyk &f mS ;rSrk mS wufwufºuGºuG yg0ifcw Jh ma=umifh axmufvrS ;f a&;&Jh zrf;qD;r_ udjk yefvnfccH &Jh +yD;
axmif'%f(19)ESpf csrw S f cHc&Jh ygw,f?)

ppfa=uma&;udk jzwfoef;pOf
(c)
usaemfeJ@ &Jausmpf mG udk zrf;qD;wifaqmifvmwJh [dik ;f vwfum;[m &efuek w f uUovdk v
f id_ ef ,fajr
ausmif;0if;xJutxGurf mS yJ usaemfwdk@(2)a,mufpvH;k acgi;f pGyaf wGeJ@ tpGycf v H u dk &f ygw,f? usaemfwdk@
udpk yG x
f m;wJh acgi;f pGyt
f jzL[m aoG;awGayusaH e+yD; vlwumudk &du k Ef uS x
f m;rSe;f odomvSygw,f? av#mf
zGwx f m;jcif; r&Sw
d ma=umifh acgi;f pGw&f t
Jh eH@[m tifrwefudk qd;k &Gm;vGe;f ygw,f?
usaemfwdk@udk wifaqmifvmwJu h m;u [dak uG@/ 'DauG@eJ@ vrf;udrk rSwrf Ed idk af tmif armif;aewmudk
owdxm;rdygw,f? tcsed t f awmf=um armif;vm+yD; r=umcifrmS yJ um;udpk uf&yfvu dk uf m um;ay:uae
usaemfwdk@udk qif;cdik ;f ygw,f? yg;pyfu ae+yD;awmhvnf;
“ausm.f ..ausm”f
“cG...cGxm;”
“av;zufuek ;f oGm;” qd+k yD; qufwu dk af tmf[pf ygw,f? quf+yD;awmh usaemfwdk@udk “acgi;f
wdu k rf rd ,f? tay:rSmwef;&Sw d ,f? iHk@iHk@.. cg;uke;f +yD;oGm;” vdk@ajymaeayr,fh usaemfwdk@udk trdef@ay;aewJh
axmufvrS ;f a&;&Jt h oHuawmh usaemfwdk@&t Jh ay:ydik ;f u vmaewmqdw k m usaemf &dyrf v d udk yf gw,f?
um;ay:uae atmufa&mufawmh usaemfeJ@ &Jausmpf mG wdk@ tcef;cG+J yD; csKyfxm;vdu k yf gw,f? usaemf
a&mufaewJt h cef;u arSmifrv J eG ;f +yD; bmrSrjrif&wma=umifh xdik &f rvd/k x&rvdk jzpfaeygw,f? tJ't D csed rf mS
tcef;xJudk axmufvrS ;f a&;wa,muf 0ifvm+yD;
“acgi;f pGwu f rdk csw G ef J@aemf? csw G v f dk@uawmh romay:+yDomrSw”f
vdk@}udr;f armif;+yD; jyefxu G o f mG ;ygw,f? 'gayr,fh usaemfa&mufaewJh vuf&aSd e&mudk avhvm
zdk@twGuf acgi;f pGyu f edk nf;enf; r+yD; atmufuidk Hk@=unfv h udk af wmh =urf;jyifrmS uGy+f ypfav;wck cif;xm;
wmudk awG@&ygw,f?
tJ'D uGyjf ypfav;&Jh ab;rSm vrf;av#mufzdk@twGuf 1 ayausmaf vmuf&w Sd wJh rH wH vif; usO;f usO;f
av;wpfc&k ySd gw,f? quf+yD;tay:udak rmh=unfv h u dk af wmh vlwufzdk@ rrSED idk af vmufwJh ae&mavmufrmS
1ayywfvnf&w Sd Jh oHZumwpfcsyef J@ vkyx f m;wJh av0ifayguw f ckudk awG@&ygw,f?
usew f mawGuawmh tkwef &H aH wG csn;f oufoufygy?J rdepfyidk ;f avmuft=umrSmyJ wHcg;zGio fh =H um;&
+yD;/ tcef;xJudk wpfa,muf0ifvmygw,f? uGyyf pfay:rSmacgi;f pGyef J@ usaemfxidk w f mudk awG@omG ;awmh
“rif;udb k ,fox l idk cf idk ;f vdk@v”J vdk@ar;+yD;usaemfh &ifbwfudk vufo;D eJ@ wpfcsuf qifx h ;dk vdu k yf gw,f? +yD;awmh
“'Dtwdik ;f rwfwyf&yfae? igaemufwacguf jyef0ifvmvdk@ xdik af ewmawG@&if 'Dx h ufyedk mr,f?”
ajym+yD; jyefxu G o f mG ;ygw,f?
r}umcifrmS yJ aemufxuf toH&iS w f pfa,muf xyfa&mufvm+yD;
“a[haumif? nurif;b,frmS tdyo f vJ” qd+k yD; par;w,f?
“nu vSn;f wef;*H;k qif;u......... wdk@trd rf mS tdyyf gw,f”
“rif;rvdref J@? yg;ydw&f u dk v f u dk rf ,f? igwdk@un dk mzdk@ pdwrf ul;eJ@? tJ'n D u igwdk@ vSn;f wef;rSm
vm&Smw,f? rif;ajymwJt h rd yf ?J r&Sb d ;l ?”
“wu,fyg? nu vSn;f wef;tdrrf mS yJ tdyw f myg”
“uJ..xm;vdu k yf g? nu vSn;f wef;rSm tdyw f ,fq&dk if +zdK;rif;odr;f tckb,frmS vJ?”
“usaemfrodb;l ? usaemf zmom wpfa,mufwnf;aewmyg?”
“uJ...aumif;+yD? nuvSn;f wef;rSm tdyw f ,fq&dk if b,frmS tdyw f mvJ? b,foal wGeJ@ tdyw f mvJ”
“r......... wdk@&Jh *H;k qif;utdref J@ uyf&yfu bke;f }uD;ausmif;rSmtdyw f myg? ud+k zdK;eJ@ oufaxG;wdk@
vnf;ygygw,f?”
“bke;f }uD;u rif;wdk@uv dk ufcx H m;wJo h abmayg”h
“r[kwyf gb;l ? ausmif;xdik b f ek ;f }uD;rodatmif nzuf q&mawmf}udr;f aewJh tcsed u f srS
0iftyd w f myg? reuf q&mawmf tm&k%f qGr;f rpm;cif ausmif;wdu k u
f xGuyf gw,f”
“nu +zdK;rif;ode;f eJ@ oufaxG;u rif;eJ@ twlwt l yd w f ,fqadk wmh rif;eJ@tquftoG,&f rSd mS yJ”
“'DaumifawGb,frmS tdyw f ,fqw dk m rif;odrmS yJ”
“rodygb;l ? rae@nu rxifrw S yf J qHrk =d uwmyg”
“a[haumifrvdref J@? [m... 'Daumifemawmhr,f? igwdk@rmS tcsed o f yd rf &Sb d ;l ? a[haumifawG?
'Daumifu h dk yHpk aH y;vdu k pf rf;? 'Daumifpum;ajymwJh yHpk u H ydk g r}udKufb;l ? Av}uD;udak c:vdu k ?f 'DrmS yHpk H
armif;&r,fah umif wpfaumifa&mufae+yDvkd@? igjyefvmvdk@ tajzr&ao;&if 'Daumifaum/ rif;wdk@yg
em+yDomrSwaf yawmh”
ajymqd+k yD; toH&iS f aysmufomG ;ygw,f? aemufawmh avoHcyfrmrmeJ@ toH&iS w f pfO;D xyfay:vmyg
w,f? olwdk@ajymaewJh Av}uD;qdw k myJ jzpfr,fvdk@ usaemfawG;rdygw,f?
“a[haumif”
qdwk t Jh oH}uD;ay:vm+yD; usaemfcE<mud, k u
f dk wGe;f vku d w f t
Jh wGuf wcsu, f idk xf u G of mG ;ygw,f?
+yD;awmh
“igwdk@ujdk y\emr&SmeJ@? ar;wmrSerf eS af jz/ rajzvdk@ txufu qlvmvdk@&&Sd if igwdk@yt J vky&f ySk wf ,f?
rif;rSerf eS uf efuefajym&if ckvrdk if;eJ@ig awG@p&mta=umif;r&Sb d ;l ? tjcm;aumifawGu rif;vdjk y\emr&Smbl;/
at;at;aq;aq;yJ ajzoGm;wm? acgi;f rrmeJ@/ acgi;f rm&if cGyJ pfr,f/ =um;vm;”
“useG af wmfreS rf eS u f efuefajzwmyJ/ rodwmudrk odb;l vdk@ ajymwmyJ”
“-D;/ rSerf eS u f efuefajymwmvm;? rif;rSerf eS u f efuefrajymvdk@ igvm&wm”
ajymajymqdq k u
dk saemfh rsuEf mS udk vufo;D rsm; tqufrjywfypfoiG ;f wmudk &kww f &uf
cHvu dk &f w,f? usaemfrh suEf mS eJ@ wud, k v f ;Hk udk tkwef &H eH J@ zduyfxm;+yD;
“a[haumif/ rif;aumifawG &Sw d aJh e&mudk trSeaf jymrvm;/ rajymbl;vm;”
qd+k yD;ar;ygw,f? tJ't D csed rf mS yJ aemufxyf toH&iS w f a,muf eHab;uaeay:vm+y;D
“a[haumifawG/ 'Davmufxrd vkyyf geJ@umG / 'DaumifarmaerSmayhg/ nDav;uvnf; tudw k dk@
qDuar;wJh ar;cGe;f awGudk vdrv f rd rf mrmeJ@ ajzvdu k yf gumG / trSet f rSet f wdik ;f ayg?h tcsed =f umvm&if
rif;tom;emvdrrfh ,f? rif;wdk@&EJh idk if aH &;q&m}uD;awG ud, k w f idk f jymqif;oGm;wJh a&=unftidk q f w dk mrif;
=um;zl;rSm ayg/h igwdk@Eidk if aH wmfrmS rjzpfoifw h mawG rjzpf&atmif wm;qD;zdk@wm0ef&w Sd ,f? igwdk@u
rif;udak umif;aumif; rGerf eG af r;ae&if aumif;aumif;rGerf eG af jzvdu k af yg/h [kw+f yDvm;? tck
+zdK;rif;ode;f b,frmS vJ/ tjcm;tzGJ@ 0ifawGaum b,frmS vJ”
“.........”
“rif;wdk@eJ@ wpfzGJ@xyJ /J rif;odygw,f? rSerf eS af jymvdu k yf g? tom;tem rcHprf;ygeJ@” avoH aysmah ysmh
av;eJ@ qufajymygw,f?
“ud+k zdK;eJ@tjcm;olawGb,frmS &Sw d ,fqw dk m usaemfrodygb;l ? cifAsm;wdk@tckvdk usaemfwdk@udk zrf;
aewmawG=um;vdk@ vHjk cHKwJah e&mrSm olwdk@tpDtpOfeJ@ olwdk@yek ;f atmif;aerSmyJ”
usaemf&h Jh jyefvnftajzay;wmudk vufrcHEidk =f uwJt h wGuf toH&iS w f a,mufu
“rif;udx k ;dk xm;wmrrSwrf ad o;bl;vm;? a[haumif/ rif;ighub dk maumifatmufarhaevdk@v?J
acG;rom;/ 'Dvydk pHk rH sKd ;r&bl;uG/ 'Dvt dk csKd ;rsKd ; vmcsKd ;vdk@ r&bl;? rif;avmufuawmh taysmah ygu h mG ”
toHawGcsucf si;f qla0wufomG ;ygw,f?
“a[haumif/ 'l;auG;/ ajcudck /GJ ajczsm;axmuf/ vufajrmufxm;prf;”
“'Davmufawmifrajymcsiw f aJh umif/ opPm&Sw d ,fayg/h at;... rif;eJ@igawG@=uao;wmayg?h
&du
k af e&if; t&S;dk &mxifaeOD;r,f? rif;wdk@aooGm;vdk@ bDbpD D ruvdk@ ukvor*~ udyk w J idk wf idk f apmuf *&kr
pdu
k b f ;l uG/ bmatmufarhaevdk@v/J rif;igtckajymxm;wJh yHpk t H aetxm;u aeajymif;vm&if igudk tqd;k
rqdek J@aemf”
yxru avoHaysmah ysmeh J@ wpfa,mufu usaemfah b;uae+yD;
“nDav;&m/ 'kurQ cHprf;ygeJ@/ rif;wdk@val wGb,frmS &SEd idk o f vJ/ uJ'n D aum b,frmS tdyEf idk rf vJ”
“.........”
“rif;txifajym=unfph rf;uGm/ rif;wdk@rae@nu tdycf w Jh aJh e&mrSmaum &SEd idk rf vm;/ +yD;awmh ckcsed rf if;
wdk@tzGJ@awGb,frmS pkpnf;Edik rf vJ”
aemufxyftoH&iS w f a,mufu...
“a[haumif/ acgi;f rmzdk@ r}udK;pm;eJ@/ rif;wdk@tzG@J 0ifawG awmfawmfrsm;rsm; rd+yD;ae+yD/ 'Daumif
awGajymvdk@ rif;udzk rf;Edik w f m/ opPm&Srd aeprf;ygeJ@umG / rif;rajymvnf;olwdk@uajymrSmyJ/ 'Dawmh rif;tom;
temcHraeeJ@/ rae@nuae&mrSm&SEd idk af o;vm;/ tcsed o f yd rf &Sbd ;l / jrefjrefajymuGm”
“useG af wmfww d u d sus rajymEdik b f ;l ? rae@nu vSn;f wef;rSmzrf;qD;wmawGvyk w f m a=umifh
rae@nuae&mrSm b,fenf;eJ@rS jyefrtdyEf idk yf gb;l ? olwdk@b,frmS &Sw d ,fqw dk mvnf; usaemfrcef@reS ;f
wwfygb;l ”
usaemftajzt+yD;rSm 'DaumifawG ,rf;yHrk ;D usjzpfomG ;w,f?
“rat-d;k / 'Davmufacgi;f rmwJah umif”
ajymajymqdq k ydk J ajcaxmufawGeJ@ usaemfu h dk 0kid ;f uef=uygw,f? 'l;auG;/ ajccGx J m;wJh taetxm;eJ@
yJ =urf;jyifay: usaemfyv Hk u J somG ;ygw,f? 'Dvydk pHk yH suo f mG ;wJt h wGuf
“[m... [m'DaumifypHk yH suo f mG ;+yD/ &du k pf rf;/ &du k pf rf;” qd+k yD &du k o f aH wGr=um;&yJ usaemfh
ausmuke;f / rsuEf mS rsm;eJ@ &ifbufudk vufo;D eJ@ xd;k wmudk qufwu dk f cHpm;&jyefygw,f? vufo;D
awGrsuEf mS udk c%c% a&mufvmwma=umifh emusirf eSk Jh vufjzifu h mvdu k rf yd gw,f?
vufeJ@ umwma=umif.h ..
“bmtumtuG,f vkyw f mvnf;/ rif;uigwdk@udk pdeaf c:wmvm;/ [kwv f m;/ rif;vufudk
aemufjyefypfvu dk pf rf;”
vdk@q+dk yD; usaemfrh suEf mS udk vufo;D eJ@ qufx;dk =uygw,f? 0if+yD;xd;k ESuaf ewJh tcsed rf mS vnf; olwdk@
yg;pyfuae+yD; rat/ ESr eJ@widk ;f +yD;qJa&;wdik ;f xGmjyefw,f? rSerf eS af jymrvm;/ rajymbl;vm;vkd@vnf;
w&Hrvyfar;aejyefw,f? olwdk@awG usaemfu h dk pdwaf useyfavmufatmif xd;k ESu+f yD;wJt h csed uf srS toHwck
xyf0ifvmygw,f?
“nDav;/ rif;oli,fcsi;f awG rae@nuae&mrSm 'Dn&SEd idk Of ;D rvm;”
emusirf 'Sk %f&ma=umifah &m/ armyrf;wma=umifyh g usaemfbmrSjyefrajymEdik af wmhyJ acgi;f udk
iHk@jyvdu k yf gw,f? jiif;qefzdk@usaemfrh mS cGet f m;awGoyd rf useaf wmh...
“at;...'Dvrkd aS yg/h rif;tapm}uD;uwnf;uajym&if 'Dvadk wmifx;kd ESucf &H rSm r[kwb f ;l ”
vdk@bjk ywfjywfajymqd+k yD; olwdk@tm;vH;k tcef;jyifzufudk xGuo f mG ;=uygw,f? 0ke;f ueJ wHcg;ydwf
oHudk =um;vdu k &f awmh oufjyif;wckudk csvu dk rf yd gw,f? aemufxyf(10)rdepfavmuf t=umrSm usaemfh
tcef;qDudk OD;wnfvmaewJh ajcoHawGudk owdxm; =um;vdu k &f ygw,f? xifwt Jh wdik ;f yJ usaemft h cef;
wHcg;udk vmzGiyfh gw,f? apmapmuvdk rjzpfatmif uAsmuoDyJ rufwyf&yf aevdu k yf gw,f? wHcg;yGio fh mG ;+yD;
toHwck xGuaf y:vmygw,f?
“bmvJ...rif;u rwfwyf&yf+yD; xGuaf jy;zdk@ }uHaewmvm;”
qd+k yD; ueOD; ppGypf yGJ gawmhw,f? +yD;awmh “rif;tuscFD sw G pf rf;” qd+k yD; usaemfu h dk t0wftpm;awG
csw G cf idk ;f ygw,f? +yD;awmh vHck snu f vdk nf; csw G cf idk ;f jyefygw,f? bmawGvyk Of ;D rvJqw dk m rcef@reS ;f rd ao;yg?
'gayr,fh usaemfah cgi;f rSmpGyx f m;wJh acgi;f pGyu f adk wmh rcsw G cf idk ;f ygb;l ? t0wfawGcsw G +f yD;awmh ar;cGe;f awG
par;ygawmhw,f?

“rif;taz...emrnf”
usaemfh t0wftpm;awG jyef0wfvdk@ &+yDajymygw,f? usaemft h usaFD wG jyef0wf+yD;csed rf mS
usaemfeh mrnf/ usaemft h az emrnf/ usaemft h oufygwJh opfom;qdik ;f bkw&f n S f wpfcu k dk
udik x
f m;cdik ;f ygw,f? aemufrS usaemfah cgi;f u acgi;f pGyu f cdk sw
G zf dk@ trdef@ay;ygw,f? usaemfvnf;
acgi;f pGyu
f cdk sw
G /f olwdk@ udik cf idk ;f wJh qdik ;f bkwu
f dk &ifbufem;rSm udik +f yD;"gwyf Hk t&du
k cf &H ygw,f? "gwyf u Hk dk
a&Sw
h nfw
h nf/h ab;wdu
k /f b,fnmeJ@ aemufausm pHak eatmif&u
dk +f yD; acgi;f pGyuf dk jyefpyG cf idk ;f ygw,f? +yD;awmh
usaemft
h cef;xJuae xGuo f mG ;
=uygw,f?
'Dvl xGuof mG ;+yD; awmfawmf=umonftxd wpfO;D wa,mufrS ay:rvmawmhyg?
noef;acgiaf vmufrmS usaemfudk xm;wJt h cef;&J@ tay:wnfw h nfu h vufEySd pf uf &du k af eoH
wpfazsmufazsmufudk twdik ;f om; =um;ae&ygw,f?

eH&aH wGay:u aºuG;a=umfoaH wG


(*)
wdwq f wd af ewJh ppfa=uma&; pcef;}uD;a&Sh udk um;wpD;D xd;k qdu k o f H =um;vdu k &f ygw,f? b,fol
rsm; ygvmOD;rSmvJvdk@ awG;aewke;f rSmyJ usaemfu h adk c:vmwke;f utwdik ;f
“cG/ ausm/f uke;f ” qdwk t Jh oHawG=um;&awmh aemufxyfzrf;qD;vmrSe;f
usaemfov d u dk yf gw,f?c%t=umrSmyJ usaemf ,Ofyg;ae}utoHwckjzpfwJh acsmif;qd;k oH}uD;udk
=um;vdu k &f awmh ud&k uQ;D (nDaxG;cdik )f udk 'DaumifawG zrf;ac:vmrSe;f usaemf odvu dk yf gw,f? +yD;awmh
usaemft h cef;xJudk axmufvrS ;f a&;awG 0ifvm+yD; bmrajym/ nmrajymeJ@qq J +dk yD; 0dik ;f aqmifu h ef =uygw,f?
'Dwcgawmh usaemfu h dk yHpk aH wGbmawGrvkycf idk ;f ? bmrSrar;jref;ao;yJ ay:wif}uD; xd;k }udw=f uwmyg?
olwdk@&Jh yg;pyfuae+yD;awmhvnf;
“apmufwvGaJ wGajymwJah umif/ vl}uD;awGuo dk ufouf tcsed u f ek +f yD; tvky&f ySk af tmif vkyw f Jh
taumif? rif;ajymwJah e&mrSm-D;awmifrrS &Sb d ;l ”
“at; olwdk@urdk zrf;rd&if rif;udyk +dk yD; axmifcsypfr,frw S ?f rif;eJ@aemufrS at;at;aq;aq; awG@=u
ao;wmaygu h mG / rif;vdrzf dk@ pOf;pm; xm;vdu k Of ;D ” vdk@ajymqd+k yD; jyefxu G o
f mG ;=uygw,f? tjcm;
ab;cef;aw/GuolawGudk ac:xkww f t Jh oHawG ppfar;aewJh toHawGa=umifh tdyzf dk@rjzpfEidk af wmhwma}umifh
em;pGiafh evdu k yf gw,f?
aq;wuUov dk af usmif;om;or*~eJ@ yufouf+yD; tjyeftvSef ajymqdak e=uwJ o h m;n$ef@O;D &Jh toHudk
=um;vdu k &f ygw,f? aemuf
“usaemf rvkyb f ;l / usaemfrodb;l / rodwmudk rodb;l vdk@ ajzwmyJ” qd+k yD; toHeuf}uD;eJ@ jiif;qdo k H
ukvm;xdik u f u dk efonft h oH/ pm;yGcJ u Hk x
dk ok nft h oHrsm;eJ@ &Jarmfx;l &Jh toHoo Jh u Jh =dk um;vdu k &f ygw,f?
useG af wmftvSnafh um b,fawmha&mufrvJ vdk@awG;+yD; pOf;pm;aevdu k yf gw,f?
tJ't D csed rf mS tcef;axmifw h pfcq k u D “a[haumifuv k m;..acG;rom;/ rif;wdk@uv k m;awGeJ@ Armjynf
Edik if aH &;bmqdik v f dk@v”J qd+k yD;axmufvrS ;f a&;&Jh qJqo dk /H udak tmifxeG ;f &Jh jyefvnfjiif;qdk
oHrsm;xGuaf y:vmygw,f? tJ'n D uawmh vwfwavm tzrf;cHxm;&wJh usaemf/ ud&k uQ;D eJ@ &Jausmpf mG wdk@udk
zrf;qD;zdk@ aemufxyf useaf o;wJo h al wG&ESd idk rf ,fh ae&mudo k m ar;jref;+yD; aemufxyfppfaq;r_awG bmawGrS
qufrvkyaf wmhyg?
ppfaq;r_ jyKvkyw f t Jh cgwidk ;f vnf; ae@cif;zuf}uD;yJ jyKvkyw f mawmh r[kwyf g? rsm;aom
tm;jzifh nzufrmS csn;f jyKvkyw f mrsm;ygw,f? wcgw&H nzufppfaq;xm;vdk@ ae@zufrmS wa&;avmuf
tdyaf ecsed rf mS yJ twif;&du k yf w k pf pfaq;wmvnf; &Sydk gw,f? &uftenf;i,f=um vmwJt h cgrmS
yifyef;EGr;f e,fr'_ %f/ tdyaf &;ysurf '_ %fawG qufwu dk cf pH m;vm&awmh axmufvrS ;f a&;uolwdk@udk
rxDrjJh rifvyk w f ,fq+dk yD; usaemfupdk yG pf yGJ gw,f?
ppfaq;r_awG jyKvkyw f idk ;f vnf; 'l;auG;/ ajccG/J vufajrmuf+yD; ppfaq;wmyg? tJ'v D dk yHpk rH sKd ;eJ@
(1)em&Davmuf =umvmawmh ajcawG/ vufawG anmif;udu k +f yD; wqwfqwfwek v f mygw,f?
'guadk xmufvrS ;f a&;u “yHpk rH ysuef J@aemf/ ysu&f ifaor,f”vdk@ +cdr;f ajcmufygw,f? wpf}udrrf mS tJ'v D dk
taetxm;rsKd ;udk cHEidk &f nfr&Sad wmhvdk@ Ake;f ueJ +ydKvJomG ;cJyh gw,f? tJ't D cgrmS axmufvrS ;f a&;u
“rif;yifyef;aerSmayg/h uJuJ awmf+yD/ yHpk aH jymif;r,f” qd+k yD; ausmufp&pfi,fav;awGudk
wrefwvif;=urf;jyifrmS csxm;+yD; tJ't D ay:rSm usaemfu h dk 'l;axmufcidk ;f ygw,f? 'l;axmuf
xdik cf idk ;f xm;&if;u yJ “rif;anmif;aerSmayg”h vdk@q+dk yD; usaemfu h dk vufawG ajrSmufcidk ;f xm;ygw,f?
ausmufp&pfcaJ wGay:rSm 'l;axmuf&wJh a0'em[m tifrwefru S dk qd;k &Gm;vGe;f vSygw,f? 'gah =umifh
tJ''D %fudk qufjyD;onf;rcH Edik w f ma=umifh yxr yHpk t H wdik ;f 'l;auG;/ ajcaxmufcGJ taetxm;udk
jyefa&mufomG ;ygw,f? usaemf wcsuo f wdxm;rdwmuawmh usaemfu h dk ppfaq;r_awG jyKvkyaf ewJh tcgrmS yJ
usaemft h cef;xJu tkwef &H H ab;ywfywfvnfrmS a&;xm;wJh pmawGuadk wG@&ygw,f?
tJ'pD mawGuzdk wf=unfah wmh tzrf;tqD;cH&+yD; axmifusomG ;wJh usaemfw h dk@xuf t&ifu
ausmif;om;awG&Jh emrnf/ olwdk@yg0ifcw Jh hJ v_y&f mS ;cJw h Jh or*~/ tzG@J tpnf;/ +yD;awmh olwdk@ aexdik o f mG ;cJwh Jh
&ufpaGJ wGudk wmvDcsKd ;ovdrk sKd ; rSwo f m;xm;wmawGuv dk nf; awG@&ygw,f? wmvDjcpfwaJh e&mrSm
wpfcsKd @u(14)acsmif; jcpfw,f? wpfcsKd @u(7)acsmif;yJjcpfxm;+yD; qufjcpfxm;wmawmh rawG@&awmhyg?
olwdk@b,fa&mufomG ;vJ/ axmifusomG ;wmvm;/ usaemftwGuf pOf;pm;p&mjzpfvmygw,f?
aocsmwm wckuawmh 'Dtcef;xJrmS trsm;qH;k (7)&ufyJ xm;w,fqw dk m a&Su h wmvDjcpfxm;wJyh pHk u H dk
=unf&h if odomygw,f?
wcdsK@pmom;awGudk usaemf av#mufzwf=unfrh yd gw,f?
“acG;awGuwdk@ausmif;om;awGudk udu k w f memw,f”
“ig@ut kd ukeaf jym&if jyefvw $ rf ,fajym+yD; tckxt d rd jf yefrydk@ao;bl;...”
“'Dtcef;xJa&mufwo Jh rl eS of r# axmifus+yDomrSw”f
“7 &uf&o Sd mG ;+yD”
“tdrjf yefcsib f .D ..”
“ig.OD;acgi;f onf aoG;csi;f csi;f eDeaD eygap? n$wu f m;rn$w”f ‘olwdk@pum;ud, k +Hk yD;av#mufrajymeJ@”
“tar@uo dk wd&w,f...”
“'Dtcef;u bk&m;awmifru,fEidk b f ;l ? qkrawmif;eJ@oil ,fcsi;f ’pmvH;k awG[m ao;i,fvjS yD;
tkwef &H rH mS tkwef cD /J uvpftc|e/f yiftyftc|eaf wGeJ@S xH;k okwx f m;wJeh &H rH mS xGi;f +yD; a&;xm;wmyg?
axmufvrS ;f a&;awGu 'Dtcef;xJu pmawGudk rjrif=uwmvm;/ rjrifcsiaf ,mifyJ aqmifae=uwmvm;/
zsuyf pfzdk@yo J wl dk@awG tcsed rf &=uwmvm; usaemf rajymwwfawmhyg?
bmyJajymajym ppfa=uma&;pcef;xJrmS 'Dtwdik ;f &Sad eygw,f? usaemfvnf; t&ifwek ;f u
ausmif;om; awGenf;wl usaemfeh mrnfeJ@ usaemfvyk u f idk w f Jh tzGJ@tpnf;&Jt h rnfudk usaemfaewJh
ppfa=uma&; pcef;xJu eH&w H ckrmS aevif;(t.u.o)vdk@a&;xd;k cJ@ygw,f?
tjcm;tcef;awGudk ppfaq;wJt h csed rf mS yJ usaemfeh ab;utcef;u“aygupf / yjcKyfxu J taumifudk
,lcpJh rf;/ 'Daumif aumif;aumif;rajzcsib f ;l ” vdk@ajym+yD;odyrf =umcifrmS yJ &Jarmfx;l tcef;xJu
a=umufvef@w=um; atmf[pfou H dk =um;vdu k &f ygw,f?
usaemfvnf; wud, k v f ;Hk qwfueJ wkeo f mG ;ygw,f? yjcKyfxu J taumifqw dk m
bmaumifreS ;f vnf; rodygb;l ? +yD;awmh ud, k t fh vSnv fh nf; b,fawmha&mufrvJq+dk yD; awG;aerdum
aovdu k cf sipf wd f ay:vm ygawmhw,f? usaemfq&dk if bk&m;udk t}udr}f udrf w+yD; qkawmif;aerdygw,f?
jrefjrefvw G af jrmufygapqdw k Jh qkrsKd ;awmhr[kwb f ;l ? axmifjrefjrefydk@ ygapvdk@yJ qkawmif;rdygw,f? axmifuydk dk@
vduk &f if axmufvrS ;f a&;&Jh trsKd ;rsKd ; nSi;f yrf;ESyd pf ufaewJh vufu vGwaf jrmufrmS rdk@ygy?J usaemf&h Jh
vuf&t Sd aetxm;eJ@q&dk if jyefrvGwzf dk@ &mE_e;f ayguf aocsmaeygw,f?
tdro f mxJuaomufa&
(C)
usaemfudk p+yD;ppfaq;awmh usaemft h cef;uae oD;oef@ tcef;xJudk ac:oGm;ygw,f? +yD;awmh
usaemfu h dk p+yD;ppfaq;ygw,f?
“rif;u rif;tdrrf mS rtdyaf wmh b,frmS oGm;tdyw f mvJ/ b,ftrd af wGu rif;udv k ufcx H m;ovJ”
usaemfvnf;ud, k ufh udk ,fwifxm;cJw h Jh aus;Zl;&Sif xrif;&Siaf wGudk 'kuaQ &mufapr,fh tjzpfrsKd ;
ra&mufapzdk@ twGuf olwdk@ar;wJah r;cGe;f udk owdxm; ajzqd+k yD; rEWav;eJ@ &efuek +f rdK@u bke;f }uD; ausmif;awG
rSmcdu k yf aexdik cf &Jh w,fvdk@ jyefajzqdck yJh gw,f? tJ'rD mS owdjyKrdwm wpfcu k awmh axmufvrS ;f a&;awG[m
pHpk rf;ppfaq;rSw k pfck vkyw f t Jh cgwidk ;f olwdk@&Jh tpGr;f tpeJ@bmrS pHpk rf;xm;wmr&Syd J usaemfwdk@&Jh
xGuq f cdk suaf wGuo dk m tomav;rSw+f yD; +cdr;f ajcmuf/ [de;f a[muf+yD;rS vku d af &;om; rSww f rf;vkyw f mudk
omawG@&ygw,f?
'gtjyif jyifyrSm usaemfwdk@wawG vSyk &f mS ;r_awG twlwl jyKvkycf =Jh uwJh &JabmfawG wcsed w f nf;/
wpf+ydKifwnf;rSm tzrf;tqD;cH&wJt h cgrsKd ;rSm qdv k dk@&&Sd if xGuq f cdk suaf wG rwlnw D Jh xGuq f rdk r_ sKd ;awG &Scd &Jh if
usaemfwdk@&Jh vdrv f nfr_uay:oGm;+yD; jyefvnfppfaq;wmawG/ &du k Ef u
S w f mawG jyKvkycf &H ygw,f?
ppfaq;aewJh &ufawGxu J wpf&ufrmS usaemfu h dk olwdk@awG ae@vnfyidk ;f rSm ppfaq;ygw,f?
p+yD;ppfaq;csed x f u J xrif;vnf;raus;G / a&vnf;rwdu k /f taygt h yg; oGm;cGiafh wmifray;wma=umifh
usaemfrh mS 'kuQ pa&mufygawmhw,f?
olwdk@ar;or#ajzae&if;u tmacgiaf wGajcmufuyfvmwma=umifh usaemf a&wpfcu G af vmuf
aomufcsiyf gw,f vdk@ajymawmh r&ao;bl;qd+k yD; jyefajzygw,f? a&iwfvmwma=umifh olwdk@ar;or#quf
rajzEdik af vmufatmifudk vluarm[du k vf m+yD; a&aomufcsipf w d rf sm; xde;f rEdik af tmif jzpfryd gw,f?
usaemfah b;cef;u &Jarmfx;l uvnf; a&aomufcsiw f m&,f/ qD;oGm;csiw f m&,f udak wmif;qdw k Jh
toHu=dk um;vdu k &f ygw,f? tJ'aD wmh &Jarmfx;l tcef;xJu axmufvrS ;f a&;u a&aomufcsi&f if ao;r
aygu&f bl;? ao;aygucf si&f if a&raomufb;l vdk@ ajym+yD; }udKufwma&G;cdik ;f ygw,f? tJ't D cgrmS &Jarmfx;l u
ol@rmS a&vnf;tifrwef iwfaea=umif;/ qD;vnf; qufratmifEh idk af wmhvdk@ udu k af ea=umif; awmif;awmif;
yefyefeJ@ jyefajymygw,f?
'gayr,fh axmufvrS ;f a&;&Jh “a[haumif/ rif;udk vlvadk jymaewm em;rvnfb;l vm;/ rif;tvkyf
wckwnf;r[kwb f ;l / igrmS tjcm;tvky&f aSd o;w,f? jrefjrefajym wpfcyk &J r,f” qdw k t Jh oH}uD;u [de;f xGuf
vmygw,f? &Jarmfx;l vnf; qD;yJomG ;awmhr,fq+dk yD; tdro f mudk tjrefydk@ cdik ;f ygawmhw,f? usaemfvnf;
&Jarmfx;l tcef;zufu udp+P yD;vkd@ em&D0ufavmuf t=umrSmyJ usaemfah &S@pm;yGrJ mS xdik +f yD; usaemfajymor#udk
vdu k af &;aewJh owW0gu“dk tud/k usaemfq;D oGm;csiv f dk@” vdk@ajymvdu k af wmh owW0gu pdwaf jymif;oGm;+yD;
“at;/ vdu k yf dk@ay;r,f” vdk@jyefajymygw,f?
useG af wmfvnf; tcGit fh a&;&wke;f ajymOD;rSq+dk yD;“tud/k usaemfreufuwnf;u
a&vnf;raomuf&ao;bl;/ a&aomufcsiyf gw,f?” ajymawmh“a&aomufcsi&f ifawmh ao;raygub f ;l /
ao;aygucf si&f if a&raomuf&bl;/ wpfc&k r,f/ tcka&,lrvm;/ qD;awmhroGm;&bl;/ atmifx h m;/
'Dtcef;xJrmS oGm;vdk@uawmh rif;ud, k w f idk f v#meJ@jyefvsu&f r,f” usaemfu h jdk yef+yD; jcdr;f ajcmufygawmhw,f?
usaemfvnf; a&raomuf&vnf;aeygap/ qD;yJomG ;awmhr,fvdk@ tajzjyefay;vdu k yf gw,f? tJ'D
awmh axmufvrS ;f a&;uae quf+yD; “rif;wdk@ udak &rwdu k w f m ao;c% c%ayguv f kd@/ igwdk@trd o f m vdu k yf dk@
&wm tvky&f ySk v f dk@ rwdu k w f m&Si;f +yDvm;/ uJtrd o f m oGm;r,f”
usaemfut dk rd o f m vdu k yf dk@ygw,f? tdro f mudak &mufawmh qD;udt k &ifomG ;+yD; tdro f mxJu a&udk
aomufa&tjzpf oufrw S +f yD; tirf;r& t0aomufvu dk yf gw,f? +yD;rS usaemfyh g;pyfudk aoaocsmcsm jyef
okwyf gw,f? wpf&ufavmuf a&iwfaevdk@ tdro f mxJua&udk aomufvu dk &f wmeJ@ tawmfu h dk vef;vef;
qef;qef; jzpfomG ;ygw,f? usaemft h macgiaf wGjyef+yD; pdpk w G f vmygawmhw,f?
wpf&ufrmS awmh nuuseG af emfu h dk wpfnvH;k ppfaq;xm;vdk@ yifyef;+yD; tdyaf rmusaewke;f usaemfh
tcef;wHcg;udk zGiw fh t Jh oH=um;vdk@ &kww f &wfvef@ Ed;k oGm;ygw,f? xifwt Jh wdik ;f yJ usaemfah jcaxmufudk zdeyf
awGeJ@uef+yD; twif;xcdik ;f ygw,f?
“a[haumif...xprf;/ rif;'dik , f m&Dpmtkyx f uJ (MT 380/54)qdw k m bmoauFwvJ”
usaemfu usaemfo h il ,fcsi;f wpfa,mufjzpfwJh a'gy+Hk rdK@e,fu tajccHynmausmif;om; jrwfou l dk
axmufvrS ;f a&;u vGecf w Jh t Jh ywftwGi;f u zrf;qD;cJ+h yD; w&m;&H;k xkwcf aJh =umif;/ trSu k idk &f rJ S jrwfot l m;
yk'rf 380/54 jzifh trSzk iG t fh a&;,lcaJh =umif;/ tJ'u D pd tP m;odI rSwo f m;xm;jcifjzpfa=umif; aoaocsmcsm
&Si;f jyygw,f? 'gayr,fh axmufvrS ;f a&;t&m&Su d ,H=k unfyrHk ayguyf J
“rif;rvdref J@...'gawmxJurd;k oD;ZGeef J@ yufoufwJh tquftoG,o f auFwr[kwv f m;”
qd+k yD;wzufoufpwif pGypf yGJ gawmhw,f? usaemfur[kwaf =umif; jiif;qdyk gw,f? 'gbmoauFwvJq+dk yD;
xyfxyfwvJvJ r&ru ar;ygw,f? olwdk@auseyfavmufwJh tajzr&wma=umifh 'l;auG;/ ajccG/J vufajrSmuf
taetxm;eJ@(1)em&Davmufaecdik ;f ygw,f?
yHyk su&f if 'gvmr,fq+dk yD; ukvm;xdik af y:u wa,mufu +cdr;f ajcmufygw,f? bmvmrvJqw dk m
olujyayr,fh usaemfah cgi;f u acgi;f pGyaf =umifh rjrif&yg? aemufc%aeawmh rif;rSerf eS af jzrvm;vdk@
ar;cGe;f xyfxw k yf gw,f? usaemfvnf; tdyaf ewJt h csed f 0ke;f 'dik ;f }uJ+yD; r[kww f mawG vmpGypf aGJ eawmh
awmfawmf a'goxGuo f mG ;ygw,f? r[kww f mudk twif;t"rR 0efccH idk ;f aewma=umifh
“cifAsm;wdk@ pGypf w GJ m rSm;ae+yD/ usaemfajymwmudk r,Hb k ;l qd&k if tif;pdeaf xmifrmS tcsKyfb0eJ@ csKyfcx H m;&wJh
jrwfoq l w dk m rvGwaf o;bl;/ &Sw d ,f/ cifAsm;wdk@ r,H&k ifppHk rf;=unfEh idk w f ,f? usaemfajymwm r[kw&f if
}udKufwt Jh jypfay;Edik w f ,f”
usaemfa'go xGux f u G ef J@ jyefajymvdu k w f ,f?
“at;/ igwdk@ppHk rf;=unfOh ;D r,f? r[kwv f dk@uawmh rif;ydek m+yDomrSw”f
aemufwckuawmh usaemfo h il ,fcsi;f bke;f bke;f u ab;tEW&m,f uif;atmifq+dk yD; ay;xm;wJh tif;av;
azmifawmfO;D bk&m;u ydwpf teDav;u axmufvrS ;f a&;&Jh tEW&m,fu rumuG,Ef idk yf J trSyk g
xyfwufvu dk yf gao;w,f? usaemfu h dk ppfaq;aepOfrmS usaemfzrf;rdc&H pOfu usaemfeJ@twlygvmwJh tdwef J@
tjcm; ypPn;f awGudk wpfa,mufu,lvm+yD; tcef;xJ0ifvmygw,f?+yD;awmh
“a[haumif/ 'DteDa&mifu ydwpf vm;/ vufyufvm;/ ezl;pnf;vm;/ tcsed ;f tcsuv f yk w
f o Jh auFw vm;”
“useG af wmfu bmoauFwrSr[kwyf gb;l vdk@ ajym+yD; 'DypPn;f [mtif;av;azmifawmfO;D bk&m;u pGef@wJh
ouFe;f pjzpfa=umif;/ tJ'o D uFe;f prSm tif;av;azmifawmfO;D a*gyutzGJ@&Jh wHqyd w f ;Hk vnf; yga=umif;
&Si;f jyvku d yf gw,f? tJ'aD emufyidk ;f 'Dupd eP J@yufouf+yD; bmrSqufrar;awmhvdk@ +yD;qH;k oGm;+yD xifayr,fh
usaemft h r_udk ppfc&Hk ;Hk rSmwif+yD;ppfwJh tcgusawmh cGyaf 'gi;f wHqyd yf g teDa&mifvufywfq+dk yD; oufaocH
ypPn;f tjzpfeJ@ wifygw,f?
tif;av;azmifawmfO;D bk&m;u ouFe;f p[m e0w&Jh ppfc&Hk ;Hk a&mufawmhrS cGyaf 'gi;f vufyufb0udk csucf si;f
ajymif;oGm;vdk@ usaem w f tHw h =o jzpfomG ;rdygw,f?
a,mufzud=k uufOwdu
k jf cif;

(i)

usaemfwdk@ tajccHynmausmif;om;or*~(&efuek w f idk ;f )uae+yD; e0w&Jh vl@tcGit fh a&; csKd ;azmuf


wJu h pd wP pfcek J@ yufoufvdk@ a=ujimcsuf wpfapmifxw k jf yefum jynfot l rsm;odapzdk@twGuf jzef@a0cJh
ygao;w,f?
tJ'D a=ujimcsux f rJ mS &efuek +f rdK@/ =unfjh rifwidk +f rdK@e,frmS &Sw d Jh ordik ;f 0if vGwv f yfa&;&yfuu G zf suf
odr;f cH&a=umif;/ vGwv f yfa&;&yfuu G [
f m Armjynfvw G v f yfa&; r&cif 1347ckEpS w f ek ;f u
Adv
k cf sKyfatmifqef;eJ@tzGJ@ t*FvefEidk if rH mS vGwv f yfa&;&r,fvdk@ yxOD;qH;k ajymqdck w Jh Jh tcsed rf mS jynfol
trsm;u vGwv f yfa&;&Jh a&Sah jy;erdww f cktjzpfeJ@ vGwv f yfa&;&yfuu G v
f dk@ uifyeG ;f wyfcw Jh Jh ordik ;f 0if&yfuu G f
wpfcjk zpfa=umif;/ 'gayr,fh e0w&Jph pfwyfrS ordik ;f 0ifvw G v f yG af &;uGuu f dk twif;t"rR tiftm;oH;k +yD;
&yfuu G v f ;Hk usw
G f tpkvu dk t f jyHKvdu k f ajymif;a&$ah ea=umif;/ xdjk ynforl sm;ud+k rdK@opfrsm;okd@ t"rRydk@aqmifae
a=umif; azmfjyxm;ygw,f?
tJ'aD =ujimcsupf mapmifudk axmufvrS ;f a&;awGu &&So d mG ;ygw,f? tJ'pD m&Guu f dk axmufvrS ;f a&;u
aoaocsmcsmzwf&_@+yD;
“rif;wdk@u ordik ;f 0if&yfuu G af v;/ bmav;eJ@/ b,fae&mzsuzf su/f b,fae&mydk@ydk@ rif;wdk@tyl bmygv”J
avoHrmrmeJ@ajymygw,f? pmapmif&Jh atmufzufyidk ;f u k rdwLW udk Edik if jH cm;oH&;Hk rsm;tm;vH;k
(xdik ;f Edik if rH tS y)ESifh Edik if jH cm;owif;Xmetm;vH;k (vkyo f m;jynfol@ ae@pOfowif;pmrSty) vdk@a&;om;xm;
wmudk awG@omG ;awmh pm;yGcJ u Hk dk ol@&v Jh uf0g;eJ@&udk +f yD;
“a[haumif/ vkyo f m;jynfol@ ae@pOfowif;pmuaum owif;Xmewpfck r[kwb f ;l vm;? rif;wdk@yaxG;awGudk
tm;ud;k w,f [kwv f m;”qd+k yD; usaemf&h ifbwfuv dk ufo;D eJ@ wpfcsuf ypfx;dk vdu k yf gw,f?
“rif;em;vnfatmifajymvdu k rf ,f/ igwdk@zmom b,f&yfuu G af &$@a&$@ rif;tylrygb;l / rif;eJ@ bmqdik f vdk@v/J
taeom}uD;uG/ 'gEidk if aH wmft}uD;tuJawG&Jh apwem/ tJ'aD pwemudk apmfum;w,f vlujzifh
wrdu k af vmufy&J aSd o;w,f/ vlyg;0vdk@/ rif;ub,favmuf em;vnfvdk@v”J
“.........”
“rif;wdk@yaxG;awG toHvi$ Xfh meu ajymwmawGudk t[kw}f uD;xif+yD; ody, f rHk aeeJ@? rif;acgi;f xJrmS
+rJ+rJrwS x f m;/ rif;odxm;zdk@u tckwidk ;f jynfut dk yk cf sKyfaewJh ol[m b,fov l ”J
“.........”
“a&ajr@ocifu/G rif;... uG? rif;}um;zl;vm;”
“=um;zl;ygw,f”
“at;/ 'DEidk if &H Jh a&/ ajrawGudk ydik q f idk w f Jh ocifu/G b,fajrrqdyk idk w f ,f/ oltyk cf sKyfwt Jh csed rf mS olvyk cf sio f vdk
vkyv f dk@&w,f”
“.........”
“rif;ud&k iS ;f &Si;f bJajymr,f/ ocsKFd if;uke;f uajrutp rif;rdef@/ rif;tm%meJ@ a&G@vdk@&w,f?ukeu f ek f
ajymr,fumG / rif;wdk@ taztaraewJh ae&mawGuadk wmif tckz,f/ zsuq f dk csucf si;f zsuyf pf&r,f/
em;vnfvm;”
wif;wif;aphxm;wJh usaemft h o
H mG ;awGudk zd}udwx f m;vdu
k wf ,f? ausmif;om;v_y&f mS ;r_ owif;awGudk
oH&;Hk awGuadk y;ydk@cJ@wmeJ@ yufouf+yD;awmh axmufvrS ;f a&;uquf+yD;ar; ygw,f?
“rif; oH&;Hk awGudk b,fvykd pHk eH J@ owif;ay;wmvJ”
“oH&;Hk u owif;Xmeudk 'Dtwdik ;f yJomG ;ay;ygw,f”
“olwdk@u 'Dtwdik ;f yJvufco H vm;”
“[kwu f /Jh vufcyH gw,f”
“bmowif;awGrif;ydk@co Jh vJ”
“ausmif;om;v_y&f mS ;r_ owif;rSeo f r#ydk@ cJyh gw,f”
“b,fEpS }f udraf vmufydk@jzpfvnf;”
“usaemfta&twGuf aoaocsmcsm rrSwrf yd gb;l ”
“'gqdk trsm;}uD;jzpfrmS ayg”h
“usaemfc%c% roGm;&Jygb;l / oH&;Hk tjyifzufrmS axmufvrS ;f a&;awG &Sad ew,fqv dk dk@yg”
“tJ'v D dk rif;u oH&;Hk awGudk owif;ay;awmh oH&;Hk awGu rif;udb k mjyefay;vJ”
“bmrSjyefray;bl;”
“a[haumif aygah ygq h q rajzeJ@/ oGm;usKd ;oGm;r,f/ igajymwm oH&;Hk urif;udk OyrmuGm tar&duef
a':vmrsKd ;/ 'gr[kwrf odrom rif;udo k wif;ay;vdk@ jyefay;wJyh pHk rH sKd ; r[kwyf J rif;twGuv f ufaqmif
vdak xmufyw Hh mrsKd ; bmay;zl;vJ”
“useG af wmfbmrSr&ygb;l / usaemfu0g'jzef@ &Ho k ufoufygy/J bmtaxmuftyHrh rS &ygb;l / urBmudk odatmif
0g'jzef@ wmwckwnf;ygy”J
“bmvdk@urBmudak wmfawmftm;ud;k ae&wmvJ/ rif;wdk@u qlqyl yl jl zpfatmifvyk /f igwdk@u rjzpfoifw h mawG
rjzpfatmif udik w f , G &f if rif;wdk@u r[kwrf rSew f mawG owif;ay;/ urBmuigwdk@udk todtrSwf
rjyKatmifvyk /f [kwv f m;/&w,f/ igwdk@ubmrSrjzpfb;l / rif;wdk@y'J u k aQ &mufrmS / urBmu tqufjzwfawmhvJ
bmjzpfv/J a[haumif 26ESpv f ;Hk vH;k b,fol@taxmuftyHrh S r,lyaJ ecJw h muG/ 8888 aemufwcg
jzpfawmhaum 0efxrf;awG&o Sd r#/ aumfyadk &;&Si;f &So d r# tuket f ukef oydwaf rSmuft;Hk / wdk@rmS wyf&w Sd ,f/
'dk@wyfrawmfrmS q&m0efawG&w Sd ,f/ tif*sief , D mawG/ todynm&Sif twwfynm&Sif wyfrawmf
om;awG&w Sd ,f/ tpd;k &,EW&m; &yfomG ;r,frxifeJ@/ wufwufpifvo GJ mG ;r,f/ aemufigwdk@ tpd;k &vl}uD;awG
tkycf sKyfwek ;f 8888vdyk pHk rH sKd ; xyfrjzpfap&bl;/ rSwx f m;?”
“.........”
“rif;wdk@ a':atmifqef;pk=unf qdw k muvnf; wdik ;f jynftwGuf bmwpfcv k yk af y;cJw
h m&Sv
d /J rif;
pOf;pm;=unf/h ol@tazt&Sed ef J@/ Adv k cf sKyfqw dk muGm rif;wdk@u pmtkyaf v;zwf/ tmZmenfae@a&mufrS
tav;jyKzl;wmyg? igwdk@wyfrawmfxrJ mS ae@widk ;f tav;jyKopPmqdak ewmuG/ rif;wdk@xufycdk spw f ,f/
wdik ;f jynftwGuf bmwpfcrk S tepfemcHcw Jh m r&Syd eJ J@ ol@taraeraumif;wmvm&if; zsm0ifcif;wm/
ay:wif}uD; ygumG ”
a':atmifqef;pk=unfeJ@ yufouf+yD; pmeJ@a&;jyzdk@ roifah wmfaom pum;vH;k rsm;jzifh quf+yD; ajym qdyk gw,f?
a':atmifqef;pk=unfudk yk*Kd~ vfa&;t& ykwcf wf+yD; atmufwef;usaom toH;k tE_e;f rsm;jzifh apmfum;
ajymjyefygw,f? tm;&atmif ajymqd+k yD;rS usaemfu h dk ppfaq;aewm jyefpygw,f?
“rif;oH&;Hk awGudk owif;ydk@awmh oH&;Hk urif;udk owif;wyk'f b,favmufay;vJ”
“useG af wmfwpfjym;rSr&ygb;l ”
“rif;vdraf ewm” qd+k yD; 'Dar;cGe;f udyk J xyfwvJvJ jyefar;ygw,f? usaemfuvnf; jyefjiif;ygw,f?
(2)}udraf vmuf jiif;+yD;wJt h cgusawmh aemufwa,mufu usaemfyh g;udk bmrajym/ nmrajymeJ@ 0if&u dk f
ygawmhw,f? usaemfvnf; &kww f &uf}uD; cHvu dk &f wmrdk@ rsuvf ;Hk awG jymqif;oGm;ygw,f?
acs;G ap;awGjyefvm+yD; touf&u _ syv f mygw,f? &du k Ef u
S rf [_ m c%av;yJ =umw,fqadk yr,fh 0dik ;f +yD;
xd;k ESu=f uwma=umifh aysmah cGomG ;ovdk jzpfomG ;ygw,f? xd;k ESurf u _ wpfa,mufwnf; r[kww f muawmh
used ;f aoygw,f?
“oH&;Hk urif;udk b,favmufay;vJ”
“wpfjym;rSray;ygb;l ”
usaemfqu D tajzjyef&awmh usaemfv h ufEpS zf ufudk aemufjyefypf+yD; rsuEf mS udk tkwef &H eH J@ jym;aeatmif
uyfcidk ;f ygw,f? rif;udu k yfcidk ;f wm tJ'v D ydk pHk rH [kwb f ;l uG vdk@q+dk yD; usaemfch E<mud, k u
f dk aemufuae
wtm;aqmif+h yD; zdvu dk yf gw,f? usaemfrh suEf mS udk tkwef &H eH J@ awhqidk x f m;+yD; qHyifudk aemufuae aqmifq h GJ
xm;vdu k w f ,f
“rif;rSerf eS af jzrvm;/ rajzbl;vm;”
“igwdk@udk a'goxGuaf tmif vmrprf;eJ@/ rif;udo k &H ;Hk u bmjyefay;vJ”
“wu,f bmrSray;ygb;l ”
usaemfh toHawG wke&f aD ewmudk owdxm;&if;uyJ jyefajzvdu k yf gw,f? usaemfh qHyifudk qGx J m;&if;u
tkwef &H eH J@ wpfcsuaf qmifch v H u dk &f ygw,f?
“a[haumif/ acgi;f rrmeJ@”
“usaemftom;temcH+yD; ayuyfuyfvrd af ewm r[kwyf gb;l / um,uH&iS af wGtodq;Hk yJ/ wu,fudk
wpfjym;qdk wpfjym;rSr&bl;/ olwdk@uvnf; usaemfu h rdk ay;zl;bl;/ cifAsm;wdk@ auseyfatmifvrd f +yD;xGuq f dk
ay;&rSmvm;/ 'gqdk cifAsm;wdk@u oH&;Hk uuseG af wmfudk bmawGay;w,fvdk@ xGuq f adk pcsiv
f /J usaemfajymr,f”
tJ'rD mS eH&rH mS uyfxm;wJo h u l usaemfch E<mud, k u f dk jyefcmG +yD; ppfaq;zdk@ taetxm;twdik ;f 'l;auG;/ ajccG/J
vufajrSmufcidk ;f ygw,f? awmfawmfeJ@ rppfaq;ao;ygb;l / aemufrS
“a[haumif/ tarausmf a'G;awmf vGr;f w,fqw dk Jh pum;vH;k udek m;vnfvm;”
“[kwu f /Jh em;vnfygw,f”
“-D; em;vnfwmvm;/ rif;em;vnf&if 'Duadk &mufvmp&m ta=umif;r&Sb d ;l / igwdk@vnf;rif;udk
ppfaq;p&mr&Sb d ;l / rif;wdk@udk tcsed af wGuek /f vlawGuek ef J@ rjzpfoifw h mawG rjzpf&atmif zrf;&/ qD;&/
xde;f odr;f &eJ@ vl}uD;awGu tem*gwf Edik if aH wmfwnfaqmufwJh tvkyaf wGudk vkyaf ewmuG/ rif;wdk@vdk
zsuq f ;D wJh aumifawG&v Sd dk@ wd;k wufa&;vkyif ef;awG aESmifah ES;ae&wm/ uJajymprf;ygO;D / tar ausmaf 'G;awmf
vGr;f w,f qdw k mudrk if;od&if”
“rdcift&if;udk ausm+f yD; rdaxG;udk wrf;wwmudk ajymwmyg?”
“at;/ rif;wdk@u tJ'gxufawmifq;dk ao;w,f/”
“a,mufzudk =uufOwdu k w f aJh umifawG/”
“a,mufzudk =uufOwdu k w f ,fqw dk m rif;odvm;/ a,mufzudk =uufOwdu k af wmh rif;nDryJ emrSmayg?h ”
“.........”
“rif;rSmnDr&Sv d m;”
“r&Syd gb;l ”
“tr&Sv d m;”
“r&Syd gb;l ”
“tarawmh&w Sd ,fr[kwv f m;”
“&Syd gw,f”
“.........”
“at;/ rif;tarae&mrSm rdaxG;xm;=unfph rf;/ rif;vufcrH vm;”
“.........”
“rat-d;k ykqed &f ;dk awG/ a[haumif rif;wdk@'aD vmufawmif oH&;Hk awGudk tm;ud;k +yD; owif;awG[ydk dk@/
'Dydk@vyk af ewm rif;wdk@tusKd ;tjrwfwpfcck ak wmh&vdk@jzpf&r,f? bmawG&vJ/ rSerf eS af jzprf;/”
“usaemfwu,fajymwmyg/ bmrSr&ygb;l ”
“-D;bmrSr&yJ 'Dtvkyu f v
dk yk rf vm;uG/ apmuft"dy`g,rf &Sw d mawG vmajymraeeJ@/ a[haumif 'DaumifawG
rif;wdk@ub dk mawGcikd ;f ao;vJ”
“bmrSrcdik ;f ygb;l ”
“a[haumif/ apmufwvGaJ wG ajymraeeJ@/ rif;tar/ rif;ESrawGudk 'Duv k m;jzLawGeJ@ qufq&H rSmudk rif;wdk@u
vdv k m;w,fayg/h rif;udik gwdk@ tckvw $ af y;vdu k &f ifvnf; rif;yaxG;awGqu D dk oGm;+yD; &ifziG Ofh ;D r,f r[kwv f m;/
ajymprf;ygO;D ”
“rajymygb;l ”
“at;/ rif;rajymvJ/ v$wrf ay;bl;/ rif;wdk@awGu wdik ;f jynfudk zsuq f ;D aewJh aumifawGy/J
rif;wdk@u, dk cf si;f rpmwJah umifawG/ rif;wdk@t&G,f oli,fcsi;f awGxrJ mS at;at;csr;f csr;f ynmoif=um;csi=f u
wJh olawG&w Sd ,f? rif;wdk@awG tckvt dk "dy`g,rf &Sd av#mufvyk v f dk@ olwdk@av;awG trsm;}uD;xdcu dk w
f ,f?
qefuek af jrav;awG/ vrf;ray:rSm t"dy`g,rf &Sd [kyd gwv D }l uD;ucdik ;f / [do k &H ;Hk ucdik ;f eJ@ rif;wdk@t[kw}f uD;
atmufarh+yD; av#mufvyk /f tzrf;cH&awmh rif;wdk@yJ t&ifq;Hk tzrf;cH&wm/rif;wdk@udk
cdik ;f wJv h }l uD;awGurygovd/k rqdik o f vdk ESyaf e=uwm/ rif;wdk@u bmrSrodwJh ajrZmyifawG/ cdik ;f or#
av#mufvyk /f igwdk@utay:uae tukejf rifw,f/ odw,f/rif;wdk@aemufrmS bmawG&w Sd ,fqw dk modw,f”
“aumif;+yD/ rif;wdk@ atmfcsi&f if atmfvdk@&atmif/ awmif;csiw f mawmifvdk@ &atmif/ rif;wdk@eJ@oifah wmfwJh
ae&mydk@ay;r,f/ tJ'aD e&ma&mufrS rif;wdk@ vdck siw f mtukeaf wmif;/ =um;vm;”
zufqpfwyfrawmf&Jh aumif;rGerf a_ wGudk cs;D rGr;f cef;zGi+fh yD;(7)&ufajrmufwaJh e@rmS usaemfah cgi;f u rsuEf mS zH;k udk
csw G cf idk ;f ygw,f? +yD;awmh usaemf&h Jh xGuq f cdk suaf wGudk vufEySd pf ufeJ@ &du k x f m;wJh pm&Guaf wGrmS
vufrw S x f ;dk cdik ;f ygw,f? tJ'pD m&Gux f rJ mS bmawGygw,f/ bmawGa&;xm;w,fqw dk m jyefvnfzwfciG rfh ay;yJ
vufrw S u f ydk J xd;k cdik ;f wmyg?
olwdk@a&;xm;wJh pm&Guaf wGay:rSm vufrw S xf ;dk aepOf olwdk@&rJh suEf mS awGudk usaemfrjrif&atmif
usaemfah cgi;f udk pm;yGcJ eHk J@ eD;eD;uyfuyf iHk@cidk ;f xm;ygw,f? usaemfu h dk ppfaq;wJh axmufvrS ;f a&;wpfa,muf
olzwfzdk@,v l mwJh r*~Zif;pmtkyu f dk usaemfvrS ;f =unfrh yd gw,f?
tJ'rD *~Zif;pmtkyaf usmzH;k u a&$yZk eG u f w d rf ek f@ a=umfjimay:rSm pnf;wHqyd f wpfcu k dk awG@&vkd@ trSwrf xif
=unfv h u dk af wmh “trSw(f 7)wyfrawmfaxmufvrS ;f a&;wyf/ pm=unfw h u dk ”f qdw k m udak wG@ &ygw,f?

tr_wG
waJG wGeJ@ twl tcsKyfodk@

(p)

naexrif;udk jrefjrefpm;cdik ;f aeuwnf;u usaemfu h dk axmifudk ydk@awmhr,fqw dk m &dyrf v


d u
dk yf gw,f?
jrefjrefvyk /f ydwo
f mG ;OD;r,f qd+k yD; olwdk@tcsi;f csi;f ajymqdak eoHawG cyfw;dk wd;k =um;ae&ygw,f? 'Daxmuf
vSr;f a&;pcef;uae vGwaf jrmuf+yD; axmifuo dk mG ;&awmhrmS rdk@ pdwx
f rJ mS usw
d +f yD; 0rf;omaerdygw,f?
axmufvrS ;f a&;pcef;&Jh nSi;f yrf; ESyd pf ufra_ wGudk usaemfwek v f y_ rf yd gw,f? axmufvrS ;f a&;i&Jcef;
uaevGwaf jrmufawmhrmS rdk@ axmifuo dk m jrefjrefydk@ygawmhvdk@ qkawmif;aerdygw,f? axmufvrS ;f a&;qDrmS
(1)&ufae&wm touf(1)ESpw f o
dk mG ;ovdk cHpm;&wma=umifrh dk@yg? &Jarmfx;l tcef;qDrS tpfu/dk xrif;
vdck siv f dk@... qdw k Jh xrif;xyfawmif;oHudk }um;&ygw,f? [...igah umif}uD; pm;Edik v f cS snv f m;vdk@ usw d +f yD;
cs;D rGr;f vdu k yf gw,f? usaemfh rSmrpm;Edik yf g? &Jarmfx;l wa,muf axmufvrS ;f a&;0Éfu usw G af wmhr,fqw dk Jh
todeJ@rdk@ xrif;pm;aumif;aewmvnf; jzpfEidk yf gw,f?
olwdk@aus;G wJh xrif;[if;u trJom;t&Gwef J@ [if;&Guaf wGa&maESm+yD; a=umfxm;wmyg? trJom;u
udu k rf &atmif rma=umaeygw,f? usaemfvnf; tenf;i,f avmufypJ m;+yD; axmifuo dk mG ;zdk@ b,fawmh
vmac:rvJq+dk yD; apmifah evdu k yf gw,f? c%=umawmh wcef;csi;f emrnfac:+yD; um;ay:udk wifygawmhw,f?
tjcm;olawG emrnfac:+yD; um;ay:wifaecsed f usaemfrh mS pdwaf wGvy_ &f mS ;vmygw,f? igurdk ac:yJxm; cJ&h if
qdw k t Jh awG;u ajcmufveS f@aeygw,f? usaemfwdk@ vlawGtm;vH;k 'Dvydk J cHpm;=urSm trSeyf gy?J
e0wppfaxmufvrS ;f a&; pHpk rf;ppfaq;wJh Xmeqdw k m}uD;u b,fuavmufq;dk &Gm; emusn;f p&maumif;ovJ
&ufpufjyif;xefvo S vJqw dk m usaemf a&;cs rajymwwfygb;l ? c%=umawmh usaemfeh mrnfuadk c:ygw,f?
“aevif;”
um;ay:udk usaemfwdk@a&mufawmh armfawmfum;&Jh aemufcef;rSm aqmifah =umift h aetxm;eJh acgi;f awGudk
iHk@cidk ;f ygw,f? +yD;awmh(2)a,mufwwGq J D xdik cf idk ;f ygw,f? xdyq f ;Hk ydik ;f &Jh b,fzufyidk ;f rSm vSrsKd ;aemif(rSe}f uD;)eJ@
nmzufrmS udak tmifxeG ;f wdk@wwG/J aemuf &Jausmpf mG eJ@ om;n$ef@O;D uwwG/J usaemfeJ@ &Jarmfx;l uwwGJ
jzpfygw,f?
&uD;Q (nDaxG;cdik )f uawmh wpfa,mufwnf;jzpfygw,f? um;ay:udk tm;vH;k a&mufawmh um;eHab;u
vdu k u f mawGudk csvu dk yf gw,f? +yD;awmh usaemfw h dk@awG tm;vH;k udk apmifeJ@ tkyv f u dk yf gw,f? acgi;f awGudk
=urf;jyifeJ@ xdcidk ;f xm;wma=umifh wpfa,mufwifyg;eJ@ wpfa,mufacgi;f qufaeygawmhw,f?
axmufvrS ;f a&;vufu vGw+f yD; tr_waGJ wG wpfa,mufrsuEf mS wpfa,muf=unfah wmh
axmufvrS ;f a&;pcef;wke;f u rsuEf mS awGr[kwyf J ajymifpyfpyfjzpfae+yD; [dpk um;/ 'Dpum;ESpcf eG ;f /
oH;k cGe;f avmuf toHawGenf;enf; xGuv f mvmygw,f? axmufvrS ;f a&;u usaemfw h dk@udk aiguv f u dk yf gw,f?
'D=um;xJreS }f uD;(vSrsKd ;aemif)u ol@zifudk tcseG ef J@x;dk aew,fvdk@ xatmfwma=umifh =unfv h u dk af wmh
uwH;k qHyifaygujf zpfwJh &Jausmpf mG acgiif Hk@xm;wmrdk@ vSrsKd ;aemif&Jh wifyg;udo k mG ;pl;rdvdk@ atmfvu dk wf m
jzpfygw,f? usaemfwdk@vnf; rjyHK;yJ raeEdik af wmhavmufatmif jzpfomG ;ygw,f?
vrf;wav#mufv;Hk rSm axmufvrS ;f a&;&Jh zGwcf su/f zGwcf suf toHjrnfaewJh um;pkwaf =umifh
ESpcf gavmufysuaf o;vdk@ bk&m;w=uygao;w,f? axmifA;l 0udk tcsed rf rD a&mufao;vdk@ axmifyw d o f mG ;&if
usaemfwdk@tr_waGJ wG tm;vH;k axmufvrS ;f a&;pcef;udk jyefydk@&ifawmh axmufvrS ;f a&;awGeJh jyefq&Hk OD;r,f?
'kuyQ gy?J
usaemfwdk@awG uHaumif;axmufr+yD; tif;pdeo f ;D oef@ tusO;f axmifudk ae@csi;f yJ a&mufygw,f? usaemfwdk@ukd
tcef;(1)cef;rSm (3)a,mufpD ae&mcsxm;vdu k yf gw,f?
tusO;f OD;pD;Xmeu 0efxrf;ausm0f if;u apmifyg;wxnf/ ao;aygucf s;D ,dzk dk@ *efzvm;vdk@ac:wJh
a&tifww Hk ckay;ygw,f? *efzvm;vdk@ac:wJh a&tifw[ Hk m pm;aomufqidk }f uD;awGrmS ig;acgi;f [if;csKd xnfw h Jh
tifweHk J@ yHpk w H w
l yl gy?J *efzvm;u tjym;eJ@tvH;k qd+k yD;(2)rsKd ;&Syd gw,f?
usaemf&,f/ &uD;Q (nDaxG;cdik )f &,f/ udv k rS sKd ;aemif(rSe}f uD;)&,fu tcefeyH gw(f 1)rSm twlwl usygw,f?
usaemfwdk@tcef;&Jh taygu0f tv,fwnfw h nfrh mS oHjym;}uD;ydwu f mxm;vdk@ ajcaxmuf atmufyidk ;f eJ@
tay:ydik ;f uom av&&Syd gw,f?
tcef;xJrmS uawmh zsm(2)csy&f +Sd yD; tcef;tjyifzufu avSum;xdyrf mS a&td;k wvH;k xm;xm;ygw,f?
axmifupdk a&mufa&mufcsi;f axmufvrS ;f a&;pcef;rSm ESyd pf ufrt _ rsKd ;rsKd ;a=umifh tdyaf &;ysucf &Jh wmrdk@
tJ'n
D rSmawmh tif;pdeo f ;D oef@ tusO;f axmifrmS ESpd Ef pSd +f cdKuf+cdKuf tdyaf ysmo
f mG ;cJyh gw,f?aemufwae@
reufudk tcsKyftusO;f om;wpfa,muftjzpfeJ@ Ed;k x&awmhrmS jzpfygw,f?

tcef;(3)

(u)

tcsKyfaxmifrmS vlp+Hk yD

“xdik x f m;r,f”
qdw k aJh xmif0g'g 0efxrf;&Jh toH=um;rS usaemf xxdik v f u dk yf gw,f? +yD;awmh tcef;wcef;csi;f tvdu k f
vlawGppfygw,f? axmif0efxrf; jyefomG ;wJt h cgrmS useG af wmfwdk@awG ud, k afh e&mrSm ud, k jf yefvaSJ evduk =f uyg
w,f? tJ't D csed rf mS axmifwckv;Hk O=oqGo J aH wG/ oHacsmif;acguo f aH wGeJ@ qlno H mG ;ygawmhw,f?
axmif0efxrf;awG tm;vH;k &Jh yg;pyfuae
“bmvkyaf evJ/ csw D ufaew,f/ b,fo h l@twGuv f /J jynfol@twGuyf /J trSwpf Ofpqdk 1/2/3/ 4/.....”pwJh
toHawG a=umifih w k w f w
k xf xdik v f u dk jf yefygw,f? +yD;awmh“yHpk ”H qdw k t Jh oH}uD; xGuaf y:vm ygw,f?
usaemfwdk@vnf; tcef;a&Sh rsuEf mS rl+yD; xdik af e&ygw,f?aemufrS oHacsmif;acguo f rH sm; jyefxu G v f mygw,f?
axmifvSef@w,fvdk@ac:a=umif; odvu dk &f ygw,f? yxrOD;qH;k useG af emfb h 0&Jh axmiftawG@t}uHKudk
pwifvu dk yf gw,f? 'Dae@[m rSwrf w S &f & (9/9/90)ae@yjJ zpfygw,f? usaemfwdk@udk xm;wJt h cef;ab;rSm
'*H+k rdK@e,fu tajccHynmausmif;om;awGjzpfwJh nDnw D @dk nDtudak wG&aSd eygw,f?
ae@vnfzufu xrif;pm;+yD;csed rf mS awmh usaemfeJ@ udn k aD xG;cdik w f dk@ ESpaf ,mufom; wpfzufjcrf;rSm &Sw d Jh
teft,fv'f (D vli,f)u udpk ;kd ode;f eJ@ tajccHynmausmif;om; aZmf0if;xGÉw f dk@udk vSr;f +yD;vufjy
ESw
k q f ufvu dk yf gw,f?
'gudk tusO;f OD;pD;Xmeu 0efxrf;ujrifomG ;+yD; usaemfwdk@udk vma&mufqyl }l uDr;f armif;ygawmhw,f?
aAGaqmfO;D aps;OD;azmufqcl &H +yD; r=umcifrmS yJ useG af wmfwdk@(3)a,mufpvH;k udk wdu k cf ef;eHygw(f 13)udk
ajymif;a&$v h u dk yf gawmhw,f? usaemfwdk@taemufbufjcrf;rSmawmh 1990jynfh a&G;aumufy+GJ yD;+yD;csi;f
ueOD;tzrf;cH&+yD; axmifxu J dk a&muf&aSd e=uwJh wyfO;D tzG0Jh ifawGjzpfwJh ud+k idr;f / o0S;D (oef;Edik )f / bdb k xdk eG ;f /
rsKd ;rif;Edik /f atmif}uD;/ q&mAef;armfwifatmif&o Jh m; ausmaf Zmatmifwdk@tjyif vl@abmifopfu
*sirf (D c)ausmrf if;,k&t Jh udk rsKd ;rif;,k(&efuek w f uUov dk )f wdk@&aSd eygw,f?
bdb k xdk eG ;f u a&csKd ;qif;awmh vmE_wq f ufygw,f? udn k aD xG;cdik ef Jh t&ifuwnf;u odEiS afh e=u+yD;
jzpfygw,f? olwdk@tyk pf ak wGu wpfywfudk wpfcgbm;vrf;u pwD;0yftcsKyfrmS &H;k xkw&f ygw,f? 'ga=umifrh dk@
olwdk@awG&;Hk u jyefvm&if pm;p&mawG ygvmwwfygw,f?
usaemfwdk@ tr_awGuadk wmh axmifA;l 0rSmwif &ref(&ufcsed ;f ),lwma}umifh pwD;0yf (bm;vrf;)udk
ra&muf&ovd/k tdru f rdbawGeJ@vnf; rawG@&ao;yg? 'gah =umifh axmifpum;eJ@ajym&&if usaemfwdk@rmS
pm;p&mr&Sv d dk@ yke;f a=umifae&ygw,f? useG af wmfwdk@xrJ mS vSrsKd ;aemif (rSe}f uD;)u 88+yD;cgpu axmifwpf}udrf
usczJh ;l wma=umifh olwdk@qu D axmiftawG@t}uHKeJh axmiftwGi;f pm;a&;aomufa&;udpP pDpOf&ygawmhw,f?
e0w&Jh vlzrf;yG}J uD;a=umifh axmifxu J dk vlopfawGtrsm;}uD;xyfa&mufvmjyefygw,f? axmifxu J
tcef;awGxrJ mS xm;oifw h Jh vlO;D a&xufy+dk yD; xm;ygw,f? usaemfwdk@&Jh tr_waGJ wGxu J om;n$ef@O;D eJ@
udak tmifxeG ;f yg usaemfwdk@tcef;xJ a&mufvmygw,f? useG af wmfwdk@ oD;oef@tusO;f axmifu (2)xyf
taqmifjzpf+yD; atmufxyfrmS awmh usaemfwdk@vdk Edik if aH &;tusO;f om;rsm;udk xm;ygw,f?
tay:xyfrmS uawmh jrefrmha&ydik ef ufxu J dk usL;ausm0f ifa&mufvm+yD; w&m;r0if ig;zrf;cJw h Jh
xdik ;f Edik if o
H m;tusO;f om;rsm;udk xm;ygw,f? usaemfwdk@tcef;[m vl(5)a,mufpmtwGuf tdyzf dk@
aezdk@twGuf rjzpfjzpfatmif zefw;D vdk@&ayr,fh ,dzk dk@twGu=f uawmh jy\em wpfcjk zpfvmygw,f?
usaemfwdk@tcef;udk ay;xm;wJ*h efzvm;u (2)td;k [m vl(5)a,mufpmtwGuf b,fvrdk S ravmufwm
a=umifh 'kuaQ wG@&ygw,f?
*efzvm;wpfcu k dk taygt h yg;oGm;zdk@ twGux f m;+yD;/ usew f aJh emufwtd;k udak wmh tav;tyifomG ;zdk@
jyKvkyx f m;ygw,f? 'gah =umifh usaemfwdk@(5)a,muftwGuf b,fvrdk S rvHrk avmufawGjzpf+yD; *efzvm;
cswt Jh csed rf mS tawmfu h 'dk u
k Q a&mufygw,f?
usaemfwdk@tcef;awGudk tjyifxu G cf sed (f 10)rdepf pnf;urf;owfrw S x
f m;wma=umifh wHcg;zGiw fh meJ@
tjyifzufrmS tnpfta=u;pGef@zdk@ ud, k 0fh rf;udk ud, k u
f si, fh &l ygawmhw,f? aemufaz;oGm;wJu h pd u
P dk tjyifrmS
wifupd jP ywfatmifvyk &f zdk@udk tcsed af y;ae&wJh jy\emawGa=umifh vrf;awmifrav#mufEidk yf gb;l ?
cE<u, dk f avhusicfh ef;vkyzf dk@qw dk m acgi;f xJrmS xnfrh pOf;pm;Edik yf gb;l ? tjyifxu G cf sed f &wJh (10)rdepfav;
twGi;f rSm udpt P m;vH;k jywfatmifvyk &f wma=umifh a&csKd ;+yD;vdk@ a&pdt k 0wfawGeJ@ tcef;xJudk tjrefajy;/
tcef;xJa&mufrS t0wfuv dk &J ygw,f? tcsed u f dk wefz;dk &S&d Sd toH;k cs&ygawmhw,f?
wcg useG af emfwdk@tr_waGJ wGjzpfwJh &Jausmpf mG eJ@ &Jarmfx;l wdk@ tcef;u *efzvm;cs&if td;k ujynfv h #H ae+yD;
rEdik rf eif; o,f&ygawmhw,f? &wJt h csed (f 10)rdepftwGirf mS *efzvm;cscsed /f a&csKd ;csed /f vrf;av#mufcsed f
awGrvHak vmufwma=umifh axmif0efxrf;u }udr;f armif;ygw,f? &Jausmpf mG u toufuvnf;i,fi,f
+yD;awmh ol@&yJh g0grsurf eS x f x l }l uD;udk axmufvrS ;f a&;uodr;f xm;vdk@ rjrifrprf;eJ@rdk@ *efzvm;td;k tjrJusuGJ
wwfygw,f? axmif0efxrf;awGu r}umc% qJq}dk udr;f armif;+yD; aemufwcgu&GJ if xkwrf ay;awmhb;l vdk@
ajymygw,f?

pwD0yfrmS &H;k xkww


f aJh e@

(c)

oD;oef@axmifrmS aewke;f rSwrf w S &f & jzpfapwmuawmh usaemfwdk@ tr_awGudk w&m;&H;k xkww f aJh e@ ygy?J
usaemfwdk@ tr_waGJ wG&Jh tdraf wGu rdbaqGrsKd ;awGu usaemfwdk@udk &H;k xkwrf Jh pwD;0yf(bm;vrf;)u w&m;&H;k eJ@
yef;qd;k wef;w&m;&H;k rSm usaemfwdk@ &H;k csed ;f &Sw
d aJh e@widk ;f vma&mufapmifah eygw,f? 'gayr,fh usaemfwdk@awG
tm;vH;k tdref J@rawG@&wm (1)vavmuf &So d mG ;yg+yD?
usaemfwdk@trd af wGeJ@ tquftoG,v f yk cf siv f dk@ axmifyidk wf ef;pDudk wifjyayr,fv h nf; axmifyidk f tH;k azeJ@
ol@aemufawmfygawGu pm&Guaf y:rSmrSw+f yD; wifjyay;r,fvdk@ajymum aemufyidk ;f rdbawGeJ@ tquf toG,f
udpP tpaysmufomG ;cJw h ,f? (1)veD;yg;avmuf bmrSta=umif;rxl; cJyh g?
usaemfwdk@&Jh ab;tcef;awGu tjcm;tr_waGJ wG bm;vrf;&H;k udx k w k af wmh usaemfwdk@&rJh b d awGu
usaemfwdk@udk ygvmr,f xif+yD;&H;k rSm apmifah e=ua=umif; wqifjh yefajymjyygw,f?
(1)vausmaf usm=f umwJt h cgrmS usaemfwdk@tr_waGJ wGudk &H;k xkw&f r,f&h uf a&mufvmjyefygw,f?cgwidk ;f vdyk J
usaemfwdk@wawG at;at;aq;aq;yJ ar#maf erd=uayr,fh tm;vH;k &Jph w d x f rJ mS w&m;&H;k xkwrf ,fvdk@udk
rxifr=d uygb;l ? bmha=umifv h q J adk wmh w&m;&H;k xkwrf ,ft h csed u
f vGe+f yD; xrif;pm;csed u f adk wmif
a&mufvm+yDrdk@ jzpfygw,f? usaemfwdk@awG tm;vH;k xrif;pm;+yD;wJt h csed rf mS w&m;&H;k xkwrf ,fh olawG
a&mufvm=u+yD; axmif0efxrf;ausm0f if;u usaemfwdk@tr_awG&Jh emrnfuv dk mac:ygw,f?
usaemfwadk wG tm;vH;k aysmo f mG ;=uygw,f? usaemfwdk@rw _ (GJ 6)a,muf wpfa,mufcg;wpfa,mufuidk /f
acgi;f awG ud, k pf iD Hk@/ apmifyg;tkyu f m &xm;wG}J uD;vdk oD;oef@axmif&Jh Al;0udak &mufomG ;ygw,f? axmifA;l 0rSm
vkyx f ;Hk vkyef nf;awG vky+f yD; w&m;&H;k oGm;r,fh tcsKyfum;ay: wuf&ygw,f? usaemfwdk@awG
tcsKyfum;ay:a&mufawmh tif;pdeaf xmifr}uD;u &mZ0wf tusO;f om;awGyg usaemfwdk@eJ@twlwl a&maESm
xm;ygw,f?
&efuek pf wD;0yf(bm;vrf;)w&m;&H;k udk usaemfwdk@udk wifaqmifvmwJh tcsKyfum;a&mufawmh um;ay:uae
yxrOD;qH;k &mZ0wftusO;f om;awGudk qif;cdik ;f ygw,f? um;ay:uae qif;qif;csi;f b,foal wG
a&mufaevJq+dk yD; bm;vrf;pwD;0yf tcsKyfcef;xJudk a0h0=J unfv h u
dk af wmh &Jarmfx;l &Jh tareJ@ol@ro d m;pkudk
pawG@&ygw,f? &Jarmfx;l &Jt h aru usaemfwdk@awGujdk rifjrifcsi;f “om;wdk@ygvm+yD”qd+k yD; 0rf;omtm;&eJ@
ajymqdv k u dk yf gw,f? &Jarmfx;l &Jt h ar[m t&yfyyk /k rsurf eS 0f idk ;f av;eJ@ om;udak wG@csiaf ZmeJ@ vltyk }f uD;udk
wd;k a0S@+yD; usaemfwdk@em;udk a&mufvmygw,f?
+yD;awmh tjcm;useG af wmfwdk@&Jh tdraf wGuv dk nf; ta=umif;=um;xm;ygw,f/ bmrSryl=ueJ@vdk@ useG af wmfwdk@udk
tm;ay;ygw,f? tcsKyfcef;xJrmS usaemfwdk@ tcsKyfum;ay:ygvmwJh tusO;f om;awG tm;vH;k udk yHpk x H idk cf idk ;f +yD;
vla&wGuyf gw,f? &J wa,mufuae+yD; “(a*:)NIGHT ygvm;/ yg&if vufaxmifxm;” vdk@ar;ygw,f?
a*:qdw k m“5”udak jymwmjzpf+yD;/ usaemfwdk@vdk yk'rf 5(n)awGudk &nf&, G +f yD;ar;wmjzpfreS ;f aemufro S &d ygw,f?
usaemfu“a*:”qdw k m bmudq k v dk rdk eS ;f rodvdk@ tla=umifa=umifjzpfaewke;f usawmfwdk@ tr_wu GJ dk
=unfv h u dk af wmh tm;vH;k u vufaxmif+yD;om;jzpfaevdk@ usaemfvnf; vufaxmifvu dk yf gw,f?
“'gyv J m;/ used ;f aow,faemf”
“used ;f aoygw,f”
“at;/ 'gq&dk ifvufaxmifxm;wJh “a*:”awGxu G ”f vdk@&u
J trdef@ay;+yD; usaemfwdk@awG tm;vH;k udk
oD;oef@tcsKyfcef; wpfcef;pDxu J x dk nfx h m;vdu k yf gw,f? odyrf =umcifrmS useG af wmfwdk@tr_w&GJ Jh tdraf wGu
acguq f aGJ =umf/ xrif;xkyf pwmawG a&mufvmygawmhw,f? bke;f bke;f &Jh vuf&mjzpfwJh wHu k if;bJuifef J@
pm;p&mawG toD;oD; a&mufvmygawmhw,f?
axmifxrJ mS (1)veD;yg; ig;iydeJ@ wmvayg yHpk x H rif;udo k m pm;ae&wmrdk@ a&mufvmwJh pm;p&m awGu
usaemfwdk@twGuf ewfjynfu [if;v#mawGtvm; jzpfygw,f?
usaemfwdk@ trSw k aGJ wGtm;vH;k pm;aomuf=uwm a0omvDjynf bDv;l 0ifomG ;ovm;xif&atmif
tpm;taomufawG +ydKufueJ ukeo f mG ;ygawmhw,f?
'gawmif 'Duae@ &H;k rxkwjf zpfb;l xif+yD; axmifxrJ mS xrif;pm;vm=uao;wmjzpfygw,f? pm;vdk@
aomufvdk@t+yD;rSmawmh tdraf wGu,lvm=uwJh t0wftpm;awGudk p+yD;tzrf;cH&uwnf;u wpfcgrS
rvJ&ao;wJh eHapmfaewJh t0wfawGeJ@ vJv, S 0f wf=uygw,f?
t0wfawGvnf;+yD;wJh tcg=uawmh usaemfwdk@emrnfawGudk tpOfvu dk af c:ygw,f? ? ESpaf ,mufwwGJ wG+J yD;
vufawGudk }udK;awGeJh csnaf ESmifygw,f?+yD;rS usaemfwdk@trSw k (GJ 6)a,mufpvH;k udk bm;vrf;tcsKyfuae
w&m;&H;k udk xkwyf gw,f? tcsKyfcef;u pxGuaf wmh taygu0f rSm tr_waGJ wGtm;vH;k &Jh rdbawG
oli,fcsi;f awGu usaemfwdk@qD vm+yD; vufuq dk u
GJ m tm;ay;=uygw,f?
usaemfwdk@&v Jh w G af ewJh vufwpfzufu usaemfwdk@&rJh b d awG&Jh vufuw dk if;wif; qkyu f idk f xm;ygw,f?
w&m;&H;k awmftay:udk wufawmh &Jeu Jh saemfwdk@tcsKyfom;awGu owfowf/ tdraf wGurdom;pk awGu
owfowf wuf&ygw,f? rdbawG[m om;aZmawGeJ@ avSum;udrk armEdik /f ryef;Edik f tajy;tv$m; wuf+yD;/
usaemfwdk@ xGuv f mr,ft h aygu0f rSm apmifah r#maf eygw,f?
w&m;&H;k xJudk 0ifwt Jh cg ud, k rfh od m;pkeJ@u, dk f w&m;&H;k xJrmS xdik =f u&+yD; tm;ay; pum;awGtjyef tvSef
ajymqd=k uygw,f? w&m;ol}uD;u usaemfwdk@udk 1950jynfEh pS /f ta&;ay:pDrcH sut f uf Oya' yk'rf 5(n)eJ@
w&m;pGq J +dk yD; &H;k csed ;f (&ref)ESpyf wf csed ;f qdv k udk yf gw,f? usaemfwdk@tm;vH;k vnf; wifjyp&m&Sw d mawG wifjyzdk@
ajymygw,f? useG af wmfwdk@ tm;vH;k axmifusr,fqw dk m used ;f aoaewma=umifh usaemfwdk@ axmifruscif
rdbawGeJ@ awG@qcHk siaf o;wJt h wGuf &H;k csed ;f udk &refav;(1)ywfyrHk eS af y;+yD; &H;k xkwzf dk@ &refudk jyefvnf
jyifqifay;zdk@ awmif;qdyk gw,f? tJ't D cgrmS w&m;ol}uD;u aemufwpf}udrrf o S m jzpfEidk af =umif;/
tckwpfacguaf wmh jyifqifzdk@ rjzpfEidk af =umif;/ ol@taeeJ@ ,cktrSw k u GJ dk rSwo f m;xm;rSm +zpfwt Jh a}umif;
jyefvnfajymqdo k mG ;cJyh gw,f? w&m;ol}uD;&Jh &ref&ufcsed ;f a}ujimt+yD;rSmawmh usaemfwdk@ tarawGu
usaemfwdk@udk v$wx f u G o
f mG ;rnft h vm; wif;wif;usyu f sy}f uD; zuf+yD; rsu&f nfusaeygw,f?
pdwrf yl=uzdk@ tarawGu wzGzrG mS &Smygw,f? om;trdawG=um; bmawGajymqdak e=urvJqw dk mu awmh
um,uH&iS af wGuv$+J yD; b,forl S odEidk =f urSm r[kwyf gb;l ? c%=umawmh usaemfwdk@rb d awG/ oli,f
csi;f awGeJ@ wdak wmif;wJh tcsed af v;rSm cGcJ mG cJ&h ygw,f? tcsKyfcef;xJudk jyefomG ;&+yD; tdru f ay;vdu k w
f Jh
txkwaf wGudk vufrmS wif;wif;usyu f syf qkyu f idk vf u dk +f yD; w&m;&H;k uae jyefqif;vmcJyh gw,f?
useG af emfwdk@udk wifaqmifac:oGmr,fh tcsKyfum;ay:a&mufawmh atmufuv dk rS ;f =unfv
h udk yf gw,f?
rsu&f nfawG=um;u tm;wif;+yD; jyHK;jyae&Smae=uwJh rdbawG/ oli,fcsi;f awGu=dk unf+h yD; tHuzdk }d udwf
xm;vdu k yf gw,f? &ifxrJ mS vdu _ uf eJ qdk@wufvmjyefw,f? tcsKyfum;bD;pvdrcfh sed rf mS w&m;&H;k a&S@rmS
vufjyusecf w Jh Jh rdbawGeJ@ oli,fcsi;f awGudk vufjyESw k q f ufvu dk yf gw,f? udak tmif(udx k eG ;f jrifah tmif)&Jh
trawGeJ@ oli,fcsi;f awGu usaemfwdk@udk vSr;f atmf+yD; ajymvdu k yf gw,f?
“eifwdk@ bmrSryl=ueJ@/ ukvor*~u *syefr}uD;vmawmhr,f”
olwdk@ajymwmu ukvor*~rS jrefrmEdik if &H Jh vl@tcGit fh a&;csKd ;azmufra_ wGudk pHpk rf;ppfaq;zdk@twGuf
ukvor*~u, dk pf m;vS,f *syeftrsKd ;orD;wpfO;D jrefrmEdik if u H dk r=umcif vma&mufr,fh ta=umif;udk
ajymwmjzpfygw,f?
1990 ckEpS rf mS ukvor*~u, dk pf m;vS,f *syeftrsKd ;orD; rpPpf tdu k mwmudk jrefrmEdik if u H v
dk mzdk@
yxrOD;qH;k t}udrf apv$wjf cif;yJjzpfygw,f?

5(n)awGudk cd;k rSyk 'k rf wyfawmh

(*)
useG af wmfwdk@udk wifaqmifvmwJh tcsKyfum;[m &efuek +f rdK@v,facgiu
f ae tif;pdet f usO;f axmif&Sd
&mudk OD;wnfarmif;ESio f mG ;aeygw,f? tif;pdeaf xmifA;l 0a&S@udk a&mufawmh um;ay:rSmygvmwJh
&mZ0wftcsKyfom;awGudk csxm;vdu k yf gw,f? tcsKyfum;u &kwwf &ufjyefrxGuaf o;yJ wpHw
k ckudk apmifah e
wJyh o
Hk ¾ef &Syd gw,f?
c%aeawmh usaemfwdk@ tcsKyfum;ay:udk rsurf eS ef J@ vlwpfa,mufeJ@ tom;rJr/J t&yfyyk k
vlwpfa,mufum;ay:wuf vmygw,f? olwdk@awGum;ay:a&mufawmh tcsKyfum;u oD;oef@tusO;f
axmifudk quf+yD;armif;ESio f mG ;ygawmhw,f?
um;ay:a&mufvmwJh vlEpS af ,mufeJ@ tjyeftvSef rdwq f ufay;wJ@tcgrmS rsurf eS w f yfwo Jh ul
pnfo0l if;qdo k jl zpf+yD;/ aemufwpfa,mufu Anm; yJjzpfygw,f? olwdk@EpS af ,mufv;Hk [m
omauw+rdK@e,frmS aexdik =f uolawG+zpf+yD; usaemfwdk@(tuo)tzGJ@0ifawGeJ@ odae=uvdk@ c%csi;f rSmyJ
&if;ES;D oGm;ygw,f?
pnfo0l if;&Jh tazjzpfou l usaemfwdk@txu(4)ykZeG af wmifrmS t*Fvyd pf mjywJh q&mOD;csp0f if;
jzpfygw,f? q&mOD;csp0f if;u t*Fvyd pf m o'Ng toifjyaumif;vdk@ usaemfwdk@awGu“grammercsp”f vdk@
ac:=uygw,f? olwdk@EpS Of ;D &Jah jymjycsut f & olwdk@awG[m ausmif;om; vSyk &f mS ;r_awGrmS wufwufºuGºuG
yg0ifcv Jh dk@ r=umao;cifurS ppfaxmufvrS ;f a&;awG&Jh zrf;qD;jcif;udck cH &Jh ygw,f?
axmufvrS ;f a&;pcef;rSm nSi;f yrf;ESyd pf ufraSk wGjyKvky+f yD;awmh tif;pdeaf xmifuydk dk@ vdu k yf gw,f?
tJ't D cg usrS olwdk@uydk 'k rf (380/ 54)eJ@wyf+yD; w&m;pGq J ydk gw,f? olwdk@[m Edik if aH &;aqmif&u G rf a_ =umifh yk'rf
5(n)wyf&r,ft h pm; ausmif;om;rsm;udk wrifoufouf odumQ cswt Jh aeeJ@ cd;k r_/ rouFmr_qw dk Jh
yk'rf udw k yf+yD; tif;pdeaf xmifrmS tjcm;&mZ0wftusO;f om;awGeJ@ a&m+yD;xm;cJyh gw,f?
'gayr,fh olwdk@udk &ref(&H;k csed ;f ) xkww f aJh e@awGusawmh pGq J x dk m;wJh yk'rf udk ajymif;vJay;zdk@
ajymqdw k tJh cgusrS olwdk@&t Jh r_udk 5(n)tjzpf jyifqifajymif;vJay;vdu k yf gw,f? tckow l dk@udk tr_ajymif;+yD;
usaemfwdk@5(n)awGudk xm;wJh tif;pdeo f ;D oef@ tusO;f axmifudk ajymif;a&GŒvdu k w f mjzpfygw,f? olwdk@
ESpaf ,mufvydk J usaemfwdk@tr_awGeJ@ twlwal xmufvrS ;f a&;pcef;rSm aecJ&h wJh vSrsKd ;aemif(rSe}f uD;)udv k nf;
5(n)yk'rf eJ@ w&m;pGq J +dk yD; &H;k xkwpf pfaq;aewJ@ awmifOuUvmyw&m;&H;k u ol@tr_u5dk (n)uae
(380/54)cd;k r_/ rouFmyk'rf eJ@ ajymif;vJpq GJ vdk u dk yf gw,f?
tJ'v D t dk r_udk ajymif;vJjyifqifvu dk w f mudk Oya'bmom&yfudk ,lxm;wJh ausmif;om;jzpfol
vSrsKd ;aemif(rSe}f uD;)odomG ;wJt h cgrmS jy\emu pwufygawmhw,f? ol@tcsKyfcef;xJrmS tdru f ae
pm;p&mawG xnfah y;vdu k w f x Jh rif;bl;xJu toifyh gvmwJch uf&if;eJ@ ol@q;D pyfudk oljyefaxmufvu dk yf gw,f?
+yD;awmh ol@udk w&m;pGq J x dk m;wJh yk'rf (380/ 54)udk jyefjzKwf+yD; jyifqifay;zdk@/ rjyifay;ygu ol@u, dk u f o
dk l
cuf&if;eJ@x;dk r,fvdk@ tcsKyfapmif&h u J dk +cdr;f ajcmufygawmhw,f?
&JawGvnf; bmvky&f rSe;f rodyJ &kww f &uf ysm,mcwfomG ;=uygw,f? +yD;rS ol@ub dk mrS rvkyzf dk@wm;
=u&if; olwdk@taeeJ@vnf; vkyyf idk cf iG b fh mrSr&Sb d ;l vdk@ &JawGujyefajymygw,f? +yD;awmh“txufut dk a=umif;
=um;xm;ygw,f/ c%apmifyh g” vdk@&u J jyefajymygw,f? vSrsKd ;aemifu
“usaemf ausmif;om;wpfa,mufyg/ 'Dppftpd;k &udq k ef@usiv f dk@q+dk yD; tzrf;cH&wmygAs/ tck
useG af emfudk pGx J m;wJt h r_uadk um cifAsm;wdk@o&d v Jh m;/ 'gc;dk r_As/ olc;dk awGuw dk yfwyJh 'k rf / 'g usKyfwdk@ausmif;om;
awGudk oufoufrJh apmfum;wm/ 'Dtr_&yJh 'k rf udk jrefjrefajymif;ay;/ usKyfubmawGc;dk vdk@ vJ/ cifAsm;wdk@y'k rf
rajymif;ay;&if usKyfut dk qd;k rqdek J@aemf” ol@pum;udk tcef;apmif&h aJ wGu aoaocsmcsmem;axmif
aeygw,f?
cd;k r_/ rouFmr_[m usKyf&*Jh % k o f u d mQ udk wdu k &f u dk af pmfum;wm qdw k v Jh rS sKdk ;aemif&Jh t}udr}f udraf &
&Gwo f u H dk qufwu dk =f um;awmhrS &JawGu a=umufvef@+yD;yk'rf (380/ 54)eJ@pq GJ xdk m;wJh ol@tr_udk yk'rf 5(n)
tjzpf ajymif;vJjyifqifay;cJ&h ygw,f? 'Daemufyidk ;f ol@&aJh xmif0ifpmrsm;/ &oif&h xdu k wf Jh yHrk eS yf pPn;f rsm;
ydwyf ifjcif; cHvu dk &f ygawmhw,f?
vSrsKd ;aemifwdk@vdk e0wvufyg;aprsm;&Jh &J&0J 0Hh jHh yefajymEdik cf =Jh uwJh olawG&t Jh r_rsm;udk ppfaxmuf
vSr;f a&;uae ajymif;vJjyifqifcaJh yr,fh tcsKd @orl sm;&Jh tr_awGuadk wmh jyefjyifqifray;awmhyg? e0w
tusO;f axmifawGxrJ mS Edik if aH &;yk'rf eJ@ axmifusvmwJh Edik if aH &;tusO;f orm;OD;a& rsm;jym;vmrSm pd;k &dr+f yD;
Edik if aH &;orm;rsm;udk &mZ0wfy'k rf rsm;eJ@ tr_ajymif;w&m;pGw J m jzpfovd/k Edik if aH &;v_y&f mS ;aqmif
&Guo f al wG&*Jh %
k o
f u
d mQ udyk g wqufwnf; csKd ;ESrd w
f v
Jh yk &f yfjzpfw,f? 'Dvrdk w&m;zdEySd w
f Jh vky&f yfawG[m
e0wtusO;f axmiftwGi;f trsm;tjym; jzpfymG ;aeygw,f?

(C)

jcifaxmifawG/ arG@,mawG&aJh xmif


usaemfwdk@aexdik w f Jh oD;oef@ tusO;f axmifudk pnfo0l if;eJ@ Anm;wdk@ a&muf&v Sd mawmh r=umcifrmS
yJ aemufxyfvo l pfawG a&muf&v Sd mw,fqw dk Jh owif;ud=k um;&wJh tjcm;tcef;uolawGu b,fol
awGvnf;qdw k modcsiv f dk@ ar;jref;pHpk rf;=uygw,f?
tJ'rD mS yJ wyfO;D tr_waGJ wGxu J udo k 0S;D qdwk Jh weoFm&Dwidk ;f om;[m pum;ajymwJah e&mrSm
tifrwefrS toH0o J wl pfa,mufjzpf+yD; cyfwnfwnfeJ@tp taemufoefow l pfa,mufvnf;jzpfygw,f?
oD;oef@ axmifupdk a&mufvmwJh pnfo0l if;eJ@ Anm;wdk@ukd oifcef;pmawGydk@csygawmhw,f? pnfo0l if;
udpk +yD;awmh
“cifAsm;wdk@tcef;rSm jcifaxmif&v Sd m;”
“[m...r&Syd gb;l ”
“tJ'rD mS bmawG&v Sd ”J
“*efzvm;(1)vH;k / apmifyg;eJ@ zsm=urf;(1)csyyf &J ySd gw,f”
“jcifaxmifeJ@ acgi;f tH;k r&ao;bl;vm;”
“r&ao;ygb;l ”
“[m. . . cifAsm;wdk@wu,fr&ao;bl;vm;/ axmifra_ wG bwfu;D jyxm;+yDxifw,f? awmif;/
awmif;/ rawmif;&if 'DaumifawGu 'Dvydk rJ ay;bl;”
“[kwu f /Jh b,fol@qrD mS awmif;&rSmvJ”
“'Dnawmh tcsed rf &Sad wmhb;l / reufusrS 0efxrf;wpfa,mufa,mufudk awmif;vdu k ”f
“[kwu f ”Jh
“reufus&ifvJ 'Do;D oef@rmS rkef@[if;cg;/ vBu&f nfeJ@ ae@vnfxrif;pm;csed q f dk =uufom;/ 0ufom;/
r}udKuf&if ig; ay;w,f”
udo k 0S;D u pnfo0l if;wdk@vo l pf(2)a,mufudk twnfaygu}f uD;eJ@ =uyfaeygawmhw,f? pnfo0l if;eJ@
Anm;wdk@uvnf; oD;oef@aqmifudk tckraS &mufwmqdak wmh udo k 0D;S ajymor# [kwu f /Jh [kwu f q
Jh +dk yD;
,Hak eygw,f?usaemfwdk@ =um;cef;awGuae+yD; udo k 0S;D aemufaeor#udk }udw+f yD;&,faerdygw,f? +yD;awmh
udok 0S;u D quf+yD;
“rif;wdk@ rawmif;&ifawmh r&bl;aemf/ igwdk@awGuawmhtuke&f +y/D;+yD/ ar$@,maum/ jcifaxmifaum/
pm;p&mawGuvnf;aumif;ayhumG / igwdk@qdk axmifuaeawmif rxGucf siaf wmhb;l / a=omf 'geJ@ rif;wdk@rmS
aq;vdy&f v Sd m;”
“aq;vdyaf wmh&ySd gw,f/ rD;jcpfawmhr&Sb d ;l ”
“at;/ igrmS rD;jcpf&w Sd ,f/ aq;vdyrf &Sb d ;l / igtcef;zuf enf;enf;ypfay;vdu k yf gO;D / rif;wdk@
aq;vdyaf omufwwf&if reufus&if axmifr;_ qDrmS rD;jcpfygwcgwnf;awmif;xm;/ igwdk@awGu Edik if aH &;
tusO;f om;awGqadk wmh olrsm;eJ@ rwlb;l uG”
pnfo0l if;wdk@u udo k 0S;D ajymor#t[kw}f uD;atmufarhae+yD; ar;cGe;f awmifjyefrxkwyf J wpf[w k u f Jh
wnf; [kwu f aJh eygawmhw,f? usaemfwdk@rmS olwdk@awGajymqdak e=uwmufk em;axmif&if; idt k m;xuf
&,ftm; oefqo dk vdjk zpfaeygw,f? udo k 0D;S aemufajymifra_ v;awG[m axmifxaJ &mufwek ;f pdw'f u k cQ pH m;
ae}uolawG =um;0,f pdwx f u G af yguaf v;wpfck &ovdck pH m;vdu k &f ygw,f? udo k 0S;D u pnfowl dk@udk
ajymaewJh t&mawG[m usaemfwdk@5(n)orm;awGtwGuaf um/ &d;k &d;k omreftusO;f orm;awG twGuyf g
b,fvrdk S r&Edik w
f Jh t&m0wˆKawGygy?J
pnfo0l if;wdk@uawmh reufus&if udo k 0S;D ajymwJyh pPn;f awGawmif;r,f qd+k yD;pdwt
f m;xufoefpmG eJ@
tdyaf ysmo
f mG ;av&J?h

(i)

b0oHo&meJ@ 5(n)awGb0

aemufwpfae@reuf rd;k vif;wJt h cgusawmh usaemfwdk@ tcef;awGqu D dk axmifr;_ jrifv h i_d f


a&mufvmygw,f?tJ'rD mS pnfo0l if;u rae@uudo k 0S;D xm;wJt h wdik ;f axmifrj_ rif@vi_d u f dk wpfcck si;f
wifjyygawmhw,f?
axmifr;_ u“tJ'gawGwpfcrk rS &bl;” vdk@jyefajymvdu k yf gw,f? tJ't D cgrmS pnfou l
“olrsm;awGawmif&wmyJ/ useG af wmfwdk@u bma=umifrh &&rSmvJ/ usaemfvnf;
5(n)yJ”qd+k yD;xyfajymawmh axmifr;_ jrifv h i_d f rsuv f ;Hk jyL;oGm;ygw,f?
“b,foal wG&vJ”
“[db k uftcef;u udo k 0S;D wdk@yg” axmifr;_ &Jt h =unfu h udo k 0S;D wdk@ tcef;bufuadk &mufomG ;ygw,f?
+yD;rS “rif;udb k ,foal jymwmvJ” qd+k yD; vufonfudk pHpk rf;ygawmhw,f? tJ'aD wmh pnfou l “udo k 0S;D ”
vdk@jyefajzwJt h cgrmS axmifr;_ &Jah jcvSr;f awGu udo k 0S;D wdk@ tcef;a&Sh a&mufomG ;ygawmhw,f?
“o0S;D / rif; pnfou l dk tJ'v D adk jymovm;”
udo k 0S;D uvnf; olaemufrad =umif; 0efcyH gw,f? axmifr;_ jrifv h i_d u
f oabmaumif;wJo h l jzpfaevdk@
“at;/ rif;wdk@tcsi;f csi;f aemufwmawmh aemufaygu h mG / 'gayr,fh pnfou l igu
h rdk wifjyyJ axmifyidk f
tvSnrfh mS oGm;wifjyrd&if tukejf y\emwufuek v f rd f@r,fu/G aemufwpfcg vlopfawGudk raemufygeJ@umG ”
qd+k yD; udo
k 0D;S udk =o0g'uxm ¹rGu=f um;ygawmhw,f? wpfcgu usaemfwdk@o;D oef@axmifrmS yJ[if;u
[if;&nfusaJ evdk@ udo k 0S;D u axmifr;_ jrifv h i_d u
f dk twifjyaumif;cJv h dk@ usaemfwdk@tm;vH;k yJ[if;&nfeJ@ww l Jh
yJ[if;udpk m;&cJb h ;l ygw,f? udo k 0S;D eJ@ yufouf+yD;aemufxyf&,fp&mwpfc&k ySd gao;w,f?
tif;pdeaf xmif(3)aqmifrmS usaemfwdk@eJ@uo dk 0S;D twlwal ewke;f wpf&ufrmS axmif0ifpmvmygw,f?
axmif0ifpmvmac:awmh“a'0D”qdw k eJh mrnfeJ@ axmif0ifpmwpfcak &mufvmygw,f? taqmifrmS
&Swd o Jh al wGtm;vH;k u a'0Dqw dk m rde;f raqmifrmS yJ&w Sd ,f/a,mufusm;aqmifrmS r&Sb d ;l vdk@tm;vH;k u
0dik ;f ajymvdu k =f uygw,f? aemufrS pHpk rf; =unfah wmh axmif0ifpm&H;k u pma&;u o0S;D udk a'0Dq+dk yD;
emrnfrmS ;a&;rdw,fqw dk m od&awmhw,f/ tJ'u D srS udo k 0S;D vnf; tl,m;zm;,m;eJ@ n}uD;rd;k csKyf usrS
axmif0ifpmawG@&&Smygw,f?
tif;pdeaf xmifu }uD;vGe;f awmh a'0Dqw dk J@ emrnfjzwfyidk ;f av;eJ@ wpfaxmifv;Hk tESrHh mS &Sw D Jh
taqmifawG/ tvky}f uD;awGqaD &mufomG ;vdk@ udo k 0S;DF &Jh axmif0ifpmpm&Gu[ f m [dak &muf/ 'Da&mufeJ@
udo k 0S;D qD awmfawmfeJ@jyefra&mufvmEdik b f ;l ? 'g@a=umifu h odk 0S;D u n}uD;rd;k csKyf=urS axmif0ifpm
awG@&ygawmhw,f?
usaemfwdk@aewJh oD;oef@aqmifudk vlopfawG wzGzJ aGJ &mufvmrpJ wpfoo J J jzpfaeovdk
t&ifa&mufEiS fh +yD;om;jzpfwJh usaemfwdk@awGtwGuf trdef@csrJ@&ufu wpfjznf;jznf; eD;uyfvmaeygw,f?
wyfO;D tr_waGJ wGudk trdef@rcscif wpfnu udjk idr;f u“b0oHo&m”oDcsi;f udq k ydk gw,f?
aemufwpfae@ reufusawmh axmif(7)ESpu f somG ;vdk@ oD;oef@axmifA;l 0uae usaemfwdk@udk
vufuav;jy+yD; tif;pdeaf xmif}uD;u taqmif(1)udak &mufomG ;ygawmhw,f? oD;oef@axmifrmS
tcsKyfb0eJ@ ae&if; tjyifbufrmS tajctaeawG t&rf;qd;k aewm wtm;odomaeygw,f? tjyifzufrmS
zrf;qD;r_awG rsm;vGe;f wma=umifh oD;oef@tusO;f axmifxrJ mS ppfa=uma&;pcef;wpfck topfziG v fh pS v
f udk +f yD;
axmufvrS ;f a&;rsm;rSm wd;k csJh ppfaq;aeygawmhw,f?
oD;oef@tusO;f axmifxu J dk ausmif;om;awGeJ@ trsKd ;om;'Dru dk a&pDtzGJ@csKyf&Jh *E<cD ef;ra=ujimpm
wrf;1/90 udak xmufc=H uwJh jynfo h l@vw $ af wmfu, dk pf m;vS,af wG axmifxu J dk jynfEh u S af eatmif
a&mufvmygw,f? jynfo h l@vw $ af wmfu, dk pf m;vS,af wG zrf;qD;cH&wmeJ@ yufouf+yD; e0wu v$waf wmf
trwfawGudk ppfa}uma&;awGrjyKvkyyf J vufywfem&DawG/ wdu k yf t
Hk uFsD taumif;pm;awGeJ@awG@&awmh
olwdk@udk ususeeaoaocsmcsmxm;w,f/ pm;csiw f mudpk m;&w,f/ aq;0g;tultnDeJ@ a&udv k nf;
00vifvif csKd ;&w,fvdk@ =um;&ygw,f?
olwdk@eJ@useG af emfwdk@udk rsuEf mS csi;f qHck iG fh ray;ygb;l ? aemufusrS pHpk rf;=unfah wmh
jynfol@vw $ af wmfu, dk pf m;vS,af wGvnf; useG af wmfwdk@eJ@ bmrS rxl;jcm;bl;qdw k m od&ygawmhw,f?
yHpk yH [
J if;pm;/ olwdk@,w dk cJh s;D olwdk@cs&wmyg? a&csLd ;vnf; yHpk yH ef;uefjym;eJ@ csKd ;&wmyJ jzpfygw,f?
jynfo h l@vw $ af wmfu, dk pf m;vS,af wGrmS touft&G,}f uD;&ifo h al wGvnf; yg0if=uwmrdk@ axmif&Jh 'kuu Q dk
cHpm;&ygw,f? yxr=um;&wJh owif;u atmf*suo f wif;}uD;jzpfygw,f? atmf*suq f wdk mu rrSeo f wif;udk
qdv k w dk Jh t"dy`g,jf zpfygw,f?

(p)
&ref,jl yef+yD;

usaemfwdk@ae&wJh oD;oef@axmifrmS vluv dk vl q


dk ufqwH Jh axmif0efxrf;awGeJ@q&Hk &if nzufqdk oDcsi;f udk
tcef;wcef;udk wpfy'k q f =dk uygw,f? xl;tdrof if&Jh tar@trd o
f cD si;f u npOfwpfy'k af vmufawmh ygpjrJygy?J
usaemfuawmh oDcsi;f a[mif;awG tqdrk sm;wma}umifh tm;vH;k u a&'D,v dk dk@ uifyeG ;f wyftm;ay;
=uygw,f?
wyfO;D tr_waGJ wGtm;vH;k trdef@cs+yD;vdk@ axmif}uD;udk ajymif;+yD;oGm;awmh axmifuszdk@
useaf eao;wJh usaemfwdk@(7)a,muftvSnfh a&mufvmygw,f? w&m;&H;k xkw&f if tdru f rdbawGeJ@
awG@&rSmrdk@ ajymrJph um; awGudk pDumywfu;Hk pOf;pm;ae&if; &ifcek af erdygao;w,f? usaemfwdk@awGudk
&H;k xkwrf J@ae@ a&mufawmh oD;oef@A;l 0udk xGuv f m&ygw,f? tJ'rD mS axmufvrS ;f a&;awGeJ@ trsKd ;orD;
w&m;ol}uD;udk awG@&ygw,f? w&m;ol}uD;trsKd ;orD;u usaemfwdk@ tr_waGJ wGtwGuf &ref(&ufcsed ;f )
ESpyf wfxyf ,lvu dk w
f ,fvdk@ajym+yD; usaemfwdk@udk oD;oef@axmifxJ jyefydk@vu dk yf gw,f? 'Dwacguf
tdru f rdom;pkawGeJ@awG@zdk@ rjzpfEidk af wmhwm od&wJth cg pdwxf w
J rsKd ;}uD; jzpfomG ;ygawmhw,f?
'Dtcsed qf &dk if bm;vrf;(pwD;0yf)tcsKyfrmS tdru f rdbawG tif;pdeaf xmifuvmwJh tcsKyfum;
rSeof r# rSm useG af emfwdk@udk tarmwaum&SmazG=urSm awG;+yD; oufjyif;armwpfck csvu dk yf gw,f?
nae axmifyw d o
f aH csmif; acguw
f t
Jh cgrmS tay:xyfu xdik ;f tusO;f orm;awG&Jh bk&m;&Scd ;dk oH
xGuaf y:vmygw,f?

(q)
ppfc&Hk ;Hk rSm wdik jf ynfudk cspfwo
Jh al wG

tcsKyfb0eJ@ usaemfwdk@ tr_waGJ wG wpf}udro f m w&m;&H;k xGu&f ygw,f? 1990/ atmufwb dk mv


29&ufae@u a&mufawmh usaemfwdk@tr_waGJ wG tm;vH;k udk ae@vnfrmS tif;pdeAf ;l 0rSm&Sw d Jh txl;ppfc&Hk ;kH udk
ac:oGm;ygw,f? txl;ppfc&Hk ;Hk udak &mufawmh usaemfywf0ef;usiu f dk a0h0=J unfv h u
dk yf gw,f? w&m;&H;k &Jh
tv,fwnfw h nfrh mS Edik if aH wmfwq H yd u
f dk cswd xf m;ygw,f?
wHqyd &f Jh b,fzufrmS awmh trsKd ;om;acgi;f aqmif}uD; Adv k cf sKyfatmifqef;&Jh "gwyf u Hk dk csw d x
f m;ygw,f?
"gwyf x Hk rJ mS Adv k cf sKyfu usaemfudk tm;ay;aewJh t+yHK;eJ@awG@&w,fvdk@ pdwx f rJ mS cHpm;rdw,f? usaemf&ifxJ
tenf;i,f+idro f ufomG ;ygw,f? nmzuftjcrf;rSmawmh Edik if &H v Jh ol wfaumifae0if; ppf,el aD zmif;0wfxm;+yD;
+yHK;aewJt h +yHK;[m usaemfwdk@udk avSmif&,faeovm; atmufarh&ygw,f? olt+yHK;udk awG@&awmh
cg;oufomG ;ygw,f? eH&eH Jh uyf&yfpifjrifrh mS pm;yGcJ w kH vH;k eJ@ xdik cf (Hk 3)vH;k csxm;ygw,f? pm;yGcJ rHk mS awmh
uvyfwpfcek J@ uwWyD gtyk x f m;wJh pmtkyaf wGuadk wG@&ygw,f?
usaemfwdk@udk trdef@cscge;D awmh ppfwyfAv dk rf }_ uD;(3)a,muf cHak y:rSm ae&m,lygw,f? +yD;awmh
yef;bJwef;+rdK@e,fu &Jpcef;r_;u axmufvrS ;f a&;awGa&;ay;xm;wJh rw&m;vky}f uHcsuaf wGudk zwfjyygw,f?
pGcJ suaf wGuzdk wfjy+yD;awmh w&m;ol}uD;vkyw f Jh Adv
k rf ;_ }uD;(3)a,mufu
“bmwifjyp&m&Sad o;vJ” qd+k yD; usaemfwdk@udk ar;ygw,f? usaemfwdk@uvnf; bmrS wifjyp&mr&Sb d ;l vdk@
jyefajymvdu k af wmh &efuek w f idk ;f ppfXmecsKyf/ uke;f jrifo h m,mu usaemfwdk@wpfO;D csi;f pD&Jh emrnfawGeJh
ay;vdu k w f Jh pmtdyaf wGudk azmufygawmhw,f? tJ'D pmtdwx f rJ mS usc&H rJjh ypf'%feJ@ tvky=f urf; awGudk
a&;xm;wm jzpfygw,f?
tJ't D csed rf mS ppfc&Hk ;Hk u useG af emfwdk@udk “oifwdk@rmS tjypf&v Sd m;/ r&Sb d ;l vm;”vdk@xyfar;ygw,f? olwdk@t'J v D dk
ar;wJt h cgrmS tjypfr&Sad =umif; jiif;qd&k if ppfc&Hk ;Hk rSmyJ jypf'%fxyfw;dk ygw,f? usaemfwdk@a&S@rmS xdik af ewJh
Advk rf ;_ awG xyfw;dk wJt h cgow l dk@ vkycf sio f vdk vkyyf ikd cf iG &fh +Sd yD;/ jypf'%favsmah ygh tcgusawmh vkyyf idk cf iG fh
r&Sb d ;l vdk@ od&ygw,f? usaemfwdk@ tr_awGudk atmufygtwdik ;f jypf'%fcsrw S v f u dk yf gw,f//
(1)?udak tmifxeG ;f -&efuek pf ufrw _ uUov dk af usmif;om; (1950jynfEh pS t f a&;ay:pDrcH suf tufOya' yk'rf
5(n)t& tvky=f urf;eJ@ axmif'%f(5)ESp)f
(2)? udn k aD xG;cdik -f oH;k a&mifjc,f ausmif;om;tzGJ@ (1950jynfEh pS t f a&;ay:pDrcH suf tufOya' 5(n)t&
tvky=f urf;ESiafh xmif'%f(4)ESp)f
(3)?udo k m;nGef@O;D - aq;wuUov dk af usmif;om; (1950jynfEh pS t f a&;ay:pDrcH suf tufOya'yk'rf 5(n)
tvky=f urf;ESiafh xmif'%f(5)ESp)f
(4)?ud&k aJ rmfx;l - (tajccHynmausmif;om;rsm;or*~) &efuek w f idk ;f (1950jynfEh pS tf a&;ay:
pDrcH sut f ufOya'yk'rf 5(n)t& tvky}f urf;ESiafh xmif'%f(4)ESp)f
(5)?ud&k aJ usmpf mG -(tajccHynmausmif;om;rsm;o*~) &efuek w f idk ;f (1950jynfEh pS t f a&;ay:pDrcH suf tufOya'
yk'rf 5(n)t& tvky=f urf;ESiafh xmif'%f(3)ESp)f
(6)? udak evif;-(tajccHynmausmif;om;rsm;or*~)&efuek w f idk ;f (1950jynfEh pS t f a&;ay:pDrcH suf tufOya'
yk'rf 5(n)t& tvky=f urf;ESiafh xmif'%f(5)ESp)f
usaemfwdk@ tr_waGJ wG&Jh tdraf wGtoD;oD;u tif;pdeaf xmifA;l 0rSmwpfow k /f bm;vrf;(pwD;0yf)tcsKyfrmS eJ@
+rdK@e,fw&m;&H;k rSmwpfow k f vlpck +GJ yD; apmifah e=uygw,f?
usaemfwdk@&o Jh wif;udk em;pGi&fh mrS usaemfwdk@udk tif;pdeaf xmifA;l 0rSm &H;k xkw+f yD;ppfc&Hk ;Hk rSm trdef@cs
vdu k wf t Jh a=umif;udk axmifA;l 0rSmapmifah ewJh wpfow k u f awG@omG ;+yD; usew f tJh rd tf oD;oD;udk csucf si;f
ta=umif;=um; vdu k w f ma=umifh trdef@cst+yD;rSm usaemfwdk@awG tdref J@acwWawG@&ygw,f?
usaemfwdk@&jJh ypf'%f awGu=dk um;vdu k &f wJh tdraf wGtoD;oD;u vlawGu idak wmhr,frh suEf mS awG/
0rfenf;a=uuGaJ ewJh rsuEf mS awGeJ@awG@&ygw,f?
usaemfwdk@&Jh tr_waGJ wGtm;vH;k [m usaemfwdk@&, Jh =Hk unfcsuaf =umifh e0w&Jt h jypf'%fu&dk ifqidk zf dk@
wufºuGwrJh suEf mS rsKd ;awGeJ@ &Sad eygw,f? usaemfwdk@awG rdbawGeJ@ pum;ajymaecsed rf mS usaemfwdk@udk
trdef@cscw Jh Jh ppfc&Hk ;Hk u Adv k rf ;_ }uD;aw v G m=unfyh gw,f? tJ'rD mS usaemfwdk@xu J rdom;pkwpfpu k
“usrom;av;u wdik ;f jynfoyd cf spw f mav/ 'ga=umifh oloyd cf spw f Jh wdik ;f jynfu ol@udk qkvmbf
awGcsvu dk w f mayg”h vdk@ a=ua=uuGu J }GJ uD; ajymcsvu dk af wmh tJ'AD v dk rf ;_ }uD;awG rsuEf mS ysuo f mG ; =uygw,f?
'Dupd u
P olwdk@eJ@ roufqidk af =umif;/ txuf&Jh trdef@t& jyKvkyw f mjzpfa=umif;/ olwdk@taeeJ@
ud, k cf si;f pmyga=umif; ajym+yD; usaemfwdk@awG[m ausmif;om;awGjzpfvdk@ pmjyefoifcsi&f if t,lcv H m$
wifzdk@vnf; wdu k w f eG ;f ygw,fvdk@ ajym+yD;useG af wmfwk@d tem;uae xGuo f mG ;ygw,f? rdom;pkawGeJ@
usaemfwdk@awG wpfO;D udw k pfO;D tjyeftvSet f m;ay;aerdygawmhw,f?
usaemfwdk@ wawGwu dk cf w
Jh Jh wdu k yf u
GJ ratmifjrifao;vdk@ &efo&l Jh tEdik &f r_atmufudk usaemfwdk@
a&mufcw Jh myJjzpfw,f? 'gayr,fh usaemfwdk@wu dk yf aGJ wG r+yD;qH;k ao;bl;qdw k m usaemfwdk@ arhxm;vdk@rjzpfygb;l ?
atmifyrGJ pcif pyf=um;rSm usaemfwdk@wawG&Jh ay;qyfr[ _ m &efou l dk wkev f y_ f ajcmufjcm;oGm;ap&ygr,f?
'ga=umifh jrefrmEdik if rH mS emrnfq;dk eJ@ ausm=f um;aewJh tif;pdeaf xmif}uD;xJudk usaemfwdk@awGtm;vH;k
&ifaumh+yD; =unfv h u dk yf gw,f?

tcef;(4)

(u)
tyfxnftvkycf &H jcif;
usaemfwdk@awG axmifus+yD;jzpfvdk@ oD;oef@axmifrmS &Sw d Jh tcsKyfcef;uae axmifusaqmifu
taqmif(1)udk ajymif;ae&ygw,f? axmifus+yD; wpfywfavmuftxdawmh oD;oef@rmS ae&ygao;w,f?
aemufrS jrefrmjynfaxmifawGxu J emrnf}uD; “tif;pdeAf [dk pHjy tusO;f axmif”udu k saemfwdk@ tr_waGJ wG
tm;vH;k ajymif;a&$@ &ygw,f? tif;pdeaf xmif&Jh A[dck surf jzpfwJh rde;f a*s;vfuadk &mufawmh useG af wmfwdk@
tr_waGJ wGudk taqmifwpfaqmifpD cG+J yD;ydk@ vdu
k yf gawmhw,f? usaemfuawmh trSw(f 4) tdyaf qmifudk
a&mufomG ;ygw,f? usaemfae&wJh taqmifuaxmifr;_ atmif}uD; vdk@ac:ygw,f?
usaemf a&mufa&mufcsi;f axmifpnf;urf;awGeJ@ yufouf+yD; =o0g'ydk@csvu dk w f m tenf;qH;k (5)
em&D avmuf=umoGm;ygw,f? ae@cif;xJu axmifxrJ mS b,fvakd e&r,f pwmawGudk r+yD;qH;k Edik af tmifudk
ajymaewm axmifyw d w f Jh tcsed xf yd jJ zpfygw,f?
odyrf =umcifrmS yJ awmifOuUvmyu yef;cs/D &kyjf y/ umwGe;f q&m udb k b dk x dk eG ;f [m 5(n)eJ@
usaemfwdk@&Jh taqmifudk a&mufvmygawmhw,f? olvnf; axmifr;_ atmif}uD;&Jh =o0g'awGudk em&Daygi;f rsm;
pGm cHvu dk &f ygao;w,f? tif;pdeaf xmifr}uD;udk a&muf+yD; wpfywfavmuft=umrSm axmifyidk u f
ac:cdik ;f w,fq+dk yD; usaemfu h dk vmac:ygw,f?
usaemfvnf;bkrod brodeJ@ rde;f a*s;udx k uG +f yD; axmifyidk Of ;D vS=unfeJ@ awG&ygw,f?
axmifyidk Of ;D vS=unfu usaemfu h dk aoaocsmcsm pdu k =f unf+h yD; “rif;udk txufv}l uD;awGu
igu
h t dk yfxm;w,f” qd+k yD; axmifwiG ;f vH+k cHKa&;udpaP wGrmS olwdk@tusO;f OD;pD;Xme(t/ u/ p)u vl}uD;awGeJ@
yl;aygi;f +yD; owif;ay;(informer)vkyzf dk@ wdu k wf eG ;f ygawmhw,f?
aemuf+yD; usaemfaewJt h aqmifu axmifr;_ atmif}uD; udak c:+yD; “'Daumifu h =dk unfx h m;vduk ”f
vdk@ajymvdu k yf gw,f? usaemftaqmifudk jyefa&mufawmh tvkyw f m0efawG toD;oD;udk axmifus
tusO;f om;awGudk csygw,f? tJ'rD mS useG af wmfu tjcm; 5(n)awGenf;wl awmif,mrvky&f yJ oufomwJh
yef;+cH qdw k Jh bkwu f cdk say;ygw,f? usaemfvnf; axmifuswm bmrSr=umao;awmh tajctaeawG
tm;vH;k udk aoaocsmcsmrodao;vdk@ taqmifu 5(n)awGudk tusKd ;ta=umif; ar;=unf&h ygw,f?
tJ't D cgrmS olwdk@u “tJ'grif;udk tyfxnf vkyv f u dk w
f m”vdk@ajymygw,f? usaemfu tyfxnf
qdwk mbmrSe;f rodawmh olwdk@uydk J jyefar;&ygw,f?
“tyfxnfqw dk m bmvJAs”
“axmifyidk &f Jh abmufcsmaygu h mG ”
“cifAsm;wdk@[mawGu bmawGvAJ s/ usaemfbmrSem;rvnfawmhb;l ”
“'Dvu dk ”G qd+k yD; tyfxnfwdk@/ abmufcsmwdk@&Jh t"dy`g,u f dk &Si;f jyygawmhw,f? axmifxrJ mS
tusO;f OD;pD;Xmeu y pm;ay;xm;wJh a&ay:qD vlwef;pm;awGudk axmiftac:a0:t& “tyfxnf/
abmufcsm” vdk@ac:ygw,f? usaemf enf;enf;awGa0oGm;ygw,f? usaemfah qGrsKd ;todik ;f t0dik ;f xJrmS (t/ u/
p)u0efxr;f awG&w Sd ,fqw dk mvnf; wpfcgrrS =um;rdz;l yg?
usaemft h rd u f rdbawGursm; axmifyidk af wGudk aiGay;+yD;awmh usaemf axmifxrJ mS ae&xdik &f
tqifajyatmif vkyw f mrsKd ;vm;qd+k yD; awG;=unfrh yd gao;w,f? 'gayr,fh vH;k 0rjzpfEidk b f ;l qdw k m usaemf
odygw,f? usaemft h rdef@cswaJh e@rmS usaemftwGuf 'Dvydk pHk rH sKd ; =unfch idk ;f wmawG bmawGrvkyzf dk@ usaemfu h pd P
usaemfb h mom &Si;f &r,fvdk@ ajymcJyh gao;w,f? 'gayr,fph w d rf csao;vdk@ axmif0ifpmvmwJah e@rmS
tdru f adk r;=unfah wmh usaemftrd u f 'grsKd ;vkyw f m 0goemrygb;l vdk@ jyefajzygao;w,f? 'ga=umifh 'Dupd u P dk
usaemf acgi;f xJu xkwx f m;vdu k yf gw,f?
usaemfwdk@ axmifr;_ atmif}uD;u usaemfeJ@ bdb k x dk eG ;f uvG&J if usew f Jh 5(n)awGudk =unfrh &
jzpfaewmudk usaemfowdxm;rdygw,f? tjcm;5(n)awGudk tjypfawGwrsKd ;+yD; wpfrsKd ;vdu k &f mS +yD; jy\em
vkyaf ewmvnf; aw@&G ygw,f? wpf&ufrmS e0wywWjrm; tr_waJG wGjzpfwJh rEWav;u
aejynfawmfoef;xGe;f eJ@ tr_w(GJ 3)a,muf usaemfwdk@ taqmifudk axmifustjzpf a&mufvmygw,f?
olwdk@&Jh yk'rf u Edik if aH wmfypPn;f tvGo J ;Hk jyKvkyrf _ 6/ 1 jzpf+yD; axmif(25)ESpu f svmwJo h al wGjzpfygw,f?
olwdk@awG[m “tyfxnf” awGjzpfygw,f?
axmifuswm &ufyidk ;f yJ&aSd yr,fh w&kyEf idk if v H yk f rsuEf mS okwf yk0g}uD;awGtxnf(20)avmufcif;+yD;
tdy, f mcif;vkyt f yd w f aJh umif jzpfygw,f? tvkycf swt Jh cgusawmh axmifr;_ atmif}uD;uk, d w f idk f
yef;+cHbw k rf mS vdu k cf say;ygw,f?
(c)

usD;uef;rsdK;awG&Jh awmif,mavbm
mavbm tefwyk GJ

bmrS tvkyrf rsm;vSwJh yef;+cHbw k rf mS tusO;f om;awG rw&m;jynfEh u S af e+yD; wu,fu h dk yifyef;vSwJh
awmif,m tvkyb f w k rf mS awmh vltiftm;enf;enf;av;eJ@ rw&m;cdik ;f aewmudk awG@&ygw,f?
axmifr;_ atmif}uD;u awmif,mtwGuf vdt k yfaewJyh pPn;f awGukd wm0eft& raqmif&u G af y;yJ
awmif,mbkwu f tusO;f om;awGudk jy\em wpfcrk [kww f pfck vdu k &f mS aeygw,f? r=umcifrmS yJ
5(n)trsm;tjym;tvkyv f yk af ewJh awmif,mbkwef J@ axmifr;_ atmif}uD;wdk@ jy\emp jzpfygawmhw,f?
jzpfyu Hk wpfreufrmS awmif,m&Jh ta&Sb h ufjcrf;eJ@ taemufbufjcrf;udk a&avmif;zdk@twGuf
a&tjynfx h rf;vmwJh 5(n)wpfO;D (ol@emrnfu ausmaf usmv f if;vdk@yJ usaemfrw S rf yd gawmhw,f)[m
a&o,f&if; acsmv f o J mG ;ygw,f? acsmv f wJ Jh '%fa=umifh o@cl rsm cg;emoGm;ygw,f? olcg;emoGm;wma=umifh
tjcm; 5 (n)awGu“'Dwae@awmhrif;em;vdu k yf gO;D ”vdq k +dk yD; aemufwpfae@rS jyefvyk cf idk ;f ygw,f? 'ga=umifh
olvnf; taqmif(4)taemufzufu bk&m;0if;xJrmS xdik +f yD; em;aeygw,f? tJ'gudk axmifr;_ atmif}uD;
awG@omG ;+yD; awmif,mbkwu f idk u
f dk ac:vdu k yf gw,f? +yD;awmh bkwu f idk uf dk
“'Daumifu olrsm;awG tvkyv f yk af ewJt h csed f bmxdik v f yk af ewmvJ/ ac:cdik ;fprf;” vdk@ajymawmh
awmif,mbkwu f idk u
f a&avmif;ae&if;acsmv f +J yD; cg;em oGm;wma=umifh em;cdik ;f xm;wmygvdk@ jyefajzvdu k f
ygw,f?
axmifr;_ atmif}uD;&Jh rsuEf mS &_ŒH rJo h mG ;ygw,f?
“igt h aqmifrmS ae&if aq;&Hu k q&m0ef&Jh axmufcpH mygwJh aq;em;vufrw S f ryg&if b,faumifrS
em;vdk@ r&bl;/ tvkyv f yk &f r,f? 'Daumifu h dk tckac:cdik ;f prf;”
awmif,mbkwu f idk u f vnf; axmifr;_ atmif}uD;udk b,fvrdk &S iS ;f jyvdk@ r&wma=umifh cg;emoGm;wJh
wpfa,mufudk tvkycf idk ;f &ygw,f? tJ'rD mS tjcm;5(n)awGu awG@omG ;+yD; jy\em[m rD;awmufwpfcv k dk
}uD;xGm; oGm;ygawmhw,f?
tjcm; 5(n)awGu awmif,mbkwu f idk u
f dk ol@uadk y;em;vdu k yf g/ ol@u, dk pf m;usaemfwdk@ 2q 0dik ;f +yD;
ydv
k yk af y;ygrh ,f vdk@0idk ;f ajym=uygw,f? e*du k wnf;u5(n)awGut dk jypfwrif vdu k &f mS aewJh atmif}uD;[m
'Dupd u P dk vH;k 0vufrcHEidk b f ;l jzpfomG ;ygw,f? 'gah =umifh usew f 5Jh (n)awG tcsi;f csi;f wdik yf if+yD;
tusO;f om;wpfa,muf tvkyv f yk &f if; xdcu dk o f mG ;wmudk xdu k o f ifw h tJh cGit fh a&; ray;yJ tvkyu f dk t"rR
qufcidk ;f aeygu taqmif&u Sd sef 5(n)tusO;f om;awGyg tvkyq f ufrvkyEf idk af wmhb;l vdk@ axmifr;_
atmif}uD;udk ajymvdu k yf gw,f? tJ'rD mS axmifr;_ atmif}uD;u olqifxm;wJh tuGu0f if+yD qd+k yD;rxDw&D
+yHK;vduk yf gw,f?
“tvkyrf vkyEf idk b f ;l vdk@ ajymwJah umifawG pm&if;ay;”
qd+k yD; pm&if;awmif;ygawmhw,f? pm&if;awG tm;vH;k &wJt h cgrmS olwrifvyk }f uHxm;wJh
ta=umif;eJ@ pm&if;udk rde;f a*s;vfrmS &Sw d Jh axmifyidk q f uD dk ydk@vu dk yf gawmhw,f? taqmif(4)u 5(n) awG
tkypf zk GJ@+yD; Edik if aH &;qENjyr_ jyKvkyaf eygw,f/ axmiftwGi;f qlqyl yl jl zpfatmif vkyaf e+yD; axmiftm%mydik f
rsm;&Jh touftEW&m,fuv dk nf; &ef&mS aeygw,f/ Oya'udk csKd ;azmufaewm jzpfwt Jh wGuf tjrefq;Hk
ta&;,lay;zdk@ vdyk gw,f pojzifh rw&m;pGq J cdk suaf wGeJ@ axmifyidk v f =S unfudk owif;ydk@vu dk yf gw,f?
usaemfvnf; axmifusvmwm r=umao;ayr,fh usaemfwdk@&aJ bmfawG&Jh rSeu f efwJh vky&f yftay:
&yfwnfzdk@twGuf axmifr;_ atmif}uD;qDudk usaemfeJ@ bdb k x dk eG ;f wdk@ ESpaf ,mufom; oGm;awG@ygw,f?
usaemfwdk@ ESpaf ,mufpvH;k uvnf; awmif,mbkwu f olrsm;enf;wl tvkyrf vkyEf idk b f ;l vdk@ axmifr;_
atmif}uD;udk ajymvdu k yf gw,f?
“rif;wdk@eJ@'u D pd uP bmrSrqdik b f ;l / 0ifrygprf;ygeJ@/ aeprf;ygO;D rif;wdk@ubmawGrsm;
yifyifyef;yef;vky&f vdk@ tvkyrf vkyEf idk &f wmvJ”
“axmifr;_ atmif}uD;&Jh tkycf sKyfra_ tmufrmS raecsiaf wmhvdk@yg”
“atmf/ at;/ &w,fav/ rif;wdk@eyH gw}f uD;awGay;/ vl}uD;awGu aumif;w,fxifvdk@
ewfjynfwifay;xm;wm jrifw h ,fq+dk yD; ckecf swaJh umifawG/ awG@=uao;wmayg”h
“----------”
“us;D uef;rsKd ;awG/ wpfa,mufxd 0dik ;f tm=uwJah umifawG”
axmifr;_ atmif}uD; a'go}uD;}uD;a&&Gwaf ewke;f usaemfwdk@EpS af ,muf &H;k cef;xJuae xGuv f mcJh
ygw,f? aemuf pnfo0l if;vJ axmifuswm &ufyidk ;f yJ&aSd o;+yD; usaemfwdk@ taqmif(4)udk a&mufvmwm
r=umao;ygb;l ? ol@udk bmwm0efraS wmif rcs&ao;ygb;l ? pnfo0l if;[m awmif,mbkwrf mS
jzpfwt Jh jzpftysuu f dk csucf si;f oabmayguo f mG ;+yD; tvkyu f pd eP J@ywfouf+yD; axmifr;_ atmif}uD;udk
oGm;awG@ygw,f? axmifr;_ atmif}uD;u
“rif;ubmudpv P ”J
“usaemfvJ tvkyrf vkyEf idk w f o Jh l pm&if;vmay;wmyg”
axmifr;_ atmif}uD; rsuv f ;Hk jyL;xGuo f mG ;+yD; wtHw h =o jzpfomG ;ygw,f?
“rif;udk b,fou l tvkyw f m0ef ay;xm;ao;vdk@v/J rae@wae@urS axmifusvm+yD;
&ufyidk ;f awmif r&Sad o;bl;/ bmvJ/ rif;wdk@&aJ bmfawGeJ@ twlwv l udk cf siv f dk@vm;/ &w,f/ aemuf
vduk cf siaf o;wJh aumif&&Sd ifajymOD;aemf”
ae@vnfyidk ;f rSm &efuek pf ufrw _ uUov dk u
f aZmf&0J if;eJ@ pd;k cwdk@u jzpfcJ@wjJh y\em tajctae
tao;pdwu f dk axmifyidk f vS=unfqD oGm;wifjyygw,f? axmifr;_ atmif}uD;[m 5(n)Edik if aH &; tusO;f
om;rsm;udk wrifjy\em vdu k &f mS ae+yD; jy\emtao;tzGJ udt k us,cf sJ@um axmifyidk x f H taumuf}uH+yD;
vdrv f nfwifjy wmjzpfa=umif;/ 5(n)awGtay: tjrifr=unfvifwJh axmifr;_ tkycf sKyfa&;ae&mrSm jy\em
wpfcrk [kww f pfcjk zpf aerSmjzpfa=umif;/ 'gah =umifh axmifr;_ atmif}uD; udk taqmif(4)uae z,f&mS ;ay;zdk@/
'grrS [kw&f if taqmif(4)u Edik if aH &;tusO;f orm;rsm;udk tjcm; taqmif wpfcck u k adk jymif;a&$ah y;zdk@
axmifyidk u f dk wifjy=uygw,f?
rde;f a*s;vfrmS &Sw d Jh axmiftm%mydik af wGuvJ olwdk@0efxrf; axmifr;_ atmif}uD; ajymor#uo dk m
vufcx H m;+yD; 5(n)awG&Jh wifjycsuaf wGudk tom;av;rSed ;f +yD; em;axmifaeygw,f? +yD;awmh taqmifrmS
&Sw
d Jh Edik if aH &;tusO;f om;(60)cef@uadk c:+yD;
“rif;wdk@ tvkyrf vky&f ifawmh taqmifrmS rae&bl;/ uGm(av#m&h uf)vJtjzwfc&H r,f/ 'Dawmh
rif;wdk@awG wdu k x f rJ mS oGm;ae&r,f” vdk@ajymygw,f? wdu k x f o J mG ;ae&r,f qd+k yD; Edik if aH &;
tusO;f orm;awGudk xm;wJw h u dk cf ef;awGudk rydk@yJ txl;wdu k t f aemufzufu tvky0f if;}uD;xJrmS &Sw d Jh
ppfacG;wdu k u f dk usaemftygt0if Edik if aH &;tusO;f om;5(n)awG 60ausmu f dk ydk@vudk yf gawmhw,f?

(*)

ppfacG;wdu
k u
f i&Jcef;

usaemfwdk@tm;vH;k ppfacG;wdu k uf adk &mufawmh ajcusi;f awG a'guaf wG pcwfc&H ygw,f? a'guef J@ ajcusi;f
pcwfcv H u
dk &f wJh tcsed u
f p+yD; tusO;f OD;pD;Xme/ &efuek w f idk ;f axmiftyk pf k n$e=f um;a&;r_; 'kw,
d Advk rf ;_ }uD;
cifarmifvwfu tvkyrf vkyw f Jh Edik if aH &;tusO;f om; tm;vH;k udk wdu k yf w
d af 'gucf wf jypf'%f(1)vtjzpf
trdef@pm xkwjf yefvudk yf gw,f?
ppfacG;axmifrmS tcef;aygi;f (10)cef;wdwd &S+d yD; usaemfwdk@awGudk (6)a,mufwpfow k cf +GJ yD; tcef;wpf cef;pDrmS
xnfx h m;um aomhcwfvu dk yf gw,f? usaemfuawmh tcef;(9)rSmae&ygw,f? c%=um awmh
“(1)cef;xGu”f qd+k yD; wdu k yf pHk aH rmif;ygawmhw,f? wdu k yf pHk u
H usaemfwdk@awG axmifuscgp u oifjy xm;wJ@
yHpk aH wGr[kwaf wmhyJ ppfacG;wdu k (f jypf'%fwu dk )f &Jh yHpk u H x dk yf+yD;oifygw,f? tJ'v D o dk if wJt h cgrmS
axmif0efxrf;awG ta,muf(20)avmuf 0dik ;f +yD;wpftek ;f tke;f eJ@ p+yD; &du k yf gawmhw,f? tkwef &H aH wGxu J
[de;f xGuv f mwJh &du k o f aH wG/ atmf[pfoaH wG[m urBmysurf wwf qlxu G vf mygw,f?
“ajzmif;² ² ²ajzmif;”
“'kw”f
“tm;”
“tara& ² ² ² aoyg+yD;As”
“'kw²f ² ² 'kw”f
“cGy”f
“tm;”
i,foyH gatmif atmfaewJt h oHawG=um;rS jrif;vH;k wkw(f opfom;wkw)f / *ef;ydu k (f yvwfpwpfyu dk x
f J
rSm}udrx f nfx h m;wJ@ww k )f awG&Jh &du k Ef u S o
f wH bke;f bke;f u rSerf eS }f uD;xGuaf y:aeygw,f? rsupf u d pdk rHk w
Sd f xm;
vdu k cf sed rf mS usaemfwpfu, dk v f ;Hk wqwfqwfwek af ewm udak wG@&ygw,f?
usaemfu tcef;(9)rSmuswmqdak wmh tcef;(1)uae(8)xd&u dk Ef u
S o f aH wG/ usaemfwdk@ 5(n)awG&Jh rcsrd qef@
atmf[pfoaH wG a=umufrufz, G f aumif;avmufatmif =um;ae&ygw,f?
“tm;”
“'kw”f
“cGy”f
“ajzmif;”
ausmxJ pdrf@ueJ at;oGm;ygw,f?
usaemfah b;u bdb k x dk eG ;f crsm tom;awG/ E_wcf rf;awGu wqwfqwfwek af ewmudk awG@&awmh
usaemfvrS ;f +yD;tm;ay;vdu k yf gw,f? tjcm;cef;awGu &du k Ef u S rf a_ =umifh tom;pawG zwfueJ/zwfueJ
usaemfwdk@tcef;em; udv k mpifygw,f? tJ'D tom;pawGujdk rif+yD; bdb k x dk eG ;f u qwfueJ
xatmfvu dk yf gw,f? [m² ² r[kwyf gb;l / 'gopfom;pawGyg/ 'DaumifawG tkwef &H aH wGudk &du k af ewmyg qd+k yD;
bdb k x dk eG ;f udt k m;ay; &ygw,f? usaemf tm;ay;vdu k o f vdk opfom;pawGyjJ zpfygapvdk@ qkawmif;+yD;
wkev f y_ af ewJh usaemf&h pJh w d u f dk jyef+yD; ajzav#mah eygw,f?
atmf[pfoaH wG/ &du k Ef u S af ewJt h oHawGu wjznf;jznf; usaemfwdk@tcef;em; udak &mufvmygw,f?
toHawGu wjznf;jznf; eD;uyfvmaeygw,f?
ppfacG;wdu k rf mS emrnfq;dk eJ@ emrnf}uD;aewJh 0efxrf;uawmh wifarmifviG q f w dk Jh wpfa,mufygy?J
usaemfwdk@vdk 5(n)Edik if aH &;tusO;f om;awGu ol@u&dk &GH mS rke;f wD;vGe;f vdk@ (csOaf ygiyf if)vdk@ emrnfzsuf ay;xm;
ygw,f?
rsuEf mS rSm ausmufaygurf mawG tazG;om;eJ@ ol@rsuEf mS 0dik ;f 0dik ;f av;udk rsurf eS w f yfxm;ao;wJh 'kwyf=uyf
csOaf ygiyf if[m usaemfw h oufrmS vlpw d tf ifrwef uif;rJ@+yD; &ufpufwJh ae&mrSmvnf; emrnf
}uD;vSwo Jh v l dk@ vlrsKd ;udk rawG@z;l ao;ygb;l ? rsuEf mS rSm bDv;l jyHK;+yHK;+yD; ol@vufxu J wkwef J@
tusO;f om;awGudk aovkarsmyg; &du k w f wfygw,f?
ppfacG;udk wm0efct H yk cf sKyfwJh wyf=uyf}uD;OD;uefjrif(h bdu k )H u csOaf ygiyf if xufawmfao; w,fqdk ayr,f h
“5(n) om; pm;&cJw,fu”G
qd+k yD; &du k Ef uS w f aJh e&mrSm vufoaH jymifwo Jh l wpfO;D yJjzpfygw,f? axmifxrJ mS ydeyf ed o f , G of , G ef J@
rsurf eS w f yfwJh axmifr;_ aemufwpfa,muf &Syd gao;w,f? wpfcgwek ;f u tusO;f om;wpfa,mufudk
&duk Ef u S q f ;Hk rwm vufveG o f mG ;+yD; tusO;f om;&Jh rsuv f ;Hk wpfv;Hk usw G x f u G o f mG ;zl;ygw,f? 'gayr,fh t&m&Sd
axmifr;_ u 'Dt;D 0if+yD;(6)vt=umrSm axmifr;_ }uD; &mxl;ay;vdu k yf gw,f? axmifwpfcv k ;Hk u emZD
vufxufu emrnf}uD;vlowfaumif&Jh emrnfudk ol@uadk y;vdu k yf gw,f? “*pfpwmyd”k wJ?h ol@udk *pfpwmydk
vdk@yJ od=uygw,f?
atmfoaH wG &du k Ef u S o f aH wG acwWww d q f w d o f mG ;+yD; r=umcifrmS ppfacG;wdu k 0f efxrf;awG usaemfwdk@ tcef;a&SŒ
a&mufvmygawmhw,f? usaemfwdk@udk tcef;jyifux dk w k +f yD; yHpk aH rmif;&r,fah e&mudk ac:oGm;ygw,f?
a&mufa&mufcsi;f
“acG;rom;/ tvkyrf vkycf siw f aJh umifawG”
qd+k yD; bmrajym/ nmrajymeJ@p+yD; &du k Ef uS yf gawmhw,f? usaemfah usmay: opfom;wkww f pfck jyKwfus
vmygw,f?
“'kw”f
“tif”h
ausmuke;f wpfcv k ;Hk pyf zsO;f zsO;f jzpfomG ;+yD; wkwaf wGtqufrjywf ausmay: a&mufvmygw,f? cg;u
aumhueJjzpfomG ;+yD; aemufxyf tqufrjywfww k af wG ae&mtES0Hh ifvmygw,f? acgi;f udrk xdrad tmif
umxm;wJh usaemfwdk@&Jh vufawGudk jzwf&u dk v f u dk yf gw,f? vufawGu rusKd ;,Hw k r,fjzpfomG ;+yD; a0'emudk
odoo d mom cHpm;vdu k &f ygw,f? acgi;f udv k ufeJ@ rum&JawmhyJ wwfEidk o f a&GΠatmufuo dk m iHk@xm; vdu k f
ygw,f?
“'kwf . . .'kwf . . . 'kw”f
“ajzmif;”
“t. . .”
usaemfwdk@tcef;u(6)a,mufpvH;k udk tm;yg;w& &du k Ef u S +f yD;rS wdu k yf pHk uH dk parmif;ygw,f? usaemfwdk@
ajcaxmufawGrmS a'guaf wG/ ajcusi;f awG cwfxm;wma=umifh vGwv f w G v f yfvyf v_y&f mS ;vdk@r&ygb;l ? 'gudk
tcGiafh umif;,l+yD;
“acG;rom;awG/ aES;w,f/ jrefjrefvyk ”f qd+k yD;atmfajymygw,f? ajcusi;f awG/ a'guaf wGeJ@ 5(n)awG[m
om;ydu k af umifawGvdk ckeq f cG ek q f G jzpfaeawmh 'gu=dk unf+h yD; ppfacG;0efxrf;awG uoabmus+yD; &,f=uyg
w,f?
yHpk /H yHpk }H uD;/ wdu k yf pHk H awGudk rrSm; rSm;atmif tjrefvyk cf idk ;f +yD; enf;enf;av;rSm;wmeJ@ xyf&u dk jf yefygw,f?
wpfcef;xJu vlawGeJ@ tcef;csi;f nS+d yD; nDatmifvyk cf idk ;f / rnD&ifxyf&u dk /f aES;&if vnf;&du k jf yefygw,f?
wpfcgwpfcg olwdk@cidk ;f wJyh pHk u H t&rf;jrefwma=umifh usaemfwdk@ ajcaxmufawGrmS cwfxm;wJ@ ajcusi;f eJ@
a'guaf wGu vdro f mG ;+yD; vlu0ke;f ueJ+ydKvJusygw,f? ajcusi;f awG/ a'guaf wGwpfcv k ;Hk eJ@ wpfck
&_yaf xG;oGm;&if; yHpk }H uD;xdik v f dk@ r&jzpfomG ;ygw,f? tJ't D cgusjyefawmh yHpk rH usb;l qd+k yD; xyf&u dk jf yefygw,f?
awmif,mtvkyu f pd jP zpfwJh usaemfwdk@vt l yk u f (60)ausm&f ySd gw,f?
usaemfch E<mud, k af y:rSm usa&mufcw Jh Jh wkwt f a&twGu[ f m rSwrf w S &f &(64)csu&f ySd gw,f? 'D&u dk Ef u S rf r_ sKd ;udk
reufr;dk vif;uwnf;uae naeaxmifyw d w f t Jh xd ppfacG;wdu k jf ypf'%fuswJh (1)vtxd
ae@pOf&u dk Ef u S cf &H ae&ygw,f? wpfae@v;Hk &du k Ef u S cf &H +yD; naewdu k x f J jyefa&mufawmh wifyg;eJ@ ausmjyif
wpfcv k ;Hk udk acG;&du k /f EGm;&du k /f t&du k cf &H wma=umifh ndKrnf;+yD;ykwaf eygw,f? wdu k yf pHk }H uD;xdik &f wJt h cg
(10)rdepfavmuf =umvm+yDq&dk if ajcaxmufawGaumif;aumif;&yfvdk@ r&awmhygb;l ? ajcawG/ vufawG
wqwfqwfwek v f m+yD; wpfu, dk vf ;Hk rcHr&yfEidk af vmufatmifudk emusOv f mygw,f?'Dvjdk zpfaewmudk ppfacG;
0efxrf;awGu tcGiafh umif;,l+yD;
“at;/ cg;uav;ud'k v D adk umhxm;/ [kw+f yD/ at; . . . 'Dvdk av,mOfysaH eovdjk zpf&r,f”
“'kw”f
“tif”h
olwdk@vufxrJ mS toifu h idk x
f m;wJh wkwef J@ taetxm; rSm;,Gi;f aewmudk jyifay;ygw,f? (t/ u/
p)0efxrf;awG[m ociftm;& useG yf g;0jzpfae+yD; 5(n)Edik if aH &;tusO;f om;awGudk vlrqefpmG &du k Ef u
S f
=ujyefygw,f? bdb k x
dk eG ;f qd&k if tom;jzLwma=umifh ol@wifyg;eJ@ ausmuke;f rSm ta&jym;awGpw k +f yD; vefae
ygw,f? ol@cENmuk, d af y:u t&_;d &mawGay:rSm aoG;awGp@kd wufaeygw,f? 'DacG;rom;awG igwdk@udk rw&m;
vkyw f m axmif0ifpmvm&if wdik rf ,fq+dk yD; pDpOf=uygao;w,f?'gayr,fh ratmifjrifygb;l ?
usaemfwdk@5(n)jypf'%f orm;awGudk wdu k yf wd wf pfveJ@ axmif0ifpmyg ydwv f u dk w
f mjzpfygw,f?
ppfacG;wdu k u
f ae axmifusaqmifqu D dk jyefomG ;zdk@ &ufaphawmh usaemfwdk@ wpfO;D csi;f pD&Jh wpfu, dk u
f
'%f&mawGudk aoao csmcsm ppfaq;+yD; aq;xnfah y;ygw,f?
'%f&mawGtm;vH;k cE<mud, k u f ae aysmufoavmuf&rSd S wdu k u
f ae usaemfwdk@udk xkwyf gw,f?
usaemfwdk@tm;vH;k ppfacG;wdu k u f ae jyefxu G af wmh t&_;d &mawG wa,mufrS ruseaf wmhygb;l ? 'gayr,fh
rw&m; nSi;f yrf;/ ESyd pf ufcv H u dk &f wJh usaemfwdk@tm;vH;k b0rSm twGi;f '%f&mtjzpfeJ@ eufeuf}uD; jzpfomG ;
cJyh gw,f?
i&Jjynfwr#cpH m;cJ&h wJh 'Dtjzpftysuaf wGudk usaemfw@dk 5(n) ajcmufq,fausm&f Jh t&d;k xJrmS aowJt h xd
pGu J seaf eawmhrmS jzpfygw,f? 1990jynfh atmufwb dk mvudk usaemfwdk@tm;vH;k arhvdk@&rSm r[kwyf gb;l ?
urBma=uaomfvnf; O'ge;f ra=uEdik af wmhyg?

(C)
ppfacG;wdu
k rf mS ae@pOf

axmifxrJ mS wm0efcq H &m0ef a'guw f mpd;k =unfqwdk m &Syd gw,f? oluvJtm%myg;uGuo f m;yDyD tifrwefrS
armufrm+yD; q&m0efpw d "f mwf wpfjym;om;rS r&Sw d q Jh &m0efwpfa,mufygy?J
ppfacG;wdu k rf mS nSi;f yef;ESyd pf ufcx H m;&+yD; usaemfwdk@&wJh '%f&mawGu jrifraumif;atmif ndKrnf;aewmudk
oluvm=unf+h yD;
“bmrSrjzpfb;l / igwm0ef,w l ,f? toufeJ@ta0;}uD;/ rif;wdk@uq kd uf&udk v f dk@&ao;w,f”
qd+k yD; ppfacG;0efxrf;awGudk tm;&0rf;ompGm owif;yg;aeao;&J?h wdu k (f 1)vtydwcf &H awmh ppfacG;wdu k x f u
J
usaemfwdk@5(n)ajcmufq,fausmt f wGuf jy\emwpfcu k a&rcsKd ;&/ oGm;rwdu k &f / rsuEf mS opfvdk@
r&wJjh y\emygy?J 'Dxufy+dk yD; qd;k &Gm;wmu usaemfwdk@ tcef;usO;f av;xJu vl(6)a,mufpmtwGuf tayg/h
tav;oGm;&wJ@ jy\emyJ jzpfygw,f?
wdu k w f iG ;f wdu k yf aGJ wGrmS tawG@t}uHK&Sx d m;wJh tjcm;5(n)awGuawmh &Sw d *Jh efzvm;ESpv
f ;Hk xJu wpfv;Hk udk
taygo h mG ;zdk@twGuf oH;k +yD;/ aemufwpfv;Hk udk tav;oGm;zdk@twGuf toH;k jyK=uygw,f? taygu h adk wmh
usw G u f sw G tf w d ef J@xnf+h yD; wdu k &f tJh a&SŒzufu tayguaf wGuae tjyifzufudk v$wyf pf&ygw,f? 'Dvrdk vkyyf J
taygeh J@tav;udk a&maESmxm;rd&if wpfywfr=umciftcef;xJ taygah wG v#u H swmawGeJ@ td;k xJ“avmuf”
awGwufvmEdik yf gw,f?
'ga=umifh taygeh J@tav;udk cGo J ;Hk &ygw,f? tav;oGm;+yD;&if *efzvm;udk usw G u f Gswt f w d ef J@ zH;k xm;&ygw,f?
'Dvrdk zH;k xm;&if tcsed =f umvmwmeJ@tr# avaumif;avoef@ r&Edik af wmhygb;l ? usaemfwdk@tm;vH;k udk
wpfvwdwd wdu k yf w d x f m;+yD; rdvm† csciG yfh g ydwcf &H wmjzpfygw,f? usaemfwdk@vnf;taygu h dk tdwef J@omG ;+yD;
olrsm;awGvydk J tjyifzufudk ypfcsygw,f? 'Dvdk typfaumif;vdk@ wpf&ufrmS 0efxrf;csOaf ygiyf ifa&mufvm+yD;
“'Dtcef;a&S³rSmao;apmfew H ,f”qd+k yD; reufapmapmpD;pD; tjyifxw k f t&du k cf &H ygw,f? e*d&k u dk cf xH m;&wJh
'%f&mawGtay: xyft&du k cf &H wmrdk@ tom;awG wqwfqwfematmif a0'emudk tvl;tvJc&H ygw,f?
nzuf tdy&f m0ifwt Jh cgrmS vJ &du k cf x
H m;&wJh t&_;d &mawGa=umif&h ,f/ ajcaxmufrmS cwfxm;wJh ajcusi;f awG/
a'guaf wG&,fa=umifh tm;vH;k &ifbwfarSmuf+yD; tdy&f ygw,f?
wdu k cf ef;xJrmS av#mufvdk@ ajcusi;f oH enf;enf;av;jrnfcyJh gu aemufwpfae@rmS t&du k cf &H zdk@ used ;f ao
ygw,f? usaemfwdk@awGtm;vH;k 0efxrf;csOaf ygiyf if&Jh wkwcf suaf wGatmufrmS '%f&mawGu emusiv f eG ;f vdk@
toHjyif;jyif;eJ@awmif ratmfEidk af wmhyJ wtif;tif;/ wtJteJ J@om +iD;aeyg&w,f? 0efxrf;csOaf ygiu f
“rif;wdk@ toHawG=um;&wm zDvifawmif wufvmw,f? bvl;um;jyaewm=uaewmyJ” qd+k yD; usaemfwdk@
&Jh +iD;jiLaewJh yg;pyfawGudk twif;vdu k yf w d cf idk ;f +yD; &du k jf yefygw,f? usaemfwdk@eJ@twlwl ppfacG;wdu k rf mS
axmifwiG ;f emrnf}uD; vlq;dk awG jzpf=uwJh pd;k jrwf/ wif[ h ef/ ausmo f /l ode;f atmifqw dk Jh &mZ0wf
tusO;f om;awGvnf; &Syd gw,f? olwdk@awGuawmh usaemfwdk@vdk Edik if aH &;tusO;f orm;awG
ae&xdik &f yHpk aH wGeJ@ rwlygb;l ? axmif0efxrf;awGuvnf; olwdk@udk txl;tcGit fh a&; ay;xm;vdk@
ppfacG;wdu k rf mS reufyidk ;f wdu k zf iG wfh meJ@ [d[ k 'dk 'D D vGwv f w G f vyfvyf av#mufomG ; ae=uwmudk
awG@&ygw,f?
tJ'x D u J &mZ0wftusO;f om; ausmo f [ l m usaemfwdk@5(n)awGudk ESyd pf ufwaJh e&mrSm
olrsm;u(1)csu&f u dk &f if olu(2)csu&f u dk w f wfwo Jh l jzpfygw,f? ppfacG;wdu k [ f m ausmo f w l dk@vdk &mZ0wf
vlq;dk awGtwGuf vdck siw f mrSeo f r# tuke&f aewJh avmuAdrmR ef wpfcjk zpfaeygw,f?
rl;,pfaq;0g;awGudk axmifxrJ mS vGwv f w G v f yfvyf}uD; &&Sad e+yD; tifrwefv+Hk cHKvSwJh ppfacG;wdu k rf mS
rSerf eS }f uD; oH;k pGaJ eygawmhwm,f? ausmo f [ l m ppfacG;wdu k 0f efxrf; csOaf ygiyf if r&S&d if aq;a=umifaewJh
rsuv f ;Hk awGeJ@ ppfacG;rSm rif;rlygawmhw,f? usaemfwdk@5(n)awG ausmo f v l yl g;0wmudk =unfrh &jzpfaewm
tawmf=umaeyg+yD? usaemfeJ@ jy\em jzpfcsiaf wmh wpf&ufrmS ausmo f l usaemfwdk@tcef;xJ a&mufvm
ygw,f?
“rif;wdk@tm;vH;k tdy, f mvdyaf wGjyprf;” qd+k yD; usaemfwdk@ tdy, f mvdyaf wGudk wpfa,mufcsi;f vdu k =f unfh
ygawmhw,f? wpfa,mufu“dk [m . .rif;tdy, f mvdyu f bm&kyrf rS aygub f ;l ”qd+k yD; tjcm;olawG&Jh
tdy, f mvdyaf wGudk vdu k v f =H unfyh gw,f? ausmo f 'l v D v
dk yk wf tJh a=umif;&if;u ol}udKufwyJh pPn;f awG ygvm;
qd+k yD; tusO;f om;awGqu D csw G w f m/ cGmwmawGvyk yf gawmhw,f?
apmifaumif;av; wpfxnfavmufaw@&G if “rif;ray;bl;vm;/ ay;rvm;”qd+k yD;t"rR tEdik u f sifh
vk,w l wfygw,f? ol@&efuadk =umufvdk@ olawmif;wmudak y;vdu k &f ifvJ
“rif;zmom apwem&Sv d @dk ay;vdu k w f maemf/ aemufrS wdik v f m;awmvm; vkyv f dk@&;Hk a&muf
bma&mufjzpfvdk@uawmh/ igemrnfausmo f w l /Jh rif;wdk@axmifrmS &Sad eor#awmh igvufuajy;rvGwyf gb;l ”
qd+k yD; +cdr;f ajcmufygao;w,f? usaemfwdk@tcef;xJu vlwpfcsKd @uawmh ausmo f &l efudk a=umuf+yD; olwdk@yidk f
ypPn;f wcsKd @udk ay;vdu k yf gw,f? olrsm;awG tvSn+fh yD;awmh ausmo f u l usaemhq f u D dk a&mufvm
ygawmhw,f? usaemfvnf; tdy, f mvdyu f dk jyvdu k yf gw,f?
usaemftyd , f mvdyx f u J usaemft h rd uf ae axmif0ifpmvmwke;f u ay;xm;wJh &cdik yf q k ;dk a&$0ga&mifudk
ausmo f l tawmfudk oGm;a&usomG ;ygw,f?
“a[haumif/ tJ'yD q k ;dk ay;prf;” qd+k yD; usaemfq h u D awmif;ygawmhw,f? usaemfvJ 'Dyq k ;dk uusaemfh
taz&Jyh q k ;dk rdk@ trSww f &odr;f xm;wm jzpfwt Jh wGuaf =umifh 'Djh yifypPn;f udk ,lyg? 'Dyq k ;dk udak wmh ray;Edik b f ;l
vdk@ jyefajymvdu k yf gw,f? usaemfph um;tqH;k rSm ausmo f l@rsuEf mS }uD; rnf;wufomG ;ygw,f? +yD;awmh usaemfh
ykq;dk udk twif;t=uyf awmif;ygw,f? usaemfb,fvrdk S &Si;f jyvdk@r&wma=umif“h ray;Edik b f ;l ” vdk@ ,wdjywf
ajymvdu k yf gw,f? rl;,pfaq;oH;k xm;vdk@ todpw d af ysmufaewJh ausmo f [ l m a'goxGuf oGm;ygw,f?
csucf si;f yJ
“rat-d;k awG/ usew f t Jh cef;awGae+rJ/ rif;wdk@wpfcef;wnf; yHpk }H uD;xdik ”f
qd+k yD; ptrdef@ay;ygawmhw,f? tJ't D csed rf mS ppfacG;wdu k rf mS wm0efus 0efxrf;wpfa,mufrS r&Syd gb;l ?
ppfacG;wdu k &f Jh aomhawGtm;vH;k u aq;rl;aewJh &mZ0wfom;ausmo f &l Jh vufxrJ mS tuke&f aSd ewm
usaemft h wGuf uHq;dk oGm;ygw,f? ausmo f [ l m yg;pyfuae rsKd ;pHak tmif qJqadk e+yD; wkww f pfacsmif;udk
oGm;,l ygawmhw,f? usaemhtcef;xJu 5(n)awGu ausmo f v l cdk siw
f yJh q k ;dk udk ay;vdu k zf dk@ em;cs awmif;yef
=uygw,f?
“rif;ykq;dk ay;vdu k yf gumG / aemufawmh igwdk@jyef0,fay;ygrh ,f” qd+k yD; tcef;azmfawGu trsKd ;rsKd ;
awmif;yef=uygw,f? trSew f u,fqdk usaemfvJ aq;orm;ausmo f l@udk a=umufygw,f? 'gayr,fh usaemfh
taz0wfwJh ykq;dk rdk@jrwfE;dk wma=umifh aocgraS oaya&mh ray;bl;qd+k yD; qH;k jzwfvu dk yf gw,f? bdb k xdk eG ;f u
“aevif;/ ay;vdu k yf gumG ”
“aevif;/ ay;vdu k yf gumG ” qdw k t Jh oHawGu wjznf;jznf; qlnv H mygw,f? tJ't D csed x f d ppfacG; axmifxrJ mS
axmif0efxrf;eJ@ww l mqdv k dk@ wpfa,mufrrS awG@&ygb;l ? tcef;wHcg;yGio fh mG ;+yD; ausmo f [ l m usaemhq f D
wef;wef;rwfrwf}uD; av#mufvmygw,f? tem;a&mufwmeJ@ tcef;xJrmS yHpk }H uD;xdik f aewJh usaemhu f dk
oJorJ rJ }J uD; rJ&u dk yf gawmhw,f?
“bke;f ”
“bke;f ”
ab;tcef;awGu olawG ausmo f u l dk vSr;f ajymae=uwmawmif ausmo f [ l m ywf0ef;usiu f dk bmrS *&krpdu k /f
vSnrfh =unfyh J usaemfu h odk m rJ+yD;&du k af eygawmhw,f?
usaemfvnf;toHawG wkev f mygw,f? tom;awG wqwfqwf v_ycf gvmygw,f? usaemhrmS jyef+yD; ckcv H dk@
r&bl; jzpfaeygw,f? usaemfah jcaxmufrmS ajcusi;f eJ@a'gu/f ausmo f u l wkww f pfacsmif;eJ@ vlvw G ?f
ausmo f [ l m csn+f yD;wkw+f yD;om; wd&pd m> efwpfaumifudk pdpad =uatmif &du k o f wfaewmeJ@ wlygw,f?
usaemfvJ yxrydik ;f ol&Jh wkwcf suaf wGudk awmifch x H m;Edik af yr,fh ausmo f &l Jh vlrqefpmG &du k Ef u S f r_atmufrmS
yHpk xH idk af ewJyh pHk t H wdik ;f ae&mrSmwif yHv k suo f m; vJusomG ;ygawmhw,f? c%t=umrSm
toHawGww d q f w d o f mG ;+yD; ausmo f t l cef;xJu xGuo f mG ;ygw,f? usaemf emusirf '_ %fa=umifh &kww f &uf
owdvw G o f mG ;ygw,f? usaemfowdjyef&wJt h cgrmS ppfacG;wdu k &f Jh taygu0f em;rSm a&mufaewmudak wG@&+yD;
axmifaq;r_;uusaemfu h adk q;wdu k /f aq;xd;k vkyaf ewmudk awG@&ygw,f? r=umcifrmS ppfacG;wdu k &f Jh wdu k rf ;_
wyf=uyf}uD; bdu k aH &mufvmygw,f?
“rif;wdk@aumifawG t0wftpm;awG tdy, f mvdyx f rJ mS rxm;&bl;/ tukev f ;Hk igord ;f xm;ay;r,f/ rif;wdk@
wdu k uf jyefxu G &f if tm;vH;k jyefay;r,f”
qd+k yD; emrnfeJ@wuGord ;f ygw,f? +yD;awmh
“rif;wdk@awG 'DrmS &Sw d Jh &mZ0wftusO;f om;awGeJ@ ypPn;f tav#mt f pm; rvky&f bl;? [dak umif ausmo f /l
wif[ h ef/ pd;k jrwfrif;wdk@aw o G w l dk@qu D tEdik u f si+fh yD;ypPn;f awmif;wmod&if rif;wdk@ roufom bl;rSw”f
usaemfwdk@zufvn S +fh yD;
“rif;wdk@uvnf; 'DaumifawG bmawmif;awmif; ay;p&mrvdb k ;l / vm+yD; tEdik u f si&fh if igu h v dk mwdik ”f
vdk@ajym+yD; xGuo f mG ;ygw,f?
(i)

ppfacG;wdu k u f tjyef
usaemfwdk@ awmif,mavbmwdu k yf x GJ rJ mS aemufxyft&du k cf &H wJo
h l wpfO;D uawmh rEWav;u
udn k e$ f@O;D qdo k jl zpfygw,f? udn k e$ Ofh ;D [mrEWav; &Jtwwfoif odyaH̀ usmif;rSm &Jtyk w f m0ef,cl o Jh jl zpf+yD;
tJ'o D ifwef;ausmif;rSm wynfah wGudk pmoif&if; a':atmifqef;qk=unfudk axmufcw H Jh pum;rsm;udk
ajymcJw h t Jh wGuaf =umifh tpd;k &udq k ef@usiw f mvdk@ pGypf +GJ yD; 5(n)eJ@axmifusvmwJh &J0efxrf;
wpfa,mufyjJ zpfygw,f?
axmifxrJ mS &Sw d J@ tusO;f om;awGeJ@ axmif0efxrf;awGu &Jq&dk if tpdr;f vdu k f 0g;pm;csiaf vmufatmif
rke;f wD;=uygw,f? ukn d e$ f@O;D udk &Jtyk w f pfa,mufreS ;f odomG ;wmeJ@ &mZ0wftusO;f om;awGeJ@ 0efxrf;awGu
&Jtom; b,fawmhpm;&rvJq+dk yD; wapmifapmif jzpfae=uygw,f? 0efxrf;csOaf ygiyf ifu ol@udk “}uD;rdu k ”f
vdk@ol@Ew _ u f xyfwvJvJ &Gwu f m udn k eG f@O;D udk oJorJ rJ J &du k Ef u S yf gawmhw,f?
“tjyifrmS aumif;aumif; raecsiw f aJh umif/ acG;rom;”
qd+k yD; yg;pyfuqJvnf;qJ/ vufu&du k v f nf;&du k yf gw,f? usaemht f cspaf wmf aq;orm;ausmo f q l &dk if
ol@val wGudk
“a[haumifawG &Jom;pm;csi&f if 'Duv dk m”qdu k m udn k eG f@O;D udk ajr}uD;ay:rSm vdrafh eatmifudk &du k Ef u S f
ygawmhw,f? wdu k x f rJ mS vJ axmifr;_ atmif}uD; vm=unfw h t Jh cgwidk ;f xdik u f efawmhaewJh yHpk eH J@ww l Jh wdu k f
yHpk u H dk xdik cf idk ;f xm;ygw,f? tJ'yD pHk u H dk =unf+h yD; axmifr;_ atmif}uD;u ppfEidk w f Jh ppfo}l uD;wpfa,muf&Jh [efyef
rsKd ;eJ@ acgi;f wndwn f w d v f yk +f yD; “aumif;w,f/ aumif;w,f” ajym+yD;xGuo f mG ;wufygw,f?
ausmo f /l wif[ h efeJ@p;dk jrwfwdk@[m usaemfwdk@qu D csw G wf m/ cGmwmawG vkyv f dk@r&wma=umifh taqmifrmS
&Sad ewJh tjcm;&JabmfawGqo D mG ;+yD; usaemfwdk@awG pm;p&mr&Sv d dk@ iwfjywfaea=umif;/ 'ga=umifh usaemfwdk@u
awmif;cdik ;f vdu k af =umif; ajymqd+k yD; axmifxu J taqmiftoD;oD;rSm&Sw d Jh 5(n)awGqD tv_cH
xGuyf gawmhw,f?
usaemfwdk@ &JabmfawGu rpm;&uf raomuf&ufeJ@ usaemfw h dk@ta,muf(60)twGuf pm;p&m ypPn;f awG
ay;vdu k yf gw,f? 'DypPn;f awGudk ausmo f w l dk@&mZ0wfom;awGeJ@ (tup)0efxrf;awG yl;aygi;f +yD;
cGaJ 0pm;aomufvu dk yf gw,f? 'Dta=umif;awGudk ppfacG;uvGw+f yD; taqmifjyefa&mufawmhrS ta=umif;pHu k dk
jyefo&d wmjzpfygw,f? usaemfwdk@ucdk swJh wdu k yf w d /f a'gucf wf jypf'%f (1)jynfw h aJh e@rmS &efuek wf idk ;f axmifpk
n$e=f um;a&;r_; 'kAv dk rf ;_ }uD; cifarmifvwf a&mufvmygw,f?
axmifeJ@ywfoufwJh pnf;urf;awGudk pmtky}f uD;udik f &Gwzf wfjyygw,f? aemufrS useG af wmfwdk@udk a'guaf wG/
ajcusi;f awG jzKwfay;+yD; odr;f xm;wJh usaemfwdk@&J t h &yf0wfawGudk jyefxw k af y;ygw,f? +yD;rS rde;f a*s;vfudk
ac:oGm;ygawmhw,f?
ppfacG;wdu k ef J@ ywfouf+yD; 'Dae&mrSm enf;enf; &Si;f jycsiw f m &Syd gw,f? tif;pdeaf xmifxu J emrnf}uD;
ppfacG;axmifrmS acG;awG(10)aumifxufrenf; arG;xm;+yD; tJ'aD cG;awGu Edik if jH cm;acG;rsKd ;awGeJ@ pyfxm;wm
jzpfygw,f? tJ'aD cG;awGudk axmiftm%mydik af wGu r0,fEikd v f dk@ pdeaf *[mydik &f iS f w&kwo f al X;u
v_'ge;f xm;wm jzpfygw,f? acG;awGudk ae@pOfyrHk eS af uGs;zdk@ trJom;eJ@pyG jf yKwf&nf owfrw S xf m;ayr,fh
acG;awGudk auGs;zdk@wm0efuswJh tusO;f axmif0efxrf;awGu olwdk@twGuf csujf yKwfpm;aomuf =uygw,f?
pdeaf *[mw&kwo f al X; aumif;r_a=umifh tusO;f axmifxrJ mS rsupf v d nfvrf;rSm;+yD; a&mufvmwJh
acG;awG[m axmif0efxrf;awGa=umifh tiwfab;qdu k +f yD; ydev f aSD ewmudk awG@&ygw,f? wpfcsKd @acG;awGqdk
iwfrw G rf a_ =umifh aooGm;=uygw,f? tJ'v D dk aooGm;wJah cG;awGudk owfjzwfpm;aomuf=uzdk@
&mZ0wftusO;f om;awGu apmifq h idk ;f aewwf =uygw,f? tup (usaemfwdk@uawmh tukepf m;vdk@
ac:a0:ygw,f) 0efxrf;awG[m tJ'aD cG;awGeJ@ tywfpOf ppfa&;jy yk;l wGv J yk =f uayr,fh acG;uwjcm;/
vluwjcm;eJ@ t+rJy n
J n
D n
D mnmr&Syd gb;l ? ppfacG;wdu
k u
f acG;awG[m jyefvrf;r&Swd Jh acG;awGyJ jzpfygw,f?

tcef;(5)

(u)
rpm;oifw
h t
Jh oD; pm;rdvdk@

usaemfwdk@ ta,muf(60)ausmu f dk taqmif(3)/ (4)eJ@(5)aqmifawGudk toD;oD; vlpck yGJ dk@ vdu k f yg w,f?
usaemfu taqmif(3)udak &mufygw,f? usaemf tdyaf qmif(3)udak &muf+yD; r=umcifrmS yJ usaemfwdk@
aewJt h aqmif(4)u axmifr;_ atmif}uD;wpfa,muf rpm;oifw h Jh toD;pm;rd+yD; tqdyo f ifo h mG ;yg
awmhw,f?
rpm;oifw h Jh toD;pm;cJw h Jh axmifr;_ atmif}uD;&Jh jy\emuawmh e0wywWjrm;udpeP J@ axmifusvmwJh
aejynfawmfoef;xGe;f wdk@qu D vmbfpm;cJw h Jh jy\emygy?J usaemftaqmif(4)rSmaecJw h ek ;f u
aejynfawmfoef;xGe;f tr_waGJ wG axmifwef;pD usvmygw,f? olwdk@jy\emu e0w ywWjrm;
t&_yaf wmfy}Hk uD; jzpfvdk@ olwdk@tr_udk ppfaxmufvrS ;fa&;uae wdu k &f udk f udik w
f ,
G af eygw,f?
tJ't D r_ppfaq;csed rf mS axmifr;_ atmif}uD;u aejynfawmfoef;xGe;f wdk@ qDu aiGu, dk +l yD; t}uD;tus,f
vmbfpm;vdu k yf gw,f? axmifr;_ atmif}uD; vmbfpm;wJu h pd u P dk axmufvrS ;f a&;u odomG ;+yD; ol@udk
ac:ppfaq;ygawmhw,f? bl;ay:ovdk ay:oGm;wma=umifh axmifr;_ atmif}uD;udk tif;pdeaf xmifuae
&Jbufajymif;a&$Œzdk@ trdef@csvu dk yf gw,f? axmifr;_ atmif}uD;vnf; &Su&f u S ef J@ tvkyu f E_wx f u G f
oGm;ygawmhw,f?
us;D uef;rsKd ;awGq+dk yD; usaemfwdk@5(n) awGudk axmifyidk v f =S unfqrD mS *wH;k uwdu k vf yk cf wJh Jh
axmifr;_ atmif}uD;udk =unf+h yD; 0Ëfqw dk mcsucf si;f vnfwwfygvm;vdk@ awG;rdygw,f? vmbfpm;wma=umifh
axmifruswmyJ uHaumif;oGm;ygw,f? aejynfawmfoef;xGe;f qdw k J@ olu rEWav;rSm emrnfwpfv;Hk eJ@
aexdik w f Jh emrnf}uD; jynfw h efqmacgi;f aqmifwpfa,muf jzpfw,fvdk@ od&ygw,f? e0w
Adv
k cf sKyf}uD;awGxu J Adv k cf sKyfxeG ;f =unfeJ@ tawmfav;ydik w f ,f qd+k yD;owif;jzpfaeygw,f?
rEWav;rSm wdu k t f jrif}h uD;aqmuf+yD; tJ'rD mS *si0f idk ;f eJ@ jynfw h efqmcef;awGudk w&m;0ife;D yg;
vkyu f idk af ew,fvdk@vJ rEWav;rSm aexdik cf w Jh Jh olawGu ajymjyygw,f?usaemfu“'geJ@ cifAsm;wdk@u &Juw dk idk +f yD;
rzrf;cdik ;f bl;vm;” vdk@ar;awmh “owif;ay;wJo h u
l adk wmif &Jujyefzrf;wmAs/ av;aumif*si0f idk ;f udk
ol@wu dk af tmuf oHrw H vif;rSm oabFmaq;okw+f yD; 'dik v f yk af ewm rEWav;rSm oef;xGe;f wpfa,mufyJ
&Sw
d ,f” vdk@jyefajymygw,f? tck aejynfawmfoef;xGe;f wdk@jzpfwJ@ e0wywWjrm;udp[ P m olwdk@eJ@
e0wppfAv dk cf sKyfawG ta0tpm; rwnf&h muae jy\emjzpfymG ;cJrh eS ;f odomvSygw,f? ppfwyfxu J
'kAvdk rf ;_ }uD;awG/ Adv k rf ;_ awG/ t&m&Sad wGtrsm;}uD; aejynfawmf oef;xGe;f eJ@axmifusvmwmudak wG@&ygw,f?
olc;dk csi;f twlwl tm%modyrf &/Sw d Jh olck ;dk u axmifeef;pH&wmyJ jzpfygw,f?

(c)
axmiftwGi;f edp"P 0l
taqmif(3)rSmae&wke;f reufq&dk if ud, k afh xmif0ifpmwke;f u ygvmwJh rkef@yo J a&pmav;awGudk tcsi;f csi;f
a0r#pm;aomuf=u+yD; awmif,mudq k if; tvkyv f yk &f ygw,f? axmifrmS &Sw d Jh a&ay:qD vlwef;pm;tcsKd @u
axmifrmS reufyidk ;f tusO;f om;awGaus;G zdk@ zd}k uD;xJrmS csux f m;wJh yJ[if;&nfxu J tESpaf wGucdk yf+yD;
xrif;yly/l qDqrf;xm;wmeJ@ reufyidk ;f qdk pm;aomuf=uygw,f?
reufyidk ;f apmapmxJrmS olwdk@u ydu k q f aH y;+yD; tvkyjf zpfaeygw,f? usew f Jh tusO;f om;awG xrif;pm;wJh
tcsed af &mufawmh yJ[if;&nf[m a&awGcsn;f oufouf jzpfaeygawmhw,f? usaemfwdk@uadk u|;wJh
xrif;uvnf; rmausmvS+yD; tcef@roif&h if oJawG/ cJawG ygvmwwfygao;w,f? tpmtdr&f o Sd rl sm;twGuf
tJ'x D rif;udk pm;aomufzdk@ tifrwefrS cufcyJ gw,f?
“xrif;a0r,fa[h/ (1)cef;wef;pD”
vdk@bw k u f idk f acgi;f jzL&cdik u f atmfvu dk &f if xrif;yef;uefav;awGuidk +f yD; xrif;wd;k &ygawmhw,f?
usaJ wmufawmuf yJ&nfuq dk rf;+yD; tdru f ydk@xm;wJq h m;/ tcsKd r_ef@awGxnh+f yD; iyda=umfeJ@ ork'&N m
0rf;wpfxmG twGuf jznfw h if;&ygw,f? usaemfwdk@ 5(n)tusO;f om;awG[m axmifxrJ mS csu[ f if;qdw k Jh
rD;eJ@xad wG@xm;wJ@[if;udk pm;aomuf&zdk@qw dk m &mZ0wftusO;f om;awGavmuf rvG,u f v l yS gb;l ?
tJ'v D rdk ;D eJ@ csux f m;wJ[ h if;rsKd ;udk axmifxu J / ydik &f mqdik &f mawG/ axmifr;_ &H;k cef;em;rSmaewJh
axmifr;_ zdeyfwu dk /f OD;xkyw f u dk ef u Jh yfajrSmifawG/ wef;pnf;wdk@/ wHcg;apmifw h dk@vdk vlrsKd ;awGtwGuf
pm;aomuf&zdk@ tifrwefrS vG,u f v l w S ,fqw dk m rxl;qef;awmhygb;l ?
usaemfwdk@ 5(n)orm;awGxu J emruse;f jzpfvdk@ a&aEG;wpfcu G f aomuf&zdk@[m tvGecf ufcyJ gw,f?
usaemfwdk@awG xrif;pm;+yD; wpfem&Davmuf em;cGi&fh ygw,f? xrif;vH;k pD+yD; em;aecsed rf mS
“wufr,fa[h...wufr,f/ud, k t fh cef;ud, k 0f ifxm;r,f”
qd+k yD; tcef;wGi;f ud0k ifum yxr upfyHk yH&k ygw,f? upfyHk yHw k ,fqw dk muawmh tusO;f om;awG&Jh
tdy, f mvdyaf wGudk q,fjym;aphypHk H txyfvu dk pf +D yD; tay:uae apmiftyk x f m;wJyh u Hk dk ac:ygw,f? +yD;awmh
oef@&iS ;f a&;vky&f ygw,f? oef@&iS ;f a&;vky+f yD;wJt h cgus&if wpfywfwpfcg tusO;f om;awG &&Sw d Jh pwk&ef;yHpk H
qyfjymwH;k ao;ao;av;eJ@ acgi;f vdr;f zdk@qD &ygw,f?aq;vdy}f udKufoal wGuawmh olwdk@&wJh qyfjymwH;k av;eJ@
aq;vdy(f 5)vdyu f dk vJv, S yf gw,f? tusO;f om;awGqu D vJv, S v f dk@&wJh qyfjymwH;k udk axmif0efxrf;awGu
tif;pdeaf ps;rSm jyefa&mif;ygw,f? wpfcguqdk usaemfwdk@(3)aqmifrmS axmifxu J dk vl}uD;vmzdk@&&Sd if
acgi;f vdr;f zdk@ qDux dk w k rf ay;awmhbJ tJ'q D u D dk ajceif;=urf;jyifudk wefqmqifwt Jh aeeJ@ ajymifvufaeatmif
okwcf idk ;f ygw,f?
tJ'v D }l uD;qdw k muvnf; vmr,fvdk@ajym+yD; wpfem&D/ ESpef m&DeJ@ ay:rvmwwfyg?
vl}uD;vmr,fqv dk dk@ usaemfwdk@awGudk yHpk 0H wf 0wf+yD; aoaocsmcsm jyifqifcidk ;f xm;ygw,f? awmfawmfeJ@
ay:rvmwma=umifh tusO;f om;awGu ud, k afh e&mud, k f vSt J yd af e=uygw,f? “yHpk ”H vdk@=um;vdu k &f +yD;
csucf si;f xxdik =f unfv h u dk af wmh vl}uD;qdw k mu tcef;udk ausmjf zwfomG ;ygw,f? b,ftcef;udrk S
aoaocsmcsm =unf&h o _ mG ;wmvnf; rawG@&ygb;l ? tJ'v D }l uD;qdw k m tcef;awGxu J dk aoaocsmcsm
aphaphpyfpyf =unfrh ,fq&dk if tcef;awGxrJ mS twH;k t&H;k tdyaf ysmaf ewJh tusO;f om;awGudk awG@&rSmrvGyJ gb;l ?
wpfcgvnf; vl}uD;qdo k u l taqmifawG vdu k pf pfaq;r,fqv dk dk@ aoaocsmcsm jyifqifxm;umrS
ol@&Jh rmZ'g *spu f m;eJ@ axmifxu J 0dk ifvm+yD; awmif,mcif;awGu udu k v f ef/ rkev f mO/ [if;EkE, G ef J@
tjcm;[if;oD;[if;&Guaf wGudk tvky}f uD;bufuae cl;,l+yD; jyefomG ;wmudv k nf; }uHK&ygao;w,f? olwdk@
vl}uD;tvmudk em&DeJ@cs+D yD; xdik af pmifah e&wJh tusO;f om;awGu =umawmh pdwrf &Sn=f uawmhygb;l ?
vl}uD;vmr,fq&dk if jyufv;Hk wpfcv k dk jzpfomG ;wwf+yD; ae@cif;zufawGrmS
“ wufr,fa[h ...wufr,fa[h/ ud, k t fh cef;ud0k ifxm;r,f”
qdw k tJh oH=um;&&ifawmh tusO;f om; (90)&mcdik Ef e_ ;f avmufu tom;ukef
arwWmydk@=uygawmhw,f? nae(3)em&Davmufq&kd if “a&csKd ;r,fa[h” qdw k tJh oH =um;wmeJ@ a&csKd ;zdk@twGuf
a&uefuo dk mG ;&ygw,f? &Snaf rsmarsmyHpk &H w Sd Jh a&uefabmifay:rSm a&cyfcsKd ;&r,fh yef;uefjym;av;awGudk
pD&+D yD;csxm;&ygw,f?
a&uefxu J dk 0ifqw dk meJ@ a&uefudk b,f/ nm toD;oD;wef;pD+yD;0if&ygw,f? a&uefbm,mu
a&uefabmifay:rSmrwfwyf&yf+yD;
“ nDnn D mnm cyf”
“cyf wpfcu G /f cyfwpfcu G ”f qd+k yD; wpfceG ;f csi;f trdef@ay;+yD; usaemfwdk@udk a&csKd ;cdik ;f ygw,f?
usaemfwdk@uvnf; ud, k afh e&mud, k f &yf+yD; yef;uefjym;eJ@ cGu(f 10)cGuf csKd ;&ygw,f? (10)cGu+f yD;oGm;wJt h cgrmS
“cGucf s/ acs;wGe;f / qyfjymwdu k ”f qd+k yD;trdef@qufay;ygw,f? tJ'g+yD;&if“cyf” “aemufq;Hk ”
“csKd ;”vdk@atmfygw,f? olajymwmeJ@ ud, k v f yk w
f m rnDnmbl;qd&k if ol@vufxu J wkwu f acgi;f ay:udk
0JwufomG ;ygw,f?
cyf qdw k t Jh csed rf mS yJ cyf&/ csKd ;qdwk J@ tcsed rf mS yJ csKd ;&ygw,f? a&cyfwm rnDrnmjzpfae&if ausmay:
ajAmwifc&H rSmvnf; aocsmvSygw,f? qyfjymwdu k +f yD;wJh tcsed rf mS yef;uefjym;eJ@ aemufxyf (15)cGuf
csKd ;cGiafh y;ygw,f? 'ga=umifh axmifxrJ mS 0J/ *|w/f 'ufpwJh ,m;emawG ay:ayguw f Jh tajccHta=umif;&if;yJ
jzpfygw,f? a&uefbm,mudk aq;vdyaf y;/ bmay;eJ@ vkyx f m;wJo h wl dk@/ tyfxnfwdk@/ aemuf
ydik &f mqdik &f mwdk@uawmh a&udk }udKufoavmuf csKd ;cGi&fh ygw,f?
naeydik ;f xrif;pm;csed f wef;pDwt Jh cgrmS usawmh uefpeG ;f Oyifuae&wJh uefpeG ;f }uD;&Guaf wGeJ@
a&mar$+yD; ðywfxm;wJh uefpeG ;f &Gu[ f if;udk pm;&ygw,f? tJ'[ D if;udk axmifxt J ac:t& “ wmvayg ”
[if;vdk@ac:ygw,f? autef,u l ae axmifusvmwJh u&ifzxD;}uD;awGuawmh 'dk@ u&if[if;
emrnfysuw f ,fvdk@ ajym=uygw,f? u&iftrsKd ;om;[if;wpfcjk zpfwJh wmvayg[if;u t&omtvGe&f +Sd yD;
pm;aomufvdk@ tifrwefraS umif;wJh [if;wpfcu G jf zpfayr,fh axmifxu J wmvayg [if;uawmh
[if;&Gujf yKwf&nf oufoufyjJ zpfygw,f?
tJ'[ D if;&Gujf yKwf&nfudk aygi;f xrif; rmrm}uD;eJ@a&m/ axmif0ifpmygvmwJh iyda=umfav;eJ@
ar#mcs&ygw,f? a&onfjyZmwfxJ a&onfred ;f rajymwJph um;vd“k vnfacsmif;udk pHu k ef/ *vHq
k efatmif
ar#m&&Smw,f” qdw k t
Jh yk'af v;udk oGm;owd&rdvu dk yf gao;w,f? wpfcgwpfav
tJ'u D efpeG ;f &Gujf yKwf&nfxrJ mS wDaumifawG/ wHjrufpnf;&d;k awGeJ@ om;a&uGi;f awG ygvmwwfygao;w,f?
axmifxrJ mS wpfywfwpfcg tom;pm;&wJ&h uf qdw k m&Syd gw,f? 0ufom;rpm;wJo h u
l dk
ig;[if;ay;ygw,f? ig;rpm;wJo h ul dk bJO(2)vH;k au|;ygw,f? au|;wJ0h ufom;uvnf; om;a&jym;u
t&_;H ay;&avmufatmif rma=umae+yD; b,fvrdk pS m;vdk@r&ygb;l ? 0efxrf;awGay;wJh 0ufom;udk
aemufxyf(1)em&Davmuf jyefaygi;f &ifawmif rE_;Edik w f hJ tom;rsKd ;yJjzpfygw,f? ig;[if;usjyefawmhvnf;
t+rD;eJ@acgi;f ydik ;f udo k m awG@&wwf+yD; tv,fyidk ;f u tom;uawmh aysmufq;Hk aewwfygw,f?
tusO;f axmif0efxrf;awG&Jh qifu h q J ifuh J jzwfawmuf pm;aomufra_ =umifh [if;awGu t*FgrpHk
t+rJjzpfaeygawmhw,f?

(*)
tm;vH;k aumif;ygw,f q&m}uD;
tif;pdeaf xmifxrJ mS 1988 ta&;tcif;rjzpfcifu taqmif(1)/ (2)/ (3)/ (4)/ (5)aqmifwdk@[m
ESpx
f yfwudk t
f aqmifawGjzpfygw,f? 'gayr,fh tJ'tD aqmifawG[m 88ta&;tcif;rSm tif;pdeaf xmifwiG ;f
rD;&_Œd r_jzpfymG ;cJwh ma=umifh (1)aqmifuvG&J if usew f Jh (2/ 3/ 4/ 5)aqmifawG[m rD;avmif+ydKuscyJh gw,f?
'ga=umifh (1)xyfwu dk af qmifav;awGtjzpf b0ajymif;oGm;cJ@wmjzpfygw,f?
usaemfae&wJh taqmif ( 3 ) tdyaf qmifrmS tcef; ( 8 ) cef;yg+yD; ( 1 ) xyfwu dk tf aqmifyJ
jzpfygw,f? tcef; ( 1 ) cef;rSm tusO;f om; ( 120 ) avmufxm;+yD; usaemfwdk@ taqmifrmS
tusO;f om;aygi;f ( 1000) ywf0ef;usif &Sw d wfygw,f? tusO;f om;tcsKd @udk &Jbuf b,favmufydk@ydk@
axmifxu J dk 0ifvmrpJ woJojJ zpfaevdk@ tif;pdeaf xmifvkd raeoifh raetyfwt Jh &yf[m vlpnfum;wJh
t&yfvjdk zpfaeygw,f?
nae axmifrmS vlaygi;f udu k v f dk@ rde;f vfa*s;u oHacsmif;acgu&f ifawmh bk&m;0wfwuf&ygw,f?
+yD;awmh ud, k tfh yd ,
f mvdyu f dk ud, k t f oD;oD;,l&+yD; ud, k afh e&m ud, k t
f yd zf dk@ jyifqif&ygw,f?
tdy&f wJyh pkH u H awmh tcef;wpfcef;rSm tdy, f mudk twef;av;wef;cJG xm;ygw,f? tkwef &H u H dk
acgi;f ay;tdy&f wJh twef;u ESpw f ef;&S+d yD; tv,fa=umrSm b,fnmacgi;f csi;f qdik +f yD; tdy&f wJ@twef;u
ESpw f ef;&Syd gw,f? tdyaf qmifawG[m }uD;rm;us,jf yef@vaS yr,fh tusO;f om;OD;a& tifrwef
rsm;jym;vGe;f wma=umifh wpfO;D eJ@wpfO;D usyu f synf yfnyfeJ@ tdy&f ygw,f? tusO;f om;tm;vH;k [m
ausmcs&rHk #omavmufyJ tdyv f dk@&wmjzpfygw,f?
tdycf sed o f wfrw S xf m;wJ@ n(9)em&Drxd;k rcsi;f tcef;awGrmS vSaJ vsmif;=u+yD; oDcsi;f qdo k ql /dk
0Juw k of u l w k /f w&m;"rRta=umif; aqG;aEG;olaqG;aEG;/ Edik if aH &;ta=umif; ajymolajymeJ@ tdyaf qmifwpfcv k ;kH
qlnaH ewufygw,f? tdycf sed af &muf+yDq&dk ifawmh acgi;f axmifzdk@a0;pG/ 'l;acgi;f awmif axmifvdk@r&ygb;l ?
bm,mvdk@ac:wJh tusO;f om;wpfa,mufu tcef;wpf0u dk f av#mufaeygw,f? aemufyidk ;f tusO;f om;awG
t&rf;rsm;vmwma=umifh olvnf; rdvm† uefem;rSm oGm;+yD;apmif=h uyfae&ygawmhw,f?
bm,mapmif[ h m axmifrmS rD;ysu&f ifyjJ zpfjzpf/ 'grrS [kwf n( 9 ) em&Dausm&f ifjzpfjzpf ( 5 )
rdepfwpfcg
“ ( 3 ) aqmif/ ( 1 ) cef;/ vlaygi;f ( 120 ) a,muf/ tm;vk;H aumif;ygw,f q&m}uD; ” vdk@
ykrH eS af tmfae&ygw,f? tusO;f om;awGxu J tdro f moGm;csiw f mwdk@/ a&aomufcsiw f mwdk@ vkycf siwf tJh cgrmS
“ bm,m ao;ayguf ”
“ bm,m a&aomuf ”
“ bm,m tdro f mwuf ” ponfjzifah tmf&+yD; bm,muae
“ayguf ” “ aomuf ” “ wuf ” “ aeOD; ” pwJt h rdef@ wpfcck &k rS tdyaf e&muae
acgi;f axmifvdk@&wm jzpfygw,f? bm,m&Jch iG ðfh ycsurf &yJ acgi;f axmifwmwdk@/ xxdik w f mwdk@/
vrf;av#mufwmwdk@udk axmifpnf;urf;t& vk;H 0cGirfh ðyygb;l ? ( 5 ) rdepfwpfcgawmh
“ tm;vk;H aumif;ygw,f q&m}uD; ”
qdw k t Jh oHuawmh tdyrf aysmcf iftxd =um;ae&wk;H ?

(C ) td;k pm;ta=umif; ò*dvt


f a=umif;

usaemfwdk@ tdy&f wJth aqmifu tcef;wpfcef;rSm vl ( 120 ) ausmaf vmuf jynfo h yd f


xnfx
h m;wma=umifh tcef;twGi;f rSm =uyfnyfae+yD; touf&&_ wmvnf; r0ygb;l ? usaemfwdk@twGuf
vlawG=uyfnyfaewm tcwftcJ jzpfaeayr,fh axmifouf&ifah ewJh axmifobm}uD;awG/ tyfxnfawG
twGuu f awmh tqiftajyqk;H tuGuaf umif; jzpfaeygw,f?
axmifxrJ mS rD;c%c%ysu&f if zGizfh dk@twGuf rD;pufawG&ySd gw,f? 'gayr,fh rD;pufuqDudk
axmif0efxrf;awG cd;k 0Suaf &mif;pm;=uwma=umifh rD;ysuw f nJh qd&k if rD;pufrarmif;Edik w
f ma=umifh
tarSmifxrJ mS yJ ae&ygw,f?
tJ'vD adk rSmif+yD qd&k ifjzifh axmifouf&ifah ewJh axmifobm}uD;awG/ tyfxnfawG
vkyif ef;pygawmhw,f? axmiftwGi;f vdiw f ql ufqjH cif;/ tEdik u f sio fh wfjzwfjcif;awGjzpfymG ;ygawmhw,f?
vdiw f cl si;f t"rRusicfh &H wJh tjzpftysuaf wG[m 'Dvt dk csed rf mS tjzpftrsm;qH;k jzpfygw,f?
axmifwiG ;f vdiw f l qufqrH r_ sKd ;udk 0ef}uD;csKyfa[mif;OD;Ek a&;cJw h Jh “&ufpufygayhu, G ”f pmtkyx f rJ mS awmh
zwfc&Jh zl;ygw,f? tJ'aD cwfwek ;f u t"rRvid w f l qufqcH v H u dk &f wJh oludk “td;k pm;” vdk@ac:=u+yD;
tckacwfrmS awmh “ò*dv”f vdk@ajymif;vJ ac:a0:=uwm awG@&ygw,f?
axmifxrJ mS vdiw f ql ufqcH v H u dk &f wJh olawmfawmfrsm;rsm;[m a,muFsm;pifppfawGyJ jzpfygw,f?
olwdk@awG[m tjyifrmS ac:a0:ae=uovdk tajcmufawG/ *ef';l awG/ rde;f r&SmawG r[kw=f uygb;l ?
tom;jzLjzL ydeyf ed o f ,G of ,G ef J@ toufi,f&, G w f oJh rl sm; axmifusvmygu axmifxrJ mS &Sw d J@
axmifouf&ifah ewJh axmifobm}uD;awG/ tyfxnfawGu olwdk@udk ò*dvzf rf;zdk@ apmifah e=uygawmhw,f?
orifi,fudk awG@vu dk &f wJh usm;ipOf;vJ}uD;awGvdk pm;rwwf 0g;rwwfrsuv f ;Hk awGeJ@ =unf&h =_ uygw,f?
usaemhf rsupf ad &SŒrSmwifyJ usaemfwdk@&Jh tcef;vl}uD;jzpfwJh aZmfru dk u
f ppfajy;r_eJ@ axmifusvmwJ@
ppfom;i,fwpfa,mufudk ò*dvb f 0udk ajymif;vJypfvu dk w f mudk rsujf rif awG@vu dk &f ygw,f?
aZmfru dk [ f m tJ'pD pfom;i,fudk t"rRvid w f l qufqv H udk +f yD; b0zsuf vdu k yf gawmhw,f?
&ky&f nfoef@jyef@wJh arG;&mygt&nftcsi;f [m axmifxrJ mS awmh ESp}f uD;axmifusorm;rsm;&Jh ò*dvt f jzpf
ajymif;vJomG ;cJ&h wmudk &ifeifph mG eJ@ awG@c&Jh ygw,f? toufi,fi,f&, G &f , G /f &ky&f nfoef@oef@eJ@
vlwpfa,muf axmifusvmygu aiGa=u;wufEidk &f if axmifr;_ axmifyidk w f dk@&Jh tyfxnfvyk &f ifvyk /f
rvky&f ifawmh axmifusEpS }f uD;orm;rsm;&Jh =uif,f mawmfb0udk a&muf&oSd mG ;rSmjzpf+yD;
axmifobmwef;pD;rsm;&Jh uawmf(10)yg;rSm wpfyg;tygt0if jzpfomG ;wwfygw,f?
axmifusEpS }f uD;orm;awG “ò*dv”f jzpfatmifvyk ef nf;&Jh tpuawmh axmifusvmwJh vlopfawGudk
yHpk H parmif;wJh ae&myJjzpfygw,f? (5)aqmif&t Jh cef;(1)[m axmifusvo l pfrsm;udk yHpk H parmif;wJh
ae&mjzpfovdk axmifusobmrsm;&Jh “ò*dvaf ps;uGu”f vnf;jzpfygw,f? tJ't D cef;(1)rSm axmifusvmwJh
vlopfawGuydk pHk x H idk yf /Hk &yfy/Hk axmifxrJ mS b,fvadk e&r,f/ b,fvpdk m;&r,f/ b,fvo dk mG ;&r,f/ pwmawGudk
oifay;ygw,f?
tJ'vD o dk ifwt Jh cgrmS vJ axmifustopfawGudk &mZ0wftusO;f om;(10)a,mufavmufu
ajcaxmufeJ@0idk ;f uef=u/ wkwef J@&u dk =f u/ rsuEf mS wnfw h nfu h dk ajcaxmufeJ@uef=u pwmawGuv dk rl qefpmG
jyKvkyyf gw,f? eHerd o fh mG ;r,fqw dk Jh pum;eJ@tnD eH&;dk =um;xJudk wkwef J@x;dk / &du k wf mawG rw&m;
jyKvky=f uygawmhw,f? wAke;f Ake;f &du k Ef u S o f aH wG jrnf[;D aewJh yHpk cH ef;[m i&Jwr# a=umufrufz, G f
aumif;avmufatmif atmf[pfoaH wGeJ@ qlnaH ewwfygw,f?
axmifx;Hk pHt& OD;csKd ;wmvdk@ ac:ygw,f? tm;yg;w&eJ@ vlrqefpmG &du k Ef u S af ewmudk axmifus
vlopfuav;awGcrsm tom;awG wqwfqwfwek af tmif a=umufvef@ ae=uygw,f? axmifr;_ awG/
axmifyidk af wG ud, k w f idk u f vnf; tusO;f om;tcsi;f csi;f ydrk &dk ufpufjyEdik w f Jh olrsKd ;udk ae&maumif;aumif;
ay;xm;wma=umifh tusO;f om;a[mif;awGu vlopfawGtay: yd+k yD; ESyd pf ufygawmhw,f? axmifypHk cH ef;rSm
wef;pD;vkyo f &l Jh vuf[m qdik ;f q&mpdeaf A'gvdk vufot H vGeaf jymifv+S yD; a&$ref;wifarmif
&_;H avmufatmifvnf; tajymaumif;vSygw,f?
“cifAsm;wdk@ tcka&mufaewJah xmif[m jrefrmEdik if rH mS &Sw d Jh axmif}uD;(36)axmifxu J &efuek f
tif;pdeAf [dak xmifyJ jzpfw,f”
“bmaxmifvaJ [h”
“&efuek t f if;pdeAf [dk pHjytusO;f axmifyg”
“toHawGw;dk w,f”
tJ'v D dk wef;pD;u toHawGw;dk w,fvdk@ ajymvdu k wf meJ@ ab;em;uapmifah ewJh &mZ0wfom;
yg;uGuo f m;awG&Jh wkwaf wG[m axmifus vlopfawG=um;xJ wajzmif;ajzmif; eJ@a&muf&Sd oGm; ygawmhw,f?
ausmuke;f udk tm;yg;w& aqmifu h efvu dk w f Jh bkwuf eJqw dk Jh toHawG us,af vmifvm+yD; tusO;f om;opf
awG&Jh atmf[pfoaH wG [de;f wufvmjyefygw,f?
“cifAsm;wdk@ axmifrmS ae&if axmifpnf;urf; vdu k ef m&r,f? cifAsm;wdk@[m tjyifzufrmS bmaumif
}uD;yJjzpfaeae/ b,favmufyJ csr;f omcsr;f om/ cifAsm;wdk@eJ@qidk w f J *k%jf 'yfawG/ OpPmypPn;f awGudk a[m'D
tif;pdeAf [dpk jH ytusO;f axmif&Jh Al;0rSmcsw d x f m;cJ?h =um;vm;”
“at;/ axmifxrJ mS oGm;&if;vm&if; axmifr;_ / axmifyidk af wGeJ@awG@&if b,fvadk e&r,f/
b,fvadk jym&r,f/ qd&k r,fqw dk m rif;wdk@udk tm;vH;k oifay;+yD;om;/ +yD;awmhrS axmifr;_ /
axmifyidk af wGuar;vdk@ usaemfrodvdk@yg/ usaemfrwufvdk@ygqv dk dk@uawmh ud, k afh qGu,dk rfh sKd ;awGtm;vH;k
'gvmoGm;r,f”
“axmifxrJ mS cifAsm;wdk@[m bmaumif}uD;rSr[kwb f ;l / axmifxv J m+yD; qifzrf;r,f/ usm;zrf;r,f
rvkyef J@ ,ifaumifzrf;oGm;&r,f/ a[haumifawG tm;vH;k =um;vm;”
“=um;ygw,f”
tJ'v D dk yHpk cH ef;rSm rw&m;&du k Ef u S wf mawGudk rcHEidk =f uwJo h al wGu olwdk@ygvmwJah pmifav;awG/
ykq;dk av;awGeJ@ wef;pD;vkyo f u
l dk vmbfx;dk ygw,f? tJ'v D v dk mbfx;dk wJo h ul dk &du
k w
f wJh wk u
f ae&ma&GŒoGm;yg
awmhw,f? tusO;f om;awGqu D rw&m;&vdu k w
f Jh t0wftpm;awGupdk k tup0efxrf;awGudk jyefa&mif;+yD;
tav#mftpm; jyKvky=f uygawmhw,f?

(i)

ò*dvzf rf;enf;
axmifupdk a&mufvmwJh tusO;f om;opfawGudk yHpk aH rmif;wJt h cef;rSm rw&m;&du k Ef u
S rf a_ =umifh
a=umufvef@aewJh tusO;f om; awGxu J ydik &f mqdik &f mawGeJ@ ò*dvaf &G;zdk@ twGuf tjcm; taqmifu
wef;pD;vl}uD;awG/ axmifusEpS }f uD;orm;awG a&muf&v Sd mygw,f? olwdk@eJ@ow d o Jh ql &dk if
&du
k Ef u S af ewJw h ef;pD;eJ@ em;vnfr, _ +l yD; yHpk cH ef;xJuae ac:xkwo f mG ;ygw,f?
'grsKd ;ud“k tydik of m;”vdk@axmiftac:ta0:t& od&ygw,f?
ò*dvaf &G;wJh wef;pD;usawmh oloabmuswJh csmwdwu f adk wG@+yDqrdk jS zifh &du k af ewJw h ef;pD;udk ol@tydik o f m;vdk@
oGm;ajymygw,f? tJ'rD mS awmh a&G;+yD;om; csmwdwt f em;rSm wAke;f Ake;f jrnfatmif csmwdwf
a=umufvef@atmif ESpq f wd;k &du k jf yygw,f? (1)em&Davmuf=umatmif &du k Ef u
S jf y+yD;wJh tcgusrS
ò*dvaf &G;r,fh wef;pnf;u “a[haumif/ 'gigt h ydik of m;uG” vdk@ypHk cH ef;wef;pnf;udk rsupf rd w Sd jf yvduk yf gw,f?
tJ'aD wmhrS yHpk cH ef; vl}uD;u
“rif;tydik o f m;qdv k nf; apmapmpD;pD;u ajymwmr[kwb f ;l uGm/ uJ'gq&dk if yHpk aH rmif;aewJh vltyk x f J
uxGu”f qd+k yD; vufn;_d xd;k jywJh csmwdwaf v;udk ac:xkwv f u dk yf gw,f? +yD;awmh csmwdwaf &SŒrSmyJ
“rif;rsuEf mS eJ@rdk@ igxw k af y;vdu k wf maemf/ Edk@rdk@qrdk &bl;” vdk@ yHpk aH rmif;wef;pnf;u ò*dvaf &G;wef;pnf;udk
ajymvdu k yf gw,f? tJ'cD smwdwu f vJ axmifut dk ckrS pa&mufwmqdak wmh axmifta=umif;bmrS em;rvnf
ao;ygb;l ? 'hga=umifh t&du k t f ESuaf wG =um;xJu ol@udk u,fwifvu dk wf Jh oluydk J r[m aus;Zl;&Si}f uD;yrm
,H=k unf ud;k pm; oGm;ygw,f?
tm;ud;k txif}uD;wJph w d af wG jzpfay:cJw h ,f qd&k ifvnf; 'g[m axmifudk rae@wpfae@urSa&mufvm+yD;
vlrqefwJ@ &du k Ef u
S rf a_ wGa=umifh a=umuf&ŒGH wkev f y_ rf _ ay:&ygw,fqw dk m tqef;awmh r[kwyf gb;l ?
“'gigt h ydik o
f m;”vdk@ajymqdck w Jh meJ@ ywfouf+yD; tJ'w D ef;pnf;qdw k v Jh u l dk csmwdwcf rsm wpfcgrS rjrifczJh ;l ygb;l ?
yHpk cH ef;xJrmS &Sw d Jh tusO;f om;awGxu J rS bma=umifh ol@udk a&G;xkwf u,fwifco Jh vJqw dk meJ@ yufouf+yD;
wpfcgrS rar; =unfch w Jh m tJ'cD smwdw&f Jh trSm;ygy?J
'Dvedk J@ u,fwif&iS f wef;pnf;vkyo f u l 'kw, d ajrmufpnf;&H;k wJt h aeeJ@ a&uefu bkwu f idk ef J@ tay;t,l
ajcvSr;f w&yfjyif+yD; nSEd i_d ;f r_awG jyKvkyyf gw,f? axmiftusO;f om;awG tm;vH;k a&csKd ; &wJt h csed f
a&mufwt Jh cgrmS wef;pnf;&Jh csmwdwaf v;u a&csKd ;zdk@a&uefudk oGm;ygw,f?
wef;pnf;eJ@}udKwif vuf0g;csi;f &du k x f m;wJh a&uefbm,mu a&udk nDnn D mnm rcyfvdk@/ aemuf qkw+f yD;
a&csKd ;vdk@q+dk yD; csmwdwu f dk tjypf&mS +yD; a&uefrmS yJ acG;&du k /f EGm;&du k f &du k yf gawmhw,f? }udKwif
tuGucf sxm;wJt h wdik ;f wef;pD;u &kww f &uf tem;rSm ay:vm+yD;
“a[haumif/ 'gigch smwdwu f /G rif;em;rvnfb;l vm;”
qd+k yD; a&uefbm,mudk rsupf rd w Sd +f yD; [de;f a[mufygw,f? a&uefbm,m&Jh wkwcf surf sm; &yfwef@
oGm;ygw,f? +yD;awmh ajymajymqdq k ydk J igeJ@twl a&vdu k cf sKd ;vdk@ ajym+yD; csmwdwu f dk ac:xkwo f mG ;ygw,f?
wef;pnf;&Jh ol@tay:,H=k unftm;ud;k vmatmif qGaJ qmifcsuaf wGudk csmwdwcf rsm bmrSrodyJ olac:&m
aemufuv dk udk +f yD; omreftusO;f om;awG (15)cGuo f mcsKd ;&wJt h qifu h ae a&ZvHek J@}udKufoavmuf cyfcsKd ;vdk@
&wJt h qifu h dk a&mufomG ;awmh t}uD;tus,f aysmaf eygw,f?
pdwx f u J ae r[maus;Zl;awG wifaeayr,fh ol@tajctaeu Adv k vf v dk /dk ò*dvv f v dk dk jzpfaewmudk
owdrjyKrd&mS ygb;l ? &ufwpf&uf ukev f eG o
f mG ;+yD; aemufwpfae@usjyefawmh tvkyaf vbmcswmeJ@ csmwdwf
xyf+yD; &ifqidk &f ygw,f? tvkyaf vbmbkwu f wef;pnf;&Jh yxrenf;awGt& csmwdwu f dk rdvm† bkwx f J
xnfv h udk yf gw,f? csmwdwv f nf; tlwt d al =umifeJ@ rdvm† bkwu f adk &mufomG ;ygw,f?
rdvm† uefa&mufawmh ol@urdk v d m† bkwu f idk u
f rdvm† awGudk vufeJ@jcpf+yD;oGecf idk ;f / usKH ;cdik ;f ygw,f?
em&D0ufavmuf=umwJt h cgrmS csmwdwcf rsm rdvm† &Jh 'kuu Q kd 0Ëfwpfcv k dk cHpm;aewke;f jAKef;qdk
ol@&u J ,fwif&iS f }uD; wef;pD; a&mufvmygawmhw,f?
“a[h/ 'grif;udb k ,focl idk ;f wmvJ/ [m[dak umifawGawmh yg;&du k cf &H awmhryS /J a[h'gigv h u l /G 'Drv d m† uae
csucf si;f bkwaf jymif;prf;”
wdik yf ifuu dk +f yD;om; olk@&t Jh aygi;f tygawGu [kwu f q Jh udk m csmwdwu f dk oufawmifo h ufom&Sw d Jh
tvkyb f w k u f dk ajymif;ay;vdu k yf gw,f? tJ't D cgrw S ef;pD;u csmwdwu f dk
“csmwdw/f axmifxrJ mS ausmaxmufaemufcrH &S&d if rif;ud0k idk ;f +yD; xnfo h mG ;vdrf@r,f/ iguvnf; rif;tem;rSm
tcsed jf ynfah eEdik w f mr[kwb f ;l / 'gayr,fh rif;igeJ@ twlwal ewmrsm;&if axmifxu J vlawGu
igeJ@ywfoufw,fq+dk yD; rif;udk b,faumifrS xd&aJ wmhrmS r[kwb f ;l / aemufq;Hk wpfcck jk zpf&ifawmifumG
rif;igeh mrnfajym+yD; &Si;f vdk@&w,f/ 'ga=umifh rif;igeJ@twlwl vmaeygvm;”
qd+k yD;csmwdwu f dk ò*dvv f yk zf dk@twGuf teD;uyf pnf;&H;k ygw,f? tajccHu &d;k om;+yD; ausmaxmuf aemufcH
trSo D [JuvJr&S/d ynmA[kow k uvnf; enf;&SmwJh csmwdww f pfa,muf[m wef;pD;&Jhpum;a=umifh
ode;f qk}uD; t}udr}f udraf yguo f vdk cHpm;oGm;&r,f qdw k m aocsmygw,f?
oleJ@omtwlwal e&if r[muHx;l &Sif wpfa,mufvdk t&du k t f ESucf /H tESyd t f pufrcH&yJ aumif; aumif;pm;/
aumif;aumif;ae&+yD; Adv k w f pfyg; jzpfvmEdik w f ,fvdk@ awG;+yD; wef;pnf;eJ@ twlwal ezdk@ vG,v f , G f uluyl J
acgi;f ndwf vufcv H u
dk yf gw,f?

(p)

ò*dvjf zpfatmifvyk ef nf;


wef;pnf;&hJ t=uHtpnf&&Sd Sd zdwaf c:csuu f dk csmwdwv f ufcv H u dk +f yD; tJ'n D rSmyJ twlwl oGm;a&muf
tdypf ufygawmhw,f? nzuf tdy, f mcsawmh axmifusvmwJh vlopfawGudk vlawG jynfu h syaf eatmif
rsm;vGe;f vSwt Jh wGuf rdvm† uefem;rSm zsmtpkwaf wGeJ@ ae&mcsygw,f?
tJ't D xJrmS csmwdwrf ygygb;l ? wef;pD;em;rSm zsmaumif;aumif;/ tdy, f mcif;/ apmifaumif;aumif;awGeJ@
tdy&f w,f? naewke;f u xrif;pm;csed rf mS csu[ f if;/ csux f rif;eJ@pm;&vdk@ axmifuswmudak rh+yD;
taysm}f uD;aysm/f aus;Zl;&Sif u,fwif&iS }f uD;udk E_wu f wzGzG aus;Zl;wifaeav&J?h 'gayr,fh csmwdw&f Jh
aysm&f i$ rf a_ wG[m nOfOh ;D ,HrmS yJ pwif vGipfh ifomG ;ygw,f?
n(9)em&D tdycf sed +f yD;awmh axmifwpfcv k ;Hk bm,m&Jh wpfcsuw f pfcsuaf tmfou H vGvJ dk@ wdwq f w d f
aeygawmhw,f? csmwdwu f dk e*du k wnf;u t}uHeJ@ pnf;&H;k cJw h Jh wef;pnf;u oleJ@twl vdiq f ufqzH dk@
csmwdwu f dk pwif aoG;aqmifygw,f? napmifb h m,m&Jh “tdycf sed /f acgi;f awGb,forl S raxmifeJ@/
axmifvdk@uawmhww k vf mr,f”qdw k J@ +cdr;f ajcmufou H vnf; =um;ae&ygw,f? csmwdwjf zpfocl rsm
tdyaf e&muae xdik rf &/ xr&/ xGuaf jy;vdk@vnf;r& jzpfaewke;f axmif0efxrf;udk atmfac:zdk@
}udK;pm;jyefawmh ol@aemufausmu wef;pD;&Jh oHcseG }f uD;u axmufxm;wm awG@&w,f? ae@cif;zufwek ;f u
ol@&u Jh ,fwif&iS [ f m nzufrmS bDv;l qdw k m ckawmh csmwdwo f o d mG ;yg+yD? 'gayr,fh odwht J csed [f m
aESmif;oGm;cJyh g+yD?
“reufusvdk@[w dk idk /f 'Dwidk v
f yk &f if toufeJ@u, dk f td;k pm;uGo J mG ;r,f”
vdk@+cdr;f ajcmufygw,f? csmwdw[ f m ppfwyfu ppfom;wpfa,muf jzpfygw,f? cGi&fh ufausmv f eG f
ysuu f u G w f mudk wyfajy;vdk@ w&m;&H;k u owfrw S +f yD; axmifusvmwJo h l jzpfygw,f? 'gudk tcGiafh umif;,l+yD;
wef;pnf;&Jh taygi;f tygawGu reufr;dk vif;awmh csmwdwu f dk “ppforD;” vdk@0idk ;f ac:=u/ csmwdwu f dk “&Si”f
vdk@jyefx;l cdik ;f eJ@ w0g;0g;eJ@ 0dik ;f &,f=u/ avSmifajymif=uygw,f?
vlwpfa,muf t"rRusicfh &H wmudk vlrqefpmG 0dik ;f &,f ae=uygao;w,f? tjrifrawmfwJh vlawGu
axmifxu J 'Dvt dk Edik uf sirfh a_ wGudk axmifr;_ udk wifjy=uaomfvnf;
“um,uH&iS af wG wifjyrS ta&;,lr,f/ rif;wdk@ vufy;l vuf=uyfrrdyJ vm+yD;&H;k rwifeJ@” jyefajym
v$wv f u dk yf gw,f?
'Dupd aP wGrmS axmifr;_ ud, k wf idk u
f rodcsiaf ,mifaqmifae=u+yD; wpfzufu tm;ay; tm;ajrSmuf
jyKaeygw,f?
t"rRvid w f l qufqrH r_ sKd ;udk omreftusO;f om;awG tcsi;f csi;f jyKvkyw f m r&So d avmuf &Sm;+yD;
axmiftyk cf sKyfa&;twGuf wm0efwpfpw Hk pfck ,lxm;wJh olawGuom &mE_e;f jynfeh ;D yg; usK;vGe=f uwm
awG@&ygw,f? jrefrmEdik if t H wGi;f emrnfq;dk eJ@ ausm=f um;vSwJh axmifawGteuf tif;pdeaf xmif[m
vdiw f t l "rRjyKusirfh a_ wGu jzpf&;dk jzpfpOfawGvdk jzpfaeygw,f? tjcm;aom axmifawGrmS vJ 'Dvdk jzpf&yfawG
&Sad eayr,fh tif;pdeaf xmif[m tjzpfrsm;qH;k jzpfygw,f
tJ'v D dk vdiw f q l ufqaH &;uae wqifh tdwcf st f idk Af DG Adik ;f &yfpyf ;dk ul;pufysŒH ESu Hh m attdik 'f tD ufa&m*g
jzpfymG ;r_Ee_ ;f vJ jrifw h ufvmygw,f?
'Dvt dk jzpfawGudk e0wppftyk pf u k olwdk@tusKd ;pD;yGm; rxdcu dk b f ;l qdu k m vspv f #K&_xm;ygw,f?
tusO;f axmifawG&Jh nzuf vlajcwdwcf sed af wG[m t"rRvid w f q l ufqrH a_ wG tjyif axmifwiG ;f vlowfyGJ
awGvnf; +cdr+fh cdro fh J usi;f y=uww=fuygw,f?
tcef;(6)
(u)

axmifwiG ;f Adv
k v
f yk GJ

axmifxrJ mS ae&wke;f axmifwiG ;f Adv k vf =k uwJh wdu k yf aGJ wGeJ@ ywfouf+yD; ajymjycsiyf gao;w,f?
[d;k t&ifacwfawGwek ;f u axmifuadk &mufvmwJ@ tr_awGxrJ mS (302) qdw k J@vo l wfre_ J@
axmifusvmwJo h al wG tifrwef &Sm;yg;vSygw,f? vlowfre_ J@ axmifusvmwJh tusO;f om;qd&k if
usew f t Jh usO;f om;awGu zdef@zed f@wek af tmif a=umuf&ŒGH &ygw,f?
tJ'v D dk omreftusO;f om;awGu olwdk@uadk =umuf&ŒG H &ovdk tup0efxrf;awGuvnf;
uset f usO;f om;awGudk tkycf sKyfzdk@twGuf ae&may;wwf=uygw,f? 'gayr,fh e0wacwfrmS awmh yk'rf (302)
vlowfru _ yvlysaH tmif rsm;jym;vSwmudk awG@&+yD; tJ'D yk'rf orm;awG tcsi;f csi;f axmifwiG ;f ae&mvkwJh
(Advk v f w k )Jh udpaP wG qufwu dk jf yKvkyv f mygawmhw,f?
vlowfre_ J@ axmifusvmwm ESp&f n S o f rm;rsm;[m olwdk@rmS axmif0ifpm vmwmvnf;r&S/d ausmaxmuf
aemufcu H vnf; r&S/d &Jbufpcef;awGuv dk nf; roGm;csiw f ma=umifh axmifxrJ mS Adv
k t f jzpfeJ@
0efxrf;awGaum uset f usO;f orm;rsm;yg todtrSwjf yKvmzdk@ ta&; olwdk@(302)rsm; tcsi;f csi;f ol@xufig
vlprG ;f aumif;awG vkyEf idk zf dk@ “Adv k ”f vkyaGJ wG jyKvkyv f m =uygw,f?
axmifxrJ mS Adv k jf zpf+yD qdv
k dk@uawmh ESyd ef ,fay;r,fo h al wG/ [dzk uf'zD uf ay;urf; aus;G arG;=ur,fo h al wG
aygrsm;vm+yD; axmifxrJ mS vkycf siw f m vkycf iG &fh wwfygw,f? 'Dvdk a&ay:qDae&mudk &mZ0wf
tusO;f orm;awG tawmfav; ESp+f cdKuf=uygw,f? 'Dvadk e&mrsKd ;&zdk@ qdw k muvnf; vG,v f , G ef J@ &Edik w f m
r[kwyf gb;l ? ausmeJ@&if;+yD;rS &Edik w f mrsKd ;yg? 'guawmh axmifxrJ mS &mZ0wf tusO;f om;tcsi;f csi;f
jy\emr&Sd jy\em&Sm+yD; vlowf&wmyJ jzpfygw,f?
a,musmF ;&ifrh m}uD;awG jzpf&ufeJ@ "g;"g;csi;f / vSv H cHS si;f rsuEf mS csi;f qdik f ckwyf idk ;f jzwf&=J uwJh owWrd sKd ;eJ@
owfwmr[kwyf J ntcsed f toif, h al qmifvmwJ@ oHcseG ef J@ tjcm;olawG ESpEf pS +f cdKuf+cdKuf tdyaf ysmaf ecsed rf mS
xd;k owfwm jzpfygw,f? 'Dvo dk cH seG rf sKd ;udk axmiftwGi;f usrG ;f usrG ;f usiu f sif cd;k ,loiG ;f +yD; xdyzf sm;rSm
cseG af eatmif aoG;xm;wmyg? 'Dvo dk cH seG rf sKd ;udk &mZ0wftusO;f om;awG tawmfrsm;rsm; usrG ;f usipf mG jzifh
axmifwiG ;f oGi;f xm;wwf=uygw,f?
ntcsed f vlawG tdypf ufae+yDq&dk if wzufom;u bmrS }udKwifrumuG,Ef idk yf J jzpfaecsed rf mS raorcsi;f
xd;k owfygw,f? raor&Sif jzpfatmifawmh b,fawmhrS rowfygb;l ? tu,fvdk@ towfc&H wJo h l raor&Sif
jzpfomG ;ygu oHcseG ef J@ xd;k cH&ol raoyJ owfwo Jh u
l dk axmif0efxrf;awG 0dik ;f &du k v
f dk@ toufygavmufatmif
cHpm;oGm;&ygvrd f@r,f? 'ga=umifh owfwo Jh al wGu raorcsi;f taoowf =uygw,f?
tJ'v D o dk wfvu dk +f yD; taqmifwpfcv k ;Hk tk;Hk tH;k ºuGuºf uGuf jzpf+yDqydk gu wm0efuswJh tcef;vl}uD; b,facsmif
a&mufomG ;rSe;f rodawmhygb;l ? 'Dvt dk csed rf mS wpfcck k 0ifajymvdu k yf gu tcef@roif&h if 0ifajymwJo h yl g
tedpo P abmeJ@ udpaP csmoGm;Edik w f ma=umifh jzpfygw,f? 'gudk wef;pD;awGu oabmaygu=f uvdk@ vlowfr_
jzpf+yDq&dk if 0ifrygwwf=uyg? wm0efus0efxrf;awGuadk c:/ aowJo h u l dk tcef;tjyifxw k /f owfwo Jh q l u D
oHcseG u f o dk rd ;f +yD; w&m;cHudk &J vuftyf&ygw,f?
w&m;&H;k rSm aemufxyf tr_u&dk ifqidk +f yD; axmifEpS rf sm;rsm;ud&k ifrmS ydu k +f yD; axmifxJ jyef0ifvmygw,f?
tJ'v D dk axmifxJ jyef0ifvm+yDq&dk if wpfaxmifv;Hk u olowfcw Jh Jh vlowfru _ dk todtrSwjf yKajymqd/k
&mZ0wfom;tcsi;f csi;f av;pm;a=umuf&ŒGH wJh t=unfah wGeJ@ =unfh=u/ &d&k adk oao qufq=H uygawmhw,f?
tJ'v D dk jzpfvm+yD qdrk jS zifh axmifyidk u f ,dk w f idk f todtrSwjf yKwJh taeeJ@ tusO;f om;awGudk tkycf sKyfzdk@
ae&mwpfae&m ay;ygw,f? tJ't D csed u
f p+yD; axmifxrJ mS “Adv k ”f jzpfomG ;ygawmhw,f?
nzufrmS qlqn l nH H jzpfvm&if vlowfrj_ zpf&ifjzpf/ rjzpf&ifawmh tusO;f om;awG em;vnfxm;wJh
o&Jp;D wm jzpfwwfygw,f? axmifxu J o&Jp;D w,f qdw k t Jh a=umif; enf;enf;avmuf &Si;f jycsiyf gw,f?
o&Jp;D w,fvdk@ ajym=uayr,fh trSew f u,fo&J&v Sd m;/ r&Sb d ;l qdw k uJh pd uP tjiif;yGm;p&m udpw P pfcyk gy?J
tusO;f om; awmfawmfrsm;rsm; axmifxrJ mS ajymwmuawmh nzuftyd af e&if; wpfa,mufa,mufu
p+yD;tdyaf e&mu “a[;”qd+k yD; toHxu G v f m&if tJ't D oH pxGuv f mwJh olu&dk u dk +f yD; E_;dk &ifE;_dk / rE_;d &if
qufwu dk qf odk vdk ab;utdyaf ewJo h al wGqD toHawG qufumqufum ul;oGm;ygawmhw,f?
tcef;awGuaetaqmif/ taqmifawGuae wpfaxmifv;Hk “a[;”qd+k yD;toH}uD; nzufrmS [de;f xGuf
vmwwfygw,fvdk@ ajym=uygw,f? usaemf&w Sd t
Jh aqmifrmS (3)/ (4) }udraf vmuf tJ'v D dk jzpfz;l ygw,f?
usaemfwdk@vnf; atmfoaH wG=um;vdk@ tdy, f mu vef@E;dk +yD; taysmo f abmeJ@ 0dik ;f awmif atmfvu dk f
=uygao;w,f? ud, k w f idk af wmh o&Jp;D wm cH&wmawmh r[kwyf gb;l ? A&kwu f s+yD; noef;acgif olrsm;awGeJ@
twl atmf=uwmyJ jzpfygw,f? aysmpf &m awmfawmfaumif;ygw,f?
usaemfwdk@twGuf aysmpf &maumif;ayr,f“h a[;”qd+k yD; patmfwJh um,uH&iS cf rsmawmh axmif0efxrf;eJ@
bm,mawGu “o&Jp;D wm 'Daumifupwm” qd+k yD;0dik ;f &du k f =uygawmhw,f? o&Jawmh ajymrwwfygb;l ?
um,uH&iS u f awmh t&d;k wpfjcm;/ tom;wpfjcm; t&du k cf v H u dk &f ygawmhw,f? 'guawmh usaemfocd w Jh Jh
axmifwiG ;f o&Jp;D wJh ta=umif;av;yJ jzpfygw,f?
axmifxrJ mS o&Jp;D vdk@ qlqn l n
H jH zpfovdk Adv k v f yk aGJ wGa=umifv h nf; qlqn l n
H H jzpfwwfygw,f? axmifxrJ mS
vlowf+yD; aemufxyfjypfra_ wGeJ@ axmifxu J jdk yef0ifvmwJh tusO;f om; vlru dk af wGudk axmiftm%mydik f
awGu ae&may; olaumif;jyKvmvdk@ axmifwiG ;f Adv k v f yk aGJ wGudk vlowfra_ wGeyJ J tqH;k tjzwf
ay;=uawmhwm jzpfygw,f?
'Dv“dk Advk v f yk ”GJ eJ@ywfoufvdk@ tif;pdeaf xmifwiG ;f jzpfymG ;cJw h Jh vlowfrw _ pfcek J@ axmifAv dk v
f yk GJ
wpfct k a=umif;udk azmfjyvdyk gw,f? vlwpfa,muf&Jh touf[m opf&u G /f zuf&u G af v;
wpf&u G af vmufwm wefz;dk r&Scd w Jh mawGudk usaemf }uHKawG@&or# wifjyvdyk gw,f?
(c)

oGm;emaevdk@ vlowfwm

tif;pdeaf xmifxrJ mS om;om;qdw k Jh &mZ0wftusO;f om; wpfa,muf&ySd gw,f? om;om;[m


rl;,pfaq;0g;oH;k pG+J yD; taqmifrmS xdr;f rEdik o f rd ;f r&jzpfatmif aomif;use;f aewma=umifh taqmifrmS
rxm;awmhyJ ppfacG;wdu k uf dk ydk@vu dk yf gw,f? wpfae@rmS reufyidk ;f }uD; om;om;u ol@omG ; rcHr&yfEidk f
uduk af ewma=umifh axmifq&m0efudk tac:cdik ;f ygw,f?
wm0efus0efxrf;u “rif;aq;a=umif+yD; jy\em&SmraeeJ@” vdk@ajym+yD; vspv f #L&_ xm;vdu k yf gw,f?
tJ'aD wmh om;om;uvnf; ol@omG ;wpfaeukef emusiaf evdk@ axmifq&m0efuadk c:ay;/ rac:ay;&if
jy\em&Smr,f qd+k yD; jyefajymygw,f? tJ'aD wmhrS 0efxrf;u q&m0ef rtm;ao;vdk@ rvmEdik af =umif;
jyefajymvduk yf gw,f?
tJ'rD mS om;om;u ol@wu dk cf ef;wcg;udk zGiafh y;zdk@ awmif;qdyk gawmhw,f? txufu n$e=f um;xm;
aoma=umifh zGirfh ay;Edik bf ;l vdk@ 0efxrf;u jyefajymvdu k af wmh om;om;u a'goxGu+f yD; 'gq&dk ifaxmifyidk u
f dk
ac:ay;vdk@ xyfajymygw,f? axmif0efxrf;vnf; bmrSjyefrajymawmh
“at; . . . &w,f/ rif;wdk@ axmifyidk u f adk c:ray;&if awG@=uao;wmaygh ”vdk@}udr;f 0g;ygw,f? tJ'aD emufyidk ;f
om;om;wpfa,muf ppfacG;wdu k t f cef;(9)xJrmS +idrcf suo f m; aumif;aeygawmhw,f? tJ'v D pdk pfacG;wdu k rf mS
om;om;eJ@ 0efxrf;wpfa,muf tqifrajy jzpfaecsed rf mS wdu k w f u dk q f idk q f idk f w&m;&Hjk yefawGudk axmifxu J
rde;f a*s;vfu axmifr;_ }uD;jrifv h w S kd@ tkypf u k rl;,pfaq;eJ@ ydu k q f aH wGudk &SmazGa&; 0ifaeygw,f?
'Dvadk xmifwiG ;f &SmazG;a&;0ifwmudk axmiftac:t&“wvmpD”w,fvdk@ ac:ygw,f?
tJ'v D dk wvmpD;aecsed rf mS w&m;&H;k jyefxu J uHq;dk olwpfa,muf rsupf ad wGeaD ewmeJ@
“rif;&H;k rSmaq;csvmw,f r[kwv f m;/ rif;rvdref J@/ igurkd eS rf eS af jymprf;”
tJ't D csKyfom;udk +cdr;f ajcmuf+yD; ppfygawmhw,f? aq;&Hu k ppfcsu, f yl gw,f? 'gayr,fh aq;&H&k Jh
ppfcsurf vmcifrmS yJ rde;f a*s;0efxrf;awG&Jh wpfzufouf qH;k jzwfcsurf sm;a=umifh tcsKyfb0eJ@ w&m;&H;k
xGuaf e&wJh tJ't D csKyfom;udk a'guaf wG/ ajcusi;f awGcwf+yD; ppfacG;wdu k u f dk jypf'%fq+dk yD; ydk@vu dk yf gw,f?
ppfacG;wdu k rf mS tcef;(10)cef;&Sw d t Jh euf tjcm;tcef;awGrmS rxm;yJ jy\emaumif om;om;&Sw d Jh
tcef;(9)rSm xm;vdu k yf gw,f? aemufwpfcu k awmh usaemfwdk@ xrif;pm;0dik ;f rSm xrif;twlwpl m;+yD;
tvky}f uD;rSm tvkyv f yk &f wJh udjk rifOh ;D vnf; wvmpDwt Jh cgrmS jy\emwuf+yD; ppfacG;wdu k u f dk a'gucf wf/
ajcusi;f jypf'%feJ@ ydk@cv H u dk &f ygw,f?
udjk rifOh ;D [m yk'rf (120)eJ@ axmifusvmwJh tusO;f om;wpfO;D jzpfygw,f? olwdk@wvmpDwek ;f u
ydu
k q f t H acguu f av;wpfck rdomG ;vdk@yjJ zpfygw,f? udjk rifOh ;D udv k nf; jy\emaumif om;om;&Sw d Jh
tcef;(9)xJrmS yJ aemufwpfa,mufeJ@ twlwl aecdik ;f ygw,f? tJ'rD mS om;om;u ppfacG;rSm
tjcm;wdu k cf ef;awG &S&d ufom;eJ@ ol@tcef;xJrmS yJ(3)a,muf rxm;zdk@ 0efxrf;udt k a&;qdyk gw,f?
ppfacG;wdu k 0f efxrf;u ol@ub dk mwpfceG ;f rS jyefrajymyJ tcef;(9)xJrmS yJ vlo;Hk a,muf pkxm;vdu k yf gw,f?
ppfacG;wdu k &f Jh tcef;awGu tjcm;wdu k cf ef;rsm;eJ@ rwlyJ xl;jcm;wJ tcsuw f pfcsuf &Syd gw,f? tJ't D csuf
uawmh wdu k cf ef;&Jh axmifw h pfzufrmS tayg/h tav;oGm;zdk@ twGux f m;xm;wJh *efzvm;wpfv;Hk &Syd gw,f?
tdro f mwufwt Jh cgrmS *efzvm;udk cGxidk x f m;wJt h wGuf =um=umxdik &f if ajcovH;k awG
awmifw h if;vmygw,f? 'ga=umif5h (n)awGu 0dik ;f +yD; axmifyidk b f =dk unfudk wifjy=uvdk@ axmifyidk b f =dk unfu
*efzvm; wpfzufwpfcsupf rD mS tkwcf EJ pS v f ;Hk qifh ay;xm;ygw,f? tkwcf EJ pS v f ;Hk pm tjrifu h ae
aemufaz;oGm;&wm tawmfu h dk tqifajyygw,f? axmifyidk b f =dk unf&Jh vdu k af vsmr_a=umifh 'Dvdk
tkwcf aJ v;eJ@ bmeJh jzpfvmwma=umifh tkwcf aHk v;jzpfatmif wifjycJ=h uwJh 5(n)awGu tJ't D wk cf aHk v;rSm
“bd=k unfaumif;r_”vdk@ a&;xd;k xm;wmudk useG af wmfwdk@ avbmudpjP ypf'%feJ@ ppfacG;wdu k rf mS ae&pOfwek ;f u
awG@jrifc&Jh ygw,f?
om;om;u tJ't D cef;xJudk t&ifO;D qH;k a&mufEiS w fh o Jh jl zpfvdk@ tdro f mwufwJh tkwcf u Hk dk ajcusi;f eJ@
&du
k jf zKwfxm;wmudk b,forl S rodvu dk yf gb;l ? ntdycf sed f a&mufwt Jh cgrmS om;om;u t0ifaygu0f rSm
oltyd zf dk@ae&m owfrw S yf gw,f? +yD;awmhujdk rifOh ;D eJ@ tcsKyfom;udk ajc&if;zufu tdro f mwufwJh
*efzvm;em;rSm tdyzf dk@ oluyJ ae&mcsay;ygw,f? n(9)em&Dx;dk awmh udjk rifOh ;D eJ@ tcsKyfom;uvnf;
to/D;oD; ud, k afh e&mud, k f tdy=f uygw,f?
noef;acgiaf vmuf tm;vH;k tdyaf rmusaewJh tcsed rf mS tdro f mwufwJh *efzvm;em;rSm tdyaf ewJh
udjk rifOh ;D udk om;om;u ajcaxmufeJ@uef+yD;E_;dk ygw,f? “rif;[db k ufaxmifrh mS oGm;tdy”f qd+k yD;ajymygw,f?
udjk rifOh ;D uvnf; tdy, f mu&kww f &uf E_;d cHvu dk &f vdk@ a'go xGuo f mG ;ygw,f? noef;acgif tcsed rf awmf
jy\em rwufcsiw f ma=umifh reufusryS J 0efxrf;udak jym+yD; tcef;ajymif;aer,fvdk@ qH;k jzwf+yD; wpfzufudk
ajymif;a&GŒtdyv f u dk yf gw,f? 'Dvt dk yd , f m ajymif;tdyv f u dk w f m[m udjk rifOh ;D twGuf tifrwef
uHaumif;oGm;w,fqw dk m c%t=umrSmyJ odvu dk yf gawmhw,f?
om;om;[m ol@&Jh ajzusi;f eJ@a'guu f dk aoaocsmcsmjyifqif/ ol@yq k ;dk udk jyefjyif0wfygw,f?
tdro f mwufwJh *efzvm;ab;u tkwcf w J pfv;Hk udk qGjJ zKwfvu dk +f yD; ol@eab;em;u tdyaf rmusaewJ@
tcsKyfom;&Jh OD;acgi;f udk vufxu J tkwcf eJ J@ tcsuaf ygi;f rsm;pGm xkcsvu dk yf gw,f? tm;yg;w& ol@pw d f
auseyfavmufatmif &du k +f yD;csed rf mS tcsKyfom;crsm toHawmif rxGuEf idk &f mS yJ toufZ0D ed f
csKyf+idr;f oGm;ygw,f?
'Dtjzpftysuu f dk tptqH;k jrifvu dk &f wJh udjk rifOh ;D wpfa,muf aoG;ysurf wwf cHpm;vdu k &f ygw,f?
a=umuf&ŒGH wkev f y_ rf }_ uD;pGmeJ@ wm0efus 0efxrf;awGukd atmf[pfac:ygw,f? nzuf wm0efus 0efxrf;awGeJ@
axmifyidk w f dk@ ppfacG;wdu k uf dk csucf si;f a&muf&v Sd mygw,f? a&mufa&mufcsi;f olwdk@awGu om;om;udk
vufeufcszdk@ ajymygw,f? om;om; vufeufcs +yD;wJt h cgrmS axmifyidk u
f tcsKyfom;udk bmha=umifh
owf&wmvJvdk@ ar;awmh olreufwnf;u oGm;emaevdk@ axmifq&m0efudk ac:cdik ;f ayr,frh &/ axmifyidk u f dk
ac:cdik ;f wmvJ r&vdk@ 'Dvv dk yk +f yD; ac:&wmyJvdk@ om;om;u jyefajzygw,f? 'Dtr_eJ@ ywfouf+yD;
w&m;&H;k &ifqidk &f rSm jzpfygw,f?
'Dupd [ P m tusO;f axmifwpfcv k ;Hk ysŒH ESH@omG ;wma=umifh 'Dtr_+yD;qH;k vdk@ axmifxJ jyefa&mufvm&if
usew f t Jh usO;f om;awGu ol@udk a=umuf&ŒHG av;pm;=urSm jzpfovd/k “Adv k ”f wpfa,muf jzpfvmrSmvJ
aocsm ygw,f?
'gayr,fh olwdk@&t Jh vdak 'go/ twWawGudk wefz;dk &Sv d w S Jh vl@toufawGeJ@ &if;ES;D ae=uwm &ifeifzh , G f
aumif;vSygw,f? vlwpfa,muf&Jh touf[m zuf&u G af v;wpf&u G af vmuf wefz;dk r&Sd jzpfomG ;ygw,f?
axmiftwGi;f rSm vl@touf[m puUef@yidk ;f twGi;f rSmyJ vH+k cHKr_ uif;a0;oGm;wmudk awG@vu dk &f ygw,f?

(*)

}udK;rdef@eJ@raoyJ aygufjym;eJ@ ao&ol

tif;pdeaf xmifxrJ mS 1991 ckEpS w f ek ;f u vlowfr}_ uD;wpfc t k }uD;tus,f jzpfcyJh gw,f? trSw(f 4)
tdyaf qmifrmS axmifr;_ atmifp;dk tkycf sKyfaewJh tcsed rf mS jzpfygw,f? taqmif(4)&Jh a&uefbm,m jra*giEf iS fh
&mZ0wftusO;f om; wpfO;D jzpfwJh ig;&SOw fh dk@&Jh tkypf zk GJ@ tm;+ydKifru _ dk tajccH+yD; aemufqufwGJ
jy\emawGjzpfymG ;ygw,f?
ol@*iG /f ud, k *fh iG f qd+k yD;pnf;jcm;xm;+yD; pnf;ausmv f m&ifawmh jra*giu f olyidk ef ,fjzpfwJh a&uefrmS
tm%mukex f w k o f ;Hk +yD; vufprG ;f jyygw,f? jra*gief J@ig;&SOw fh dk@ ESpzf uf=um; t+idK;taw;awG &S=d uygw,f?
tJ't D +idK;uvnf; “ò*dv”f vk=uwJu h pd t P ay: tajccH+yD; jra*giu f ig;&SOfh wdk@tay: vlvnfusomG ;wJh
jy\emygy?J tJ'aD emufyidk ;f olw k dk@tzGJ@awG wpfzufe@J wpfzuf apmif;ajrmif;ae=uygawmhw,f?
wpf&ufrmS jra*gi[ f m xH;k pHtwdik ;f toHpmG us,pf mG us,ef J@ vufxrJ mS vufpaGJ wmf 0g;&if;wkwu f dk
wdik x
f m;+yD; a&uefrmS yg0gjyaeygw,f? tJ't D csed rf mS ig;&SOw fh dk@tyk pf x
k u
J csmwdww f pfa,mufudk
a&uefrmS &Sw d Jh pnf;urf;udk rvdu k ef mvdk@q+dk yD; wkwef J@&u dk yf gw,f? jra*giu f vnf; ol@*iG x f J 0ifvmwma=umifh
tydik yf qJ +dk yD; &du k v f w $ v f u dk yf gw,f? tJ'cD smwdwv f nf; jra*gi&f Jh vufcsuef J@ zl;a&mifomG ;ygw,f? +yD;awmh
olwdk@acgi;f aqmif ig;&SOq fh D owif;ydk@ ta=umif;=um;ygw,f?
jra*giu f vnf; ig;&SOu fh dk rodrom pdeaf c:vdu k w f Jh oabmvnf; ygwma=umifh olwdk@(2)zuf&w Jh u
dk yf u
GJ
rvdv k m;tyfyJ }uD;xGm;vmygawmhw,f? tJ'rD mS wif ig;&SOw fh dk@tzGJ@u olwdk@&Jh *k%o f %d mQ udk jyefvnf
tzwfq,fzdk@eJ@ trSw(f 4)aqmif&Jh Adv k v
f yk u GJ dk pwifzdk@ }udK;pm;ygawmhw,f? jra*giu f dk owfzdk@
}uHpnfygawmhw,f?
odyrf =umcif &ufyidk ;f avmufrmS ae@vnfpm pm;+yD;vdk@ tusO;f om;awGtm;vH;k tcsed (f 1)em&D
avmuf&wJt h wGuf ud, k t fh cef;rSmud, k f vJav#mS if;em;aecsed rf mS jzpfygw,f? ig;&SOefh J@ ol@taygi;f tyg
wpfp[ k m jracgit f yd af ewJh (4)aqmif tcef;(1)xJudk 0ifomG ;=u+yD; toifyh gvmwJh awmif,mrSmoH;k wJh
ayguw f ;l eJ@ jra*giu f dk ckwyf gawmhw,f?
ig;&SOw fh dk@&Jh 'Dvv dk y_ &f mS ;r_awGudk }udKwifjrifwhJ tusO;f om;awGu xajy;wJo h u l ajy;/ toHAvHawG
qlwufomG ;wmrdk@ jra*gi[ f m tJ't D ajctaeudk toH;k cs+yD; tcef;xJu xGuaf jy;ygw,f? ig;&SO&fh Jh
wynfw h pfa,mufu jra*gi&f Jh tcef;0u wl&iG ;f wpfacsmif;eJ@ apmifah e+yD; jra*gif xGuaf jy;vmawmh wl&iG ;f eJ@
qD;&du k yf gw,f? uHaumif;pGmyJ wl&iG ;f u jra*gief Jh tvGv J GJ tacsmaf csmf jzpfomG ;ygw,f? jra*giv f nf;
a=umufa=umufvef@vef@eJ@ ta&SŒzufu uef;pGe;f }uD;yifawG pdu k x f m;wJh awmif,mxJudk xGuaf jy;ygw,f?
ae@vnfcif; aeylus}J uD;xJrmS jra*giw f pfa,muf awmif,mxJ aemufjyefajy;ae&if;
“oli,fcsi;f wdk@/ igt h jypfudk igawmif;yefygw,fumG / aemufrif;wdk@udk igbmrSrvkyaf wmhygb;l ”vdk@ yg;pyfu
wwGww f w G f ajymygw,f? jra*gi&f &Sd m awmif,mqDudk wa&GŒa&GŒcsO;f uyfvmaewJh ig;&SOw fh dk@ tkypf u k
jra*giu f dk acsmifyw d &f u dk zf dk@ aoG;at;at;eJ@ wpfvrS ;f csi;f a&SŒwd;k vmygw,f? aemif&;dk azmifzsu+f yD;om;qdw k Jh
xH;k udEk v S ;Hk rl+yD; vufxrJ mS wl&iG ;f / aygujf ym; toD;oD;udu k idk +f yD; jra*gi&f &Sd m wl&u l odk m oJorJ rJ J OD;wnf
oGm;aeygw,f?
tusO;f om;awGtm;vH;k tkwaf tmfaomif;eif; jzpfaewmrdk@ axmif0efxrf;wpfcsKd @eJ@ axmifr;_ a&mufvm
ygw,f? ig;&SOw fh dk@tyk pf u k dk vufeufcszdk@ atmfajymaeayr,fh ig;&SOw fh dk@tyk pf uk wkww f w k af wmif wpfcsuf
rv_yyf J jra*gi&f &Sd mudo k m onf;}uD;rJ}uD; vdu k af eygw,f? jra*gi&f Jh wkev f y_ af ewJh toH}uD;eJ@ awG@or#
vlawGtm;vH;k udk tultnD awmif;aeayr,fh ol@uu dk ,fwifzdk@ b,forl S tem;ruyf&yJ gb;l ? ig;&SOw fh dk@tzG&J Jh
a&SŒudk wpfvrS ;f csi;f wd;k oGm;wJh ajcvSr;f awG[m a=umufrufz, G f aumif;avmufatmifudk aoG;at;vGe;f
vSygw,f?
'Dvdk a&SŒudk ajcwpfvrS ;f wd;k ae&if;u ig;&SO[ fh m ol@val wGudk
“ra=umifeJ@aemf/ vkypf &m&Sw d m tjywfvyk /f ra=umifomG ;eJ@aemf”vdk@ wpfzzG rG mS aeygw,f? jra*gi&f Jh
aoG;ysupf &m aumif;vSwJh atmfo}H uD;u nHxu G v f mygw,f? aemufjyef vSnafh jy;ae&if; yg;pyfuae aoG;&_;
aoG;wef; atmf[pfawmif;yefae&if; wpfae&mta&muf uefpeG ;f cif;abmifeJ@ wdu k rf +d yD; vJusomG ;ygw,f?
a=umufa=umufvef@vef@eJ@ jyefuek ;f tx ig;&SOf@eJ@ ygvmolwpfa,mufu vufxu J wl&iG ;f eJ@ jra*gi&f Jh
aemufap@udk “cGy”f ueJjrnfatmif &du k cf svu dk yf gw,f?
“tif”h ueJjrnf+yD; acgi;f uaoG;awG jzmueJp;D usvmw,f? cE<mud, k f ',D;',dik ef J@ ESpv f rS ;f /
oH;k vSr;f avmufvrS ;f +yD; jra*giv f u J somG ;w,f? tJ'rD mS i&SOu fh ol@vufxu J awmif,moH;k aygujf ym;eJ@
jra*gi&f Jh vnfyif;udk tm;ukef ckwcf svu dk yf gw,f? vnfyif;eJ@ acgi;f [m jywfvrk wwf jzpfomG ;awmh
ig;&SOw fh dk@tygt0if 'Dtjzpftysuu f dk tptqH;k =unfah e=uwJh olawGtm;vH;k =uufaoao oGm;ygw,f?
axmif0efxrf;awGeJ@ axmifrLS ;ud, k wf idk f yg;pyfta[mif;om;jzpf+yD; jrifuiG ;f udk taoyrm pdu k =f unfh
aeygw,f? ig;&SOw fh dk@ ud, k w f idk f a=umifawmifawmif jzpfomG ;+yD; ol@wynfah usmaf wGu jra*giaf ooGm;wm
used ;f ao+yDvdk@ ajymrS rde;f a*s;axmifr;_ }uD;vSjrifu h dk ac:cdik ;f ygw,f?
axmifr;_ }uD;vSjrifv h mrS vufeufcsEidk rf ,fvdk@ajymrS axmifr;_ }uD;udk oGm;ac:ay;ygw,f? c%t=umrSm
axmifr;_ }uD;vSjrifh vlowfrj_ zpfwaJh e&mudk a&mufvmygawmhw,f? axmifr;_ }uD;vSjrifh a&mufwmeJ@ ig;&SOefh J@
taygi;f tyg(2)OD;wdk@[m olwdk@cE<mud, k af y:u axmift0wftpm;awGudk wpfcrk usef tukecf sw G v f udk f
ygw,f? +yD;awmh axmifr;_ vSjrifu h dk
“usaemfwdk@ vlwpfa,mufudk owfvu dk +f yD/ tJ'aD wmh usaemfwdk@udk aemufr_ &H;k xGu&f rSm jzpfwt Jh wGuf
&Jvuftyfyg? usaemfwdk@upd &P eJ J@ qdik o f mG ;+yD/ tusO;f OD;pD;XmeeJ@ rqdik af wmhb;l / usKyfwdk@ cE<mud, k rf mS
bmt&_;d &mrS r&Sb d ;l aemf/ tJ'aD wmh axmifr;_ }uD;wdk@(tup)0efxrf;awG &du k zf dk@jyifaewm ud&k yk o f rd ;f ygvdk@
awmif;qdyk gw,f”
axmifr;_ }uD;vSjrifu h ol@ 0efxrf;awGzufvn S +fh yD;
“uJ/ uJ/ rif;wdk@bmrSrvky=f ueJ@” vdk@ajymqd+k yD; ig;&SOw fh dk@qu D vlowf&mrSm toH;k jyKcJw h Jh vufeufawGukd
odr;f ,lygw,f? ('Dae&mrSm wpfcsuw f ifjyp&m wpfc&k ySd gw,f? wpfcgwek ;f u axmifxrJ mS oHcseG u f dk
toH;k jyK+yD; vlowfcw Jh Jh tusO;f om;w&m;cH wpfa,mufudk tusO;f OD;pD;Xmeu 0efxrf;awG0idk ;f +yD; &du k Ef uS +f yD;
ol@tr_udk w&m;&H;k xkwyf gw,f? w&m;&H;k udk a&mufwt Jh cgrmS w&m;cHjzpfou l ol@&tJh uFsu D cdk sw
G +f yD;
ol@ausmuke;f u tup0efxrf;awG vlrqefpmG &du k Ef u S x f m;wJh '%f&mawGudk w&m;cGiu f trsm;jynfol
a&SŒarSmufrmS jyovdu k yf gw,f? tJ'aD wmh 0dik ;f &du k w f hJ axmif0efxrf;awG tm;vH;k jy\emjzpf+yD; 'Dt;D (DE)
0ifomG ;ygw,f? tusO;f om;twGi;f vlowfrj_ zpfygu xdt k r_[m tr_uidk &f eJ J@ w&m;&H;k wdk@eJ@om
oufqidk o f mG ;+yD; axmifwiG ;f pnf;urf;csKd ;azmufr_ tao;tr$m;av;awGom axmif0efxrf;awGeJ@
oufqidk yf gw,f? )
jra*gi[ f m tifrwefrS toufjyif;+yD; ol@ucdk sxm;wJh }udK;rdef@jypf'%feJ@ raoyJ i&SO&fh Jh aygujf ym;vufcsuef Jh
ao&a=umif; jra*gief J@twl }udK;wdu k rf mS aecJzh ;l wJh autef,u l u&iftrsKd ;om; zxD;rsm;uajymjyvdk@
ol@}udK;b0udk odc&Jh ygw,f? 1985-1988rqv tpd;k &jyKwfceH ;D tcsed rf mS tif;pdeaf xmifudk tkycf sKyfwJh
oluawmh axmifyidk pf ed af X;yJjzpfygw,f?
axmifouf&ifah ewJh axmifobmawG/ &mZ0wfvq l ;dk }uD;awG a,musmF ;wefr“Jh &Si”f vdk@ xl;oGm;&atmif
tusO;f om;tm;vH;k u zdef@zed f@wek af tmif a=umuf&wJh axmifyidk w f pfa,muftjzpfeJ@ emrnf}uD;ygw,f?
'ga=umifh axmifyidk pf ed af X; tkycf sKyfpOfumvu 'Dvpdk mcsKd ;av;&Sw d ,fvdk@ trsm;uajym=uygw,f? “uke;f rSm
a¹rGayG;/ a&rSm ia&G;/ axmifrmS pdeaf X;”wJ?h axmifyidk pf ed af X;[m tusO;f awGtay:/
axmif&mZ0ifvq l ;dk awGtay:rSm atmifyaGJ wGc=H uayr,fh tJ'aD tmifyu GJ =um=umrcHcyJh gb;l ?
olcsKyfuidk cf w Jh Jh axmifvq l ;dk awG vGww f tJh cg axmifyidk pf ed af X;&Jh orD;udk tusO;f OD;pD;Xme0if;rSmyJ
rk'ed ;f usio fh mG ;cJv h dk@ &l;rwwf cHpm;&w,fvdk@ =um;od&ygw,f? tJ'aD xmifyidk pf ed af X;&Jh vufxufrmS
axmifxu J dk jra*giq f w dk Jh tusO;f om;wpfa,muf a&muf&v Sd mygawmhw,f?
jra*gi[ f m &mZ0wfra_ wG t}uD;tus,u f sL;vGecf +Jh yD;/ vlowf/ ypPn;f vk/ rk'ed ;f usi/fh tavmif;azsmuf
pm&if;0ifwpfa,mufrdk@ w&m;&H;k u ol@uadk o'%ftrdef@ csrw S cf yJh gw,f? jra*gi[ f m ol@&t Jh r_twGuf
t,lcv H m$ cHtqifq h ifh wifcaJh yr,fh +rdK@e,f/ wdik ;f /A[dk tqifah wGu “yvyf”vdu k v f dk@ tJ'w D ek ;f u
Edik if aH wmforRw}uD;OD;pef;,kxu H dk aemufq;Hk tqift h aeeJ@ t,lcv H m$ wifoiG ;f ae&wJh tcsed jf zpfygw,f?
rqvtpd;k &vufxuf tusO;f axmiftwGi;f }udK;ay;pepfu pDe, D mtvdu k f tvSnu fh s yHpk jH zpfygw,f?
jra*gi[ f m ol@&Jh tr_&;_H aerSe;f odomG ;+yD; 'Dwpfacguf }udK;ay;cH&r,ft h vSnu fh ol@tvSnjfh zpfwma=umifh
ao&rSmudk tvGew f ek v
f y_ af eygw,f? 'ga=umif}h udK;rdef@udk tenf;i,f a&SmifuiG ;f Edik af tmifq+dk yD;
jra*giw f pfa,muf &ky&f iS &f u dk yf gawmhw,f? &ky&f iS &f u dk w f ,fqw dk m ydy&d &d d [efaqmifwmudk ajymwmyg?
ol&yk &f iS &f u dk w f Jh yHpk uH ol@atmufyidk ;f ajcaxmufaooGm;wJh yHpk [ H efaqmif+yD; ao;rSe;f / cs;D rSe;f rodatmif
wu,fu h kd [efaqmifaumif;aumif;eJ@ o&kyyf gyg [efaqmifygw,f? jra*git f ckvdk [efaqmifaewmudk
axmifq&m0eftm;vH;k u ouFmruif;jzpfaeygw,f?
axmif&x Jh ;Hk pHt& }udK;rdef@ ao'%ftrdef@ qdw k m owfcsiw f idk ;f owfvdk@ r&=uygb;l ? owfrw S x f m;wJh
use;f rma&;pHcsed /f pHne$ ;f awGeJ@ udu k nf aD =umif; q&m0ef&Jh aq;axmufccH suf ygro S m }udK;ay;owfvdk@
&ygw,f? }udK;ay;cge;D tusO;f om;[m use;f rma&;t& aumif;rGeaf e&ygr,f? axmifq&m0efawG[m
jra*gi&f Jh ajcaxmuf atmufyidk ;f udk rD;&_Œd =unf/h csw d af wG/ tyfawGeJ@ aygu=f unfah yr,fh jra*giu f vnf;
wcsuu f av;rS rwGef@/ rsupf rd suEf mS rysuyf J [efaqmifaumif;aeawmh axmifq&m0efawGuvnf;
a&m*gjrefjref aysmufuif;atmif aq;ukor_awG vky&f ygawmhw,f?
axmif0efxrf;awGvnf; jra*giaf jcaxmuf jyefvnfaumif;rGe&f ef ae@pOfvrf;av#mufzdk@
ol@&}Jh udK;wdu k t f cef;wcg;udk t+rJziG afh y;xm;ygw,f? tJ't D csed rf mS qd&k ifjra*giu f dk }udK;ay;+yD;owf&if
aemuftvSnu fh sr,fh 0if;armifwdk@om;tzawGuvnf; jra*giu f dk vdak vao;r&Sd ud, k zf &d ifzjd yKpk+yD;
jra*gi&f t Jh vdrf ray:zdk@twGuf tppt&m&m tm;ay;=uygw,f?
“jra*gif awmifx h m; . . . awmifx h m;”
0if;armifwdk@om;tzawG&Jh jypfru _ vnf; xl;qef;wJh &mZ0wfr_ wpfcv k dk@q&dk ygr,f? 0if;armifwdk@ usL;vGecf w Jh Jh
jypfr&_ Jh tpuawmh ol@wdk@trd af b;u pD;yGm;+ydKifzuftcsi;f csi;f pD;yGm;a&; tm;+ydKif&muae avmbaZm
rxdr;f Edik af wmhyJ wpfzufom;rdom;pk'u k aQ &mufapwJh &nf&, G cf suef J@ vlowfrj_ zpfay:&wJt h qifx h d
usL;vGecf =Jh uwmjzpfygw,f?
wpfzufeJ@wpfzuf &d;k &d;k wef;wef; pD;yGm;+ydKifqidk &f muae 0if;armifwdk@p;D yGm;uspjyKcsed w f iG f
wpfzufp;D yGm;+ydKifzufay: ydrk t dk aumuf}uH&ef }uHpv D m=uawmhw,f? tJ'u D mv&Jh &ufwpf&ufrmS
olwdk@trd af b;u pD;yGm;+ydKifzufro d m;pkxu J vlrr,f uav;i,fudk rnfow l pfO;D wpfa,mufrS rodvu dk w f Jh
tcsed rf mS 0if;armifwdk@om;tzawG wdik yf if+yD; uav;i,fudk ausmufjyifeJ@xo k wfum tavmif;udk
0if;armifwdk@ om;tzawGu olwdk@trd &f Jh tdro f mab; tkw=f um;rSm jrKyfxm;+yD; vuf&mazsmufcw Jh m
jzpfygw,f?
'ga=umifh 0if;armifwdk@om;tz[m vlowf/ tavmif;azsmufru _ dk usL;vGecf w Jh Jh vlowfw&m;cHawG
jzpfygw,f? b,forl S rod&v Sd u dk w f Jh vlowfrv _ dk@q&dk ayr,fh wpfpw Hk pfa,mufaomolu tJ't D &mudk
odjrifvu dk yf gw,f? tJ'w D pfa,mufu tjcm;olrk [kwyf gb;l ? t&G,rf a&mufao;wJh 0if;armif&o Jh m;
jzpfygw,f? towfc&H wJh uav;i,feJ@ 0if;armif&o Jh m;[m t+rJyJ [dzk uftrd /f 'Dzuftrd f 0ifxu G f
aqmhupm;aeus upm;zufawGjzpfygw,f? tcif;jzpfcw Jh aJh e@u 0if;armifwdk@ om;tzawG uav;udk
ausmufjyifeJ@xo k wfaewmudk acsmifwpfacsmifuae 0if;armif&o Jh m;i,fav;u jrifawG@omG ;cJyh gw,f?
aysmufq;Hk oGm;wJh uav;i,f&Jh tavmif;udk &JeJ@qidk &f mu b,fvydk &J mS &Sm ajc&mvuf&m/ oJveG pf
wpfcak v;rS rawG@yJ jzpfaewJt h csed rf mS 0if;armif&o Jh m;ti,fav;[m ol@trd u f tdro f mudo k mG ;zdk@ tifrwef
a=umufvef@aewmudk oJveG pf &+yD;oufqidk &f meJ@ uav;&Jah usmif;u q&mrrsm; uvlowfr_ udk
}udK;yrf;azmfxw k =f uygw,f? 0if;armifom;i,fav;&Jh xGuq f cdk sut f wdik ;f tdro f mab;u tkwef &H u H dk
&SmazGazmfxw k w f Jh tcgrmS awmh ykyyf aG ewJh uav;tavmif; oufaotjzpf&&S+d yD; w&m;&H;k rSm w&m;pGq J I dk
uav;udo k wfwJh 0if;armifwdk@ om;tzawGudk ao'%ftjzpf pD&ifcsuf csrw S v f u dk yf gw,f?
jra*gi[ f m tJ'v D &dk yk &f iS &f u
dk [ f ef aqmifae&if; 1988 ta&;tcif;umv tif;pdeaf xmifwiG ;f qlyrl j_ zpfawmh
jra*giw f pfa,muf ajcaxmuftaumif;om;/ vuftaumif;om;eJ@ axmifxrJ mS aomif;use;f
aeygawmhw,f? 1988ta&;cif;+yD;awmh rqvvufxufwek ;f u zrf;qD;axmifcscw Jh Jh axmufvrS ;f a&;
rsurf eS w f ifO;D eJ@ jynfxaJ &;0ef}uD; bdek w D dk@udk jyefvw $ af y;wJh vGw+f idr;f csr;f oma&;udk 1989ckEpS /f arvrSm
e0w tpd;k &uay;ygw,f? tJ't D rdef@eJ@ tusKHk ;0ifum jra*gief J@ 0if;armifwdk@om;tzawG
rqvtpd;k &vufxufu csrw S x f m;wJh aordef@}udK;'%fra_ wGu vGw+f yD; wpfoufwpfuseG ;f jypf'%fudk
ajymif;vJcyJh gw,f?
jra*giw f pfa,muf &ky&f iS &f u dk [ f efaumif;+yD; trsKd ;rsKd ;}udK;yrf;cJv h dk@ ao'%fqw dk Jh }udK;rdef@u vGw+f yD;umrS
1991ckEpS w f iG f trSw(f 4)tdyaf qmifrmS a&uefbm,mb0eJ@ aemufwpf}udrf ao'%fjyefusomG ;
ygawmhw,f? 'Dwpfcg ao'%fuawmh jra*giw f pfa,muf b,favmufyJ o&kyaf qmif aumif;ayr,fh
toufjyef&iS f vmawmhrmS r[kwyf gb;l ?

tcef;(7)
(u)
axmifaq;&Hq
k o
dk nfrmS
axmifaq;&Hq k o dk nfrmS (2)xyfaqmif taqmifjzpf+yD; axmifA;l 0aevm&if nmzuftjcrf;rSm
&Syd gw,f? tJ'aD xmifaq;&Hrk mS tkycf sKyfaewJo h u l awmh axmifq&m0ef a'guw f mpd;k =unfqo dk l jzpfygw,f?
a'guw f mpd;k =unf[m axmifusvel mawGudk owfwaJh e&mrSm owif;}uD;vSwJh q&m0efwpf
a,mufjzpfovdk ol@vufcsuef J@ raooifyh J aoqH;k cJ&h wJh Edik if aH &;tusO;f om; awGrenf;vSygb;l ?
a'guw f mpd;k =unf[m ociftm;&/ useG yf g;0qdw k t Jh wdik ;f e0w&Jh vufuidk w f w k yf yD D tusO;f om;awGtay:
r!‡mrwm &ufpufwwfygw,f?
ol@txufu olawGu enf;enf;qd&k if olursm;rsm; qd;k jyavh&ySd gw,f? 1990ckEpS w f ek ;f u Edik if aH &;
tusO;f om;5(n)awG tpmiwfcH qENjywmvkyf wke;f u
“ tpmiwfc&H if a&ygraomufeJ@/ a&td;k awGjyeford ;f ”
vdk@axmif0efxrf;awGudk wdu k &f u dk !f e$ =f um;cJo h l wpfa,mufjzpfygw,f? tpmiwfcw H u dk yf GJ 0ifae=u
olawGudk +zdKcGb J dk@twGuf ppfwyfawG/ &JawG/ axmif0efxrf;awGu tcef;awGudk tukezf iG /fh tusO;f om;awGudk
yHpk }H uD;xdik cf idk ;f +yD; 0ifa&muf &du k Ef uS yf gw,f? 'gtjyif axmiftpmiwfcH wdu k yf rGJ sm;udk +zdKcGw J t Jh cg
axmiftjyifuae axmiftwGi;f u atmfoaH wG/ &du k Ef uS /f ykwaf rmif;oHawGpwJh toHAvHawG r=um;&atmif
“pmO”oDcsi;f udk axmifxrJ mS us,u f s,af vmifavmif zGix fh m;ygw,f?
axmif0efxrf;awGu qENjyolawGudk vlrqefpmG &du k Ef u S af ewJt h csed rf mS a'guw f mpd;k =unfu
aemufuae ae+yD;
“'Daumifu quf&u dk v f dk@ &ao;w,f/ 'Daumifu bmrSrjzpfao;bl;/ quf&u dk f raooGm;&if
+yD;a&m? usKd ;oGm;yJo h mG ;vnf; *&krpdu k ef J@ igqufurk ,f rif;wdk@&u dk o f m&du k ”f qd+k yD; axmif0efxrf;awGudk
ajrSmufay; yifah y;cJw h mudk tpmiwfcw H udk yf rGJ mS vlrqefpmG t&du k cf v H u dk &f wJh 5(n)Edik if aH &; tusO;f om;awG
rSwrf ad eygw,f? txl;ojzifh “ pmO ” oDcsi;f oH=um;&if olwdk@t&du k cf H cJ&h wmudk jyef+yD; owd&aerSm
aocsmvSygw,f?
axmifxrJ mS aexdik rf aumif;jzpfvdk@ xrif;rpm;Edik &f if axmifuae qefjyKwfay;ygw,f?
qefjyKwf[m b,fvrdk S pm;vdk@r&atmif usaJ wmufaewJh xrif;&nfusu J syJ J jzpfygw,f? axmifxrJ mS emzsm;
ruse;f rmwJh olawG/ tpmtdraf 0'em&Siaf wGu olwdk@trd af wGuae pm;vdk@&r,ft h pm;tpmawG Oyrm -
acguq f aGJ jcmufxyk v f rdk sKd ;udk rSm=uygw,f? tJ'v D dk ypPn;f rsKd ;udk axmif0ifpmuae &d;k &d;k ay;roGi;f yJ
a'guw f mpd;k =unf&Jh aq;axmufccH suyf gro S m axmifwiG ;f ay;oGi;f ygw,f?
'DawmhrS tJ'v D dk axmif0ifpmvufrw S af wG a'guw f mpd;k =unf[m 0ifaiGvrf;ajzmifch o Jh vdk
pm;ayguv f J acsmifcyJh gw,f? oleJ@tqifajywJo h /l ol@udk ay;urf;aus;G arG;wJo h ql &dk if t&m&m acsmarG@
aeayr,fh ol@udk ray;urf;wJo h q l &dk if aooGm;vnf; vH;k 0*&krpdu k af wmhyg? ol[m vlemawGudk owfzdk@
twGuf aorif;&Jh ud, k pf m;vS,f jzpfygw,f? axmifaq;&Ht k ay:xyf[m q&m0ef&Jh axmufccH sut f jyif
axmifyidk &f Jh cGijfh yKcsuef J@om aexdik Ef idk w f Jh ae&mwpfcjk zpf+yD; tif;pdeaf xmifaq;&Hrk mS trsm;qH;k aexdik Ef idk =f u
olrsm;uawmh tusO;f OD;pD;Xme&Jh ywfouforl sm; q&m0efudk vufaqmifwdk@ tca=u;aiG vpOfa=u;aiG
rsm;ay;+yD; aexdik Ef idk =f uolrsm; jzpfygw,f? trsm;pkrmS pD;yGm;a&; tqifajy acsmifvnforl sm; jzpf=u+yD;
trSew f u,f use;f rma&; csw G , f iG ;f aeolawG r&So d avmufenf;ygw,f?
axmifaq;&H[ k m use;f rmoefprG ;f wJh abmufcsmawGeJ@ jynf=h uyfaewwf+yD; taqmifawGrmS awmh
,m;emawG/ use;f rma&; csw G , f iG ;f olawGeJ@ jynf=h uyfaewwfwm xH;k pHygy?J wpfcg usaemfwdk@ taqmif&Jh
tcef;(8)rSm tusO;f om;wpfa,mufu tqkwaf &m*g roufromjzpfaevdk@ nzufrmS wm0efuswJh
0efxrf;udk wifjyygw,f? tJ'0D efxrf;u nzufwcg; zGi&fh wmrvG,b f ;l / aq;&Hu k dk nzufwufzdk@
cufw,fq+dk yD; aq;r_;vkyw f o Jh u l em;usyef Jh [dpk rf;/ 'Dprf;vky+f yD;“ rif;a&m*gu bmrSjzpfwmr[kwb f ;l /
aq;vdyrf aomufe/Jh awmf=umae oufomoGm;vdrrfh ,f” vdk@qu dk m vlemudk trdik Ef adk q;jym;(2)jym; ay;+yD;
jyefxu G o
f mG ;ygw,f?
axmifu aq;r_;ajymovdk reufusawmh tJ'v D el mcrsm oufomaysmufuif;oGm;vdu k wf m
toufyg aysmufuif;oGm;wJt h xdyd gy?J reufr;dk vif;awmh tdyaf qmifwcH g;awG zGif@wt Jh cgrmS nwke;f u
tqkwaf &m*gudk jyif;jyif;xefxef cHpm;cJ&h wJh vlemuawmh at;pufawmifw h if;ae+yD; vl@avmuuae
pGef@cmG oGm;ygw,f? 'geJ@ axmifwiG ;f aoqH;k r_awGtwGuf aq;ppfwmawGvyk af wmh q&m0efu
“jrefjref0Éfusw G o f mG ;wmaygu h mG / ol@rmS u aemuftr_wpfc&k aSd o;w,f” wJ?h
omref tusO;f om;wpfa,muf[m axmifaq;&Hw k ufzdk@ tcuftcJawG trsm;}uD;&Sad yr,fh
aiGa=u;csr;f omwJh olawGu axmifabmufcsmawGeJ@aygi;f +yD; aq;&Hrk mS wif tcef@om;ae&Hw k ifruyJ
axmifaq;&Hu k ae tif;pdeaf q;&Hu k adk wmif tvG,w f ul xGuv f dk@&aeygw,f? 'Dae&mrSm pD;yGm;a&;yk'rf (5)eJ@
axmifusvm+yD; axmifaq;&Hrk mS aexdik w f Jh w&kwo f al X;wpfa,mufta=umif; ajymjycsiyf gao;w,f? 'Dvdk
ajymjywmuvnf; tJ'o D al X;w&kw}f uD;tay: remvdk 0efwrdk a_ =umifrh [kwyf J tusO;f axmif,EW&m;
vnfywfyu Hk uarmufur jzpfaeyHu k dk ajymjycsiv f dk@ jzpfygw,f?
pD;yGm;a&;yk'rf eJ@ axmifusvmwJh w&kwo f al X;}uD;[m reufr;dk vif;qd&k if tjyifu a=u;td;k rSmjyD;
pm;aomufygw,f? xrif;pm;csed q f &dk ifvnf; axmiftjyifu xrif;/ [if;udo k m pm;aomufEidk +f yD;
axmifxrJ mS wif tcdik ;ftapESpaf ,mufeJ@ tcef@om;aexdik yf gw,f? ol@vdk a&ay:qDawGudk eif;ay;ESyd af y;wJ@
olwpfcsKd @vnf; &Syd gao;w,f? axmifxrJ mS tJ'v D dk Zdrcf aH exdik &f eHk J@ tm;r&ao;wJt h jyif ol@trd u f
tdro f m;awGeJ@ awG@csi&f if ajcaxmufrmS ajcusi;f ao;ao;av;0wf+yD; axmiftjyifrmS oGm;awG@Eidk yf g
ao;w,f?
axmifxrJ mS axmifpnf;urf;wpfcu k rdk S rvdu k ef mEdik yf J aiGa=u;a=umifh axmifabmufcsmawG[m
axmifuswmrS wlygao;&Jv h m;vdk@ ar;vdu k cf siyf gw,f? tJ'D axmifabmufcsmawG/ a&ay:qDawGu olwdk@&Jh
aus;Zl;&Si}f uD;awGuadk wmh tawmfu h dk odwwfygw,f? axmifrmS u nzufaxmifyw d w f cH g;acgu+f yDq&dk if
bk&m;0wfwuf&ygw,f? +yD;awmh abmufcsmcef;u a&ay:qDawGu(38)bHu k dk arwWmydk@=uygw,f?
'Dtxdawmh [kwaf eygao;w,f? +yD;awmhrS txl;pyg,&f , S f arwWmawG ydk@ygw,f?
tusO;f OD;pD;Xmeu !Gecf sKyf}uD; aZmfrif;/ 'kw, d !Ge=f um;a&;r_;csKyf tk;H [ef/ !Gerf ;_ cifarmifvwf/
axmifq&m0ef pd;k =unf/ tk;H azeJ@ axmif0efxrf;awGudk emrnfeJ@&mxl;awGwyf+yD; ae@pOf arwWmydk@ wmudk
}uHK&ygawmhw,f? 'Dvdk arwWmydk@wmudk wpfcgrS r}uHKzl;ao;wJh usaemfwdk@tzdk@ &,f&rvdk id&k rvdk
jzpfomG ;ygw,f? axmifaq;&Hrk mS Edik if aH &;tusO;f om;awGtwGuf tcef;wpfcef; xm;ay;xm;+yD; tJ't D cef;eJ@
uyf&yfrmS attdik 'f t D ufpf a&m*goo H ,&So d rl sm;udk xm;wJt h cef;&Syd gw,f? axmifaq;&Hu k tcef;awGu
wpfcef;udk vl(15)a,mufavmuf aexdik Ef idk =f u+yD; Edik if aH &;tusO;f om; yk'rf 5(n)awGxm;wJh
tcef;xJrmS awmh !Gecf sKyf abmufcsmawGjzpfwJh e0wywWjrm; tr_wjGJ zpfwJh yk'rf (6/ 1)eJ@ axmifusvmwJh
tv,fyidk ;f wdik pf pfXmecsKyfu 'kw, d Adv k rf ;_ }uD;/ Advk rf LS ;eJh Adv
k }f uD;pwJh ppfwyft&m&Sad wGudk xm; xm;ygw,f?
tJ't D cef;xJrmS aexdik =f uolawGuawmh ppfwyfjyKwf a'giaf 'gijf rnf a,musmF ;}uD;awGjzpfygw,f?

(c)
vlowfq&m0ef
e0w&Jh tusO;f aaxmiftwGi;f bufvu dk rf a_ wG/ pm&dwW jcpm;r_awG wpfyw Hk pfyif}uD;xJu
'Dtcsuaf wGu tenf;i,fav;awGyjJ zpfygw,f? omref 5(n) Edik if aH &;tusO;f orm;wpfa,muf aq;&Hu k dk
oGm;csi&f ifawmif axmif0efxrf; tapmift h a&SmufeJ@ oGm;&wmyg? aq;&Hw k ufzdk@ wifjyvdk@ &S&d if
tvG,w f ulr&ygb;l ? axmifaq;&Hrk mS aexdik &f if;taqmifrmS aexdik &f wmeJ@ uGmjcm;r_awG trsm;}uD;
&Syd gw,f? tvky=f urf;rvky&f wm/ a&udk 00vifvifcsKd ;cGi&fh wm/ yHpk rH xdik &f wm/ xrif;pm;&if
aq;&Hpk mvdk@ac:wJh xrif;eJ@ tom;wH;k wpfw;Hk ae@pOfpm;&wm pwJh tcGit fh a&;awG &&Syd gw,f?
usaemftif;pdeaf xmifrmS ae&pOf axmifwiG ;f vdrv f nfr}_ uD;wpfcu k dk axmif0efxrf;awG jyKvky=f u
ygw,f? tJ'v D rd v f nfru _ awmh axmifaq;&Hrk mS yJjzpfygw,f? 1990-1991 0ef;usiw f pf&ufrmS axmifxrJ mS
tkwef aH wG aq;okwjf cif;/ yef;yifrsm; pdu k x f m;+yD; tvStyrsm; pDcs,x f m;jcif;awGa=umifh xl;qef;aewmrdk@
axmif0efxrf;wpfa,mufudk ar;=unfah wmh ukvor*~rS ud, k pf m;vS,f rpPwm ,dZk , dk u dk w dk m axmifwiG ;f
vma&mufr,fvdk@ od&ygw,f?
ukvor*~ ud, k pf m;vS,rf a&mufcif axmifaq;&Hu k tusO;f OD;pD;eJ@ywfoufwJh q&m0efudk
aq;&Hak y:aiGay;+yD;aexdik =f uwJh abmifcsmawG/ a&ay:qDawG/ a&m*gr&Sw d oJh al wGudk axmiftwGi;f
taqmifawGqD acwWc% qif;aecdik ;f ygw,f? trSew f u,f a&m*ga0'em cHpm;ae&olawG/ aocge;D avmuf
a0'emjyif;xefwJh olawGudk 'DtcgusrS aq;&Hak y:udk wifvu dk yf gw,f? axmifaq;&H&k Jh tcif;tusO;f awGudk
yHpk aH jymif;vduk +f yD; oef@&iS ;f vSywJh tdy, f mcif;awG/ acgi;f tk;H awGudk tpm;xd;k jyifqifvu dk yf gw,f?
'gtjyif vlemukwif eHab;upm;yGJ cHak wGay:rSm aq;0g;tjynft h pHek J@ cGet f m;jzpfapwJh
tpm;tpmawGjzpfwJh =uufO/ aygirf ek f@/ EGm;Edk@awGudk tpDt&D wifxm;ygw,f? tJ'aD q;0g;eJ@
pm;aomufp&mawGudk
“vufeJ@ awmifrwdk@&bl;/ taetxm; ysuo f mG ;&if {nfo h nfjyefwt Jh cg &du k rf ,f” vdk@
0efxrf;awGu +cdr;f ajcmufygw,f?
aiGa=u;wwfEidk w f Jh olawGtwGuf axmifxrJ mS aiGvrf;cif;+yD; yGcJ aH evdk@&ayr,fh q&m}uD;OD;aomfu/
bbOD;pde0f if;wdk@q&dk if a&m*gudk tcsed rf o SD &d ufom;eJ@ aq;&Hrk mS aq;r&Sad o;vdk@/ tjyifaq;&Hu k dk xkwzf dk@
txufu trdef@rusao;vdk@/ axmufvrS ;f a&;u cGirfh jyKao;vdk@q+dk yD; pwJt h a=umif;jycsuaf wGeJ@ a&m*gudk
wrifq;dk &Gm;atmif jyKvkyaf pygw,f?
'g[m cHpm;ae&wJh a0'emudk wjznf;jznf; ydq k ;dk vmatmif vky+f yD; tpOftvm&Sw d Jh Edik if aH &;
orm;}uD;awGudk tuGuu f sus owfjzwfaeygw,f? bbOD;pde0f if;eJh q&m}uD;OD;aomfuwdk@ cHpm;ae&wJh
a0'emta=umif; taqmifrmS &S=d uwJh Edik if aH &;tusO;f om;awGu od&o Sd mG ;vdk@ olwdk@qrD mS &Sw d Jh aq;0g;awGudk
ydk@ay;zdk@ axmiftm%mydik af wGudk wifjy=uygw,f?
q&m}uD;OD;aomfueJ@ bbOD;pde0f if;wdk@[m wdu k xf rJ mS ae&wmjzpfygw,f? tJ'aD wmh
axmifq&m0efeJ@ axmifyidk w f dk@u rvdu k af v#mcJyh gb;l ? axmifyidk t f ek ;f azu
“rvdb k ;l / igwdk@axmifrmS &Sw d ,f/ wdu k ef J@rif;wdk@ qufo, G pf &m ta=umif;r&Sb d ;l ? axmifxrJ S
ud, k tf a=umif;yJ ud, k af jym/ axmifxrJ mS usaemfqw dk myJ&w Sd ,f/ usaemfwdk@qw dk mr&Sb d ;l / igwdk@u
rwpfaxmifom;awGudk tkycf sKyfae&wm tukev f ;Hk vdu k rf vkyaf y;Edik b f ;l ”
vdk@ajym+yD; xGuo f mG ;ygw,f? olwdk@awGrmS aq;awG&&Sd ifvJ r&Sb d ;l qd+k yD; a&m*g tajctae qd;k &Gm;
vmatmif xm;rSm aocsmygw,f? bbOD;pde0f if;[m rqvvufxufwek ;f u wpfoufwpfuseG ;f
axmif'%feJ@ udu k ;dk useG ;f udk ydk@c&H wJh Edik if aH &;tusO;f orm;}uD; wpfO;D jzpf+yD; useG ;f zsuo f rd ;f a&;
touftaocH qEMjywdu k yf 0GJ ifcw
Jh Jh &J&aJ wmuf yk*K~ v d }f uD;vnf; jzpfygw,f? 'Dvdk &J&aJ wmuf owW&d +Sd yD;
tpOftvm}uD;wJh olawGudk e0wu tpDtpOf&&Sd Sd ud, k cf si;f pmw&m; uif;rJph mG eJ@ owfypfcw Jh m usaemfh
taeeJ@ ar@vdk@r&Edik cf yJh gb;l ?
tJ't D xJrmS vlowfw&m;cHawGjzpfwJh olawGxu J eHygww f pf w&m;cHjzpfwJh axmifq&m0ef
pd;k =unf udak wmh usaemfyv dk dk@ arhr&Edik cf yJh g?
'gayr,fh axmifq&m0ef a'guw f mpd;k =unf wpfa,muf usaemfo&ufaxmif ajymif;a&$Œ
cH&+yD;aemufrmS 0ÉfvnfomG ;wJh owif;udk odvu dk &f ygw,f? usaemfwdk@ Edik if aH &;tusO;f orm;awG
o&ufaxmifudk ajymif;a&$ŒcH&+yD; 1992 ckEpS x f rJ mS jzpfygvrd f@r,f? e0w axmufvrS af &;awGu e0w
ywWjrm;tr_upd u P dk wdu k &f u dk uf idk w
f ,G f ppfaq;aewJh e0w ywWjrm;t&_yaf wmfyHk aejynfawmfoef;xGe;f &Jh
rde;f rjzpfou l dk use;f rma&; ta=umif;jycsuef J@ axmifu!Gerf LS ;awG/ axmifyidk ef J@q&m0efwdk@ tcsi;f csi;f
pnf;0g;udu k +f yD; aq;axmufccH suaf wG jyKvkyaf y;+yD; tif;pdet f jyif aq;&Hu k x
dk w k af y;vduk yf gw,f?
aejynfawmfoef;xGe;f &Jh rde;f ruvnf; cyfuu J rJ dk@ aZmif;xJu v$wv f u
dk w f jJh rif;tvm;
vufxrJ mS &Sw d Jh aiGudk vrf;cif;+yD; tjyifutapmif&h u Jh dk vmbfx;dk / rEWav;xd ujrif;a=um oGm;xyg
awmhw,f? tJ't D cgrmS rEWav;u axmufvrS ;f a&;u teH@&oGm+yD; pHpk rf;ppfaq;awmh tr_[m =uD;us,f
oGm;+yD; 'Dt;D (DE)r0ifawmhyJ axmufvrS ;f a&;u cyf=urf;=urf; &Si;f ygawmhw,f?
tJ'rD mS &efuek w f idk ;f axmiftyk pf ! k eG rf ;_ 'kw,d Adv k rf ;_ }uD; (,ck-+idr;f ) cifarmifvwf wpfa,muf
axmif(6)v usomG ;ygw,f? cifarmifvwf[m axmif0wfpt Hk jzL (yHpk 0H wfp)Hk 0wf+yD; txl;wdu k rf mS
ae&ygw,f? wpfcsed w f ek ;f u olvm&if tusO;f om;awGtm;vH;k u ol@udk yHpk t H &dt
k ao ay;wmudk tay:pD;
uae =unfo h mG ;&wJph pfzed yf0wf vl}uD;wpfa,muf[m tckqdk olwdk@tcsi;f csi;f tpmta0 rwnfrh a_ wG
a}umifh wdu k t f wGi;f yHpk xHk idk f acgi;f iHk@ae&ygawmhw,f? aemufqufwt GJ r_onf axmifyidk t f ek ;f az wpfa,muf
uawmh &Jbufudk ajymif;a&$ŒcH&+yD; Adv k rf LS ;omOD; qdo k al &mufvmygw,f? 'Dtr_wx GJ rJ mS wpfpw d wf pf0rf;
wnf; }uH&mygvo l wfaumif q&m0ef a'guw f mpd;k =unfuadk wmh e,faxmifwpfck udak jymif;a&$Œvdu k yf gw,f?
'DawmhrS pd;k =unfvnf; &Su&f u S ef J@ tvkyu f xGu+f yD; tckawmh ykZeG af wmif+rdK@e,frmS aexdik +f yD;
aq;cef;zGix fh m;w,fvdk@ odygw,f?
ol@owif;ud=k um;awmh 'Daumif}uD; 0Éfvnf+yDq+dk yD; axmifwiG ;f rSm ol@a=umifh raoqH;k oifyh J
aoqH;k cJ&h wJh Edik if aH &;orm;}uD;awG twGuf auseyfomG ;cJw h ,f? aemufawmh oHa0*yg &rdygw,f?
vlowfaumif q&m0efp;dk =unfwpfa,muf jzpfwJh ysuw f wfwJh avmu"He,fxu J b,fvrdk S
&ke;f rxGuEf idk af wmhwJh om;aumifav;wpfaumif yrmygy?J

tcef;(8)
(u)
tdwcf sftidk Af aDG &m*gyd;k ysHŒESH@ aeyHk
axmiftwGi;f tdwcf st f idk Af aGD &m*gy;dk awG ysŒH ESH@+yD; attdik 'f t
D ufa&m*g jzpfymG ;&wJh tajccH
ta=umif;&if;awGudk ajymcsiyf gw,f?
a&SŒS ydik ;f rSm wifjycJoh vdk axmiftwGi;f tusO;f om;tcsi;f csi;f t"rRvid w f l qufqrH a_ wGa=umifh
'Da&m*gu;l pufra_ wG &Sad eovdk axmifaq;&Hrk mS yHrk eS t f oH;k jyKaewJh aq;xd;k tyfuae wqifh ul;pufra_ wG
'keJ@a';&Sad eygw,f?
axmiftwGi;f aexdik &f mrSm roef@&iS ;f r_awG tajr‡muftrsm; &Sad evdk@ usaemf ud, k w
f idk f ,m;emawG
aygucf yJh gao;w,f? ,m;emawGaysmufzdk@ tdru f ae+yD; aq;awGrmS &ygw,f? tJ'D rSmxm;wJah q;awG
(txl;ojzifh yife,fqvifaq;) eJ@ aq;&Hu k rd;k a&eJ@a&m+yD; wpf&ufwpfcgreS rf eS f oGm;xd;k &ygw,f?
tif;pdeaf xmifrmS nae(5)em&Dq&dk if taqmif(5)u tusO;f om;awGwef;pD+yD; axmifaq;&Hu k dk jyzdk@
oGm;&ygw,f? aq;&Hu k q&m0efawGuawmh vlemawGu=dk unf+h yD; bmpyd&k /dk 'grrS [kwf wufzufpmzm
aq;uvG+J yD; usew f aJh q; bmrSray;ygb;l ?
aq;xd;k zdk@ vdw k o Jh al wG/ ,m;emayguaf ewJo h al wG/ ul;pufa&m*g&aSd ewJh olawGtm; vH;k udk
aq;xd;k zdk@wef;pD xm;cdik ;f ygw,f? yxrOD;qH;k a&aEG;eJ@ jyKwfxm;wJh td;k xJu aq;xd;k tyfudk ,lvu dk +f yD;
aq;xd;k rJ@zefacsmif;rSm wyfygw,f? +yD;rSaq;ykvif;xJu aq;&nfawGupdk yk , f /l tyfuzdk efacsmif;uae
jyefjzKwfvu dk yf gw,f? jzKwfvu dk wf t Jh yfudk vufacsmif;rsm;=um;rSm !Syv f u dk +f yD;aq; xd;k cH&r,fo h &l Jh wifyg;udk
wpfcsuEf pS cf su&f u dk yf gw,f? 'Dv&dk u dk +f yD; vufrmS !Syx f m;wJt h yfudk wifyg;ay:udk pdu k +f yD;&duk cf svu dk yf gw,f?
wifyg;xJ tyfa&mufomG ;+yD;qdrk S aq;xd;k wH zef¹yGeaf csmif;udt k yfeJ@ wyf+yD; owfrw S x f m;wJh
twdik ;f twmeJ@ aq;xd;k ygw,f? wpfa,muf+yD;&if wifyg;utyfujdk zKwf 'Dtwdik ;f yJ tjcm;wpfa,mufudk
ac:+yD; yxrenf;wl tyfeJ@pu dk /f zef¹yGew f yf/ aq;xd;k csygw,f?
aq;xd;k tyf wpfacsmif;wnf;eJ@ vlaygi;f rsm;pGmudk zefacsmif;xJu aq;&nfrukerf csi;f xyfwvJvJ
xd;k ygw,f? 'Dvadk q;xd;k r_rsKd ;udk axmiftwGi;f ae@pOfvv dk dk jyKvkyaf qmif&u G yf gw,f? usaemfvnf; txufyg
enf;vrf;awGtwdik ;f aq;xd;k cHc&Jh zl;+yD; wpfO;D eJ@wpfO;D a&m*gy;dk ul;pufr_ tjzpfrsm;qH;k jzpfEidk w f eJh nf;
jzpfygw,f?
usaemfwdk@udk aq;xd;k ay;wJh olawGuvnf; axmifu q&m0efwdk@/ aq;rSL;wdk@r[kw=f uyJ bde;f jzLr_eJ@
axmifusvmwJh yk'rf 14(C)tusO;f om;awG jzpfygw,f? (aq;xd;k wJt h cgrmS rl;,pfaq;oH;k pGrJ e_ J@ axmifus
vmolawGuom aq;xd;k ay;&wJh ta=umif;&if;uawmh axmif0efxrf;awG/ aq;rSL;awG/ q&m0efawG
ta=umaq;xd;k wJt h cgrmS tyfeJ@(3)}udr/f (4)}udraf vmuf ta=um&Smvdk@ cH&wJv h el mrSm tifrwefudk
emusi&f ygw,f? 'ga=umifh aq;xd;k wJt h cgrmS vufrwkeyf J nifnifomom xd;k ay;ae=uwJh bde;f pm;
yk'rf 14(C)awGuom aq;xd;k ay;avh&ySd gw,f? ) aemufxyf a&m*gu;l pufEidk w f Jh enf;wpfcu k awmh
axmifxu J dk a&mufvmwJo h rl eS o f r# jyKvkyaf e=uavh&w Sd Jh aq;rSiaf =umifx;dk wJh udpyP gy?J
axmifxrJ mS axmifusvmolrsm;u olwdk@&cJh E<muk, d af y:rSm trSww f &taeeJ@ &ufpw GJ dk@/
ckEpS of uU&mZfwdk@/ &kyyf t Hk vSwdk@udk a&;xd;k avh&ySd gw,f? tJ'v D dk aq;rSiaf =umif xd;k wJt h cgrmS axmifwiG ;f u
awG@&m oHcseG /f oHw/dk oHacsmif;av;awGeJ@ pkww f t H jzpf toH;k jyK+yD; aq;rSiaf =umif xd;k ygw,f?
'Dvjdk yKr_wm[m axmifwiG ;f rqef;vSwJh udpjP zpfygw,f? tusO;f om;awG tJ'v D dk pkwx f ;dk xm;wmudk
axmif0efxrf;awG awG@&if t"rRcsKyf+yD; zsujf ypfygw,f? tup 0efxrf; awmfawmfrsm;rsm;u
tusO;f om;awG wrifwum tom;ematmif zsuw f t Jh cgrmS vnf; trJuu G }f uD;jzpfatmif
jyKvkyaf vh&ySd gw,f?
&efuek w f idk ;f tajccHausmif;om;or*~uae axmifusvmwJh ausmif;om;acgi;f aqmif
wpfa,mufjzpfwJh &JawZ qd&k if ol@&v Jh ufarmif;rSm tup0efxrf;awGu tom;ematmif wrifjyKvkyf
xm;wJh '%f&m'%fcsuaf wG &Syd gw,f? tdwt f idk Af aDG &m*gy;dk ul;pufEidk w f Jh aemufxyf wpfenf;uawmh
axmifxu J dk a&muf&v Sd mwJh &mZ0wfrt _ usO;f orm;awG awmfawmfjyKvkyaf vh&w Sd Jh udpu P awmh
vdiw f efqmxJudk zefptvH;k rsm; xnfo h iG ;f wJuh pd P jzpfygw,f? 'gudk a*:vDxnfw h ,fvdk@ ac:a0:=uygw,f?
wefqmtwGi;f udx k nfw h Jh zefv;Hk awGudk axmiftwGi;f acsmif;}udKacsmif;=um;u&wJh zefupGJ awGudk
wrHwvif;eJ@ yGww f u dk +f yD; a*:vDv;Hk tao;pm; t&G,af v;xd&atmif yGww f udk af oG;,lygw,f?
vdck siw f yJh rm% t&G,t f pm; &vmwJt h cg vdiw f wH efqm&Jh tay:,Hta&jym;udk b&dw"f g;eJ@
cGcJ svu dk yf gw,f? +yD;rS uG[ J oGm;wJh ta&jym;xJudk toifah oG;+yD;om; zefa*:vDav;awGudk xnfo h iG ;f +yD;
bmumuG,af q;rS rxnfyh J 'Dtwdik ;f xm;vdu k yf gw,f? 'Dtwdik ;f temusuo f mG ;olawG&o Sd vd/k tem&if;+yD;
ar;cdik yf ;dk 0ifomG ;olrsm;udv k nf; awG@&ygw,f? ta&jym;cGw J aJh e&mrSm toH;k jyKwJh b&dw"f g;udv k nf;
toH;k rjyKcif t&ufjyefow k f vdr;f jcif;vH;k 0r&Syd J tJ'"D g;eJ@ wpfa,mufwpfvn S fh toH;k jyK=uygw,f?
'Dvdk a*:vDudk usrG ;f usrG ;f usiu f sif xnfah y;wJo h u l dk tzd;k tctjzpf aq;vdy(f 10) vdyf
'grrS [kw(f 15)vdycf ef@ avmufay;ygw,f? 'Dvdk vdiw f efqmxJ zefa*:vDv;Hk xnfo h iG ;f wm[m trsKd ;orD;rsm;
eJ@ vdiq f ufqw H t Jh cg vdit f &omydrk dk aumif;rGepf mG cHpm;Edik zf dk@ jzpfw,fvdk@ od&ygw,f? axmif0efxrf;
rsm;[m axmiftusO;f om;xJu tdwcf st f idk Af DG a&m*g&w Sd ,fvdk@ oHo,&So d al wGudk tcef;wpfcef;wnf;rSm
pkpnf;+yD; xm;&Syd gw,f?
axmifxaJ &muf+yD;rS tdwcf st f idk Af aDG &m*g ul;pufcv H udk &f w,fvdk@ oHo,&Scd cH &Jh wJh t&ifwek ;f u
usaemfeJ@ &if;ES;D cJzh ;l wJ@ olwpfa,mufuv dk nf; axmif0efxrf;awGu tdwcf st f idk Af DG a&m*gy;dk &Sw d ,fvdk@
pm&if;oGi;f cH&+yD; a&m*gy;dk &Sw d o Jh al wGaewJh tcef;xJudk ydk@vu dk yf gw,f? tJ'aD &m*gy;dk &Sw d Jh tcef;xJu vlawGrmS
tdwcf st f idk Af aDG &m*gy;dk trSew f u,f &Sw d ,f/ r&Sb d ;l qdw k m cGjJ cm;Edik zf dk@ cufcyJ gw,f? bmjzpfvdk@vnf;qdak wmh
tJ'v D al wGudk 0efxrf;awGu aocsmcdik rf mwJ@ aq;ppfra_ wG rjyKvkycf =Jh uvdyk J jzpfygw,f?
(c)
&efuek +f rdK@&Jh bde;f pcef;
tif;pdeaf xmiftwGi;f r_;,pfaq;0g; tajctaeawGxu J usaemfoo d avmuf tenf;i,f
ajymjyvdyk gw,f? axmifxrJ mS rl;,pfaq;0g;&&Szd dk@ tifrwefrS vG,u f v l yS gw,f? tif;pdeaf xmif}uD;[m
&efuek +f rdK@ bde;f pcef;wpfcv k dk@ ajym&ifrrSm;ygb;l ? bde;f jzLudk axmiftwGi;f tvG,w f ul &&SEd idk +f yD; w&m;0if
oH;k pGcJ iG fh jyKxm;ovm; atmufarh&atmif rl;,pfaq;oH;k pGrJ _ aygrsm;vSygw,f?
tif;pdeaf xmiftwGi;f udk bde;f jzLawG/ tjcm;r_;,pfaq;0g;awG a&muf&v Sd mwJh yHpk t H rsKd ;rsKd ;&Syd gw,f?
wpfrsKd ;u tcsKyfaqmifuae+yD; &efuek +f rdK@ vnfacgix f u J dk w&m;&H;k xGuw f Jh vlawGuae wqifh a&muf&Sd
Edik yf gw,f? aemufwpfrs;dk uawmh axmif0efxrf;awGu wqifah xmifwiG ;f odk@ oGi;f ,lweJh nf;eJ@ a&muf&Sd
Edik yf gw,f?
tJ't D xJu wpfrsKd ;xl;jcm;wJh enf;uawmh axmif0efxrf;[m olwm0efuswt Jh csed f axmifwiG ;f udk
0ifwt Jh cgrmS ol@cE<mud, k rf mS wygwnf; ,laqmifvmygw,f? +yD;awmh axmifxrJ mS aq;wefz;dk owfrw S +f yD;
a&mif;csweJh nf; jzpfygw,f? aemufwpfcu k axmifA;l 0rSm ppfaq;r_=uyfwnf;wJt h cg (wvmpDwt Jh cg)
axmife&J aH xmifah wG&Jh tay:&Sd vifph if(uif;pOf)rSm&Sw d Jh 0efxrf;eJ@ axmifwiG ;f u 0efxrf; tcsi;f csi;f
em;vnfr, _ +l yD; uif;pOfay:uae }udK;eJ@csay;wJh enf;vnf;&Syd gw,f? tcsKyfxu G f tcsKyfom;awG
,lvmyHu k awmh +rdK@xu J &dk ;Hk xGuw f t Jh cgrmS &Japmifah &SmufwJh &Jpcef;xJrmS rl;,pfaq;0g;awGudk
yvyfpwpfawGeJ@ txyfxyfywf+yD; tcsKyfcef;xJrmS yJ yg;pyfxJ +rdKcsvu dk yf gw,f? tJ't D wdik ;f
Aduk x f rJ mS xnf+h yD; axmifxu J dk oGi;f ,lvmygw,f? axmifxaJ &muf+yD; aemufwpfae@ tdro f mwufwJh
tcgusrS rae@u +rdKcsxm;cJw h Jh bde;f jzLxkyu f dk rpifyx Hk u J ae jyef&mS ,lygw,f? +yD;rS yvwfpwpfujdk znf+yD;
bde;f jzLr_ef@udk aq;vdyx f J xnfo h iG ;f toH;k jyK=uygw,f? tJ'eD nf;twdik ;f tcsKd @tusO;f om;awGu ydu k q f u
H dk
txkyjf yKvky+f yD; oGi;f ygw,f? yvufpwpfeJ@ oGi;f ,lwt Jh cgrmS bde;f jzLudyk wfxm;wJh yvufpwpfu
yg;v$mcJ&h if tpmtdrt f wGi;f tdwaf ygu+f yD; bde;f jzLrsm; cE<mud, k w f pfcv k ;Hk ysŒH ESH@omG ;ygawmhw,f?
bde;f jzLawG tqrwef cE<mud, k xf J ysŒH ESH@ygu aovkarsmyg;cHpm;&+yD; csucf si;f vufiif;
toufaysmufomG ;olawGvnf; &Syd gw,f? wpfcsKd Œuawmh 0rf;Adu k tf wGi;f +rdKrcsyJ ptd0k twGi;f rSm xnf+h yD;
o,faqmifwwfygw,f? 'gayr,fh tJ'eD nf;u pdwcf s&r_ enf;yg;wma=umifh odyt f oH;k rjyK=uygb;l ?
bmjzpfvdk@vnf;qdak wmh 'Denf;vrf;udk axmif0efxrf;awG awmfawmfrsm;rsm;u od&=Sd u+yD; tcsKyfuaetjyef
axmift0if wvmpDwt Jh cg atmufuu dk ek ;fk cdik ;f +yD; ptd0k xJudk vuf!;d_ xd;k &SmazGum zrf;qD;avh
&Sad oma=umifh jzpfygw,f?
'gayr,fh 'guvnf; &Hzef&cH gro S m jyKvkyw f wfwm jzpfygw,f? 'Dae&mrSm usaemfu, dk af wG@ }uHK&wJh
tjzpftysuaf v;wpfcu k dk ajymjyygr,f? tif;pdeaf xmifudk aq;rSL;tjzpf udx k eG ;f xGe;f OD; qdo k w l pfa,muf
axmif'%f ESp&f n S u
f svmygw,f? usaemfwdk@taqmifu axmifr;_ OD;pd;k OD;&Jh pma&;oabmrsKd ; vkyu f idk &f vdk@
usaemfwdk@ taqmif(3)rSm enf;enf;ta&;yg t&ma&mufygw,f? wpfae@rmS udx k eG ;f xGe;f OD;[m taqmifrmS
axmifr;_ r&Scd u dk f ESmacgi;f xJudk bde;f jzLr_ef@ ±_oiG ;f ygw,f? ol±±_ u _d af ewke;f usaemfwdk@ rsupf ad &SŒrSmwif
&kww f &uf vJusomG ;ygw,f?
r=umcif ta=umif;=um;vdu k v f dk@ owdvpfar@arsmaewJh udx k eG ;f xGe;f OD;udk axmifaq;&Hu k
aq;rSL;u aq;&Hu k dk csucf si;f ac:aqmifomG ;ygw,f? aq;&Hu k adk &mufawmh udx k eG ;f xGe;f OD;wpfa,muf
toufr&Sad wmhwm awG@&ygw,f? bde;f jzLorm;tcsi;f csi;f ajymqdck suaf wGt& ±_oiG ;f vdu k w f Jh tr_ef@awG[m
bde;f jzLtppf r[kwv f dk@ udx k eG ;f xGe;f OD; wpfa,muf touf±v _ rf;a=umif;ydw+f yD; aooGm;wmjzpfw,fvdk@
od&ygw,f? bde;f jzLtppfq&dk if ±_±u _d vf u dk &f eHk J@ aoG;a=umxJrmS csucf si;f t&nfaysmo f mG ;wwf+yD;
tppfr[kwyf gu av¹yGex f rJ mS tcJjzpfomG ;+yD; touf±v _ rf;a=umif; ydwq f dk@+yD; aoEdik af =umif;
odvu dk &f ygw,f?
udx
k eG ;f xGe;f OD; aoqH;k wJt h r_udk axmiftwGi;f &Sd axmifr;_ axmifyidk w f dk@u axmifq&m0efeJ@
wdik yf if+yD; aq;aomufrmS ;vdk@ aoqH;k wmjzpfa=umif; &Jvuftyf+yD; vdrv f nftr_ziG cfh yJh gw,f? wu,fvdk@
jzpf&yfreS t f wdik ;f &Jvuftyf+yD; tr_ziG cfh yJh gu ar;cGe;f awG tajrmuftrsm; xGuv f mrSmjzpfygw,f?
udxk eG ;f xGe;f OD;oH;k pGaJ om rl;,pfaq; b,fu&ovJ/ axmifwiG ;f udk rl;,pfaq; b,fo, l al qmifvmovJ?
axmifxrJ mS rl;,pfaq;oH;k zdk@ vH+k cHKaom ae&mawG&v Sd m;? axmifrLS ;awG bmvkyaf evJ? axmifyidk u f
ppfaq;r_awG jyKvkyw f t Jh cgrmS avsmeh nf;aevm;? 'Dar;cGe;f awG &ifqidk v f u dk yf gu axmifrmS &Sw d Jh tup
0efxrf;awGtm;vH;k tvkyjf yKwf/ jy\emaygi;f aomif;ajcmufaxmifawG ay:xGu/f 'Dt;D (DE)qdw k Jh
ppfaq;r_0if/ 'Dvu dk pd rP sKd ;awGudk &ifqidk zf dk@ axmif0efxrf;awGtm;vH;k wpfnw D pf!w $ w f nf; vufa&Smif
vduk =f uygw,f? axmiftwGi;f trSew f u,fjzpfysucf w Jh Jh jzpf&yfav;jzpfygw,f? bde;f r_/ rl;,pfaq;r_awGeJ@
axmifusvmwJo h al wGudk “ bp ”vdk@ ac:a0:=u+yD; axmifxaJ &mufvmwJh bpawGxrJ mS vnf; pDe, D m/
*sLeD,m qs+dk yD;cGjJ cm; owfrw S x f m;wmvnf; &Syd gw,f? 'gudk olwdk@ bp tcsi;f csi;f owfrw S cf suf jzpfygw,f?
olwdk@tcsi;f csi;f tqif o h wfrw S w f yJh pHk uH bde;f jzLudk b,fwek ;f u poH;k wmvnf; tay:rSm tajccHygw,f?
1988 ckEpS f a&SŒydik ;f rSm bde;f jzLpoH;k wJo h u l dk 1988 ckEpS af emufyidk ;f rS bde;f jzLpoH;k wJo h u l av;pm;or_
jyK&ygw,f? 1988 ckEpS f a&SŒydik ;f uwnf;u bde;f jzLpoH;k wJh bp awG[m tJ't D csed u f mvu
bde;f jzLoH;k pGwJ tJh cgrmS &SmazG&cufcjJ cif;/ aps;}uD;jcif;eJ@ bde;f wefz;dk jrifrh m;aejcif;jzpfaewJh tcsed t f cgrdk@
ydu
k q f aH iGa=u; wwfEidk w f t Jh jyif bde;f jzLudk trSew f u,f oH;k pGo J al wGjzpfwJh bde;f pm;rs;dk yg
1988 ckEpS f aemufyidk ;f rSm bde;f jzLpoH;k wJo h ul awmh bde;f jzLqdw k m ae&mwumrSm vG,v f ifw
h ul
ae&mwdik ;f &Edik jf cif;/ bde;f jzLaps; odwrf jrifrh m;jcif;/ bde;f jzLaygrsm;jcif;&Sw d u Jh mvrdk@ bde;f jzLaygrS pm;wJh
bde;f pm;rsKd ;qd+k yD; cGjJ cm;xm;wmjzpfygw,f? rl;,pfaq;0g;udk q&mtqift h xd oH;k pGw J yJh *k K~d vfawG txd
axmifxrJ mS &/Syd gw,f?

tcef;(9)
(u)
uGupf yd q f &m r[mbkwf
tif;pdeaf xmifqw dk m[m tkwef &H aH v;zufav;wef ydwu f mxm;wJh ae&ma'o}uD; wpfcjk zpfayr,fh
tJ'eD &H aH v;zuf=um;rSmyJ owif;awGrsKd ;pHk jyef@ESH@aewwfygw,f? axmifwiG ;f ysŒH ESH@aew,fwJh owif;awG[m
ud;k q,f&mcdik Ef e_ ;f avmuf rrSew f mrsm;ygw,f?
axmifuae vGww f o
Jh wif;/ Edik if aH &;owif;/ tjyifzufu owif;rsKd ;pHuk dk wpdwu f dk wpftwd v
f yk +f yD;
ajym=uygw,f? axmifxrJ mS tywfpOf axmifuae vGww f oJh wif;uawmh tusO;f om;awG=um;
a&yef;pm;wJh owif;tjzpf xdyw f ef;rSm t+rJae&m,lwwfygw,f? jynfaxmifpak e@/ vGwv f yfa&;ae@vdk
ae@rsKd ;awGrmS vGw+f idr;f cGiu
fh dk apmifph m;wwf=uygw,f? wpf}udrf bdu k av;+rdK@rmS wdu k yf jGJ zpfomG ;wJo
h wif;[m
em&Dyidk ;f twGi;f axmifxrJ mS ysŒH ESH@omG ;ygw,f? owif;[m wjznf;jznf;um;vm+yD; r=umcifrmS yJ &efuek u f dk
0iford ;f awmh rvdv k dk aumv[mvawG jzpfay:vmygao;w,f? axmifxrJ mS &wJo h wif;wpfy'k u
f dk tajccH+yD;
wpfa,mufeJ@wpfa,muf pdwaf jyvufaysmuf aemufwwf=uygw,f?
“a[h/ =um;+yD;+yD;vm;”
“bmvJu”G
“zsmyHuk dk odr;f vdu k +f yDw”Jh
“'Dae@vm;”
“at;/ ae@cif;uyJord ;f vdu k wf m”
“b,foal wGO;D aqmif+yD; odr;f vdu k wf mvJ”
“ (1) cef; tcef;oef@u OD;aZmwduwdk@av”
“0g; . . . [m; . . . [m; ”
“ [m . . . 'DaumifawGawmfawmf ±_ww f aJh umifawG ”
axmifxu J dk enf;vrf;aygi;f pHek J@ a&mufvmwJh owif;awG tay: trsKd ;rsKd ;aqG;aEG;=u/ jiif;cH=k ueJh
aysm&f i$ rf a_ wG zefw;D &ygw,f? pae/ we*FaEGvadk e@rsKd ;qd&k if tvkyaf wG tm;vH;k em;& ygw,f? tJ'v D dk
tvkyef m;+yD;qd&k if taqmifawGrmS vlawG jynfEh u S af ewwfygw,f? tJ'rD mS xl;jcm;wmu ydw&f ufrsKd ;awGrmS
taqmif(3)&Jh rdvm† uefzufrmS tusO;f om;awGp+k yHK+yD; xdik af ewwfwmudk awG@&ygw,f? eHapmfnpfywfvw S Jh
rdvm† uefem;rSm 'Davmufval wG trsm;}uD; bma=umif o h mG ;xdik af e&wmvJvdk@ ar;p&m&Syd gw,f?
tusO;f om;awG tajrmuftrsm; rdvm† uefudk vm+yD; vmxdik af tmif xde;f xm;wJh
yk*Kd~ vfausmu f awmh “r[mbkw”f vdk@ac:wJh &mZ0wftusO;f om;wpfO;D jzpfygw,f? r[mbkw[ f m
0wWKZmwfvrf;awGudk tusO;f om;awG tysi;f ajyatmif ajymwwf+yD; bmomjyefoidk ;f 0wWKawG tukev f ;Hk
eD;yg; +rdKcsxm;ovm; atmufarh&atmif Zmwfvrf;ajymaumif;ol wpfa,muf jzpfygw,f?
r[mbkwf wpfa,muf rdvm† uefabmifay:wuf+yD; yHak jym+yD;qd&k if tusO;f om;awGtm;vH;k
atmufuae yg;pyfta[mif;om;av;awGeJ@ jzpfomG ;wwfygw,f? eHapmfaewJh rdvm† uef}uD;ab;rSm
tusO;f om;awG tm;vH;k eD;yg; tyforH =um;&avmufatmif wdwq f w
d af e+yD; r[mbkwf ajymjywJh
Zmwfvrf;yrmudk em;aomwqif=uygw,f?
vltyk u f wjznf;jznf;rsm;vmvdk@ vlpck zGJ dk@a&mufvmwJh pnf;urf;xde;f oef;atmifu, dk w f idk f
r[mbkw&f Jh ava=umxJ arsm0ifomG ;+yD; olygvt l yk x
f J 0ifem;axmif&atmif r[mbkwu f yHak jymaumif;
vSygw,f? r[mbkwu f Zmwfxyk af wG wpfcek J@wpfck rxyfatmif/ trsm;pdw0f ifpm;atmif trlt&mawGeJ@
ajymwwfygw,f? olyaHk jym&if pm;zdk@twGuv f nf; vmem;axmifwJh olawGu uGr;f ,mav;awG tqifoifh
0,fay;xm;&ygw,f?
uGr;f ,mudk w+rHK@+rHK@0g;&if; Zwfvrf;yrmav;awGudk [efyeftrlt,m trsKd ;rsKd ;eJ@ o&kyaf qmif+yD;
ajymjywJh r[mbkwu f dk axmifxu J tusO;f om;awGwif pdw0f ifwpm; em;axmifwm r[kwyf gb;l ?
axmifr;_ OD;pd;k OD;ud, k w f idk f uGr;f ,mwpfxyk ef J@ r[mbkwu f ydk if+h yD; ol@&;Hk cef;xJac:+yD; a[majymcdik ;f &wJth xd
r[mbkw[ f m axmifxrJ mS ajymaumif;wJh uGupf yd q f &m}uD;wpfqyl gy?J olajymjywwfwJh Zmwfxyk f
wpfxyk [ f m &ky&f iS u f m;wpfum; eD;yg;pm (2)em&D/ (3)em&Davmuf =umatmif tuGupf yd pf yd f ajymEdik yf gw,f?
olajymwJh Zmwfxw k +f yD;+yD;qd&k if vmem;axmifwJh vltyk }f uD;awG ol@ae&mol jyef=uwm
&ky&f iS u
f &Hck g+yD; v$wv f u dk of vm; atmif;ar@&ygw,f?

(c)
axmiftwG
twGi;f bk&m;wnf
axmifxrJ mS axmifv+Hk cHKa&;udk umuG,w f Jh owif;rsKd ;ay;wm/ rdvm† usKH ;wJh tvkyrf sKd ;vkyw f m/
nzufuif;apmif&h wJh bm,mtvkyrf sKd ; vkyw f mawGudk axmifxrJ mS txl;av#m&h uf ay;ygw,f?
(3)bdk@(1)bdk@ udu k yf gw,f? t"dy`g,u f awmh axmif(3)ESpu f s vmwJo h u l (1)ESpaf vsm&h ufwmudq k vdk ydk gw,f?
axmifxrJ mS a¹rGt&Sif zrf;rdvdk@ &H;k wif&ifvnf; avsm&h ufcpH m;cGi&fh wwfygw,f? 'ga=umifh tvky}f uD;eJ@
awmif,mzufrmS tusO;f om;awGu a¹rGvu dk zf rf;=uvdk@ axmifxrJ mS a¹rGeJ@ww l Jh owW0g wpfaumifrS
r&Syd gb;l ?
usaemfwdk@(3)aqmif&Jh taemufzufrmS o&ufyif anmifyifawG&ahJ tmufrmS bk&m;0if;
qdwk m&Syd gw,f? bk&m;0if;wGi;f u bk&m;&kyyf mG ;awmfyaHk wGu &$ŒH eJ@xv k yk x
f m;&wmrdk@/ rd;k '%f/ av'%f
awGa=umifh ysupf ;D uke=f uygw,f?
usaemfwdk@ taqmif&aJh xmifr;_ OD;pd;k OD;udk t&ifwek ;f u tusO;f om;awGu “ysm;”vdk@
uifyeG ;f wyf=uygw,f? ysm;qdw k m wkyw f wfwJh oabm&So d vd/k OD;pd;k OD;[mvnf; 5(n)awGtay: jy\em&Sm
&du
k w f wfveG ;f wma=umifh jzpfygw,f? OD;pd;k OD;qdw k m5(n)awGeJ@ yufouf+yD; wpf}udrf jy\emwufz;l ygw,f?
aemufyidk ;f olu usaemfwdk@5(n)awGtay: em;vnfr_ &oGm;wmvm;/ tjrifreS f &oGm;wmvm;
rajymwwfyg? usaemfwdk@5(n)awGeJ@ ywfouf+yD; tqifajyajy qufqv H mygw,f? axmifrmS 5(n)awGeJ@
axmifr;_ wdik ;f tqifrajy jzpf=uwmu xH;k pHvjdk zpfaeayr,fh OD;pd;k OD;uawmh 5(n)awGeJ@ twlwl
jcif;vH;k cwfygw,f? awmif,mxJrmS vnf; olu, dk wf idk f cg;awmifusKd uf+yD; 5(n)awGeJ@ twlwt l vkyv f yk f
ygw,f?
awmif,muxGuw f Jh oD;ESaH wGudk olu, dk w f idk f ukvm;yJ[if;eJ@ a&maESmcsujf yKwf+yD;
tusO;f om;wdik ;f udk tqifajyovdk a0iSay;ygw,f? 'ga=umifh usaemfwdk@ taqmif(3)udk 'Dru dk a&pDaqmif
qd+k yD; wpfcsKd @u ac:a0:ygw,f? usaemfwdk@ taqmifrmS 'Dvjdk zpfaewmudk tjcm;taqmifu axmifr;_ awGu
rauseyf=uygb;l ? axmifr;_ OD;pd;k OD;[m Edik if aH &;yk'rf 5(n)eJ@ usvmwJoC H mawmfawG/ q&mawmf}uD;awGudk
*&kwpdu k f qufqyH gw,f? q&mawmf}uD;awGudk yHpk 0H wfpaHk y;jcif;/ q&mawmf}uD;rsm;eJ@ w&m;"rRaqG;aEG;jcif;/
w&m;pmtkyaf wGudk zwf±Œ_ cGiafh y;jcif;awG vkyaf y;ygw,f? OD;pd;k OD;tkycf sKyfwJh usaemfwdk@ taqmifrmS jy\em
}uD;}uD;us,u f s,w f ufwmawG r&So d avmufygy?J
jy\emwuf&ifvnf; awmf&w Hk ef&Hk tr_ao;av;awGudk ol@&;Hk cef;xJrmS +yD;apygw,f? tjcm;
taqmifawGrmS vlowfra_ wG tajrmuftrsm; &Sad ecsed rf mS usaemfwdk@taqmifu &mZ0wform;awG
acgi;f axmif rx&J=uygb;l ?
'Dvadk xmifr;_ eJ@ tqifajyajyae&csed rf mS usaemfwdk@5(n)awGudk em;vnfr&_ Sd vmwJh OD;pd;k OD;[m
usaemfwdk@eJ@ =um=umrcdik +f rJcyJh gb;lk ? 5(n)awGpnf;&H;k a&;aumif; wma=umifv h m;/ bmvm;rajymwufyg?
axmifr;_ OD;pd;k OD;[m tvkyu f ae xGupf mwif+yD; tusO;f OD;pD;Xme&Jh 0efxrf;b0u t+yD;tydik f xGuo f mG ;
ygawmhw,f?
olaxmifr;_ b0 rE_wx f u
G cf if axmifwiG ;f aumif;r_uo k v
dk f wpfcu k dk usaemfwdk@5(n)awGeJ@ jyKvkycf Jh
ygao;w,f? e0w&Jh aumif;r_a=umifh axmifxu J dk a&muf&v dS mwJh OD;ausmaf usmf ( e0w&Jh vuf&'Sd w k , d
Adv
k cf sKyf}uD; armifarmifcif&Jh a,mufzawmfpyfo)l [m OD;pd;k OD;eJ@twl wdik yf if+yD; bk&m;qif;xkawmfwpfqu l dk
axmifwiG ;f wnfxm;zdk@ jyKvkyyf gw,f?
OD;ausmaf usm[ f m touf(50)0ef;usicf ef@&+Sd yD; OD;tke;f oef;wdk@eJ@ tr_waGJ wGjzpfygw,f?
OD;ausmaf usm[ f m OD;pd;k OD;eJ@twl ^m%fawmf(2)aycef@&w Sd Jh Ak'&< yk yf mG ;awmf wpfqu l dk tjyifuaerSm,l+yD;
usaemfwdk@taqmif(3)rSm wnfxm;ud;k uG,zf dk@ axmifwiG ;f udk yifah qmifzdk@ jyKvkyyf gw,f?
bk&m;ausmufqif;xk &kyyf mG ;awmf pHy,fued ;f 0yfzdk@twGuf *ENmukÉw D u dk u f dk aqmufvyk jf cif;/
nm%fawmf(6)aycef@ &Sw d Jh apwDwpfqt l m; a&$ouFe;f uyfjcif;awGudk 5(n) Edik if aH &;tusO;f om;rsm;
aumif;r_ tjzpfjyKvkyyf gw,f?
r*~iq f &mawmf}uD; tr_;jyK+yD; ykZeG af wmif+rdK@e,f a&$bek ;f yGiafh usmif;wdu k uf q&mawmf}uD;
rsm;jzpf=uwJh q&mawmfO;D pdweW J@ OD;jA[RmoD&w d dk@ (2)yg;eJ@ twl bk&m;taeuZmwifyeGJ J@ a&pufcs
tcrf;tem;av;udk jyKvkycf =Jh uygw,f? tif;pdeaf xmiftwGi;f rSm bk&m;(3)ql &Syd gw,f? wpfqu l awmh
rde;f a*s;ausmif;wduk af y:rSm *VKefO;D apm wnfxm;cJw h ,fvdk@ ajym=uwJh bk&m;wpfql /txl;wdu k cf ef;rsm;0if;
twGi;f &Sd bk&m;0if;rSm wpfqel J@ trSw(f 3)tdyaf qmifu 5(n)Edik if aH &;tusO;f om;rsm; aumif;r_ wpfql
wdk@jzpfygw,f?
bk&m;0if;rSm oef@&iS ;f a&;twGuf cef@xm;wJh bk&m;vl}uD;(3)a,muf &S+d yD; olw k dk@uawmh armifouf/
a';Apfcse;f eJ@ OD;wkw}f uD;wdk@jzpfygw,f? tJ't D xJu bk&m;vl}uD; OD;wkw}f uD;&Jt h r_u tqef;w=u,fawmh
r[kwaf yr,fh enf;enf;awmh tH=h ozdk@aumif;ygw,f? OD;wkw}f uD;[m ol&rJh ,m;uygvmwJh orD;udk
tvdw k vl id q
f ufqH jyKusiw fh mudk rde;f rjzpfou
l ol@orD;udk t"rRr'k ed ;f usiyfh gw,fvdk@ w&m;pGq J cdk v
Jh dk@
yk'rf (376)eJ @axmifusvmwm jzpfygw,f?
bk&m;0if;em;rSm armifouf/ a';Apfcse;f eJ@ OD;wkw}f uD;wdk@ (3)a,mufudk axmifxJ rSm
,ifaumifawG rsm;vmvdk@ ESrd ef if;zdk@twGuf axmifr;_ u wm0efay; ygw,f?
,ifaumifawGudk o&ufjym;awGcs / yvufpwpftw d ef J@ axmifzrf;vm+yD; zrf;rd or#
,ifaumifawGudk pm&if;vkyf axmifr;_ xH wifjy&ygw,f? aemufyidk ;f ,ifaumif zrf;wmudk a&omcdv k m+yD;
xrif;vH;k awGudk rD;aoG;okw+f yD;/ rae@uzrf;+yD; &H;k cef;udjk yxm;+yD;om; ,ifaumifawGuv dk i$ fh rypfyJ
jyefjywmuwzHk ae@wu G uf udk zf dk@ bk&m;vl}uD;(3)a,muf ukvm;zefx;dk =uygw,f?
aemufyidk ;f axmifr;_ u rouFmvdk@ ,ifaumifwpfaumifcsi;f ppf=unfah wmh ,ifaumiftykwaf wG/
acgi;f jywfawG/ yk&u G q f wd uf u dk x f m;wJh taumifawG/ xrif;vH;k ukzd oHk wk x f m;wJh [mawG tukev f ;Hk rdomG ;vdk@
bk&m;vl}uD;(3)a,muf ausmay: aAsmwifc&H ygawmhw,f? axmifxrJ mS 'Dvv dk pl w
Hk ufp/Hk p&du
k rf sKd ;pHu
k v dk nf;
awG@&ygao;w,f?

(*)
a&'D,0dk ,fay;rdvdk@ axmifusvmwm
axmifxrJ mS Edik if aH &; yk'rf awGeJ@ axmifusvmolawGxrJ mS }uH}uHzefzef tr_wpfck ygvmwmudk
}uHK&ygao;w,f?
olul awmh r*Fvm'Hk +rdK@e,fu tajccHynm txufwef;ausmif;om; wpfa,mufjzpfwJh
&Jabmfaomif;aiGqo dk l jzpfygw,f? ol@tr_u Edik if aH wmftvHudk ao;eJ@yef;wJt h r_yg? &Jabmfaomif;aiG[m
ol@ausmif;rSm&Sw d Jh Edik if aH wmftvHudk ao;eJ@yef;vd@k yk'rf 5(V)tr_wyf+yD; axmifusvmwmjzpfygw,f?
ol@&tJh r_wyGJ 'k rf udk axmifypHk eH yH gw}f uD; a&;wJt h cgrmS axmif0efxrf;awG tcuf}uHK&ygw,f?
“V”udak xmifpma&;u ra&;wufvdk@ 'kuaQ &muf&wmyg? 'ga=umifh tup 0efxrf;awGudk
(4)wef;awmifatmifwJh taumifawG r[kwb f ;l vdk@ajym&if olwdk@uyJ pdwq
f ;dk =uygao;w,f?
e0w uawmh ol@tm%mudx k yd g;vmwJh olawGreS o f r# rJrjJ rif &efov l dk@owfrw S +f yD;
tukezf rf;wma=umifh 1990ckEpS f vlzrf;yG}J uD;rSm bmrqdik /f nmrqdik /f bkrod/ brod axmifusvmolawG
trsm;}uD;&Syd gw,f? tJ't D xJu Edik if aH &;qdw k m bmqdb k mrSem;rvnf/ rodyJ axmifusvmwJh
olwpfa,mufta=umif; }uHKwke;f ajymjycsif ygao;w,f? ol@emrnfu OD;cspx f eG ;f vdk@ ac:+yD; tif;pdeaf xmifudk
axmif'%f(7)ESpu f svmwJh tusO;f om;wpfa,muf jzpfygw,f?
olu OD;ausmjf r(BCP)eJ@ tr_w+GJ yD; axmifusvmwmjzpfygw,f? tr_wyGJ u Hk vnf; 'Dv&dk ySd gw,f?
OD;ausmjf reJ@ OD;cspx f eG ;f [m tdref ;D em;csi;f awG jzpfwma=umifh cifrif&ifE;SD aewJ@oal wG jzpfygw,f?
OD;cspxf eG ;f u v#upf pfeJ@ywfouf+yD; em;vnfwwfusrG ;f wma=umifh OD;ausmjf ru a&'D,adk umif;aumif;
vdck sivf dk@ b,ftrsKd ;tpm;/ b,fvydk 0Hk ,f&r,f qdw k meJ@ ywfouf+yD; tultnD awmif;ygw,f?
OD;ausmjf r vdck siw f Jh a&'D,t dk rsKd ;tpm;udk 0,fay;vdu k wf ma=umifh OD;cspx f eG ;f wpfa,muf bDpyD eD J@
tr_w+GJ yD; axmifxJ a&mufcw Jh mjzpfygw,f? tjcm;bmqdb k mrS taxmuftxm;r&Syd J a&'D,w dk pfv;Hk
0,fay;rdwmeJ@ axmif(7)ESpcf s&ovm; qd+k yD;OD;cspx f eG ;f crsm ,lusKH ;r& jzpfaeygawmhw,f?
ol[ l m OD;ausmjf reJ@ Edik if aH &;uif;&Si;f a=umif; b,fvrdk S yufoufrr_ &Sad =umif; ajymqd+k yD;
t,lcw H ifxm;vdk@ olr=umcifvw G af wmhrmS used ;f aow,fv@dk pdwx f cd u
dk rf e_ J@ ajymavh&ySd gw,f?
axmifxrJ mS ae&wm =umvmwJt h cgrmS ol@u, dk of l rvGwaf wmhb;l vdk@ wjznf;jznf; ,lqvm+yD;
pdw"f mwfawGusqif;/ xrif;rpm;/ [if;rpm;eJ@ use;f rma&; xdcu dk v
f mygawmhw,f? pdwt f m;i,f+yD;
wjznf;jznf; csw G ,f iG ;f vmwJo h u l dk tcsKd Œu tm;ay;zdk@aeae aemufajymif=uygw,f?
“OD;D cspxf eG ;f / axmifr;_ &H;k cef;uac:aew,f/ cifAsm;vGw+f yD/ t&yf0wfv+J yD;oGm;”
qd+k yD; aemufajymif=u&if OD;cspx f eG ;f crsm t[kwrf w S +f yD; &So
d r#ypPn;f av;awG xkyyf ;dk / t&yf0wf
vJum axmifr;_ &H;k cef;udk tarmwaum ajy;oGm;ygw,f? r[kwrf eS ;f vJoad wmh ol@uv dk w
G af y;zdk@
wwGww f w G f ajymqdyk gawmhw,f? aemufq;Hk ol@tcef;av;udk pdwyf suf tm;av#mrh a_ wGeJ@ jyefvmygw,f?
aemufyidk ;f axmifuae ol@uv dk w $ af y;zdk@ wpmpm awmif;qdk aeygawmhw,f?

(C)
axmifwiG ;f aiGa=u;vJv, S pf epf
axmifxrJ mS aiGa=u;udk w&m;0if udik w f , G of ;Hk pGcJ iG fh r&So d vdk pm&Gu/f cJweH J@tcseG t f wufeJ@
wlwmrSeo f r#udk axmifxJ vH;k 0ay;oGi;f cGifh rjyKygb;l ? wpfcg oGm;wdu k wf &H aJh emufyidk ;f udk cseG af eatmifaoG;+yD;
vlowf&mrSm toH;k jyKcJv h dk@ aemufyidk ;f oGm;wdu k w f uH dk xufyidk ;f csKd ;+yD;rSom oGi;f cGijfh yKygawmhw,f?
tcsKd r_ef@eJ@ aq;vdyu f adk wmh axmif0efxrf;oufom acsmifcsad &;qdik u f 0,f,rl o S m axmifwiG ;f
oGi;f cGijfh yKygw,f? jyifyu0,fvmwJh aq;vdyq f &dk if oGi;f cGirfh jyKygb;l ? aq;vdyq f w dk m axmiftwGi;f
ol@ae&meJ@ol tqifajyacsmarG@pmG qufqEH idk zf dk@twGuf aiGa=u;tjzpftoH;k jyK&wJh ypPn;f jzpfygw,f?
aq;vdyq f wdk muvnf; EGm;wHqyd rf usiv f rS o S m toH;k jyKvdk@&wmjzpf+yD; axmifxrJ mS vl}udKufrsm;vSwJh
aq;vdyjf zpfygw,f?
axmifxt J usO;f om;awG oH;k pGzJ dk@twGuf tup 0efxrf;oufomacsmifcsad &;qdik u f
a&mif;cswaJh q;vdyu f uefx&du k q f =GJ uwmuvnf; ol@xufigt+ydKiftqdik f jzpfaeygw,f?
axmiftusO;f om;awG jypf'%fjzpfwt Jh cgus&if &Jbufxu G &f if cwfwaJh jcusi;f awG axmifrmS rvHrk avmuf
jzpfaewJ@twGuf *sKd ;ode;f aq;aygv h yd yf idk &f iS u
f tusO;f OD;pD;Xmeudk ajcusi;f v_'ge;f vdk@ axmifxu J dk EGm;wHqyd f
rusiv f aS q;aygv h yd u f uefx&du k rf &yJ *sKd ;ode;f aq;aygv h yd u f ydk J oGi;f cGifh jyKcJjh yefygw,f? axmifxu J
aps;uGuf pD;yGm;a&;rSmawmif e0wtpd;k &udk v_'ge;f Edik w f Jh oluom wyef;omygw,f?
tjcm;aiGa=u; owfrw S cf suw f pfcu k awmh 1990ckEpS t f wGi;f rSmyJ tm*sED rdk w dk t dk csKd r_ef@ wpfxyk f
tao;wpfxyk u f dk aiG(10)usyw f ef ypPn;f tjzpf owfrw S +f yD; (10)wef aiGpuULtpm; toH;k jyK&ygw,f?
axmiftwGi;f rSm v#uw f jyufqo dk vdk owif;wpfc=k um;+yD;qd&k if =um;&if=um;ovdk &SmazGa&;
0ifygw,f? tJ'v D dk &SmazGa&;0ifwmrsKd ;udk wvmpDw,fvk@d ac:ygw,f? axmifxrJ mS wvmpDwt Jh cg
reufapmapmydik ;f tdyaf qmifawG rzGicfh ifrmS rsm;aomtm;jzifh jyKvkyaf vh&ySd gw,f? &SmazGa&;vky+f yDq&dk if
axmif0efxrf;awGu wkwaf wGudk udik af qmif+yD; taqmifawGx0J ifvm+yD; tusO;f om;awGudk wpfO;D csi;f
tjyifxu G cf idk ;f +yD; cE<mud, k af y:rSm t&ifq;Hk &SmazGygw,f? bmrSrawG@&if tjyifzufrmS xdik cf idk ;f xm;+yD;
tusO;f om;awG r&Sad wmhwJh tdyaf qmifawGx0J if+yD; tdy, f mvdyaf wGudk wpfcck si;f ¶_yyf o G mG ;atmif/
auseyfavmufatmifz+G yD; &Smygw,f?
tJ'v D &dk mS ae&if; olwdk@omG ;a&uswJh ypPn;f av;rsm; awG@vdk@uawmh bmrajym/ nmrajymeJ@ tdwx f J
aumufxnfo h mG ;wufygw,f? tusO;f om;awG&Jh tdy, f mvdyaf wGxrJ mS ydu k q f aH wG awG@&if awmif
&H;k wifr,ft h pm; olwdk@u, dk x f J rodrom xnfo h mG ;wwfygw,f? ypPn;f &SmazGw,f qdw k mu um,uH&iS f
awG&Jh a&SŒrSm jyKvkyw f mr[kww f t Jh wGuf axmif0efxrf;awGudk ,H=k unfpw d cf svdk@ r&Edik yf gb;l ?
tusO;f om;awG ypPn;f aysmufvdk@ wifjy&ifvnf; rodcsiaf ,mifaqmif+yD; wifjywJo h u l adk wmif
jyef[ed ;f a[mufygao;w,f? q&m0efu aq;pmeJ@ciG jfh yKxm;wJh aq;0g;awGudk awG@&ifvnf; rif;wdk@vufxrJ mS
'Davmuftrsm;}uD;rxm;&bl;k qdu k m odr;f ,lomG ;wwfygw,f? tJ'v D odk rd ;f qnf;wJyh pPn;f awGuvnf;
&SmazGa&;yHpk eH J@ odr;f qnf;wmr[kwyf J pm&if;azsmuf+yD; olwdk@trd af wGudk r ,lomG ;wmaocsmygw,f?
yHrk eS t f m;jzifh tusO;f om;awG[m (2)ywfwpfcg axmif0ifpmawG@ cGi&fh ygw,f? rdom;pkeJ@ wpfvudk
ESp}f udraf vmuf awG@ciG &fh Edik w f J@ umvav;jzpfwma=umifh axmifusvmol awmfawmfrsm;rsm; t&rf;
wefz;dk xm;=uygw,f? axmif0ifpmawG@&wJt h cg oHZum(4)xyfeJ@ um&Hxm;wJah xmif0ifpmtcef;rSm
tdru f rdb/ rdom;pkawGeJ@ (15)rdepfcef@ awG@}uHKpum;ajymvdk@&ygw,f? omreftusO;f om;awGtaeeJ@
vGwv f w G v f yfvyf pum;ajymqdv k dk@&ayr,fh usaemfwdk@vdk Edik if aH &;tusO;f orm;awG axmif0ifpm
awG@&ifawmh ud, k tfh rd af wGu tdro f m;awG&aJh emufrmS axmif0efxrf;awG&aSd e+yD; usaemfwdk@awG&Jh
aemufrmS vnf; bmawGajymw,f/ qdw k ,fqw dk mudk apmifeh m;axmifaewJ@ 0efxrf;awG&aSd eygw,f?
ESpS yf wfrmS wpfcgom/ wpfcgrmS (15)rdepfavmufom awG@ciG &fh wJt h csed af v;rSm ud, k t fh rd u
f
rdom;pkeJ@u, dk f vGwv f wG v f yfvyf pum;ajymvdk@ r&cJyh gb;l ? axmif0ifpmawG@&wJh tcef;uvnf;
tifrwefudk usO;f ajrmif;+yD; tusO;f om;awG jynfu h syaf ewufvdk@ pum;ajym&ifvn;f atmf[pf+yD;
ajym&ygw,f? axmif0ifpmtcef;rSm wm0efuswJh axmif0efxrf;t&m&Su d dk ESp}f udrq f v dk nf;[kw/f
oH;k }udrq f v dk nf;[kwf axmif0ifpm vdik ;f a=u;yduk q f aH y;vduk &f ifawmh b,fEpS =f urfrqdk awG@
cGi&fh wwfygw,f?
axmiftjyifzuf ppfaq;a&;*dwaf wGu txyfxyfppfaq;+yD; oGi;f cGijfh yKxm;wJh ypPn;f awGomygwJh
usaemf&h Jh axmif0ifpmypPn;f awGudk usaemft h rd of m;awGeJ@awG@+yD; vdk@ tdru f vlawGaxmif0ifpmcef;u
jyefxu G o f mG ;+yD;rS cGif@jyKcsu&f +yD;wJ@ ypPn;f awGudk ay;ygw,f? wpfcgwpfav cGijfh yKxm;wJyh pPn;f awGxu J
olwdk@vcdk siw f yJh pPn;f &S&d if . . .
“'gr&bl;k uG/ [d[ k moGi;f cGirfh ay;bl;” qd+k yD; ypPn;f tcsKd Œudk odr;f qnf;oGm;wufygw,f?
0efxrf;awGudk vdik ;f a=u;ydu k q f aH y;xm;wJh olawGuu dk sawmh rkef@[if;cg;wdk@/ 'efayguw f dk@awmif tjyifu
oGi;f cGijfh yKwmudk rsujf rifawG@&ygw,f? +yD;awmh oGi;f cGirfh jyKyJ odr;f qnf;xm;wJh ypPn;f awGudk
olwdk@0efxrf;awG tcsi;f csi;f pm;aomuf=uygawmhw,f?
wpfcgwek ;f u tusO;f om;wpfa,mufu tJ'v D dk axmif0ifpmcef;rSm 0efxrf;awG
rw&m;t}udraf ygi;f rsm;pGm jyKvkyw f mudk onf;rcHEidk af wmhvdk@ axmifxu J o dk iG ;f cGirfh ay;wJh vufzufudk
tdru f rSm,l+yD; vufzufxu J dk uecd(k jrefrmhwidk ;f &if;aq;wpfrsKd ;)udk axmif;+yD;wJh tr_ef@eJ@qu D adk &m+yD;
axmif0ifpmudk ,lvmzdk@ ol@trd u f rdom;pkurdk mS vdu k yf gw,f? axmif0ifpmawG@ csed af &mufawmh
xifxm;wJt h wdik ;f axmif0ifpm0efxrf;awGu vufzufxyk u f kd oGi;f cGirfh ay;bl;[kajymum vufzufxyk u f dk
odr;f um tr_u d yf ;Hk xJ ypfxnfv h ydk yf gw,f?
aemufwpfae@ usawmh axmif0ifpm0efxrf; wpfa,muf tusO;f om;qDu rw&m;odr;f ,lxm;wJh
uecdyk g0ifwJh vufzufupdk m;rdvdk@ 0rf;av#m+yD; aq;&Hak &mufomG ;ygw,f? tJ'0D efxrf;crsm ESp&f ufavmuf
cGi, fh vl u dk &f ygw,f? tup(tukepf m;)0efxrf;awG[m tusO;f om;awGqu D ypPn;f awGurdk w&m; odr;f ,l+yD;
pm;aomufae=urSe;f 'Dwpfcsuuf xif&mS ;oGm;ygw,f? tJ'v
D dk vufzufxu
J dk uecdk xnfch w
Jh o
Jh u
l awmh
usaemfwdk@(3)aqmifuyg? emrnfuawmh rajymawmhygb;l ?

(i)
axmifuspm& uspm&if
us pm&if;awG cd;k xkwaf wmh
1991 ckEpS x f rJ mS tif;pdeaf xmifxu J dk ukvor*~u txl;pHpk rf;a&;ud, k pf m;vS,}f uD;
a&mufvmcJyh gw,f? e0w tm%mydik af wGu axmifaq;&H/k trsKd ;orD;aqmifeJ@ wdu k t f csKd @uydk J
=unfch iG afh y;ygw,f?
axmif0ifpmcef;udk ukvor*~u, dk pf m;vS,}f uD; oGm;a&muf=unfah wmh Edik if aH &;tusO;f om;
&Sad yr,fh pD;yGm;a&;yk'rf (5)eJ@ axmifusvmwJo h al wGudk axmif0ifpmcef;rSm vltenf;i,feJ@ ususee
awG@ciG afh y;wmudk [efaqmifjyygw,f? trSew f u,frmS awmh axmif0ifpmawG@&wJh tcef;usO;f av;xJrmS
rD;a&mifrjynfrh pHek J@ vlawGjynfEh u S af eatmif xnf+h yD;awG@&wm jzpfygw,f? Edik if aH &;tusO;f om;awGeJ@
&mZ0wftusO;f om;awG axmif0ifpmawG@ yHjk cif; rwlygb;l ? usaemfwdk@ Edik if aH &; tusO;f orm;awGusawmh
axmif0ifpmrSm bmajymvJ qd+k yD; rsuv f ;Hk a'guaf xmuf =unfah ewufygw,f? axmif0ifpmcef;rSm
vlawGrsm;vGe;f vdk@ wpfa,mufeJ@wpfa,muf pum;ajym&if; atmf+yD; ajym&ygw,f? ukvor*~
ud, k pf m;vS,}f uD; vmwJah e@u axmifuaus;G wJx h rif;u cgwidk ;f eJ@rwl xl;xl;jcm;jcm; aysmah ysmah jymif;ajymif;
pm;&ygw,f? yJ[if;qdv k nf; t&if&ufawGu yJ[if;eJ@ rwlyJ yJ[if;qdw k Jh trnfemreJ@jynfph v Hk w S Jh yJ[if;udk
pm;&w,f?
aemufae@awGusawmh ydak e+rJ/ usm;ae+rJ jzpfomG ;jyefygw,f? xrif;uvnf; rmvdu k w f mrS
a'giaf 'gijf rnfatmifrm+yD; ta&mifuvnf; aumuf!iS ;f icsw d vf m; rSw&f atmif rJw;l aeygw,f?
yJ[if;qdv k nf; yJta&mifyJ ygawmhw,f? usaemfwdk@ tif;pdeaf xmifxrJ mS Edik if aH &; tr_awG trsm;}uD;
&Sad ewmudk ukvor*~u, dk pf m;vS,af wG rawG@&atmif/ rod&atmif zH;k xm;+yD; &mZ0wftusO;f om;awGeJ@
a&maESmxm;ygw,f? taqmifudk vnf;vma&muf=unfh cGirfh ay;ygb;l ?
e0wu urBmudak wmif ajAmifvrd af jAmifpm; vkyaf ewmudk urBmu xifxif&mS ;&Sm; odvmapzdk@
aemifw}udrrf mS urBm=h uufajceDtzGJ@ yJjzpfjzpf/ ukvor*~yjJ zpfjzpf vma&muf ppfaq;wJt h cg Edik if aH &;
tusO;f om;awG axmifeyH wf/ emrnfeJ@ b,ftaqmifrmS &Sw d ,fqw dk m wdwu d sus od&atmifvyk zf dk@
pdwu f ;l &vmygw,f? 'Dpw d uf ;l udk Edik if aH &;orm;awG tm;vH;k xJjyvdu k &f if atmifjrifwmxuf
owif;ayguo f mG ;Edik w
f t Jh wGuf usaemfeJ@pw d w f /l ud, k wf &l aJ bmfawGeJ@ 'Dupd aP wGudk wm0ef,El idk rf J@ olawGudk
&Sm&ygw,f?
yxrOD;qH;k om;!Gef@O;D eJ@ wdik yf ifygw,f? om;!Gef@O;D u vdv k v dk m;vm; wm0ef,l vufcw H t Jh wGuf
aemufwpfa,mufjzpfwJh &Jausmpf mG udk csn;f uyfygw,f? vkyif ef;vkyzf dk@ olwdk@ oabmwl=uw,f? 'Dvedk J@
usaemfwdk@trSw(f 3)aqmifrmS &Sw d Jh Edik if aH &;orm;tusO;f om;pm&if;udk aumuf,zl dk@ usaemfwdk@(3)OD;
wm0efc=GJ uygw,f? &Jausmpf mG u pm&Guef J@ abmfvyf if&mS zdk@ wm0ef,&l +yD; taqmifrmS &Sw d Jh
Edik if aH &;orm;awG&Jh axmifeyH wf/ axmifusEpS /f yk'rf / tzGJ@tpnf;/ tcef;eHywf awGudk wpfcck si;f pHpk rf;zdk@
owfrw S yf gw,f? 'gt h jyif tjcm;olbmrS rodap&yg? om;!Gef@O;D u &Jausmpf mG vdu k vf pH ak qmif;xm;wJh
tcsut f vufawGudk nzuf('grrS [kw)f reuftm&k%rf mS tdy, f mxJ apmif+cHK+yD; v#Kd @v#K@0d u S 0f u S ef J@
a&;&ygw,f?
usaemfu tjcm;taqmifeJ@ wdu k af wG&Sd pm&if;awG&zdk@twGuf qufo, G &f wJw h m0efu, dk +l yD;
t+yD;owf axmifpm&if;udk tjyifux dk w k zf dk@ wm0ef,&l ygw,f? usaemfwdk@(3)aqmifrmS &Jausmpf mG eJ@
om;!Gef@O;D wdk@&Jh wm0ef+yD;oGm;wJt h cgrmS pm&Guu f dk axmiftjyifxw k zf dk@ usaemf }udK;pm;&ygw,f?
pm&Guaf xmiftjyifudk a&mufzdk@ qdw k m axmif0efxrf;(odk@r[kw)f tusO;f om;t&m&Sw d pfO;D OD;&Jh tultnD
vdw k ,fqw dk m usaemf aumif;aumif; oabmayguyf gw,f? 'ga=umifh axmif0ifpmcef;rSm wm0efusaewJ@
ukvm;rwfo;D udk pnf;&H;k a&;qif;&ygawmhw,f?
rwfo;D u (4)aqmifuajymif;vmwJh olqadk wmh ol@&aJh emufa=umif;udk (4)aqmifrmS pHpk rf;=unfah wmh
ausm0f Àwdk@u tajctaeaumif;w,fvdk@ rD;pdr;f jyawmhrS &mZ0wftusO;f om; rwfo;D udk aiGx;dk
pnf;&H;k &ygw,f? usaemfwdk@(3)aqmifu tusO;f om; (100)ausmf pm&if; +yD;oGm;wJ@twGuf trSw(f 4)
aqmiftwGuf ausm0f ÀeJ@ trSw(f 5)tdyaf qmiftwGuf nDaxG;cdik (f &uD;Q )wdk@udk pm&if;aumuf,zl dk@ rD;pdr;f jy
vdu k yf gw,f?
(3)aqmifu Edik if aH &;tusO;f om; pm&if;[m rwfo;D &Ju h n l rD a_ =umifh pdwcf sv+Hk cHK&wJh txl;
qufo, G af &; vrf;a=umif;wqifh &efuek +f rdK@&Sd Edik if jH cm;oH&;Hk wpfcu k dk acsmarmpGm a&muf&o Sd mG ;ygw,f?
'kw, d taeeJ@(4)aqmifeJ@(5)aqmifpm&if;udk aumuf,w l t Jh cgrmS wduswpJh m&if;udk r&ao;wm&,f/
vH+k cHKa&;awG usyw f nf;aewm&,fa=umifh tcsed t f enf;i,f apmifah e&ygw,f? tJ't D csed rf mS
uHq;dk csiv f dk@vm;rod? (3)aqmiftcef;(2)u pd;k vGi(f tuo)eJ@ udOk m%f0if;wdk@udk axmifr;_ &H;k cef;em;rSm
rScD pdk m;aomufaewJh 5(n)ta&jcHKawGu twdk@taxmif vkyv f u dk wf ma=umifh axmifwiG ;f 5
(n)pm&if;aumufcrH e_ J@ olwdk@udk rde;f a*s;vfrmS ppfaq;ygw,f?
pd;k vGiw f dk@qu D pm&Gupf mwrf; wpfcrk rS &wJt h jyif / pGcJ surf cdik v f w Hk =Jh um;u olwdk@udk oD;oef@
tusO;f axmifudk ydk@vudk yf gw,f? usaemfwdk@wawGvnf; bk&m;w+yD; qkawmif;ae&ayr,fh
axmiftm%mydik af wGu r&dyrf w d m&,f/ pd;k vGif wm0efausyeG w f m&,fa=umfifh 'Dupd u P +yD;oGm;cJyh gw,f?
r=umcifrmS yJ tukov dk af wG twH;k vdu k f twpfvu dk f 0ifvmygawmhw,f? pd;k vGiw f dk@upd +P yD;oGm;ayr,fh
(4)aqmifu tajccHausmif;om;wpf,muf jzpfwrJh ESaJ v;u axmifajryHu k dk aoaocsmcsma&;qG+J yD;
tjyifux dk w k zf dk@ }udK;pm;aewJh tcsed rf mS yJ axmifwiG ;f wvmpDwt Jh cgrmS rdomG ;ygawmhw,f?
axmifajryHu k jdk rifawmh axmiftm%mydik af wG rsuv f ;Hk jyL;oGm;ygw,f? axmifajryH[ k m
pau;udu k +f yD; aoaooyfoyf a&;qGx J m;um tao;pdwf azmfjyxm;wma=umifh a=umufvef@omG ;ygw,f?
csucf si;f axmifwiG ;f &SmazGa&;awG qufwu dk 0f ifygawmhw,f? axmifajryHck ;dk xkww f Jh rESaJ v;udak wmh
a'guef J@jypf'%fwyf+yD; oD;oef@wu dk uf ydk dk@vudk +f yD; 5(n)awG&Jh v_y&f mS ;r_reS o f r#udk rsuv f ;Hk a'guaf xmuf
=unfah eygawmhw,f? usaemfwdk@vnf; axmifwiG ;f tajctae at;csr;f atmif apmif=h unfah e&if;
&moDaumif;vm+yD; tenf;i,f om,mvmcsed rf mS awmh (4)aqmifu ausm0f ÀxHudk pm&if;oGi;f ,lzdk@
rwfo;D udk v$wv f u dk yf gw,f? ausm0f Àuvnf; axmifajryHu k pd aP =umifh taqmifwiG ;f pm&Gu/f
abmvfyif=uyfwnf; aevdk@ pm&if;jyKpkvdk@r+yD;ao;wma=umifh c%aezdk@ ajymygw,f? 'ga=umifh (5)aqmifu
nDaxG;cdik x f H ta=umif;=um;awmh tacsmowfaevdk@ (1)&ufapmifyh gvdk@ apmifah epOf rwfo;D u azmufjyef
vmygawmhw,f?
jzpfyu Hk rwfo;D [m axmif0ifpmtcef;rSm q&morm;wpfqv l dk pm;csiw f idk ;f pm;/ aomufcsiw f idk ;f
aomuf+yD; atmufajcvGwv f mygw,f? aemuf rl;,pfaq;oH;k ygao;w,f? axmif0ifpmrSm wm0efuspOf
rwfo;D aq;oH;k wmudk axmifr;_ }uD;vSjrifah wG@omG ;+yD; taqmifjyify rxGu&f qd+k yD; a'gucf wfjypf'%f
ay;vdu k yf gw,f?
tJ'rD mS rwfo;D u Zmwd&yk jf yvmygw,f?
ol@&aJh jcaxmufu a'guef J@jypf'%fvw G zf dk@ vGwaf jrmuf&mvrf;twGuf usaemfwdk@zufudk jrm;OD;
csed v f mygawmhw,f? usaemfwdk@uvnf; rwfo;D tajctae rlrrSew f ma=umifh udp/P 0dpaP wGtm;vH;k
azsmufzsuzf dk@ owday;vdu k cf sed rf mS awmh (5)aqmifyJ tcsed rf v SD u dk +f yD;(4)aqmifu ausm0f À&Jh Edik if aH &;orm;
pm&Gupf mwrf;[m rwfo;D &Jv h ufxJ a&muf&aSd eESi+fh yD; jzpfygawmhw,f?
1991 ckEpS /f Ed0k ifbmv 'kw, d tywfxrJ mS jy\emu pwifygawmhw,f?
rwfo;D u ol@&aJh 'gucf wfjypf'%f vGwv f v dk wG jf im; rde;f a*s;&H;k rSm usaemfwdk@upd w P idk w f ef;+yD;
ausm0f Àu usaemfu h adk y;vdu k w f Jh pm&if;pm&Guu f dk oufaotjzpfeJ@ &H;k wifvu dk yf gw,f? xifxm;wJt h wdik ;f
usaemfeh mrnfeJ@ axmifusy'k rf udk &Gw+f yD; rde;f a*s;vfwm0efus wyfom; 0if;jrifu h vmac:ygw,f?
rde;f a*s;vfa&mufawmh &H;k cef;xJrmS xdik cf idk ;f +yD; axmifr;_ }uD;vSjrifu h par;ygw,f?
“rif;wdk@ axmifxrJ mS aumif;aumif;rGerf eG f raebl;? [dw k idk /f 'Dwidk ef J@ Z,m;vm¶_yaf ew,f?
rif;bmawGvyk af evJ igu h adk jymprf;”
usaemfu bmrSrvkyyf gb;l ? axmifucdik ;f wJh awmif,mudk vkyaf eygw,f? usaemfaxmifxrJ mS
aumif;aumif;rGerf eG af ewm tusO;f om;wdik ;f odygw,f vdk@jyefajymvdu k yf gw,f?
“rif;uom axmifxrJ mS aumif;aumif;rGerf eG f aexdik af ew,fav;/ bmav;eJ@? axmifxrJ mS
rif;bmawGvyk af ew,fqw dk m 'dk@ov d dk@ rif;udk apmif=h unfah ewm =um+yD? 'grif;odvm;”
“rodygb;l ”
“rif;pm&Gupf mwrf;awGp/k [dt k aqmif 'Dtaqmifu 5(n)pm&if;awGawmif;/ axmiftjyifxw k +f yD;
ra&mufoif/h ra&mufxu dk w f aJh e&mawGuydk dk@zdk@ }udK;pm;aew,fq&dk if rif;bmjiif;rvJ”
“usaemfaxmifr;_ }uD; ajymwmawG bmrSem;rvnfb;l ”
“rif;udk &Si;f &Si;f yJajymr,f? rif;rwfo;D udk tultnDawmif;+yD; 5(n)taqmifu pm&if;awGjyKpk+yD;
axmiftjyifxw k zf dk@eJ@ owif;pm zwf¶Œ_ cGi&fh atmif pnf;&H;k cJw h ,fq”dk
“'gv;Hk 0r[kwyf gb;l ? wrifvyk }f uH+yD; usaemfu h dk remvdw k Jh acsmufweG ;f csiw f o Jh al wGu jyKvkyw f myg”
“bmwrifvyk }f uHrmS vJ? rif;ud, k w
f idk f rwfo;D udk tJ't D ultnDawG rawmif;cJb h ;l vm;”
“rawmif;cJzh ;l ygb;l ”
“'gqdk ausm0f Àu rif;qDuydk dk@vu dk w f Jh 5(n)pm&if;pm&Gu/f a[m'DrmS (pm&Guw f pfcuk dk usaemfu h dk
jyygw,f? tJ'pD m&Guu f ausm0f ÀusaemhqD rwfo;D uwqifyh dk@vu dk wf pJh m&Guyf g) rif;u axmiftjyif
xkwzf @dk awmif;vdk@ ausm0f Àua&;+yD; rwfo;D uaewqifh ydk@cidk ;f wmqd&k ifaum rif;bm jiif;OD;rvJ”
“usaemf 'Dupd aP wG vH;k 0rodb;l ? tckaxmifr;_ }uD; ajymrS tH=h ordygw,f? ausm0f ÀeJ@ usaemf
tquftoG,rf &Syd gb;l ”
“ausm0f ÀeJ@ rif;eJ@tr_wv GJ m;”
“r[kwyf gb;l ”
“rif;a&SŒrSm oufaocHypPn;f awGeJ@ wuG rdaewm rif;bmjiif;rSmvJ”
“usaemfv h ufxrJ mS rdwmr[kwyf gb;l ? 'Dupd u P dk usaemfv;Hk 0rodygb;l ? usaemfu h dk remvdw k oJh l
wpfO;D OD;u vky}f uHZmwfcif;+yD; ajymwmjzpfygw,f”
“aumif;+yD? rwfo;D udo k mG ;ac:prf;? (rde;f a*s;vf0efxrf; wpfO;D udk (3)aqmifrmS a'gucf wfjypf'%feJ@
aeaewJh rwfo;D udo k mG ;ac:cdik ;f ygw,f? +yD;awmh usaemfzh ufvn S +fh yD;) axmifxrJ mS aumif;aumif;rGerf eG f
raecsib f ;l ? [kwv f m;”
c%t=umrSm a'guw f yfxm;wJh rwfo;D rde;f a*s;vf&;Hk cef;a&SΠa&mufvmygw,f? axmifr;_ }uD;
vSjrifu h
“rwfo;D ? aevif;u rif;udb k majymovJ”
rwfo f ;D u rsuEf mS xm;rmrmeJ@ usaemhudk 5(n)pm&if; axmiftjyif xkwaf y;zdk@eJ@ owif;pm
zwf¶Œ_ cGi&fh &ef owif;pm awmif;ygw,fvdk@ ajymvdu k yf gw,f? axmifr;_ vSjrifu h “at; . . . rif;jyefvdk@&+yD”
qd+k yD;rwfo;D udk “taqmifjyefydk@vu dk ”f vdk@ cdik ;f vdu
k yf gw,f? +yD;awmh usaemfzh ufvn S +fh yD;
“uJJ . . . rif;bmjiif;rSmvJ”
“rif;rSm pm&if;pm&Guaf wG&&Sd if xkwaf y;? tom;temrcHeJ@? rwfo;D uvnf;xGuf qd+k yD;+yD?
a[m'DrmS vnf; ausm0f Àuay;vdu k w f Jh 5(n)pm&if;”
“'Dupd u P dk usaemfv;Hk 0rodygb;l ? rwfo;D ajymoGm;wJph um;u b,fvrdk rS jzpfEidk yf gb;l ? jypf'%feJ@
tusO;f om;wpfa,muf&Jh xGuq f cdk suuf &mcdik Ef e_ ;f jynfrh eS u
f ef Edik yf grh vm;qdw k m axmifr;_ }uD;
pOf;pm;=unfyh g? tck rwfo;D [m axmifxrJ mS pnf;urf;azmufvdk@ ol@uadk 'gucf wf jypf'%fay;xm;wmudk
olvw G &f mvGwaf =umif;&SmwJh taeeJ@ usaemft h ay: tuGuq f if+yD; 5(n)pm&if;ygwpJh m&Guef J@ &H;k rSm
vmwdik w f ef;wm rjzpfEidk b f ;l vm;cifAsm? tckavmavmq,frmS rwfo;D [m jypf'%fjzpfaewJh tusO;f om;
jzpfae+yD; usaemfu omreftusO;f om; jzpfaeygw,f? b,fpum; rSeEf idk w f ,fqw dk m axmifr;_ }uD; pOf;pm;
=unfyh g”
“rif;vH;k 0 rodb;l vm;”
“rodygb;l ”
“nDaxG;cdik u f adk um rif;odvm;”
“odygw,f”
“b,fvydk wfoufovJ”
“usaemfw h dk@ tr_waGJ wGyg”
“tquftoG,&f v Sd m;”
“usaemfeJ@ axmifusuwnf;u uGo J mG ;wm tquftoG,f r&Sad wmhygb;l ”
“at;/ aumif;+yD? vdt k yfvdk@ xyfppfaq;p&m&S&d if ac:vdu k rf ,f”
“a[h? ol@urdk ed ;f a*s;vfu zd0k idk ;f xJrmS xnfx h m;vdu k ”f vdk@ajym+yD; zd0k idk ;f xJrmS usaemfu h dk
wpfa,mufwnf; xm;vdu k yf gw,f? rde;f a*s;vfu usaemfeJ@ odwb Jh p aZmfviG u f adk c:+yD; rwfo;D cseG vf u dk vf dk@
usaemfjy\em wufae+yDvdk@ owif;ydk@ vdu k yf gw,f?
pdwx f uJ vnf; bmyJjzpfjzpf usaemfv h ufxrJ mS rrdwt Jh wGuf jiif;&rSmyJjzpfw,fvdk@ qH;k jzwfygw,f?
aemufq;Hk ausm0f ÀeJ@ usaemfu h dk rsuEf mS csi;f qdik f qHak y;vnf; jiif;&rSmyJvdk@ awG;+yD; taqmifuae
ppfacG;vm;/ wdu k v f m;/ oD;oef@vm;/ wpfcck ak wmhajymif;cH&zdk@ apmifah evdu k yf gw,f?
aemufawmh(4)aqmifu ausm0f Àudak c:ppfygw,f? ausm0f ÀuvJ axmifr;_ }uD;vufxu J
pm&Gu[ f m olrwfo;D udak y;wJh pm&Gurf [kwaf =umif;/ pm&Guaf y:u vufa&;[mvnf;
ol@vufa&;r[kwaf =umif;/ rwfo;D acsmufcswmjzpfa=umif;/ usaemfeJ@vnf; tquftoG,rf &Sad =umif;
xGuq f o dk mG ;ygw,f? aemufxyfwpfcg(5)aqmifu nDaxG;cdik u f dk zd0k idk ;f xJrmS ppfaq;r_+yD;wJt h csed x f d
xm;ygw,f?
usaemftaqmifudk jyefa&mufawmh taqmifu 5(n)awGeJ@ &mZ0wftusO;f om;awG tm;vH;k
usaemf taqmifjyefa&mufvmwmudk tH=h oae=uygw,f? rwfo;D cseG v f u dk w
f uJh pd P owif;jyef@aeygw,f?
taqmifrmS rwfo;D eJ@jyefawG@awm@ axmifr;_ }uD;a&SŒrSmajymwJh rsuEf mS rsKd ;r[kwaf wmhyJ rsuEf mS csKd
vmaoG;ygw,f? usaemfuvnf; 'Dtr_upd P tjcm;taqmifuppfaewm r+yD;jywfao;vdk@
tjypf'%fray;ao;wmvdk@ pdwx f rJ mS xifryd gw,f? 'grrS [kwf tjcm;tpDtpOfawG&v Sd dk@vm;/
naeaxmifyw d rf S ppfacG;/ 'grrS [kwf oD;oef@ wpfcck u k ykd dk@ rvm;qd+k yD; awG;um taqmifu &JabmfawGudk
E_wq f uf+yD; usaemft h yd , f mvdyu f dk jyifqifapmifq h idk ;f aevdu k yf gw,f?
axmifwcH g;ydww f tJh csed xf d usaemfu h v dk mac:wmrawG@&vdk@ usaemfeJ@ usaemf&h aJ bmfawG
xGuq f cdk suu f yJ aumif;vdk@vm;/ oufaocHpm&Guu f usaemfwdk@ vuf0,fr&Sv d dk@vm;/ owif;ay;
w&m;pGw J o Jh ulk jypf'%fjzpftusO;f om;jzpfaevdk@vm;eJ@ vm;aygi;f rsm;pGmawG;rdygw,f? 'gr[kwv f J
usaemfwdk@udk ta&;,l&if 0efxrf;awGyg yg0ifyufoufaewmrdk@ axmufvrS ;f a&;0ifppfrmS udk
a=umufvdk@yv J m;? bmyJjzpfjzpf usaemfwdk@a&SŒrSmpd;k vGiw
f dk@/ Om%f0if;wdk@udk 5(n)pm&if; axmiftjyifxw k zf dk@
}uHpnfre_ J@ oD;oef@axmi af jymif;a&GŒcHxm;&wJh om"uu ylyal EG;aEG;av;&Sad eygw,f?
usaemfwdk@u olwdk@xufom+yD; oufaocHypPn;f awmif;rdaewmyg? usaemfwdk@udk bma=umifh
ta&;r,lwmvJqw dk Jh tajzu aemufrS odvm&ygw,f? usaemfwdk@ tm;vH;k udk 1991 ckEpS Ef 0dk ifbmv
(24)&ufae@rmS axmifajymif;a&GŒvdu k yf gw,f? axmifajymif;tpDtpOf&v Sd dk@ ta&;r,lcw
Jh m jzpfygw,f?
'grrS [kw&f if aemufru_ yfrvm;/ a'guef J@ wdu k vf m; wpfcck yk gy?J

tcef;(10)
(u)
axmifajymif;+yD
tif;pdeaf xmifxu J dk 1991 ckEpS f bdu k av;wdu k yf t GJ +yD; axmifusvmolawGa=umifh tif;pdeaf xmif
twGi;f Edik if aH &;r_awG tqrwef rsm;jym;vm+yD; taqmifwpfaqmifudk tusO;f om;(100)ausmaf vmuf
&Sv
d mygw,f?
'DvD dk Edik if aH &;r_awG rsm;vmwma=umifh axmifajymif;a&GΠr,fqw dk o Jh wif;awG ay:xGuaf ecJh
wmvnf; =umvS+yDjzpfygw,f? b,fae@ajymif;&r,f/ b,fawmha&GŒ&r,f/ b,faxmifudk ajymif;r,f pwm
awGudk b,forl S twdtus rodEidk yf gb;l ? 'geJ@usaemfwdk@vnf; 'Dupd u P dk rodvu dk zf momae vdu k yf gw,f?
'gayr,fh usaemfwdk@tm;vH;k txifrw S w f tJh csed f / tm;vH;k owdrxm;rd=uwJh 1991ckEpS f Ed0k ifbmv
(24)&ufreuftapm}uD;rSm axmifajymif;a&GŒzdk@ jzpfvmygw,f?
reuftapm}uD; taqmifawGudk 0efxrf;awGa&mufvm+yD; pm&if;rSm emrnfygwo Jh al wGudk ud, k fh
ypPn;f awG,+l yD; tjyifudk xGucf idk ;f ygw,f? usaemfw@dk (3)aqmiftjyif (4)aqmif/ (5)aqmifeJ@wu dk cf ef;/
oD;oef@aqmifawGu 5(n)Edik if aH &;orm;rsm; ta,muf(20)pDeJ@ pkpak ygi;f 5(n) wpf&mausmu f dk ac:xkwf
oGm;ygw,f?
usaemfwdk@ ta,muf(100)ausmu f dk tjyifux dk w k +f yD; rde;f a*s;vfvrf;r}uD; twdik ;f ac:oGm;ygw,f?
rde;f a*s;vfvrf;r}uD;udk a&mufawmh usaemfwdk@tm;vH;k &Jh qHyifawGudk av;uGu=f um; !Syyf pfygw,f?
qHyif!yS w f ,fvdk@ ajym&ayr,fh wu,fwrf;=uawmh qHyifukd yHyk suq f if;ysujf zpfatmif pufuyfaus; xd;k cs
wmyJjzpfygw,f? qHyif!yS +f yD;wmeJ@ csucf si;f ajcusi;f &du k yf gw,f? +yD;awmh axmifA;l 0rSm wef;pDcidk ;f ygw,f?
wef;pDaecsed rf mS bJO(2)vH;k / iydenf;enf;ygwJh xrif;xkyaf wG wpfa,mufwpfxyk f a0ay;ygw,f?
aemuf tup uaewqifh &Jvufudk tyfvu dk yf gw,f? &J0efxrf;awGu usaemfwdk@5(n)awG
ta,muf(100)ausmu f dk tif;pdeAf ;l 0udak c:oGm;+yD; axmifA;l 0rSm tqifoif&h aSd ewJh wDt;D (11)um;ESppf ;D qDudk
ac:oGm;ygw,f? tJ'u D m;ay:udk usaemfwdk@ tm;vH;k udk wifaqmif+yD; um;u tif;pdeb f wl mudk
OD;wnfarmif;ESio f mG ;ygw,f? usaemfwdk@awGaxmifjyifudk a&mufwmeJ@ rjrif&wm =um+yDjzpfwJh jyify urBm&Jh
edp"P 0l v_y&f mS ;r_awGudk wtHw h =o}uD; ai;pdu k =f unfah erdw,f?
'gayr,fh usaemfah jcaxmufu oHajcusi;f udk jyefiHk@=unfv h udk af wmh &ifxrJ mS qwfueJ
emusio f mG ;ygw,f? jyifyu yH&k yd af wGudk tirf;r& ai;=unfah erdygw,f? axmifxrJ mS ae@pOf ¶_¶u _d af e&wJh
aveJh axmif&jJh yifyuavu twlwjl zpf&ufom;eJ@ tjyifuavuyd+k yD; vwfqwfoef@&iS ;f w,fvdk@
xifryd gw,f?
aocsmwmuawmh 'g[m axmifuvGwaf o;wm r[kwyf gb;l ?
usaemfwdk@awG tif;pdeaf xmifu ajymif;a&GŒcJ&h wJh Edik if aH &;tusO;f om;awG&Jh pm&if;udk azmfjy
vdyk gw,f?
1991 ckEpS f Ed0k ifbmv (23)&ufae@wiG f &efuek t
f if;pdef A[dk pHjy tusO;f axmifrmS o&uftusO;f axmifodk@
ajymif;a&GΠcH&onfh pm&if;
trnf axmifusEpS f
(1)r*~iqf &mawmf(OD;a&$omat;) ( & )ESpf r*~iaf usmif;wdu
k /f ouFe;f useG ;f +rdK@e,f

(2)OD;yÀ0Ho (OD;jynfausm)f ( & )ESpf owdyXmefausmif;wdu


k /f wmarG+rdK@e,f

(3)OD;tmpm& (axmifwiG ;f Yysv


H eG af wmfr)l ( & )ESpf o&ufawmem&Dpifausmif;wdu
k /f vrf;rawmf+rdK@e,f

(4)OD;tdEu
dN ( 5 )ESpf qm;vif;ausmif;wdu
k /f ykZeG af wmif+rdK@e,f

(5)OD;ynm'Dy ( 5 )ESpf odraf wmf}uD;ausmif;wdu


k /f yef;yJwef;+rdK@e,f

(6)OD;eaENmbmo (OD;Edik x
f eG ;f a&$) ( 5 )ESpf rGeaf usmif;wdu
k /f A[ef;+rdK@e,f

(7)ud&k if ausmw
f ifh ( & )ESpf ara';eDausmif;wdu
k /f ausmufuek ;f / &efuif;+rdK@e,f

(8)ud&k if xl;at; ( 4 )ESpf ok0Àomrausmif;wdu


k /f prf;acsmif;+rdK@e,f

(9)OD;rJarmif ( 7 )ESpf
(10)OD;cifarmif}uD; ( 7 ) ESpf pvif;+rdK@/ rauG;wdik ;f

(11)ud+k idr;f csr;f (pma&;q&m nDyak v;) ( 10 )ESpf vlxw


k u
dk /f rEWav;+rdK@

(12)ud&k (J c)udo
k ed ;f atmif ( 10 ) ESp,
f if;rmaw;oHoiG ;f / ausmufww
H m;+rdK@e,f

(13)udak Zmfrif;(c)AHw
k dk (5) ESpt
f xufwef;ausmif;om;/ tkwzf /dk yJc;l wdik ;f

(14)ud+k zdK;a00if; (5)ESpw


f wd,ESp(f &lyaA')&efuek w
f uUov
dk ef wWvif;+rdK@/ yJc;l wdik ;f

(15)udEk idk v
f iG cf sKd (10) ESpf acsmif;acgi;f &Gm/ ayguaf cgi;f +rdK@/ yJc;l wdik ;f
(16)udak pmvGif ( 5 )ESpf a&SŒae/ zqyv (A[d/k rlvtzGJ@csKyf)&efuek f

(17)udak usmrf if;Edik (f c)udek D ( 7 )ESpaf emufq;Hk ESp/f pufrw


_ uUov
dk (f +rdK@jy)/ a&eHacsmif;+rdK@/

(18)a'guw
f m cifxeG ;f ( 3 )ESpx
f eG ;f aq;cef;/ "rRm&Hak usmif;vrf;/ 6rdik cf /GJ vSidk +f rdK@e,f

(19)udjk rifOh ;D ( 5 )ESpf aygi+f rdK@/ rGejf ynfe,f

(20)udt
k u
dk u
f dk (axmifwiG ;f aoqH;k ) ( 8 )ESpv
f yk o
f m;aumvdy/f wwd,ESp(f jrefrmpm)/ &efuek +f rdK@
(21)udak usmrf if;Edik f ( 4 )ESpf tajccHynmausmif;om;or*~(&efuek w
f idk ;f )/ Adv
k w
f axmif+rdK@e,f?

(22)udck spu
f u
dk dk (c) udak tmif'if ( 4 )ESpaf emufq;Hk ESp/f pufrw
_ uUov
dk f (pufr)_ / awmifOuUvmy+rdK@e,f?

(23)OD;aZmfrsKd ;0if; ( 7 )ESpf A[dw


k &m;&H;k a&SŒae/ &efuek +f rdK@

(24)OD;atmifjrif0h if; ( 7 )ESpf Xmer_;/ trSw(f 1)pufr0_ ef}uD;Xme/ vrf;eDav;/ &efuek +f rdK@

(25)udak X;atmif ( 3 )ESpf wwd,ESpf (jrefrmpm)/ &efuek w


f uUov
dk /f vSn;f wef;/ urm&Gw+f rdK@e,f

(26)udak X;atmif ( 6 )ESpf yxrESp(f '\eduaA')/ ta0;oifwuUov


dk /f urm&Gw+f rdK@e,f

(27)udv
k aS X; ( 4 )ESpaf emufq;Hk ESpf ("gwak A')/ &efuek w
f uUov
dk /f r*Fvmawmif!eG f@+rdK@e,f

(28)udck spn
f n
D (D c) udak &$bek ;f vl ( 5 )ESpf 'kw,
d ESp(f t*Fvyd pf m)/ &efuek w
f uUov
dk f

(29) udpk ed v
f i_d f (c)udjk ynfh ( 3 )ESpf urm&Gw+f rdK@e,f?

(30)udak usmpf ;dk (ykÀm;) ( 3 )ESpf wwd,ESpf (a&eH)/ pufrw


_ uUov
dk f

(31)udpk nfox
l w
G f ( 3 )ESpf 'kw,
d ESp/f pufrw
_ uUov
dk /f r*Fvmawmif!eG f@+rdK@e,f

(32) udx
k eG ;f xGe;f ( 3 )ESpf aemufq;Hk ESpf (ocsmF )/ &efuek w
f uUov
dk ?f a'gy+Hk rdK@e,f

(33)udak xG;armf ( 3 )ESpf aemufq;Hk ESp(f jrefrmpm)/ &efuek w


f uUov
dk f

(34)udn
k aD xG;cdik (f c) ud&k uQ;D ( 4 )ESpf aemufq;Hk ESpf ("gwak A')/ &efuek w
f uUov
dk /f prf;acsmif;+rdK@e,f

(35)udw
k w
d Ef idk f ( 3 )ESpf xm;0,f+rdK@/ weoFm&Dwikd ;f

(36) udw
k ;dk wd;k xGe;f ( 5 )ESpf wwd,ESp(f ¶_yaA')/ ykord 'f *D &Daumvdy/f ajrmif;jr+rdK@/

(37)ud&k v
J iG pf ;dk (c)ud&k J ( 5 )ESpf tvkyo
f rm;or*~/ v_id o
f m,m+rdK@e,f/ &efuek f

(38)udv
k aS 0 ( 3 )ESpf usL&Siq
f &m/ urm&Gw+f rdK@e,f

(39)udak rmifarmifjrifh ( 5 )ESpf 'kw,


d ESpf (ocsmF )/ &efuek w
f uUov
dk /f awmifOuUvmy+rdK@e,f

(40)ud0k if;Edik Of ;D ( 3 )ESpf aemufq;Hk ESp/f &efuek pf ufrw


_ uUov
dk f
(41)udak rmifarmifoef; ( 5 )ESpf jrefrmhp;D yGm;a&;b%f (ykZeG af wmifb%fc)GJ

(42)udv
k rS sKd ;aemif(c) rSe}f uD; ( 5 )ESpf yxrESp(f Oya')/ &efuek w
f uUov
dk /f ausmufyef;awmif;+rdK@/

(43)udak tmifyidk f ( 4 )ESpf =u,fprd ;f vli,ftzGJ@/ ykZeG af wmif+rdK@e,f/ &efuek w


f idk ;f

(44) udak usm0f À ( 3 )ESpf yxrESp/f pufrw


_ uUov
dk /f 'gy+Hk rdK@e,f/ &efuek w
f idk ;f

(45)udak usm0f À ( 3 )ESpf txufwef;ausmif;om;/ yJc;l +rdK@/ yJc;l wdik ;f

(46)udak usmaf usmo


f ed ;f ( 4 )ESpf 'kw,
d ESp/f *k%x
f ;l wef;(ocsmF )/&efuek w
f uUov
dk /f Adv
k w
f axmif+rdK@e,f

(47)udv
k 0S if; ( 20 )ESpf bdu
k av;+rdK@/ {&m0wDwidk ;f

(48) udo
k m;!Gef@O;D ( 5 )ESpf yxrESp/f aq;wuUov
dk (f 1)/ &efuek /f ausmufww
H m;+rdK@e,f

(49)udak evif;(pma&;ol) ( 5 )ESpf tajccHynmausmif;om;rsm; or*~ (&efuek w


f idk ;f )/ ykZeG af wmif+rdK@e,f/

(50) ud&k aJ rmfx;l ( 4 )ESpt f ajccJynm ausmif;om;rsm;or*~( &efuek w f idk ;f )/ vrf;opf&yd o


f m/
vrf;rawmf+rdK@e,f
(51) ud&k aJ usmpf mG ( 3 )ESpf
tajccHynm ausmif;om;rsm;or*~ (&efuek w f idk ;f )/ Adv
k w
f axmif+rdK@e,f
(52) udjk rifph ;dk (c)udak *smef D ( 17 )ESpf
trsKd ;om;'Dru dk a&pD tzGJ@csKyf(A[d)k / vli,f/ vrf;opf&yd o f m/ vrf;rawmf+rdK@e,f
(53)udjk rifq h ef; ( 5 )ESpf
ajrmufOuUvmy+rdK@e,f/ &efuek w f idk ;f
(54)ud0k if;a&$ ( 3 )ESpf
enf;jy(t*Fvyd pf m)/ vkyo f m;aumvdy/f wmarG+rdK@e,f
(55) udo k mjrwfausmf ( 4 )ESpf
aemufq;Hk ESp/f tydik ;f (u)/ aq;wuUov dk (f 1)
(56) udak t;vGif ( 15 )ESpf
wwd,ESp(f ocsmF )/ ta0;oifwuUov dk /f arSmb f +D rdK@e,f
(57) udak Zmf0if;xGËf ( 20 )ESpf
txufwef;ausmif;om;/ omauw+rdK@
(58)udak Zmf0if;xGe;f ( 3 )ESpf
txufwef;ausmif;om;/ 'v+rdK@e,f
(59) udo k ed ;f xGe;f OD; ( 5 )ESpf
tajccHynmausmif;om;rsm; or*~/ awmifOuUvmy+rdK@e,f
(60) OD;aomif;xGe;f ( 7 )ESpf
yJc;l +rdK@
(61)udrk sKd ;jrifh ( 5 )ESpf
aemufq;Hk ESpf (ocsmF )/ &efuek w f uUov dk /f omauw+rdK@e,f
(62) udak tmifausmrf ;dk (c)udb k adk wmuf ( 3 )ESpf
vl@abmifopf 'Dru dk &ufwpfygw/D anmifav;yif+rdK@e,f/ yJc;l wdik ;f
(63) udpk ;dk Edik f ( 3 )ESpf
wwd,ESpf (ordik ;f )/ ykord 'f *D &Daumvdyf
(64)udpk ;dk Edik f ( 5 )ESpf
yef;yJwef;+rdK@e,f/ &efuek +f rdK@
(65)udEk idk 0f if; ( 3 )ESpf
tajccHynmausmif;om;rsm;or*~/ awmifOuUvmy+rdK@e,f
(66) udak ZmfaZmfvi_d f ( 3 )ESpf
vl@abmifopf 'Dru dk &ufwpfygw/D omauw+rdK@e,f
(67) udrk sKd ;wifah tmif ( 3 )ESpf
aemufq;Hk ESp/f pD;yGm;a&;wuUov dk f
(68) udak usmaf xG; ( 3 )ESpf
ta0;ajy;Xme/ qufo, G af &;/ pmwdu k Ef iS afh =u;eef;0ef}uD;Xme/ r*Fvmawmif!eG f@+rdK@e,f
(69) udpk nfo0l if; ( 5 )ESpf
omauw+rdK@e,f
(70) udpk ;dk jrif(h c) aygirf ek f@ ( 11 )ESpf
'v+rdK@e,f/ &efuek +f rdK@
(71) udv k iG Of ;D ( 7 )ESpf
c&rf;+rdK@e,f/ &efuek +f rdK@
(72) ud=k unf0if; ( 7 )ESpf
c&rf;+rdK@e,f/ &efuek +f rdK@
( 73 ) udck ifaZmf ( 6 )ESpf
a0bm*D/ ajrmufOuUvmy +rdK@e,f/ &efuek +f rdK@
( 74 ) udek w D w G af usmf ( 9 )ESpf
txufwef;ausmif;om;/ awmifOuUvmy+rdK@e,f
( 75 ) udo k *d aô tmif ( 11 )ESpf
txufwef;ausmif;om;
( 76 ) udu k jH rifh ( 6 )ESpf
tvH+k rdK@e,f/
( 77 ) udrk sKd ;atmif=unf ( c ) rsKd ;rsKd ; ( 7 )ESpf
( 78 ) udx k eG ;f jrifah tmif ( 4 )ESpf
'kw,d ESp/f *k%x f ;l wef; ( yx0D )/ &efuek w f uUov dk /f ewfpifvrf;/ =unfjh rifwidk +f rdK@e,f
( 79 ) udek u D Odk ;D ( 4 )ESpf
txufwef;ausmif;om;/ wmarG+rdK@e,f
( 80 ) udck ifarmifxeG ;f ( c ) udu k |/d 5 ( C ) ( 5 )ESpf
'kw,d ESp/f &efuek w f uUov dk /f }udK@uek ;f / tif;pde+f rdK@e,f/ &efuek +f rdK@e,f/
( 81) udrk sKd ;atmif ( 3 )ESpf
'kw,d ESp/f ta0;oifwuUov dk f
( 82 ) udak rmifarmifat; ( 6 )ESpf
tvkyo f rm;or*~
( 83 ) udrk ;dk atmif ( 6 )ESpf
usL&Siqf &m/ prf;acsmif;+rdK@e,f/ &efuek +f rdK@
( 84 ) udak pmausm+f idr;f ( 5 )ESpf
tvH+k rdK@e,f/ &efuek +f rdK@
( 85 ) udak omif;aiG ( 3 )ESpf
txufwef;ausmif;om;/ r*Fvm'H+k rdK@e,f
( 86 ) udEk idk rf eG f ( 5 )ESpf
enf;jy/ '\eduaA'/ &efuek w f uUov dk /f rGejf ynfe,f
( 87 ) udb k b dk xdk eG ;f ( bdb k xdk eG ;f - &kyjf y ) ( 4 )ESpf
awmifOuUvmy+rdK@e,f
( 88 ) ud&k rJ eG f ( 3 )ESpf
txufwef;ausmif;om;/ urm&Gw+f rdK@e,f
( 89 ) udx k ed 0f if;atmif ( 4 )ESpf
ae0if;ESi;f qD pmtkyq f idk /f tif;pde+f rdK@e,f
( 90 ) udpk ;dk jrwf ( 13 )ESpf
tvH+k rdK@e,f/ &efuek w f idk ;f
( 91 ) OD;avmt,f ( Edik if aH wmfyek u f efr_ ) woufwu|e;f
u&iftrsKd ;om; tpnf;t&H;k ( autef,l )
( 92 ) OD;bifqif ( Edik if aH wmfyek u f efr_ ) woufwu|e;f
u&iftrsKd ;om;tpnf;t&H;k ( autef,l )
( 93) udx k ;l *G,f ( Edik if aH wmfyek u f efr_ ) woufwu|e;f
u&iftrsKd ;om;tpnf;t&H;k / (autef,l )
( 94 ) udak us;awm ( Edik if aH wmfyek u f efr_ ) woufwu|e;f
u&iftrsKd ;om;tpnf;t&H;k ( autef,l )
( 95 ) udck sKd av; ( Edik if aH wmfyek u f efr)_ woufwu|e;f
u&iftrsKd ;om;tpnf;t&H;k ( autef,l )
( 96 ) OD;z'dk oef;vS ( Adv k }f uD; ) ( Edik if aH wmfyek u f efr_ ) woufwu|e;f
u&iftrsKd ;om;tpnf;t&H;k ( autef,l )
( 97 ) OD;aomrwfpf ( Edik if aH wmfyek u f efr_ ) woufwu|e;f
u&iftrsKd ;om;tpnf;t&H;k ( autef,l )
( 98 ) OD;ref;!Gef@ ( Edik if aH wmf ykeu f efr_ ) woufwu|e;f
u&iftrsKd ;om;tpnf;t&H;k ( autef,l )
( 99 ) qmxl;apm ( Edik if aH wmfyek u f efr_ ) woufwu|e;f
u&iftrsKd ;om;tpnf;t&H;k ( autef,l )
( 100 ) udw k ifjrifh ( Edik if aH wmfyek u f efr_ ) woufwu|e;f
u&iftrsKd ;om;tpnf;t&H;k ( autef,l )

usaemftck azmfjycJwh Jh axmifajymif;Edik if aH &; tusO;f om;awGxrJ mS usaemftygt0if pkpak ygi;f (


100 )[m jy\emaygi;f ajrmufjrm;pGmeJ@ &ifqidk &f r,fh aemufxyftEW&m,f }uD;rm;vSwJh i&Jcef;wpfcq k u D dk
OD;wnfomG ;ae&rSe;f axmiftm%mydik af wGuvGv J dk@ b,forl S rodEidk af wmhyg?
( c ) o&ufaxmif toGm; vrf;c&D;rSm
usaemfwdk@ Edik if aH &;tusO;f om;awG[m &JuwifaqmifvmwJh um;ESppf ;D eJ@ tif;pdeb f w
l mudk
a&mufwt Jh cgrmS jynfzufuo dk mG ;rJh &xm;udk apmif&h ygw,f?
axmiftm%mydik af wGu usaemfwdk@Eidk if aH &; tusO;f om;awGudk axmifajymif;wm
b,forl rS odatmif wd;k wd;k wdww f wd f jyKvkyw f ma=umifh 'Dvadk xmifajymif;wJh udpu P dk jyifyu jynfoal wG
wenf;enf;eJ@ od&atmif vrf;ay:rSm oGm;vmae=uwJh aps;oGm;aps;vm/ &k;H oGm;&H;k vmawGudk “
usaemfwdk@awG Edik if aH &;tusO;f orm;awGyg ” vdk@ ajymygw,f?
“ usaemfwdk@udk 'Dtif;pdeaf xmifuae e,faxmifwpfcu k kd ajymif;xm;zdk@ a&GŒae=uygw,f ”
vdk@ajymjy=uayrJv h nf; u|eaf wmfwdk@ toHawGudk =um;vdk@vn S =fh unfo h mG ;wJh olawG&o Sd vd/k
r,Ho k uFm rsuv f ;Hk awGe=Jh unf=h uwJh olawGvnf;&Syd gw,f? usaemfwdk@awGudk &mZ0wfom;awGvdk
qHyifawGudk &kyyf suq f if;ysuf !Syx f m;wm/ pkwjf ywfaewJh usaemfwdk@u=dk unf+h yD; 'gawG[m
Edik if aH &;tusO;f orm;awGyg qdw k m ,H=k unfomG ;Edik zf dk@ cufcrJ ,fqw dk m odvu dk yf gw,f?
“ oem;=uygw,f? bmawGvt dk yfvJ ” vdk@ar;+yD;vma&muf vmay; ESpo f rd w fh Jh olawG&o Sd vd/k
“ [m/ 'D&yk af wGvm; Edik if aH &;orm;/ b,fuolc;dk / vlq;dk awGvrJ odygb;l ”
qdw k pJh um;vH;k awGudk cyf=urf;=urf;av; &ifqidk &f ygw,f? bmyJajymajym usaemfwdk@&Jh tay:,Hudk
=unf+h yD; tajctaeudk rodEidk w f o Jh al wGudk em;vnfygw,f? olwdk@ajymor# cGiv fh w $ &f rSmygy?J jynfzufuo dk mG ;
usaemfwdk@p;D &r,fh &xm;a&mufvmawmh usaemfwdk@tm;vH;k &xm;ay:udw k uf&ygw,f? usaemfwdk@p;D &r,fh
twGu J dk oD;oef@tjzpf ( 2 ) wGcJ x GJ m;+yD; &xm;&J@=urf;jyifay:rSmyJ 'Dtwdik ;f xdik &f ygw,f? &xm;&Jh
jywif;ayguef J@ usaemfwdk@ tcsKyfcef; oHZumawG=um;rSm vlomG ;vrf;av;wpfc&k +Sd yD; tJ'aD e&mrSm
tapmif&h u J apmifyh gw,f?
“ rif;wdk@tcef;xJrmS bmvkyv f yk &f w,f/ xGurf ajy;&if+yD;a&m xGuaf jy;zdk@awmh r}udK;pm;eJ@
'D&xm;vrf; wpfav#muf =unf;/ a&/ av yl;aygi;f ppfqifa&;awG&w Sd ,f ”
vdk@ tapmifu h ajymygw,f? 'Dawmhvnf; usaemfwdk@u vGwv f w G v f yfvyfeJh Edik if aH &;oDcsi;f awG/
ausmif;om;or*~ oDcsi;f awGudk atmfq=dk uygw,f? reuf ( 7 )em&DrmS tif;pdeb f w
l muae &xm;bD;
pvdryfh gawmhw,f?
&xm;[m jynfpmydk@&xm; jzpfwma=umifh blwmpOfwidk ;f rSm &yfygw,f? 'Dawmh usaemfwdk@awG
uvnf; blwmawGrmS &yfwidk ;f usaemfwdk@eJ@ odu|r;f olawG &Srd vm;vdk@ awG@E;dk / awG@E;dk eJ@ &Sm=uygw,f?
usaemfwdk@awGu ta,muf ( 100 ) awmif&w Sd mrdk@ todtu|r;f uawmh wpfO;D wpfav awG@Eidk rf ,fqw dk Jh
ar#mv f ifch su}f uD;}uD; xm;rdygw,f?
uHaumif;csiaf wmh wdu k }f uD;blwm ta&mufrmS o&ufaxmifuae Edik if aH &;tr_eJh axmifu
vGwv f m+yD; aps;vdu k af &mif;aewJh olawGeJ@ awG@ygw,f? olwdk@awG[m tif;pdeaf xmifrmS aecJ+h yD;
o&ufaxmifudk ajymif;a&$ŒcH&olawGjzpf+yD; tckaxmifuvGwu f m blwmrSm aps;vdu k af &mif; aewm
jzpfygw,f? olwdk@eJ@awG@awmh tultnD tenf;i,f&ygw,f? usaemfwdk@awG axmifjymif;a&$ŒcH&wJu h pd P
oufqidk &f mrdbawGudk owif;ydk@ay;zdk@ udv k nf; tultnDay;cJyh gw,f?
usaemfwdk@awGpm;zdk@ uGr;f ,mawGeJ@/ aq;aygv h yd af wGudk wGt J wGi;f vufvrS ;f rS&D m oGi;f ay;ygw,f?
usaemfwdk@&xm; wdu k }f uD;blwmuxGuaf wmh 0r;fenf;a=uuGaJ ewJh rsuEf mS eJh vufjyE_wq f uf&if; blwmrSm
usecf yJh gw,f? ( usaemfwdk@udk ulncD o Jh w
l pfa,mufu wdu k }f uD;u udo k ufO;D vdk@ xifygw,f? usaemfeh mrnf
odyrf rSwrf ad wmhyg? ) wdu k }f uD;upxGuv f muwnf;u blwmwdik ;f rSm &xm;u&yfayr,fh aemufxyf
todtu|r;f wpfa,mufrS xyfrawG@awmhyg? naeapmif;a&mufawmh &xm;[m aygi;f wnfem;
eD;vmygw,f? aygi;f wnfbw l mem; eD;vmavav/ &JabmfawGxu J vlawGcyfvy_ v f y_ f jzpfvmwma=umifh
pHpk rf;=unfah wmh usaemfwdk@ axmifajymif;tkypf x k rJ mS ewWvif;+rDK@u ausmif;om;acgi;f aqmifwpfO;D jzpfwJh
+zdK;a00if; ( &lyaA'/ wwd,ESpf ) ygvmvdk@jzpfygw,f? ol@udk udo k ufcidk f ( BCP )twGu J a'guw f m
armfZifwdk@eJ@ tr_w+GJ yD; axmifusvmwm jzpfygw,f?
tck &xm;u aygi;f wnf +yD;&if ewWvif;jzpfwJh ol@Zmwduadk &mufrmS rdk@ ewWvif;a&muf&if
ol@&J@todrw d af qG wpfO;D wpfav awG@vakd wG@jim;&SmazG=uzdk@ tm;vH;k u pdwt f m;xufoefae=uwm
jzpfygw,f?
ewWvif;blwmudk a&mufawmh uHtm;av#mpf mG bJ blwm&Hek m;rSm jcif;cwfaewJh +zdK;a00if;&JŒ
oli,fcsi;f awGudk awG@vdk@ atmf[pf tultnD awmif;vdu k yf gw,f? ta=umif;pHu k dk aoaocsmcsm
&Si;f jyvdu k wf ma=umifh ol@&ŒJ oli,fcsi;f u +zdK;a00if;tdru f dk rSv D rdk jSD im; ajy;+yD; ta=umif;=um; vdu k yf gw,f?
tm;vH;k u olwdk@trd u f tdro f m;awG blwmudk a&mufvmr,fh tcsed u f dk apmihaf r#maf ewJh tcsed rf mS yJ &xm;u
bD;pvdrafh e+yD; jzpfygw,f? tJ't D csed rf mS +zdK;a00if;&Jh tdru f vlawG tm;vJ;Hk eD;yg; blwm&Hu k dk ajy;v$m; a&muf&Sd
vmygw,f?
&xm;u ewWvif;uxGucf mG zdk@ t&Sed , f al ecsed rf mS yJ jynfzufu &xm;wpfpif; 0ifvmaewma=umifh
tvHcsKd ;xm;vdk@ usaemfwdk@&xm;[m ewWvif;blwmudk jyefqw k vf u
dk yf gw,f? jynf&xm;udk
vrf;ay;zdk@twGuf blwmrSm apmifzh dk@tcsed &f wma=umifh +zdK;a00if;wpfa,muf ol@tareJ@ ol@trd u f vlawG
tm;vH;k eDyg;eJ@ pum;ajymvdu k &f ygw,f? c%t=umrSm &xm;[m blwmu xGuzf dk@jyifqifaeygw,f?
&xm;bD;tvdrf@rmS ol@tar/ ol@ta':eJ@ oli,fcsi;f awGu id+k yD; E_wq f uf=uygw,f? +zdK;a00if;&Jh
tar[m &xm;bD;eJ@t+ydKik f p}uFew f pfav#muf ajy;vdu k +f yD; ol@om;udk E_wq f ufygw,f? &xm;wG&J Jh
wHcg;abmifudk qkwu f idk +f yD; om;udw k zGzG rSm=um;aeygw,f? ol@tar[m pdwrf xde;f Edik yf J &xm;wGu J rdk +SD yD;
ol@om;ku=dk unfu hk m idak ºuG;ygawmhw,f? &xm;[m t&Sed t f enf;i,f &vmae+yD; jzpfvdk@ +zdK;a00if;u
“tar. . . om;udpk w d cf syg/ tar'kuaQ &mufr,f/ aecJyh g/ rvdu k ef J@awmh tar&,f/ om;udpk w d cf syg”
vdk@ajymawmhrS ol@tar[m &xm;abmifudk vufuv$w+f yD; useaf ecJyh gw,f? usaemfwdk@tm;vH;k [m
usecf w Jh Jh ol@tarudpk u dk =f unf&h if; ud, k t
fh arawGudk toD;oD; jyef+yD; owd&rd oGm;=uvdk@ &xm;wG}J uD;
wpfcv k ;Hk wdwq f w d +f idro f uf oGm;ygw,f? usaemfwdk@tm;vH;k &Jh rdbawGvnf; 'Dvcdk pH m;=urSmudk awG;+yD;
acgi;f awG rodrom iH@k xm;=uygw,f?
tif;pdeb f wl mu pxGuv f muwnf;u wpfvrf;vH;k qlnv H mcJw h hJ usaemfwdk@ &xm;wG}J uD;[m
ewWvif;blwmtausmrf mS awmh pum;oHawG wdwq f w d o f mG ;=uwm jynfbw l ma&mufwJh txdygy?J
jynfbw l m a&mufawmh tawmfudk arSmifae+yD; jzpfygw,f? rD;vH;k rygwJh &xm;rdk@ tjyifu=dk unf&h wm
awmfawmfu'dk u k aQ &mufygw,f? jynfbw l mudk a&mufwt Jh cgrmS blwmxJrmS vlawGtrsm;}uD;
pnfum;aewmudk awG@vu dk &f ygw,f?
vlawGbmha=umifh 'Davmuf pnfum;ae&vJvdk@ pOf;pm;aewke;f rSm blwm&Jh tjyifzufuadk &mufawmh
bk&m;yGaJ ps;wef;eJ@ wd;k awmhrS (3)ESpw f pfcgusi;f ywJh jynfqaH wmf&iS b f &k m; vSnv fh nf ylaZmfcaH ewmudk
awG@&ygw,f? bk&m;yGaJ ps;a=umifh jynfbw l mrSm vlawGjynfu h syaf ewm jzpfygw,f? usaemfwdk@awGudk
jynfbw l m&Hu k ae jynfaxmifudk ac:oGm;wJt h cg tcsKyfum; tvHt k avmuf r&Sw d ma=umifh tcsKyfum;(2)
um;xJudk vl(100) ¹yGwo f yd =f uyf!yS af eatmif xnfw h ifygawmhw,f? usaemfwdk@awGu 'Davmufval wG
trsm;}uD;eJ@ tcsKyfum;rqef@wma=umifh tukev f ;Hk romay:oGm;Edik w f ma=umifh aemufxyf um;wpfp;D
ac:ay; / rac:ay;ygu rvdu k Ef idk b
f ;l vdk@ awmif;qdyk gw,f?
'geJ@ow l dk@u usaemfwdk@udk awmif;yef+yD; blwmeJ@axmif[m ra0;vSa=umif;/ tjrefq;Hk a&mufatmif
armif;ay;ygrh ,fvdk@ ajymjyygw,f? usaemfwdk@vnf; nzuf}uD; jzpfaewma=umifh taxGtxl;
odyrf ajymawmhyJ wpfa,muftay: wpfa,mufxyf+yD; jynfaxmifudk vdu k yf gvmcJ&h ygw,f?
ta&;tcif;wke;f u 'Dvydk u J m;xJrmS vlawG tpkvu dk t f +yHKvdu k f ydww f ifo,faqmifwma=umifh
“odrjf zLuke;f ” jzpfwu Jh pd vP dk touf&r_ 0vdk@ vlawG aoukew f mawGudk =um;zl;wma=umifh usaemfwdk@
tm;vH;k vnf; vef@jzef@aeygw,f? wpfcgrS rcHpm;zl;awmh 'Dtcgigwdk@ tvSnrfh sm;vm;qd+k yD;
pd;k &draf =umif=h updwaf wGeJ@ vdu k yf gvmcJ=h uygw,f? tcsKyfum;xJrmS c%av; ae&H&k ySd gao;w,f? touf&a_ wG
=uyf+yD; ac|;ap;awG xGuv f mygawmhw,f? touf&r_ &wma=umifh um;ay:rSm rl;wJo h /l tefwo Jh al wG
uvnf; tef=u/ rl;armf=u jzpfuek yf gawmhw,f?
um;armif;orm;uvnf; ajymwJt h wdik ;f t&Sed u f ek f jynfaxmifudk armif;ESiaf y;ygw,f?
wpfvrf;vH;k tcsKyfum;xJrmS iydoyd /f ig;csOo f yd ef J@ jynfaxmifuadk &mufonftxd vdu k yf gc&Jh ygawmhw,f?
jynfaxmifudk a&mufonft h cgrmS awmh axmiftwGi;f u taqmifwpfcw k nf;rSm usaemfwdk@tm;vH;k udk
tay:xyf/ atmufxyfae&m csay;ygw,f?
jynfaxmifxu J dk 0if&wJt h cgrmS tjyifzufrmS &moDOwku awmfawmfav;udk at;aeyg+yD? tJ'D
wpfnudk jynfaxmifrmS yJ ukeq f ;Hk vdu
k +f yD; aemufwpfae@ reuftapm}uD; o&uf+rdK@udk c&D;qufzdk@twGuf
oabFmqdyu f dk xGuv f m&ygw,f? jynfoabFmqdyu f dk a&mufawmh oabFmxGu&f uf r[kww f ma=umifh
jynfaxmifudk jyefvm&jyefygw,f?
jynfaxmif[m jrefrmEdik if t H usO;f axmifawGxrJ mS “*” tqifo h m&Sw
d Jh tusO;f axmif wpfck
jzpfygw,f? axmifudk ywfywfvnfrmS um&Hxm;wJh tkw&f dk ;uvnf; tif;pdeaf xmifeJ@pm&if tawmfav;
edrf@wmudk awG@&ygw,f?

(*)[if;aumif;vdk@ xrif;awmif;wm
aemufwpfae@jzpfwJh Ed0k ifbmv(25)&ufrmS awmh aqmif;tat;'%f csr;f csr;f pD;pD;}uD;atmufrmS
o&ufaxmifudk qufomG ;zdk@twGuf jynfoabFmqdyu f dk qif;&ygw,f? oabFmqdyaf &mufawmh
usaemfwdk@tm;vH;k at;vGe;f vdk@ cdu k cf u
dk w
f ek af tmif csr;f ae=uygw,f?
oabFmay:wufwt Jh cgrmS usaemfwdk@ o&ufaxmifydk@zdk@ wm0ef,x l m;wJh &JawGu oabFm&Jh
tay:xyfO;D ydik ;f rSm pk+yD;ae&mcsay;ygw,f? tnmqefoabFm}uD;eJ@ o&uf+rdK@udk wpfaeukeef ;D yg;
oabFmpD;&ygw,f? a&qefudk ckwaf rmif;aewma=umifh oabFmuaES;aES;yJ armif;aeygw,f? usaemfwdk@
axmifajymif;tkypf ak wG[m teD;tem;u c&D;onfawGeJ@ pum;vufqu Hk somG ;+yD; wpfa,mufta=umif;
wpfa,muf ajym=uygw,f? usaemfwdk@ tjzpfawGudk odomG ;wJt h cgrmS c&D;onfawGpw d rf aumif;
jzpfomG ;=u+yD; wpfcsKd @u rsu&f nfawGus=uygw,f? o&ufqyd u f rf;udk naeydik ;f avmufrmS uyfawmh
o&ufaxmifu 0efxrf;awGu vufeuftjynft h pHek J@ usaemfwdk@udk vmapmifah eygw,f?
aqmif;wGi;f jzpfwma=umifh oabFmu urf;rSm uyfvdk@r&wma=umifh a&v,faumifem;
ra&mufwa&mufavmufrmS &yfwef@&ygw,f? usaemfwdk@ tusO;f om;awG[m aeuswt Jh csed rf mS
&Snvf #m;vSwJh oJaomifjyif}uD;udk ud, k t fh xkyu
f q dk +GJ yD; (45) rdepfavmuf jzwf+yD; o&ufurf;ay:
jzwfav#muf&ygw,f?
uke;f jrifw
h pfcak y:a&muf oGm;wJt h cgrmS tusO;f OD;pD;Xmeydik f &dr;f *sm;um;}uD;eJ@ usaemfwdk@
ta,muf(100) udw k ifaqmif+yD; o&ufaxmifuydk dk@ =uygawmhw,f? o&ufaxmifudk a&mufwt Jh cgrmS
usaemfwdk@ tm;vH;k udk axmifA;l 0rSm wvmpDygawmhw,f? wvmpD+yD;wJt h cgrmS axmifx;Hk pHt&
axmift0ifrmS yHpk cH sKd ;w,fqw dk Jh pum;vH;k twdik ;f wpfbek ;f bke;f eJ@ &du k Ef uS yf gawmhw,f? rSwyf w Hk if
pm&if;ay;wJt h cg toHw;dk vdk@q+dk yD; wpfrsKd ;/ yHpk rH usvdk@ qd+k yD;tjypf&mS &du
k Ef u S jf yefygw,f?
axmiftuFs&D ifbwfyidk ;f rSm tjyma&mift0wfpwpfpudk uyfxm;wJh (12) rSw&f u usaemfwdk@udk
&duk Ef u S w f mjzpf+yD; ol@emrnfu iSu&f ;dk jzpfygw,f? usaemfwdk@ tm;vH;k ud&k u dk Ef u S +f yD;awmh (1)aqmif&Jh
tcef;wpfcef;xJrmS tm;vH;k udk ae&mcsay;ygw,f? tjcm;tcef;awGjzpfwJh (2)cef;eJ@ (3) cef;u &mZ0wfom;
tusO;f orm;awGudk taqmif(2)eJ@ taqmif(4)udk cG+J yD;ydk@vu dk yf gw,f? usaemfwdk@ta,muf(100) vH;k udk
oD;oef@xm;&S+d yD; taqmifrmS &Sw d Jh wHcg;awGtm;vH;k udk oHjym;awGeJ@ ydwv f u dk yf gw,f?
usaemfwdk@taqmif&Jh axmifr;_ u jrifo h ef;qdo k jl zpf+yD; tcef;vl}uD;(2) a,mufuawmh iSu&f ;dk /
OD;atmif}uD;qdw k Jh &mZ0wfom;awGudk cef@xm;ygw,f?
iSu&f ;dk eJ@ atmif}uD;wdk@[m e0w0efxrf;awG rsuEf mS omay;&if ay;ovd/k rvd&k if rvdo k vdk
usaemfwdk@ Edik if aH &; tusO;f om;awGtay: w&m;vufvw G f qufqw H wfygw,f? tjypfudk t+rJvdk
&SmazGae+yD; wbke;f bke;f jrnfatmif &du k Ef u S w f wfygw,f? 'gah =umifh usaemfwdk@uvnf; olwdk@(2)a,mufudk
owdxm;+yD; ae&ygw,f?
o&ufaxmifuadk &mufwm (1)v&Sw d t Jh cgrmS wpfaqmifwnf;rSm &Sad e=uwJh usaemfwdk@ Edik if aH &;
tusO;f orm;awGudk vlcyGJ pfzdk@ o&ufaxmiftm%mydik af wGu }uHpnf=uygawmhw,f? axmifyidk ef J@
taygi;f tyg wpfpw k dk@[m aumufuspw f t Jh }uHtpnfawGeJ@ pwifvy_ &f mS ;ygw,f?
tif;pdeaf xmifxuf xl;jcm;wm wpfcu k awmh jrefrmjynftv,fyidk ;f a'ou o&ufaxmifrmS
taqmifwidk ;f a&wGi;f awG&ySd gw,f? tusO;f om;awG a&wGi;f xJua&udk ud, k t fh wGuu f dk iif,&l ygw,f?
wpf&ufrmS usaemfwdk@taqmif&Jh axmifr;_ jrifo h ed ;f eJ@ (12) rSw&f iSu&f ;dk wdk@[m o&ufaxmifrmS a&udk
ud, k zfh momudik ifr,l&yJ a&udo k ufoufomomeJ@ toH;k jyKEdik af tmifq+dk yD; usaemfwdk@ta,muf(100) pDu
a&pkypf ufv'_ ge;f zdk@ tv_cyH gw,f? usaemfwdk@awG&Jh rdom;pkawG axmif0ifpmvmawG@wt Jh cg aiGurdk mS +yD;
axmifA;l 0rSm aiGudk tyfxm;&efeJ@ tJ'aD &pkypf ufrmS 5(n) rsm;aumif;r_q+dk yD; urRn;f xd;k ay;r,fvdk@
ajymqdyk gw,f?
tjyifzufrmS ud, k x f u l ,dk x f &Sad yr,fh axmifwiG ;f rSmyg ud, k x f ul ,dk x f &Syd gvm;vdk@ tHt h m;oifh
rdygw,f? axmifxrJ mS 'Dvu dk pd rP sKd ;udk tm;ray;vdyk gb;l ? 'gah =umifh usaemfwdk@ axmifajymif;Edik if aH &;
tusO;f orm;awGtm;vH;k a&pkypf ufrv_Eidk af =umif; wnDw!$ww f nf; tajzay;vdu k yf gw,f? usaemfwdk@
ta=umif;jyefcsuu f dk vufc+H yD;wJah emufrmS axmiftm%mydik af wG&Jh vufwek f@jyefcsuf xGuaf y:vmygw,f?
tJ'guawmh a&pkypf ufrv_&if usaemfwdk@ taqmifurdvm† udk rdvm† bkwu f rodr;f awmhyJ
usaemfwdk@awGudk ud, k rfh v
d m† ud, k o f rd ;f zdk@ ta=umif;jyefygw,f? tJ't D a=umif;jyefcsuef J@twl rdvm† bkwf
twGuf vl(5)a,mufa&G;ay;zdk@ wpfcgwnf;rSm vdu k w f ,f?
o&ufaxmif&Jh yxrqH;k wdu k yf u GJ p+yD;jzpfvdk@ &ifqidk zf dk@ qH;k jzwfvu dk yf gw,f? usaemfwdk@u
vufrcHEidk b f ;l vdk@ xyfta=umif;jyefvu dk w f t Jh cg usaemfwdk@v(l 100)eJ@ axmif0efxrf;awG !dES i_d ;f vdk@ r&awmhyJ
wif;rmr_awG jzpfvmygw,f? usaemfwdk@ta,muf(100)udk vlpck +GJ yD; wdu k cf ef;awG/ tjcm;taqmifawGudk
ydk@vu dk +f yD; &mZ0wftusO;f om;awGeJ@p+k yD; xm;vdu k yf gw,f? (2) aqmifeJ@ (4) aqmifuadk &mufomG ;wJh
Edik if aH &;tusO;f om;awG tm;vH;k udk a&qGaJ vbmtvkycf sygw,f? o&ufaxmifxJ a&qGt J vkyq f wdk m
taqmifrmS &Sw d aJh wmif,m/ tjyifzufuawmif,m/ rde;f raqmifuaomufa&eJ@ wpfaxmifv;Hk oH;k zdk@twGuf
a&qG&J wmjzpfygw,f? &So d r#val wGo;Hk zdk@twGuf a&qG&J +yD; a&qGw J aJh e&mrSm oH;k wJh pufo;D bD;u
opfom;eJ@vyk x f m;wmrdk@ yd+k yD;tm;pdu k q f &GJ ygw,f? }udK;awGuvnf; aqG;ajr@aevdk@ r=umc% jywfjywf
usygw,f? }udK;topfvzJ dk@ axmif0efxrf;awGqaD wmif;&if
“aemufwpfcg }udK;jywf&ifxw k rf ay;bl;? ud, k yfh u dk qf eH J@u, dk 0f ,f/ r&S&d if a&rcsKd ;=ueJ@ ” qd+k yD;
qJqydk gao;w,f? usaemfwdk@ qG&J wJah &yH;k u uwW&mcGv H dk oHy;Hk rsKd ;jzpf+yD; a&*gv(H 20)avmuf qef@ygw,f?
a&wpfqidk ;f udk a&wGi;f taygu0f rSm a&vS,af y;wJo h t l ygt0if qdk vl(6)a,muf/ (7)a,mufavmuf
qG&J ygw,f? a&wpfqidk ;f udk a&yH;k (50)owfrw S +f yD; wpfae@udk usaemfwdk@q&GJ wJh a&yH;k a& ta&twGuu f
yH;k (900)ausm&f ySd gw,f? a&yH;k (900)xuf b,fawmhrrS enf;wwfygb;l ? wpfcgwpfcg 'Dxufawmif
ausmo f mG ;wwfygw,f? aEG&moD axmifr;D ab;twGuf a&uef}uD; ESpu f efuv dk J tqifoifh
jznfx h m;&ygao;w,f? yljyif;vSwJh tv,fyidk ;f a'o&Jh tyl&eSd af tmufrmS t0wfyidk ;f av;awG +cHK+yD;
a&qG&J ygw,f? ac|;awG/ oHawGeJ@ a&qG+J yD;vdk@ xrif;pm;&wJt h csed af &mufawmh 'kuw Q pfrsKd ;xyf}uHK&ygw,f?
tJ'guawmh xrif;awGxJ oHawG/ cJawGygvmwmyg? wrifrsm;xnfx h m; ovm;rSw&f atmif
cJawGyef;uefjym;xJrmS toHaygi;f pHk jrnfaewufygw,f? tJ'ga=umifrh dk@ xrif;udak &pdr+f yD; cJawG/ oHawG
a&atmuftenfxidk w f t Jh cg xrif;udk q,f,+l yD;pm;&ygw,f? tJ't D cgusawmh yef;uefxaJ &mufvmwJh
xrif;u wpf0ufomomyJ&ySd gawmhw,f? xrif;r0wma=umifh usaemfwdk@awG[m tcef;vl}uD; / axmifr;_ /
axmifyidk af wGudk tqifq h ifh wifjy=uygw,f? axmifyidk u f aemufwpfae@ &r,fvdk@ajym+yD; aemufwpfae@
usawmh reufyidk ;f xrif;pm;csed rf mS zdx
k u
J 0efxrf;u xrif;udck sed cf iG ef J@ owfrw S +f yD; xrif;yHpk H
ay;ygawmhw,f?
'grif;wdk@ wifjyvdk@ tusO;f axmifvufppGJ mtkyx f uJ twdik ;f au|;wmvdk@ajymygw,f? axmifyidk f
wef;pDwt Jh cgrmS tjcm;taqmifu usaemfwdk@ &JabmfawGuvnf; xrif;r0a=umif; wifjyygw,f?
tJ't D cgaxmifyidk u f
“5(n)awG xrif;c%c%awmif;aewm zdw
k m0efcH apmufo;Hk rusvdk@y/J yJ[if;udk
b,fvcdk suo f vJ” vdk@zw dk m0efcH 0efxrf;udak r;ygw,f? zdw k m0efcu H vnf; awmif,murH! k iS ;f / rHv
k m
atmufut&Guaf wGudk zJ+h yD; yJ[if;xJrmS xnfah u|;ygw,f vdk@jyefav#mufygw,f? axmifyidk u f
“tJ'grif;wdk@ toH;k rusvdk@aygu h /G apwemaumif;+yD; yJ[if;xJt&Guaf wG bmawGxnfeh Jh [if;udk
aumif;atmifcsuaf wmh xrif;r0bl;qd+k yD; rif;a,mufzawGu awmif;wmayg?h [if;aumif;vdk@
xrif;awmif;wm? aemufae@up+yD; [if;xJub dk m t&Gurf rS xnfeh J@? 'Dtwdik ;f csu/f igvm=unfrh ,f”
vdk@ajymvdu k yf gw,f?
usaemfwdk@ Edik if aH &; tusO;f orm;awG[m e0w&Jh tusO;f axmifawGxrJ mS tusO;f om;
wpfa,muf&Jh &ydik cf iG afh wGudk tepfemcH+yD; awmif;=u/ wdu k yf 0GJ ifae=uwke;f ygy?J ckvx dk rif; r0vdk@
awmif;qdu k mrS e*du k rS aumif;aewJh yJ[if;awmif raumif;awmhygb;kl ? wpfcsKd @ tusO;f om;awGuqdk
5(n)awG oGm;awmif;vdu k rf yS J &aewJh yJ[if;vnf;ysu/f xrif;vnf; ydek nf;oGm;awmhw,fq+dk yD;
+iD;jiLae=uygw,f? axmifxrJ mS axmifpnf;rsO;f t& wpfywfwpfcg tom;[if;eJ@ au|;zdk@
owfrw S x f m;ygw,f?
usaemfwdk@awG o&ufaxmifuadk &mufawmh wpfcgu tom;[if;pm;&rJah e@rmS tom;rau|;vdk@
axmifyidk u f dk wifjy=uygao;w,f? tcsKd @ tusO;f om;awGu olwdk@&aJh xmif0ifpmu e,fta0;u vm&wmrdk@/
axmif0ifpmvm rawG@Eidk w f mwdk@ &Sw d ma=umifh tJ'D tom;[if;av;udyk J tm;xm;+yD; pm;ae&wm
jzpfygw,f? axmifyidk u f e,fpyfa'ozGH@+zdK;a&;twGuf tv_aiG ay;vdu k &f wma=umifh tom;[if;
0,frau|;Edik b f ;l vdk@jyefajymygw,f?

(C)
axmifw&m; pD&ifcef;
axmifxrJ mS tusO;f axmif 0efxrf;awG[m e0w&Jah xmifwiG ;f owfrw S cf su(f 22)csuyf pHk H
ajzqdw
k m jzpfygw,f? tJ'aD jzqdrk r_ mS usaemfwdk@ taqmifu jrifoh ef;u ajzqdwk J@tcgrmS b,fvb dk ,fvdk
jy\em jzpfvnf;rodb;l ? tvkyu f jyKwfomG ;ygawmhw,f? ol@ae&mudk tpm;xd;k 0ifa&mufvmwJh
oluawmh axmifyidk &f Jh vuf&;Hk wpfqjl zpfwJh 'kwyf=uyf apmavb,fvqf o
dk l a&mufvmygw,f?
wpf&ufrmS usaemfwdk@taqmif(1)&Jh (3)cef;u tcef;vl}uD;vkyw f Jh atmif}uD;[m 5(n)
tusO;f om; wpfa,mufeJ@ jy\em wufygw,f? ociftm;& u|eyf g;0aewJh ( 'Dvv dk rl sKd ; *syefacwfwek ;f u
zufqpf tvdak wmf&d vdk@ac:ygw,f) atmif}uD;[m Edik if aH &;orm;awGtay: b,fvydk Hk !Si;f yrf;ESyd pf uf&rvJ
qdw k mudt k +rJ pOf;pm;aeovm; atmufarh&atmifudk usaemfwdk@ 5(n) awGtay: aumufuspzf dk@ }udK;pm;
aeygw,f?
usaemfwdk@xu J touf(20)cef@avmufom &Sad o;wJh txufwef;ausmif;om; aZmf0if;xGËw f pf
a,muf ae@cif;zuf xrif;pm;+yD;vdk@ a&aomufwt Jh cgrmS a&cGux f t J enf;i,f useaf eao;wJh a&udk
tjyifzufu bm,mwef;udk oGev f u dk yf gw,f? tJ'gudk e0w tvdak wmf&ad tmif}uD;u rde;f a*s;vfudk
ta=umif;=um;+yD; aZmf0if;xGË[ f m ol@toufuo dk wfzdk@ }uHpnftm;xkwaf ew,fvdk@ vDq,f+yD;axmifyidk u f dk
uke;f acsmvdu k yf gw,f?
e0w t+rJwrf;atmfaewJh }uD;wJt h r_ao;ap/ i,fwt Jh r_ yaysmufap qdw k aJh qmify'k [ f m e0w&Jh
tusO;f axmifxrJ mS awmh ajymif;jyef wnfaqmufxm;ovm; xifryd gw,f? aZmf0if;xGË&f Jh
rajymyavmufwJh jy\emudk yH}k uD;cs+Jh yD; wpfpw Hk pf&m ppfaq;r_ bmrSrvkyaf wmhyJ wdu k xf x J nfh
xm;vdu k yf gw,f? +yD;awmh ajcusi;f eJ@ a'gucf wfvu dk yf gw,f? axmif0efxrfawG[m ajcusi;f eJ@
a'guw f yfcx H m;&wJh aZmf0ifxËG u f dk rde;f a*s;vfudk ac:vm+yD; usew f Jh Edik if aH &;tusO;f orm;awGudk jyygw,f?
+yD;awmh usaemfwdk@awGudk pdeaf c:wJh pum;vH;k awGeJ@ rcHcsrd cHomatmif apmif;ajrmif;ajymqdyk gw,f?
tJ't D csed rf mS jrifo h ef;ae&mudk tpm;xd;k 0ifa&mufvmwJh apmavb,fv[ f m ol@cg;u cg;ywfudk
qGcJ svu dk yf gw,f? usev f ufwpfzufu eHywfww k u f adk 0S@ ,rf;+yD; rde;f a*s;&H;k cef;a&SŒrSm &yfaewJah Zmf0if;xGËu f dk
“rif; crossing wufprf;” vdk@ usew f 5Jh (n)awGa&SŒrSm cdik ;f ygw,f? aZmf0if;xGËu f
olcidk ;f wJt h wdik ;f vH;k 0rvkyyf gb;l ? apmavb,fvu f
“ rif;rwufwufb;l vm;/ 'gqdk 0rf;vsm;arSmufvu dk /f wufwufomG ;r,f ”
“. . . . . . . . . ”
“rdausmif;oGm;wm rif;jrifz;l rSmayg/h 'Dtwdik ;f wuf”
aZmf0if;xGËu f olajymor# bmwpfceG ;f rS jyefrajymygb;l ? csucf si;f yJ wkwef J@&u dk Ef u
S o f aH wG
wAke;f Ake;f jrnfomG ;ygw,f? aemufxyf0efxrf; ESpaf ,mufu 0if&u dk +f yD;yg;pyfuae qJenf;rsKd ;pHek J@qyJ gw,f?
rdausmif;wufwufcidk ;f oHawG/ aZmf0if;xGË&f Jh jiif;oHawG . . .
“'kw.f . 'kw”f
“cGyf . . ”
“ ajzmif; . . . ”
“acG;rom; . . . acgi;f rmwJah umif/ &du k pf rf;. . . &du k pf rf;”
usaemfwdk@awG tm;vH;k a&SŒrSm aZmf0if;xGËu f dk acG;&du k /f EGm;&du k f &du k Ef u
S af eygw,f? usaemfwdk@vnf;
quf=unfah ezdk@ cGet f m;r&Sad wmhyg? a&qGw J t Jh vkyu f dk qufvyk zf dk@ tedXm&Hu k dk ausmcdik ;f vdu k yf gw,f?
usaemfwdk@jrifuiG ;f rSm r&Sad wmhwaJh emufyidk ;f o&Jr&Jp;D rwuf 0dik ;f &du k =f u+yD; zdak &SΠta&mufac:oGm;ygw,f?
zdak &SŒa&mufawmh 0rf;vsm;xd;k cdik ;f +yD; twif;t"rR rdausmif;wuf wufcidk ;f ygw,f? aZmf0if;xGË[ f m
tifrwefudk cs;D usL;p&m aumif;avmufwJh ausmif;om;wpfO;D jzpfygw,f? ol[m ol@&cJh , H cl suu f dk vH;k 0
twdr;f tapmif;rcHyJ tom;emcH+yD; cdik ;f or#udk tmcHtefwk oGm;ygw,f? apmavb,fvw f dk@[m
aZmf0if;xGËu f dk w&Gww f u
dk f qGaJ c:+yD; wdu k af &SŒudk jyefo,fvmygw,f? wdu k cf ef;xJudk av;zufaxmuf
rdausmif;wuf 0ifcidk ;f +yD; olwdk@uaemufuae acG;vdu k q f o
GJ vdk &du k Ef uS jf yefygw,f?
axmif0efxrf;awG rw&m;&du k Ef uS w f mudk rcHEidk af wmhvdk@ ab;uae 0ifa&muf ajymqdw k Jh olawG
udv k nf; wdu k xf o
J iG ;f +yD; wdu k yf w
d vf u dk yf gw,f? wdu k cf ef;xJudk vlrqefpmG a&muf&o Sd mG ;cJw h Jh aZmf0if;xGËcf rsm
cE<mud,k w
f pfcv
k ;Hk jrif&ufp&mr&Sad tmif !drk nf;ae+yD; &kyyf suq f if;ysuf rw&m;vkycf &H wJh '%f&mawGeJ@
ta&cGaH wG pkwjf ywfaeygw,f? wpfcsKd Œae&mrSm aoG;awGprd f@xu G af eygw,f?
'Dta=umif;awGudk tJ'w D ek ;f u wdu
k xf rJ mS &Sad ewJh ud0k if;Edik Of ;D (,ck-DVBY wm0ef xrf;aqmif
aeol) wpfa,muf aumif;aumif;odygw,f?

tcef;(11)
axmif0ifpm wdu
k yf GJ

o&ufaxmifudk a&mufvmwJh tusO;f om;rSeo f r# a&;qGwJ tJh vkyu f dk t&ifO;D qH;k vky&f w,fvdk@
ajym=uygw,f? usaemfwdk@vnf; a&mufumprdk@ tajctaeawGudk taotcsm rodao;wma=umifh
onf;cHae+yD; ae@widk ;f tnmae ylyjl cpfjcpfatmufrmS a&yH;k aygi;f (900)ausmu f dk qGaJ evdu k yf gw,f?
(4)vausmf (5)v a&mufwt Jh xd a&qGaJ vbmrSm &Sad ewJh usaemfwdk@ 5(n)awGudk tjcm; tvkyf
bkwf ajymif;ray;ygb;l ? usaemfwdk@taqmifu taqmifr;_ udk wifjyawmh
“rif;wdk@tr_awGu tjyifxu G +f yD; vkyv f dk@&wJh tvkyrf [kwb f ;l ? 'gah =umifh axmifxu J a&qGJ
avbmcsay;wmuG ”
vdk@jyefajymygw,f? trSew f u,fawmh olwdk@awG[m 5(n)om; wdu k &f u dk f rpm;&vdk@ oG,0f u dk f
pm;ae=u+yD; }udw0f rf;omaewJh aumifawGreS ;f odomygw,f? a&qGaJ vbmrSm usaemfwdk@ Edik if aH &;
tr_awGxrJ mS wcgwav &mZ0wftusO;f om;(1) OD;/ (2) OD;ygwwfygw,f? usew f mawGuawmh
xH;k pHtwdik ;f 5(n)awGygy?J rsupf v d nf vrf;rSm;jyD; a&qGaJ vbmudk a&mufvmwufwJh &mZ0wftusO;f om;
qdwk muvnf; jypf'%fwpfcu k dk usL;vGerf v d dk@ wpfywfwefonf jzpfap/ ESpyf wfwefonfjzpfap a&qGzJ dk@usvm
wwfwmrsKd ;yJ jzpfygw,f?
jrefrmjynftv,fyidk ;f &Jh jcpfjcpfawmufaewJh aeyl&eSd af tmufrmS usaemfwdk@ Edik if aH &;tusO;f om;awG
tuFsv D uf&n S 0f wf/ ykq;dk ydik ;f awGudk acgi;f rSm aygi;f +yD; ac|';D 'D;usatmif a&qGcJ yJh gw,f? a&qG&J if;0wfwJh
usaemfwdk@&Jh Zifom;vuf&n S f tuFsaD wG[m ac|;eJ@ aqG;ajrŒ+yD; pkw+f yJwt Jh qifu h dk awmifa&mufaeygw,f?
axmifxrJ mS axmifvufpGJ Oya't& (3)vwpfcg yHpk t H uFsx
D wk af y;&r,fvdk@ owfrw S x f m;ayr,fh
usaemfo&ufaxmifu vGww f tJh xd o&ufaxmifrmS axmifypHk 0H wfpHk wpfprHk S r&bl;yg?
o&ufaxmif[m usaemfwdk@vdk Edik if aH &;tusO;f om;awG axmifwiG ;f tusO;f om;wpfa,muf
&ydik cf iG &fh w
Sd Jh t&mawGudk awmif;qdak yr,fv h nf; axmiftm%mydik af wG&Jh tajzuawmh wkwef J@&u dk /f jypf'%f
cwfvu dk w f mygy?J ajyvnfatmif ajz&Si;f ay;wmawGr&Syd gb;l ? usaemfwdk@ Edik if aH &;. tusO;f orm;awGudk
rSa&G;+yD; }udKwifprD rH e_ J@ w&m;vufvw $ jf yK vkyaf eygw,f? 'Dvjdk yKvkyaf ewmudk tjyifuvlawG/
tusO;f om;awG&Jh oufqidk &f m rdbawGqD owif;raygu=f um;&atmif axmif0ifpmawG@wt Jh cgrmS
wif;=uyfra_ wG jyKvkyyf gawmhw,f?
Edik if aH &;tusO;f om;awG axmif0ifpmawG@wt Jh cgrmS tem;uae 0efxrf;awG(2)OD;avmuf
apmifah eygw,f? axmif0ifpm awG@aewJt h csed rf mS Edik if aH &;ta=umif;/ axmifxu J tajctae ta=umif;
ajymrd&if axmif0ifpmudk csucf si;f &yfpyJ pfygw,f? tJ't D jyif axmifxrJ mS 5(n)wpfO;D OD;u wifjyr_awG/
qifu h q J ifu h J ar;cGe;f xkwrf a_ wG/ vkyv f mvdk@&&Sd ifvnf; axmif0ifpmudk =uyfwnf;wJh pnf;urf; trdef@awG
xkw+f yD; t=uyfjyefuidk w f wfygao;w,f?
&efuek u f aeusaemfwdk@ qDvmwJh rdom;pkawGtzdk@ jrefrmjynftv,fyidk ;f u o&uf+rdK@udk ESpyf wf
wpfcg vmawG@zdk@qw dk m rjzpfEidk yf gb;l ? rdbawGu aiGa=u;wwfEidk w f Jh olawGjzpf&ifawmifrS
c&D;=urf;vGe;f vSwJh ae&mwpfcu k dk yifyef;vGe;f wma=umifh rvmEdik yf gb;l ? yHrk eS f wpfvwpfcguadk wmif
tEdik Ef idk v
f mawG@ ae&wmjzpfygw,f? 'Dvadk wmfwef&Hk rvG,u f v l w S Jh axmif0ifpmav;udk
axmiftm%mydik af wGu uef@owfra_ wG jyKvkyv f mygawmhw,f?
'Dae&mrSm axmif0ifpmudpeP J@ yufouf+yD; o&ufaxmiftwGi;f wdu k yf EGJ pS }f udrf wdu k cf &Jh wmudk
wifjyvdyk gw,f?
wpf}udru f awmh usaemfu, dk w
f idk f ajymjywmxuf tJ'w D u dk yf uGJ dk ud, k w f idk wf u dk cf w Jh Jh um,uH&iS u f
ajymwm yd+k yD;wduscidk rf mwma=umifh 'Dae&mrSm azmfjyvdu k yf gw,f?
1988-Auo/ tm%modr;f +yD;awmh trsKd ;om;'Dru dk a&pD tzGJ@csKyfrmS urm&Gw+f rdK@e,f
vli,fqufo, G af &; wm0efct H jzpf v_y&f mS ;cJo h nf?
1989 azazmf0g&v D vl@abmifopfygwo D dk@ 0ifa&muf+yD; urm&Gw+f rdK@e,f pnf;&H;k a&;r_;wm0ef,l
xrf;aqmifco Jh nf? 1989 {+yDv ABSDF ajrmufyidk ;f wyf&if;(701)odk@awmcdck +Jh yD; 1989 pufwifbmvrSm
rlq,f/ r0w&H;k okd@owif;ykd@I tm%mykid rf sm;rS rdbrsm;xHokd@ t S yfEcSH o Jh nf? 1989 Ed0k ifbmvrSm Auo
jyefvnfzGJ@pnf;a&; aumfrwDrmS wm0ef,cl o Jh nf? 1990arvY Auorsm;tzGJ@csKyf ( atmufArmjynf ) Y
0ifa&muf wm0efxrf;aqmifco Jh nf? 1991 arvY ppfaxmufvrS ;f a&;. zrf;qD;r_tm;cH&+yD; yk'rf 5 (n) jzifh
axmif'%f(6)ESpf tif;pdeaf xmifY usccH &Jh onf?
1995 =o*kwv f o&ufaxmifrS jyefvnfvw G af jrmufvm+yD; Auorsm;tzGJ@csKyf (atmufArmjynf)
A[dk pnf;&H;k a&;aumfrwDY qufvufwm0ef,cl o Jh nf?
1996 'DZifbm ausmif;om;v_y&f mS ;r_wiG f yg0ifcrJh a_ =umifh ppfaxmufvrS ;f a&;. vdu k v f zH rf;qD;
ojzifh 1997 azazmf0g&v D rSm xdik ;f jrefrme,fpyfodk@ qkwcf mG wdr;f a&Smifco Jh nf? xdk@aemuf
vGwaf jrmufe,fajrokd@ ajymif;a&G@vmaom vl@abmifopf'rD u dk &ufwpfygwYD wm0efxrf;aqmifco Jh nf?
1988 =o*kwv f Y Auorsm;tzGJ@csKyf/ Edik if jH cm;a&;&m aumfrwDwiG f tckcsed x f d
wm0efxrf;aqmifaeqJ jzpfonf? 1999 'DZifbmvY Edik if aH &; tusO;f om;rsm;ulnaD pmifah &Smufa&;
toif;( jrefrmEdik if H )Yvnf; yg0ifaqmif&u G af e+yD; jrefrmjynf 'Dru dk a&pDa&;twGuf wufºuGpmG
v_y&f mS ;aqmif&u G f aeqJjzpfonf?
1992 ckEpS f arvxJrmS b,fvjdk zpfvq J adk wmh usaemfwdk@taqmif(4) rSm xrif;pm;&wmr0bl;?
vHak vmufatmifvnf; ray;wJt h wGuf taqmifr;_ wyf=uyf bdu k u H dk wifjyygw,f? taqmifr;_ u
zdw
k m0efcaH tmifp;dk udk xrif;tydak y;zdk@ ajymw,f? 'gayr,fh atmifp;dk u xrif;tydk ray;Edik b f ;l qd+k yD;
jyefomG ;ygw,f?
tJ'gu5dk (n)awGu rauseyf=uvdk@ rde;f a*s;vfaxmifr;_ ausmq f ef;OD;udk oGm;wdik w f ,f?
rde;f a*s;vf axmifr;_ u 'Dupd u P rdk ajz&Si;f ay;yJ axmifyidk u f w dk ifjyygw,f? axmifyidk u f vnf;
'Davmuf xrif;pm;aumif; aewm [if;aumif;vdk@q+dk yD; axmifxu J yJ[if;vnf; wdwu d susvyk /f
axmif0ifpmawGvnf; uef@owfw,f? tdru f rdbawGvnf; e,fa0;u vm&wm yifyef;w,f?
axmif0ifpmtxkyf rsm;w,fq&dk if tJ'aD xmif0ifpmawGeJ@ vlawG xrif;pm;aumif;aew,f? pnf;pnf;vH;k vH;k
jzpfaew,f? &d;k &d;k omref tusO;f om;awGuv dk nf; axmif0ifpmawGeJ pnf;&H;k aew,f?
'Dvt dk jrifeJ@ axmif0ifpmudk uef@owfr,fq+dk yD;awmh trdef@xu G v f mygw,f? axmif0ifpm
uef@owfw,f qdw k t
Jh a=umif;eJ@ oGi;f cGi&fh wJh ypPn;f pm&if;udk rde;f a*s;vfbw k rf mS a=ujim+yD; uyfygw,f?
oGi;f cGiafh y;wJh ypPn;f u opfo;D qd&k if OyrmiSuaf ysmoD;qd&k if wpfz;D / u|aJ umoD;qd&k if wpfv;Hk /
oHy&k moD;qd&k if (10)vH;k / o=um;25usyo f m;/ iyda=umfwpfxyk /f tom;a=umfwpfxyk /f pwJh
ypPn;f trsKd ;trnf (4) (5) rsKd ;cef@yJ yg0ifygw,f? tJ'v D t
dk rdef@pm xGuv f mawmh yxrwpf&ufrmS
yJ(4)aqmifutcef;(2)/ (3)cef;awGrmS &S=d uwJh 5(n)awG!=Sd uw,f? t"du!Sw d muawmh trdef@u
aom=umae@u xkwv f u dk w f mqdak wmh pae/ we*FaEG=um;&ufco H mG ;wma=umifh tcsi;f csi;f wdik yf ifcsed f
&oGm;w,f?
tjcm;(1)aqmif/(2)aqmifeJ@/ (4)aqmiftm;vH;k 'Dupd u P ! dk =Sd ur,f? yxrOD;qH;k usaemfwdk@
taqmifu !S=d uwmuawmh tu,fI trdef@a=umfjimcsuf xJrmS ygwJh twdik ;f axmif0ifpmuef@owf&if
r,lb;l / r,lbeJ J@jyefvmr,f? +yD;&if 'Dupd u P dk rdrt d rd af wGudk w&m;0ifajymr,f? axmifxrJ mS Oya'eJ@
rnD!w G w f mawG vkyaf ew,f? 'gah =umifh tusO;f OD;pD;Xme/ +yD;awmh jynfxaJ &;0ef}uD;XmeawGqu D dk
pmwifcidk ;f r,fvdk@ tm;vH;k !SEd i_d ;f ygw,f? axmif0ifpmvmwJh tcgrmS ajymr,fvdk@? tJ'v D ! dk =Sd uwJh
tcg=uawmh (4)aqmifrmS &Sw d Jh 5(n)awGtukev f ;Hk oabmwlw,f?
vmr,fh wevFmae@up+yD; axmif0ifpm yxrqH;k vmwJo h u lk pwdu k &f r,f? tdraf wGudk
rw&m;r_awGudk ajymjy&r,f? tJ'v D adk xmif0if pmrSmajymvdk@ t&du k cf +H yD;wdu k yf w
d &f if aemufwpfa,mufu
qufwu dk &f r,f? aemufval wG qufwu dk q f ufwu dk f 'Dwu dk yf rGJ atmifrcsi;f usaemfwdk@ vky=f ur,f vdk@
!d+S yD;(1)aqmifaum/ (2)aqmifuydk gowif;ydk@vu dk w f ,f?
wevFmae@usawmh (1)aqmifu udak usmaf xG;xifw,f? olt&if axmif0ifpmoGm;w,f? ol@trd u f
axmif0ifpmenf;vdk@ jy\emrwufyjJ yefvmw,f? aemufo+l yD;wJt h cgusawmh usaemfwdk@taqmif(4)u
usaemft&ifxu G &f ygw,f? xGuo f mG ;awmh/ xGuo f mG ;cge;D rSm taqmifuom;!Gef@O;D wdk@ / AHw k dk wdk@udk
!Sw d ,fayg?h e*dq k ;Hk jzwfcsuf twdik ;f yJ quf+yD;wdu k af ygq h +dk yD; usaemf xGuv f mcJyh gw,f? usaemf axmif0ifpm
xGuo f mG ;wJt h csed u f (12)em&D (15)rdepfavmuf&rSd ,f? axmif0ifpmcef;rSm usaemftrd ef J@ pum;ajymaewke;f
ºuGyºf uGyt f w d ef J@ (3)xkyaf vmuf&w Sd Jh axmif0ifpmypPn;f awGudk 'groGi;f &bl;/ 'groGi;f &bl;eJ@ z,fvu dk wf m
wpf0ufavmufawmif r&awmhyjJ zpfomG ;w,f?
tJ'w D ek ;f u axmif0ifpmcef;rSm t&mcHAv dk f OD;ausm&f edS ef J@ axmifr;_ OD;vSat;wkd@ olwdk@ (2)a,muf
wm0efusygw,f? axmif0ifpmudk usaemft h reJ@ tazvmawG@wmyg? axmif0ifpmawG@awmh tpfru
“eifwdk@udk axmif0ifpm uef@owfxm;w,fvkd@=um;w,f/ [d[ k myJoiG ;f &r,f/ 'D[myJ
oGi;f &r,fvdk@ajymw,fw/Jh iguawmhtukef ,lvmcJw h ,f? eif,v l dk@&&if ,lxm;vdu k yf g”vdk@ajymw,f?
usaemfvnf; “at;/ [kww f ,f ”vdk@ajymwke;f yJ&aSd o;w,f oGi;f cGiafh y;wJh ypPn;f awGudk =unfv h u dk af wmh
ajcmufyHk wpfyaHk vmufyJ useaf wmhw,f?
usaemft h pfrvnf; rsupf rd suEf mS ysuaf ew,f? tJ't D csed rf mS usaemfu
“'DypPn;f awG eifwdk@ tukejf yef,o l mG ;vdu k f ”vdk@ajym+yD; axmifxrJ mS uyfxm;wJh pm&if;twdik ;f
yg;pyfuae &Gwjf yvdu k w f ,f? tom;qd&k if(25)usyo f m;/ iSuaf ysmoD;qd&k ifwpfz;D ponfjzifh
&Gwjf yvdu k w f ,f? tJ'&D w G jf ywJph m&if;udk tpfrudv k u dk f rSwcf idk ;f w,f? +yD;wJt h cg o&ufaxmifrmS wpfvudk
wpfcgavmufyJ axmif0ifpmawG@ &wJt h cgrmS tdru f ay;vdu k w f Jh ypPn;f xJu ig;yda=umf(25)usyo f m;udk
b,fvrdk S vufrcHEidk b f ;l vdk@/ 'Dupd aP wG[mvJ rw&m;bl;/ tJ'aD wmh 'Dupd aP wGudk tusO;f OD;pD;Xmeudk
wdik pf mydk@ay;yg? wdik w f tJh cg trnf/ rSwyf w Hk ifeyH wfeJ@ aoaocsmcsmwdik yf g? rdwLW udk jynfxaJ &; 0ef}uD;Xmeudk
ydk@ay;ygvdk@ usaemft h pfrudk rSmvdu k w f ,f?
'Dta=umif;awGudk bDbpD /D ADt G adk t wdk@uo dk &d atmif/ tjyifrmS usecf w Jh Jh vkyaf zmfuidk zf ufawGudk
ydk@cidk ;f ygvdk@ rSmvdu k w f ,f? usaemfu tpfrudak jymwJt h cgrmS axmifr;_ a&SŒrSmwif ajAmifuadk jymvdu k w f m/
usaemft h pfrvnf; 'Dupd u P dk pmeJ@a&;+yD; vdu k rf wS v f u dk w f ,f? axmifr;_ uvef@ oGm;+yD;
“a[haumif . . rif;'Dvrdk ajymeJ@”qd+k yD; usaemfu h dk axmif0ifpmcef;xJuae xkwo f mG ;ygw,f?
usaemft h pfru olvu dk af &;xm;wJh pm&Guu f dk ol@&ifz;Hk tuFs=D um;xJ xnfv h u dk w
f ,f? 'guadk xmifr;_ u
jrifomG ;awmh pm&Guu f t dk wif; vdu k af wmif;w,f? usaemft h pfru ray;bl;vdk@ajymawmh axmifyidk ef J@
wdik rf ,fq+dk yD; tazeJ@ tpfrudk axmifyidk &f ;Hk cef;xJ ac:oGm;ygw,f? axmif0ifpmtcef;xJrmS awmh
usaemfusecf w Jh ,f? tJ'rD mS wif wkwt f oifu h idk x
f m;wJh axmif0g'g0efxrf; oufxeG ;f / ud0k if;atmif&,f/
tJ'ED pS af ,mufu usaemfu h dk apmifah eygw,f?
axmifyidk &f ;Hk cef;rSmawmh usaemft h pfreJ@ axmifyidk w f dk@ pum;rsm;ae=uygw,f? tawmfjiif;cH+k yD;
wJt h cgrmS axmifyidk u f !SEd i_d ;f r_wpfcv k yk yf gw,f? axmif0ifpmypPn;f awG tukev f ;Hk xm;cJ/h tukev f ;Hk ay;r,f?
'gayr,fh wdik cf idk ;f wJ[ h mudak wmh rwdik yf geJ@? aemuf+yD;awmh odr;f xm;wJh &ifz;Hk =um;xJupmudk olwdk@udk
ay;ygvdk@ ajymygw,f? usaemhtpfruvnf; ray;bl;? usaemfeJ@ vlcsi;f xyfawG@csiw f ,fvdk@ ajymygw,f?
xyfawG@ciG afh wmif;w,f/ ypPn;f awGvnf; tukeaf y;cJch siw f ,fvdk@ vnf;ajymw,f? aemufval wG
udv k nf; uef@owfra_ wGrvkyyf J ypPn;f oGi;f cGiafh y;zdk@ awmif;qdw k ,f? r&ygb;l ? axmifyidk u f usaemft h pfrudk
wm0ef0wW&m; aESmuf,u S rf e_ J@ w&m;pGv J dk@&r,fq+dk yD; tusyu f idk f +cdr;f ajcmufygw,f? usaemft h pfruvnf;
“&Sipf v GJ dk@ &&ifp/GJ &Siw f dk@rw&m;vkyw f mudv k nf; usru jyefw&m;pGrJ ,f ”
vdk@ajymaewJh toHawGudk cyfvrS ;f vSr;f uae usaemf=um;ae&ygw,f? aemufbmwpfcrk S !SEd i_d ;f r&yJ
tpfreJ@taz jyefxu G v f m+yD; axmif0ifpmypPn;f awG tukev f ;Hk jyef,o l mG ;ygw,f?
+yD;wJt h cgrmS axmifyidk u f usaemfu h adk c:ygw,f? axmifyidk &f ;Hk cef;xJa&mufawmh axmifyidk u f
“rif;at;at; aq;aq;wifjyvdk@ &&Jo h m;eJ@ rif;bmjzpfvdk@ 'Dvv dk yk &f wmvJ/ axmifyidk w f ef;pDrmS
wifjyvdk@&w,f? rde;f a*s;vfaxmifr;_ qDrmS wifjyvdk@&w,f? 'gudk rif;uausm+f yD;awmh tjyifuw dk idk cf idk ;f zd@k
txJu aevkyw f ,fqadk wmh rif;[mtjypf&w Sd ,f? Burma jail manual axmifvufpGJ Oya'eJ@ +idw,f?
tjypf&w Sd oJh ul dk b,fvt dk a&;,l&rvJqw dk m rif;odw,fr[kwv f m; ”
usaemfuvnf;
“axmifOya'twdik ;f usaemfu h dk wdu k yf w d v
f dk@&w,f/ ajcusi;f / a'gucf wf+yD; aumfpm; jypf'%f
ay;vdk@&w,f ”
vdk@jyefajzvdu k yf gw,f? tJ'rD mS axmifyikd u f
“rif;ud&k u dk v f dk@&ao;w,f”vdk@ajym+yD; 0ke;f ueJx&yfvu dk yf gw,f? tJ't D csed u
f axmifyidk u f ,leD
azmif;0wfrxm;ygb;l ? pGyu f s,af v;yJ0wfxm;ygw,f? axmifyidk u f
“rif;wdk@tay:rSm igoabmxm;}uD;a=umif; jywJt h aeeJ@ rif;wdk@axmif0ifpmawG@ wJt h cgrmS
yHpk (H 10)awmif igwdk@rppfyJ awG@ciG afh y;w,f? igzh ufu'Davmuf vdu k af vsmwmawmif rif;'Dvv dk yk zf dk@
raumif;zl;aygh ”
usaemfuyHpk H (10)qdw k Jh oef;aumifpm&if; pm&Guu f dk axmif0ifpmawG@wJh tcg,v l m&if tdru f
'Duv dk m&wm ntdycf &D;xGuv f m&wm/ 'Dvydk pHk (H 10)udk ,lvmwJn h rSm &efuek t f rd rf mS oef;aumif
pm&if;ppf&if yHpk (H 10)r&S&d if tzrf;cH&rSm / 'gah =umifh rdwLW udyk J trsm;qH;k ,lvmEdik rf mS yJvdk@ jyef&iS ;f jy vdu k f
ygw,f? axmifyidk u f
“'gawmhigrwwfEidk b f ;l ? txufu!$e=f um;vdk@ vky&f wm”vdk@ajym+yD; usaemfeJ@ qufpum;
rsm;ygw,f? tacstwif awmfawmfav;ajymaewke;f aemufq;Hk rSm axmifyidk af omif;!Gef@u, dk w f idk f usaemfu h dk
ebefusi;f ygw,f? +yD;wJt h cgrmS axmifyidk ef aH b;rSm&Sd aewJh axmifr;_ (3)a,muf jzpfwJh ausmq f ef;OD;/
OD;at;v_id ef J@ axmif0ifpmu axmifrLS ;vSat;wdk@u usaemfu h dk 0dik ;f &du
k =f uygw,f? axmifyidk t f cef;xJrmS wif
tcsu(f 50)avmuf&rSd ,f? 0dik ;f &du k +f yD;awmh
“rif;oGm;awmh . . . rif;taqmifrif;jyefawmh ”
qd+k yD; v$wv f u dk yf gw,f? axmifyidk &f ;Hk cef;u xGuw f meJ@ usaemfu h dk acgi;f qufwu dk if Hk@cidk ;f xm;ygw,f?
axmifyidk &f ;Hk cef;u xGuw f meJ@ Al;0a&mufw,f? Al;0xJrmS 0efxrf;awG&w Sd ,f? tJ'0D efxrf;u wpfcg0idk ;f &du k f
ygw,f? usaemfvnf; t&du k cf aH e&if;eJ@yJ Al;0uae taqmifukd vrf;av#mufjyefvm&ygw,f?
usaemfjyefvmawmh rGe;f vGaJ e+yD; vrf;wpfav#mufv;kH apmavb,fv/f oufxeG ;f / apmxGe;f
atmif=unfwdk@u wkwef J@&u dk +f yD; taqmifudk ac:vmygw,f? yg;pyfuvnf;
“rif;aemufwpfcg axmifyidk u f dk uvefuqefvyk Of ;D rvm;” vdk@ajym+yD; &du k yf gw,f?
“rif;wdk@axmifxrJ mS aecsio f vdk aevdk@r&bl;uG/ ud, k b
fh 0udk em;rvnfb;l ”
bmnmqd+k yD; vrf;wpfav#mufv;Hk &ku d v f mygw,f? rde;f a*s;vfa&mufawmh usaemfxifw,f? tcsuf
(180)/ (200)avmuf&rSd ,f? rde;f a*s;vfa&mufawmh usaemfu h dk
“usaemf aemufudk 'Dvrdk vkyaf wmhygb;l ”
vdk@ (3)}udrf (3)cgatmfcidk ;f ygw,f? +yD;wJt h cgrmS toHw;dk w,fq+dk yD; xyf&u dk yf gw,f? rde;f a*s;vf
a&mufawmh taqmifu&JabmfawG xGu=f unfah eygw,f? usaemfwdk@ taqmifu a&qGaJ ewJh olawGuvnf;
0ke;f qdak jy;vmawmh axmifqrl ,fyh pHk rH sKd ; jzpfvmwma=umifh 0efxrf;awGu c&mr_w+f yD; “yHpk ”H vdk@ atmf
vduk yf gw,f? axmifxu J tusO;f om;awGtm;vH;k +idru f somG ;ygw,f? tJ't D csed rf mS usaemfu h dk xyf
&du
k yf gw,f? +yD;rS usaemfu h dk taqmifxo J iG ;f vdu k yf gw,f? taqmifxu J dk a&mufwt Jh csed rf mS yJ usaemfu h dk
a&qGcJ idk ;f w,f?
a&qGw J t
Jh cgrmS (2)qdik ;f &Syd gw,f? wpfqidk ;f qG&J if usew f Jh wpfqidk ;f uem;&ygw,f? usaemfu h dk
ESpq f idk ;f pvH;k rSm 0ifqcGJ idk ;f +yD; tem;ray;ygb;l ? jypf'%foabmyg? naetaqmifawGtm;vH;k a&qGJ
odr;f awmhrS em;cGi&fh ygw,f? ae@cif;wke;f u t&du k cf x
H m;&wJh '%f&m'%fcsuaf wGudk (4)aqmif (3)cef;u
ud=k unfviG u f aq;xnfah y;ygw,f? nae wef;ydww f tJh cgusawmh usaemfu h dk taqmifajymif;vdu k yf gw,f?
&mZ0wftusO;f om;awGcsn;f oufoufxm;wJh trSw(f 2)tdyaf qmifudk ydk@vu dk yf gw,f? axmifyidk u f usaemfh
udk Isolate txD;usejf zpfatmif wpfa,mufwnf; xm;ygw,f?
aemufyidk ;f rSmawmh axmif0ifpm vrf;yGio fh mG ;+yD; e*dok wfrw S cf suaf wG aysmufu, G of mG ;ygw,f?

(c)
axmif0ifpm yHpk H wdu k yf GJ
axmif0ifpmeJ@ ywfouf+yD;aemufwpfcu k awmh axmif0ifpmrSm yHpk x H idk cf idk ;f wJh udpjP zpfygw,f?
usaemfwdk@ tusO;f om;awG[m axmifxrJ mS axmifrLS ;/ axmifyidk w f dk@ vmwJt h cgrmS t&dt k ao
ay;&wJt h aeeJ@ yHpk x H idk &f ygw,f? yHpk q H w dk t
Jh oH=um;&&if a&mufwaJh e&mrSm csucf si;f yHpk x H idk &f ygw,f?
'gut dk cGiafh umif;,l+yD; axmifyidk u f axmif0ifpmawG@wJh tcgrmS vnf; axmif0ifpmtcef;xJrmS yHpk x H idk f
&r,fvdk@ trdef@xw k yf gw,f?
yHpk rH xdik w f o Jh u l dk jypf'%fay;r,fvdk@ ajymygw,f? 'Dvt dk rdef@rsKd ;udk jrefrmjynfu emrnfq;dk eJ@
tausm=f um;qH;k jzpfwJh tif;pdeaf xmifrmS awmif r=um;zl;wJh trdef@rsKd ;jzpfygw,f? usaemfwdk@awG tif;pdef
axmifrmS axmif0ifpm awG@&wke;f u axmifyidk af Zmftek ;f ud, k wf idk vf u dk =f unfw h myg? bmyHpk rH S rxdik cf &Jh ygb;l ?
ud, k t fh rd ef J@u, dk f pum;aumif;aumif;ajymcGifh &ygao;w,f? tckvdk o&ufaxmifyidk f aomif;!Gef@&Jh trdef@udk
usaemfwdk@5(n)awGtm;vH;k tmcH=uzdk@ taqmiftoD;oD;u 5(n)awGtcsi;f csi;f wdik yf if=uygw,f?
usaemfwdk@ axmifxrJ mS yHpk x H idk &f wmudk uef@uu G w f mrsKd ;r[kwyf g? 'g[m axmifOya'rSm ygxm;
wma=umifh usaemfwdk@ vdu k ef m&rSmyg? tckupd u P ud, k rfh od m;pkeJ@ wpfvrSm wpfcg&mS ;&Sm;yg;yg; awG@ &wJh
tcsed af v;rSm / axmif0ifpmtcef;xJrmS yHpk x H idk &f r,fqw dk mudk vufrcH Edik yf gb;l ? &yfa0;/ e,fa0;uae
yifyrf;}uD;vSpmG eJ@ usaemfwkd@udk vmawG@wJh rdbtdro f m;awGa&SŒrSm &wJh ( 10 )rdepf/ ( 15 ) rdepfav;rSm
yHpk xH idk zf dk@ usawmfwdk@ jiif;qdyk gw,f? axmif0ifpmawG@&wJh tcsed af v;[m tusO;f om;wpfa,muf&Jh &oifh
&xdu k w f Jh ud, k yf idk tf csed af v;yJ jzpfygw,f?
'gah =umifh axmif0ifpmawG@&wJt h csed f rdb/ aqGrsKd ;awGa&S@rmS yHpk rH xdik Ef idk b f ;l vdk@ tm;vH;k qH;k jzwf
vdu k yf gw,f? axmif0ifpmvmac:wJt h cgrmS yxrtaeeJ@ axmif0ifpmcef;rSm wm0efusw0Jh efxrf;udk axmif
0ifpmawG@&wJt h cgrmS yHpk x H idk &f rvm;/ r&bl;vm;vdk@ ar;jref;r,f? yHpk rH xdik &f bl;qd&k if awG@r,f?
xdik &f r,fq&dk if axmif0ifpmudjk iif;y,fr,f? axmif0ifpmudk jiif;y,fwyJh pHk rH sLd ;eJ@ pwdu k rf ,fvdk@ qH;k jzwf
oabmwl=uw,f? tu,fvdk@ usaemfwdk@ 5 ( n ) awGu axmif0ifpmudk jiif;y,fw,fq&dk if c&D;a0;}uD;
uae yifyifyef;yef;vm&wJh tdraf wGu bmjzpfvdk@vv J dk@ar;=u/ pHpk rf;=uawmhrmS aocsmygw,f? rdom;pkawGeJ@
jy\emwpfpw Hk &mr&Sw d Jh usaemfwdk@u axmif0ifpmrawG@Eidk b f ;l vdk@ jiif;qef&if ta=umif;wpfcck ak wmh
&Srd ,fvdk@ tdraf wGu awG;rd=urSm jzpfygw,f?
tJ'uD aewqifh axmifyikd u f dk zdtm;ay;ar;jref;=urSm jzpfygw,f? tJ't D cgusrS rdbawGu
axmifyidk f &J@,w k rf mr_udk odomG ;=urSmjzpf+yD; axmifyidk &f J@ bDv;l &kyu f dk qGxJ w
k Ef idk rf ,fh tcsuw f pfcsuv f nf;
jzpfygw,f? axmif0ifpmjiif;y,fvdk@ wpfa,mufwu dk xf J a&mufomG ;&if aemufwpfa,mufu
qufwu dk =f uzdk@ qH;k jzwf xm;ygw,f? 'Dwu dk yf [
GJ m usaemfwdk@vdk 5 ( n )awG&J@ “ *k%o f u d mQ wdu k yf GJ
”vnf;jzpfygw,f?
axmif0ifpmawG@zdk@ tJ'aD e@u yxrOD;vluawmh taqmif (4)u pufrw _ uUov dk u f ausmif;om;
acgi;f aqmifwpfO;D jzpfwJh pnfox l ËG yf J jzpfygw,f? pnfox l ËG u f axmif0ifpmcef;xJrmS yHpk rH xdik Ef idk b f ;l vdk@
jiif;qdv k u dk yf gw,f? jypf'%fq+dk yD; ol@uw dk udk f xJydk@vu dk yf gw,f? aemuftrSwf ( 1 )tdyaf qmifu cspu f u dk dk (
c)atmif'ifeJ@ cspn f n D D (c)a&$bek ;f vl (wm&mrif;a0)wdk@ nDtpfuEdk pS Of ;D wdk@ tvSnu fh sygw,f? olwdk@EpS Of ;D
vnf; yHpk rH xdik Ef idk b f ;l vdk@ ajymwma=umifh wdu k x f yJ dk@vu dk yf gw,f? tJ'aD wmh 'Dtwdik ;f om 5 (n )awG
axmif0ifpmvmwdik ;f rawG@Eidk b f ;l ajymvdk@ wdu k x f oJ mydk@ae&&if =um&ifrvG,b f ;l vdk@ axmifyidk ef J@ taygi;f
tygawG awG;rdomG ;vm; rajymwwfawmhyg? axmifyidk af omif;!$ef@ wpfa,muf aemufqw k o f mG ;+yD;
axmif0ifpmawG@pOf yHpk x H idk &f r,fqw dk Jh ol@&t Jh rdef@udk &kwo f rd ;f ay;vdu k yf gawmhw,f?
'Dupd rP sKd ;[m e0w&Jh vufuidk w f w k af wG[m tm%mudk zdEySd zf dk@ oufoufom usio fh ;Hk wwfa=umif;
odomapwJh tcsuw f pfcsuv f nf;jzpfygw,f? jrefrmjynftv,fyidk ;f a'o&JΠ&moDOwk'%f=um;u axmif
wGi;f wdu k yf aGJ wG[m axmifyidk ef J@ taygi;f tygawG zdEySd w f idk ;f jzpfymG ;vmwwfygawmhw,f?
'Dae&mrSm axmif0ifpmyHpk w H udk yf u GJ dk pwifO;D aqmifwu dk cf w Jh Jh udpk nfox l ËG u f ol@&ŒJ tawG@t=uHKudk
wifjyxm;ygw,f?

pnfox l ËG f
pufrw _ uUov dk f
ausmif;om;acgi;f aqmif
1988 Y &efuek pf ufrw _ uUov dk w
f iG f 'kw, d ESpf wufa&mufaecJ+h yD; &efuek pf ufrw _ uUov dk f ausmif;
om;or*~Y OD;aqmifyg0ifvy_ &f mS ;cJo h nf?
1989 Zlvidk v f Y 'Dru
dk &ufwpf ausmif;om;vli,frsm;tzGJ@ ( &efuek w f idk ;f )Y yg0ifaqmif&u G cf o
Jh nf?
xdk@tjyif 1989 pufwifbmvY ausmif;om;vli,frsm; yl;aygi;f aqmif&u G af &; aumfrwDrmS wm0ef,l
aqmif&u G cf o
Jh nf? 1989-1990Y &efuek pf ufrw _ uUov dk f ausmif;om;or*~Y 'kw, d OuUXwm0efudk xrf;
aqmifco Jh nf?
1990 rwfv (13 )&ufae@wiG f ppfaxmufvrS ;f a&;. a&Smifwcif zrf;qD;r_udk cHc&Jh +yD;
tif;pdeaf xmifY tvky=f urf;ESifh axmif'%f (3)ESpf csccH &Jh onf? 1992 ZGev f (27)&ufae@wiG f o&ufaxmifrS
jyefvnf vGwaf jrmuf vmcJo h nf? xdk@aemuf udw k w
d Ef idk /f udpk ;dk Edik w
f dk@ ESit
fh wl aq;qdik zf iG v fh pS +f yD; tusO;f
axmiftwGi;f odk@ aq;0g;axmufyo Hh nfh vkyif ef;udk aqmif&u G cf o
Jh nf? 1993 jynfyodk@xu G cf mG cJ+h yD; ,cktcg
=opaw;o#Eikd if H qpf'eD+rdK@Y aexdik v f #u&f +Sd yD; jrefrmjynf'rD u dk a&pDa&;twGuf axmifw h pfae&mrS }udK;pm;
aqmif&u G af eqJ jzpfonf?
axmif0ifpmcef;rSm yHpk x H idk &f r,fvdk@ odvu dk &f wJt h csed rf mS usaemfeJ@ vkyaf zmfuidk zf uf &Jabmfrsm;
tawmf pdwx f cd u dk =f uw,f?
&efuek u f ae uDvrdk w D m ( 300 )avmuf uGma0;wJh o&ufukd a&wpfwef. uke;f wpfwef trsKd ;rsKd ;
tcuftcJawG =um;xJuae yifyef;}uD;pGmeJ@ vmcJ=h u&wJh ud, k &fh Jh rdom;pk0ifawGeJh tusO;f pcef;u owfrw S f
xm;wJh tcsed w f adk v;twGi;f rSmawmif vGwv f yfpmG ud, k yf idk t f csed af v;udk pum;rajymEkid yf J rdbawGa&SŒrSm
yHpk xH idk &f r,f/ bmr,feJ@ pnf;urf;awG wif;=uyfvmwm rw&m;wma=umifh usaemfwdk@ &Jabmf wpfawGwidk f
yif+yD; axmif0ifpmtcef;rSm yHpk x H idk &f r,fh pnf;urf;csuaf wGudk pwifoydwaf rSmufzdk@ qH;k jzwf=uw,f?
wdu k w f u dk q f idk q
f idk yf J 'Dvrdk w&m;r_udk tHww k u dk yf 0JG ifzdk@ usaemfwdk@ Ekid if aH &;tusO;f orm;awG qH;k jzwf
csucf s+yD;wJh tcsed rf mS yJ usaemft h rd u f axmif0ifpmawG@zdk@ usaemft h ar a&mufvmcJw h ,f? 'geJ@yJ usaemfaewJh
taqmif ( 1 )udk axmif0ifpm wm0efus 0efxrf;t&mcHAv dk f OD;ausm&f eSd f vmac:ygw,f?
“ pnfox l ËG /f axmif0ifpmawG@r,f/ rif;tarvmw,f” vdk@ajymygw,f? 'geJ@yJ usaemft h areJ@
axmif0ifpmawG@&atmif OD;ausm&f eSd v f mac:wJah emufudk vdu k o f mG ;ygw,f? axmif0ifpmtcef;xJudk usaemf
0ifvu dk w f t Jh cgrmS OD;ausm&f eSd u f axmif0ifpm&JΠpnf;rsO;f pnf;urf;awGudk ajymjyygw,f? tJ'pD nf;
rsO;f awGxrJ mS yHpk v H dk@atmf&if axmif0ifpmcef;xJrmS yJ yHpk x H idk &f r,fvdk@ ajymygw,f? 'guu dk saemf owdxm;rd
vdu k yf gw,f?
usaemfwdk@ &JabmfawGeJ@ wdu k yf 0GJ ifzdk@yJ }udKwif!ESd i_d ;f xm;wJt h wdik ;f 'Dupd [ P m rw&m;bl;? tdru f rd
om;pk0ifawG a&SŒrSm yHpk x H idk &f r,fqw dk m enf;vrf;rusb;l ? 'guq dk ef@usirf ,fvdk@ OD;ausm&f eSd u f dk usaemf
jyefajymvdu k yf gw,f? 'Dvydk pHk rH sKd ;eJ@ axmif0ifpmrSm yHpk x H idk &f r,f qd&k ifawmh rxdik yf eJ J@ rawG@wJh enf;vrf;udk
usaemfu a&G;cs,v f u dk +f yD; tusO;f OD;pD;Xme0efxrf; OD;ausm&f eSd u f dk xyfajymvdu k yf gw,f?
tJ't D cgrmS OD;ausm&f eSd u f usaemfu h dk axmif0ifpmcef;rSm c%xm;cJ+h yD; axmifA;l 0xJ ud0k if
oGm;ygw,f? usaemfpw d x f if aocsmwmuawmh usaemfajymwmudk axmifyidk af omif;!$eŒf qD tpD&if oGm;cHchJ
wmyJjzpfw,f? tcsed ef nf;enf;=umawmh usaemfu h dk axmif0ifpmcef;uae ac:+yD;awmh wdu k x f u J ydk dk@
vdu k yf gw,f?
usaemfu h dk wdu k yf w d +f yD; em&D0ufavmuf=umwJt h cgrmS tup 0efxrf;awGu usaemfu h dk
wdu k xf u J ae jyefvmxkwyf gw,f? 'Dvedk J@wu dk xf u J ae xGu+f yD; Al;0xJac:oGm;wJt h csed rf mS usaemfh
pdwaf wGvy_ &f mS ;vmygw,f? axmifyidk &f ;kH cef;xJa&mufawmh usaemf pdwx f ifxm;ovdk r[kwyf J
axmif0ifpmawG@zdk@ jyifqif xm;wmudk awG@vu dk &f ygw,f? usaemf&h ŒJtarjzpfou l axmifyidk f aomif;!Gef@&@J
&H;k cef;xJrmS xdik +f yD;apmifah ewJh taetxm;eJ@ awG@vu dk &f awmh usaemft=Hh ooGm;ygw,f?
axmif0ifpmawG@ae=u tcef;rSmr[kwyf J tareJ@om; oHZumrjcm;yJ vGwv f yfpmG ay;awG@ygw,f?
'gayr,fh usaemft h areJ@ usaemf&h ŒJ ab;wpfzufwpfcsurf mS axmifyidk af omif;!$ef@eJ@ OD;ausm&f eSd w f dk@&aSd e+yD;
usaemfwdk@ om;trdudk aocsmpGm tuJcwf apmif=h unfah eygw,f? owfrw S x f m;wJh tcsed u f ek af wmh
axmif0if pmypPn;f awG vufrmS qG+J yD; taqmifujdk yefcw Jh ,f? 'gayr,fh usaemfaewJh taqmifujdk yefrydk@yJ
wdu k uf dk ydk@vu dk yf gw,f?
odyrf =umcifrmS yJ usaemf&h Jh ab;zuf wdu k cf ef;xJudk cspn f nD /D cspu f udk wdk dk@ nDtpfudk (2) a,muf
vnf; usaemfv h adk xmif0ifpm yHpk w H u dk yf 0GJ ifcvJh dk@ olwdk@udk axmif0ifpmay;awG@+yD; wdu k yf wd cf v H u
dk &f um a&muf
vmygw,f? 'gayr,fh usaemfwdk@udk wdu k x
f rJ mS qufrxm;awmhyJ naeydik ;f rSm taqmifawG toD;oD;udk
jyefydk@vu dk yf gw,f? aemufyidk ;f rnfonfh tusO;f om;rS axmif0ifpmcef;rSm yHpk x H idk /f acgi;f iHk@p&mrvdyk J
rdom;pk0ifawGeJ@ awG@qcHk iG &fh cJyh gw,f?
'Dvadk xmif0ifpmcef;rSm acgi;f riHk@a&;wdu k yf GJ bma=umifh atmifjrif&wmvJvdk@ qef;ppf=unfah wmh
usaemfvw G af jrmufvm+yD; tdru f usaemft h ar&Jh ajymjycsut f &qd&k if tjzpftysujf zpfwaJh e@u axmif
0ifpmudk cgwidk ;f vdyk J awG@zdk@vmcJah yr,fh tcsed af wG =umvmwmeJ@tr# usaemf&h rJh cd if[m usaemfeJ@awG@&r,f/
rawG@&r,fudk oHo,0if pd;k &drv f mygw,f? aemufq;Hk awmh usaemf&h rJh cd if[m axmifyidk u f dk ta&;qd+k yD;
awG@qHk cGi&fh atmif }udK;pm;cJyh gw,f?
“ 'Dae@rmS om;eJ@ axmif0ifpmrawG@&&if axmifA;l 0rSm vSt J yd +f yD; apmifrh ,f/ vH;k 0rjyefb;l ” vdk@
usaemfrh cd if qH;k jzwfvu dk w
f mudk axmifyidk o
f o
d mG ;wmuwpfa=umif;/ axmifxrJ mS &Sw d Jh usaemftygt0if
tm;vH;k aom Edik if aH &;vkyaf zmfuidk zf ufrsm;&Jh rqkwrf epfaomZGeJ J@ wdu k yf 0GJ ifcw
Jh ma=umifh axmifjyifeJ@
axmifxJ tay;t,l tcsw d t
f qufr+d yD; axmifyidk ef J@ taygi;f tygawG&J@ rw&m;tEdik u f sifh zdEySd rf a_ wGudk
wdu
k yf 0GJ if atmifEidk cf yJh gw,f?

tcef;(12)
(u)
o&ufaxmiftwGi;f oufaoxGuq f cdk suf
usaemfwkd@awG[m axmifxrJ mS axmiftm%mydik af wG&Jh w&m;vufvw G f vkyaf qmifaewmudk
qef@usit f mcHwJh wdu k yf aGJ wGjyKvky+f yD; olwdk@awG&, Jh wk rf m aumufusprf a_ wGudk zGix fh wk jf yzdk@ }udK;pm;ae
&ygw,f?
tJ'J x
D uJ }udK;yrf;csuw f pfc[ k m r=umcifrmS ay:xGuv f mygw,f? usaemfwdk@ o&ufaxmifxu J dk
om,m0wDaxmifu tkycf sKyfa&;t&m&Sd (axmifyidk )f OD;pD;wJh pHpk rf;ppfaq;a&;tzGJ@ a&mufvm+yD; 'Dt;D (DE)
0ifygw,f? tJ'v D dk tjcm;axmifawGu axmift&m&Sad wG vma&mufppfaq;awmh o&ufaxmifu axmif
tm%mydik af wGu axmifwiG ;f aqmif&u G cf suf enf;AsK[mawG csucf si;f ajymif;vJomG ;ygw,f? 5(n)tusO;f
om;awGudk oGm;awGudk tat;ywfrwuf +zJjyygw,f?
xrif;udv k nf; t0tvifau|;arG;+yD; tusO;f om;wpfO;D udk yHpk yH ef;uefeJ@ (2)cg&ygw,f? tu,f
Irukecf &Jh if oGeyf pfzdk@eJ@ / ravmufi&S ifvnf; xyf,zl dk@q+dk yD; taqmifwikd ;f rSm xrif;yH;k tydck s xm;ay;ygw,f?
tJ'v D dk twkvyk f [efjyxm;wJt h &mawGu &ufyidk ;f avmufycJ yH gw,f? ppfaq;a&;tzGJ@ awGjyefomG ;wJt h cgrmS
e*drk vl o&ufaxmifypHk H jyefjzpfomG ;ygw,f? xrif;udv k nf; t&iftwdik yf J ydak e+rJ usm;ae+rJ jyefau|;
ygawmhw,f? 'gayr,fh aemufwpfvt=umrSmyJ o&ufaxmifudk ppfaq;a&;tzGJ@awG jyefa&mufvm+yD; 'Dt;D
jyef0ifygw,f?
tJ't D cgrmS awmh odr;f xm;wJh xrif;yH;k awGjyefcsygw,f? usaemfwdk@udk oGm;jyef+zJ jyygawmhw,f?
ppfaq;a&;tzGJ@xu J acgi;f aqmifvyk o f el J@ uset f zGJ@0ifawG tm;vH;k vnf; o&ufaxmif tm%mydik rf sm;
enf;wl 'Dyw k xf u J 'DyyJ J jzpfygw,f? ppfaq;a&;tzGJ@[m wdu k x f rJ mS jypf'%fus+yD; rw&m;&du k Ef u
S cf &H wJh
aZmf0if;xGËef J@ tjcm;5(n) tusO;f om;awGudk ac:,l+yD; ppfaq;ygw,f? ppfaq;+yD;wJt h cgrmS tJ'o D al wG&Jh
xGuq f dk csuaf wGudk twnfjyKay;zdk@ oufaoESpOf ;D ac:,lygw,f? tJ'v D dk oufaoESpOf ;D ac:,lwt Jh cgrmS
wpfO;D u axmif0efxrf;xJuyJ jzpf+yD; usew f pfO;D u tusO;fom;xJu jzpfygw,f?
tr_u 5(n)tr_awG jzpfwma=umifh aemufwpfO;D udk axmifajymif;vmwJh usaemfwdk@
5(n)ta,muf(100)xJu a&G;ygw,f? tJ'gudk axmiftm%mydik u f a&G;&wmjzpfygw,f?
ppfaq;a&;tzGJ@uvnf; aoaocsmcsm wdwu d suseJ@ atmufajcup+yD; pDppfwmr[kwyf J o&ufaxmif
tm%mydik af wG acgi;f ndwf axmufcw H Jh acgi;f acguaf &G;xm;wJh olawGuydk J ppfaq;wmjzpfygw,f?
oufaoxGuq f zdk dk@ axmif0efxrf;ua&G;cs,w f t Jh cgrmS olwdk@udk umuG,af jymqdak y;r,fh olawGa=umifh
tcuftcJ r&Sad yr,fh Edik if aH &;tr_(100)xJu a&G;cs,zf dk@=uawmh olwdk@awmfawmf 'kuaQ &muf&ygw,f?
olwdk@tvd&k w Sd mudo k m ajymqdak y;Edik rf ,f/h xGuq f adk y;Edik rf ,fh acgi;f ndwaf xmufcaH y;r,fo h l
wpfa,mufudk tvd&k aSd eygw,f? axmif0efxrf;xJu oufaotjzpf 'kwyf=uyf apmavb,fvu f dk
a&G;ygw,f? tJ't D csed rf mS yJ(1)aqmifu axmif0ifpmwm0efcH 'kw, d Adv k }f uD; OD;ausm&f eSd u
f usaemfudk
oufaoxGuq f zdk dk@ vma&mufac:ygw,f? usaemfu h dk ac:oGm;+yD; rde;f a*s;a&mufawmh axmifr;_ OD;at;v_id u f
t&mcHAv dk }f uD;udk . .
“b,feJ@vJ q&m}uD;. . . jzpfygrh vm; ”vdk@ar;vdu k af wmh
‘jzpfygw,f? Adv k =f uD;a&G;wJo h yl ’J vdk@ jyefajzvdu k yf gw,f? OD;ausm&f eSd u f usaemfb h ufvn S jfh yD;
‘rif;axmufxrJ mS t&du k cf zH ;l wm&Sv d m;’ vdk@ar;ygw,f?usaemfuvnf;
‘r&Sb d ;l ”vdk@jyefajzawmh “at;/ 'gy/J trSet f wdik ;f yJ jzpfapcsiw f ,f ”vdk@q+dk yD;
“armif&if jypf'%fjzpfz;l vm; ”vdk@qufar;ygw,f? usaemfu . . .
“'DaxmifrmS awmh rjzpfz;l ygb;l ”vdk@ ajzvdu k yf gw,f?
“at;/ }udKuf+yD . . 'Dtwdik ;f yJajym / tckrif;udk igwdk@qv D mwJh vl}uD;wpfcsKd @eJ@ awG@ay;r,f?
eJeyJ g;yg;olwdk@u ar;r,f? prf;r,f? bmawG axGaxGx;l xl; r&Syd gb;l ? rif;apmapmu ajymovdak ygh ? t&du k cf H
zl;vm;/ rcH&zl;bl;? jypf'%fjzpfz;l vm;/ rjzpfz;l bl;? a&qGw J myifyef;vm; qd&k ifvnf; axmifxrJ mS
enf;enf;yg;yg; ud, k v f ufuse;f rma&;aumif;&H/k ac|;pdk@&aHk vmufayg?h tJ'v D adk jz . . bmrSrvkyyf aJ xmif
xJrmS ae&&if *domG ;rSmayg?h rif;odw,fr[kwv f m;? aemuf+yD; xrif;00au|;vm;vdk@ ar;&ifvnf; rif;tck
tjrify/J t0au|;wm/ t&St d &Swd idk ;f ajzayg?h bmrS rif;ryleJ@/ igvnf;rif;eJ@ twl&aSd erSmyg? 'dk@uu dk n l aD y;r,f
r[kwv f m; ”
E_wu f ae u&m;a&v$wf wwGww f w G f rSmygw,f? usaemfvnf; acgi;f ndwjf yvdu k af wmh OD;at;vdi_ f
u “aumif;+yD/ igeJ@vu dk cf Jh ”qd+k yD; axmifA;l 0udk ac:oGm;ygw,f?
Al;0a&mufawmh Al;0&Jn h mzufu axmifyidk &f Jh &H;k cef;xJudk 0if&ygw,f? tcef;xJa&mufawmh
OD;at;v_id u f
“'gu tusO;f om;awGxu J oufaoyg ” qd+k yD; ppfaq;a&;tzGJ@eJ@ rdwq f ufay;ygw,f? +yD;awmh
usaemfu h dk xdik zf dk@ae&may;ygw,f? usaemfeh J@ rsuEf mS csi;f qdik u f cHrk mS ppfaq;a&;tzGJ@ acgi;f aqmifawG
xdik af eygw,f? tm;vH;k aygi;f (3)a,mufxidk af e+yD; tv,fuxdik af eol om,m0wfaD xmifu axmifyidk f
OD;jrifoh ed ;f jzpf+yD; ppfaq;a&;tzGJ@ acgi;f aqmifvnf; jzpfygw,f? OD;jrifo h ed ;f &Jh b,fzufeaH b;u wpfa,muf
uawmh &efuek f tif;pdeaf xmifu axmifr;_ }uD;jzpf+yD; nmzufuawmh jynfaxmifu axmifr;_ jzpfygw,f?
oluppfcsuaf wG/ xGuq f cdk suaf wGudk vufEySd pf uf&u dk f rSww f rf;wifaeygw,f? usaemf&h Jh eHab;rSmawmh
o&ufaxmifu usaemfu h adk &G;ac:vmwJh axmifr;_ OD;at;v_id f &Sad eygw,f?
tv,fu xdik af ewJh wpfa,mufu
“rif;trSew f idk ;f ajymrSmvm; ”vdk@ tqH;k r&Sd tpr&Sd xajymvdu k yf gw,f?
“b,fta=umif;t&mudk usaemfajym&rSmvnf; ”
“rif;odwJh ta=umif;t&mawGyaJ r;rSm / axmifxu J ta=umif;awGumG / ajzr,fr[kwv f m; ”
“ajzygrh ,f ”
ab;ywf0ef;usiu f dk tuJcwfvu dk af wmh axmifyidk &f ;Hk cef;xJrmS axmifyidk af omif;!Gef@wpfa,muf
r&Syd gb;l ?
usaemfu h dk ppfaq;r_awG pvkyw f t Jh cgrmS jynfaxmifu axmifr;_ }uD;u toif, h vl mwJh usaemf&h Jh
eHywf}uD;udk ,l+yD; tusO;f om;oufao&Jh xGuq f cdk suf acgi;f pOfwyf+yD; usaemfeh mrnf/ tr_eJ@ jypf'%fEpS f pwJh
ud, k af &;&mZ0ifawGudk vufEydS pf ufeJ@ &du k af eygw,f? ( eHywf}uD;qdw k m axmiftwGi;f axmifyidk f vSnv fh nf
wJt h cg tusO;f om;wdik ;f u tJ'pdD m&Guu f dk udik x f m;+yD; pm&Gux f rJ mS trnf/ tztrnf/ tr_ ay;&ufp/GJ
omrefvw G &f uf/jypf'%fEpS /f yk'rf pwmawG a&;xm;wJh pm&Gujf zpfygw,f? ) axmifyidk f OD;jrifo h ed ;f u p+yD;
ar;ygw,f?
“rif;emrnf aevif; aemf ”
“[kwyf gw,f ”
“rif;tazemrnf ”
“OD;rsKd ;ode;f ”
“ rif;axmifeyH wfu 2997/ Caemf/ b,fEpS Ef pS &f v Sd J ”
“ 5 ESpyf g ”
“ rif;wdk@rb d / aqGrsKd ;awGxrJ mS Edik if aH &;v_y&f mS ;wJh ol&o Sd vm; ”
“ r&Syd gb;l ”
“rif;axmifxrJ mS jypf'%fjzpfz;l vm; ”
“ tif;pdeaf xmifrmS awmh axmifuscgpu jypf'%f (1)cg jzpfz;l ygw,f? ”
“ r[kwb f ;l / 'Do&ufaxmifrmS ”
“rjzpfz;l ygb;l ”
“ t&du k cf &H zl;vm; ”
“ t&du k rf cH&ygb;l ”
usaemfeJ@ axmifyidk Of ;D jrifo h ed ;f wdk@ tar;tajzawGudk wpfy'k cf si;f tvdu k f jynfaxmifr;_ u rSww f rf;
wifaeygw,f? OD;jrifo h ed ;f uquf+yD;
“ 'gyaJ yg/h axmifxrJ mS jypf'%frjzpf&if t&du k rf cH&bl;/ jypf'%fjzpf&if t&du k cf &H r,f? rif;tJ'gudk
vufco H vm; ”
'Dar;cGe;f [m us,jf yef@ygw,f? jypf'%fjzpf&if &du k w f ,fqadk yr,fh jypf'%frjzpfjzpfatmif axmif0ef
xrf;awG/ axmiftm%mydik af wGu wrifoufouf zefw;D ,laewmawG trsm;}uD;&Syd gw,f? usaemfu
'Dtcsuu f dk aoaocsmcsm&Si;f jyrvdk@ ab;bDudk =unfv h udk af wmh usaemfrh suEf mS udk =unfah ewJh OD;at;v_id u f dk
awG@&ygw,f? ajymqdzk dk@ rvGwrf vyfjzpfomG ;ygw,f?
OD;jrifo h ed ;f &JŒar;cGe;f udk trSet f wdik ;f ajzzdk@ usaemftcuftcJ jzpfaewJt h csed rf mS usaemfwdk@&aJ bmf
aZmf0if;xËfeJ@ tjcm;&JabmfawGudk axmiftm%mydik af wG acG;vd/k EGm;vdk &du k Ef u S w f jJh rifuiG ;f awG jyefjrif
a,mif vmygw,f? ajymcsvu dk zf dk@ usaemftm;,lvu dk yf gw,f? 'Dtcsed rf mS 'DtcGit fh a&;udk toH;k csvu dk &f if
axmifrLS ;/ axmifyidk af wG&J@ acG;&du k /f EGm;&du k u
f dk r&_rvS cH&rSm aocsmygw,f? b,fvadk jz&if aumif;rvJvk@d
usaemfpOf;pm;aecsed rf mS OD;jrifo h ed ;f u
“ a[haumif/ igar;wmajzavuGm/ bmawGpOf;pm;aewmvnf; ”
usaemfvnf; awGa0raeawmhyJ qH;k jzwfcsuf csvu dk yf gw,f? 'Dar;cGe;f udk rajzcif tcGit fh a&;wpfck
awmif;qdv k u
dk yf gw,f?
“ axmifyidk }f uD;cifAsm;/ ckeuajymcJo h vdk rSeu f efwt hJ ajzrsKd ; vdck siyf gw,fq&dk if tckvdk
taetxm;rsKd ;rSm usaemfrajzqdEk ikd yf gb;l ? bmjzpfvdk@vq J adk wmh o&ufaxmifu axmifrLS ;OD;at;v_id f
&Sad evdk@ygy?J o&ufaxmifu axmiftm%mydik af wG &Sad ewJah e&mrSm usaemfrajzqdEk idk yf gb;l ? ppfaq;a&;
tzGJ@udk trSet f wdik ;f ajymzdk@ 0efrav;ayr,fh o&ufaxmiftm%mydik af wGxu J wpfa,mufa,mufa&S@rmS
usaemftrSet f wdik ;f xGuq f ydk gu trsuaf 'goxGu+f yD; ppfaq;a&;tzGJh jyefomG ;wJt h cg=u&if usaemft h ay:
tjidK;taw;xm; &efjyKEdik yf gw,f? usaemf&h J@ vHjk cHKa&;pdwcf s&atmif vsKd@0ufpmG jyKvkyzf dk@eJ@ tzGJ@et Jh ppfc&H ol
oufoufcsn;f ppfaq;aewJh tcef;rSm xm;&Sad y;ygvdk@ awmif;qdyk gw,f? 'grS xGuq f cdk suaf wGu rSeu f efr_
&SEd idk rf mS jzpfygw,f? ”
o&ufaxmifrLS ; OD;at;v_idk &f J@ rsuEf mS csucf si;f rnf;wufomG ;ygw,f? 'gayr,fh [efrysu&f atmif
pm;yGaJ y:u a&aEG;cGuu f , dk +l yD; r_waf omufaevdu k yf gw,f? t&yftarmif;axmifaxmifarmif;armif;eJ@
OD;jrifo h ed ;f u usaemfu h dk aoaocsmcsm pdu k =f unfyh gw,f?
“ rSeu f efwJh xGuq f rdk q
_ w dk m b,fae&mrSmrqdk b,foyl &J aSd eae xGuq f &dk &J rSmayg?h trSew f &m;
qdwk m zH;k uG,v f dk@r&bl;? [dv k &l vSd dk@ rajymEdik /f 'Dv&l v Sd dk@ rajymEkid b
f ;l qdw k m rrSerf uefxu G q f zdk dk@ }udK;pm;wJh
olawGvyk w f myJ? rSerf eS u f efuefxu G q f w dk o Jh [ l m b,fol@a&S@rmS yJjzpfjzpf xGuq f &dk &J r,f? rif;&JŒvHjk cHKa&;udk
igwm0ef,w l ,f? axmifxrJ mS avmuf vHjk cHKwm 'Dwpfae&myJ &Sw d ,f? rif;wpfa,mufxrJ ajymeJ@
tusO;f om; tm;vH;k &Jh vHjk cHKa&;udk 'dk@tup 0efxrf;awGu wm0ef,x l m;wm? uJæajym ”
OD;jrifoh ed ;f ud,k wf idk f pdeaf c:aerSawmh usaemfrajym&if vdrv f nfzdk@}udKk /;pm;w,fvdk@ rSwaf wmhrmS
aocsmwma=umifh trSet f wdik ;f zGicfh svu dk zf dk@ pdw'f ;Hk 'H;k csvu dk yf gw,f?
“axmifxrJ mS rif;wdk@awG xrif;pm;&wm 00vifvifpm;&w,f r[kwv f m; ”
vdk@ar;cGe;f ajymif;ar;ygw,f?
“ r0. . . ygb;l ”
“[kw&f v Jh m;/ igwdk@awG@wmuawmh rif;wdk@ut dk 0au|;aewmyJ? rif;vdrrf ajymeJ@? OD;at;v_id f . . .
cifAsm;wdk@ ac:vmwJo h ul [kwaf um[kwaf o;&Jv h m; ”
usaemfah b;u xdik af ewJh OD;at;v_id u f kd vSn=fh unf+h yD; ar;vdu k yf gw,f? OD;at;v_id u f usaemfu h dk
“ uGm . . . tvum;/ 'Daumifav; av#mufajymaewmyJ/ cufwmyJ/ rif;udik gwdk@ apmapmu
ajymxm;wJt h wdik ;f ajzav ” vdk@rsuEf mS udk &_ŒH wG+yD; ajymygw,f?
OD;jrifoh ed ;f u . .
“ rif;igwdk@udk rvdref J@/ 'dk@rmS taxmuftxm; tuke&f w Sd ,f? uJ . . . rif;axmifxrJ mS
xrif;00vifvif rau|;bl; qdw k m igwdk@,=Hk unfatmif bmeJ@oufaojyrvJ ”
“axmifxrJ mS xrif;r0wJu h pd u P dk axmifxu J tusO;f om;awG tmvH;k odygw,f? vH;k 0pm;vdk@
r0ygb;l ? usaemfuadk c:rar;yJ tjcm;tusO;f om; wpfa,mufac:ar;vnf; r0a=umif;ajymrSmyJ? 'gtrSef
w&m;yJ ”
“uJ . . tif;pdeaf xmifrmS aum xrif;ud0k 0au|;ovm;/ b,fvadk u|;vJ ”
“tif;pdeaf xmifrmS u xrif;udv k o dk avmuf &ygw,f? 00vifvifvnf; pm;&w,f? xrif;xnfh
uwnf;u xnfah y;wJo h u l xrif;udt k armufxnfh ay;wm/ ud, k rf ukeEf idk &f if jyefoeG x f nfzh dk@ yH;k awGcs
ay;xm;ygw,f? vd&k ifvnf; xyfawmif;vdk@&ygw,f ”
“ at;av/ 'Do&ufaxmifrmS vnf; tif;pdet f wdik ;f xrif;udt k 0au|;aewm awG@wmyJ? rif;bm
jiif;rvJ ”
“ 'DrmS xrif;au|;w,fqw dk m tck ppfaq;a&;tzGJ@awGvmvdk@ xrif;yH;k awG csxm;wmjzpfygw,f?
t&ifwpfacguf ppfaq;a&;vmwke;f uvnf; tJ'v D ydk J xrif;awGudk tyd&k Edik rf ,fh yH;k awGcsxm;ay;w,f?
'gayr,fh tJ'v D adk u|;wm &ufyidk f;yJcw H ,f? ppfaq;a&;tzGJ@awG jyefomG ;awmh xrif;tydx k nfx h m;wJh yH;k awG
jyeford ;f oGm;ygw,f? tckvnf; ppfaq;a&;tzGJ@awG a&mufvmvdk@ [efjycsxm;wmyg? ppfaq;a&;tzGJ@awG
jyefomG ;&if tckxrif;tydak y;aewmawGvnf; jyeford ;f oGm;rSm aocsmygw,f? aemufx;l xl;jcm;jcm;
odomwmu tJ'x D rif;yH;k awGu tckrS aq;okw+f yD;taqmifawGrmS csxm;wmyg? tJ'yD ;Hk udk aoaocsmcsm
=unf&h if yH;k awGutopfpufpuf/ taqmifeyH wf a&;xm;wJo h abFmaq;u wpfpufawmif rysuaf o;ygb;l ?
'g[mtckrS taqmifawGrmS xrif;tydyk ;Hk awGcsxm;wm/ tckrS jyifqifxm;wm xif&mS ;ygw,f? ”
“aeprf;ygO;D / rif;wdk@axmifxu J dk ppfaq;a&;tzGJ@ awGvmw,fqw dk m b,fvv dk yk o
f v d J”
“axmife&H H av;zuf=um;rSm 'Dvydk J owif;ysŒH ESH@r_ &Syd gw,f ”
“uJ. . . xm;awmh/ rif;wdk@tckvdk xrif;r0wmudk axmifyidk u f w dk ifjy&Jv
h m; ”
“[kwu f /Jh usaemfwkd@qifu h q J ifu h J tcef;vl}uD;/ taqmifr;_ uae axmifyidk }f uD;udk axmifyidk w f ef;pD
rSm wifjyygw,f ”
“tJ'v D w dk ifjyawmh axmifyidk }f uD;u bmajymvJ ”
“ xrif;r0bl;vdk@ tckvadk wmif;aewm [if;aumif;vdk@/ tJ'aD wmhy[ J if;udak &a&m/ t&Guf
awGrxnfyh J 'Dtwdik ;f csuv f dk@ ajymygw,f ”
“a[haumif. . vl}uD;u 'Dtwdik ;f ajymrSmvm;/ rif;r[kww f mawG rajymeJ@ / rif;oli,fcsi;f awG
apmapmu xGuq f o dk mG ;wm xrif;0w,fajymw,f? rif;igwdk@uv dk mrvdref J@/ axmifxrJ mS qifu h q J ifuh J
tpDtpOftwdik ;f Oya'abmiftwGi;f u wifjy&if b,ftusO;f om;rqdk &w,f? +yD;pvG,/f vufvw G pf y,f
tm%mydik af wGu rvkyb f ;l ? vmrajymeJ@? rif;ajymovdq k rdk jS zifh axmifyidk w f ef;pDqw dk m axmifxrJ mS
vkypf &mawmif rvdak wmhb;l ? tusO;f om;awGaezdk@/ xdik zf dk@/ pm;zdk@upd aP wGudk wpfywfwpfcg tcuftcJawGudk
ajz&Siaf y;zdk@ xm;wm? bmrS vkyrf ay;Edik b f ;l qd&k ifumG . . igajymovdk axmifyidk u f wpfywfwpfcg vSn=fh unfh
p&mawmif rvdak wmhb;l ? rif;wdk@vnf; at;at;aq;aq;ae/ igwdk@vnf; ud, k tfh cef;xJu, dk af e+yD; tcsed w f ef
vpm,l&yHk ?J rif;wdk@ tusO;f om;tcsi;f csi;f vlowfry_ jJ zpfjzpf/ tEdik u f sirfh y_ jJ zpfjzpf 'dk@eJ@rqdik b f ;l ? aevdk@&w,f?
r[kww f mawG vmrajymeJ@ ”
“ tckvadk jymwm/ jzpfcw Jh mawG[m vdrw f mr[kwyf gb;l / trSeaf wGyg? tjcm;tcef;u tusO;f om;
awGvnf; odygw,f”
“awmfyg/ rif;wdk@tcsi;f csi;f 'Dvadk jymr,fq+dk yD; !Sx d m;=urSmayg/h 'dk@vmwm odaerSmyJ r[kwv f m; ”
tJ'rD mS usaemfu h dk ppfaq;aewke;f tcef;xJudk o&ufaxmifyidk f OD;aomif;!Gef@ t&yf0wft&yfpm;eJ@
0ifvmygw,f? +yD;awmh ol@&;Hk cef;xJu rD;cHaowWmudk zGi+fh yD; [d[ k m&Sm/ 'D[m&Smvkyaf eygw,f? wpfcsuf
wpfcsuf usaemfu h v dk nf; rsuaf pmif;xd;k +yD; tuJcwfvu dk yf gao;w,f? tJ't D csed rf mS OD;jrifo
h ed ;f u
“[if;aumif;vdk@ xrif;awmif;wm/ 'D[if;udk zsu+f yD;csuv f dk@ b,fou l ajymwmvJ ”
“axmifyidk u f ajymwmyg ”
“axmifyidk q f w dk m axmifyidk }f uD;vm;/ axmifyidk af v;vm;? ud, k f@axmifu axmifyidk ef mrnfuadk wmif
rodb;l vm; ”
“axmifyidk f Adv k }f uD;aomif;!Gef@yg ”
tJ't D csed rf mS axmifyidk pf m;yGrJ mS &Sad ewJh o&ufaxmifyidk af omif;!Gef@u usaemfu h dk =unf+h yD; wpfcsuf
+yHK;vdu k yf gw,f? ol@t+yHK;uat;puf+yD; aumufusp, f wk rf mr_awG tjynfyh gygw,f?
usaemfh ausmxJ pdru fh eJat;oGm;ygw,f?
“rif;wdk@axmifxrJ mS xrif;awGtydak wmif;/ +yD;&iftjcm;tusO;fom;awGudk aq;vdyef J@ vJv, S f
w,fqdk ”
“r[kwyf gb;l / b,forl S xrif;tydrk &ygb;l ? xrif;pm;&wmr0vdk@ axmif0ifpmuaewqifh tdraf wG
udrk ek f@qef;rSm+yD; pm;&wmawG&ySd gw,f? axmifxrJ mS 0efxrf;awGom xrif;udk tdraf wGu, dk ol mG ;wm
&Syd gw,f ”
“ a[haumif/ rif;jrifvdk@vm;/ rjrifyeJ J@ xifa=u;awGeJ@ 0efxrf;awGudk vmrajymeJ@/ ud, k fh
ta=umif;udak jym/ rif;udak r;wJh ta=umif;yJajz/ ud, k ef J@rqdik wf uJh pd u P dk rajymeJ@/ =um;vm; ”
“ [kwu f Jh ”
“ rif;wdk@ xrif;awGtydak wmif;+yD; rukev f dk@ yef;uefaq;bkwrf mS xrif;useaf wGoeG yf pfxm;wJh
td;k awG jynfah ewmyJq/dk 'grsKd ;vkyzf dk@ raumif;bl;? axmifxrJ mS tJ'v D dk v$ijfh ypfawmh tvum;oufoufrJh
Edik if aH wmfyu dk q f uH dk jzKef;wD;&m usw,f? +yD;awmh tJ'v D dk pnf;urf;r&Sd xrif;useaf wG v$iyfh pfawmh ºuGwf
vmr,f/ jcif/ ,if/vmr,f? +yD;&ifaxmifxrJ mS ul;pufa&m*gjzpfr,f? rif;wdk@twGuf wpfu, dk af & oef@&iS ;f a&;
vn;f xdcu dk w f ,f ”
“ usaemfwdk@awG xrif;useaf wG v$iyfh pfwm/ pGef@ypfxm;wJh yke;f awGrmS jynfv h #+H yD; trsm;}uD;jzpf
aew,fqw dk m r[kwyf gb;l ? wcgwav axmifuau|;wJh xrif;awGxrJ mS oJawG/ cJawG trsm;}uD;ygvdk@
bmrSrpm;Edik v f dk@ xrif;udk v$iyfh pf&wmyg? usaemfw@dk awG[m xrif;udk t"dutpm;tpmtjzpf pm;&+yD;
tvkyv f yk &f wmyg? aemuf v$iyfh pfxm;wJh xrif;useaf wGuv kd nf; axmifrmS arG;xm;wJh 0ufawGtwGuf
ae@widk ;f 0ufbw k u f vm,laevdk@ wdik ;f jynfaiGudk jzKef;ypfw,fvdk@ rqdEk idk yf gb;l ”
“ uJ...aumif;+yD? 'gq&dk if rif;wdk@udk tck xrif;00au|;+yD r[kwv f m; ”
“ [kwu f Jh au|;ygw,f? 'gayr,fh a&&Snaf u|;r,f/ rau|;bl;qdw k m rajymwwfygb;l ”
“ au|;rSmyg? tckrif;wdk@udk 00au|;w,f r[kwv f m;? igwdk@&aSd ewJh ypPKy`eu f ydk J ajymyg? igwdk@awG
rif;wdk@ axmifyidk ef J@ axmifrLS ;awGuadk &m tckvx dk rif;00au|;zdk@ rSmcJrh ,f? [kwv f m;? tckawmh rif;u
axmifxrJ mS xrif;00vifvif pm;&ygw,f? 'Dtwdik ;f yJ xGuq f adk ygh ”
“ usaemf't D csuu f dk jiif;ygw,f? rajzqdEk idk yf gb;l ? axmifxrJ mS xrif;00vifvif pm;&wmrS
(1)&uf/ (2)&ufyJ &Syd gao;w,f? xrif;00vifvif pm;&ygw,fvdk@ vdrv f nf+yD; rxGuq f Edk ikd yf gb;l ? usaemf
wifjywJh tcsuaf wGu trSecf sn;f yJ jzpfygw,f? tcktwdik ;f yJ xGuq f Edk ikd yf gw,f? ppfaq;a&;tzGJ@u rSmcJh
ygw,fqw dk Jh pum;vH;k eJ@ jyefomG ;rSmyg? axmifxrJ mS usecf rJh mS u usaemfwdk@ tusO;f om;awGeJ@
axmifyidk af wGyJ usecf rJh mS yg? a&&Snrf mS au|;w,f/ rau|;bl;qdw k m rodao;ygb;l ? 'gah =umifh
ppfaq;a&;tzGJ@u xGuq f cdk idk ;f wJt
h wdik ;f usaemfrxGuq f Edk ikd yf gb;l ”
tJ't D cgusrS ppfaq;a&;tzGJ@awG acgi;f csi;f qdik v f u dk =f uygw,f? +yD;rS usaemfajymwJt h wkid ;f
vufEySd pf uf &du k zf dk@ jynfaxmifrLS ;udk OD;jrifo h ed ;f u trdef@ay;vdu k yf gw,f?
“ rif;axmifrmS xrif;00vifvif pm;&ovm; ”
“ rpm;&ygb;l ”
“ axmifyidk u f adk &m wifjyta=umif;=um;zl;vm; ”
“ [kwu f Jh wifjyzl;ygw,f? 'gayrJh axmiftm%mydik u f vdu k af vsmr_r&Scd yJh g ”
( 'Dae&mrSm OD;jrifo h ed ;f u “ axmifyidk u f [if;aumif;vdk@ xrif;awmif;wm/ [if;udzk suyf pf ” qdw k Jh
pum;vH;k udk jzKwfay;zdk@ arwWm&yfcw H ma=umifh rxnfo h iG ;f Edik cf yJh g? )
“ rif;'Davmufqdk auseyfw,f r[kwv f m; ”
“ 'Davmufqdk vufcyH gw,f ”
“ axmifxrJ mS rif;a&qGzJ ;l ovm; ”
'Dta=umif;udk olwdk@rar;cifrwnf;u usaemfajzcsiw f m ,m;aeygw,f?
“ qGcJ zJh ;l ygw,f ”
“ wpf&ufudk b,favmufq&GJ ovJ ”
“ wpf&ufudk a&yH;k ( 900 ) avmufq&GJ ygw,f ”
“ b,ft&G,t f pm; avmufy;Hk rsKd ;vJ/ w*gvyH ;kH t&G,v f m; ”
“ r[kwyf gb;l ? a&yH;k u tawmf}uD;ygw,f? ayyguwW&mcGeH Jh vkyx f m;wJh oHxnfjzpfygw,f? yH;k &Jh
tom;wif tav;csed w f if awmfawmfav;ygw,f? a&*gvH ( 20 )cef@ qef@ygw,f? vl ( 5 )a,muf/ ( 6 )
a,mufavmufrS qGw J ifEidk rf mS yg? a&yH;k ud=k unfrh ,fq&dk if usaemfwdk@ taqmifrmS &Syd gw,f? vdu k =f unfh
vdk@&ygw,f ”
OD;jrifo
h ed ;f eJ@ axmifrLS ;awGu olwdk@tcsi;f csi;f wpfa,mufuw dk pfa,muf =unfv h u dk =f uygw,f?
tH=h ow}uD; jzpfaewJh rsuEf mS eJ@ =unf+h yD;rS OD;jrifo h ed ;f u pum;jyefpygw,f?
“ a[h...[kw&f J@vm;uGm/ =unfv h vJ yk yf gO;D / 'dk@uv dk mvdrrf aeeJ@/ rif;av#muf+yD; yg;pyfxJ awG@u&m
awG rajymeJ@? rif;udk tJ'aD vmufrcdik ;f ygb;l ”
OD;jrifo
h ed ;f u ol@a&S@pm;yGJ cHak y:u pm&Guw f pf&u G u f dk ,lvu dk yf gw,f? +yD;awmh usaemfu h dk axmifjy
ygw,f?
“ a[haumif/ rif;oli,fcsi;f awG 0if;Ekid Of ;D wdk@/ aZmf0if;xËf/ vS0if;wdk@ rif;odw,fr[kwv f m; ”
“ odygw,f ”
“ at;/ olwdk@ajymawmh rif;vdrk [kwb f ;l / rif;ajymwJh a&yH;k ta&twGuef J@ wjcm;pDy?J rif;igwdk@udk
vmvdrrf aeeJ@? a&yH;k ( 900 )qdw k m b,fvedk nf;eJ@rS rjzpfEidk b f ;l ? [dak umifawGajymawmh ( 400 ) vm;/ (
500 )vm;/ 'Davmufy?J rif;usryS q dk ;dk aew,f? aeprf;ygO;D / rif;a&aum qG&J vdk@vm;? yH;k ( 900 )qG&J w,fvdk@
rif;b,fvadk jymEkid v f /J rif;ud, k w f idk f a&wGux f m;wmvm; ”
“wdu k xf aJ &mufaewJh usaemfo h il ,fcsi;f awGu &efuek u f o&ufaxmifajymif;+yD; wvtwGi;f rSmyJ
wdu k x
f J a&mufomG ;wma=umifh taqmifua&qG&J wJh taetxm;eJ@ a&yH;k b,favmuf qG&J w,fqw dk m
olwdk@aoaocsmcsm odrmS r[kwyf gb;l ? aZmf0if;xGËf wpfa,mufyJ a&qGaJ vbm tawG@t}uHK&Syd gw,f?
wpf&ufudk a&yH;k (900)ausmq f &GJ wmuvnf; usaemfu, dk wf idk af &qG+J yD; ud,k w f idk f wmvDrw S xf m;vdk@yg?
ppfaq;a&;tzGJ@u r,H=k unfvdk@&&Sd if usaemf&h Jh axmifeyH gw}f uD;xJu tusO;f om;avbmrSm tvky(f 1)aqmif
a&qGJ avbmvdk@ axmifyidk u f , dk w f idk f vufrw S x
f ;dk xm;wm &Syd gw,f ”
tJ't D cgrmS awmh ppfaq;a&;tzGJ@u usaemheyH gw}f uD;xJu tvkyw f m0efae&mudk oJ}uD;rJ}uD;
zwf&y_ gw,f? zwf=unf+h yD;wJt h cgrmS olwdk@tm;vH;k 'Dupdk u P dk pdw0f ifpm;vmwJh vuQ%m jyvmygw,f?
OD;jrifo h ed ;f [m ol@&u Jh ,
dk yf idk 'f idk , f m&Duzdk iG +fh yD; rSwyf gawmhw,f?
“ a&wpfy;Hk qG&J if vlb,favmufrS Edik rf mS vJ ”
“ a&qGw J pfqidk ;f rSm a&vSnw fh oJh yl g tygq&dk if (6)a,muf/ (7)a,mufavmufygyJ ”
“ a&wpfqidk ;f udk a&yH;k b,favmuf qG&J vJ ”
“ yH;k (50)yg ”
“ a&yH;k (900)qdw k m wpfae@v;Hk pkpak ygi;f vm; ”
“ [kwyf gw,f/ taqmifta&SŒjcrf;/ taemufjcrf; pkpak ygi;f yg ”
usaemfah b;rSm&Sad ewJh OD;at;v_id zf ufuv dk nS +fh yD;. . .
“ cifAsm;wdk@axmifxrJ mS b,fawGa&ay;&vJ/ bmawG'aD vmufo;Hk wmvJ ”
ar;vdu k af wmh “ taqmifawmif,m/ tjyifawmif,m/ rde;f raqmif/ wdu k af wGaomufa&/ taqmif
a&csKd ;/ 'DavmufygyJ ” vdk@jyefajzygw,f?
“ atmf...[kw+f yD ”
“ a&qG&J wm yifyef;ovm; ”
“ [m... yifyef;wmuawmh rajymygeJ@Asm/ usaemfq&dk if a&qGaJ e&if;eJ@yJ yifyef;vGe;f vdk@ axmifxrJ mS
ypfvu J sz;l ygw,f? axmifaq;&Hak wmif wufc&Jh ygw,f? axmifq&m0ef a'guw f m aqGaqG0if;udk ar;=unfh
&if odEidk yf gw,f ”
usaemft h ajztqH;k rSm olwdk@bmrS qufrar;awmhyJ wpfcck u k dk pOf;pm;ae=uygw,f? +yD;awmh
(3)OD;om; wD;wd;k ajym=u jyefygw,f? o&ufaxmifu tm%mydik af wGuawmh usaemfu h /dk pm;rwwf rsuv f ;Hk
awGeJ@ wpfrsKd ;/ pdwyf suv f ufysut f =unfah wGeJ@ wpfzHk =unfah eygw,f? awmfawmfav; =umwJt h cgusrS
OD;jrifo h ed ;f uyJ...
“tif;/ rif;ajymwJt h xJrmS wpf&ufuadk &yH;k (900)qG&J w,fqw dk m b,fvrdk rS jzpfEidk b f ;l ? rif;aoao
csmcsm jyefpOf;pm;yg? trSwrf mS ;wmaum rjzpfEidk b f ;l vm;? yH;k (900)avmufq&GJ &ifumG / aoukerf mS ayg?h
yH;k (400)avmufq&dk if jzpfEidk af o;w,f ”
“usaemft h aeeJ@ 'Da&mufuwnf;u a&udk yifyifyef;yef; qGv J m&wm tckxyd gy?J ud, k wf idk v
f nf;
aoaocsmcsm rSwx f m;wmyg ”
“a&qGw J ,fqw dk muvnf; rif;wdk@tusO;f om;awGo;Hk zdk@yrJ [kwv f m;/ aemuf+yD;rif;wdk@ 5(n)awG
csn;f yJ qGcJ idk ;f wmvm;/ tjcm;&mZ0wfra_ wGaum ygao;vm; ”
“ a&qGaJ vbmudk usaemfwdk@5(n)awGcsn;f yJ taqmifwidk ;f rSm qG&J wmyg? &mZ0wfr_ tusO;f om;
awGu jypf'%fusro S m a&qG'J %f(1)ywf/ (2)ywfq+dk yD; cswmyg? wpfcgwpfav jypf'%ftusO;f om;u
wpfa,muf/ ESpaf ,mufy&J ySd gw,f? 'gah =umifh usaemfwdk@udk jypf'%ftjzpf a&qGcJ idk ;f wmvdk@ xifryd gw,f ”
“ aumif;+yD/ rif;tck wifjywJt h csuaf wGudk igwdk@txufudk wifjyay;r,f/ rif;wdk@tckcsed u f p+yD;
a&rqG&J atmif igwdk@ajymay;cJrh ,f? rif;yxru xrif;r0wke;f u rif;ajymwJt h wdik ;f 'dk@uvdu k af vsm+yD;
rSww f rf;wifcw Jh ,f? 'Dwpfcg igwdk@ut dk jyeftvSef vdu k af vsmwJt h aeeJ@ rif;ajymwJh a&qG&J wJyh ;Hk ta&
twGuu f wtm;rsm;aew,f? &kyv f nf;ysuw f ,f? txufudk rif;ajymwJh twdik ;f wifjy&if ,H=k unfrmS
r[kwb f ;l ? tJ'aD wmh a&yH;k (400) wpfae@q&GJ ygw,fvdk@ rif;uxGuq f adk y;/ [kwv f m; ”
“ usaemfu, dk w f idk f wpfae@udk a&yH;k (900)udk aeylyu l su J srJ mS qG&J wm jzpfwma=umifh a&yH;k (400)vdk@
vdrv f nfrxGuq f Edk idk yf gb;l ”
“ 'Dvv dk yk u f mG / rif;udv k rd v f nfxu G q f zdk dk@ igwdk@wu dk w f eG ;f aewm r[kwyf gb;l ? rif;wdk@vnf;
repfem&atmif/ igwdk@vnf; txufudk wifjywJt h cgrmS jzpfEidk af cs&aSd tmif &kyyf suq f if;ysuf rjzpfatmif
wpfa,mufeJ@wpfa,muf =unfzh dk@ajymwmyg? rif;tckxu G q f wdk Jh xGuq f cdk surf mS a&yH;k (500)yJq&GJ w,fvdk@
'dk@uv dk ufrw S x
f ;dk ay;zdk@/ 'dk@tzGJ@taeeJ@ oD;oef@ rSwpf x k uG q f cdk suq f +dk yD; rif;ajymwJh yH;k (900)udt k aotcsm
rSw+f yD; vl}uD;awGeJ@ awG@wt Jh cgrmS wifjyay;r,f/ b,fvv dk J ”
“ usaemftaeeJ@ wpfcrk S rvdu k af vsmEdik yf gb;l ? usaemfwu,fq&GJ wJh a&yH;k (900)udk pm&Guaf y:rSm
&du
k Ef ySd rf S usaemhv f ufrw S f xd;k ay;Edik rf mS yg? axmifyidk }f uD;wdk@ taeeJ@ usaemf&h x Jh u G q
f cdk suaf wGudk oHo,
&Sw
d ,f qd&k if/ jzpfEidk af csr&Sb d ;l qd&k if usaemfx h u G q f cdk suaf wGudk &yfp+J yD; a&qGaJ vbmuswJh tusO;f om;
aemufwpfa,mufudk ac:,lar;jref;Edik yf gw,f? olwdk@uadk r;vnf; usaemfajymwJh ta&twGuf wdik ;f yJajym
rSmyg/ 'gawG[m }udKwifprD x H m;vdk@ &wmr[kwyf gb;l ”
'DtcgrmS awmh ppfaq;a&;tzGu Jh bmrSjyefrar;awmhyJ jynfaxmifrLS ;u vufEySd pf uf p&du k vf u dk yf g
awmhw,f? OD;jrifo h ed ;f u ar;cGe;f udk jyefpar;ygw,f?
“ o&ufaxmifrmS a&qGzJ ;l ygovm; ”
“ usaemftif;pdeaf xmifu ajymif;vmuwnf;u (1)aqmifa&qGt J vkyu f swJh oljzpfygw,f ”
“ wpfae@udk a&b,favmufq&GJ vJ ”
“ a&*gv(H 20)0if yH;k eJ@ wpfae@udk a&yH;k (900)qG&J ygw,f ”
“ a&qGw J t Jh cgrmS tjcm;tusO;f om;awG ygovm;/ 5(n)tr_awGcsn;f yJ cdik ;f wmvm; ”
“ 5(n)tr_awGcsn;f yJ cdik ;f wmyg? tjcm;tusO;f om;awGudk jypf'%fjzpfrS cdik ;f wmyg ”
“ a&qG&J wJt h cgrmS yifyef;ovm; ”
“ usaemfa&qG&J mrSm yifyef;vGe;f vdk@ aq;&Ho k dk@ wufa&mufuo k cH&zl;ygw,f ”
“ eJeyJ g;yg;awmh yifyef;rSmaygu h mG / rif;wdk@tvkyrf vkyyf J b,fou l xrif; tvum;au|;rSmvJ?
rif;wdk@udk ppfc&Hk ;Hk utrdef@csuwnf;u tvky=f urf;eJ@axmif'%f owfrw S x f m;wm r[kwv f m; ”
“ [kwyf gw,f/ usaemfwdk@ucdk idk ;f wJh tvkyu f awmfawmfyifyef;ygw,f? xrif;vnf; 0atmifr
au|;awmh tm[m&csKd ŒwJ+h yD; tvkyyf ifyef;wJ'h %fudk rcHEidk yf gb;l ”
“ axmifxrJ mS jypf'%fjzpf&if t&du k cf &H r,f/ jypf'%frjzpf&if t&du k rf cH&bl;qdw k m [kwo f vm; ”
'Dar;cGe;f [m usaemfu h dk yxruwnf;u ar;wJah r;cGe;f jzpfygw,f? 'Dar;cGe;f udk ajzzdk@ usaemfrodw/Jh
usaemfr&Si;f wJt h csut f csKd Œudk ar;jref;cGijfh yKzdk@ awmif;qdv k u dk yf gw,f? tJ'guawmh axmifxrJ mS &Sw d pJh nf;
urf;awGeJ@ ywfouf+yD; jypf'%fay;yHu k dk r&Si;f vif;vdk@ ar;jref;wmawGyjJ zpfygw,f?
( pum;csy?f ? axmifxu J adk &mufvmwJh tusO;f om;awGxrJ mS &oif&h xdu k w f Jh tcGit fh a&;awG
qH;k &_;H &wmeJ@ywfouf+yD; axmifOya'eJ@tnD Edik if aH &;r_rsm;[m wpfpu dk rf wfrwfawmif;qdw k ifjy=uygw,f?
wpfcgu tif;pdeaf xmifrmS Edik if aH &;tusO;f orm;wpfa,muf[m axmiftm%mydik af wG&Jh bufvu dk rf a_ wGudk
rauseyfvdk@ tusO;f axmifvufpGJ Oya'(Burma jail munual) eJ@rudu k n f b D ;l ajymqdyk gw,f?
tJ't D cgrmS axmiftm%mydik af wGu aeprf;ygO;D / rif;u tusO;f om;vufpOGJ ya'(Burma jail manual)
qdwk mudk b,favmufem;vnfvdk@v?J &Si;f prf;ygO;D ajym+yD; tusO;f axmifvufpOGJ ya' (Burma jail
manual) pmtkyu f adk y;+yD; &Si;f vif;csuf xkwyf gw,f?
trSew f u,fawmh ,ckvuf&Sd usaemfwdk@Eidk if u H tusO;f axmifawGrmS toH;k jyKaewJh tusO;f
axmifvufpGJ Oya'(Burma jail manual) [m udv k edk t
D pd;k & vufxufuwnf;u t*Fvyd af wG
jyXmef;xm;wJh Oya'jzpfygw,f? +Adwo d #tpd;k &vufxufuwnf;u a&;qGx J m;wJah xmifOya'udk jrefrm
tpd;k &tqufqufu jyifqifwnf;jzwf+yD; jrefrmh[ef axmifOya'vufpjGJ yKvkyx f m;wmjzpfygw,f?
pmtkyv f ;Hk udk t*Fvyd v f dk a&;om;xm;wmjzpf+yD; jyifqifwnf;jzwfwt Jh ydik ;f rSm Oyrmtm;jzifh udv k edk D
vufxufu tusO;f axmifawGxrJ mS Edik if aH &;yk'rf eJ@ axmifusaeolrsm;udk tqifch +GJ yD; tcGit fh a&; owfrw S f
ay;xm;ygw,f? tJ't D cGit fh a&;awGu pmtkypf mwrf;/ owif;pmzwf&c_ iG efh J@/ pma&;om;cGifh pwm
awGjzpfygw,f? 'gayr,fh rqvvufxufrmS Edik if aH &;tusO;f orm;awG&Jh &ydik cf iG afh wGudk zsuo f rd ;f cJyh gw,f? )
tckvnf; usaemfutusO;f om;axmifvufpGJ Oya'(Burma jail manual) ywfouf+yD; ppfaq;a&;
tzGJ@udk ar;jref;cJyh gw,f?
“ axmifyidk }f uD;cifAsm/ tusO;f axmifvufpOGJ ya'(Burma jail manual) eJ@ywfouf+yD;
r&Si;f vif;wJh tcsuaf wGudk ar;cGijfh yKyg? tusO;f axmifvufpOGJ ya'(Burma jail manual) pmtky[ f m
wtkyv f ;Hk udk t*Fvyd v f adk &;om;xm;vdk@ od&ygw,f? usaemfwdk@ tusO;f om;awGvu dk ef m&r,fh tydik ;f eJ@
jypf'%fay;r_tydik ;f awGudk 1991 ckEpS t f wGi;f rSm &efuek t f if;pdeaf xmifu axmiftm%mydik rf sm;u wpfy'k f
csi;f pD bmomjyef+yD; pm&Gupf mwrf;awG a0iS+yD; taqmifwidk ;f u tusO;f om;awGem;vnfatmif ae@widk ;f
&Si;f vif; zwf=um;wmawG vky=f uygw,f? 'Dupd u P dk usaemfah &SŒrSm&Sad ewJh &efuek t f if;pdeaf xmifu
axmifrLS ;}uD; OD;jrifOh ;D ud, k w f ikd of &d rSd ,fvdk@ xifygw,f? tusO;f axmifvufpGJ Oya'(Burma jail
manual) rSm tusO;f om;awGae@pOf vdu k ef m&r,fh Oya'trdef@(45)ckeJ@ 0efxrf;rsm;vdu k ef m&r,fh
Oya'trdef@ (54)ckwdk@&ySd gw,f? tusO;f om;awGvu dk ef m&r,fh tyd'k x f rJ mS yg0ifwJh tcsuaf wGu
axmifwiG ;f ae@pOfaexdik /f pm;aomufr/_ oGm;vmr_/ vkyu f idk rf a_ wGeJ@ywfouf+yD; aqmif&ef/ a&Smif&efawGudk
tJ'OD ya' tyd'k af wGrmS tus,w f 0ifh azmfjyxm;ygw,f?
tJ't D yk'f t+yD;rSm aqmif&efa&Smif&efawGudk rvdu k ef mwJh tusO;f om;awGudk tjypfay;wJh tpD
tpOfawGyg&w Sd Jh Oya'tydik ;f udv k nf; azmfjyxm;ygw,f? jypf'%fudk tqifv h u dk af zmfjyxm;+yD; tJ't D qifh
awGuawmh yxrtqift h aeeJ@ (1)axmif0ifpmydwrf ,f (2)ajcusi;f cwfr,f (3)a'guw f yfr,f
(4)wdu k yf w d jf ypf'%fay;r,fvdk@ yg&ySd gw,f? em&Dyidk ;f aumfpm;jypf'%fay;jcif;eJ@ tjrifq h ;Hk jypf'%ftjzpf
tusO;f om;udk xrif;rau|;yJ aumfpm;jypf'%f(48)em&D jyKvkyjf cif;awG jzpfygw,f? 'DtusO;f om;rsm;
vdu k ef mr,fh jypf'%fay;r_tydik ;f udk tif;pdeaf xmifrmS w&m;0ifjzef@a0xm;vdk@ usaemfocd &Jh ygw,f? usaemfr
&Si;f wJ[ h mu tusO;f om;wpfO;D udk jypf'%fay;wJt h cgrmS aumfpm;jypf'%fyJ jzpfygw,f? 'gayr,fh vdu k ef m
&r,ft h csux f u J rvdu k ef moludk }udr'f %fb,favmuf&u dk &f r,f/ av;zufaxmufomG ;cdik +f yD; }udr'f %f udk
}udKufoavmuf&u dk Ef idk w f ,fvdk@ azmfjyxm;wJ[ h mudk tusO;f om;jypf'%fay;a&; tydik ;f rSm rawG@&ygb;l ?
usaemfwdk@Eidk if rH mS vGwv f yfa&;&wJh 1947 ckEpS u f wnf;u w&m;&H;k awGrmS }udr'f %fay;jcif;udk y,fzsuf
xm;w,fvdk@ od&ygw,f? tu,fvdk@ }udr'f %fay;wm[m w&m;0ifjcif;r&Sad wmh&if tusO;f om;awGeJ@
0efxrf;awG odomap&ef xkwjf yefa=ujim ay;apvdyk gw,f? }udr'f %fay;wm[m touf0if aeao;w,f
qd&k ifvnf; od&aSd tmif &Si;f vif; ajymqdak y;apvdyk gw,f ”
OD;jrifo h ed ;f u usaemfu h adk oaocsmcsm pdu k =f unf+h yD; “rif;wdk@ 5(n)awGu axmifxrJ mS awmfawmf
}uD;}uD;us,u f s,Of ya' pum;ajymwJh aumifawGy?J pum;ajymvdu k &f if(BJM)u rcsawmhb;l ?
rif;ud&k iS ;f &Si;f yJajymr,f/ raorcsi;f rSwx f m;? rif;wdk@tusO;f om;awGudk }udr'f %ftjypfay;wmudk
vmrajymeJ@? axmifu Al;pifawGrmS &Sw d Jh aoewfawGu rif;wdk@udk ypfvdk@&w,f? Al;0awGrmS aoewf
udik 0f efxrf;awGudk tvum;xm;wm r[kwb f ;l ? rif;wdk@wpfcck v k yk &f if ypfzdk@y?J rif;wdk@u owfrw S xf m;wJh
Oya'udk vdu k ef m+yD; aexdik &f ifawmh b,fou l rS jy\em&Sm+yD; aoewfeJ@ rypfb;l ? axmifqrl ,f/
xGuaf jy;zdk@}udK;pm;r,f qd&k ifawmh rif;ajymwJ}h udr'f %frajymeJ@ aoewfeJ@ygypfvdk@&w,f?
axmifxrJ mS 0efxrf;awGu vufvw G pf y,f rvkyyf gb;l ? rif;rJw h idk ;f jynfrS r[kww f m/ }uD;wJt h r_i,fap/
i,fwt Jh r_ yaysmufapqdw k Jh twkid ;f yJ wkwef J@ajcmufoifw h majcmuf/ &du k o f ifw h aJh e&mrSm&du k /f rmefoifw h Jh
ae&mrSm rmef&w,fu.G . .”
“[kwu f .Jh . . axmifyidk }f uD; apmapmu ajymoGm;ovdyk J }uD;wJt h r_i,fapqdw k Jh pum;t&
ajym&r,fq&dk if usaemf wdk@taqmifrmS aZmf0if;xGËq f w dk Jh tusO;f om;wpfa,muf aomufa&usew f mudk
tjyifzufudk oGeyf pfvu dk w f u Jh pd P tJ't D r_ao;ao;av;udk ac:,lq;Hk r aqG;aEG;+yD; owday;vdu k &f if/
pum;ajymqdv k u dk &f if ajyvnfomG ;Edik w f Jh jy\emudk tyfeJ@xiG ;f &rSmudk ykqed ef J@ayguo f vdk acG;vd/k EGm;vdrk w
&m; &du k Ef u
S +f yD; tjypfay;wm rw&m;ygb;l ? wpfcsKd Œae&mawGrmS jypf'%fjzpfatmif tm%mydik af wGu
zefw;D +yD;vky, f al ewmawG &Syd gw,f? 'gah =umifh jypf'%fjzpf&if t&du k cf &H r,f/ rjzpf&if t&du k rf cH&bl;
qdwk t Jh csuu f rrSeyf gb;l ? rajymyavmufwJh tjypfav;awGudk yH}k uD;csŒJ ay;aewmawG &Sad evdk@ jypf'%fjzpf&if
t&du k cf H &r,fqw dk t Jh csuu f dk usaemfv;Hk 0vufrcHEidk yf gb;l ”
“ uJ. . .aumif;+yD/ rif;vufrcHb;l qd&k ifvnf; 'Dtcsuu f dk igw@dk o;D jcm;rSwx f m;ay;r,f? 'D tpD
tpOfrmS awmh rxnfah wmhb;l ? ppfaq;wmudk tqH;k owfr,f ”
ajym+yD;wmeJ@ wpf+ydKufeuf om,m0wDaxmifyidk }f uD; OD;jrifo h ed ;f u vufrw S x f ;dk ygw,f? ppfaq;cH
&olae&mrSm usaemfu h dk vufrw S x
f ;dk cdik ;f +yD; usaemf&Jh oufaoxGuq f cdk suu f dk tqH;k owfvu dk yf gw,f?
ppfaq;r_;+yD;wJt h csed u f naeapmif;aeyg+yD? axmifyidk t f cef;xJu usaemfxu G v f mawmh usaemfu h dk
taqmifu ac:vmwJh OD;at;v_id ef J@ axmifr;_ OD;ausm&f eSd w f dk@u usaemfu h dk axmifA;l 0uae axmif0ifpmcef;
udk ac:+yD; }udr;f armif;qJqydk gawmhw,f? OD;at;v_id u f
“ OD;ausm&f eSd /f q&m}uD;ac:vmwJh aumifav;Asm/ r[kww f mawGav#muf ajymvdu k wf m tukef
jy\emwufawmhwmyJ ”
OD;ausm&f eSd u f “rodb;l av/ axmifyidk u f 'Daumifav; at;w,fq+dk yD; a&G;wmyJ? yxr tqifajy
om;yJ? a[haumif/ rif;bmawG av#mufajymvdu k v f J”
OD;at;v_id u f usaemfu h dk awmfawmfa'goxGuaf eygw,f
“ bmvJu.G . .xrif;r0wmawG/ a&qG&J wmyifyef;wmawG tukeaf v#mufajymawmh uJ...
tckb,fvv dk yk rf vJ ”
usaemfu ppfaq;a&;tzGJ@awGu trSet f wdik ;f ajymygqv dk k@d ajymvdu k w f m jzpfygw,f vdk@yjJ yef
ajzvdu k +f yD; olwdk@a'gotifrwef xGuaf ewma=umifh bmrSxyf+yD;rajymawmhyJ tom+idrf aevdu k yf gw,f?
olwdk@awG tm;&atmifqq J +dk yD;rS usaemfu h dk taqmifjyefrydk@yJ wdu k yf w d v f u dk yf gw,f? usaemfrh mS tjypfr&Syd J
bmha=umifh wdu k yf w d w f mvJvdk@ axmifyidk w f ef;pDrmS wifjyawmh axmifyidk u f
“ rif;&Jv h +Hk cHKa&;t&aygh ”
vdk@ wH;k wdwjd yefajz+yD; usaemfu h dk aocsm=unfyh gw,f? +yD;rS
“ aevif;...'Daumifav;at;ygw,f atmufarhaewm/ tpG,af v;eJ yJ ”
ajym+yD; xGucf mG oGm;ygw,f? tJ'aD emufyidk ;f 5(n)tusO;f om;awG tm;vH;k &Jh tepfemcH/ t&du k f
tESucf +H yD; ud,
k u
f sKd ;pGef@r&_ Jh &vm'ftjzpf usaemfwdk@ a&qGaJ vbmu touf}uD;&ifo h al wG/ a&m*g&o Sd alk wGudk
a&G;xkw+f yD; tjcm;oufomwJt h aqmifwiG ;f u tvkyb f w
k af wGudk ajymif;vJ owfrw S vf ukd yf gw,f? xrif;
udv
k nf; axmif0ifpmuae rkef@qrf;awGrmS ,lp&m rvdak wmhyJ 00vifvifau|;ygawmhw,f?
( tckcsed af wmh rajymwufawmhyg? usaemfaxmifuae vGwv f mwJh 1995xdawmh xrif;udk 00
vifvifau|;ygw,f? )
aemufyw d f jypf'%ftjzpf tusO;f om;awGudk acG;&du k /f EGm;&du
k f /&du
k w
f mESuw f mrsKd ; odyrf awG@
&awmhyg?

(c)
tnmc&D;
r=umcifrmS usaemfwdk@ axmifajymif;ta,muf(100)xJu Edik if aH &;tusO;f orm;(5)a,muf
axmifajymif; cHvu dk &f ygw,f? axmifajymif;cHvu
dk &f wJh olawGuawmh
udjk rifq h ef; 5(n)/ 17(1) rEWav;axmif
udok m;!Gef@O;D 5(n) rH&k mG axmif
udak Zmfrif;(AHw k )dk 5(n) yckuLU axmif
udak rmifarmifjrifh 5(n) a&$badk xmif
udEk idk rf eG f 5(n)/ 17(1) rdwv WD maxmif
wdk@yjJ zpfygw,f? tJ'x D u
J rH&k mG axmifudk ajymif;a&$ŒcHvu
dk &f wJo h w l pfO;D jzpfwJh udo
k m;!Gef@O;D
ud,
k w
f idk w
f ifjJ yxm;wJh ol@&aJh xmiftawG@t}uHK udk rl&if;twdik ;f azmfjyvdu k yf gw,f?

om;!Gef@O;D
yxrESpf
aq;wuUov dk f (1)
1988rSm aq;wuUov dk f ausmif;om;or*~eJ@twl wufwufºuGºuG v_y&f mS ;cJw h ,f? 1988puf
wifbmvY ppfwyfrS tm%modr;f csed w f iG f autef,l vGwaf jrmufe,fajrodk@ awmcdck w Jh ,f? 1988 'DZifbm
vwGif &efuek o f dk@wm0efjzifv h nf; a&mufvmcJo h nf? xdk@aemufAuorsm; tzGJ@csKyfwiG f yg0ifaqmif
&Gucf oJh nf?
1989 azazmf0g&v D wGif tif;pdet f usO;f axmifY wpfvcef@ xde;f odr;f cH&+yD; jyefvw G af jrmufvm
onfah emuf Auorsm;tzGJ@csKyf jyefvnfzGJ@pnf;a&;aumfrwDY wm0ef,cl o Jh nf?
1990 {+yDvwGif Auorsm;tzGJ@csKyf (atmufArmjynf)udk zGJ@pnf;&mwGif OD;aqmifyg0ifco Jh nf?
1990atmufwb dk mvwGif yk'rf 5(n)jzifph pftpd;k &. zrf;qD;r_ucdk cH &Jh +yD; axmif'%f (5)ESpcf srw S f
jcif;cHc&Jh onf? 1991 Ed0k ifbmv(24) &ufwiG f tif;pdeaf xmifrS o&ufodk@ ajymif;a&GŒjcif;cH&um 1992 'DZif
bmvY rH&k mG axmifodk@ xyfraH jymif;a&GΠcHc&Jh onf?
1994 'DZifbmvY axmifrS jyefvw G af jrmuf+yD; Auorsm;tzGJ@csKyf A[dpk nf;&H;k a&;aumfrwDwiG f
wm0efxrf;aqmifco Jh nf? 1996 'DZifbmausmif;om;v_y&f mS ;r_wiG f OD;aqmifyg0ifco Jh jzifh ppftpd;k &.
vduk vf zH rf;qD;r_a=umifh 1997 Zefe0g&w D iG f xdik ;f -jrefrm e,fpyfodk@ xGuaf jy;wdr;f a&Smifco Jh nf?
vl@abmifopf 'Dru dk &ufwpfygww D iG f A[dak umfrwD0iftjzpf wm0ef,cl o Jh nf? xdk@aemuf 1988
=o*kwv f wGif Auorsm;tzG@cJ sKyf Edik if jH cm;a&;&maumfrwDtm; pwifzGJ@&mYyg0ifc+Jh yD; vuf&w Sd m0efxrf;
aqmif aeqJjzpfonf? 1999'DZifbmvwGif Edik if aH &;tusO;f om;rsm; ulnaD pmifah &Smufa&;toif;
(jrefrmEdik if )H wGif Edik if aH &;tusO;f orm;a[mif;taejzifh yg0ifvy_ &f mS ;qJ jzpfonf?
tcef;axmifrh mS [if;cd;k csuw f ek ;f “yHpk ”H qdw k t Jh oHa=umifh usaemfbmvky&f awmhreS ;f rodb;l
jzpfomG ;w,f? tem;rSm tqifoifv h yk x f m;wJh oJawGudk yvwfpwpfcaGH wG&Œ_d xm;wJh rD;yHak y: oGecf svu dk f
w,f?
csuaf ewJ[ h if;cGuu f dk teH@rxGuaf tmif tjcm;yef;uefwpfcek J@ tjreftyk v f u dk w f ,f? aemufwcH g;0
udk oGm;+yD; wifyv†iaf cGypHk eH J@ xdik v f u dk w f ,f?
r=umygb;l ? axmifyidk af omif;!Gef@ 0ifvmw,f? usaemftt Hh m;oifh oGm;w,f? usaemfxifwm
axmifr;_ wpfa,mufa,mufyv J dk@ wGux f m;wm? usaemfwdk@pum;&efudk a=umufvdk@ wdu k x f u J dk axmifyidk f
0ifrvmwm tawmf=um+yD? axmifyidk w f ef;pDq&dk ifawmif bmudrk S r=unfyh J wdu k u f jdk zwfav#muf&Hk
av#mufomG ;wm wpfvavmuf&+Sd yD?
wef;wef;rwfrwfyJ usaemft h cef;a&SŒudk OD;wnfvmw,f? aemuftcef;0rSm vm&yfw,f? ESmacgi;f
w&_Œ&_ŒeJ@ tcef;0 wHwidk ;f udu k idk +f yD; tcef;wGi;f udk =unfw h ,f?
“ bmeH@awGvJ ”
aemufuygvmwJh tusO;f OD;pD;0efxrf;i,fuawmh vH;k 0rsuEf mS ysuaf e+yD? usaemfu, dk wf idk uf vnf;
bmajym&rSe;f rodawmh? oJyaHk wGeJ@ oHyef;uefjym;awGudk awG@omG ;+yD; wpfcsu+f yHK;&H+k yHK;vdu k +f yD; tjcm;zuf
rsuEf mS v$vJ u dk w f ,f? onfaxmifyidk o f nfvdk t+yHK;rsKd ;udk usaemfta=umufq;Hk yJ? onft+yHK;aemufu, G rf mS
pOf;vJwJh tawG;t}uHawG trsm;}uD;&Sw d ,fqw dk m usaemf odvu dk w f ,f? axmifxrJ mS (txl;ojzifh tckvdk
wduk cf ef;twGi;f rSm ) [if;cd;k csuw f m wu,fu h dk tjypf}uD;wpfcyk aJ v? axmifxrJ mS rD;jcpfaqmifciG rfh &Sb d ;l ?
[if;pdr;f aqmifciG rfh &Sb d ;l ? [if;csucf iG rfh &Sb d ;l ? wdu k cf ef;twGi;f udk tkwu f sKd ;yJah wG oGi;f cGirfh &Sb d ;l ? tckt'J g
awGtm;vH;k eJ@ usaemf+idpeG ;f ae+yD? axmifxrJ mS vnf; wpfywfrw S pfcgau|;wJh tom;qdw k m vH;k 0pm;
vdk@r&atmif rmausm/ t&omur&Sed J@rdk@ usaemfwdk@uawmh ausmud&k if;+yD; v#mt&om,l wwf=uw,f?
tckusaemft h vSnfh [if;cd;k csuyf gw,f? axmifwpfcv k ;Hk t}uD;qH;k axmifyidk ef J@rS vufy;l vuf=uyf
vmrdygw,f? usaemfbmwwfEidk af wmhrmS vJ?
“ rif;t0wftpm;ypPn;f awGu 'gtukeyf v J m; ”
tifrwefudk =unf=unfvifvif csKd csKd omomeJ@ ar;vdu k w f Jh axmifyidk &f t Jh oH[m usaemfu h dk t&rf;
tHth m;oifh oGm;apygw,f? a,mif,rf;+yD;acgi;f ndwrf w d ,f?
“ use;f rma&;aum aumif;oGm;+yDvm; ”
+yD;cJw h t Jh ywfu usaemfzsm;wmudk &nf&, G w f ,fxifyg&?Jh acgi;f ndwjf yvdu k w f ,f? wpfcck ak wmh
rSm;,Gi;f ae +yDqw dk m wyftyfov d u dk w f ,f? usaemfwdk@tay: wpfcrk [kww f pfck tjypf&mS +yD; tjypfay;wwfwJh
onfaxmifyidk f onfavmufxad wmh apwemxm;rSmr[kwb f ;l qdw k m acgi;f xJrmS &Sad ew,f? +yD;awmh usaemfh
tcef;a&SŒuae qufav#mufomG ;w,f? wpfzufu AHw k dk (aZmfrif;-tkwzf v dk l@abmifopf) tcef;a&SŒrSm
tvm;wl csKd csKd omomeJ@ ar;oHawG=um;ae&ygw,f? aemuf udEk idk rf eG (f enf;jy/ &efuek w f uUov dk )f
tcef;a&SŒrSm xyf=um;&w,f? aemufwu dk x f uJ ae xGuo f mG ;wJah jcoHawG =um;ae&w,f?
wpfwu dk v f ;Hk (usaemfwdk@ 3a,mufv;Hk ) tawmf=um +idro f ufaew,f? wpfwu dk v f ;Hk usaemfwdk@
(3)a,mufy&J =Sd uw,f? usaemf&,f/ udEk idk rf eG &f ,f/ AHw k &dk ,f wpfa,muf wpfcef;pDayg?h usew f t Jh cef; tm;vH;k
tvGwaf wGcsn;f yJ? axmifxrJ mS vlacsmif aevdk@awmhr[kwyf gb;l ? usaemfw(dk 3)a,mufukd jypf'%feJ@ onf
wduk uf dk ydk@vu dk u f wnf;u ,cifonfwu dk rf mS aecJzh ;l ol tm;vH;k udk tjcm;a&GΠvdu k w f ,f? jypf'%f qdv k kd@
}uD;} uD;us,u f s,f axmifwiG ;f Oya'awG csKd ;azmufwmawmh r[kwyf gb;l ?
axmif0ifpmudp/P aq;0g;udp/P xrif;yHpk u H pd /P tvkycf idk ;f wJu h pd P awmfawmfrsm;rsm;rSm rw&m;r_awGudk
usaemfwdk@ o&ufaxmif(4)aqmifuae tqufrjywf wifjycJw h ,f? wifjyr_widk ;f udk ta&;r,lwma=umifh
tvkyrf vkyEf idk w f m/ tdyw f ef;r0ifwm pwJh tm%mzDqefra_ wG vkycf =Jh uw,f? (4)aqmifrmS uvnf; usaemf
wdk@(3)cef;u vli,fawGcsn;f yJ?'ga=umifh tm%mydik af wGeJ@ xdyw f u
dk af wG@widk ;f usaemfwdk@eJ@csn;f yJ
t&ifawG@w,f?
wpfcgwek ;f uqdk nzuf}uD;rD;ysuw f t Jh csed f tdyaf qmifbm,mawGeJ@ usaemfwdk@tcef;uvli,fawG
jy\emwufc=Jh uw,f? axmifrmS xH;k pHu rD;ysu&f if tm;vH;k vSx J m;&w,f? tJ'n D rD;ysuaf wmh bm,m
awGu tm;vH;k udk vScJ idk ;f xm;w,f? acgi;f &if;cef;rSm tcef;vl}uD;eJ@ &mZ0wfom;tcsKd Œuxdik +f yD; pum;pk
ajymaewke;f yJ? usaemfwdk@awGvnf; xH;k pHtwdik ;f pum;pkajymaewke;f ayg?h onfntcsed rf mS bm,mawGu
wkwaf wGuidk +f yD; usaemfwdk@qD pkvm=uw,f? usaemfwdk@udk twif;vScJ idk ;f xm;w,f? usaemfwdk@xu J
OD;tdEMu(bke;f }uD;)u olajymwJh pum;udrk &yfyJ qufajymaew,f?
“ vScJ idk ;f &if tm;vH;k vScJ idk ;f ayg/h usKyfwdk@ucdk sn;f yJvmrajymeJ@ ”
&Jausmpf mG &Jh rmausmausmtoHudk tcef;vl}uD; bJO=um;oGm;w,f?
“ b,faumifvu J /G bm,mudck aH jymwm? ajymr&&if aqmfomaqmf ”
bJO&Jt h oHeJ@twl bm,mawGww k af wGjyif+yD; uyfvm=uw,f? w+ydKifeufrmS yJ pdwq f wfwJh
pnfo0l if; (awmifOuUvmy)uae 0dik ;f vnfrmS csxm;wJh ylyal EG;aEG; a&aEG;td;k udk aumufqv GJ u
dk w f ,f?
usaemfwdk@ wm;csed rf &ygb;l ? bm,mawGqu D dk a&aEG;td;k 0JomG ;w,f? bm,mawGaemufqw k +f yD; tcsed rf aSD &Smif
vduk Ef idk wf ,f? tcef;eH&u H x dk +d yD; yvwfpwpfa&aEG;td;k uGx J u
G o f mG ;w,f? a&aEG;awGviG pfh if+yD; wpfcef;vH;k udk
qlno H mG ;apw,f?
tcef;vl}uD;bJOuae nmoHay;+yD; ol@val wGeJ@ usaemfwdk@qaD jy;vmzdk@ }udK;pm;w,f? usaemfwdk@
tm;vH;k wpf+ydKifwnf;x+yD; jyefvnfwek f@jyefzdk@ jyifvu dk =f uw,f? 0efxrf;awG taqmiftwGi;f udk ajy;0if
vm=uw,f? +yD;awmh bm,mawGudk &du k zf dk@ trdef@ay;w,f? 'gayr,fh b,fou l rS usaemfwdk@qrD uyf&b J ;l ?
olwdk@vef@omG ;wmu usaemfwdk@csn;f r[kwaf wmhb;l ? usaemfwdk@et Jh wlwal ewJh autef,u l &JabmfawG/
88ta&;tcif;u vlowfre_ J@ ESp}f uD;us+yD; o&ufaxmifudk ajymif;cJ&h wJh &efuek af xmifu vlru dk af wGyg
usaemfwdk@zufrmS &Sad ew,fav?
usaemfwdk@udk wpfcck v k yk af wmhr,fqw dk meJ@ olwdk@uyg 0ifygawmhr,fqw dk J@oabmeJ@ olwdk@vnf;
x&yf =uygw,f? tJonfnu wpfnvH;k tcef;vl}uD;eJ@ bm,muwpfzuf/ usaemfwdk@uwpfzuf tcef;
xJrmS b,forl rS tdyyf J &efapmifae=uw,f? 0efxrf;awGuawmh tcef;tjyifuyJ apmif=h unfah ew,f?
olwdk@ujzpfvm&if tcef;vl}uD;tkypf u k dk ulnzD dk@ apmifah e=uwmyg? nzuftcef;zGi0fh ifvdk@ r&vdk@om tjyifu
ae=unfah ewmyg? neufyidk ;f rSm axmifr;_ OD;at;v_id v f m=unfw h ,f? reufr;dk vif;awmh rde;f a*s;vf&;Hk uae
emrnfpm&if;awG vmatmfw,f? rde;f a*s;vfaxmifr;_ qDudk tjrefvmzdk@ac:w,f? usaemf&,f/ AHw k &dk ,f/
pnfo0l if;eJ@ &Jausmpf mG wdk@ av;a,muf rde;f a*s;vfa&mufomG ;w,f? nzuf tjzpftysuu f dk ar;w,f?
ajym&&ifawmh etzaxmifwiG ;f yHpk H t&qd&k if usaemfwdk@zufu vH;k 0rSm;aew,f? tcef;vl}uD;
bmvkyv f yk f jyefajymcGiafh wmif&w Sd mrS r[kww f m? reufxrif;pm;csed t f xd usaemfwdk@udk xrif;pm;cGifh ray;
bl;? r=umrSrD mS o&ufaxmifu emrnf}uD; oH;k yd\cGaJ jcusi;f eJ@ a'gu}f uD;awGa&mufvmw,f? usaemf
wdk@tajctae raumif;awmhb;l qdw k m odvu dk &f +yD? onftcsed rf mS yJ pnfo0l if;u ol@t}uHudk ptaumif
txnfazmfawmhwmygy?J
“ axmifr;_ }uD;cifAsm/ usaemfwdk@udk ta&;r,lcifrmS usaemf&;Hk wif wifjyp&m&Syd gw,f ”
OD;at;v_id ef J@ OD;ausmq f ef;OD;wdk@&Jh rESp+f rdK@wJh rsuEf mS awGu pnfol@zufudk pk+yHKusvmw,f? tajzudk
awmifrapmifyh gb;lk ?
“ usaemfwdk@taqmifrLS ; jrifOh ;D eJ@ tcef;vl}uD;bJOwdk@aygi;f +yD; usaemfw h dk@qu D olwdk@}udKuf
wJ*h smuiftuFsaD wmif;ygw,f? tJonftcsed t f em;rSm taqmifrLS ;jrifOh ;D &Jh vufaxmufuadk usmjf rifh
vnf;&Syd gw,f? tJ'gay;&if tvkyb f w k jf zKwfay;r,fvdk@ ajymygw,f? usaemfu ray;Edik b f ;l vdk@jiif;
vduk yf gw,f? onftcgrmS usaemfudk od=uao;wmayg/h igwdk@ciG x f aJ &mufvmvdk@uawmh taoyJ vdk@
ajymygw,f? nujzpfwu Jh pd u
P onftajctaeudk t+idK;xm;+yD; &ef&mS wmyg? usaemfwdk@udk ta&;,lovdk
taqmifrLS ;eJ@ tcef;vl}uD;udyk g wygwnf; ta&;,lay;yg ”
axmifrLS ;awG rsuv f ;Hk awmfawmfjyL;oGm;w,f? olwdk@0efxrf;yg yufoufaeawmh udik w f ,G &f
cufvm yH&k w,f? olwdk@csi;f tawmf=um}uD; pum;ajymae=uw,f? r=umrSD udak usmjf rifah &mufvmw,f?
udak usmjf rifu h dk olwdk@ar;ae=uw,f? udak usmjf rif@qw dk m 88 ta&;tcif;wke;f u axmifvrS ;f a&;olv#Kd awGudk
owfre_ J@ axmifusvmwmyg? 'gah =umifu h saemfwdk@zufrmS &Sw d ,fqw dk m wyftyfov d u dk wf ,f? r=umygb;l
a'guaf wG/ ajcusi;f awG jyeford ;f oGm;w,f? pnfow l pfa,mufuvG+J yD; usaemfwdk@tm;vH;k jyefvw G vf u dk w f ,f?
em&D0ufavmuf=um+yD; pnfot l cef;xJ jyef0ifvmw,f? atmifEidk w f t Jh +yHK;eJ@ayg?h ol@uadk xmifrLS ;u !Sd
vduk w f ,f? usaemfwdk@uv dk nf; ta&;r,lb;l / ol@0efxrf;udpu P v dk nf; arhxm;zdk@yg? onfae&mrSm omref
&mZ0wfom;wpfa,muftwGuf rvG,yf gb;l ? usaemfwdk@usawmh jyifyrD', D mawG/ jyifyEdik if aH &;todik ;f
t0dik ;f xd ayguEf idk w f mrdk@ a=uvnfatmif !Sv d u dk w f myg? &vm'fuawmh oufaoxGu&f wJh udak usmjf rifh
wpfa,mufudk axmifxrJ mS ae&maumif;vdk@ ajym&wJh rde;f a*s;vf&;Hk uae xkwv f u dk +f yD; tvky=f urf;jzpfwJh
a&qGu J dk a&GŒvdu k yf gw,f? aemuftaqmifrLS ;eJ@ axmifrLS ;awG usaemfwdk@udk yd+k idK;oGm;ygw,f? olwdk@+idK;wJh
vky&f yfu t&rf;udk odomvGe;f ygw,f? wpfcgwek ;f uvnf; axmifwiG ;f rSm xrif;r0wmudk usaemfwdk@
(4)aqmif(5)aqmifuae wifjyygw,f? tJonfn h aerSmyJ axmifwiG ;f xrif;yHpk (H 45)usyo f m;udk csed cf iG af wGeJ@
xd;k +yD; au|;ygawmhw,f? 'gah =umifh (9)em&D/ (10)em&DavmufrS xrif;pm;Edik yf gw,f? axmifrmS u xrif;udyk J
tm;xm;pm;&wmyg? (3)/ (4)&ufavmuf=umawmh xrif;r0wm wifjywJh usaemfwdk@trSm; jzpfvmygw,f?
aemuf=uawmh usaemfwdk@yJ vufavsmv h u dk yf gw,f?
aemufq;Hk tajctaeuawmh qyfjym yHpk w H ifjyr_ygy?J axmifwiG ;f rSm ta&jym;a&m*g/ 0rf;a&m*g
awGudk t"du umuG,&f wmu wpfu, dk af &oef@&iS ;f a&;jzpfygw,f? onfae&mrSmaxmifwiG ;f u yHrk eS x f w k f
ay;aewJh qyfjymudo k m tm;xm;ae&wmyg? jyifyrSm ukeaf ps;E_e;f }uD;rm;vmwmeJ@tr# tusO;f om;
awG&ydik cf iG fh ypPn;f awG[m jyifyudx k wk w f Jh arSmifcykd pPn;f awG jzpfuek yf gw,f? 'gah =umifh qyfjymyHpk aH wG[m
ao;ukeyf gw,f? 'gu(dk 4)aqmif Edik if aH &;tusO;f om;awGuae OD;aqmif+yD; axmiftm%mydik af wGudk wifjycJh
ygw,f? 'gt h jyif axmifuxkwaf y;wJh qyfjymawGudk r,l=uawmhyJ jyefay;vdu k =f uygw,f? 'g[m
axmifwiG ;f qENjyjcif; wpfrsKd ;ygy?J aemufwpfae@ reufrmS awmh axmifveS f@+yD; 0efxrf;awGtrsm;}uD;
taqmifxu J dk 0ifvmygw,f?
aemuftm;vH;k udk wdu k u f dk a&GŒygawmhw,f? tJ'x D u J rS usaemf&,f/ AHw k &dk ,f/ udEk idk rf eG &f ,fudk
oD;oef@ac:+yD;(4)wdu k x f rJ mS wpfa,mufwpfcef;pD oD;jcm;xm;ygawmhw,f? aemufa&csKd ;eJ@ tjyifxu G cf iG u
fh dk
ydwv f u dk yf gawmhw,f? (3)&ufavmufrmS usaemf/ AHw k /dk udEk idk rf eG /f udjk rifph ef;/ udx k eG ;f xGe;f / udak rmifarmifjrif/h
ud&k (J ,if;rm)eJ@ zxD;tcsKd Œudk wpfO;D csi;f axmifyidk u f ac:awG@ygawmhw,f? usaemfu h adk c:awG@wJh tcsed rf mS awmh
ol@rsuEf mS awmfawmhudk wif;rmaeyg+yD?
Edik if aH &;orm;awGudk ykwcf wfajymqd+k yD; e0wavoHtwdik ;f yJ tzsuo f rm;awG/ axmifwiG ;f
qlyal &;orm;awGvdk@ ajymqdv k mygw,f? usaemfu h v dk nf; axmifwiG ;f qlyal tmif v_ŒH aqmfw,f/ pnf;&H;k a&;
vkyw f ,f qdw k Jh pGcJ suaf wGeJ@ pum;em xd;k awmhwmygy?J aemufrS usaemfu h dk ajymcGiafh y;ygw,f? usaemfu
awmh axmif0ifpmudp/P aq;0g;rsm;udpeP J@ axmif&m&Sif udpaP wGudk wifjyygw,f? usaemfwifjywmawG
rSw+f yD; vufrw S xf ;dk cdik ;f ygw,f?
“ *avmuf... *avmuf ”
aomhcavmuf ppfoaH wGa=umifh tawG;pawGjywfomG ;w,f? wef;ydwaf e+yD;? r=umrSrD mS ajcusi;f
i,fwpfcsKd ΠAl;zuf,o l mG ;wmudk wdu k cf ef;0uae vSr;f jrifvu dk wf ,f?
“zd;k om;... awG@vm;/ b,fo h l@tvSnu fh srvJ rodb;l a[h ”
wpfzufcef;uae AHw k u dk ae vSr;f atmfajymw,f? usaemfwk@d xifwmuawmh usaemfw h dk@udk
ajcusi;f a'guaf wGcwf+yD;/ xkw&f u dk af wmhr,fvdk@ wGux f m;w,f? 0efxrf;awG ,leaD zmif;tjynfh v_y&f mS ;r_
awGyg awG@ae&+yD? b,fvydk aJ jymajym aoG;ylwek ;f u axmifyidk u f dk jyefcaH jymwmawG/ tm%m zDqefa&;
vkyw f mawGtwGuf aoG;at;vmawmh ausmcsr;f vmwmawmh trSeyf ?J xifovdyk gy?J r=umrSrD mS wku d xf u J dk
0efxrf;awGa&mufvmw,f?
“ om;!Gef@O;D / aZmfrif;(AHw k )dk / Edik rf eG .f .. xGurf ,f ”
0efxrf;wpfa,muf&Jh atmfoeH J@ aomhwo GJ aH wG[m usaemfyh wfvnfudk tajrSmS ufqH awGusvm
ovdk aqmufwnf&mr& jzpfomG ;apw,f? todudk jyefvnfppk nf;zdk@ }udK;pm;vdu k wf ,f?
“ t0wftpm;awGyg tukeo f ,fvmcJh ”
usaemfa00g;oGm;w,f? wdu k af jymif;rSmvm;/ taqmifajymif;rSmvm;? omreftjypfay;xkw&f u dk /f
a'gucf wfzdk@q&dk ifawmh t0wftpm;awGuydk g o,fcidk ;f avmufatmif onfaumifawG apwemrjynfw h m
trSe?f tajzu wjznf;jznf;ay:vmw,f? usaemfwdk@udk Al;0zufac:oGm;w,f? aemufA;l 0rSm yHpk t H jzL
awGvcJ idk ;f w,f? ajcusi;f cwfvu dk w f ,f? aemufwpfzufaqmifu udjk rifph ef;eJ@ udak rmifarmifjrifh wdk@a&muf
vmw,f? b,fvadk jymif;rvJqw dk m }udKajymavhr&Sw d ma=umifh usaemfwdk@vnf; rar;awmhygb;l ? aemufwpf
OD;csi;f vufrw S af wG xd;k cdik ;f w,f? wpfzufuv dk ufeJ@ ydw+f yD;uG,x f m;wm owdxm;rdw,f? tJonfnu
usaemfwdk@ o&ufaxmifuxGu+f yD; o&uftcsKyfrmS ntdy&f ygw,f? axmifjyifyudk ra&mufwm=umvdk@
t&omwpfrsKd ;ygy?J
tcGit fh a&;&wke;f qd+k yD; &Jtyk w f pfa,mufudk cGiafh wmif;+yD; ygvmwJah iGav;eJ@ tjyifpm;p&mawG
0,fcidk ;f w,f? tJonfnu o&uf+rdK@u vBu&f nfeJ@ prlqmpm;&if; ig;a,mufom; rSwrf w S &f & oDcsi;f
av;awG qdck =Jh uw,f?
“ vufrw S xf ;dk cdik ;f wke;f u igjrifvu dk w f m rdwv DW maxmifvdk@a&;xm;w,f ”
“ usaemfjrifwmuawmh rEWav;axmifygyJ ”
“ jrif;+cHvnf;jzpfEidk w f myJ ”
“ a&$bek ;f wke;f uawmh om,m0wDudk ajymif;vdu k w f ,f ”
b,faxmifuadk jymif;rvJqw dk m usaemfwdk@tcsi;f csi;f jiif;rd=uw,f? ae@vnfavmuf=uawmh
&Si;f vmw,f? usaemfwdk@udk atmifvaH c:oGm;w,f? aemuf jynf-rEWav;um;*dwu f dk ac:oGm;+yD; rEWav;
oGm;r,fu h m;rSm ae&m}udKajym+yD;oGm;+yDvdk@ &Jtyk w f pfa,mufu tJonfaxmufvrS ;f a&;udk ajymaewm
=um;vdu k &f w,f?
usaemfwdk@tm;vH;k rEWav;axmifajymif;r,fvdk@ wGux f m;vdu k =f uw,f? aemufaxmufvrS ;f a&;
ESpaf ,muf a&mufvm+yD; um;*dwrf mS yJ ud, k af &;&mZ0if rSwaf wmhwmygy?J olwdk@vnf; wpfygwnf;
vduk rf ,fyh aHk y:w,f? um;uae@vnf(12)em&DavmufrS qdu k rf mS qdak wmh um;*dwx f uJ vH+k cHKa&;pcef;rSm
usaemfwdk@udk xnfx h m;w,f? aps;onfawG/ c&D;onfawGtm;vH;k uawmh usaemfwdk@udk txl;pdw0f ifwpm;
=unfah e=uw,f? usaemfwdk@yu Hk vnf; wu,fu h &dk mZ0wfom;yHak wGvdk vkyx f m;cH&wmud;k ? vufxyd f
cwfxm;w,f/ ajcusi;f cwfxm;w,f? rwif;wdraf o;ygb;l ? usaemfwdk@u, dk uf dk oH}udK;awGywf+yD; tcsi;f csi;f
oG,x f m;w,f? &Jom;av;awGu usaemfwdk@txkyu f dk apmifah &Smufxm;ay;w,f? &Jom;av;awGyu Hk awmh
usaemfwdk@udk txl;pmem[ef&ySd gw,f? r=umygb;l ? usaemfwdk@qu D dk rvdik af wG/ rkef@awG/ pm;p&mawG
a&mufvmw,f? ab;uaps;onfawG/ c&D;onfawGay;=uwmwJ?h usaemfwdk@udk pum;awmhrajym&J=ubl;?
aemufro S &d wmu aps;onfwpfa,muf wd;k wd;k wdww f w d af r;vdk@ &Jom;wpfa,mufajzvdu k wf m ...
“ ausmif;om;awGreS ;f . . . odomG ;w,f ”
jynfoal wG[m b,favmufa=umufaeae/ usaemfwdk@tay: pmemem;vnf=uwm/ wwfEidk o f
avmuf cd;k 0Suaf xmufc=H uwm od&awmh &ifxrJ mS =unfE;l oGm;w,f? cyfvrS ;f vSr;f u rvdik af wGa&mif;aewJh
aps;onf tnmolr}uD;wpfa,mufeJ@ rsuv f ;Hk csi;f qHrk w d ,f? usaemfah &SŒurvdik t f ;dk ud=k unf+h yD; usaemforl udk
acgi;f ndwjf yrdw,f? rvdik o f nfta':}uD;u usaemfu h +dk yHK;jyygw,f? aemuforl rsu0f ef;xJrmS rsu&f nfp
awGvnfaewm owdxm;rdw,f? atmifvu H m;*dwu f tJonfae@u tjzpftysuaf wG[m usaemft h wGuf
wu,ftrSww f &ygy?J
pkwjf ywfEcHk smaewJjh ynfoal wG&Jh b0udk teD;uyf jrifvu dk &f wm[m usaemfwdk@twGuf pdwx f cd u
dk f
p&mjzpfovdk usaemfwdk@udk pmemaxmufcaH ew,fqw dk J@todu usaemfwdk@&ifudk ydek musiaf pw,f? vuf&Sd
usaemfwdk@u olwdk@a&SŒjrifuiG ;f rSm &efol@vufusaewJh oHk@yef;awGvdk &_;H edrafh eolawG jzpfaewmud;k ?
naeapmif;awmh tnm&Jh aqmiftat;'%fu um;xJtxd cd0k ifvmw,f? tnm&Jh emrnf}uD;
oJacsmif;awGujdk zwf+yD; jyifyurBm&Jh vGwv f yfrw _ pfpw Hk pf&mudk cyfaiG@aiG@av;&_&u _d rf wd ,f? udjk rifph ef;uae
cif0rf;&J“h {&m0wD” qdw k o Jh cD si;f av;udk pnnf;w,f? axmufvrS ;f a&;aum/ &JawGygusaemfwdk@udk
pmemwmvm;/ wm;&ifyq dk ;dk rSm a=umufvdk@vm;rodb;l ? bmrSrajymbl;? &Jtyk w f pfa,mufuawmh
c%c%idu k af ewJh a&SŒu&Judk vufa0S@+yD; vSr;f vSr;f owday;aew,f? aemufawmh idu k +f rJiudk af ewmeJ@
ol@qu D aoewfudk &Jtyk u f vSr;f odr;f vdu k w f ,f?
use&f o J m;awGtm;vH;k u usaemfwdk@udk ausmif;om;awGreS ;f odwmeJ@ owdxm;=uovd/k wav;
wpm;vnf;&S=d uw,f? usaemfuyJ cif0rf;&Jh “tar”qdw k o Jh cD si;f av;udk qufqw dk ,f? aum&yfpf
tyk'af &mufwikd ;f “igwdk@tm;vH;k &Jt h ar”vdk@qv dk u dk &f if udjk rifph ef;/ AHw k /dk udak rmifarmifjrifw h dk@u yg0ifqdk
=uw,f? udEk idk rf eG u f awmh idik af e&Smw,f? arSmif&o D ef;vmw,f? tnm&Jah qmif;udk &ke;f xGuaf ewJh
um;oH[m ydu k s,v f mw,f?
“ urBmra=ubl; ” qdw k aJh w;oGm;av;udk pmom;r&Gwyf J usaemfwdk@tm;vH;k wd;k wd;k av; nnf;
vdu k =f uw,f? a&SŒuaxmufvrS ;f a&;ESpaf ,muf&Jh trlt&mawG awmifah wmifw h if;wif;jzpfomG ;wm owd
xm;rdw,f? use&f o J m;awG tm;vH;k uawmh wdww f qdwyf J em;pGiafh erSe;f odomw,f? tarSmifxx k rJ mS
usaemfwdk@&@J &u _d o f aH wG ydw k ;dk oGm;w,f?
a&SŒrSm rauG;+rdK@&Jh rD;a&mifoo Jh u Jh dk jrifae&+yD;? 1300jynft h vkyo f rm;}uD;awG csw D ufvmwJh
vrf;a=umif;yJjzpfr,f? rauG;rSm“udAk [de;f ” tzrf;cHvu dk &f w,f? ordik ;f wGiw f Jh “rD;[ke;f [ke;f awmuf&r,f”
qdwk Jh udAk [de;f a[mcJw h Jh rauG;+rdK@[m usaemfwdk@t0ifrmS wdwq f w d af ew,f?
-----
a&eHacsmif;a&mufawmh a&eHacsmif;+rdK@t0ifrmS um;&yfw,f? npmpm;zdk@jyif&w,f? tcsed u f awmh
n(12)em&Dausmaf e+yD? qdik &f iS u f usaemfwdk@ujdk rifuwnf;u ausmif;om;awGreS ;f odvu dk yf &Hk w,f? qdik &f iS f
OD;av;eJ@ ta':}uD;uyfvm+yD;ar;w,f?
“ udak rmifarmif0rf; b,fvadk evJ? use;f rma&;aum aumif;&Jv h m; ”
udakd rmifarmif0rf;qdw k muawmh a&eHacsmif;om;/ ajrvwfyidk ;f ausmif;om; acgi;f aqmif
wpfO;D jzpfygw,f? usaemfwdk@eJ@twlwl o&ufaxmifrmS aecJ&h w,f? qdik &f iS af wGuawmh usaemfwdk@udk
vdak vao;r&Sd *&kpu dk &f mS w,f? tusO;f om;qdw k *Jh %k yf 'k u f adk wmif arhomG ;w,f? &JawGtm;vH;k vJ olwdk@
ud, k of w l dk@ odrif ,fao;usKH ŒoGm;yH&k w,f? xrif;pm;csed rf mS usaemfwdk@udk oH}udK;awGajz+yD; vufxyd af wG
c%jzKwfay;xm;w,f? tm;vH;k pm;+yD; xGurf ,fjyifawmh &Jtyk u f aiG&iS ;f w,f?
“ onftpfuadk v;awGtwGuf usaemfwdk@ tcrJah u|;wmyg? r,lyg&apeJ@ ”
vdk@qidk &f iS u f ajymw,f? usaemfwdk@uaus;Zl;wifa=umif; jyefajymcJw h ,f? trSeu f usaemfwdk@
qENuawmh ,lvu dk af pcsiw f mygy?J
----
reuftapm}uD;rSm rEWav;+rdK@uadk &mufw,f? wdu k wf u dk q
f idk q
f idk f 1993ckEpS cf &pfprwfpaf e@}uD;rSmyg?
tnm&Jah qmif;[m =urf;=urf;wrf;wrf;yJ usaemfwdk@uadk yG@zufw,f? um;ay:uqif;awmh ajcusi;f awG/
a'guaf wGeJ@qadk wmh vlawG0idk ;f =unfw h m cHvu dk &f ao;w,f? r=umrSD &Jpcef;wpfcak &SŒrSm usaemfwdk@udk
xdik cf idk ;f w,f? ygvmwJ&h t J yk u f olppfv, G tf wd x f u J pmtdw(f 5)tdwu f dk xkwv f u dk w
f ,f? tJonf txJu
rEWav;axmifqw dk Jh pmtdwu f dk zGiv fh u dk wf ,f?
“ jrifph ef;/ tbtrnf OD;aX;armif ”
usaemfwdk@tm;vH;k =uufaoaooGm;w,f?
“ usew f o Jh al wGu usaemfwdk@eJ@qufvu dk rf ,f ”
usaemfwdk@tm;vH;k tckrS Zmwf&nfvnfawmhw,f? udjk rifph ef;udk rEWav;wdik ;f &Jvuftyfvu dk wf ,f?
+yD;&if rEWav;axmifydk@r,fayg?h 'gqu dk saemfwdk@awGvnf; pmtdwaf wGtwdik ;f wpfa,mufwpfaxmifpq D wdk m
oabmayguv f u dk w f ,f? udjk rifph ef;udk 0dik ;f E_wq f ufw,f? use;f rma&;ud*k &kpu dk =f uzdk@/ tcsi;f csi;f tquf
toG,f rjywf=uzdk@ udjk rifph ef;urSmw,f? usaemf&h ifxrJ mS [mwmwm}uD; jzpfomG ;w,f? udjk rifph ef;t+yHK;u
tm;vH;k udk tm;ay;ESpo f rd w fh Jh t+yHK;rsKd ;? usaemfwdk@ tajctae qd;k vmrSe;f odawmh tm;vH;k rsuEf mS ysuf
aew,f? usaemfwdk@ujypf'%feJ@ axmifajymif;&wmav? jypf'%fwpfcek J@ tjcm;axmif0if&w,fqw dk m
tajctaeudk rcef@reS ;f Edik yf gb;l ? tckvdk wpfa,mufwpfupGJ q D adk wmh tm;i,frw d mtrSe?f
----
rEWav;uae a&$bt dk oGm; um;ay:rSm usaemf/ udak rmifarmifjrif/h udEk idk rf eG f oH;k a,mufpvH;k
wdwq f w d f aew,f? AHw k dk ( aZmfrif; ) uawmh ol@ab;u tr,ftw dk pfO;D udk bmawGajymjyaerSe;f rod?
&Jom;awGtm;vH;k uvnf; usaemfwdk@udk pmempGm tem;ay;xm;=uw,f? usaemfwdk@ txl;pd;k &draf ewmu
udak rmifarmifjrifh use;f rma&;udyk g? udak rmifarmifjrifrh mS tpmtdraf &m/ ESv;Hk a&m*gyg&w Sd ,f? txl;ojzifh
em;vnfEidk w f Jh tazmfaumif;aumif; vdw k mtrSe?f a&$badk xmifa&SΠum;qdu k af wmh tr,ft}dk uD;u id, k +dk yD;
AHw
k u dk dk ykw;D wpfu;Hk ay;w,f? bk&m;/ w&m;udk rarhzdk@ ajymw,f?
axmifem;u pm;aomufqidk w f pfcu k dk ac:oGm;+yD; usaemfwdk@udk xdik cf idk ;f w,f? a&$bpdk m tdwaf zmuf
awmh udak rmifarmifjrifh tvSnu fh sw,f? usaemfwdk@ tm;vH;k rsu&f nfvnfae+yD? use;f rm a&;raumif;vdk@
axmifyidk u f dk aoaocsmcsmtyfay;zdk@ &Jtyk u f dk usaemfwdk@ 0dik ;f ajym=uw,f? awmfawmf}uD; =umawmh
axmifuo dk mG ;tyfw&Jh t J yk ef J@ &Jom;wpfcsKd @ jyefa&mufvmw,f? txkyw f pfxyk f jyefygvmw,f? oGi;f cGirfh &vdk@
usaemfwdk@udk jyefay;vdu k w f ,fvdk@ajymw,f? txkyx f rJ mS ig;ajcmufxyk yf gw,f? aemuf udak rmifarmifjrifh
pD;xm;wJh zdeyfwpf&H ? olp;D oGm;wH;k utaumif;/ tckjyefygvmawmh zdeyfujywfae+yD? aemuf+yD; ajrr_ef@awG
vl;ayaew,f? &Jtyk rf suEf mS ysuaf ew,f?
“ ol@u&dk u dk af o;vm; ”
usaemfar;wmudk &Jtyk u f r=um;ovdk [efjyKw,f? &Jom;av;&J@rsuEf mS u 0efcx H m;ovd.k . ./
usaemfwdk@udk a&$bt dk csKyfudk ac:oGm;w,f? a&$badk xmifu +rdK@xrJ mS qdak wmh tcsKyfudk jrif;vSn;f iSm;oGm;
&w,f? tcsKyfa&mufawmh tcef;wpfcef;a&S@ ac:oGm;+yD; usaemfwdk@udk ppfaq;+yD; tcef;xJxnfw h ,f?
“ a[h . . .ajcusi;f oHv;Hk 0rxGuaf peJ@ ”
“ +yD;&ifxidk x f m; ”
“ a[haumif . . .toHrxGuef J@ vdk@ajymxm;w,f? ig . . . ”
tcef;xJrmS vl&iS ;f aew,f? qlqn l n H t H oHawGu usaemfwdk@udk &nf&, G rf eS ;f odvu dk wf ,f?
=unfv h udk af wmh uyf&yfab;cef;u tcef;vl}uD;vdv k /dk vlru dk vf v dk dk yk*K~d vfawGu usaemfwdk@udk vuf+idK;
aiguaf igux f ;dk atmf[pfaew,f? a'gou txGËt f xdyu f dk a&mufomG ;w,f? udik x f m;wJh ajcusi;f wHawGudk
ajray: cyfjyif;jyif;jypfcsvu dk w f ,f?
“ 0ke;f ” ueJqw dk t Jh oHawG qlno H mG ;w,f? =unfv h udk af wmh AHw k u dk yg a'gow}uD; jzpfaewJyh Hk
awG@&w,f? pD;xm;wJzh ed yfuadk umuf+yD; wpfzufutcef;xJudk t&Sed jf yif;jyif; ypfviG v fh u dk wf ,f? tvm;wlyJ
AHwk u dk vnf; wpfzufudk zdeyfeJ@ayguw f ,f? udEk ikd rf eG u f awmh wke&f aD ew,f? usaemfwdk@ a'goawG tm;vH;k
onfvq l u D dk pkyo Hk mG ;w,f? vufeJ@xrd &awmh yg;pyfuae jyefqw J m pHo k mG ;w,f? &JawGajy;0if vmw,f?
usaemfwdk@udk vHjk cHKa&;,lxm;wJh &JawGa&m/ axmufvrS ;f a&;awGyg ajy;0ifvm=uw,f? usaemfwdk@udk
bmrSrajymbl;? wpfzufcef;udk qJq+dk yD; yHpk x H idk cf idk ;f w,f? wpfzufcef;u vlawGudk 0if&u dk w f ,f? onfawmhrS
usaemfwdk@ olwdk@udk jyefoem;oGm;w,f?
tdr=f uufawGb0av . . .
usaemfwdk@udk axmifra&mufcif vrf;rSmwpfcck jk zpfrmS udk tawmfp;dk &dryf &Hk w,f? vH;k 0udo k nf;cH
ae=uw,f? npmudk a&Gbt dk csKyfu au|;wmawmifray;yJ tjyifpmrSmau|;w,f? na&mufawmh naeu
usaemfwdk@udk ynmay;zdk@ }udK;pm;wJh wpfzufcef;u yk*K~d vf}uD;u oHwidk ef m;uyf+yD; usaemfwdk@udk jyefawmif;
yefw,f?
“ usaemfausmif;om;awGreS ;f rodvdk@ygAsm? &JbufjyefawGxif+yD; wm0eft& a[muf&wmyg ”
usaemfwdk@vnf; aAGr,lygb;l ? c&D;yrf;+yD; pdwn f pfvmvdk@ a'gotvG,f xGuo f mG ;a=umif;
jyefawmif;yefw,f? aemuf+yD; onfvdk b0wltusO;f om;tcsi;f csi;f ta=umif;r&Syd J 0efxrf;awGtvdu k s
ESyd pf uf!iS ;f yrf;wm rvkyzf dk@ owday;w,f? udEk idk rf eG u f awmh usaemfeJ@ AHw k u dk dk rSm&Smw,f?
“ rif;wdk@EpS af umifu pdwu f dk t&rf;jrefw,f? olrsm;e,fajrrSm owdxm;ygumG ? aemufaxmif
awGa&muf&ifvnf; qifjcifO;D ? tck[mu wdk@awGuwpfaumifwnf;awGqD jzpfuek +f yD ”
tJonfn h uawmh tnm&Jh taiG@toufawGtm;vH;k aysmufq;Hk ukew f ,f? -----

aemufwpfae@ a&$bu dk ae rH&k mG udx k u


G w
f ,f? anmifyif0ef;rSm c%em;+yD; tpmpm;w,f?
rkef@[if;cg;pm;csiw f meJ@ rkef@[if;cg;rSmpm;w,f? aemufr&Hk mG ukd qufxu G wf ,f? rSwrf w S &f & anmifyif0ef;
iSuaf ysmoD;wef; qdik w f pfqidk uf ae usaemfwdk@udk iSuaf ysmoD;awG ay;vdu k wf ,f? rH&k mG ra&mufcifrmS ab;u
&Jom;wpfa,mufu olvnf;ausmif;om;ygvdk@ajymw,f? pmay;pm,l wwd,ESpw f ?Jh usaemfwdk@tay:
pmemwJo h auFwwpfcyk v J dk@ usaemfem;vnfw,f? rH&k mG +rdK@a&mufawmh rH&k mG axmifpmtdwaf zmufw,f?
aygurf u J usaemf . . .
usaemfu h &dk t
J yk u
f axmifvu dk yf dk@w,f? AHw
k edk J@ udEk idk rf eG u
f dk tjcm;&Jom;awGet Jh wl um;*dwrf mS
xm;cJw h ,f? rH&k mG axmif0ifw,f qd&k ifyJ ukvm;qifaxmifrLS ;wpfa,muf xdik af ewmudk awG@w,f?
“ !Gecf sKyf&;Hk u pmydk@xm;wJh ( 5 ) a,mufxu J wpfa,mufvm;? om;!$ef@O;D ”
olwdk@u }udKodaew,f? usaemfudk zdeyfc|wcf idk ;f w,f? txkyaf wGtm;vH;k ud+k zJqw k +f yD; ajr}uD;ay:
yHck svu
dk w f ,f? t0wfawGtm;vH;k udk eif;ajcqkw+f zJw,f?
“ a[haumif . . . yHpk x H idk af vuGm/ rif;tjypfawG rif;odw,fr[kwv f m;? igwdk@axmifrmS awmh
vH;k 0r&bl;rSw?f a[haumif bmidik af ewmvJ ”
tawmf=umtxd usaemfiidk af ew,f? +yD;cJw h v Jh rf;ay:u vlawG&J@ t=unfu h o dk wd&w,f? um;
ay:u &_cif;av;awGudk wrf;wrdw,f? anmifyif0ef;u rkef@qidk af v;udk ajy;jrifw,f? aemufo&ufaxmifu
usecf wJh &Jh aJ bmfawGeJ@ rH&k mG um;*dwrf mS usecf w Jh Jh &Jabmf ( 2 ) OD;/ rEWav;eJ@ a&$brdk mS usecf w
Jh Jh &Jabmf ( 2 )
OD;udk owd&rdw,f? +yD;awmh usaemfwpfa,mufwnf; jzpfomG ;+yDqw dk m odvudk w
f ,f?
“ xdik f . . qdw
k mr&bl;vm;uGm ”
ausmjyifudk jyif;xefwt Jh &Sed w f pfck &kww f &uf aqmifu h svmw,f? emusi&f rSe;f rodcifrmS a&S@u
axmifrLS ;&Jh ppfzed yf=um;xJudk wpfu, kd vf ;Hk ypfusomG ;w,f?
axmifqw dk mukd jyefowd&w,f?

tcef;(13)
(u)

axmifwiG ;f owif;pm twdt


k xGm
o&ufaxmifrmS reufr;dk vif;&if qefjyKwfaomufzdk@twGuf qefjyKwfwef;pD&ygw,f? +yD;wJt h cgusrS
ud,k qfh idk &f mqdik &f mtvkyu f dk vky&f ygw,f? tvkyt f m;&ifusaemfeJ@ pufrw _ uUov dk af usmif;om; udek D
(ausmEf idk rf if;)wdk@ ESpaf ,mufaygi;f +yD; owif;pm zwf=uygw,f?
owif;pmzwf&w,fqadk wmh axmifxrJ mS tqifajyaumif; ajy=uw,fvdk@xif oGm;Edik yf gw,f?
r[kwyf gb;l ? usaemfwdk@ zwfwo Jh wif;pmu 'Dvydk g? axmifxu J axmif0ifpmrSm oGi;f ,lvmwJh aq;aygv h yd f
awGuadk omuf+yD; usew f tJh wdak wGudk vdu k af umufygw,f? tJ'v D adk umuf&wJh zifpcD t H ydik ;f awGudk pk+yD;
a&ZvHw k pfcrk mS pdrx f m;vdu k yf gw,f? enf;enf;=umwJt h cg=urS aq;aygv h yd f zifpcD t H wGi;f u owif;pm
puULydik ;f av;awGudk zwf&ygw,f? 'g[mw&m;0if zwf&wJh axmifxu J owif;pmyg? tJ'D owif;pm&Guf
twdt k xGmav;awGudk txifawmhrao;vdu k yf geJ@?
wpf}udrw f ek ;f u e0wac:,lwJh trsKd ;om;nDvmcH}uD;&Jh tajccHr(l 6)csupf vH;k udk tJ't D ydik ;f
tpav;awGxu J wdwu d suszwfvu dk &f vdk@ Edik if aH &;tusO;f om;awGtm;vH;k odc&Jh w,f? tJ't D ajccHryl gwJh
aemufq;Hk tcsujf zpfwJh . . .
“ tem*wfEidk if aH wmfrmS wyfrawmfu tcef;u¾w&yf taejzifh OD;aqmifyg0ifEidk af &; ”
qdw k t Jh csuf wpfcsuw f nf;eJ@ trsKd ;om;nDvmcH}uD;[m twkta,mify/J ppfwyftvdu k s ujy&r,fh
nDvmcHyq J wdk m axmifxrJ mS wif odvu dk =f uygw,f?
tJ'o D wif;pmtwdak v;uyJ ukvor*~u, dk pf m;vS,af wG jrefrmjynfvma&muf pHpk rf;wJh
owif;rsKd ;awG zwf&ovd/k aqmif;yg;wdk@/ ema&;wdk@ [dw k pfyidk ;f jywf/ 'Dwpfyidk ;f jywfowif;av;awGudk aq;aygh
vdyaf pmfeH =um;rSzwf&wm t&omwpfrsKd ;&Sv d yS gw,f?
trsKd ;om;nDvmcH}uD; tjyifrmS +cdrf@+cdrf@oJ usi;f yaewJt h cgrmS usaemfwdk@5(n)awG&Jh axmif0ifpm
awGudk tup 0efxrf;awGapmif=h uyf&rHk uyJ axmufvrS ;f a&;awGyga&muf&v Sd mygw,f? axmifxrJ mS Edik if aH &;
eJ@ oufqidk w f Jh ae@x;l ae@jrwfawGa&muf&if usaemfwdk@xufy+dk yD; axmiftm%mydik af wGu wav;wpm;
todtrSwjf yKwJt h aeeJ@ axmifveS f@wwfygw,f? nzufq&dk if ud, k t fh cef;xJrmS ud, k f xrif;pm;0dik ;f av;
awGp+k yD;/ a&aEG;aomuf&if; pum;pjrnf ajym=uygw,f? wpfcgwpfavudn k Kd (pma&;q&m-nDyak v;) q&mr
vlxak ':trm&Jo h m;u ola&;cJw h 0Jh wWKwdak v;awG/ ty,fcv H u
dk &f wJph mawGta=umif; ajymjywwfovd/k
tjcm;olawGuvnf; olwdk@tawGt}uHK/ olwdk@a'ota=umif;eJ@ A[kow k jzpfz,
G af wGudk pum;0dik ;f wwf
=uygw,f?
'Dvpdk um;0dik ;f vkyzf dk@ tcGit fh a&;uvnf; axmifxrJ mS vomwJah e@(axmiftm%mydik af wG =unfjzL
aevdk@ rkew f idk ;f uif;wJah e@) rsKd ;awGrmS yJ &awmif&h cJ &wmjzpfygw,f? wpfcsKd @usawmhvnf;
ud, k t fh yd ,
f mrSmud, k f vSaJ vSmif;+yD;[d[ k /dk 'D'aD jym=u/ oDcsi;f awGqw dk oJh ul qd=k u/ 0Juw k w
f o Jh al wGu
ukw=f ueJ@ n(9)em&Dtyd zf dk@ tcsed rf usrcsi;f v_y&f mS ; touf0ifaewwfygw,f? o&ufaxmifxrJ mS
yef;csq D &m ay:OD;ouf aoqH;k oGm;wmeJ@ yufouf+yD; udn k u
dk rSwrf wS &f & 0rf;enf;pum;ajymzl;ygw,f?
usaemfwdk@aexdik w f Jh o&ufaxmifudk 1896 ckEpS u f aqmufvyk w f mjzpf+yD;umv tawmf=um
&Snaf e+yDwJh tusO;f axmifjzpfygw,f? o&ufaxmifrmS tusO;f om;topf a&mufvm+yDq&dk if axmifyidk f
=unfw h ,f qdw k m&Syd gw,f? vleJ@ 0&rf;ygtcsut f vufawGeJ@ wdu k qf idk pf pfaq;wmudk ac:ygw,f? tJ'v D dk
tusO;f om;opfudk axmifyidk f ppfaq;aewJt h csed rf mS axmifus&;Hk u t&m&Su d ar;cGe;f awGar;+yD;
tusO;f om;u tuFDscsw G +f yD; ajz&ygw,f? axmifeyH wfwdk@/ emrnfwdk@ar;+yD; tdraf xmif&v Sd m;qd&k if
&S&d if“&S”d vdk@ wpfv;kH wnf; ajz&ygw,f? &Syd gw,fvdk@ oGm;ajzrd&ifawmh ausmjyifuadk jAmwifc&H rSm
aocsmygw,f? tdraf xmif&v Sd dk@ ajz+yD;&if om;wpfa,muf/ orD;ESpaf ,muf&w Sd ,f qd&k ifvnf; “&S/d
om;wpfa,muf/ orD;wpfa,muf ”wdw k jdk ywfjywfyJ ajz&ygw,f?
pmwwfovm;vdk@ar;&if “wwf”/ rwuf&if“rwwf”vdk@ajym&ygw,f? wpfcgu tusO;f om;
wpfa,mufu ol@udk pmwwfovm;vdk@ar;awmh “wwf”vdk@rajzyJ “r$w”f vdk@ajzvdu k wf ,f? tm;vH;k u
0dik ;f &,faewke;f ebef;wpfcsuf tkycf v H u dk &f w,f? olar;awmh olu pmudak &;wwfzwfwwf&rHk [kwyf J
r$waf eatmifajymwwf/ a&;wwfwma=umifh “r$w”f vdk@ajza=umif;jyef ajymygw,f? o&ufaxmifrmS ae&pOf
tpmvnf;pm;/ av;oHvnf; em;axmifqo dk vdk rde;f a*s;vfuatmfwJh yHpk t H oHuedk m;axmif+yD; yHpk x H idk f
&ygw,f? yHpk o H =H um;vdk@ rxdik rf &d ifawmh ajcusi;f a'guaf wG a&mufvmEdik yf gw,f? rde;f a*s;vfrmS wHcg;apmifh
wJh &mZ0wftusO;f om; wpfa,muf&+Sd yD; ol@toHu aumif;jcif;ig;jzm jynfph aHk vmufatmifudk
toHus,u f s,f atmfEidk yf gw,f?
ol@emrnfu 'g;aygujf zpf+yD olyg;pyf+zJvu dk &f if a&jrif;eJ@wyl gw,f? toHus,u f s,f atmfEidk w f m
a=umifh axmifyidk u f oabmus+yD; 'g;ayguu f dk wcg;apmifch ef@xm;ygw,f? 'g;ayguu f yHpk aH tmf&if
toHo;Hk rsKd ;eJ@atmf&ygw,f? olatmfwt Jh oHudk em;axmif+yD; rde;f a*sv;f rSm b,fov l mw,fqw dk m
r=unfyh eJ J@ odEidk yf gw,f? yHpk u H dk toHtus,}f uD;eJ@ =um=umav; qG+J yD;atmf&if axmifyidk }f uD;
vmwmjzpfygw,f? yHpk u H t dk oHus,af tmif atmfayr,fh =umatmifrqGyJ aJ tmf&if axmifyidk af v; vmwm
jzpf+yD; yHpk v H dk@ wdwk w dk w k wf w k af tmf&if axmifr;_ vmwm jzpfygw,f?

( c ) udt k u dk uf dk aoqH;k r_
tif;pdeaf xmiftwGi;f rSm usaemfwdk@ aecJ&h pOfw;Hk u vlwpfa,muf&J@toufudk zuf&u G f yrmawmif
oabmrxm;yJ owfjzwfra_ wGudk trsm;}uD; }uHKcJ&h zl;ygw,f? tcko&ufaxmif twGi;f rSmvnf;
tusO;f om;awG&J@ touftEW&m,f xdcu dk cf w
Jh Jh ta=umif;awG &Sad eyg ao;w,f?
o&ufaxmifrmS axmifq&m0ef a':aqGaqG0if;qdw k Jh trsKd ;orD; q&m0efwpfa,muf &Syd gw,f?
1991 ckEpS u f ae 1993 txd o&ufrmS wm0efxrf;aqmifcyJh gw,f? tif;pdef axmifu vlowfq&m0ef
pd;k =unfeJ@ rwlwmawG&ySd gw,f? a'guw f ma':aqGaqG0if;[m a'guw f mpd;k =unfavmuf axmiftwGi;f
vkyyf idk cf iG fh tm%m bmrSr&Syd gb;l ? axmiftwGi;f t&m&mudk axmifyidk af omif;!$ef@u xde;f csKyfuyG u f aJ ewm
jzpfygw,f? tm;vH;k u aomif;!$ef@ udk a=umuf&GH@ae&wm jzpfygw,f?
a':aqGaqG0if;[m vlowfq&m0ef pd;k =unfvdk ,kwrf mwJph w d xf m;rsKd ;r&Syd J oabm xm;jynf0h wJh
q&m0efaumif;wpfa,muf jzpfygw,f? 1993 ckEpS rf mS a'guw f ma':aqGaqG0if;[m o&ufaxmif
q&m0eftjzpfuae xGu+f yD; usr;f rma&;0ef}uD;Xme 0efxrf;tjzpf wm0ef ajymif;vkyu f idk o f mG ;ygw,f?
a':aqGaqG0if; r&Sw d Jh aemufyidk ;f rSm usaemfwdk@ o&ufaxmifrmS q&m0efr&Syd J aq;rSL;apmxGe;f atmif=unfeJ@
ausmjf rifq h w dk Jh tup 0efxrf;ESpaf ,mufeJ@yJ ESpyf g;oGm;&ygawmhw,f? axmifucef@xm;wJh aq;rSL;qdw k m
aq;0g;ta=umif;b,favmuf em;vnfovJ rajymwwfygb;l ? ta=umaq;wpfv;Hk udak wmif ajzmifah jzmifh
wef;wef; avsmavsm&_&_ rxd;k wwfygb;l ?
aq;rSL;tultaeeJ@ ab;uaeygvmwufwJh “ bp ”awGuyJ aq;xd;k wJt h cgrmS u|r;f usirf _
&Syd gw,f? 'gawGuo dk x d m;wJh tusO;f om;awmfawmfrsm;rsm;u a&m*gjzpf&if aq;rSL;eJ@ rjy&JyJ
axmif0ifpmuydk@wJh aomufaq;av;awGeJh ukoae&ygw,f? axmifrmS uvnf; aq;0g;pHpk v Hk ifvifr&Sv d dk@
wpfcgwpfav axmifrLS ;awGu, dk w f idk f tusO;f om;awGqu D vmvm awmif;wwfygao;w,f? 'Dvadk q;0g;
vdt k yfre_ J@ ukor_csKd @ww Jh mawGudk axmiftm%mydik af wGu aygah ygw h efwefyJ oabmxm;+yD; v#pv f sL&_
aeygw,?f
usaemfwdk@ tif;pdeaf xmifu ajymif;vmwJh Edik if aH &;tusO;f om;xJu vkyo f m;aum vdyrf mS
jrefrmpmt"dueJ@ wwd,ESpw f ufaewJh ausmif;om;wpfa,mufjzpfwJh udt k udk uf dk wpfa,muf&ySd gw,f?
ol[m 1990 jynfEh pS u f ppfc&Hk ;Hk uae ol@ut dk vky=f urf;eJh axmif'%f ( 3 )ESpcf scyJh gw,f?
udt k u dk u f [ dk m touf ( 30) aeayrJh ol@cE<mud, k f tcsKd ;tpm;u yky! k yS ! f yS af v;jzpf+yD;
Aduk u f av;ylyel J@ uav;wpfa,mufvydk pHk rH dk@ axmifxrJ mS ol@uv dk w l idk ;f u cspcf ifEpS o f uf=uygw,f? 1993-
1994 =um;umvrSm udt k u dk u f w dk pfa,muf omrmef&;dk &d;k aeraumif;jzpfygw,f? aeraumif;wm &uf=um
vmwmeJ@tr# tzsm;uyHrk eS w f ;dk vm+yD; wdu k zf KdG ufjzpfcsiw f Jh vuQ%mrsKd ;awG awG@jrifvm&ygw,f?
taqmifuwrHwvif;u at;pufaewma=umifh aq;&Hrk mS aEG;aEG;axG;axG;&Sv d dk@ aq;&Hw k ufzdk@
vdw k ,fvdk@ aq;rSL;uajymygw,f?
axmifxu J aq;&Hq k w dk m emrnfom&S+d yD; ukwifEpS v f ;Hk wnf;eJ@ jzpfygw,f? bmaq;0g;rS &Sw d mvnf;
r[kwyf gb;l ? taqmifurS bmyJajymajym ta&;qdk vkyaf zmfuidk zf ufawG&J@ ulnt D m;ay;r_ awG&Edik yf gw,f?
'gayrJh aq;rSL;u aq;&Hw k ufcidk ;f aewmqdak wmh jiif;qdv k dk@ aemufyidk ;f wpfcck jk zpf&if tjypfjzpfrmS pd;k wma=umifh
udt k udk u
f dk aq;&Hw k ufzdk@ qH;k jzwfvu dk f ygw,f?
udt k u dk u f w dk pfa,muf axmifaq;&Hak &mufomG ;ayr,fh bmrSx;l xl;jcm; ajymif;vJra_ wG
rawG@&ygb;l ? usew f Jh ( 5 )nawGuvnf; udt k udk uf t dk wGuf vdt k yfwaJh q;0g;awG/ aiGa=u; awGudk ay;=u
ygw,f? aq;rSL;u
“ bmrSrpd;k &dref J@? tckxad wmh a&m*g&mS vdk@rawG@ao;bl;? aq;ajymif;+yD; wpfcck si;f wpfcck si;f
prf;oyf+yD; wdu k af ew,f” vdk@ ajymygw,f? udt k u dk uf u kd awmh aq;&Hw k ufae&wm =umaeayr,fh
a&m*gx;l xl;jcm;jcm; aysmufomG ;wmr[kwv f dk@ taqmifurdk =umcif jyefqif;vmr,fvdk@ ajymygw,f?
aemufut dk u dk u f u dk dk tjyifaq;&ku H dk xkwo f mG ;w,f vdk@o&d ygw,f? tup0efxrf;awGu
taqmifrmS usecf w Jh Jh udt k u dk u f &dk J@t0wftpm;awGudk vmawmif;ygw,f? usaemfwdk@awGu pdwyf +l yD;
ar;jref;=uawmh “ bmrSrjzpfygb;l ? tajctaeaumif;ygw,f? xl;&ifajymr,f ” vdk@ajym+yD; tjzpfreS u f dk
zH;k uG,=f uygw,f?
trSeu f awmh axmifaq;&Hu k ae tjyifaq;&Hu k x dk w k w f t Jh csed rf mS udt k udk uf &dk J@ tajctae[m
tifrwefq;dk &Gm;ae+yD; axmifA;l 0rSmwif toufaysmufae+yDvdk@ od&ygw,f? aq;&Hrk mS &Sw d Jh 5( n
)awGajymjycsut f & udt k udk u f dk udak q;&Hu k ae tjyifxw k af wmh tom;awGraJ e+yD; jidro f ufaewmudk
awG@&w,fvdk@ ajymygw,f? aemufwpf&ufrmS axmifyidk f eJ@axmifrLS ;awGu 5( n ) awGtm;vH;k ud(k 1 )
aqmif ( 2 ) cef;rSm wef;pD pkcidk ;f xm;+yD;
“ olwdk@taeeJh udt k u dk u f &dk J@ toufudk twufEikd q f ;Hk vk,}l udK;pm;cJah yr,fh a&m*gtajctaeu
u|r;f aevdk@/ a&m*guOD;oGm;vdk@ aq;&Hrk mS yJ aoqH;k oGm;ygw,f ” vdk@ ra&r&m ajymygw,f? usaemfwdk@awGu
bma&m*geJ@ qH;k wmvJvdk@ar;awmh q&m0efawGvnf; cGpJ w d +f yD; a&m*g&mS azGaeygw,f? &SmawG@&ifajymygr,f
vdk@tajzjyefay;ygw,f? aemufawmh
“ rif;wdk@oil ,fcsi;f &J@ aemufq;Hk psmyeudk rif;wdk@ b,fvv dk yk af pcsiv f ?J igwdk@ twwfEidk q f ;Hk
vkyaf y;ygr,f? axmifxrJ mS awmh bmrSrvky&f bl; ”
usaemfwdk@xu J wpfa,mufu
“ usaemfwdk@ psmyevdu k yf dk@vdk@ &rvm; ” vdk@ar;awmh
“ 'gawmhrjzpfEidk yf gb;l ? 'Djyifh tusO;f om;qd&k if 'dk@vyk af y;vdk@&w,f? rif;wdk@u 5( n ) awGjzpfvdk@
tjyifxw k zf dk@ cufcyJ gw,f? 'gayr,fh 'dk@tusO;f OD;pD;Xmeu 0efxrf;awG/ rdom;pkawGvu dk yf dk@rmS yg? aemuf+yD;
tduk u f &dk rJh o d m;pkuv dk nf; ta=umif;=um;xm;w,f? olwdk@a&mufvm&ifvnf;
tavmif;udb k ,fvv dk yk cf siv f q J wdk m 'dk@widk yf if& OD;rSmyg? ckcsed x f ad wmh tdu k u f w dk dk@ tdru f
a&mufrvmao;ygb;l ”
'geJ@yJ udt k u dk u f &dk J@ psmyetwGuf axmifxu J usaemfwkd@ Edik if aH &;tusO;f om;awG pkaygi;f aiGxnf+h yD;
yef;acG/ ,yfawmif/ uefawmhyaGJ wGjyKvky+f yD; tokbvmolawGudk azsm&f nfwu dk w f mawG/ tkw*f al jryHk
aqmufvyk w f mawGudk axmifyidk ef ! Jh +Sd yD; jyKvky=f uygw,f? axmifrLS ; OD;at;vdi_ u f
“ ol@a&m*gu arG;xm;wm=um+yD? tckrS r&_Eidk /f ru,fEidk jf zpfwm ” vdk@ajymygw,f? usaemfwdk@
vufvrS ;f rSo D avmufppHk rf;=unfah wmh aq;&Hu k 5( n ) awG&J@ ajymjycsut f & aq;rSL;u aq;xd;k ay;t+yD;rSm
0ke;f 0ke;f 'dik ;f 'dik ;f eJ@ udt k u dk uf dk udt k jyifaq;&Hk xkwzf dk@ppD Of=ua=umif;/ tJ'v D pdk pD Of&mrSm axmiftjyifrmS
wm0ef,al pmifah y;r,fh &J0efxrf; r&Sad o;wma=umifh apmifah e&a=umif;/ &efuek u f tusO;f OD;pD;Xme !$ecf sKyfxH
ta=umif;=um;&jcif;/ o&ufe,fajrcHaxmufvrS ;f a&;xH cGijfh yKcsuaf wmif;cH&jcif;/ axmifjyifxw k ,
f cl iG fh
awmif;cHae&jcif;awG &Sad eao;a=umif;/ tJ'v D t dk csed af wG r=umoifyh =J um+yD;rS udt k u dk u f dk udt k jyif aq;&Ho k dk@
xkw, f o l mG ;wm jzpfa=umif; od&ygw,f?
trSeu f awmh udt k udk uf dk &J@tavmif;udk axmifxu J ae tjyifudk xkw, f o l mG ; wmjzpfygw,f?
axmifaq;&Hu k xGuv f muwnf;u udt k udk u f w dk pfa,muf toufr&Sad wmhyg? axmifxu J ae tjyifudk
vmbfx;dk +yD; vG,v f ifw h ul oGm;ae=uolawG&o Sd vd/k tcsKd @qdk rEWav; txdomG ;wJo h al wG&ySd gw,f? tckvdk
aoa&;&Siaf &;udprP mS awmh axmiftjyifxw k zf dk@ cufcyJ gw,f vdk@jzpfvmygw,f? raooifyh J aoqH;k cJw h Jh
olawG/ a&wdref pfco Jh al wG trsm;}uD;/ trsm;}uD;. . . ?
axmifrLS ;awGu em;vnfre_ J@ cGijfh yKvdk@ udt k udk u
f t dk wGuf &nfp;l +yD; ( 1 ) aqmif ( 3 ) cef;rSmyJ
axmifwiG ;f &Sd oHCmawmfawGudk yifzh w d +f yD; qGr;f oGww f &m;emwmudk jyvkyyf gw,f? OD;Zif;OD;tmp&eJ@
q&mawmf yÀ0Ho ( OD;jynfausmf ) wdk@u “ t0dZm… ypP,m ”ocFg& w&m;tp&Sw d Jh rwnfjrJwt Jh a=umif;
w&m;awmfrsm; a[m=um;+yD; udt k u dk u f dk udk &nfp;l qGr;f oGwcf yJh gw,f?
autef,u l ae axmifusvmwJh u&iftrsKd ;om; zxD;}uD;awGuvnf; c&pf,mef w&m;awmfeJ@
tnD 0wfjyKqkawmif;yGjJ yKvky+f yD; uG,v f eG o f t l wGuf &nfp;l +yD; "rRaw;oDcsi;f udk oDqydk gw,f?
“ td+k idr;f zG,&f m » » » jrwfr*Fvm » » »
igjyKrlwidk ;f » » » igomG ;av&m » » »
ocifa,&_ » » » apmifx h ed ;f r_av » » »
vuf&;Hk awmfyif » » » igv h ufuidk af y » » »
( ydk@aqmifawmfral om aus;Zl;&Sif » » » ydk@aqmifryl g » » » umvtpOf» » » opPm&Spd mG » » »
aemufawmfvu dk rf nf » » » ydk@aqmifawmfral oma=umifah ywnf; » » » )
r=umrjrifh » » » igwdk@rsm;onf » » »
aojcif;jrpfurf; » » » ulprd afh omiSm » » »
ydk@aqmift&Sif » » » a,&_u, dk pf m; » » » ”
wdwq f wd f at;csr;f vSwJh "rRaw;oDcsi;f oHawG=um;rSm qkawmif;yGv J molawG rsu&f nfawG pD;us
vm=uw,f? rsu&f nfawG . . .? udt k u
dk uf t dk wGuf 0rf;enf;wJrh su&f nf/ *k%, f w l Jh rsu&f nf/
em=unf;wJrh su&f nfawG . . . ? udt k u dk uf &dk J@ psmyetcrf;tem;yGaJ v;rSm usaemf wdk@wawG oH"Xd mefwpfck
+rJ+rJ+rH+rH csvu dk =f uygw,f?
“ jrefrmjynf 'Dru dk a&pD awmfveS af &;twGuf axmifwiG ;f rSm toufay;oGm;wJh &Jabmftu dk u
f dk
twGuf usaemfwdk@tm;udk ESpq f wd;k +yD; jrefrmjynf'rD u kd a&pD r&rcsi;f qufvuf wdu k yf 0GJ ifomG ;=ur,f ”
usaemfwdk@udk axmiftm%mydik af wG vdu k af vsmr_awG jyKvkyaf ecJah yr,fh udt k udk u f dk aoqH;k &wm
aoG;&d;k om;&d;k r[kwb f ;l qdw
k m usaemfwdk@oyd gw,f? r&d;k om;r_awG trsm;}uD;&S+d yD; oHo,awG
useaf ecJyh gw,f? udt k u dk u
f dk aoqH;k &wJah &m*gudk odciG rfh ay;wm/ t&ifusaemf wdk@awGeJh twlwal epOfwek ;f u
udt k u dk u
f rdk mS a&m*g}uD;}uD;us,u f s,rf &Scd w Jh m/ +yD;awmhol@rmS bma&m*grS rjzpfcw Jh m . . . ? bmyJjzpfjzpf
o&ufaxmiftm%mydik af wG&J@ aygah vsm rh a_ =umifh usaemfwdk@&Jh &JabmfwpfO;D raooifyh J aoqH;k cJw h ,f?
=u,fwpfyiG fh taºuGapmcJw h ,f? e0w&J@ vl@tcGit fh a&;csKd ;azmufra_ wGa=umifh Edik if aH &;
tusO;f orm;awG axmifwiG af oqH;k &wmawG trsm;}uD;&Syd gw,f?
,H=k unfcsuaf =umifh wdu k yf 0GJ if&if; tnw&ausmif;om;av; udt
k u dk u f wdk pfa,muf
o&ufaxmifrmS e0w&Jh vlrqefwv Jh yk &f yfawGa=umifh trSew f u,fudk aoqH;k cJyh g+yD? e0w ppftyk pf &k J@
vl@tcGit fh a&;csKd ;azmufra_ wG&Jh oufaocHwpfct k aeeJh jrefrmjynftv,fyidk ;f u o&ufaxmifrmS
udt k u dk uf &dk J@ tkw*f u l av;u oufaojyaeygw,f?
&Jabmftu dk u f dk aumif;&mok*wdvm;ygap . . .

tcef;(14)
(u)

&Sm;&Sm;yg;yg; acgif;jzwfowfr_
usaemfo&ufaxmifrmS aecJ&h pOf aemufyidk ;f wav#mufv;Hk q&m0efr&Syd J aecJ&h ygw,f? udt k udk uf dk
aoqH;k oGm;+yD; aemufyidk ;f rSm aemufxyftoufq;Hk &_;H cJw h Jh wpfO;D uawmh OD;Zif; ODtmpm&yJ jzpfygw,f?
OD;Zif;tmp&[m &efuek +f rdK@ bke;f }uD;vrf; o&ufawmausmif;wdu k xf u J em&Dpif ausmif;wdu k u f
&[ef;wpfyg;jzpfygw,f? ywWeu d Zk e… uHaqmifra_ =umifh axmif'%f(7)ESpu f sccH w
Jh Jh oHCmawmf jzpfygw,f?
1988 ckEpS u f a':atmifqef;pk=unfudk tykycf sxm;wJh pmawGeJ@ vufeuftcsKd @uidk af qmifxm;wJh
Adv
k }f uD;pnfow l dk@tzGJ@udk vufy;l vuf=uyfzrf;qD;xde;f odr;f cJ+h yD; acgi;f jzwfowfc&H r,fah b;u u,fwifcw Jh Jh
&J&aJ wmuf oHCmawmfwpfyg;jzpf+yD; &efuek w f idk ;f &[ef;ysKd or*~uvnf; jzpfygw,f?
Advk }f uD;pnfoel J@ axmufvrS ;f a&;tcsKd @udk xde;f odr;f xm;pOf trSw(f 4)ppfa'ou
Adv
k rf ;_ vif;armifu, dk wf idk f ppfum;awG/ ppftajrSmufum;awGeJ@ a&mufvm+yD; olwdk@val wGudk jyefvw $ af y;zdk@
OD;Zif;qD awmif;qdck yJh gw,f? OD;Zif;tmp&u urBmat;u Edik if aH wmfoC H mr[mem,utzGJ@u wqifh
Adv
k }f uD;pnfoel J@ axmufvrS ;f a&;tygt0ifawGudk tEW&m,fuif;pGmeJ@ Adv k rf ;_ vGe;f armif(,ck-etz
0ef}uD;csKyf&;Hk 0ef}uD;)udk v$aJ jymif;ay;cJyh gw,f?
1990 jynfEh pS u f sawmh OD;Zif;OD;tmp&udk axmufvrS ;f a&;u zrf;qD;ac:aqmif oGm;ygw,f?
ppfa=uma&;pcef;udk a&mufawmh Adv k }f uD;pnfou l “ rif;r[kwv f m; ta&;tcif;wke;f u igu h dk vkyx
f m; wm
”qd+k yD; uvJph m;acswt Jh aeeJ@ !Si;f yrf;ESyd pf ufra_ wGudk jyKvkyyf gw,f? OD;yO…i;f [m axmifxrJ mS use;f rm a&;
vdu k pf m;jcif;/ t*Fvyd pf mayrsm; avhvmjcif;wdk@ jyKvkycf yJh gw,f? OD;yO…i;f &Jh cE<mud, k f taetxm;[m
awmifw h if; vSy+yD; oefrmxGm;}udKif;ygw,f? usaemfwdk@ axmifuvGw+f yD;wJah emufyidk ;f rSm OD;yO…i;f wpf
a,muf axmiftwGi;f ysv H eG af wmfro l mG ;w,fvdk@ odvu dk &f ygw,f? 'Dowif;=um;awmh usaemf r,H=k unf
Edik af tmifudk jzpfomG ;ygw,f? udt k u dk u f dk aoqH;k cJw h yJh rHk sKd ;yJvm;vdk@ usaemf ajy;jrifa,mifryd gao; w,f?
usaemfxyfajymcsiw f Jh tcsuw f pfcu k awmh o&ufaxmifrmS jzpfymG ;cJw h Jh &Sm;&Sm;yg;yg; acgi;f jzwf
owfr_ ta=umif;yJ jzpfygw,f? usaemfwdk@ o&uf axmifxrJ mS xrif; [if;csu&f zdk@ zd}k uD;xJrmS wm0efcH
zdak cgi;f wpfa,muf&ySd gw,f? oluawmh &mZ0wftusO;f om;bJOqdo k l jzpfygw,f? olu zdx k rJ mS ae@pOf
csujf yKwf&wJh xrif;eJ@[if;udk axmifyidk x f H ae@pOfwifjy&+yD; axmifyidk ef J@ae@pOfawG@&wJh olvnf; jzpfygw,f?
axmifyidk af omif;!Gef@uvnf; bJOudv k , l aHk rG;+yD; axmifxu J owif;awGudk pHpk rf;ygw,f?
axmifxu J tusO;f om;awGudk b,fou l b,fv/dk bmnm/raumif;bl; aumif;w,f tp&So d jzifh
axmifyidk u f dk owif;ydk@+yD; tcseG t f wufav;awG vkyw f wfygw,f? axmifyidk f uvnf; olajym or#udk
,H=k unf+yD; tusO;f om;awGudk &du k Ef u S t f jypfay;wwfwma=umifh tusO;f om;awGu bJOqd&k if a0;a0;uae
a&Smif=uygw,f?
bJOaumif;r_a=umifh bJOeJ@rwnfw h o Jh al wG/ 5(n)awG 'kut Q awmf a&mufz;l =uygw,f? bJO
acgi;f aqmiftjzpfeJ@ wm0ef,t l yk cf sKyfwJh zd}k uD;rSm tvkyv f yk wf Jh 0if;OD;qdw k Jh tusO;f om; wpfa,muf
&Syd gw,f? bJOuaxmifyidk ef J@ ydik w f ,fq+dk yD; t&Sed t f 0gawGxw k o f ;Hk / ol@vufaxmufu tusO;f om;awGudk
rw&m;&du k Ef u S f qJqw dk mawG vkyv f mygw,f? tJ'rD mS bJOeJ@ 0if;OD;wdk@ wpfa,mufeJ@wpfa,muf
tpmra=ur_awG &Sv d mygw,f? &ef+idK;/ &efpawG &Sv d m=uygw,f?
wpfae@rmS 0if;OD;u [if;csuw f Jh qD(25)usyo f m;wpfA;l udk odr;f xm;wmudk bJOuawG@omG ;+yD;
“ rif;cd;k xm;wm r[kwv f m;/ rif;udk axmifyidk &f ;Hk cef; wif&r,f? rif;udzk x dk rJ mS rxm;bl; ” pojzifh
rsKd ;pHak tmifqq J dk }udr;f armif;ygawmhw,f? 0if;OD;uvnf; ol@u&dk ;Hk rwifzdk@ajymygw,f? bJOu“
rwifvdk@&rvm;uG/ igzh x dk rJ mS olc;dk rxm;bl; ”vdk@ jyefajymygw,f? 0if;OD;vnf; bJOudk bmrSrajymyJ
olvyk pf &m &Sw d mudk qufvyk af eygw,f? bJOwpfa,mufr;D zdak b;rSm a&aEG;wnfae&if;wJh tcsed rf mS
0if;OD;uol@aemufuae &kww f &ufay:vm+yD; bmrajym/ nmrajymeJ@ bJO&Jah cgi;f udk ol@vufxu J "g;eJ@
ckwcf svu dk yf gw,f?
“ trav; ”qdw k Jh toHeJ@twl bJOwpfa,muf acgi;f idu k pf u dk f usomG ;ygw,f? 0if;OD;uaemufxyf
ESpcf su/f oH;k csuq f ufwu dk f ckwcf svu dk af wmh bJOacgi;f jywfusomG ;ygw,f? 0if;OD;u yg;pyfuae. . .
“ cseG cf siOf ;D / wwfcsiOf ;D uGm ”qd+k yD; wwGww f w G f &Gwaf eygw,f? bJOaoaewmawmifrS 0if;OD;u
rsuv f ;Hk eD}uD;eJ@ oJ}uD;rJ}uD; aoG;&_;aoG;wef; ckwaf eygawmhw,f? bJOacgi;f jywfomG ;+yD; awmfawmf=umav;rS
axmifyidk w f dk@/ axmif0efxrf;awG tl,m;zm;,m; ajy;vm=uygw,f?
axmiftm%mydik af wG tm;vH;k eD;yg; axmif0efxrf; rdom;pkajy;yGJ jydKifyu GJ dk “ jrefrmh tm;upm;/
urBmudk v$r;f ap&r,f ”qdw k o Jh cD si;f oHeJ@ aysmjf rL;aewma=umifrh dk@ bJOacgi;f jywf oGm;wmudk olwdk@awG
csucf si;f rodvu dk =f uygb;l ? 0if;OD;owfw"Jh g;[m vGecf w Jh (Jh 2)&uf avmufurS bJOud, k w
f idk f cseG jf raeatmif
aoG;xm;wmrdk@ bJOwpfa,muf aoG;wJ"h g;eJ@ olu, dk w f idk f toufcv H u dk &f wmyJ jzpfygw,f?
bJO&Jh vky&f yfawG[m axmifyidk u f o dk m tusKd ;jzpfxeG ;f ap+yD; b0wltusO;f om;awGudk zdEySd w f Jh
&v'ftjzpf tckvdk &uf&ufpufpuf acgi;f jzwfowfcv H u dk &f wmyJ jzpfygw,f? 0if;OD;uawmh
aemuftr_wyf+yD; w&m;&H;k rSm aemufxyf axmif'%fusomG ; ygw,f? bJOacgi;f jzwfowfcv H u
dk &f +yD;
aemufyidk ;f / axmifrLS ;awGudk owif;ydk@ay;+yD; tcseG t f wufawGvyk af ewJh tjcm;olawGvnf; a=umuf';l wkef
oGm;=uygw,f? bmyJajymajym axmifyidk af omif;!Gef@uawmh tusO;f om;awGtcsi;f csi;f tdr=f uufcsi;f
td;k rJow k f cGycf idk ;f vdu k w f mjzpfygw,f?
(c)
trsdK;om;nDvmcHeJ@ wdu k yf w d 'f %f
o&ufe,fajrcH axmufvrS ;f a&;awGu o&ufaxmifrmS &Sw d Jh usaemfwdk@ Edik if aH &;tusO;f om;
awG[m e0w&J/h trsKd ;om;nDvmcHudk qef@usizf dk@ v_y&f mS ;r_awG}uHpnf aea=umif; /BCPawG pnf;&H;k
a&;qif;aea=umif; owif;&w,fq+dk yD; usaemfwdk@o&ufaxmifudk 1993ckEpS f pufwifbmvxJrmS
axmufvrS ;f a&; 0ifppfygw,f?
yxrqH;k usaemfu h dk axmufvrS ;f a&;u ac:+yD; Al;0rSm ppfaq;ygw,f? olwdk@awGu. . .
“rif;wdk@awG tcktjyifrmS tpd;k &u }uD;r_;usi;f yaewJh trsKd ;om;nDvmcHudk qef@usizf dk@ vkyaf e
w,f? rif;ud, k wf idk vf nf; qef@usizf dk@ vdu k pf nf;&H;k aew,f ” qd+k yD;pGypf yGJ gw,f? aemufnzufawGrmS
usaemfwdk@ tcsi;f csi;f pmtkyf pmayta=umif;/ tjcm;A[kow k awG ta=umif;aqG;aEG; wmudv k nf; BCP
tr_eJ@ usvmwJo h al wGu usaemfwdk@ausmif;om;awGudk pnf;&H;k a&;qif;ae+yD; axmifuvGww f Jh tcg us&if
olwdk@ygwu D wnfaxmifxm;wJh DPA( Democratic Patriot Army )udk apv$wzf dk@ vkyaf ew,f
qdwk m rSeo f vm;qd+k yD; ar;jref;ygw,f?
usaemfuvnf; tjyifrmS trsKd ;om;nDvmcH usi;f yaewJt h a=umif; od&aSd =umif;/ 'gayr,fh
b,ftcsuaf wGtay:rSm/ b,foal wGtay:rSm tajccH+yD; aqG;aEG;aew,f/ usi;f yaew,fqw dk m
roda=umif;/ usaemfwdk@taeeJ@ axmufcrH v _ J rjyKEdik of vd/k qef@usirf v _ J rjyKEdik af =umif;/ trsKd ;om;nDvmcH
usi;f yaewJh tcsed u f p+yD; axmif0ifpmrSmawmif axmufvrS ;f a&;awGu, dk wf idk f apmif=h uyfaewmjzpfa=umif;/
wduscidk rf mwJh bmtcsurf S rodao;wJt h wGuf tcke0w ac:,laewJh trsKd ;om;nDvmcHudk xifjrifcsuf
ay;zdk@qw dk m rjzpfEidk af =umif;/ 'ga=umifh 'Dowif;[m rjzpfEidk af =umif; usaemfujyefajymvdu k yf gw,f?
usaemfuquf+yD; nzufawGrmS pum;ajymwJt h cgrmS A[kow k jzpfz,
G t f a=umif;awG/ bmoma&;ta=umif;/
usaemfwdk@zwfc&Jh wJh pmtkyt f a=umif;awG/ tjzpftysuaf wGudk zvS,af jymqd=k uwmyJ jzpfa=umif;/
ArmjynfueG jf rLepfygw(D BCP)uae pnf;&H;k a&;awGqif;+yD; DPAwyfxJ ausmif;om;awGvw $ zf dk@
axmifxrJ mS tpDtpOf&w Sd ,fqw dk m usaemfwdk@udk rvdo k al wGu ajymwmjzpfa=umif; jyef&iS ;f vdu k yf gw,f?
usaemfu h pdk pf+yD;awmh ud! k (dk c)ud+k idr;f csr;f (pma&;q&m-nDyak v;)/ OD;atmifjrif0h if;/ udck ifaZmfeJ@
udak tmif'ifwdk@udk ac:,l+yD; ppfygw,f? +yD;awmhusaemfwdk@ tm;vH;k udk wdu k xf yJ dk@vu dk yf gw,f? wdu k x f J
a&mufawmh usaemfwdk@ ab;csi;f uyftcef;rSmu rif;aZ,smeJ@ vSrsKd ;aemif(c)rSe}f uD;wdk@ &Syd gw,f?
axmufvrS ;f a&;u tr_ppfr+yD;rcsi;f aemuftr_rsm;xyfziG +fh yD; ta&;,lO;D rvm;vdk@ pd;k &drpf w d af wGeJ@ wduk x f rJ mS
ae&ygw,f?
wdu k xf rJ mS nzufaxmifyw d o f aH csmif;acguf +yD;&if ud, k tfh cef;eJ@u, dk f oDcsi;f av;awG
nnf;wwfygw,f? ud+k idr;f csr;f uawmh rEWav;om;yDyD olwdk@rEWav;+rdK@/ rEWav;ta=umif;ryg&if xrif;pm;
vdk@r0ifb;l vdk@ qd&k rSmygy?J oDcsi;f qd+k yDq&dk ifvnf; eef;awmfa&S@q&mwif/ +rdK@r+idr;f wdk@&Jh oDcsi;f awGrS
a&G;+yD;}udKufwwfygw,f? jrdK@csppf w d tf jynf@&w Sd mrdk@ usaemfwdk@u ud+k rdK@cspv f dk@ wpfcgwpfav ac:ygw,f?
ud+k idr;f csr;f u wpfcgwpfcgawmh usaemft h cef;udk oDcsi;f awmif;wwfygw,f? usaemfuvnf; zd;k qdck siq f adk wmh
olwdk@awG rawmif;cifuwnf;u qdck siaf ewJah umif jzpfygw,f?
'gah =umifh o&ufaxmif&Jh wdu k cf ef;awGrmS ae&wJn h awGrmS qd&k if ppfuidk ;f awmif/ ref;awmifvuFsm/
ykn&Si/f a&csKd ;qdy/f &wemyH/k jynfawmf0if/ a&$jynfp;dk pwJo h cD si;f oHav;awG ysŒH v$iafh ewwfygw,f?
ref;awmifv,smo F cD si;f udk (1)aqmif(3)cef;u qdik ;f q&ma*:uDqu D oif,cl w Jh mjzpfygw,f? usaemfh
tvSn+fh yD;&if tefu,f}uD; OD;atmifjrif0h if;qD oDcsi;f awmif;awmh olu pdejf cL;=umanmif abmv,fudk
qdjk ywwfygw,f? oDcsi;f qH;k wJt h cgrmS ud! k u dk
“. . .pdejf cL;=umanmif abmv,fvdk@ bmha=umifeh mrnfay;wmvnf;/ rif;odvm; ”vdk@ usaemfu h dk
ar;ygw,f? usaemfuvJ rodvdk@ &Si;f prf;ygO;D qdak wmh. . .
“ uaemifrif;om;}uD;[m ol@taqmifurdk vmyJ tjcm;tysKd aqmifawGudk 0ifaevdk@
v_id xf yd af cgiw f ifu 'Dped jf cL;abmv,fupdk yf+yD; qdak wmhrS uaemifrif;om;}uD;vnf; abmv,fo}H um;awmhrS
vmw,f ”vdk@ajymygw,f? usaemfwdk@awGtm;vH;k vJ ud! k &dk [
Jh moudk =um;&vdk@ tlwufatmif
&,f&ygao;w,f?
wdu k x f wJ pfa,mufwpfcef;pD aeae=uwJh tcsed rf mS oDcsi;f wpfy'k q f D qd&k wm aysmpf &mwpfcyk gy?J
oDcsi;f awGxrJ mS vnf; pdww f ufºuGz,
G f oDcsi;f awG ygwwfygw,f? ud! k dk oDcsi;f qdwk Jh tvSnfh a&mufw,f
qd&k if ol@&yJh ifudk tnmoH}uD;eJ@
“ rEWav; » » » usKyfwdk@&wemyHak ejynf » » » wifw h ,fom,mpnfum; » » » [dw k ek ;f cguay»
» » tJ'gawGrar@=ueJ@ » » » a&S@qufumpDr=H updk@av » » » [kwyf g+yDAsKd @ ”
jynfawmf0ifocD si;f udk [efygygqjdk ywwfygw,f? udck ifaZmfuawmh pwl', D dk oDcsi;f awGxu J
cdik x
f ;l eJ@ cifarmifw;dk oDcsi;f awGudk qdjk ywwfygw,f?
( 'DaD e&mrSm tv#i;f oifv h dk@ usaemfaxmifwiG ;f rSm oif,cl &Jh wJh Edik if aH &;oDcsi;f awGudk A[kow k
taeeJ@jzpfap/ avhvmvdk@&atmifjzpfap azmfjyvdyk gw,f? rl&if;pmom;twdik ;f tenf;i,fva$J csmrf &_ &Sd ifvnf;
onf;cHciG v fh w $ af pcsiyf gw,f?)

7 July trSww f & oDcsi;f wpfy'k f


nHrpJwJh » » » wdk@&J@aºuG;a=umfoH » » » wpfAv dk u
f s » » » wpfAvdk w
f uf » » » qifumE$cJ jJh yef
» » » wdk@ausmif;om;&J@aºuG;a=umfoH » » » wjynfv;Hk +cdr+fh cdro fh u
J mnH » » » wuUov dk f AdrmR efajr,H » » »
ppfcsw
D ufzdk@ » » » cGe;f rdef@[pfaºuG;oH » » » vl,w k rf orm » » » ppftyk pf &k J@ AH;k oH aomaomnH » » »
ajrrSmcavjyef urBmra=uEkid w f Jh » » » wdk@&J@'AD rd mR ef
( cGyaf 'gi;f tvH » » » cGyaf 'gi;f tvH » » » a&mifejD zmv#r;f cGyaf 'gi;f tvH » » »
wdrxf uf0ÏmavxJysH » » » aoG;pnf;wdu k rf ,f » » » wdk@atmifvH )
tmuma0[if » » » wpfvv l yl su H m » » » jrL;vGicfh jJh yef » » » wdk@&J@t"dXmef » » » rarhEidk w f Jh
aºuG;a=umfoH rd;k ,HwpfciG v f ;Hk » » » wdk@&J@ppfcso D H»»»
tmZmenfaxmifaomif; » » » jynfot l usKd ;twGuf » » » toufpeG f@cjJh yef » » »
&JrmefawGz+GH zdK;cJw
h mtrSef » » » ppftpd;k &udk a=ujyKef;&atmif » » » jynforl b d taygi;f eJ@ +rJ+rJ+rH+rH » » »
aocsmpGm wdu k rf nftrSef » » » cdik cf idk rf mrmwdk@&J@ » » » oH"Xd mef » » »
( cGyaf 'gi;f tvH » » » » » » » » » » » » wdk@atmifvH )
7 July trSww f & oDcsi;f wpfy'k f
( pdeyf ef;awGidk » » » uHaumfiv dk dk@ » » » opfyw k yf iftrdk &J@ &_u
d of u H dk » » » r=um;vdu k zf ;l vm; » »
» &Jabmfa& » » » &Jabmfa& » » » )
“ t"dywdvrf;u » » » uwW&map;awG » » » cGm=unfph rf;=ua[h » » » ap;xef; aoG;pufjrpfr
a&vdak y » » » tif;,m;a&rajcmufor# » » » raysmufEidk b f ;l av » » » *sLvdik f ( 7 ) &uf&J@ » » »
aoG;pufordik ;f a=umif;awG » » » jyefajymif;ajymae » » »
rkwo f ek Of ;D &J@ » » » wdrOf ;D avajy » » » cGyaf 'gi;f jrL;ºuGae » » » a&$b/dk tif;0/ &mrn/
rEWav;aqmif » » » rD;awmifawGayguu f uGJ m » » » wdu k yf pGJ vdk@ae » » » wpfzufowf
taqmifpnf;urf;awG zsuo f rd ;f ypf&rav » » » ausmif;om;tcGit fh a&; umuG,af &; » » » ay; » » »
ay;&rav» » » 'dk@awmif;qdak e » » » wdu k ,f rl av » » » axmifeJ@rjcm;wJh » » » taqmif&J@wcH g;awG »
» » aºuG;a=umfojH rnf[;D » » » ckwyf idk ;f csKd ;jzwfacs » » » wuUov dk ef ,fajr » » » vlyifv,f}uD;zH;k v$r;f ae
» » »ppftyk pf x k yd of ;D awG » » » t&Su}f uD;&Suv f dk@ » » » trsurf ;D xGuaf e » » » rif;om;
acgi;f aygi;f u|w=f uvdk@ » » » bDv;l pG,&f yk wf dk@ » » » ikww f wk af y:vmay
*so D &D;armif;jyef » » » ypfcwfoaH wG » » » ppfzed yfoaH wG » » » [de;f nHwpfausmif;vH;k » » »
rD;cd;k ,rf;aiG@ zk;H v$r;f a0 » » » uHah umfrar$;jr » » » pdeyf ef;yGiw fh dk@ rGraG =u » » » atmifausm. f ausmufwidk f
» » » aoG;ywfvnftidk af e » » »&ifjyifejD rufcif;vrf; » » » eDjref;aoG;ay » » » ra=u » » »
'dk@ra=uEdik af y » » » rao » » » &Jabmfwdk@raoEdik af y » » » "g; » » » "g;csi;f &Si;f =urav » » » vSH »
» » vScH si;f &Si;f =urav » » » zufqpfae0if; }udr;f 0g;oHawG » » » jynfoal wGudk ppfa=ujimvdu k af y » » »
,kwrf m&ufpuf » » » ppftm%m&l;vl&idk ;f awG » » » ordik ;f udzk suq f ;D zdk@}uHae » » »
*sLvdik f ( 8) &uf » » » eHeuf ( 5 )em&D » » » awmfvo J }H uD; » » » jrnf[;D odrw fh ek f » » »
or*~taqmufttHk » » » tkwyf jHk zpf&+yD » » » or*~tw k jf rpfudk » » » u|&J idk ;f pufjzifh » » » xd;k zsu+f zdK »
» » r+ydK » » » or*~r+ydKEdik +f yD » » » r+ydK » » » wuo » » » r+ydKEkid +f yD » » »
'dk@t"dXmefpdk@av » » »igwdk@wpfawGt"dXmefqydk grnf » » » 'dk@ausmif;ol
ausmif;om;taygi;f wdk@onf » » » cGyaf 'gi;f tvHawmfatmuf » » » nD&if;tpfuadk rmif&if;ESryrm » » »
pHpk n
Hk nD D » » » acwfopfa&muf&rnf » » » a[h » » » ordik ;f opfaqmuf&rnf » » » 'Dru dk a&pD
ynma&;twGuf » » » 'dk@aoG;ac|;udk paw;rnf » » » ta&;awmfyHk » » » 'dk@ta&;awmfyHk » » »
atmifygrnf » » » ”

Zlvidk t
f rnf

“ eDaom'dk@aoG;om;eJ@ » » » a&;xm;cJo h nf » » » Zlvidk t f rnf » » » Zlvidk t f rnf » » » awmfveS af om


trsKd ;om;pdw"f mwf » » » ay;cJo h nf » » » arG;cJoh nf » » » aoG;eJ@tnD » » » Zlvidk t f a&;awmfyoHk nf »
»»»»»
Zlvidk (f 7 ) armfueG ;f opfrnf » » » cGyaf 'gi;f ys0H J » » » &J&w J u
dk rf nf » » » ppfbvD ;l obuf » » »
t=urf;zufaeonf» » » armif;jyefppfaoewf » » » w&pyfypfum » » » ,kwrf m&ufpuf » » » aoG; »
» » yGuyf uG ef eD D » » » urBmajrwkeaf phrnf » » » aoG;eDaomfvnf; » » » atmifvrH vJcS +Jh yD » » » bmrxD
Zmenfpw d "f mwf » » »}uD;jrwfvo S nf» » » rdbjynfot l aygi;f eJ@ » » » wpfurBmvH;k uaxmufcv H dk@om »
» » awmfveS af &;rSm » » » aygi;f pnf;vdk@om » » » ppftm%mudk +zdKzsuyf pfrnf » » » vufeufuidk pf GJ
wdu
k &f rnf » » » aus;&Gmv,fuiG ;f qif;&rnf » » » wpfnw D nf; » » »wpfnmwnf; » » » vufwu GJ m
awmfveS rf nf » » » Zlvidk Zf menf » » » tav;eDjyKum » » » igwdk@ t"dXmefonf » » » ”

1300 jynfh a&eHajr oydww


f yf}uD;&J@ ppfcsDaw;
w
oydwf » » » oydwf » » » arSmuf » » » arSmuf » » »
rD;wkwf » » » rD;wkwf » » » &d_@ » » » &d_@
ocifrsKd ;a[h » » » 'dk@Arm
( a&eHajroydww
f yf}uD; » » » csw
D ufvmyg+yD » » » &efoel ,fcsJ@tvHudk » » » vSzJ dk@}uHpnfonf )
2
&mcdik Ef e_ ;f jynfh tcGit
fh a&;r&or#onf » » » 'dk@rauseyf+yD » » » t&d;k awmifvydk Hk » » »
aoG;acsmif;pD;vnf; » » » 'dk@awGra=umifah wmhonf » » » e,fcsJ@tvHudk » » » vSrJ nf » » »
wdu
k zf surf nf» » »
( 'dk@v,form;awG » » » 'dk@tvkyo f rm;awG » » » pk&;Hk aygi;f pnf;vdk@nD » » » v,f&iS »f » »
"e&Sif » » » t&if;&Sirf sm; » » » tjrpfygwu dk yf pfrnf » » » vlwef;aphtcGit fh a&;r&or#onf» » »
&atmif» » » &atmif » » » t&d;k a=ua=u ta&crf;crf; » » » raoGwef;armif;xkwpf pfqifrnf » » » )
2
igwdk@ausmif;om;awGonf » » » igwdk@ausmif;om;awGonf » » » u|eyf nma&;pepfudk rvdv k m;+yD
» » » ocifynma&;pepfom » » » 'dk@awGvv dk m;onf » » » 'dk@tcGit fh a&; 'dk@omwdu k rf nf » » » rkcs » »
» atmifyo GJ rd ;f cHrnf » » »
oydw»f » » oydwf » » » arSmuf » » » arSmuf
rD;wkwf » » » rD;wkwf » » » &_d@» » » &_d@
ocifrsKd ;a[h » » » 'dk@Arm
udv k edk yD nma&; » » » tvdrk &Sd
u|eyf nma&; » » » tvdrk &Sd
ta&;awmfyHk » » » atmif&rnf

Armjynf uGejf rLepfygwD ppfcsDaw;

jynfol@wyfrawmf csw D ufc+Jh yD » » » jynfol@twGuf OD;xdyyf efqif » » » toufudk bmrxD » »


»uGejf rLepfygwD 'dk@rsm;a&S@aqmif » » » armfpw D ek ;f tawG;tac: » » » atmifvH » » » v$ix fh u l mwduk rf nf
»»»
awm/ awmif/ jrpf/ acsmif; » » » rd;k a&xJqD » » » csw D ufvdk@ wdu
k cf u dk rf nf» » »
&efou l v dk pSH yG x
f ;dk um » » » wpf[ek f xd;k pD;ypfrnf » » »
&_avmhppfonf » » » a&S@wef;uppfonf » » » *sed ;f azm/ ucsi/f rGe/f &cdik /f &Sr;f pHn k D» » »
vlrsKd ;pHck sp=f unf » » » 'dk@Armjynf » » » r=umrD » » » vGwaf jrmufaprnf » » » v,form;awG
v,fyidk &f rnf » » » tvkyo f rm;awGtm%m&rnf » » » tzdEydS rf cH+yD » » » tcs,t f vS,rf cH+yD » »
»wGe;f vSecf +Jh yD » » » aºuG;a=umfjyefygonf » » » jynfol@wyfrawmf » » » csw D ufvmyg+yD» » »

&Jabmfoed ;f =unf

( u|e;f wdu k yf 0GJ if&if; usq;Hk oGm;aom &Jabmfoed ;f =unftm; *k%jf yKpyfqx dk m;onfh oDcsi;f jzpfygonf?)
odk@ » » » cspv f pS mG aom» » » &Jabmfoed ;f =unf » » » &efoal e0if;&J@ » » » vlrqefwJh
!Si;f yrf;r_udk » » » wGe;f vSe+f zdKzsuf » » » wdu k cf u
dk &f if;eJ@ atmifjrifpmG » » » toufupdk aw;cJo h nf » »
» oifEh v S ;Hk om;onf » » » vSo H mG ;vdx
k ufjruf » » » oHr%d"g;vdk rma=umvSonf » » »
awmfveS w f o Jh &l aJ umif;tjzpfeJ@ » » » xm0pOfawmufyaer,fh » » » =u,fyiG efh eD D » » » igwdk@Ev S ;Hk tdrq
f D»
» » &mtoacFs » » » wnfaeOD;awmhrnf » » »
b0rSeu f efyjD yifvo
S nfh » » » oif&h J@woufwmonf » » » wdu k yf rGJ sm;eJ@jynfv
h #aH eonf » » »
48 pdw"f mwfeJ@tnD » » » ao&J » » » owf&J » » » tEdik , f &l o
J nf » » » pnf;pnf;vH;k vH;k eJ@ » » »
qufwu dk =f uvdk@ rSmcJjh yefygonf » » »oifZh o GJ wWad tmifveH D » » » igwdk@qufvufvi$ x fh rl nf » » »
&efou l dk urBmra=upwrf;a[h » » » wdu k cf u
dk af csre_ ;f okwo f ifrnf » » » u|e;f &dik ;f ajrrSm
rkew
f idk ;f xefaprnf » » »

Adv
k &f o
_ bif

( jrefrmEdik if v
H w
G v f yfa&; &&S+d yD;onfah emuf Edik if aH wmforRwtm; ppfwyfrS csw D uftav;jyK&onfh
Adv
k &f o
_ bifqifEy$J u
Hk dk a&;om;pyfqx dk m;onfh oDcsi;f jzpfygonf? tqdyk gocD si;f tm; tqdak wmfarvS+rdKifrS
oDqcdk oJh nfah w;oDcsi;f jzpfygonf? Adv
k &f o
_ bif qif,ifusi;f yonfah e&monf &efuek +f rdK@
jynfol@vw $ af wmfa&S@ ( ,ck- jynfol@&ifjyifae&m ) jzpfygonf? )

» » » xl;jrwfwpJh XH meD » » » vGwv f yfwAJh rmjynf » » » ru|wt f pOf » » » v$wo f bif » » »


qifEc$J h+J yD » » » obifyGJ » » » oJnpH nf » » » Armh[efa&; » » » a&S;xH;k rysuaf tmif » » »
r&d;k pnfarmif; » » » jidrafh nmif;a0a0pnf » » »
( pnfawmfoH )
» » » rif;aygi;f pHpk n
Hk D » » » Adv k &f o
_ bif crf;rqD » » » v#r;f y}udik v f i_d af 0pnf » » »
Edik if aH wmforRwºuGcsD » » » atmifvaH wmfudk » » » tav;jyK&rnf » » » Adv k &f o
_ bifqif,ifwt Jh cgrSD »
» » =unf;a&av ppforD;ruse&f » » » Armhwyfrawmf pkpH n Hk D » » » cswD ufumyJ » » » tav;jyK
=u&onf? ? ?
» » »vmvmacs+yD » » » ysKd @cspOf ;D &J@ » » » xl;wJZh menf» » » wyfrawmf atmifppfonf » » »
rSe;f qwJo h al wGvnf; » » » olvnf;ygacs+yD » » » ndKndKrJrh Jh » » » oJon J pH D » » » aºuG;a=umfae=uonf
» » » rSe;f qwJo h al wGxJ » » » olvnf;ygacs+yD » » » yk0gjzLav; a0S@um,rf;rnf » » » armifuvnf;
arhuadk wG@+yD » » » aruvnf; armifu h adk wG@+yD » » » tm;ay;aºuG;a=umfo+H ydKifnD » » » v$wo f bifyGJ » »
» qifEc$J gawmfrSD » » »

+idr;csrf
f;csrf;a&;

» » » urBmvlreS o f r# » » » ESpjf zmwl}uHq » » » trSeyf » » » yef=um;rSm » » » ppfqo dk nfrmS


» » »tE_wv f uQ%m » » » +idr;f csr;f a&;om taygi;f vuQ%m» » » a&yrm » » » avyrm » » »
vGwvf w
G v
f yfvyf cHpm;vd=k u&Sm » » » tJ'g+idr;f csr;f a&; t&om » » » +idr;f csr;f a&;om taygi;f vuQ%m »
»»
vlom;EG,t f m; » » » qdwo f Ok ;f apr,fh » » »t%kjrLtEW&m,fudk umuG,yf g » » »
tiftm;jzifv h nf; » » » tEdik u f sirfh u_ dk » » » tqH;k owfapcsiw f m » » » Ekid if t H csi;f csi;f
yl;aygi;f aqmif&u G af &;om» » » raES;um » » » ay;ygenf;vrf;&SmazGyg » » »
*sKd ;jzL » » » *sKd ;jzL » » » tqifq h ifu h v l dk@ » » » ( 0Jum » » » 0Jum )4 » » » urBmvlreS o f r# »
» » &efrc&Sm » » » ta&;qdzk efcg » » » aw;qdw k w H sm » » » t%kjrLAH;k ydwyf pfyg » » »
t%kjrLAH;k ydwyf pfyg » » » ppfurdk vdyk g » » » ppfurdk vdyk g » » » +idr;f csr;f a&;om » » » taygi;f vuQ%m »
»»
» » » +idr;f csr;f a&;om&&if » » » 'dk@aysm&f i$ rf mS » » » apwDyx k ;dk rsm;eJ@ » » » ausmif;uefZ&yfom
» » » a=omf » » » +idr;f csr;f a&;om&&if » » » 'dk@aysm&f i$ rf mS » » » apwDyx k ;dk rsm;eJ@ » » »
ausmif;uefZ&yfom » » »pdr;f vef;a0qm » » » a&$ya'om » » » v,fvyk o f w
l idk ;f v,fyidk rf mS » » »
tvky&f /Hk puf&Hk qlnpH mG » » » wluadk y; » » » wHpOfuakd y; » » » vlo;Hk ypPn;f cdik +f rD;ayg&m » » »
xkwv f yk af erSm» » » a&$ya'om » » » acwfuv dk nf; » » » a&muf&rSm » » » yef;cs+D yHK; » » » yef;yk+yHK; »
» » oligtm;vH;k +yHK;=urSm » » » tcgu}dk udKvifzh dk@&m » » » vm » » »vm» » » ta&;qd=k u » » »
ta&;qd=k u » » » t%kjrLAH;k ydwyf pfyg » » » ppfurdk vdyk g » » » ppfurdk vdyk g » » » ( +idr;f csr;f a&;om )2 »
» » ay;um » » » ay;=uyg » » »
ppfjzpfvm+yD » » » qdrk jS zifu h m » » » rdcifwuGJ » » » om;wuGeJ J@ » » » aoyG0J if&mS » » »
ta&miftaoG;rcGjJ cm;yg » » » bmomra&G;em » » » aoG;acsmif;pD;wJu h rBmtESH@ tjym;rSm » » » tvky&f Hk
» » » puf&Hk » » » v,f,mudik ;f u|e;f » » » rD;avmifu|r;f &&Sm » » » jymwdtv$r;f » » »
pm=unfch ef;awGvnf; » » » csw d yf w
d q f w
d +f idrpf mG » » » yef;csD yef;ykrjyKjyifyg » » » uavmifidk » » » pkwif dk
» » » apmif;tdv k nf;idk » » » trsKd ;om;zsuw f Jh tqdwAf ;Hk eJh » » » tqH;k owfv=dk uwJh » » » ppf0g'aD wGyg
» » » rcspyf g+yDoifu h odk m » » » rcspyf g+yDoifu h o dk m » » » vm » » » vm» » » ta&;qd=k u » » »
ta&;qd=k u » » » ( t%kjrLAH;k » » » ydwyf pfyg ) 2 » » » ppfurdk vdyk g » » »ppfurdk vdyk g » » »
+idr;f csr;f a&;om » » » taygi;f vuQ%m » » »

tcef;(15)

wGzJ ufaxmifow H idk =f um;u


,ckazmfjyrJh ta=umif;t&muawmh wGzJ ufaxmifvdk@ todrsm;=uwJh oD;oef@tusO;f axmif
twGi;f u Edik if aH &;tusO;f om;rsm;b0ESifh oD;oef@axmifta=umif; od&ESd idk &f ef twGuf oD;oef@axmifrmS
(4)ESpt f usO;f usc&H wJh udb k ek ;f jrifx
h eG ;f &Jh tawG@t}uHK/ cHpm;r_awGudk wifjyvdyk gw,f?
usaemf ppfaxmufvrS ;f a&;awG&Jh zrf;qD;r_ucdk &H +yD; tif;pdeaf xmifudk a&muf&cSd aJh omfvnf;
wGzJ ufaxmifvdk@ vlord sm;wJh oD;oef@axmifrmS om axmifouf(4)ESpjf zifh tusO;f pHb0udk
ukev f eG cf &Jh ygw,f?
axmufvrS ;f a&;pcef;uae axmifuadk &mufumprSm usaemfw h pfu, dk v
f ;Hk '%f&mAvyGEiS fh
cE<u, dk wf pfcv k ;Hk t!dt k rJpaGJ ewma=umifh wm0efusaxmifrLS ;u vufczH dk@ jiif;qefvu dk yf gw,f? usaemfu h dk
axmifuydk dk@&ef wm0efuswJh axmufvrS ;f a&;u usaemfu h adk xmifrmS vufrcHEidk b f ;l qd&k if vufrw S xf ;dk ay;yg
qd+k yD; t=uyfuidk v f mwma=umifh axmifr;_ vnf; roufomwJt h qH;k vufcv
H u dk yf gw,f?
aemufawmh yHpk H xdik cf idk ;f +yD; axmifuspm&if; ,lygw,f? +yD;awmh wGzJ ufaqmiftaqmif(1)u
0efxrf;wpfa,mufudk vSr;f ac:+yD; usaemfu h t
dk aqmif(1)rSm xm;zdk@ajymygw,f?
odyrf =umygb;l ? axmif0efxrf;u usaemhacgi;f udk apmifjzift h yk +f yD; taqmif(1)udk ac:oGm;ygw,f?
tcef;(4)rSm usaemfu h x dk m;ygw,f? usaemftcef;(4)udk pa&mufwt Jh csed rf mS a&csKd ;cswJh tcsed jf zpfaewm
a=umifh b,forl rS &Syd gb;l ? usaemfae&wJt h cef;u (7)ay/ (6)ayus,w f Jh tcef;usO;f av;jzpf+yD; tcef;wcg;rSm
(6)ay/ (3)aycef@ om&Sw d Jh oHwidk w f cH g;jzpfygw,f? wHcg;udak wmh tay:(1)ay/ atmuf(1)aycef@
tvGwx f m;+yD; oHjym;jzift h jynfh umxm;ygw,f? aemufrjS yefo&d onfrmS oD;oef@&Sd wdu k cf ef;rsm;rSm
topfaqmufxm;wm jzpfwma=umifh (8)ay ywfvnfjzifh pepfwuswnfaqmufxm;jcif; r[kwaf =umif;
od&ygw,f? a&csKd ;qif;+yD; jyefvm=uolrsm; vrf;av#mufae=upOf usaemfu h dk pwifrw S rf o d mG ;olrmS
trsKd ;om;'Dru dk a&pD tzGJ@csKyf(vli,f)rS ud&k efatmifjzpf+yD; oluusaemfu h dk
“ armifbek ;f ”
vdk@ac:+yD; pE_wq f ufygw,f? usaemfvufuv dk rS ;f jyvdu k w f mudk axmif0efxrf;awGjrifomG ;+yD;
“ rif;tarhvif tdrrf [kwb f ;l ? aqGrsKd ;pyfraeeJ@ ” qd+k yD; vSr;f qJygw,f? vrf;av#mufcsed u f ek v
f dk@
wHcg;ydwzf dk@ 0efxrf;u vSr;f atmfygw,f? tcef;wGi;f jyefa&mufwt Jh cgrmS usaemft h cef;wGi;f odk@ tcef;azmf
(4)OD; 0ifvmygw,f? tcsi;f csi;f rdwq f uf pum;ajym=uwJt h cgrmS (3)OD;rSm q&mawmf}uD;rsm; jzpfwmudk
odvu dk &f ygw,f?
“ ywWeu d Zk e… ”uHaqmif oydwaf =umifh tzrf;cH&+yD; oD;oef@axmifusaejcif; jzpf=u+yD;
q&mawmf}uD;rsm;rSm &efuif;+rdK@e,f ara';eDausmif;wdu k f q&mawmf OD;Om%bd0o H / r&rf;uke;f +rdK@e,f
r[m*E<&aHk usmif;wdu k rf S wdu k t f yk q
f &mawmf OD;wU¹k EN, d ESifh pmcsu, dk af wmf OD;Om%d\&wdk@jzpfw,f?
usew f pfa,mufuawmh usaemfppfa=uma&;pcef;rSm &Sad epOf toH=um;zl;vdu k w
f Jh a&SŒaeOD;apmvGif
(zqyvtzGJ@csKyf taxGaxGtwGi;f a&;r_;/ ,ck-uG,v f eG )f jzpfygw,f?
nae(4)em&DavmufrmS npmxrif;au|;ygw,f? (5)em&DcaGJ vmufrmS oD;oef@axmifu
tusO;f om; tm;vH;k yHpk x H idk cf idk ;f +yD; vlppfygw,f? yHpk x H idk af epOfrmS yJ usaemfwdk@tcef;a&SŒudk apmif+cHKxm;onfh
vlEpS af ,mufudk ac:vm+yD; wpfO;D udk usaemfwdk@tcef;wGi;f oGi;f vdu k yf gw,f? aemufwpfO;D udak wmh
ab;uyf&yftcef;u tcef;(5)xJ xnfv h u dk yf gw,f? usaemfwk@d tcef;xJ a&mufvmolu q&mawmf
wpfyg;yJjzpf+yD; ab;uyf&yftcef;udk a&mufomG ;olu OD;uif;pde(f jynfow l ;dk wufa&;ygw/D jynf+rdK@u )
jzpfygw,f? axmifyw d cf sed af &mufawmh wef;jzKwf+yD; tem;&ygw,f?
usaemfwdk@tcef;xJrmS bke;f }uD;(4)yg;/ vlEpS af ,muf pkpak ygi;f (6)a,mufjzpfygw,f? n(9)em&Dx;dk
tdycf sed af &mufawmh rtdycf siv f nf; tcef;xJrmS &Sw d Jh zsm=urf;(3)csyaf y:rSm vSaJ e&ygw,f? usaemfeJ@
a&SŒaeOD;apmvGiu f awmh q&mawmf(4)yg;&Jh ajc&if;rSmae&m,lygw,f? tcef;axmifrh mS awmh
usi}f uD;usiif ,fpeG f@wJh *efzvm;(2)vH;k &Syd gw,f? axmufvrS ;f a&;pcef;rSm !Si;f yrf;ESyd pf ufrr_ sm;/
tdyaf &;ysurf r_ sm;a=umifh c%csi;f rSmyJ usaemftyd af rmusomG ;ygw,f?
qwfueJ wpfa&;Ed;k vmwJt h cgrmS wpfu, dk vf ;Hk udu k cf eJ musiaf e+yD; &du k Ef uS cf x H m;&wJh
'%f&mawGa=umifh jyeftyd v f dk@r&yJ emusiaf eygw,f? tcef;tjyifzufrmS &Sw d Jh a&td;k uae a&wpfcu G f
aomuf+yD; jyefvaSJ evdu k yf gw,f? reuf(4)em&Davmuf tm&Hw k ufcge;D rSm q&mawmfO;D wU¹k EN, d xvm+yD;
oHwidk u f u dk idk u f m(24)yXmef;a'oemudk &Gwzf wfygw,f? wdwq f w d +f idro f ufaewJh tusO;f axmifuae
q&mawmf&yJh Xmef;&Gwzf wfoH =unf!zkd , G f ysŒH vGiafh eygw,f? Ak'&< o J m;awmfrsm;[m
ppftpd;k &&Jt
h usO;f axmiftwGi;f vl0wfvcJ &H ayr,fh &[ef;wd@k &hJ 0denf;awmftwdik ;f
usi}fh uHaexdik =f uwJt
h wGuf omoemawmftwGuf &ifeifah tmif cHpm;vdu k &f ygw,f?
reuf(f 6)em&DrmS “xdik x
f m;r,fa[h”qdw k hJ iSuq f ;kd xd;k oH}uD;D eJ@twl oD;oef@axmif
taqmifwidk ;f qlnpH mG xGuaf y:vmygw,f? yHpk x H idk /f rsuEf mS opf+yD; vrf;av#mufcsed f
(5)rdepfjynfah wmh tcef;xJjyef0ifvm&ygw,f? tcef;xJrmS xdik af e+yD; wl&rl mS jrif&wJh
awmif,mpdu k cf if;rsm;udk ai;=unfah erdygw,f? tjcm;tcef;u &JabmfawGqif;vm+yD;
xH;k pHtwdik ;f vky+f yD; wpfcsKd @u usaemfe@J pum;pjrnf vmajymygw,f?
ud&k efatmifu [dzk uftaqmifrmS wifvid_ ef @J pd;k vGiw f dk@&aSd =umif;/ taemufzufrmS
trwfrsm;&Sad =umif; ajymjyygw,f? tusO;f om;awGtm;vH;k tcef;xJjyef0if+yD; aemufrmS
tay:xyfuae xdik ;f rsm; qif;vm=uygw,f? olwdk@awG[m a&arsmxdik ;f awGjzpf+yD; jrefrmh
a&ydik ef uftwGi;f ig;cd;k zrf;r_a=umifh axmifusvmjcif;jzpfw,fvdk@ q&mawmfrsm;u ajymjy
ygw,f? reuf(10)em&DcGJ xrif;um;vmwJt h csed rf mS xdik ;f wpfa,muf usaemfwdk@tcef;a&SŒ
a&mufvm+yD;(xdik ;f rsm;rSm xrif;um;vmv#if taqmifu;l cGi&fh ySd gonf) armifbek ;f [k usaemfh
emrnfudk ryDroac:um tcef;xJodk@ iyda=umfxyk f wpfxyk f ESifh zsm=urf;rS jzKwfxm;onfh
tprsm;udk tyfcsn}f udK;jzifh csnx f m;onfh t&mwpfck ypfxnfah y;ygw,f?
zsm=urf;0g;jym;tpay:rSm pmrsm;a&;xm;wma=umifh zwf=unfw h tJh cgrmS wifvi_d u f
ol@&;Hk xkw&f ufrmS tdru f dk bmrSmrvJ/ bmtr_eJ@0ifwmvJ/ use;f rma&;*&kpu kd zf @kd / pd;k vGi/f
xGe;f xGe;f / rd;k atmif/ cifaZmfEiS hf tjcm;&Jabmfrsm;vnf; &Sad ea=umif;/ tm;vH;k u
owd&aea=umif; a&;xm;ygw,f? usaemf&ifxJ v_u d u
f eJ 0rf;omoGm;ygw,f? aemuf
txkyx f rJ mS ygvmwJh bvacsmifa=umf/iyda=umf/ ajryJwdk@udk q&mawmfrsm;xH tyfESH
xm;vdu k yf gw,f?
ae@vnfcif;(12)em&Dx;dk awmh xdik ;f awG tay:xyfudk jyefwufomG ;ygw,f?
taqmifxrJ mS tawmf&iS ;f vif;oGm;wJh tcsed u f srS tcef;wGi;f q&mawmfrsm;eJ@ pum;vufqHk
usygw,f? rEWav;rSm usaemfawG@}uHKcJ&h wJh q&mawmfO;D a&0wESifh jrawmifwu dk /f rpd;k &drw f u
dk /f
pvif;ausmif;wdu k w f dk@u oHCmawmfrsm;. v_y&f mS ;r_rsm;ta=umif; av;jyifav;&yf oHCm
or*~. D v_y&f mS ;r_wdk@udk q&mawmfrsm;tm; ajymjyygw,f? naeapmif;a&mufawmh usaemfh
cE<mud, k u f '%f&mawG emusiv f mw,f?
naepm xrif;pm;csed af &mufwmrd@k xdik ;f awGvnf; atmufxyfqif;vmygw,f?
wpfa,muf usaemfq h v D m+yD; pum;ajymygw,f? olajymwm usaemfvnf; bmrSem;rvnf
wma=umifh ajc[efvuf[efeJ@ ompum;ajym&ygw,f? usaemfu h ,
dk af y:u '%f&mawG/
t!dt k rJpaGJ ewmudk jrifomG ;awmh olpw d rf aumif; jzpfomG ;ygw,f? a&SŒaeapmvGiu f ol@qu D
aq;vdr;f p&m wpfcck ak wmif;awmh oltay:jyefwufomG ;+yD; xdik ;f y&kwq f AD ;l wpfck
,lvmay;ygw,f?
wpfae@wmtwGuf usi}f uD; usiif ,fpeG @f z@kd 'Dtcsed rf mS tusiv fh yk x f m;zdk@
q&mawmfwpfyg;u ajymygw,f? *efzvm;cscsed f aemufwpfcsed &f aSd o;w,fvdk@ xyfajymygw,f?
av0ifavxGurf aumif;onfh tcef;wGif usi}f uD;pGef@+yD;ygu teH@toufrsm; aysmufatmif
ykq;dk ydik ;f jzifh cgxw k yf pf&ygw,f?
nae(5)em&DcaGJ wmh aq;r_;a&mufvmygw,f? usaemfu h , dk /f vufawGuu dk cf aJ evdk@
aomufaq;/ vdr;f aq;ay;zdk@ awmif;awmh“rif;ubmtr_v/J igu h q
dk &mvmrvkyef J@/
jzpfwaJh &m*guo dk majym ”vdk@}udr;f armif;+yD; bmpyd&k ekd @J aqmf'grpf(3)vH;k pDay;um
jyefxu G o f mG ;ygw,f? n(8)em&Davmufusawmh taqmif=uyf(vufarmif;&pf
oH;k &pftqif&h o Sd )l axmif=uyf cifarmifvwfqo kd l rl;Ia&mufvm+yD; oCmawmfrsm;udk
qJa&;wdik ;f xGmygw,f?
“ rde;f r&_y/f t&ufaomuf/ r[kww f mtukev f yk vf dk@ tzrf;cH&wm enf;ao;w,f”
vdk@vnf; ajymygw,f? usaemfwdk@u cifAsm;pGypf aGJ ewmawG r[kwaf =umif;/ q&mawmfawG[m
“ywWeu d Zk e… uHaqmifjcif;”a=umifh axmifusvmwJh oCmawmfawG jzpfa=umif; jyef&iS ;f jyvdk@
olut dk xufv}l uD;awGu 'Dvadk jym+yD;tyfcw Jh ma=umifh ckvadk jymqd+k yD; jyefjiif;aeygao;w,f?
aemufwpfae@ reufusawmhrS olajymcJw h mawGtwGuf rSm;,Gi;f a=umif;
q&mawmfawGqD 0efcsawmif;yefygw,f? +yD;awmh q&mawmf}uD;rsm;twGuf eHeufpm
qefjyKwfuyfygw,f?
n(8)em&DavmufrmS wpfzufcef;rS anmifa&$trwf udt k ek ;f armif&Jh oDcsi;f nnf;oH
ud=k um;&ygw,f? tcef;wGif xdik af epOf taemufzufcef;u eH&u H cdk eJ J@ acguw f Jh
toH=um;&wma=umifh q&mawmfwpfyg;udk ar;vdu k rf w d ,f? wpfzufe@J wpfzuf owif;ar;
aewmvdk@ tajzjyefay;ygw,f? usaemf&w k w f &uf em;rvnf jzpfomG ;wma=umifh owif;ar;yH/k
owif;ay;yHak wGudk &Si;f jyygw,f?
at/ bD/ pD/ 'DtwGuf atqd&k if wpfcsuaf cgu+f yD;/ bDq&dk if ESpcf supf ojzifh
csuaf &trsm;ud&k u dk +f yD; pmvH;k wpfv;Hk +yD;ygu ESppf uUe@f avmufjcm;+yD; cyfjrefjref oH;k av;csuf
&du
k u f m tjyeftvSef ar;=uwmyJ jzpfygw,f? wpfzufu vdu k rf w S wf o hJ ul =urf;jyifrmS
vduk af &;+yD; em;rvnfwmudk jyefar;ygw,f? axmiftwGi;f tcuftcJawG 'Davmuf
rsm;jym;aewJ=h um;u owif;,lyu Hk dk =unf+h yD; usaemfawmfawmf av;pm;oGm;&ygw,f?
Ak'[< ;l ae@rmS axmifyidk w f ef;pD&w dS ,fv@kd a&SŒaeOD;apmvGiu f ajym+yD; axmifyidk v f mwJt h cg
wifjyp&mawGudk wifjyzdk@ yHpk &H yf+yD;wifjyEdik af =umif; ajymygw,f? axmifyikd v f m&if q&m0ef}uD;
ygvmrSm aocsmwma=umifh q&mawmf}uD;awG[m acgi;f rl;+yD; use;f rma&;
odyrf aumif;wma=umifh wifjyzd@k ajymawmh q&mawmf}uD;rsm;u oabmwl=uygw,f?
axmifyidk v f mwJt h cgrmS taqmifr;_ u bmwifjyp&m&Sv d dk@vJ ar;ygw,f? use;f rma&;udpv P dk@
ajymwma=umifh aemufrmS q&m0ef}uD;ygvmw,f? q&m0efujkd yygv@kd jyefajymygw,f?
tJ't D csed rf mS tcef;(3)u Av}uD;qdw k hJ ausmif;om;wpfa,mufu oGm;wdu k +f yD;
tpmrpm;Edik w f Jh udpu P w
dk ifjyygw,f? q&m0efu b,fzufu emwmvJvdk@ ar;awmh
tJ'aD usmif;om;u nmzufto H mG ; emaewmvdk@ jyefajzygw,f? q&m0efu 'gq&dk if
b,fzufomG ;u aumif;aeawmh b,fzufomG ;eJ@0g; ”vd@k ajym+yD; xGuo f mG ;ygw,f? usaemfwdk@
tcef;a&SŒudak &mufvmawmh q&mawmf}uD;rsm;u xdik &f if;/ x&if; tm;enf;wma=umifh
acgi;f rl;+yD; rsuv f ;Hk awG jyma0vmw,fv@kd wifjyygw,f? 'gudk q&m0efu xdik &f ifajz;ajz;xdik /f
x&ifajz;ajz;x/ aysmufomG ;rSmygv@kd ajym+yD; wpfjcm;cef;udk xGuo f mG ;ygw,f? tjcm;cef;u
wmarG(tuo)u udjk rifah tmifu ol@wpfu, dk v f ;Hk rSm 0JawGayguaf ewma=umifh
ta&jym;wpfcv k ;Hk ,m;+yD; tzkawGxu G af ew,fv@kd wifjyawmh t&d;k xJuaum r,m;bl;vm;
vdk@ ar;+yD; bmrS rprf;oyfyJ jyefxu G o f mG ;ygw,f?
tJ'q D &m0ef[m axmifq&m0ef pd;k =unfqw dk m jzpfygw,f? ol[mvmbfpm;&mrSm
tifrwefrS emrnf}uD;+yD; Edik if aH &;tusO;f om;rsm;tay: tvGe&f ufpufvo S jl zpfygw,f?
usaemfo;D oef@ axmifa&muf+yD;(2)&ufcef@ t=umrSmyJ vmbfpm;r_/ OD;cifarmifjrif(h jynfol
wd;k wufa&;ygw-D OuUX/ ausmif;om;acgi;f aqmif &uo-OuUX)ESifh Advk rf ;_ baomf
(armifaomfu) aoqH;k r_awGrmS tcsed =f uef@=umr_awGa=umifh &mxl;ujzKwfcsc&H +yD;
yifpifay;jcif; cHc&Jh ygw,f? Edik if aH &;tusO;f orm;awGu raoqH;k oifyh J toufq;Hk &_;H cJ&h wJh
t"duw&m;cHuawmh olyjJ zpfygw,f? bmha=umifv h qJ adk wmh tusO;f om;tm;vH;k &Jh
use;f rma&;[m ol@&rJh w S cf sutf ay:rSm rlwnfaewma=umifh jzpfygw,f?
wpf&ufrmS rqv A[dak umfrwDjyKwf OD;bdo k ed ;f &Jh nDjzpfol 'kw, d Adv k rf ;_ }uD;
oD[ol&pd;k ode;f onf aoG;wd;k a&m*geJ@ aoG;wufaepOf q&m0efuakd c:aomfvnf; tcsed rf SD
a&mufrvmwma=umifh aoG;wd;k acgi;f rl;onfh a0'emudk t}uD;tus,f cHpm;ae&ygw,f?
tJ't D csed rf mS usaemfwdk@tcef;xJu q&mawmf}uD;wpfyg;u oHy&k moD;taphudk
axmif0efxrf;wpfO;D tm; tjrefq;kH &Smcdik ;f ygw,f? oHy&k moD;taphudk 0g;pm;cdik ;f awmhrS
oufomoGm;ygw,f? aemufusawmh q&mawmf}uD;udk aus;Zl;wifveG ;f vdk@
pm;p&mrkef@ºuGyw f pfxyk (f olwdk@onf axmiftwGi;f txl;pyg,&f , S f tcGit fh a&;rsm;&&Sd
aeojzif)h vmuefawmhomG ;ygw,f?
wpfcgwek ;f uvnf; usaemfw@kd tcef;eJ@ tjcm;tcef;u &JabmfawG
0rf;udu k af &m*gjzpfwek ;f u axmifuaq;rSL;qdo k l cifarmifE, G f a&mufvm+yD;olay;wJh
wufx&mqdu k u f vif;/ uvd&k zkd eD aD umESihf bwfpy&dak q;rsm;udk ay;aomfvnf;
a&m*groufomyJ yd+k yD;om qd;k &Gm;vmaeygw,f? 'gah =umifh usaemfwdk@taemufcef;u
q&m0efO;D aZmfjrifah rmif qdo k u l dk a&cdsK;qif;csed rf mS ar;=unfah wmh oluae+yD; aq;awGudk
tcGcH sw G I f jrnf;=unf&h ef/ aq;tppfqykd gu aq;teH@&+yD; t&omrSmvnf; cg;oufouf
&Sad =umif; ajymwma=umifh aq;r_;ay;wJh aq;awGukd ppfaq;=unfyh gw,f?
aq;awmifah wGxrJ mS yJre_ @f awGxnfx h m;wJh aq;twkawGukd th=H ozG,f
awG@vu dk &f ygw,f?'Dupd u P dk aq;rSL;S udw k ifjyawmh olrodb;l / axmifaq;&Hu k ay;wJah q;awG
jzpfa=umif; jyefajymygw,f? tJ'aD emufyikd ;f tdru f ae aomufaq;awGjyefrmS +yD;&JabmfawGudk
jyefa0vdu k &f awmhryS J a0'em oufom&m &cJyh gw,f? usaemft h cef;az:&Jh ajymjycsut f &
(oluaemufyidk ;f tcef;(7)udk ajymif;a&G@ccH &hJ ygw,f) OD;pde0f if;(oH;k cG) (u|e;f wdu k yf w GJ iG f
tpmiwfcw H u dk yf 0GJ ifco Jh )l axmiftwGi;f aoqH;k &yHrk mS 0rf;udu k af &m*gy;kd a=umifh tpmyif
rpm;Edik yf J 0r;fAu dk f wjznf;jznf; ylvm+yD; aemufq;kH toufyg ygomG ;&wJt h xd jzpfomG ;cJyh gw,f?
OD;pde0f if;[m toufyifaocJah omf jim;vnf; emrnfraocJo h nf/h &JabmfawG=um;xJ
twk,zl , G af umif;onfh ol&aJ umif; wpfa,mufjzpfygw,f? ol[m ppfaxmufvrS ;f a&;
t}uD;tuJjzpfwJh cif!eG f@eJ@ yk*Kd~ vfa&;t& tifrwef&if;ES;D aomfvnf; ol&;Hk xkww f ek ;f u
vmawG@waJh xmufvrS ;f a&;u ‘OD;av;bm vdak o;v’Jvdk@ar;awmh bmrSrvdck sib f ;l ?
'Dru dk a&pDeJ@ vl@tcGit fh a&;yJvcdk siw f ,f vd@k jyefajymcJw h ,fvdk@ od&ygw,f?
usaemfwdk@awGonf jrefrmjynf'rD u kd a&pD&a&;/ vl@tcGit fh a&; tjynft h 0cHpm;Edik &f ef
twGuf axmiftwGi;f tjyif wdu k yf rJG sm; qifEcJG =hJ uw,f? wpfcsKd @&aJ bmfawG toufay; pGef@
v$wcf =Jh uw,f?
wGb
J ufaxmifow H idk =f um;uae jrefrmjynf}uD;ta=umif; usaemf cg;cg;oufouf
awG;aerdjyefw,f?

tcef;(16)

a'gerSmaewJh awmifay:om;awG
o&ufaxmifrmS usaemfw@kd e@J twl axmifajymif;(100)xJrmS u&iftrsKd ;om;
tpnf;t&H;k (KNU)u u&ifwidk ;f &if;om;awG (10)a,muf ygvmygw,f? tJ'D
u&ifwidk ;f &if;om;awG[m Edik if aH wmfyek u f efrq _ wkd hJ yk'rf (122)eJ@ ao'%fusc&H wJh olawGjzpf+yD;
aemufrS wpfoufwpfu|e;f trdef@ ajymif;a&G@c&H wJh olawGjzpfygw,f? olwdk@awG[m 1983 ckEpS f
avmufu Adv k rf if;ode;f OD;aqmif+yD; (KNU)rS yJc;l &d;k r jyefvnfazmfxw k af &;wm0efeJ@
e,fpyfuae yJc;l &d;k rudk vmcJ=h uygw,f?
tJ'J t
D vmrSm anmifav;yifteD; olaX;uke;f blwmem;rSm tpd;k &ppfwyfawGeJ@
ypfcwfra_ wG jzpfygawmhw,f? olw@kd awG[m yJc;l &d;k rawmxJrmS cdak tmif;aexdik f =uygw,f?
rqv tpd;k &u vufqufuif;/ wyfuif;awGeJ@ yJc;l &d;k r taemufjcrf;awGukd jzwf(4)jzwf
usio fh ;Hk +yD; zrf;qD;ygw,f? (KNU)rS &JabmfawG[m &dumQ jywfvyfr'_ %fa=umifh xGuaf jy;Edik w f Jh
tcGit fh vrf;enf;yg;+yD; tpd;k &&Jzh rf;qD;r_ukd cHvu kd &f ygw,f? olwdk@awGudk rqvtpd;k &u
Edik if aH wmfyek u f efre_ J@ ao'%f csrw S v f u dk yf gw,f? olw@kd awG[m tr_udk t,lc0H ifcaJh yr,fh
tqifq h ifh &_;H edrcfh &Jh ygw,f? aemufq;kH tqifh jzpfwJh Edik if aH wmforRwqDrmS toem;cHvm$ wif+yD;
ao'%fay;rJah e@uydk J apmifah e&ygawmhw,f?
tJ'u D mvrSmyJ 1988 ta&;awmfy}kH uD; jzpfymG ;awmh axmifwiG ;f qlyrl _ jzpf=uygao;
w,f? 1988 pufwifbmrSm e0wu tm%modr;f +yD;csed rf mS olwdk@ &JabmfawGcsn;f
oufoufudk oD;oef@axmifu u|e;f wdu k uf kd ydk@vu dk yf gw,f? 1989ckEpS rf mS e0wu
a':atmifqef;pk=unfudk tus,cf sKyf rwm;qD;cifrmS axmifcgwt Jh aeeJ@ vGw+f idr;f csr;f omcGifh
ay;ygw,f? tJ'D vGw+f idr;f csr;f omcGiafh =umif(h KNU)tr_awG tm;vH;k udk ao'%fuae
wpfoufwpfu|e;f tjzpf ajymif;vJcyhJ gw,f?
e0wtaeeJ@ 1992ckEpS /f arvrSm 11§92eJ@wpf}udr/f 1992ckEpS f
'DZifbmv(31)&ufae@rmS 1§ 93eJ@ wpf}udr/f 1994ckEpS f Zefe0g&v D (3)&ufae@rmS wpf}udrw f dk@eJ@
vGw+f idr;f csr;f om cGiafh y;cJw h mawGa=umifh vGw&f ufaphae+yD; jzpfaomfvnf; quf+yD;
vGw&f ufr&Sd axmifcsxm;qJjzpfygw,f? axmifxrJ mS ae&wmcsn;f yJ (16)ESpaf usm&f aSd e+yD;
tcsKd @q&dk if OD;a%Smufawmif odyrf aumif;csiaf wmhygb;l ? tJ'v D dk OD;a%Smuftenf;i,f
csKd @,iG ;f oGm;wJh olawGudk pdwZW aq;&Hyk @dk &r,ft h pm; axmifxrJ mS yJ 'Dtwdik ;f xm;ygw,f?
olwdk@awGtm;vH;k u olwdk@vw G rf &hJ ufe@J ywfouf+yD; axmifyidk u f kd wifjywJt h cgrmS olwdk@
vGw&f ufudk roda=umif;eJ@ txufukd jyefar;ay;rnfvdk@qu dk m wdwyd y jyefvnf ajz=um;jcif;
vnf; r&Scd yJh gb;l ? olwdk@awG[m vGw&f ufr&Sd tusO;f om;awGvkd jzpfaeygawmhw,f?
wpfcsKd @tusO;f om;awGu cef@reS ;f =uwmuawmh e0weJ@ (KNU)wdk@ aphpyf!ESd id_ ;f r_
r&ao;vdk@ olwdk@udk wrifjyefrv$waf o;wm jzpfEidk w f ,fvdk@ cef@reS ;f =uygw,f? ppftpd;k &
vufxufrmS axmif'%fEpS t f &Snq f ;kH uscaH e&wJh tusO;f om;awG jzpfygw,f?
awmiftmz&duwdu k u
f orRwe,fvq f ifref'v J m;[m tom;ta&cGjJ cm;r_a=umifh (26)ESp=f um
,H=k unfcsuaf =umifh tusO;f cHc&Jh ygw,f?
(KNU)&JabmfawGuvnf; olwdk@u&iftrsKd ;om;rsm; &oif&h xdu
k w
f Jh
tcGit fh a&;twGuf ,H=k unfcsuaf =umifh awmfveS w f u kd yf 0JG if&if; tusO;f uscaH e&wm
jzpfygw,f? awmifay:u&ifwidk ;f &if;om;awG[m &d;k om;jzLpif+yD; yGiv hf if;wJoh abmxm;&Sd
=uygw,f? usaemfwdk@eJ@twlwl axmifajymif;cJ&h wJh u&ifwidk ;f &if;om; &JabmfawG[m awmxJ/
awmifx/J axmifxrJ mS ESp&f n S vf rsm; aexdik cf @J &olawGyyD D rD;&xm;wdk@/ oabFmwdk@awmif
wpfcgrS rpD;zl;=u&Smygb;l ? axmifajymif;rSyJ pD;zl;=uolawGyJ jzpfygw,f?
yef;oD;wdk@/ bmwdk@qadk wmif "gwyf akH wG/ pmapmifawGrmS om awG@z;l =u+yD; b,fvdk
t&om&Sv d nf;qdw k m rod=uygb;l ? olw@kd awG t}udKufEpS o f ufq;Hk [if;v#muawmh ig;yd&nfeJ@
i&kwo f ;D pyfpyf[if;awGjzpf+yD; ig;yde@J i&kwo f m&S&d if xrif;pm;vdk@&w,fvdk@ ajymygw,f?
ajymwJt h wdik ;f vJ olwdk@pm;=uygw,f? olw@kd qrD mS awG@&wJh wlnw D pJh w
d xf m;awGuawmh
r}udKufwu Jh pd uP dk aumufauG@ zH;k uG,af jymavhr&Sw d myJ jzpfygw,f? yGiyfh iG f@vif;vif;eJ@
wJwh ;dk ajymqd=k uygw,f? yGiv fh if;wJh olw@kd &"hJ avh[m cspcf ifEpS o f ufz, G f aumif;vS+yD;
awmifay:wdik ;f &if;om; wdk@&Jh pdwaf epdwx f m;wd@k ukd az:jyaeygw,f?
usaemfwdk@ o&ufaxmifukd twlwal jymif;a&GΠvm&wJh u&ifwidk ;f &if;om;
(10)a,mufpvH;k [m c&pfbmom0ifawGjzpf+yD; oDcsi;f qdak umif;vS=uygw,f? "rRaw;awG/
u&ifwidk ;f &if;om; &d;k &maw;awG oDqw kd t hJ cgrmS pxl;aqm/ udx k ;l vG,/f zxD;avmt,fvef J@
udak us;awmwdk@[m tifrweftwdik t f azmuf nD+yD; em;axmifvdk@aumif;vSygw,f?
olw l dk@tawGaxmifxrJ mS trSww f & a&;pyfoq D x kd m;wJh oDcsi;f av;wpfy'k &f Sd ygw,f?
oDcsi;f emrnfu “awmifay:om;”wJ?h
» » » usaemfawmifay:om; » » » a'gerSmaeygw,f » » »
» » » wG,w f mp&mqdv k nf; » » » a0vma0; » » »
» » » vmcsi&f ifac:ygw,f » » »a'geajr0,f » » »
» » » taygi;f toif;rdwaf qG » » » a&mif;&if;rsm;awG&,f » » »
» » » tckcsed rf sm;qdk » » » ta&mufvmcJ&h if » » »
» » » awmifay:om;&J"h avh » » » aysmpf &may » » »
» » » oDcsi;f oHav;awG » » » 'H;k tuav;awG » » »
» » » pnfum;vdk@ » » » aeqJay » » »
usaemfwdk@awG u&ifzxD;awGe@J twlwal exdik pf Of umvrSm awmifay:u&if}uD;
pxl;aqmajymjywJh [moav; wpfct k a=umif; }uHK}udKufwek ;f wifjyvdyk gw,f? rqvtpd;k &
rif;rlaepOf umvwke;f u qmxl;apm[m u&ife,fajrwpfae&mu tpd;k &pmoifausmif;
wpfausmif;rSm wm0efxrf;aqmifaewJh rlvwef;jy ausmif;q&mwpfO;D jzpfygw,f?
rqvvufxuf ae@x;l / ae@&ufawGq&dk if tcke0w vufxuf jynfo@l oabmxm;
cH,yl v GJ rdk sKd ; csw D ufyaGJ wG jyKvkyyf gw,f? tJ'v D ydk aGJ wGudk rvdu k rf ae& trdef@a=umifh
qmxl;apmtygt0if awmifay:wdik ;f &if;om; awmfawmfrsm;rsm; pdwn f pf&ygw,f?
tdy, f mu reuftapm}uD;x+yD; aumuf!iS ;f aygi;f wpfa,mufwpfxyk af y;um
em;axmifcsicf si/f em;raxmifcsicf sif xdik af e&ygw,f? wpfO;D eJ@wpfO;D tcsw d t f quf
jyKvkyx f m;wJh twdik ;f rqv ygw, D el pf ud,k pf m;vS,af wGu
“'Dtqdu k dk wifoiG ;f ygw,f/ 'Dtqdu k kd axmufcyH gw,f”
qd+k yD;olwdk@tcsi;f csi;f twdik t f azmuf nDnv D yk af ewmudk vlawGuo dk ufoufrJh
tdyaf &;ysuaf tmif vkyyf gw,f? rqv&Jh csw D ufyaJG wG&Jh 'kuu Q dk awmifay:om; wdik ;f &if;om;
awG awmfawmfcpH m; vdu k &f ygw,f? tpnf;ta0;+yD;+yD;vm;eJ@ pdwn f pfnpfeJ@ apmifah ecsed rf mS
tcrf;tem; pifjrifah y:u acgi;f aygi;f xm;wJh yk*K~ vfwpfa,mufu
“'Dt D qdu k dk oabmwlygovm;cifAsm”vdk@ ar;awmh tm;vH;k u
tdrjf yefcsiaf ewma=umifh wlygw,fv@kd ajzvdu k =f uygw,f? tcrf;tem;+yD;awmhrmS rdk@
qmxl;apmwdk@0rf;tom}uD; 0rf;omaeygw,f? xH;k pHtwdik ;f tcrf;tem;udk aºuG;a=umfoaH wGeJh
&kyof rd ;f vdu k yf gw,f? rqvvufxuf aemufq;kH aºuG;a=umfou H awmh “qd&k , S v f pfacwf
ajymif;awmfveS af &; atmif&rnf atmif&rnf”jzpfygw,f? 'gudk pdwrf &SnEf ikd af wmhwJh
awmifay:u&if}uD; wpfa,mufu “qd&k , S vf pfacwfajymif;awmfveS af &; atmfbmG vD
atmfbmG vD”vdk@ u&ifo}H uD;eJ@ tm;&yg;&atmfvu dk f ygw,f? 'DtoH=um;awmhab;u
u&ifwidk ;f &if;om;awGu 0dik ;f &,f=uygw,f? 'gayr,fh ygw, D el pfv}l uD; wpfa,mufu
r&,frarmEdik ef J@ oHo,awGjzpf+yD; cifAsm;apmapmu bmatmfvu dk w f mvJvdk@ ar;jref;ygw,f?
'Dawmh u&if}uD;uvnf;“atmif&r,fav/ 'dk@u awmifay:u&ifqadk wmh tm;wufoa&m
atmfvu dk w f m pum;ryDyJ atmfbmG vD jzpfomG ;wm”vdk@ tajzjyefay;vdu k af wmh
ygw, D el pfv}l uD;uvnf; 0rf;omtm;& jzpfomG ;ygw,f?
aemufw f pf}udrf tcrf;tem;rSL;&Jh qd&k , S v f pfacwfajymif;awmfveS af &; wdik af y;oHudk
atmfbmGv/D atmfbmG vDq+dk yD; atmf[pfygavawmhw,f? wpfu,fawmh atmfbmG vDqw dk Jh
pum;vH;k [m u&ifbmomeJ@qdk qJqw kd ahJ e&mrSm oH;k wJh awmfawmfq;kd &Gm;wJh t"dy`g,f
ayguaf pwJh pum;jzpfygw,f? tJ'pD um;vH;k &Jt h "dy`g,u f dk bmomjyefrjyawmhygb;l ? eD;pyf&m
u&ifwidk ;f &if;om;awGqD ar;jref;=unfyh gvdk@ yef=um;vdu k yf gw,f?
qmxl;apmqdw k Jh u&iftrsKd ;om;}uD;[m rqvtpd;k &vufxufu
wdik ;f &if;om;zGH@+zdK;a&;odyH̀ oifwef;trSw(f 3)eJ@ ppfuikd ;f &Gmopf}uD; oifwef;qif;wJh rlvwef;jy
ausmif;q&m jzpfwma=umifh rqv&Jh a'guw f ikd o f zG,jf zpfaewJh ygwo D abmw&m;awGudk
oif,cl yJh gw,f? 'Dvo dk if,+l yD;rS u&ifjynfe,frmS pmoif=um;zdk@ apv$wcf aJh yr,fh
qmxl;apm[m u&iftrsKd ;om;a&;twGuf (KNU)xJ0if+yD; ppfrx _ rf;aqmifcyhJ gw,f?
qmxl;apm&Jh yHo k ¿efu vlu00/ rsuEf mS uao;ao;eJ@rdk@ jrefrmawG&Jh zd;k omxl;&kyef J@
tvGew f yl gw,f? pum;ajymvnf;aumif;/ oDcsi;f qdv k nf;aumif;+yD; cspcf ifzdk@vnf;
aumif;vSygw,f?
wpfcgwek ;f u oluusaemfw@kd ukd “a[h/ cifAsm;wdk@ Armtpd;k & tqufquf rqva&m/
e0wyg ajymajymaewJh OruGo J u kd rf ysuq f w kd hJ pum;vH;k udk usKyfoabmrusb;l ” vdk@
ajymygw,f? usaemfwdk@uvnf; “b,fvjkd zpfv@kd vJ zxD;” vdk@ar;awmh “cifAsm;wdk@yJ
pOf;pm;=unfah v/ OruG&J if taumifraygub f ;l ? taumifraygu&f if rsKd ;qufwek ;f oGm;rSmaygh
uG” wJ?h zxD;pum;tqH;k rSm usaemfw@kd &,fr=d uygao;w,f?
+yD;awmh olu(KNU)eJ@ rqvwdk@ vufxufuppfyaJG wG ta=umif;udk ajymjyygw,f?
“cifAf sm;wdk@ ArmhwyfrawmfrmS atmifqef;ol&, d bGJ@[m tjrifq h ;Hk jzpfovdk
usKyfwdk@tzGJ@rmS vnf; apmbOD;}uD; CROSS [m tjrifq h ;Hk yJuG ”
+yD;awmh &efow l yfuawmif a=umuf&@HG &wJh wdu k &f nfcu dk &f nf jrifrh m;wJh &JabmfawG
olwdk@(KNU)wyfrmS &Sad =umif; ajymjyygao;w,f? u&ifzxD;wd@k awG[m axmifwiG ;f
(16)ESp=f um jzwfoef;cJw h ma=umifh axmifwiG ;f tawG@t}uHKawG trsm;}uD;&Syd gw,f? tJ'D
tawG@t}uHKawGudk usaemfwdk@awGukd jyefajymjyygw,f?
wpfcgusaemfwdk@udk }udK;ay;cH&wJo h al wGcsn;f yJ ae&wJh wdu k cf ef;u tawG@t}uHK awG
udvk nf; ajymjyygw,f? pdw"f mwfrcdik rf mwJh olawGq&dk if }udK;ay;cge;D pdwv f y_ &f mS ;r_rsm;+yD;
pdwaf zmufjyefomG ;wmawGvnf; &Syd gw,f? 'gayr,fh zxD;awGajymjycsut f & Edik if aH &;tr_eJ@
}udK;ay;ao'%f usco H mG ;&olawGuawmh ajcwpfvrS ;f rysuyf /J rnfo h @l tultnDurdk S r,lyJ
}udK;pifay:wufwJh avSum;udk wufomG ;Ekid cf w hJ ,fv@kd od&ygw,f *VKefO;D apm/ tke;f ausmjf rif/h
udwk ifarmifO;D (r_id ;f &mjynfah usmif;om; acgi;f aqmif)wdk@eJ@ u&ifwyfrawmfu (2)OD; wdk@uawmh
olwdk@u}dk udK;ay;zdk@ vmxkww f t Jh cgrmS tjcm;tcef;awGu olwdk@&Jh &JabmfawG&w Sd Jh
ae&mtxdvm+yD;
“a,mufza&/ oGm;ESi+fh yDa[h”
vdk@aysmaf ysm&f i$ &f i$ yf J ajym+yD; }udK;pifay: wufomG ;cJw h ,fvdk@ ajymjyygw,f? u&if&aJ bmf
(2)OD;udk }udK;ay;wJt h cgrmS u&iftpnf;t&H;k &Jh oDcsi;f wpfy'k jf zpfwJh “v,faxmfq;l nm;
byGmaumfo;l av;zd;k ’ tpcsw D Jh u&ifph pfaoG;ppfreS f oDcsi;f udk us,af vmifpmG atmf[pf
oDq+dk yD; }udK;pifay:rSm a'gujf zKwfI toufpaw;cH wdu k yf 0GJ ifomG ;cJw
h Jh ta=umif;udk
ajymjycJyh gw,f? tjcm;&mZ0wftusO;f om;awGxrJ mS ao'%fay;wJt h cg tomw=unf
vduk of mG ;wJh ol&o Sd vd/k &ke;f uefwt hJ wGuaf =umifh oHvufo;D armifarmifwdk@tyk pf u k
oHcswd af wGeJ@aygu+f yD; tjyifukd xkw, f cl &hJ wmawGvnf; &Syd gw,f? jynfoal wGo=d uapzdk@
}udK;wduk af o'%fab;uae vGwaf jrmufc&Jh wJh zxD;awG ajymjycsut f & }udK;ay;cH&ol
wpfa,muf tqifq h ifah usmjf zwf&yHu k kd usaemfrw S rf o
d avmuf rSww f rf;wifvydk gw,f?
w&m;&H;k awmfu ao'%fvdk@csrw S +f yD; axmifxu J kd a&mufvmwJo h ul dk
tjcm;wdu k cf ef;awGrmS tjcm;tusO;f om;awGe@J a&maESmrxm;yJ }udK;wdu k v f dk@ac:wJh
ao'%form;rsm;udk xm;wJt h cef;rSm xm;ygw,f? tJ'}D udK;wdu k rf mS ao'%f
tusO;f orm;awGudk wpfa,mufwpfcef;xm; ygw,f? ao'%fusc&H r,fh tusO;f om;udk
axmifxrJ mS tom;[if;eJ@ xrif;udyk rkH eS f au|;+yD; tywfpOfaygicf sed /f use;f rma&;ppfygw,f?
ao'%ftrdef@eJ@ axmifxu J dk pa&mufvmol[m ueOD;tprSmawmh ody+f yD; ylyefp&m
rvdak o;ygb;l ? t,lc0H ifciG afh wG &Sad eao;wma=umifh arsmv f ifah evdk@ &ao;wmjzpfygw,f?
w&m;&H;k u csrw S v f u
dk w f Jh tr_e@J ywfouf+yD; tJ'cD srw S v f u dk w f Jh w&m;&H;k udk t,lcH
pwif&ygw,f?
+rdK@e,f/ wdik ;f / A[dw k &m;&H;k pwJt h qifah wGqD wpfqif+h yD; wpfqifh t,lcv H m$
wif&ygw,f? tJ't D qifah wGu tusO;f om;&Jh t,lcv H m$ awGudk y,fcsvu dk +f yDq&dk if rqv
vufxufu jynfo h l@vw $ af wmfukd t,lcw H if&ygw,f? (4)ESpw f pf}udru f si;f ywJh
jynfol@vw $ af wmfu t,lcu H ydk ,f+yD; jypf'%fukd twnfjyKvdu k &f ifawmh aozdk@vrf; tifrwef
eD;oGm;+yD jzpfygw,f? }udK;orm;wpfa,muf&hJ aemufq;kH ulu,f&m aumuf&;dk wpfr#ijf zpfwJh
aemufq;Hk tqifh wpfcyk u J seyf gawmhw,f? tJ'guawmh Edik if aH wmforRw}uD;xH toem;cHpm
wifwmyJ jzpfygw,f? tJ't D csed rf mS }udK;orm;wpfa,muf&Jh toufu orRw}uD;vufxu J dk
a&muf&o Sd mG ;ygw,f? zqyv vufxufrmS awmh Edik if aH wmforRw}uD; ref;0if;armifu
Adv
k rf ;_ cspaf umif;udk ao'%fuae uif;vGwcf iG hf ay;cJzh ;l ygw,f? 'gayr,fh rqvorRw
vufxufusawmh 99&mcdik Ef e_ ;f u toem;cHpmudk yvyfvu dk wf m rsm;ygw,f?
}udK;orm;wpfa,muf[m Edik if aH wmforRwxH toem;cHpm wif+yD;oGm;&ifawmh
ao&r,f&h ufudk vufcsKd ;a&wGuaf pmifzh dk@yJ &Syd gawmhw,f? tJ'v D akd pmifah e&wJh tcsed rf sKd ;rSm
aumv[moowif;awG xGuaf y:vmwwfygw,f? }udK;ay;zdk@twGuf tvky}f uD;zufrmS
}udK;(2)acsmif;uspaf ewmwdk@/ vuform;bkwu f tacgi;f (2)vH;k &du
k x f m;+yD;+yDwdk@
tp&So d jzifyh gy?J }udK;wdu k x f rJ mS pdwu f adk ysm&f i$ af tmif twufEidk q f ;kH ae=u ayr,fh wpfcgwpf&H
}udK;wdu k u f dk axmifr;_ awG/ axmifq&m0efawGe@J axmifyidk w f dk@ wdik ;f cef; vSnv fh nf+yDq&dk if
t&rf;udk owdxm;&ygw,f? t,lct H qifq h if&h ;H_ xm;+yD; orRwqD toem;cHpm
wifxm;wJo h al wG vnfyif;,m;&ygawmhw,f? bmjzpfv@kd vnf;qdak wmh axmifyidk u f
}udK;ay;&r,fh tusO;f om;wpfO;D csi;f qDudk rwfwyf&yf+yD; vduk pf um;ajymaecsed rf mS
tusO;f om;&Jt h &yfeJ@ ol@t&yfuw dk ikd ;f um tusO;f om;&Jh t&yfucdk ef@reS ;f +yD; tacgi;f aowWm
&du
k af pygw,f?
axmifyidk }f udK;wdu k f vm=unf+h yD;wJh nqd&k if }udK;wdu k w f pfcv k ;kH ajcmufjcm;zG,&f m
wdwq f wd f ajcmufuyfaewwf+yD; }udK;orm;awGwpfO;D csi;f ol@tvSnv fh m;/ igt h vSnv fh m;
qdwk t Jh awG;awGeJ@ pd;k &draf e=u&ygw,f? aemufwpfae@ reufr;dk vif;&ifawmh ao'%fay;&r,fh
}udK;orm;udk ol@&rJh o d m;pku axmif0ifpmvmawG@Eidk &f if awG@cikd ;f +yD; olw@kd ukd oD;oef@ay;awG@
ay;ygw,f?
tJ'J v D adk wG@&wJh tcsed rf mS w&m;cH&ahJ &S@aevnf; &Sw d wfygw,f? rdom;pke@J awG@ciG afh y;+yD;
oGm;&ifawmh e*dx k m;wJ}h udK;wdu k uf ae }udK;pife@J teD;qH;k rSm&Sw d Jh oD;oef@wu kd u f kd ajymif;a&G@
xm;vdu k yf gw,f? tJ't D csed rf mS axmifyikd u f w&m;oabmtenf;i,f ajym+yD; tcef;xJu
xGuaf pygw,f?
tomw=unfq&dk if bmrSrjzpfayr,fh jy\em&Sm+yD; wdu k cf ef;xJu rxGu&f ifawmh
tiftm;oH;k +yD; qGx J w k af p&ygw,f? }udK;ay;cH&r,fh tusO;f om;[m }udK;ray;cif(1)ywf
avmuf tvdu k wnf;u use;f rma&; aq;ppfcsu, f +l yD; use;f rma&; aumif;rGeaf =umif;
q&m0efaxmufccH suf &&Sx d m;+yD; jzpfygw,f? }udK;ay;cH&cge;D ajymif;a&G@ cHvu dk f &wJh
}udK;pifem;u wdu k [ f m oD;oef@wu kd cf ef; jzpf+yD; }udK;pifudk jrifawG@ae&ygw,f?
bk&m;wpfqv l nf; &Syd gw,f? }udK;ay;wJt h csed [ f m rsm;aomtm;jzifh reufvif;tm&k%t f csed rf mS
jyKvkyw f wfygw,f? aemufwpfae@ }udK;ay;awmhr,fq&dk if nzufrmS oufqidk &f mbmom
tvdu k f o&%*Hw k ifwmawG jyKvkycf iG afh y;ygw,f?
wpfcsKd @ }udK;'%form;awG[m reufyikd ;f }udK;pifay: rwuf&cif tcsed af v;awGudk
w&m;acGziG efh m;axmif&if; tcsed f ukeq f ;Hk apwwf=uygw,f? }udK;wdu k ef m;u oD;oef@wu dk u f dk
ajymif;a&G@ a&muf&v Sd mwJt h cgrmS tcef;twGi;f rSm v#ypf pfr;D rxm;ay;yg? +cHKapmif
ray;awmhyg? *efzvm;ray;yg? aoapEdik w f hJ t&mwpfcrk S rxm;wJt h jyif 0efxrf;(2)OD;u
wpfvn S pfh D rdepfrjcm; apmif=h uyfaeygw,f? v#ypf pfr;D rxm;wmu wpfcsKd @}udK; '%form;awGu
aemufwpfae@ }udK;eJ@ao&rSmudk a=umufvef@+yD; }udK;ay;wmudk rcHawmhyJ rD;yvyfjzKwf+yD;
"gwv f u dk cf jH cif;/ +cHKapmif&ySd gu +cHKapmifudk toH;k jyK+yD; vnfyif;}udK;uGi;f pGyI f
aoa=umif;}uHpnfjcif; *efzvm;rxm;wmu cE<u, dk u f kd *efzvm;rsm;eJ@ xk&u kd jf cif;/
tkwef &H u H dk acgi;f eJah jy;aqmif+h yD; wdu k jf cif;awGa=umifh tapmift h =uyf xm;&S&d jcif;awGyJ
jzpfw,fvdk@ od&ygw,f?
aemufwpfae@ tm&k%u f si;f +yDq&dk ifawmh axmifyikd /f axmifrLS ;/ axmifq&m0ef eJh w&m;&H;k u
w&m;ol}uD;rsm; a&mufvm+yD; axmif0efxrf;tiftm;eJ@ 0ef;&H+yD; }udK;pifay: wifygw,f?
}udK;pifay:rSm avSum; ( 2 ) ck&+dS yD; yxravSum;udk acsmacsmarmarm jzwfEidk =f uayr,fh
}udK;pifuiG ;f &J@ a'guq f jGJ zKwfr,ft h qifh =urf;jyifuw kd uf&r,fh avSum; ( 3 )qifu h kd wuf&wm
awmfawmfcufw,fvdk@ od&ygw,f? tusO;f om; awmfawmfrsm;rsm;[m }udK;uGi;f vnfyif;em;
eD;uyfvmwmud=k unf+h yD; aysmah cGomG ;wwfvdk@ ab;em;uae 0efxrf;awGu
vufarmif;wpfzufpu D csKyf+yD; }udK;pifay: qGw J if&ygw,f? }udK;pifay: a&mufwt Jh cgrmS
axmiftm%mydik af wGu trdef@pmjyefygw,f? +yD;awmh aemufq;Hk rSm=um;jcif;/ awmif;qdjk cif;
awGvyk Ef idk yf gw,f?
tJ'aD e&mrSmwif tavmif;udk tdro f @kd y@kd ay;&ef qEN&/dS r&S/d o+*õKvfzdk@ wm0ef,El idk rf nfo h l &S/d r&Sd
ar;+yD; o+*õKvfpm;&dwrf &S&d if axmifuae tpd;k &pm;&dwef J@ o+*õKvfay;ygw,f? ( ¹cGi;f csut f aeeJh
Edik if aH &;tr_eJh ao'%ftr_awGukd tjyifu rdbaqGrsKd ;awGxH tavmif;jyefay;jcif;r&Sv d dk@
od&ygw,f)}udK;'%fc&H r,fh tusO;f om;udk ar;jref;+yD;wJh tcgrmS awmh oufqidk &f m
bmomtvdu k f qkawmif;jcif;cGijfh yK+yD; acgi;f pGyf pGycf svu dk yf gw,f? +yD;wJt h cgrmS vnfyif;ukd
}udK;uGi;f wyf+yD; tusO;f OD;pD;Xmeu wyf=uyf}uD; wpfO;D OD;uae a'guu f qkd jJG zKwfcs+yD;
aoapcJyh gw,f?
rqvvufxuf }udK;ay;cHco Jh l tcsKd @rmS a'gujf yKwf+yD; ( 5 )rdepf=um }udK;jyefajzcdserf mS
touf&iS af eao;ygu aemufxyfwpf}udrf raorcsi;f owfwmawG &Sad =umif;vnf;
od&ygw,f? 'guawmh u&iftrsKd ;om; zxD;}uD;awGajymjywJh axmifwiG ;f }udK;b0/ }udK;rdef@
ypf'%feJh ywfouf+yD; wifjywmjzpfygw,f?
u&iftrsKd ;om;}uD;awGeJ@ yufouf+yD;qufajym&r,fq&dk if wpfcg 1993 ckEpS x f rJ mS
o&ufaxmifwiG ;f trSw(f 4)aqmifrmS jy\emwpfck jzpfcyJh gao;w,f? tusO;f om;awG
twGuf axmifuae ( 1 ) ywfwpfcg a0iSay;aewJh qyfjymeJ@ yufouf+yD; jzpfwmyJ jzpfygw,f?
axmifuaeay;wJh qyfjym[m tvGeaf o;i,fae+yD; &kyyf suq f if;ysujf zpfaevdk@ ( 4 )aqmifu
Edik if aH &;tr_awG tm;vH;k pk&;kH +yD; axmifyikd w f ef;pD;rSm wifjy=uygw,f? tJ'v D w
dk ifjyawmh
axmifyidk w f ef;pD;u
‘'gy&J r,f? 'gBJMxJuyHpk t H wdik ;f a0wm? rvdck si&f ifjyefay;’vdk@ajymwJt h wGuf ( 4 )aqmifu
Edik if aH &;tusO;f om;awG tm;vH;k jyefay;vdu k yf gw,f? tJ't D usKd ;quftaeeJ@ ( 4 )aqmifu
Edik if aH &;tr_awG tm;vH;k udk axmifxu J axmifwpfcjk zpfwhJ taqmifuae wdu k uf akd &$@+yD;
ajcusi;f cwf/ a'guw f yfcv H udk yf gw,f? &uftenf;i,f=umawmh axmifyidk u f }udK;&ufvw G cf w Jh Jh
KNUu&ifzxD;}uD;awGudk a&G;+yD;v$wv f u dk af wmh usaemfwdk@aewJh tdyaf qmif(1)udk
a&mufvmygw,f? usew f Jh ( 4 )aqmifu Edik if aH &;orm;awGuadk wmh ae+rJtwdik ;f wdu k x f rJ mS
xm;vdu k yf gw,f? usaemfwdk@taqmifukd zxD;wdk@a&mufvmawmh ae&mxdik cf if;
tpm;taomufawG tqifajyzdk@ usaemfw@kd (1)aqmifu 0dik ;f 0ef;vkyaf qmifay;wmudk
pxl;apmeJ@/ udx k ;l vG,w f dk@u usaemfw@kd ukd tjrifr=unf jzpfaeygw,f? +yD;awmh . . .
“ usaemfcifAsm;wdk@ ( 5 )nawGeJh twlwl xrif;rpm;bl;? usaemfw@kd zmom oD;oef@aer,f ”
vdk@ usaemfwdk@udk a'gow}uD; ajymygw,f? +yD;awmhxyf+yD; . . .
“ usaemfwdk@ wdu k x f rJ mS qufraeEdik af wmhb;l ? (10 ) ESp&f +Sd yD aevmwm? qufraeEkid af wmhb;l ?
cifAsm;wdk@ usKyfux dk ifcsio f vdk xifEidk w f ,f? usKyfcifAsm;wdk@eJh twlwrl aebl; ”vd@k ajymygw,f?
usew f zJh xD;awGu tjcm;xrif;pm;0dik ;f u axmif0ifpmvmolawGeJ@ wG+J yD;xm;vdk@
tqifajyoGm;cJw h ,f? ud+k idr;f csr;f wd@k xrif;pm;0dik ;f rSm Adv k o f ef;vS/ udw k ifjrifeh J@ usaemfw@kd 0idk ;f rSm
zxD;aomrwfp/f csKd av;/ udak tmif (udx k eG ;f jrifah tmif)wdk@ 0dik ;f rSm ref;!$ef@/
tefu,fvOf ;D atmifjrif0h if;wdk@ 0dik ;f rSm zxD;avmt,fvw f dk@ tqifajyajy jzpfae=uayr,fh
zxD;pxl;aqmeJ@ udx k ;l vG,w f dk@u olw@kd ajymxm;wJt h wdik ;f oD;jcm;aeygw,f? usaemfwdk@u
oGm;+yD; acsmah rmhajzmif;jz ajymqdak yr,fh zxD;pxl;aqmu a'guefaeygao;w,f?
usaemfwdk@u zxD;pxl;aqmajymwJu h pd eP @J yufouf+yD; pdwt f aESmuft,Suf rjzpfro d vdk
zxD;wdk@udk em;vnfcyJh gw,f? usaemfu ydv k @kd awmif cspcf ifryd gao;w,f? olw@kd &ifxrJ mS
t&Su d t dk &St d wdik ;f yGiyfh iG v fh if;vif;}uD;ajymwwfvdk@ pxl;aqmwkd@&J@ pdw"f mwf&;dk om;r_udk
rsujf rifcpH m;em;vnfygw,f? &efuek t f if;pdeaf xmifrmS }udK;wdu
k ef J@ u|e;f wdu k af wGrmS
oHajcusi;f eJ@ (10)ESpef ;D yg; aecJ&h olawG jzpfygw,f? zxD;wdk@aecJ&h wJh wdu k af wGu usaemfwdk@
aecJ&h wJw h u dk af wGvdk omrmefr[kwyf gb;l ? oHwcH g;wpfxyf/ opfom;wHcg;wpfxyfeJ@
av0ifavxGuf opfom;ayguaf v; wpfcyk &J ySd gw,f? nqd&k if rD;a&mifreSd rf eSd af v;atmufrmS
use;f rma&;csKd @,iG ;f pGmeJ@ yifyef;qif;&J}uD;pGm aecJ&h olawGyg?
oHajcusi;f eJ@ (10)ESpaf ecJ&h vdk@ olwdk@&J@ajcusi;f 0wfawGrmS oHpm;vdk@ ajcaxmufawG
xHu k u dk af e+yD; oHqyd w f ufc&Jh olawG jzpfygw,f? tckvadk jcusi;f vGwef @J ae&wm &ufyikd ;f av;yJ
&Sad o;wJt h csed rf mS wdu k x f jJ yefa&mufomG ;vd@k ola'goxGuw f mudk em;vnfu, dk cf si;f pmrdygw,f?
aemufwpfcu k KNUrSm vufeufuidk +f yD; toufupkd eG @f wdu k yf 0JG ifvmcJo h al wG qdak wmh
axmifxrJ mS qyfjymwH;k av;udpeP J@ wdu k x f o J w l dk@ raecsiw f m obm0usygw,f?
aemufyidk ;f pxl;aqmu t*Fvyd o f cD si;f / Hym book awGxu J oDcsi;f awGqw dk maumif;vdk@
usaemfwdk@u vdu k q f /dk vdu k o f if&if;eJ@ &if;ES;D oGm;ygawmhw,f? usaemfwdk@ axmif0ifpm
vm&ifvnf; pm;aomufz, G &f mawGukd zxD;wd@k qD oGm;ydk@ay;wwfygw,f? wpfcgwpfcgvnf;
usaemfwdk@qrD mS i&kwo f ;D r_ef@ vmawmif;wwfygw,f? aemufoyd rf =umygb;l ? usaemfwdk@
xrif;pm;0dik ;f rSm u&iftrsKd ;om;awG jzpf=uwJh zxD;pxl;aqm/ zxD;avmt,fv/f
apmausm+f idr;f / udx k ;l vG,w f dk@eJ@ pnfum;odu k +f rdKuf aeygawmhw,f?
wpfcgwpfcgaxmifxrJ mS awmif,mu&vmwJh t&Gupf rd ;f udv k ;SD +yD;/ i&kwo f ;D r_ef@/ tcsKd r_ef@/
i&kwq f /D ig;yda=umfenf;enf;udk qDcsuef @J ow k +f yD; pm;aomufzdk@ usaemfwdk@u tpmyvm
jyifwek ;f yJ &Syd gao;w,f? pdwrf &Snaf wmhwhJ zxD;awGu axmifiydudk yJ[if;&nfe@J azsm+f yD;/
i&kwo f ;D r_ef@eJ@ ususee e,fzwfpm;aomufaeESihf =uygawmhw,f? xrif;wpfyef;uefawmif
ukeaf eyg+yD? usaemfu . . .
“ c%ae=uygO;D / 'DrmS t&Guo f w k af ew,f? c%uav;yg”qdak wmh “ pm;&if;apmifw h maygAh sm ”
vdk@jyefajzw,f? +yD;awmht&Guo f w k ef @J aemufwpfyef;uef xyfpm;=uygawmhw,f?
usaemfaxmifxrJ mS aexdik rf aumif;&if pm;zdk@q+dk yD; tdru f axmif0ifpmuae xnfah y;wufwJh
aumfzrD e_ f@/ Edk@re_ f@/ o=um;awGukd pkord ;f xm;+yD; ud+k idr;f csr;f eJ@ ud&k uQ;D wdk@&J@ xrif;pm;0kid ;f awG&J@
yHyh ;dk r_awG tm;vH;k aygi;f +yD; axmifxrJ mS u&ifEpS o f pfu;l / c&pfawmfarG;ae@ tcgor,/
c&pfprwfpaf e@/ ESpo f pfu;l ae@awGrmS usaemfwdk@ Ekid if aH &;tusO;f orm;awGtjyif
&mZ0wftusO;f om;awGyg yg0ifap+yD; usaemfwdk@ trSw(f 1)tdyaf qmifrmS usi;f y
jyKvkyEf ikd cf yJh gw,f?
o&uftusO;f axmifwiG ;f "rRaw;oDcsi;f oHawG/ c&pfprwfpaf w;oHawG ysH@viG afh pcJyh gw,f?
zxD;wdk@u c&pfprwfpf qkawmif;yGrJ mS "rRusr;f pmtkyu f udk idk +f yD; v_u d v f SpJ mG qkawmif;=uw,f?
+yD;awmh zxD;awGu olwdk@axmifusvmcJw h hJ umvwpfavsmufv;Hk 'Dvw dk pfcgrS tcrf;tem;
rvkyEf ikd cf b Jh ;l ? cifAsm;aus;Zl;a=umifyh ?J 'Dae@awGa&mufwidk ;f cifAsm;udk owd&aerSmvdk@
usaemfu h adk jymygw,f? u&ifEpS o f pfu;l ae@uv kd nf; jyKvkycf =Jh uygao;w,f? reufyidk ;f rSm
axmifrLS ;eJ@ em;vnfr&_ ,l+yD; tvHwif/ tav;jyKtcrf;tem;udk jyKvkycf yJh gw,f?
“ a[wm,l;a&mhq;l . . . xD;aumfaemfw&m ”
“ ,l;a&mh ”
“ xD;avmh ” vdk@u&ifbmomeJh u&iftrsKd ;om;tvHukd tav;jyKygw,f?
u&ifvrl sKd ;rsm;&J@ bmom/ ,Ofaus;r_/ pmayta=umif;awGeJ@ ( KNU ) rSmolwdk@awG@}uHK&wJh
u&ifEpS o f pfu;l tawG@t}uHKawGeJ@ u&ifEpS o f pfu;l jzpfay:vm&wJh ta=umif;&if;udk
Adv k }f uD;oef;vS OD;aqmifwJh u&ifwyfz@JG 0ifawGu ajym=um;=uygw,f? +yD;awmh u&iftrsKd ;om;
tpnf;t&H;k &Jh aw;oDcsi;f awGuo kd qD +kd yD; u&ifEpS o f pfu;l ae@ tcrf;tem;udk o&ufaxmif
taqmif (1) tcef; (3)rSm vBu&f nftcsKd yGeJ J@ usi;f yEdik cf yhJ gao;w,f? aemufyikd ;f rSm zxD;wdk@eJ@
usaemfwdk@[m rdbeJ@om; orD;awGvkd cspcf ifw, G w f m oHa,mZOf jzpfrd =uygawmhw,f?
“ igwdk@awG&J@ rvGwaf jrmufao;wJh tajctaeudk tjyifa&muf&if ajymjyay;yg? KNU
uvl}uD;awG odatmifvyk af y;yg? igw@dk ukd ao+yDyv J @kd olw@kd rwS ,
f =l urSmyJ ”
usaemfu zxD;wkd@udk azsmif;zsygw,f? usaemfwdk@xrif;pm;0dik ;f rSm u&iftrsKd ;om;
(4)a,muf&ySd gw,f? usaemft h rd u
f axmif0ifpmvmEdik =f uwmrd@k usaemfaxmifu vGwo f mG ;&if
olwdk@awGudk b,foal wG=unf&h =_ urvJv@kd pdwyf rl yd gw,f? 'gayr,fh zxD;wdk@u usaemfu h dk
ajymygw,f?
“ i&kwo f ;D r_ef@eJ@ tcsKd r_ef@rsm;rsm;om xnfah y;Asm? usaemfwdk@twGuf bmrSrvdyk gb;l ”wJ?h
usaemfaxmifu vGww f aJh e@rmS pxl;aqmu rsu&f nfav;prf;prf;eJ@ usaemfu h Edk w
_ q f ufygw,f?
tjyifa&muf&if olwdk@tr_updk pHk rf;ay;zd@k e@J vGwrf nf&h ufudk odcsiyf gw,fvdk@ wzGzrG mS &Smygw,f?
'gt h jyif olwu dk x
f aJ &mufwek ;f u usaemfcifAsm;wd@k udk &efawG@rcd w Jh t
Jh wGuf tEl;t!Gwf
awmif;yefygw,fw?Jh usaemfu tJ'w D ek ;f u arhawmifarhaeyg+yD? oluawmh rSm;oGm;w,fvdk@
rarhEidk af tmif awmif;yefaeygawmhw,f? usaemfu zxD;wdk@udk em;vnf+yD;om;rdk@
awmif;yefp&m rvdyk gb;l zxD;&,fvdk@ jyefajymvdu k yf gw,f?
olwdk@tm;vH;k udk usaemf E_wq f ufvu dk yf gw,f? olw@kd awG[m usaemf&h J@ axmifwiG ;f
rdbawGqv dk nf; rrSm;ygb;l vdk@ usaemfvufcx H m;ygw,f? olwdk@awG[m &d;k om;w,f?
yGiv fh if;w,f? usaemf olwdk@ucdk spw f ,f? olw@kd e@J aexdik &f wJh tcdseaf v;[m aysm&f iG zf dk@
aumif;w,f? e0w[m ppfreS w f +hJ idr;f csr;f r_ukd rsuEf mS vGaJ eoI usaemfwdk@ cspw f Jh
wdik ;f &if;om;awGeJ@ jyefrqHEk ikd af o;ygb;l ? usaemf olwdk@udk tusO;f axmifawGqu D jrefjref
vGwaf jrmufapcsi+f yD?
olwdk@ro d m;pkawGvnf; b,fa&mufv@kd b,fayguaf e=u+yDv?J olwdk@u, dk w f idk af wmif
vGwrf ,f&h ufudk rodEidk =f uwJh e0w&J@ vufatmufrmS &moufyef tusO;f om;}uD;awG tjzpfeJ@
touf&iS af e=uwke;f . . . ?usaemfvw G af wmh axmifA;l 0rSm olw@kd awG vGwaf jrmufwaJh e@=u&if
olwdk@ arG;&yfXmeD jyefEidk zf dk@twGuf wpfa,mufukd aiG ( 300 )pDukd olwdk@emrnfawGeJ@ tyfxm;
cJyh gw,f?
u&ifEpS o f pfu;l ae@awG/ c&pfprwfpaf e@awGa&muf&if usaemfwpfa,muf olwdk@awGtwGuf
qkawmif;aerdygw,f?

tcef; ( 17 )
yËduwfuzkd sufwJh ºuGupf w k f
1991 ckEpS ?f
&efuek t f if;pdef A[dpk jH ytusO;f axmif}uD;?
usaemftif;pdeaf xmifrmS aecJ&h wke;f u e0wu oHCmawmfawGeJh yufouf+yD;
bmoma&;ESyd u f yG rf a_ wG/ omoemawmf apmfum;r_awG jyKvkycf w Jh mudk tus,w f 0ifh
&Si;f jycsiw f ma=umifh tckvo dk ;D oef@ azmfjy&jcif;jzpfygw,f?
1991 ckEpS t f wGuf urBmEh Akd ,fv+f idr;f csr;f a&;qkudk jrefrmjynf 'Dru dk a&pDa&;eJ@
vl@tcGit fh a&;twGuf wdu k yf 0JG ifaewJh vlxak cgi;f aqmif a':atmifqef;pk=unf &&Sw d ,fqw dk Jh
owif; axmif0ifpmuaewpfqifu h saemfw@kd =um;vdu k &f ygw,f? 'Dowif;xl;/ owif;aumif;udk
tusO;f om;aw tcsi;f csi;f =um;&awmh 0rf;omwJo h al wGu 0rf;om=u/ a'guefwo Jh al wGu
a'guef=u/ jy\emwufwo Jh al wGu wuf=ueJ@ EdAk ,fv+f idr;f csr;f a&;qke@J yufouf+yD;
tif;pdeaf xmifwiG ;f t&omrsKd ;pHk cHpm;&ygw,f?
'Dqek J@yufouf+yD; 0rf;om=uwJo h al wGu 1988ckEpS rf mS jrefrmjynf ausmif;om;xkuae
pwifay:aygucf w Jh Jh jrefrmjynf'rD u dk a&pDa&;v_y&f mS ;r_udk urBmuae todtrSwjf yKwJt h wGuf
tm;&0rf;om jzpfae=uwmjzpf+yD;/ 'Dowif;udt k ajccH+yD; aqG;aEG;=uwJt h cgrmS e0wua':pkudk
qkay;yGJ oGm;cGijfh yKr,f/ rjyKzl;/ a':pku oGm;rSmr[kwb f ;l / oGm;&ifvJ jyefvmvdk@&rSm
r[kwb f ;l qd+k yD; aqG;aEG;=uygw,f?
e0wppftpd;k &u EdAk ,fvq f ak y;wJt h zG@J [m w&m;r#wr_r&Sb d ;l / uGejf rLepf/
qd&k , S v f pfqef@usiw f Jh olawGuadk y;wm bufvu kd rf &_ wSd ,fvdk@ ajymqd+k yD; owif;pmawGuae
aqmif;yg;awG/ umwGe;f awGeJh wdu k cf u dk af ew,fv@kd / a'goykex f aew,fvdk@vJ axmife&H H
av;zufav;wefxu J =um;&ygao;w,f?
jy\emwufwo Jh al wGuawmh wdu k x f rJ mS ae&wJh jynfol@vw $ af wmfu, kd pf m;vS,f
trwfawGyjJ zpfygw,f? v$waf wmfu, kd pf m;vS,t f rwfawG[m EdAk ,fvq f &k &Sv d dk@ 0rf;omwhJ
txdr;f trSwt f aeeJ@ axmif0ifpmuae uGww f rD ek f@ay:rSm “N” trSwt f om;ygwJh
rkef@awGuo dk iG ;f +yD; axmifxrJ mS EdAk ,fv+f idr;f csr;f a&;qk txdr;f trSwf a0iS=uygw,f? tJ'v D dk “
N ”wHqw d yf gwJh rkef@awGa0iSaewmudk axmiftm%mydik af wGu odomG ;=u+yD; axmif0ifpmyg
“N” wHqyd yf grek f@awGudk odr;f qnf;zd@k trde@f xw k v f u kd +f yD; a&csKd ;/ rdvm† csciG fh ( 3 )&uf
ydwcf v H u dk &f ygw,f? aemufqufwGJ wdu k yf w d f (3) &ufyg yl;wGq J &k oGm;wJh jy\emyJjzpfygw,f?
tJ'v D dk a':atmifqef;pk=unf EdAk ,fv+f idr;f csr;f a&;qk &&Sw d t Jh wGuf axmifxrJ mS
tjzpftysurf sKd ;pH/k cHpm;csurf sKd ;pHjk zpfaecsed f naeapmif;rSm txl;ppfc&Hk ;Hk uae tif;pdeaf xmifudk
axmifustusO;f om; ( 3 )a,muf yd@k vu kd yf gw,f? usaemfwdk@aewJh tif;pdeaf xmif taqmif
(3)udk axmifusEidk if aH &;tusO;f om; (3)a,muf a&mufvmw,fqv kd @kd axmifxu J
Edik if aH &;tusO;f orm;awG&J@ t=unfah wGtm;vH;k [m axmifrLS ;&H;k cef;a&S@rmS yHpk x H idk af e&wJh
tusO;f om; (3) a,mufqD a&muf&o Sd mG ;ygw,f? axmifxrJ mS Edik if aH &;tr_e@J axmifusaewJh
olawGrmS av;pm;*k%, f zl dk@ aumif;wJh tusipfh &du k w f pfc&k ySd gw,f? tJ'guawmh 5
(n)tygt0if axmifxu J dk Edik if aH &;tr_e@J a&muf&v dS mwJh tusO;f om;opfawGudk
t&ifa&muf&aSd ewJh Edik if aH &;tusO;f om;awGu ulnaD z;r=ujcif;yJ jzpfygw,f? wpfO;D eJ@wpfO;D
t&ifuwnf;u odu|r;f onfjzpfap/ rodu|r;f onfjzpfap/ tr_wo l nfjzpfap/ rwlonfjzpfap
todpw d uf , dk pf eD J@ uln&D idk ;f yif;wufwmyJjzpfygw,f?
axmifrLS ;&H;k cef;a&S@rmS yHpk x H ikd af ewJh olawGudk aoaocsmcsm=unfrh rd S oHCmawmfawG
jzpfaewmudk pdwx f cd u dk zf ,
G f awG@vu dk &f ygw,f? e0wu q&mawmfawGudk
“ouFe;f 0wfawG oHCmtwkta,mifawG”vdk@,w k rf maumufusppf mG pGypf x JG m;wm
jzpf+yD; q&mawmf}uD;awGudk vl0wfvx J m;wmudk &ifeifzh , G f awG@&ygw,f? q&mawmfawG[m
oufawmftm;jzifh (60)0ef;usicf ef@&=Sd u+yD; =unfnKd zG,af umif;wJh Oy"d&yk yf ikd &f iS af wG jzpfygw,f?
usaemfb&k m;wvdu k rf yd gw,f?
axmifrLS ;u vdt k yfwJh axmifuspm&if;awG oGi;f +yD; axmifwiG ;f aexdik rf _ pnf;urf;awG
!$e=f um;ygw,f? tJ't D csed rf mS pnf;urf;xde;f vdk@ac:wJh axmifustusO;f om; t&m&Sd
oef;atmifu axmifrLS ;vmwJt h cg/ axmifyikd v f mwJt h cg xdik &f r,fh yHpk eH nf;awGudk
oif=um;ygawmhw,f? +yD;awmhraS xmifxu J kd vlopfa&muf&if armif;wJyh pHk t H wdik ;f
q&mawmfawGudk }udr;f armif;ygw,f?
“ cifAsm;wdk@ axmiftjyifrmS bmaumif}uD;yJ jzpfjzpf/ cifAsm;wdk@&J@ *k%jf 'yfawG
tm;vH;k udk axmifA;l 0rSm csw d x f m;cJ?h axmifxrJ mS bke;f }uD;/ oHCmqdw k mr&Sbd ;l ? emrnfac:&if
vlemrnfyaJ c:/ ajym? xrif;wpfeyfpm;wmawG/ (2)eyfpm;wmawG rvdck sib f ;l ?
&_y&f y_ ,
f uS , f u S v f yk w f m r}udKufb;l ? cifAsm;wd@k uwH;k rwH;k &bl;? 'Dpnf;urf;awG
rvdu k ef m&ifawmh cifAsm;wdk@ausmay: 'kwaf &muf+yDomrSw/f oef;atmif bmvn;fqw dk m
odcsi&f if prf;=unfph rf; ”
oHCH mawmfawGudk ,kw, f w k rf mrmpum;vH;k awGe@J [de;f a[muf+yD; e0wuay;wJh
tm%mudk toH;k csygw,f? yHpk x H idk wf mawG +yD;wJt h cgrmS q&mawmfwdk@udk usaemfwdk@
taqmifu tdycf ef;(2)rSm ae&mcsygw,f? q&mawmfawG[m axmifxrJ mS e0w&J@
,kwrf mr_a=umifh vl0wfvcJ x H m;&ayr,fh &[ef;wd@k apmifx h ed ;f tyfwJh 0denf;/ od%mQ awmfawGudk
qufvufapmifq h nf; xdr;f odr;f =uygw,f? usaemfwdk@u q&mawmf}uD;awGukd e0wu
axmifcsta&;,lcw Jh meJ@ yufouf+yD; ar;jref;=unfw h thJ cgrmS tjzpfreS u f dk odvu dk &f ygw,f?
q&mawmf (3)yg;teuf (2)yg;u &efuek w f idk ;f omauw+rdK@e,f r[maAm"d
y&d,wWpd moifwu dk u f pmcsq&mawmfawG jzpf=u+yD; useq f &mawmfwyg;u &efuek w f idk ;f
tif;pde+f rdK@e,f &Gmry&d,wWpd moifwu kd u f wdu k t f yk q f &mawmf OD;wdavmubd0o H
q&mawmfb&k m;yJ jzpfygw,f? q&mawmfw@kd &@J tr_jzpfymG ;cJyh t Hk a=umif;udk ajymjy&&if
rEWav;+rdK@uae pwif+yD; ajym&ygvrd f@r,f?
1990jynfh =o*kwv f (8) &ufae@rmS (8888)txdr;f trSwaf e@ tjzpf qGr;f avmif;yGu J dk
rEWac;c&dik af usmif;om; or*~(tajccHynm)uaeOD;aqmif+yD; (84)vrf;ray:&Sd vlxOk ;D vS/
vlxak ':trmwdk@ tdraf &S@rmS jyKvkycf =hJ uygw,f?oHCmawmfawGudk at;csr;f pdw+f idrpf mG
qGr;f avmif;aecsed rf mS rEWav;+rdK@u wm0efus ppfom;awGu qGr;f avmif;yGrJ mS v$ix fh x l m;wJh
teufa&mifcyG af 'gi;f tvHu(dk teufa&mifwyfqif&jcif; t"dy`g,u f usq;Hk oGm;wJh &JabmfawG
twGuf 0rf;enf;wJt h xdr;f trSwjf zpfygw,f) twif;t"rR ZGwjf zKwfcs }udK;pm;pm;=uygw,f?
tJ'rD mS tajccHynmausmif;om; udrk ;kd ausmu f wm;qD;wma=umifh udrk ;dk ausmu f dk zrf;qD;vdu k f
ygw,f?
tJ'v D dk rjyKvkyzf dk@twGuf qGr;f cHxu G v f mwJh oHCmawmfawGu awmif;qdv k udk wf Jh
tcgrmS ppfom;awGu oHCmawmfawGukd aqmifw h eG ;f vdu k yf gw,f? puUef@yidk ;f twGi;f rSmyJ
owday;r_ wpfpw Hk pf&mr&Syd J ypfcwfvu dk yf gw,f? wpfc%twGi;f rSmyJ (84)vrf;r}uD; wpfcv k ;Hk
wdwq f w d +f idro f uf oGm;ygw,f?
vrf;rxufay:rSm ,rf;aiG@awGa=umifh oydwaf wG vGiu fh s/ qGr;f awGjyef@}uJ/ vJ+ydKaewJh
&[ef;awG '%f&f m&oGm;wJh tcsKd @ &[ef;oHCmawGudk tdraf wGtcsKd @u ulnjD yKpk=uygw,f?
ausmif;om;awGu q&mawmftcsKd @ukd aq;&Hu k akd c:aqmif oGm;ygw,f? ppfwyfuvnf;
xdcudk 'f %f&m &&So d mG ;wJh oHCmtcsKd @ukd ppfum;ay: wifaqmifomG ;ygw,f?
r=umrSD rdepfyidk ;f twGi;f rSmyJ aoG;pGe;f oGm;wJ(h 84)vrf; r}uD;ay:udk rD;owfum;awGeJ@
aq;a=umygawmhw,f? tJ'jD zpfymG ;wJh nyJ rEWav;wdik ;f rSL;jzpfwJh Adv k cf sKyfxeG ;f =unfu
ajym=um;wJh tcgrmS &[ef;oHCmawmfwpfyg;rS xdcu kd 'f %f&m jzpfrr_ &Sb d ;l vdk@ ajymqdk
oGm;ygw,f? wduscidk v f wHk Jh tcsut f vufawG &&SEd ikd zf dk@twGuf ArmEdik if v H ;Hk qdik &f m ausmif;om;
or*~(Auo) eJ@ ArmEdik if v H ;Hk qdik &f m vli,for*~(Auv)wdk@ yl;aygi;f +yD; pHpk rf;r_tzGJ@udk
rEWav;+rdK@rmS zGJ@vu dk yf gw,f? +yD;awmh rEWav;bk&m;}uD;ausmif;wdu k rf mS pHpk rf;ppfaq;r_awG
jyKvkyyf gawmhw,f?
tJ'J rD mS od&&Sd wmuawmh xD;vif;ausmif;wdu k uf ud&k ifwpfyg; '%f&mjyif;jyif;xefxef
&&So
d mG ;wma=umifh rEWav;aq;&H}k uD;udk ydk@vu dk &f ygw,f? oHCmawmfawGu apmifah &SmufaepOf
tajctae qd;k &Gm;vmwma=umifh ppfwyfu ppfaq;&Hrk mS ukozdk@ vdw k ,fvdk@ajym+yD;
ac:aqmifomG ;cJo h nfrmS ,ae@wikd f ud&k ifav;owif;rSm aysmufu, G af eygw,f? usaemhu f dk
rEWav;+rdK@ av;jyifav;&yf oHCmhor*~t D zG@J csKyfu q&mawmf OD;a&0wu ajymjy&mwGif
tJ't D a&;tcif; jzpfymG ;&mwGif &[ef;rsm;ysv H eG af wmfrw l mawG trsm;tjym; &Sad =umif;/
'%f&m&wJh &[ef;oHCmawmfawGvnf; trsm;}uD;&Sad =umif;/ ppfwyfu vluadk oapEdik w f Jh txd
&nf&, G yf pfcwfwm jzpfa=umif;/ om"utaeeJ@ usnq f xH rd eS x
f m;wJh oydw/f ouFe;f eJ@
aoG;pGe;f aewJh ouFe;f awG &Sad =umif;/ oydwu f dk &[ef;rsm;u &ifrmS ydu k +f yD; qGr;f cHxu G w f mrdk@
oydwu f dk usnq f x H rd eS w f mudk =unfjh cif;tm;jzifh vludk csed &f , G yf pfcwfwm[m Ak'b < momudk
apmfum;wmjzpfa=umif; q&mawmfu &Si;f jycJzh ;l ygw,f?
tJ'J tDF r_tcif;eJ@ ywfouf+yD; wduscikd rf mwJh tcsut f vufawG pkaqmif;rdcsed rf mS awmh
y&dwo Wd moemxGe;f um;wJh jrefrmEdik if &H hJ Ak'b < mompmay/ ,Ofaus;r_/ tjynf&h w Sd Jh rEWav;+rdK@rmS
oHCmawmfawGtm;vH;k pk &H;k +yD; oHCmawmfawG/ &[ef;awGudk owfjzwfw/Jh trsKd ;/ bmom/
omoemudk apmfum;zsuq f ;D wJh ppfwyfe@J taygi;f tygawGudk bmoma&;t& '%fcwfwJh
taeeJ@ ppfwyfeJ@ywfoufwJh taygi;f tyg/ aqGrsKd ;awG/ todik ;f t0dik ;f awGu uyfvw _ u Jh pd tP r_
tpkpu k dk vufrcHjcif;/ oma&;/ ema&;yifzh w d w f mawGudk vufrcHawmhjcif;jzifh e0wudk
oydwaf rSmufzdk@ pwifygawmhw,f?
e0weJ@ bmoma&;t& yl;aygi;f aqmif&u G jf cif; rjyKvkyaf wmhyJ bmoma&;t& '%fcwf
oydwaf rSmufwJh “ywWeu d Zk e… uHaqmifjcif;”tr_udk jyKvkyyf gawmhw,f? rEWav;+rdK@
av;jyif;av;&yf oHCmhor*~t D zG@J csKyfu OD;aqmifqifEw GJ Jh oydwaf rSmufuaH qmifjcif;[m
&efuek +f rdK@eJ@ tjcm;+rdK@}uD;awGudk wrk[w k cf si;f ul;pufysH@ESH@ oGm;ygawmhw,f?
rEWav;+rdK@uae ul;pufysH@E@HS omG ;wJh uHaqmifoydwyf aGJ wGeJ@ yufouf+yD; &efuek +f rdK@u
&[ef;&Siv f /l jynfov l xl t k =um; emrnf}uD;wJh q&mawmf(2)yg;udk e0wu zrf;qD;ESyd pf uf
ygw,f? &efuek w f idk ;f twGi;f uHaqmifoydwf OD;aqmifqifEw $J ,fvdk@ e0wu pGypf v GJ udk w f Jh
q&mawmf(2)yg;uawmh &efuek +f rdK@ urBmat;bk&m;vrf;rSm wnf&w Sd Jh r[m*ENm&Hk
ausmif;wdu k u f wdyËd u"&bGJ@& wdu k t f yk pf mcsq&mawmf OD;okr*FvvuFm&eJ@
aemufq&mawmfwpfyg;uawmh tif;pde&f mG ry&d,wWpd moifwu dk u f wdu k tf yk pf mcs q&mawmf
OD;wdavmubd0o H wdk@jzpfygw,f?
q&mawmf OD;okr*FvmvuFm&eJ@ ywfouf+yD; OD;pGmyxr wifjyvdyk gw,f?
jrefrmEdik if rH mS ydËu d wfo;kH yHk a&;ajz/ E_waf jz tm*Hak qmifEidk w f Jh Ak'b < mom
oHCmawmf(5)yg; ay:xGe;f cJw h t Jh euf q&mawmf OD;okr*FvmvuFm&[m wpfyg; tygt0if
jzpfygw,f? q&mawmf[m ydËu d wf(3)yHk tm*Hak qmifajzqdjk cif;udk jrefrmouU&mZf
1335ckEpS rf mS atmifjrifcw Jh Jh toufti,fq;kH oHCmwpfyg;jzpfygw,f? q&mawmf[m
pmwwf/ aywwf ynmwwfwpfyg;jzpf+yD; Ak'p< may oif=um;yd@k csr/_ pmoifausmif;wdu k w f iG f
tkycf sKyfra_ umif;rGejf cif;wdk@a=umifh jrefrmEdik if rH mS ESppf Ofusi;f ywJh t}uD;wef;/ ti,fwef;/
tvwfwef; oHCmhpmar;yGaJ wGrmS q&mawmfausmif;wku d u f oHCmtrsm; xl;c|epf mG
atmifjrif=u+yD; yxrausmu f dk wpfwef;r[kwf wpfwef;wGif &&Sw d wfygao;w,f?
q&mawmf&Jh *k%o f wif;a=umifh jrefrmjynftES@H rodo&l mS ;vS+yD; jynfot l rsm;&Jh
=unf!rdk u _ vdk nf; &aewJh q&mawmfjzpfygw,f? Ak'&< hJ y&d,wWpmayynm&yf awGudk
omoemawmf}uD; jyef@ymG ;pnfa0atmif tm;xkw}f udK;yrf;aewJh q&mawmf}uD;tm;
bmoma&;t& uHaqmifoydwaf rSmufrw _ iG f yg0ifonfqu dk m q&mawmfukd e0wrS
zrf;qD;vdu k yf gw,f? q&mawmf&Jh qENrygyJ q&mawmfudk twif;t"rR vl0wfvu J m ouFe;f udk
qGcJ |wyf gw,f? vufrudk vufxyd cf wf+yD; jrefrmjynf&Jh ajrmufyidk ;f pGe;f u a0;vDacgio f +D yD;
vlot l a&muftayguf enf;wJh ucsijf ynfe,f rcsr;f abmodk@ av,mOfyseH J@ wifaqmifum
q&mawmfudk axmifcsvu dk yf gw,f?
q&mawmfzrf;qD; cH&wJo h wif;udk =um;od=uwJh y&dowfwk@d u vma&mufz;l ar#m=f u+yD;
q&mawmfudk zrf;qD;xm;wJu h pd t P ay: rauseyfra_ wG ayguu f x
GJ u
G vf m=urSmudk e0wu
t}uD;tus,f pd;k &dro f mG ;wma=umifh q&mawmfudk w&m;&H;k rxkwyf J rsuu f , G &f ref ,lapcJh
ygw,f? q&mawmfudk &H;k xkww f &m; &ifqikd &f r,fq+dk yD; =um;&wJah e@awGrmS &efuek +f rdk@u
bm;vrf;(pwD;0yf) tcsKyfcef;udk vlawGtrsm;tjym; vma&mufapmif=h unh=f u+yD; tJ'x D rJ mS
e0w/ rqv t&m&Sad wG&Jh aqGrsKd ;todik ;f t0dik ;f u vlawGuvnf; yg0if=uw,fv@kd od&ygw,f?
q&mawmfudk e0w&Jh txl;ppfc&kH ;kH rSm uHaqmifoydwaf rSmufwmeJ@ yufouf+yD;
twif;tusyf +cdr;f ajcmuf 0efcaH pygw,f? q&mawmfukd !Si;f yrf;ESyd pf uf+yD; vl0wfvaJ pygw,f?
'Dvedk J@ q&mawmfay: csrw S xf m;wJh e,fEiS 'f %fukd e0wu b,fvt dk odw&m; &&So d mG ;vJ
rajymwufyg? (1)ESpcf ef@ t=umrSm q&mawmfukd jyefvw $ af y;vdu k yf gw,f? tJ'aD emufyidk ;f
e0weJ@ q&mawmft=um; bmqufqaH &;rS r&Sad wmhyg? 'gayr,fh a':atmifqef;pk=unf
tus,cf sKyfu jyefvnfvw G af jrmufvmwJt h cgrmS q&mawmfudk a':pku oGm;a&muf zl;ar#mf
cJyh gw,f? odyrf =umcifrmS yJ q&mawmfqu D kd e0wt&m&Sad wG a&mufvm+yD; q&mawmf&Jh
ausmif;wku d u f dk wyfrawmf =unf;/ a&/ avrdom;pku ae+yD; qef/ qD/ qm; qyfuyfv'_ ge;f csif
ygw,fvdk@ vma&muf av#mufygawmhw,f? q&mawmfu bke;f }uD;ausmif;rSm jynfph yHk gw,f?
tjcm;vdt k yfaewJh ausmif;wdu k af wGuo kd m oGm;a&mufv'_ ge;f =uygvdk@ &d;k &d;k om;om; t}uHjyK
vdu k yf gw,f? e0w&Jh v_'ge;f r_ukd vufoifrh cHwma=umifh q&mawmf[m acgi;f rma=umif;/
tckcsed x f d uHaqmifoydwaf rSmufaewke;f yJ jzpfa=umif; ajymqd+k yD; &kw&f if;=urf;wrf;wJh
pum;vH;k awGeJ@ r[kwrf rSef ykwcf wfajymqdyk g awmhw,f?
q&mawmfudk &[ef;t=um;/ jynfot l =um; r[kwrf rSeo f wif;v$i+fh yD;
t=unfnKd ysuaf tmif oHCmxk=um; aoG;cGoJ yfv#Kd ygw,f? +yD;awmhq&mawmfudk
ausmif;wdu k u f z,f&mS ;zdk@twGuf omoema&;OD;pD;Xmeuae tm%mpufo;Hk +yD;
+cdr;f ajcmufjyefygw,f? r=umcifrmS q&mawmfausmif;wdu k uf dk e0w&J@ twGi;f a&;rSL; (1)jzpfwJh
ppfaxmufvrS ;f a&; t}uD;tuJ 'k-Adv k cf sKyf}uD;cif!e$ f@u, dk wf ikd f t&Surf &Sd rsuEf mS ajymifwu dk +f yD;
a&mufvmygw,f? q&mawmfukd OD;(3)}udrcf s uefawmh+yD; (3)xyfausmif;aqmifopf
aqmufvyk v f '_ ge;f wmawG/ q&mawmfausmif;wdu k t
f wGuf bufprHk rG ;f rHa&; aumfrwDzGJ@+yD;
tvlaiG aumufc=H uygw,f?
'Dta=umif;awGudk e0wydik o f wif;pm/ &kyjf rifo=H um;uae v$ix fh wk +f yD; bmoma&;
udik ;f &di_ ;f oa,mif Aef;jya=umfjim=uygw,f? 'gt h jyif omoema&;0ef}uD; jzpfaewJh 'k-
Adv k cf sKyf}uD;rsKd ;!$ef@u ydËu d wf ( 3 )yHk tm*Hak qmifEikd w f Jh oHCmqdw k m tifrwefr&S mS ;yg;vS+yD;
ay:aygu&f ef cJ,Of;wJt h wGuaf =umifh bk&m;i,fwpfqyl gyv J dk@ q&mawmfukd wifpm;ajymqdk
oGm;w,fvdk@ =um;&ygw,f? 'Dvq kd kd e0w[m bk&m;i,fudk axmifcs+yD; zrf;qD;ESyd pf uf
twif;t"rR vl0wfvaJ pw,fvdk@ajym&if e0wjiif;OD;rSmvm;vdk@ usaemf ar;cGe;f
xkwcf siyf gw,f?
e0w[m omoemawmfukd &nf&, G cf su&f &dS edS @J zsuq f ;D aewm xif&mS ;aeygw,f?
jrwfpmG bk&m;uk, d af wmf ouf&x Sd if&mS ; &Sad e&ifawmif e0wqdw k hJ zufqpfbv D ;l awG[m
ol@tusKd ; xdcu dk vf mr,fq&dk if bk&m;udak wmif axmifoiG ;f tusO;f csO;D rSm aocsmaeygw,f?
e0w[m olwdk@tm%mwnf+rJa&;twGuq f &kd if bmom/ omoemudk xnfo h iG ;f pOf;pm;rSm
r[kwb f ;l qdw k m q&mawmfO;D okr*FvmvuFm&tay: usL;vGecf w Jh mawG =unf&h if jywfjywf
om;om; jrifEidk yf gw,f?
aemufq&mawmfwyg;jzpfwhJ q&mawmf OD;wdavmubd0o H eJ@ yufouf+yD;
wifjyygO;D r,f?
q&mawmf[m tif;pde&f mG ry&d,wWpd moifwu kd af usmif;rSm oDwif;oH;k +yD;&[ef;rsm;/
oDv&Sirf sm;udk pmoif=um;ydk@csaewJh q&mawmfwpfyg;jzpfygw,f? q&mawmf[m tbd"rRm
ynm&yfrsm;rSm txl;wwfu|r;f em;vnf+yD; pmoif=um;wJt h cgrmS vnf; &Si;f vif;atmif
oif=um;Edik w f Jh t&nftaoG;&Sw d Jh pmcswu kd t
f yk f q&mawmf}uD;jzpfygw,f?
q&mawmf&J@oif=um;r_aumif;rGew f ma=umifh te,fe,ft&yf&yfu oHCmawmfawG
t+rJvdk ºuGcsv D mwwfwma=umifh q&mawmf&@J ausmif;wdu k rf mS ESppf OfoC H mtyg; ( 500 )eD;yg;
&Sw
d wfygw,f? q&mawmfu, kd wf ikd f a&;om;xkwaf 0wJh Ak't < bd"rRmusr;f pmtkyaf wG[m
&[ef;oHCmtrsm; r&Srd jzpf udik af qmifwufwhJ pmtkyaf wGtjzpf ausm=f um;vSygw,f?
tJ'pD mtkyaf wGuv dk nf; Ak'p< mayawG jzef@csaD &mif;cswq Jh idk af wGrmS awG@&wwfygw,f?
q&mawmf}uD;r_;wJh tif;pdeyf &d,wWpd moifwu kd u f &[ef;awGvnf; oHCmhpmar;yGJ
rsm;rSm yxrausmt f qift h xd &&Sw d wfygw,f? bmoma&;t& uHaqmifoydwaf rSmufru _ dk
&efuek w f idk ;f &Sd oHCmtrsm;tjym;=um; v_aH qmf0g'jzef@w,fv@kd e0wu pGypf v GJ u dk +f yD;
“ydËu d wfudk zsuw f Jh ºuGupf w k ”f qdw k u Jh Asmudk q&mawmfu a&;om;wm jzpfw,fvdk@ xyfrH
pGypf yGJ gw,f?
rEWav;+rdK@rmS bmoma&; uHaqmifoydwaf rSmufr_ t&Sed jf rifw
h ufaecsed rf mS
uHaqmifoydwaf rSmufaewJh q&mawmfah usmif;wdu k u f kd oydwv f eS zf @dk &nf&, G cf suef J@
tif;pde+f rdK@e,f r0wOuUXeJ@ omoema&;OD;pD;Xmeu !$e=f um;a&;rSL; OD;tHah rmifwdk@ a&muf&Sd
vmygw,f? +yD;awmh ausmif;wku kd &f @J 0ifaygurf eS o f r#udk ppfwyfeJ@ ydwq f dk@vu dk +f yD;
&[ef;oHCmtm;vH;k wpfyg;rS qGr;f cHrxGu=f u&efe@J t0iftxGuf vH;k 0rvky=f uzdk@ wm;jrpf
vduk yf gw,f? tJ'v D v dk yk +f yD;awmh tif;pderf 0weJh omoema&;OD;pD;Xmeuae qGr;f uyfygw,f?
q&mawmfu bmrS wkef@jyefajymqdjk cif;r&Syd J aevdu k +f yD; qGr;f pm;csed af &mufwt hJ cgrmS
wke;f armif;acguv f u dk yf gw,f?
pmoifom; oHCmawG[m qGr;f pm;aqmiftwGi;f wef;pDºuGvm=uygw,f?
q&mawmfu oHCmtrsm;udk 'Duae@ qGr;f tvSL&Siu f awmh tif;pde+f rdK@e,f r0w OuUXeJ@
omoema&;OD;pD;Xmewdk@u qyfuyfvLS 'ge;f wm jzpfa=umif;/ &[ef;wdk@taeeJ@ qGr;f tvSL&Sif
rsm;udk arwWmydk@ pm;oH;k Edik af =umif; ¹rGu=f um;ygw,f? tJ't D cgrmS qGr;f pm;aqmiftwGi;f
a&muf&v Sd m=uwJh oHCmtyg; ( 500 )cef@[m qGr;f bkO;f ray;awmhyJ ae&muae wpfyg;rusef
jyefvnfxu G cf mG oGm;=uygawmhw,f?
tif;pdef r0wOuUXu t}uD;tus,f t&Su&f +yD; oHCmtay: trsux f u G f
oGm;ygw,f? q&mawmfu tif;pdef r0w OuUXeJ@ OD;tHah rmifwdk@udk bke;f }uD;taeeJ@
oHCmawGtay: v_aH qmfpnf;&H;k r_r&Sad =umif;/oHC H mawmftrsm;&J@ qENukd jrwfpmG bk&m;awmifrS
rvGeq f efEidk af =umif; &Si;f jyajymqdyk gw,f? 'gayr,fh t&Suw f &m;eJ@a'go/ arm[rD;awG
awmufavmifaeolawGu 'Dbmoma&;oydwu f rkd vSe&f if jzpfvmr,fh aemufqufwGJ
tusKd ;qufawGudk vH;k 0wm0efr,la=umif; ajymqd+k yD; xGuo f mG ;ygw,f? ausmif;wdu k f
wHcg;awGuv dk nf; ( 12 )em&Dausmrf S jyefvnfziG ahf y;ygw,f? oHC H mawmfawG qGr;f iwfcyJh gw,f?
r=umrSyD gyJ q&mawmfudk vma&mufzrf;qD; ac: aqmifomG ;ygw,f?
e0w ppfaxmufvrS ;f a&;awGe@J &aJ wG yl;aygi;f +yD; q&mawmfudk ESyd pf uf! f iS ;f yrf;r_awG
jyKvkyyf gawmhw,f? pm;yGw J pfv;kH ay:rSm wkww f pfacsmif;eJ@ ykq;dk wpfxnfwifxm;+yD;
“}udKufwma&G;prf;? tom;remcsi&f if ykq;kd 0wfvu dk ?f cifAsm;[m tcktcsed u f p+yD;
vljzpfomG ;+yD? cifAsm;wdk@uouFe;f 0wfawG/ oHC H mtwkta,mifawG”qd+k yD;
q&mawmfupdk yG pf +GJ yD; “cifAsm;ppfc&Hk ;Hk rSm 0efc&H ifEpS ef nf;r,f? 0efrcH&ifEpS v f nf;rsm;r,f/
t&du k v f nf; cH&r,f? touf}uD;rS t&du k rf cHcsipf rf;ygeJ@? touf}uD;rS rdu k =f uwmud;k “
}uD;rdu k f ”awG&J@ ”
&ky&f if;=urf;wrf;wJh pum;vH;k awGe@J q&mawmfukd apmfum;ygw,f? q&mawmfrmS
ppfc&Hk ;Hk rSm wpfv;Hk wpfyg'rS jyefvnfacsy ajymqdck iG rfh &yJ &efuek w f ikd ;f twGi;f uHaqmif
oydwaf rSmufr_ jzpfatmif v_aH qmifrt _ jzpf tvky=f urf;eJ@ axmif'%f ( 15 )ESpf &if&h ifo h ;D oD;
trdef@csvu dk yf gawmhw,f? e0wppfbv D ;l awGu oHC H mawmfawGudk zrf;qD;/ twif;t"rR
vl0wfvaJ p+yD; odumQ csayr,fv h nf; &[ef;wd@k taeeJ@ pdwt f wGi;f rS odumQ csjcif;/ vltjzpf
todtrSwrf jyKygu &[ef;t&majrmufqyJ jJ zpf+yD; q&mawmf}uD;awGtm;vH;k axmiftwGi;f rSm
vnf; &[ef;wdk@&J@ odumQ yk'/f 0denf;awG apmifx h ed ;f =uygw,f?
q&mawmfuzdk rf;qD;axmifcst+yD;rSm 1990 ESprf mS q&mawmfausmif;wdu k uf
oHC H mwpfyg;u oHC H mhpmar;yGrJ mS yxrausm&f &Scd ahJ yr,fh uHaqmifoydwaf rSmufrx _ yJ g0ifwJh
ausmif;wdu k jf zpfwma=umifh qkurkd ay;yJ xm;cJjh yefygw,f? q&mawmf[mtzrf;rcH&cif
tcsed t f xd urBmat;omoemh wuUov kd rf mS tbd"rRm ygarmuQcsKyfeJ@
Edik if aH wmfoC H mh0efaqmiftzGJ@rmS yg0ifcyhJ gw,f? q&mawmfudk tif;pdeaf xmiftwGi;f
(1)ESpef ;D eD;zrf;qD;+yD;t=umrSm q&mawmfukd cH0efcsuaf wmif rxd;k cdik ;f awmhyJ csucf si;f
jyefvw $ af y;vku d yf gw,f? q&mawmf[m axmifu jyefvnfvw G af jrmuf vm+yD;
,cifvyk af qmifae=u omoemhwm0efawGukd qufvuf xrf;aqmifygw,f?
axmifuvGwaf jrmufvm+yD; (1)ESpef ;D eD;tcsed t f xd e0w&J@ taxmuftyHu h dk vH;k 0r,lyJ
ausmif;wdu k &f Sd oHC H mtyg; (500) ausm. f aexdik af &;/ pmoif=um;a&;wdk@udk
OD;aqmifvyk u f idk cf wJh ,f?
1995 ckEpS rf mS a':atmifqef;pk=unf jyefvnfvw G af jrmufvmwJh tcsed rf mS
q&mawmfta=umif;udk =um;odwmeJ@ a':pke@J twl tif;pde+f rdK@e,f trsKd ;om;'Dru dk a&pDtzGJ@csKyf
wm0efcH Adv k }f uD;0if;xdef (t+idr;f pm;)/ ocifO;D tke;f jrifw h dk@ vduk yf g+yD; q&mawmfukd oGm;a&muf
zl;ar#m=f uygw,f? a':atmifqef;pk=unfw@kd q&mawmfukd zl;ar#m+f yD; jyefvnfxu G cf mG oGm;+yD;
aemufwpfae@rmS yJ omoema&;0ef}uD;Xmeu 'k-0ef}uD;u q&mawmfausmif;ukd
a&mufvmygw,f? tif;pde&f mG r y&d,wWpd moifwu kd u f dk wyfrawmf =unf;/ a&/ av/ qef/ qD/
qm; ay;tyfvLS 'ge;f rnfyh u GJ dk tusO;f OD;pD;Xmetm; trdef@eJ@z,f&mS ;+yD; jynfaxmifp}k uH@cidk af &;ESifh
zGH@+zdK;a&;toif;vdk@ac:wJh }uH@zw G t
f oif;XmecsKyfuae t"rR0ifa&muf vSL'ge;f wmawG
jyKvkyyf gw,f?
aemufawmh e0w twGi;f a&;rSL; ( 2 )a&muf&v dS m+yD; q&mawmfudk uefawmhygw,f?
e0w OuUX Adv k cf sKyfrLS ;}uD; oef;a&$e@J a': }udKif}udKifwdk@u ( 3 )xyfwu dk af usmif;aqmifopf}uD;
aqmufvyk v f LS 'ge;f zdk@twGuf a&pufcsyaJG wGvyk +f yD; olwdk@rmS ;avor#twGuf a'0'wfwdk@
awmif;yef=uavovm;qdw k m um,uH&iS af wG ud, k w f idk yf J odygvrd rfh ,f? Edik if t H m%mudk
odr;f ,l+yD;uwnf;u Ak'b < mom0if &[ef;oHC H mawGudk um,uH/ 0pDu/H raemuH eJ@
vufa&mufapmfum;r_awGtwGuf ysm;&nfeJ@ 0rf;csyaGJ wGvyk +f yD; omoemh 'umawmfawGtjzpf
zefw;D ae=u ygawmhw,f?
1998 ckEpS f vGwv f yfa&;ae@rmS e0wu olw@kd u, kd w f ikd f vGecf w Jh Jh ESpyf idk ;f av;twGi;f urS
ouFe;f c|w/f vl0wfvaJ p+yD; ouFe;f 0wfawG/ &[ef;wk/ &[ef;a,mifawGvdk@ r=um;0Hh remom
ykwcf wfapmfum;cJ+h yD; tvky=f urf;eJ@ axmif'%f (15)csrw S cf wJh Jh q&mawmf
OD;wdavmubd0o H udk omoema&;rSm 'kw, d tqif&h Sd “ t*~r[my¾dw ”bGJ@udk
qyfuyfvu dk jf yefygw,f? e0w&J@ bmoma&;rsuv f n S jfh yyGu J dk usaemftaeeJ@ b,fvrdk S
em;rvnfwwfatmif jzpfryd gw,f?
e0w ppfAv dk cf sKyf}uD;apmarmif ( uG,v f eG f )ajymcJzh ;l wJh pum;wpfceG ;f &Syd gw,f? “ Ak'<
bmom0ifawG ,H=k unfxm;wJt h wdik ;f uH/ uH.tusKd ;udk wynfah wmf,=Hk unfygw,f ” wJ?h
omoemudk zsuq f ;D / bk&m;omoem&[ef;rsm;udk !Si;f yrf;ESyd pf uf owfjzwf/
ouFe;f 0wfawGvdk@ &if&h ifo h ;D oD;ykwcf wfcw hJ hJ e0wwdk@ olwdk@vyk cf w Jh tJh vkyf ( uH )eJ@yufouf+yD;
wpfcsed cf sed rf mS olwdk@cpH m;=u&rSm aocsmygw,f?
1989/ 1990 ESp0f ef;usiw f ek ;f uvnf; t*FvefEidk if rH mS aexdik w f Jh q&mawmf
a'guw f mOD;a&0wu e0wtpd;k &[m rif;usiw hf &m;(10)yg; eJ@rudu k n f w D Jh tpd;k &jzpfa=umif;
trsKd ;/ bmom/ omoeudk ao;odrn f ;d_ i,fatmif jyKvkyaf eygw,f vd@k bb D pD /D AGtD adk t
owif;XmeawGeJ@ awG@qaHk jym=um; cJyh gw,f? tJ'guedk 0wu olw@kd yidk f owif;pmawGuae
q&mawmftm;apmfum;onfh toH;k tE_e;f awGe@J ykwcf wf apmfum;ygawmhw,f?
q&mawmf[m t*FvefEikd if rH mS qGr;f udpP tcuftcJjzpfvk@d bDbpD /D AGt D adk twdk@eJ@
awG@q+Hk yD; qGr;f / uGr;f zefw;D aewmjzpfw,f/ q&mawmf&Jh a'guw f mbGJ@ qdw k muvnf;
aq;ukvdk@ &r,frxifygeJ@ vdk@tremy pGypf aJG jymqdyk gw,f?
'Dupd aP wGudk e0w taeeJ@vrd v f nf zH;k uG,x f m;vdk@ r&ygb;l ? tJ'ED pS yf idk ;f u
owif;pmawGxrJ mS a&;om;xm;wmawG[m e0wud, k w f idk f usL;vGex f m;wJh omoema&;
apmfum;r_awGjzpf+yD; ordik ;f pmrsuEf mS pmrSm t&kyq f ;dk pGm wifusecf rhJ ,fh t&mawGjzpfygw,f?
aemufr=umcif 1994-1995ckEpS x f rJ mS q&mawmf a'guw f mOD;a&0wudk olwdk@awG
apmfum;csiw f idk ;f apmfum;vdk@tm;&awmhrS e0wAdv k rf ;_ }uD; oef;a&$u, kd w f ikd f t*FvefEidk if rH mS
wnfxm;r,fh apwDawmftwGuf vdtk yfwmrSwo f r# ulnaD qmif&u G af y;ygrh ,fvdk@
ajym=um;vdu k yf gw,f?
bmoma&; oydwf qifErGJ a_ =umifh jrefrmjynf tESH@tjym; xif&mS ;ausm=f um; wJh Ak'<
bmom bke;f awmf}uD;awGudk t"rRzrf;qD;aewJt h xJrmS &efuek u f if;+rdK@e,frmS &Sw d Jh ara';eD
ausmif;wdu k u f wdu k tf yk qf &mawmf}uD; wpfyg;vnf; yg0ifygw,f? tJ'q D &mawmf}uD;udk
1991ckEpS rf mS &efuek t f if;pdeaf xmifrmS vl0wfv+J yD; axmifcscyJh gw,f? q&mawmf}uD;vnf;
taqmif(5)rSm aexdik +f yD; axmif'%fEpS &f n S uf kd &ifqikd cf &Jh ygw,f?
q&mawmf}uD; axmifrrS vGwaf jrmufcifrmS q&mawmfow D if;oH;k wJh ausmif;wdu k uf
'kw, d ausmif;xdik u f dk e0wu aoG;cGpJ um;awGajym+yD; wdu k t f yk af e&mudk odr;f ,lzdk@
aoG;xd;k ay;ygw,f? q&mawmfaxmifu vGwaf jrmufvmwJt h cgrmS ausmif;wdu k rf mS
wdu k t f yk q f &mawmftopf a&G;cs,w f ifa¹rSmufxm;+yD; jzpfwma=umifh 'Dausmif;wdu k ef J@
roufqidk af wmha=umif; ajymum q&mawmfukd ausmif;wdu k rf mS aexdik o f wD if;oH;k cGifh
r&atmif e0wt&m&Sad wGu }udK;pm;=uygw,f? 'k-wdu k t f yk q f &mawmfuv dk nf; jywfom;pGm
vkyu f idk af qmif&u G zf dk@eJ@ vdt k yfygu omoema&;OD;pD;Xmeu tm%mpuf toH;k jyKay;r,fq+dk yD;
oHCmxkt=um; aoG;cGaJ qmif&u G f cJyh gw,f?
e0w[m Ak'b < mom wpfcw k nf;udyk J csKd ;azmufapmfum;wmwif r[kwaf o;ygb;l ?
tjcm;bmomawGuv dk nf; zdEySd af csre_ ;f aeygao;w,f? usaemftif;pdeaf xmifrmS &Sad epOf 1991
ckEpS w f iG ;f rSm jrpf0u|e;f ay:rSm wdu k yf aJG wGtrsm;tjym; jzpfc+Jh yD; u&ifvrl sKd ;trsm;tjym;udk
Edik if aH wmfyek u f efrq_ +dk yD; axmif'%f(25)ESpf toD;oD;csrw S cf yJh gw,f? e0wu bdu k av;+rdK@
ypfcwfra_ wGrmS }udKwifprD cH suaf wG[m c&pf,mef bk&m;&Scd ;dk ausmif;awGu acgi;f aqmifpnf;a0;
cJ=h uw,fvdk@ owfrw S =f uygw,f? tJ'v D o
kd wfrw S +f yD;aemuf bdu k av;+rdK@e,ftwGi;f
c&pf,mefbmom0if awG/ toif;tkyq f &mawGukd zrf;qD; axmifcscyJh gw,f?
c&pf,meftoif;tkyq f &m awG[m axmifus+yD; tif;pdeaf xmifu usaemfwdk@&aSd ewJh
trSw(f 3)tdyf aqmifudk a&mufvmygw,f? olw@kd uakd r;jref; =unfah wmh bmqdb k mrS rod&yJ
e0wppfwyfu rJrjJ rifor# tukezf rf;qD;+yD; axmifcsaewm jzpfw,fvdk@ u&ifvrl sKd ;
toif;tkyq f &mwpfO;D u ajymjyygw,f? axmifxaJ &mufwt hJ xd &Jpcef;eJ@
ppfa=uma&;pcef;awGu wkwef J@&u dk Ef u S x
f m;wJh '%f&mawG/ ppfzed yfe@J uefa=umufxm;wJh
'%f&mawG raysmufao;wmudk awG@&ygw,f? c&pf,mef oif;tkyq f &mawG[m olwdk@udk
axmif'%f csrw S +f yD;onfw h idk f a=umuf&@HG ra_ wG raysmufu, G af o;yJ &Sad e+yD; pum;wpfceG ;f rS
jyefrajymEdik af tmif !Si;f yrf;ESyd pf uf cHc&hJ ygao;w,f?
usaemftckwif jyxm;wJt h csuaf wG[m 1991 ckEpS u f &efuek t f if;pdet f usO;f axmif
trSw(f 3)tdyaf qmif twGi;f }uHKawG@c&Jh wJh tjzpftysuaf wGukd wifjyxm;wmawG jzpfygw,f?
usaemfhudk 'Djzpf&yfawG ajymjycJw h Jh q&mawmf}uD;rsm;/ wifjycJw h hJ ta=umif;t&mawGxrJ mS
yg0ifcw Jh Jh q&mawmf}uD;rsm;[m tckwikd f &efuek +f rdK@rmS oufawmfxif&mS ; &Sad e=uqJjzpf ygw,f?
'Dvo dk moemudk csKd ;azmufapmfum;wJh e0w[m 'Djypfra_ wGudk vdrv f nf;zH;k uG,x f m;ovd/k
aemufxyf oHCmawmfawGudk ESyd pf uf!iS ;f yrf;r_awG &Sad eao;w,fqw dk m trsm;jynfol
odatmif usaemht f aeeJ@ wifjyjcif;jzpfygw,f? 'Djzpf&yfawGukd roda,mifjyK+yD;. . .
“ NLDeJ@ tjcm;Edik if aH &; ygwaD wGu bmoma&;udk ckw;kH vky+f yD; wdik ;f jynfpnf;vH;k r_udk
+ydKuGyJ suq f ;D atmif vkyaf eygw,f ”
“ NLD tzGJ@0ifawG[m uwH;k wH;k / ouFe;f 0wf+yD; oHCmxkawG=um;xJ
aoG;cGo J yfv#Kd r_awG jyKvkyaf eygw,f ”
“ trsKd ;/ bmom/ omoemudk rormolval wGu ao;odraf tmif vkyaf eygw,f ”
vdk@ w&m;cHb,foal wGreS ;f rodatmif e0wu rsuv f n
S jhf y wwfygw,f? trSeu f awmh
e0w[m olwdk@usL;vGex f m;wJh jypfra_ wGtwGuf aoG;&l;aoG;wef; a=umufvef@w=um;
zH;k uG,zf dk@ }udK;pm;&if; olwdk@&v
Jh ufuidk w
f w
k f ppfwyfukd zufqpfpepfq;kd a&mifawmfjyefvw $ zf dk@
aqmif&u G af eygawmhw,f?
trsKd ;/ bmom/ omoem xGe;f vif;awmufyapzd@k &nf&, G &f if; wifjyvdu
k yf gw,f?

udbk ek ;f jrifx
h eG ;f
oH;k a&mifjc,f
ausmif;om;tzGJ@
bke;f jrifx h eG ;f (oH;k a&mifjc,f ausmif;om;tzGJ@)

1988ckEpS f ta&;tcif;rsm;Y wufºuGpmG v_y&f mS ;yg0ifc+hJ yD; pufwifbmvY


oH;k a&mifjc,fausmif; om;tzGJ@o@kd 0ifa&mufc+hJ yD; a':atmifqef;pk=unf. vH+k cHKa&;tm;
wm0ef,cl o Jh nf?
a':atmifqef;pk=unf. e,fvn S phf nf;&H;k a&; c&D;pOfrsm;Y vdu k yf gc+Jh yD; vH+k cHKa&;wm0ef,l
cJo
h nf? 1989ckEpS f arvY oH;k a&mifcs,af usmif;om; tzGJ@eJ@twl v_y&f mS ;r_rsm;Y
wufwufºuGºuGyg0ifco Jh nf? 1989/ 1990 v_y&f mS ;r_rsm;Y ausmif;om;or*~rsm;Y
v_y&f mS ;r_rsm;wGif wyfO;D rS yg0ifco Jh nf?
1990{+yDv atmufArmjynf Auorsm;tzG@J csKyf zG@J pnf;&mY oH;k a&mifcs,af usmif;om;
tzGJ@EiS t fh wl yg0ifco Jh nf? xdk@aemuf atmufArmjynf (Auorsm;tzGJ@csKyf) nDvmcHrsm; /
qENjyv_y&f mS ;r_rsm;wGif yg0ifco Jh nf?
1990 pufwifbmvY AvoESifh Auorsm;tzGJ@csKyfY pnf;&H;k a&;ESifh jyef=um;a&;
wm0efct H jzpf aqmif&u G cf o
Jh nf? 1991 ckEpS f Zefe0g&v D (14) &ufae@wiG f aetdrYf
ppfaxmufvrS ;f a&;. zrf;qD;r_ucdk cH &hJ +yD; tif;pdef wGzJ ufaxmif(oD;oef@axmif)Y axmif(4)
ESpu f sccH &Jh onf?
1995 ckEpS w
f iG f axmifrS jyefvnfvw G af jrmuf vmcJo h nf? xdk@aemuf
ausmif;om;v_y&f mS ; r_twGuf wufEidk o f a&G@ ulnaD xmufycHh J@onf?
2000 ckEpS f Zefe0g&v D rSpI “+idr;f ” trnf&dS pmapmiftm; *syefEikd if &H Sd 'Dru dk a&pD
tiftm;pkrsm;ESifh yl;aygi;f um xkwaf 0cJo h nf? ,cktcgY *syefEidk Yf aexdik &f if; jrefrmh'rD u dk a&pD
wduk yf tGJ wGuf wufºuGpmG aqmif&u G af eqJ jzpfonf?

tcef; ( 18 )
usaemfocd zJh ;l wJo
h al wGxu
J trSww
f & rdwaf qGrsm;

usaemftckwifjycsiw f t
Jh ydik ;f uawmh usaemfaxmifusaepOfumveJ@ jrefrmEdik if H
'Dru
dk a&pDa&;twGuf v_y&f mS ;aqmif&u G af epOfumvrSm awG@}uHK/ qHpk nf;cJ&h wJh &Jabmf
rdwaf qGawGxu J tcsKd @&J@ta=umif;ukd ajymjycsiyf gw,f? usaemfoo d avmufyJ ajymygr,f?
usaemfjrifco
Jh avmuf ajymygr,f?

(u) OD;tke;f jrifh ( ociftek ;f jrif/h wd;k wufa&; )

OD;tke;f jrifqh w dk m jrefrmhvw G v f yfa&; }udK;yrf;v_y&f mS ;cJo h rl sm;xJrmS xif&mS ;ausm=f um;
vSwJh ociftek ;f jrifh (c) wd;k wufa&; OD;tke;f jrifh jzpfygw,f? touf (85)ausmaf vmuf&rSd ,fvdk@
cef@reS ;f &ygw,f? usaemfwdk@uawmh av;pm;aoma=umifh tbvdk@yJ ac:ygw,f?
tbOD;tke;f jrif[ h m 1991 ckEpS x f rJ mS tif;pdeaf xmif wdu k x f u J ae+yD; usaemfwdk@trSwf
(3)tdyaf qmifudk a&muf&v Sd mygw,f? tbOD;tke;f jrif[ h m tom;a& jzLazG;vS+yD; ydeyf ed yf g;yg;eJ@
oGuv f ufwJh toGi&f ySd gw,f? tbOD;tke;f jrif[ h m a':=unf=unf (vGi-f rqvmpuf) eJ@
yufouf+yD; axmif ( 5 )ESpu f svmol jzpfygw,f?
axmifxrJ mS reufr;dk vif;+yDqw kd meJ@ bm,mwef;rSm a&aomufvu dk /f
vrf;av#mufvu dk ef J@ t+rJvdk awG@&ygw,f? 'Dvdk a&aomuf/ vrf;av#mufwm ae@pOfvv dk dk
jyKvkyw f mjzpfygw,f? usaemfvnf; ole@J twlvrf;av#muf&if; pum;pjrnf ajymjzpfc=Jh uw,f?
trSet f wdik ;f 0efc&H &if tJ't D csed tf xd tbOD;tke;f jrifq h w dk m b,fvv dk rl eS ;f usaemf
rodcaJh o;yg? tb&J@ ajymjycsuaf wGt& tb[m vGwv f yfa&;Adou k m}uD;
Adv
k cf sKyfatmifqef;&J@ tifrwef&if;ES;D vSwJ@ vkyaf zmfuikd zf uf wpfa,mufqw dk m od&ygw,f?
tbudk usaemfwdk@ ydak v;pm; cspcf ifro d mG ;ygw,f? tb[m vGwv f yfa&; }udK;yrf;pOfumvu
Adv
k cf sKyfeJ@twl v_y&f mS ;aqmif&u G cf whJ mawG/ jrpf0u|e;f ay:oGm;c&D;pOfeJ@ ykord rf mS usi;f ywJh (
Auo ) uGezf &ifh ta=umif;awG ajymjyygw,f?
tb[m usr;f rma&;vdu k pf m;+yD; vrf;av#mufwt hJ cgrmS zsuv f wfou G v f ufvw S Jh
twGuf vli,fav;wpfa,mufeJ@ tvm;o¾efwyl gw,f?
tb&J@ajymjycsuef J@ usaemfx h ifjrifcsut f & tb[m *si;f abmif;bDudk ESp+f cdKufwuf+yD;
tjrJvdk 0wfqifwwfwm awG@&ygw,f? tbudk ppfaxmufvrS ;f a&;u vmzrf;pOfwek ;f u
*si;f abmif;bDeJ@ jzpf+yD; acgi;f pGypf yG u f m ppfa=uma&; pcef;rSmxm;ygw,f?
aemuf&ufusawmh tbudpk pfaq;r,fh axmufvrS ;f a&;u *si;f abmif;bD0wf+yD;
acgi;f pGypf yG xf m;cH&wJt h budk vli,fxifrw S +f yD; qJqkd }udr;f armif;&du k Ef u
S yf gw,f?
+yD;rS acgi;f pGycf |wv f u dk wf Jh tcgrmS acgi;f wpfcv k ;Hk qHyifawGjzLazG;aewJh touf
(80)ausmf tbd;k }uD;jzpfaewma=umifh axmufvrS ;f a&;awG tHt h m;oifh oGm;=uygw,f?
aemufawmh “tbd;k }uD;u i,frjl yefaeao;w,f? *si;f abmif;bDehJ bmeJ@” vdk@ajym+yD;
ykq;dk vJcidk ;f ygw,f?
tb[m aq;vdy/f t&ufudk vH;k 0roH;k pGyJ J axmifxrJ mS aepOf wpfu, dk af &
use;f rma&;udk *&kpu dk yf gw,f? tb[m touft&G,f }uD;&ifah eayr,fh pdw"f gwu f awmh
oHr%dvdk rma=umvSygw,f? tbOD;tke;f jrif[ h m Adv k cf sKyf&J@ orD;i,fjzpfwJh
a':atmifqef;pk=unfuv dk nf; yk*K~d vfa&;t& oHa,mZOf }uD;rm;vSygw,f?
a':atmifqef;pk=unfuvnf; tbtay: rdbozG,f apmi@af &Smufw,fvdk@ od&ygw,f?
tb[m axmifxrJ mS pnf;pepfeJ@ tnDaexdik o f l jzpfygw,f? usaemf[m tbudk
cspcf ifav;pm;wma=umifh usaemfaxmif0ifpmvmwdik ;f ygvmwwfwJh tvif;a&mifO;D oef;aqG
tpma=uaq;udk tbudk t+rJay;avh&ySd gw,f?
usaemfo&ufaxmifuadk jymif;&awmh tbeJ@ a0;cJ&h ygw,f? o&ufaxmifrmS
usaemf&aSd epOf tdru f axmif0ifpmrSm tbOD;tke;f jrifu h usaemft h wGuf tvif;a&mif
OD;oef;aqG tpma=uaq;awG xnhaf y;vdu k +f yD; owd&v#u&f aSd =umif;/ usaemfaxmifu
jyefvw G vf mrnf&h ufudk oltjyifuae apmifah r#maf er,ft h a=umif; owif;yg;vdu k yf gw,f?
usaemftwdik ;f rod 0rf;omoGm;ygw,f?
usaemfaxmifuvGwaf wmh tbeJ@omG ;awG@ygw,f? tbxHu usaemfwdk@
wpfcgrrS jrifz;l / rawG@cb Jh ;l wJh a&S;a[mif;ordik ;f 0if"gwyf t Hk csKd @eJ@ pm&Gupf mwrf;tcsKd @ &&Scd yJh gw,f?
tbud, k wf idk af &;om;wJh vGwv f yfa&;}udK;yrf;r_qidk &f m ordik ;f tcsut f vufawG jzpfygw,f?
"gwyf uHk awmh Akv d cf sKyfatmifqef;/ ocifoef;xGe;f / udAk [de;f eJ@ tbwdk@ wG&J u dk x f m;wJh
&Sm;yg;"gwyf Hk jzpfygw,f?
tbeJ@ usaemf 1996 ckEpS f cGcJ mG cJ&h +yD;aemuf 1997 ckEpS rf mS tbwpfa,muf
aemufwpf}udrf axmifjyefusomG ;w,fv@kd =um;&ygw,f? tb[m jrefrmEdik if rH mS
ppftpd;k &&Sad eor# axmifxaJ &mufaeOD;rSm jzpfygw,f? 1989 ckEpS rf mS tbaxmif (5)
ESpu
f swek ;f u tbZeD;onf&J@ psmyeudk axmifxu J yJ vdu k yf dk@&w,f? 'Dwpfacguf
tbaxmifusomG ;wm[m &Snv f #m;vSwhJ axmif'%f}uD;eJ@ jzpfwma=umifh tb&J@
usr;f rma&;udk usaemfp;dk &drrf yd gw,f?
axmifxrJ mS tbwpfa,muf use;f use;f rmrm&Sad eygapvdk@ ta0;wpfae&mu
om;wpfa,muf qkawmif;vdu k yf gw,f?
tb usr;f rmygap. . . .

(c) OD;pdev
f S ( Adv
k pf ed o
f rH %d )

tbpdeo f rH %d[mvnf; tbOD;tke;f jrifeh J@ touft&G,f rwdr;f r,dr;f jzpfygw,f?


'gayr,fh tbOD;tke;f jrifah vmuf use;f rma&;raumif;wJt h jyif ausmaxmufaemufcH
aumif;aumif;vnf;r&Sv d yS g? tbOD;pdev
f [
S m usaemfwdk@trSwf ( 3 )aqmifuakd &mufvmawmh
tb[m cg;tenf;i,fuek ;f ae+yD; acsmif;tenf;i,f qf;dk aeygw,f? aq;vdyu f v dk nf;
}udKufEpS o
f uf+yD; pum;ajym&if; vrf;av#muf&if; &,farmaewwfygw,f?
'gayr,fh tbOD;pdev f [S m use;f rma&;odyrf aumif;vSayr,fh pdwu f awmh emrnfeJ@
vdu
k af tmifrmygw,f? tbOD;pdev f [
S m vGwv f yfa&; }udK;yrf;pOf umvu udv k edk D
tkycf sKyfa&;,EW&m;udk v_ycf g+cdr;f ajcmufcw Jh Jh ykvyd o
f ydww f yfrmS OD;aqmifvy_ &f mS ;cJw h o Jh l wpfO;D
jzpfw,fvdk@ od&ygw,f? tckvnf; ae0if;rqvtpd;k &udk jywfjywfom;om; a0zefjypfwif
&_wcf scw Jh ma=umifh tif;pdeaf xmifwiG ;f ESp&f n S af xmif'%fuscaH e&wm jzpfygw,f?
tb[m axmifxaJ &mufvmwJt h cgrmS ae0if;tpd;k &&J@ ,kwrf mnpfywfra_ wGukd
oljzwfoef;awG@}uHK&wJ@ jzpf&yfawGe@J ordik ;f eJ@cs+D yD; oifcef;pm,l&ef 'Dae@acwfvil ,fawGudk
vufqifu h rf;ajymjyygw,f?
tbOD;pdev f [
S m touft&G,u f }uD;&ifv h mwJt h jyif usr;f rma&; uvnf;
,d,
k iG ;f vmwma=umifh e0w&J@vufatmuf tif;pdeaf xmif}uD;xJrmS oljrwfE;dk vSwJh
vGwv f yfrt _ wGuf wduk yf 0GJ if&if; uG,v f eG t f edpP a&mufomG ;ygw,f?
tbOD;vSped vf dk a&S@r/SD aemufrDdS ordik ;f 0ifv}l uD;awG uG,v f eG t
f edpaP &mufcw Jh m
tifrwefrS ESajrmwo jzpfvyS gw,f? txl;ojzifh tbvdk av;pm;zG,af umif;wJh
awmfveS af &; ordik ;f 0ify*k K~d vf}uD;awG axmifxrJ mS uG,v f eG cf w
hJ m woo ,l}uHK;r&
jzpfryd gw,f?
tb a&muf&mb0rSm vGwv f yf/ r#wr_ukd axG;ayG@Eikd yf gap. . . .

(*) q&mawmf OD;a&0w

q&mawmfO;D a&0wudk usaemfp+yD;zl;awG@&wke;f u 1990 jynfEh pS Ef pS q f ef;ydik ;f rSm


jzpfygw,f?
rEWav;+rdK@uausmif;om;§olawGeJh ykZeG af wmif a&ausm&f yfrmS p+yD;zl;awG@&wm
jzpfygw,f? q&mawmf[m tom;!d+k yD; ydeyf ed o f , G of ,
G f o¾mef&ySd gw,f? pum;ajymqdw k Jh
tcgrmS vnf; at;at;aq;aq; wnfwnf+idr+f idrf ajymqkw d wfygw,f? usaemf 1989 ckEpS u f
rEWav;+rdK@udk t}udr}f udraf &mufz;l ygw,f?
tJ't D csed uf mvawGrmS rpd;k &drw
f u kd u
f q&mawmf OD;u0dEN udrk wfv (13)&uf
jrefrmjynf vl@tcGit fh a&;ae@ oHCmqGr;f uyfy/JG rEWav;wuUov dk t
f crf;tem;/ 1989 ckEpS f
ArmEdik if v
H ;Hk qdik &f m ausmif;om;or*~rsm;tzG@J csKyf nDvmcHusi;f ywJh tcsed af wGrmS zl;awG@cJh
&ayr,fh q&mawmf OD;a&0wudk rod/ rjrifz;l cJyh g?
q&mawmfO;D u0dEN zrf;qD;cH&+yD; axmifusaecsed f (8888) v_y&f mS ;r_umvawGrmS
rEWav;+rdK@ tdraf wmf&mppfa=umif;udk OD;aqmifcw hJ hJ q&mawmfO;D a&0w[m rEWav;+rdK@u
av;jyifav;&yfrmS &Sw d Jh y&d,wWpd mayudk avhvmqnf;yl;ae=uwJh oHCmawmfawGudk
pkpnf;ygw,f? +yD;awmh trsKd ;/ bmom/ omoemtwGuf rEWav;+rdK@ av;jyifav;&yf
oHCmhor*~t D zGJ@}uD;udk wnfaxmifygawmhw,f?
q&mawmf[m tJ'o D C H mhtzG@J }uD;&J@ OuUXjzpfygw,f? 1990 jynfEh pS x f u J
&ufwpf&ufrmS q&mawmf[m ol@&@J Zmwdcsujf rKyf arG;&yfajrjzpfwJh wGaH w;bufu aus;&Gmav;
wpfcu k v dk mzdk@ usaemfu h kd zdwaf c:ygw,f? 'geJh usaemfvnf; yJc;l u ausmif;olwpfO;D jzpfwJh
vkyaf zmfuidk zf ufwpfO;D eJ@ q&mawmfqu D kd oGm;a&mufcyJh gw,f? yef;qd;k wef;qdyu f rf;uae
'vzufurf;udk orRmefeJ@u;l +yD; tJ'u D rSwpfqifh wGaH w;bufukd (45) rdepfavmuf
um;pD;&ygw,f? um;*dwq f ;Hk awmh wGaH w;wl;ajrmif;udk ul;wdk@ejJh zwf+yD; wpfzufurf;udk
xyfu;l &ygw,f?
wpfzufurf;a&mufawmh urf;em;uae v,fuiG ;f awGudk rdepf (20)avmuf
jzwfav#mufomG ;wJt h cgrmS &GmoH;k &Gm/ av;&Gmavmuf wef;pDwnf&aSd ewmudk awG@&ygw,f?
tJ'&D mG awG&J@tv,frmS q&mawmfow D if;oH;k aewmrd@k &Gm&J@tv,fyidk ;f ae&mudk a&mufomG ;
ygw,f? usaemfwdk@ jzwfvmwJ&h mG awGrmS tv_r¾yf}uD;awG aqmufaewmudk awG@c&Jh ygw,f?
q&mawmfudk ar;av#muf=unfah wmh aemufwpfae@rmS q&mawmf&J@ arG;ordcifu, dk wf idk u f
odumQ xyfyu GJ dk &Gmtv,fyidk ;f rSm jyKvkyrf mS jzpfw,fvdk@ &Si;f jyygw,f?
tJ'&D mG awGrmS aexdik =f uwJh olawGtm;vH;k [m q&mawmf&@J ZmwdajrjzpfwmeJ@tnD
q&mawmftay: &dak oukid ;f &_id ;f =uwmudk awG@jrif&jyefygw,f? q&mawmf[m ol@&J@arG;ae@yeGJ J@
odumQ xyfyu GJ dk rdbaqGrsKd ;awGtv,frmS (7) &uf ( 7 ) vD usi;f yjyKvkyrf mS jzpf+yD; usaemfwdk@udk
tptqH;k aeapcsiyf gw,f? 'gayr,fu h saemfrmS tjcm;ta=umif;udpaP wG &Sad o;wma=umifh
q&mawmfudk awmif;yefav#mufxm;+yD; &efuek +f rdK@ukd ae@csi;f jyefcyJh gw,f?
rEWav;+rdK@ av;jyifav;&yf oHCmhor*~t D zG@J }uD; zGJ@pnf;+yD; odyrf =umcifrmS yJ
omoema&; aqmif&u G rf a_ wGudk oHCmxku, kd pf m; q&mawmfO;D a&0wu OD;aqmif+yD;
oHCmawmfawGeJh twl jyKvkyaf qmif&u G yf gw,f? e0w[m omoema&;udpaP wGrmS
0ifa&mufpu G zf ufI oHCmxktwGi;f aoG;cGo J yfv#Kd r_awGe@J tqufrjywf jyKvkyv f m&mrSm
Edik if aH wmfoC H m acgi;f aqmifa&G;cs,yf aGJ wGtxd vkyaf qmifvmygw,f?
oHCmxk&J@ tjrifq h ;Hk xdyyf ikd ;f jzpfwhJ oHCmhr[mem,utzGJ@0ifawGukd olw@kd pw d }f udKuf
q&mawmf}uD;awGeJ@ zGJ@pnf;+yD; wGzJ uftusKd ;awmfaqmifq&mawmf tjzpfq&mawmf
b'EW0u H moD&u d dk cs;D ¹rSiafh jrmufpm;vdu k yf gw,f? +yD;awmhppftpd;k & tvdu k s&yfuu G /f +rdK@e,f/
wdik ;f tqifq h ifh oHCmtzGJ@awGukd Edik if aH wmfoC H mhr[mem,uawG&J@ trdef@eJ@ e0wu
olwdk@tqifoifjh yKpk+yD;wJh oHCmhtrnfawGe@J zG@J cikd ;f ygw,f? 'Dvo dk C
H mxkt=um; aoG;cGrJ a_ wG
jyKvkyv f mwmudk &efuek +f rdK@uoHCmawmfawGu rausreyfe@J zGJ@pnf;cJ=h uayr,fh rEWav;u
&yfuu G /f +rdK@e,f/ wdik ;f tqifh oHCmhtzG@J awG rzG@J pnf;Edik cf =Jh uygb;l ?
&efuek w f idk ;f urBmat;uke;f ajrrSm jrefrmwpfjynfv;kH &Sd oHCmxku, dk pf m;vS,f awGudk
twnfjyKzdk@twGuf tpnf;ta0; ac:,lcsed rf mS rEWav;+rdK@rmS jy\empwufygawmh w,f?
rEWav;+rdK@rmS e0wuowfrw S af y;xm;wJh rdwv WD m+rdK@u oHCmud, k pf m;vS,[ f m
rEWav;wdik ;f twGi;f rSm&Sw d Jh oHCmxk&@J a&G;cs,w f ifajrmufxm;jcif; r&Sw
d t Jh wGuf
oHCmhu, dk pf m;vS,w f &m;0if a&G;cs,Ef ikd zf @kd wdik ;f oHCmhem,umtzGJ@awG/ A[do k CH mh0efaqmif/
omoema&;OD;pD;Xmewdk@udk ta=umif;=um;pmawG ay;yd@k +yD; e0wu a&G;cs,x f m;wJh
ud, k pf m;vS,u f pd eP J@ yufouf+yD; uef@uu G =f uygw,f?
'gayr,fh oHCmr[mem,utpnf;ta0;}uD;udk rdwv WD m+rdK@u
ud, k pf m;vS,w f ufa&mufzdk@ oHCmxku uef@uu G af ewJ=h um;u usi;f yzdk@ppD Of=uygw,f?
e0w&J@ }udK;ukid cf s,v f ,S rf a_ =umifh oHCmxk&J@qENukd tav;rjyKyJ rEWav;wdik ;f
ud, k pf m;vS,q f &mawmfudk &efuek u f kd apv$wzf dk@ jyKvkyyf gw,f? rEWav;wdik ;f twGi;f
atmufajctqift h zGJ@awG rzGJ@pnf;Edik af o;wJt h jyif/ oHCmxku a&G;cs,w f ifajrmufxm;wJh
ud, k pf m;vS,f r[kww f ma=umifh e0wu tqifoifo h wfrw S xf m;wJh oHCmawmfawG&J@
tpnf;ta0;wufa&mufru _ dk oabmrwl uef@uu G =f uygawmhw,f?
rEWav;+rdK@ av;jyifav;&yfoC H mhor*~t D zG@J }uD;uae OD;aqmifum r[mjrwfrek d
bk&m;}uD;tem;&Sd 45 wmuGi;f xJrmS rEWav;+rdK@&dS ausmif;wdu k t f oD;oD;rS oHCmhu, dk pf m;vS,f
( 100)eD;yg;cef@ pk&;Hk +yD; uef@uu G yf jGJ yKvky=f uygw,f? oHCmawmfEpS yf g;u ydwpf teDay:wGif
tjzLa&mifpmvH;k rsm;eJ@ a&;om;xm;wJh rEWav;+rdK@av;jyifav;&yf oHCmxk tpnf;ta0;}uD;
pmwrf;udk udik af qmif=uum ud&k ifrsm;rS toHcsJ@puf/ pyDumrsm;udu k idk af qmifum
tcrf;tem;udk pwifygw,f? wpfzufwpfcsupf rD mS omoemtvHawmfrsm;eJ@ rEWav;+rdK@
av;jyifav;&yf oHCmhor*~t D zGJ@}uD;&J@ trSww f q H yd t f 0ga&mifay:wGif jcaoF&h yk yf gtvHrsm;
v$ix fh xl m;=uygw,f?
tJ't D crf;tem;rSm q&mawmfO;D a&0wu rdef@=um;onfrmS jrefpmG bk&m;
&Spd Ofumvuyif oHCmxk&J@u, dk pf m;vS,u f kd a&G;aumufwaJh e&mrSm tkycf sKyfot l pd;k &wdk@rS
yHyh ;dk r_om&Scd +Jh yD; 0ifa&mufpu G zf ufjcif; r&Sad =umif;/ xdk@twl oHCmxk&@J ESpo f uf=unf!dk
av;pm;cH&wJ@ oHCmawmfawGuo kd m trsm;&J@qENeJ@tnD a&G;cs,w f ifajrmuf=ua=umif;/
txufuae trdef@eJ@ owfrw S +f yD; a&G;cs,w f hJ tpOftvmr&Sad =umif;/ 'gayr,ft h cktcgrmS
e0wppftpd;k &[m bmoma&;udprP sm;rSm 0ifa&mufpu G zf uf+yD; aESmuf,u S &f efwu dk uf m
aoG;cGrJ a_ wGtxd jyKvkyv f maea=umif;/ oHCmxkn! D w$ rf u
_ dk ysujf ym;atmif
aqmif&u G af ea=umif;/ xdek nf;wlpmG &efuek +f rdK@rmS oHCmr[mem,u q&mawmf}uD;rsm;udk
toH;k cs+yD; Ak'b < momrSm tpOftvmr&Sw d Jh udp&P yfawGukd jyKvkyv f ma=umif;/
'ga=umifrh EWav;+rdK@ av;jyifav;&yfoC H mtpnf;ta0;=uD;taejzifh oHCmxk=um;
aoG;cGt J yk cf sKyfjcif;eJ@ oHCmxka&G;aumufyu JG kd tm%m&Siq f efqef jyKvkyaf ewmawGudk
jyif;xefpmG &_wcf suef@uu G yf ga=umif; ajymqdo k mG ;ygw,f?
tJ'v D dk r[mjrwfrek b d &k m;}uD;teD;rS 45wmuGi;f jyifrmS at;csr;f pGmoHCmxkrS
tpnf;ta0; jyKvkyaf ewmudk +zdKcGzJ dk@ e0wvufyg;apawG a&muf&v Sd m=uygw,f? &J/ vHx k ed ;f /
ppfwyfeJ@ axmufvrS ;f a&;awG[m tcsKyfum; (12)pD;eJ@ csucf si;f a&muf&v Sd m+yD; (5)rdepftwGi;f
vlpck zGJ dk@ toHcsJ@pufeJ@ trdef@pay;ygw,f? t"du&k%;f ESrd Ef iS ;f a&;&JawGu +zdKcG&J ef toifah e&m
,lxm;vdu k =f uygw,f? 'gayr,fh oHCmxku wkww f w k af wmifrv_yyf J yHrk eS t f wdik ;f
tpnf;ta0;udk usi;f y=uygw,f? tJ't D cgrmS e0w&J@ &JcsKyfjzpfoel J@ tzGJ@0ifawGu
oHCmawmfrsm;eJ@ vma&muf!ESd i_d ;f ygw,f? !SEd id_ ;f w,fqakd yr,fh e0wzufu vlpck aGJ y;zdk@om
wGiw f iG f awmif;qdak ewma=umifh q&mawmfO;D a&0wu
“ 'Dupd rP if;eJ@rqdik b f ;l ? wm0efc+H yD; ajz&Si;f Edik w f o Jh el J@yJ igpum;ajymr,f ”
vdk@ajymvdu k w f t Jh wGuf q&mawmfukd &kw&f if;=urf;wrf;wJh pum;vH;k awGeJ@ ajymqd+k yD;
oHCmxkudk &du k Ef u S +f zdKcGi;f zdk@ trde@f ay;vdu k yf gw,f? oHCmxktwGi;f csucf si;f &kw&f w k o f oJ J
jzpfomG ;+yD; jyefvnfcck &H ef jyifqifra_ wG jyKvky=f uygw,f? tJ't D csed rf mS yJ bk&m;}uD;0if;xJ&Sd
ausmif;wdu k rf sm;rS tcsed t f cgr[kwf tke;f armif;acguo f aH wG w&pyfxu G af y:vmygw,f?
'Dowif;[m rEWav;aps;w0du k ef @J av;jyifav;&yfrmS &S=d uwJh oHCmawmfawG=um;xJ
ysH@ES@o
H mG ;wma=umifh oHCmawmftrsm;[m um;}uD;/ um;i,ftoG,o f , G ef J@
r[mjrwfrek b d &k m; &S&d mudk a&muf&v Sd m=uygw,f? oHCmawmftiftm;[m (500)ausmu f ae
( 1000 )cef@txd wd;k yGm;vmygw,f? tJ'v D t kd ajctaeawG wif;rmayguu f aGJ wmhr,fh tcsed rf mS
rEWav;wdik ;f twGi;f a&;r_; armifay: a&mufvmygw,f? vlpck zJG @kd yJ ajymqdjk yefwt Jh wGuf
tajctae[m yd+k yD;wif;rmvmygw,f? oHCmxk&J@ vdv k m;csuu f dk rvdu k af vsm&if
jy\em[m yd+k yD;}uD;xGm;oGm;r,fqw dk m e0wppft&m&Sad wG &dyrf o d mG ;=uygw,f?
'ga=umifh armifay:u q&mawmfO;D a&0wudk vuftyk cf s+D yD; !SEd i_d ;f r_awG jyKvkyyf gw,f?
q&mawmfu 'Duae@ jyKvkyw f tJh pnf;ta0;[m Edik if aH &;eJ@ roufqidk af =umif;/
omoema&;udpu P dk bke;f }uD;wdk@ jyKvkyw f mjzpfa=umif;/ ,ckEpS f rEWav;wdik ;f twGuf oHCmh
ud, k pf m;vS,u f dk &yfuu G /f aus;&Gm/ +rdK@e,f/ wdik ;f tqifq h ifh a&G;cs,Ef ikd jf cif;r&Syd eJ J@ txufu
wifajrSmufxm;wJh ud, k pf m;vS,af wG[m oHCmxk&J@qENeJ@tnD wifa¹r‡mS ufxm;wm
r[kwaf =umif;/ 'ga=umifh rEWav;wdik ;f udk ud, k pf m;jyKwJh oHCmawmfvdk@ rowfrw S Ef ikd af =umif;/
'Dupd u P dk &efuek +f rdK@&Sd omoema&;OD;pD;XmeeJ@ oHCmr[mem,u tzGJ@udk
}udKwifta=umif;=um;cJah yr,fh bmwpfcrk S wke@f jyefaqmif&u G w f m r&Scd aJh =umif;/ 'gah =umifh
'Duae@ pnf;a0;&wm[m txufuae tm%m&Siq f efqef a&G;cs,af y;xm;wJh
oHCmhu, dk pf m;vS,af wGudk vufrcHwJh &_wcf swhJ oHCmhtpnf;ta0;jzpfa=umif;/ e0weJ@
omoema&;OD;pD;Xmewdk@[m oHCmxk=um; aoG;cGrJ a_ wG&aSd evdk@ jypfwif&w _ cf svu dk af =umif;
pwJt h csuaf wGudk armifay:udk ajym=um;+yD;
rif;wdk@ e0womoema&;0ef}uD;eJ@ Edik if aH wmfoC H mr[mem,utzGJ@udk wifjyygq+dk yD;
wdu k w f eG ;f ygw,f? armifay:u 'Dupd [ P m bmoma&;udpjP zpfvdk@ olwdk@eJ@ryufoufa=umif;
txufv}l uD;awGudk wifjyay;rnfjzpfa=umif; ajymqdw k t Jh cg q&mawmfO;D a&0wu
yg;pyfeJ@uwday;vdk@ r&a=umif;/ ,ae@jyKvkyw f hJ oHCmtpnf;ta0;udpu P dk
txuftm%mydik x f H tao;pdww f ifjyygrnf[k uwdvufrw S af &;xd;k &r,fv@kd ajymum
armifay:ukd vufrw S af &;xd;k apcJyh gw,f?
tJ'aD emufq&mawmfu 'Duae@rEWav;wdik ;f udk ud, k pf m;jyK+yD; &efuek u f okd mG ;=ur,fh
rdwv WD mu oHCmud, k pf m;vS,af wG&@J tpDtpOfukd zsuo f rd ;f ay;zdk@ awmif;qdw k tJh cg armifygu
'Dupd u P wdk ynfah wmf&efuek u f dk jynfjh ynfph pkH t kH a=umif;=um;oGm;rSm jzpfwt Jh wGuf ,ae@omG ;wJh
rdwv WD mu ud, k pf m;vS,af wG[m rEWav;udk ud, k pf m;jyKoGm;wJh ud, k pf m;vS,af wGrjzpfa=umif;/
tjcm;udpeP J@omG ;wJh ud, k pf m;vS,af wGjzpfa=umif; jyefav#mufygw,f? tJ't D cgrmS
q&mawmfO;D a&0wu oHCmxkudk &dik ;f &dik ;f pdik ;f pdik ;f qufqcH w hJ hJ &JcsKyfehJ taygi;f tygwdk@udk
Ak'b
< mom0ifyo D =uatmif qH;k rzdk@ rSm=um;ygw,f//
aemuf AG'D , D /dk "gwyf aHk wGukd tjyeftvSef &du k , f =l uygw,f? armifay:u arSmif&rD +ydK;cif
vlpck zGJ dk@q&mawmfudk awmif;yefav#mufxm;&m q&mawmfu 'Duae@jyKvkyw f Jh oHCmxk
tpnf;ta0;ta=umif; &vm'fe@J qH;k jzwfcsuaf wGudk trsm;jynfow l dk@ odjrifap&ef
rEWav;+rdK@wpfywf pDwef;vSnv fh nf qENjyrSmjzpfa=umif; jyefajymvdu k yf gw,f? tJ't D cgrmS
armifay:u rsuEf mS i,fav;eJ@ wkew f ek &f &D eD @J . . .
“'Dupd [ P m roifah wmfygb&k m;/ wynfah wmftaeeJ@ 'Duae@jyKvkyw f Jh
oHCmhtpnf;ta0;}uD;&J@ tao;pdwrf w S w f rf;udk txuft&m&Srd sm;xH ae@rqdik ;f yJ
wifjyay;rSm jzpfygw,f? 'gah =umifh qENjyyGu J akd wmh rvkyyf ge@J bk&m; ”
vdk@q+dk yD; r[mjrwfrek b d &k m;ab;u &efuek -f rEWav; rD;&xm;vrf;rSm &efuek u f kd
xGucf mG r,fh rEWav;tjref (3:00) &xm;a&S@ oHCmawmfrsm; ydwq f dk@xm;wmudk z,f&mS ;ay;zdk@
awmif;qdyk gw,f? tJ'&D xm;rSm &efuek u f x kd u G cf mG rnfh rEWav;wdik ;f oHCmhu, dk pf m;vS,f
tjzpfwufa&mufr,fh oHCmawmfawG yg0ifwma=umifh ydwq f dk@xm;wm jzpfygw,f?
aemufq;Hk rSm armifay:u ido k yH g}uD;eJh . . . .
“bk&m;wynfah wmfwm;wmudk t&Sib f &k m; jyKvkyrf ,fq&dk ifvnf; bmrSwwfEidk rf mS
r[kwyf gb;l bk&m;? q&m/ 'um riJ! h mS ygu t&Sib f &k m; jyKvkycf sio f vdk jyKvkyaf wmfryl g bk&m;

vdk@ wifav#mufygw,f? tJ't D cg=urS q&mawmfu rEWav;+rdK@ av;jyifav;&yf
oHCmhtpnf;ta0;}uD;udk aºuG;a=umfoaH wGe@J &kwo f rdf ;f +yD; 45 wmuGi;f rSm at;at;csr;f csr;f
vlpck cGJ =Jh uygw,f? q&mawmfO;D a&0w[m trsKd ;/ bmom/ omoemtwGuf &J0jH ywfom;pGm
ppftm%mydik af wGeJ@ ajymqdq k ufq+H yD; oHCmacgi;f aqmifyo D pGm ajz&Si;f Edik cf w Jh mudk
awG@jrif&ygw,f?
1990 jynfEh pS af wGrmS rEWav;+rdK@rmS ae@pOf/ tywfpOf 'Dru dk a&pD ae@x;l ae@jrwfawGrmS
ppftpd;k &qef@usiaf &;udk tiftm;aumif;aumif; jyKvkyaf ewmudk usaemfrsujf rifawG@&ygw,f?
'gayr,fh rEWav;&J@ v_y&f mS ;r_awGukd urBmu odyrf odco hJ vd/k e0wuvnf; &efuek +f rdK@avmuf
tm&krH pdu k Ef idk cf yJh gb;l ? 'ga=umifh rEWav;+rdK@ oHCm/ ausmif;om;/ jynfo/l Edik if aH &;ygwaD wG&J@
ppftpd;k &qef@usiaf &;awG/ 'Dru dk a&pDvy_ &f mS ;r_awGta=umif; jrefrmwpfjynfv;Hk eJ@ urBmuyg
od&aSd tmif usaemf}udK;yrf;cJyh gw,f?
rEWav;+rdK@twGi;f oHCmawmfrsm;t=um; e0w&J@ aoG;cGo J yfv#Kd r_awG/ bk&m;0wWu
ajrawGukd twif;tusyo f rd ;f ,lwmawG/ omoemhajrtwGi;f ppfzed yfp;D wmawG pwJh
ta=umif;awGudk tao;pdwjf yKpk+yD; &efuek &f dS oHwreftodik ;f t0dik ;f udk ay;ydk@cyJh gw,f?
aemufyidk ;f Edik if wH umowif;pmawG/ owif;XmeawGrmS rEWav;+rdK@ v_y&f mS ;r_/
jzpf&yfawGta=umif; yg0ifvmygw,f? Edik if w H umuvnf; rEWav;+rdK@udk pdw0f ifpm;vm
cJyh gw,f?
tJ't D csed w f ek ;f u usaemf[m &efuek rf mS usaemftwGuv f jkH cHKr_uif;rJv h mwma=umifh
rEWav;+rdK@udk a&muf&aSd e+yD; oH&;kH vd@k wifpm;ac:a0:cJ=h uwJh bke;f }uD;ausmif;wdu k af wGrmS
aexdik cf yJh gw,f? bke;f }uD;ausmif;wku d af wGukd oH&;kH vdk@ac:&jcif;u ppfwyfeJ@
ppfaxmufvrS ;f a&;wdk@&J@ 0ifa&mufzrf;qD;r_ab;rS ausmif;om;trsm;tjym;udk
bke;f }uD;ausmif;wdu k af wGrmS tumtuG,af y;xm;cJv h @kd jzpfygw,f?
1990 jynfah &G;aumufyrJG wdik cf ifrmS tar&duefo&H ;kH u yxrEdik if aH &;twGi;f 0ef
rEWav;udk a&mufvm+yD; rEWav;+rdK@u oHCmud, k pf m;vS,af wGeJh awG@csiw f ,fvdk@ usaemfu h dk
ajymygw,f? usaemfvnf; bk&m;}uD; 'ud% Q &mrausmif;wku d rf mS q&mawmfO;D a&0weJ@
awG@qaHk y;cJyh gw,f? +yD;aemufjrefrmEdik if w H iG ;f bmoma&;tajctae qd;k &Gm;aer_awGudk
tao;pdwf avhvmygw,f? 1990 jynfh =o*kwv f ( 8) &ufae@ tcrf;tem;udk &efuek +f rdK@
ykZeG af wmif+rdK@e,f r[manmifuek ;f ausmif;wku d rf mS tajccHynmausmif;om;or*~
(&efuek w f idk ;f )u OD;aqmifusi;f ywma=umifh usaemf&efuek u f o dk mG ;+yD; tcrf;tem;udk
wufa&mufcyJh gw,f?
tJ't D csed rf mS rEWav;+rdK@ ppfwyfuypfcwfra_ wGa=umifh oHCmhaoG;ajr usyjGJ zpfcyJh gw,f?
'ga=umifh usaemfvnf;rEWv;udk csucf si;f jyefwufomG ;+yD; q&mawmfO;D a&0weJ@ awG@qu Hk m
tjzpftysuu f dk ar;jref;cJyh gw,f? tJ'aD e@u jzpfymG ;cJw h Jh aoG;ajrusre_ J@yufouf+yD;
q&mawmfu oufaocHtaxmuftxm;awG usaemfu h jdk yygw,f? ppfwyfu
armif;jyefaoewfawGeJ@ ypfcwfvdk@ oHCmtrsm;tjym; xdreS af oqH;k yH/k '%f&mjyif;xefpmG &&dyS eHk J@
aoG;pGe;f aewJh ouFe;f awmfawG/ tJ't D jyif xl;jcm;tH=h ozG,af umif;wJh oydww f pfv;Hk ukd
jyygw,f? oydw[ f m oHoydwt f rsKd ;tpm;jzpf+yD; twGi;f eJ@tjyif ESpcf pk vH;k udk ppfap;okwv f rd ;f
xm;ygw,f?
ppfwyfu ypfcwfvu dk w f Jh usnq f ef[m oydw&f @J tv,fyikd ;f azmif;&pf&Sd ppfaq;eJ@ou H dk
azmufxu G o f mG ;+yD; oydwt f wGi;f rSm usnq f ef'w k ,d rD;usn&f u dk &f m trm&Gw}f uD;}uD;/
wwd,usn&f u dk &f m trm&Gwt f vwf/ pwkwu W sn&f u kd &f m trm&Gwt f ao;eJ@
yOPrusn&f u dk &f m trm&Gwt f ao;av;udk jrifawG@&ygw,f? ypfcwfrr_ mS &&Sw d Jh usnq f efudk
ausmif;u ud&k ifav;wpfyg;u a=umufvef@+yD; ukË(D tdro f m)xJ v$iyfh pfcv Jh dk@ r&Sad wmha=umif;
q&mawmfuajymjyygw,f?
e0w[m oHCmxkudk aoapEkid w f t Jh xd csed &f , G yf pfcwfcw hJ m xif&mS ;a=umif;/
Ak'&< J@om;awmf &[ef;wdk@udk um,uHajrmuf usL;vGeo f wfjzwfwt hJ jyif/ Ak'&< J@ y&dabm*
apwDuv dk nf; zsuq f ;D wJo
h al wG jzpfwma=umifh r=umcifrmS }uD;}uD;rm;rm;ta&;,lz@kd 'Dupd u P dk
aqmif&u G rf mS jzpfa=umif; q&mawmfu quf+yD;ajymygw,f? usaemfvnf;
q&mawmfciG jfh yKcsuef J@ rEWav;+rdK@ 84vrf;r}uD;u vlxw k u dk af &S@rmS jzpfymG ;cJw h Jh jzpfpOf
tao;pdwu f dk rSwo f m;+yD; oufaocH"gwyf /kH oydwaf wGudk ,l+yD; &efuek u f dk qif;vmcJyh gw,f?
&efuek u f oHwreftodik ;f t0dik ;f eJh owif;XmeawGukd jyoygw,f? e0wu b,fvydk J
vdrn f mcJah yr,fh taemufEidk if pH pforH ;_ awGu atau 47 'grrS [kwf *s-D o&D;uJo h dk@
t&Sed jf yif;xefwJh aoewftrsKd ;tpm;eJ@ ypfcwfwmjzpfa=umif;/ oydwt f wGi;f &Sad eaom
usnq f ef,rf;r_ef@ rsm;udk "gwcf =GJ unf&h mrSm olw@kd ppfaq;csut f & aoapEdik w f Jh usnrf sm;eJ@
ypfcwfwm jzpfw,fvdk@ twnfjyK ajym=um;ygw,f?
rEWav;+rdK@rmS q&mawmfO;D a&0wwdk@ “ywWeu d Zk e… uHaqmif” oydwaf rSmufyrGJ usi;f ycif
usaemfvnf; ppfaxmufvrS ;f a&;wd@k &@J zrf;qD;r_udk cHvu dk &f ygw,f? tJ't D csed u f p+yD;
q&mawmfeJ@usaemf jyefrawG@jzpf =uawmhygb;l ?
q&mawmfO;D a&0w[m trsKd ;/ bmom/ omoemtwGuf a&S@wef;uae
OD;aqmifra_ y;Edik cf w Jh Jh oHCmtmZmenfwpfyg; jzpfygw,f? oHCmxktrsm;&J@
=unfnKd av;pm;r_udk cH&ovdk oHCmxktwGi;f nD!w $ rf &_ apcJw h Jh av;jyifav;&yfpvH;k u
oHCmawmfawGudk pkpnf;Edik cf w Jh ,f? rEWav;+rdK@wiG ;f q&mawmf OD;u0dE/N q&mawmfO;D a&0weJ@
tjcm;aom oHCmawmfawG[m t"rR0g'aD wGukd atmifEikd cf =hJ uw,f?
q&mawmf}uD;awG[m oHCmxktwGi;f rSmomru ausmif;om;xktwGi;f /
or*~rsm;twGi;f / ygwrD sm;twGi;f nD!w $ af &;&&Sad tmif jyKvkyaf y;Edik cf yJh gw,f?
q&mawmfO;D a&0wu usaemfwdk@ ausmif;om;awGudk rSwo f m;p&m pum;wpfceG ;f ajymcJyh gw,f?
q&mawmftygt0if oHCmawG/ ausmif;om;awG jrefrmjynfEidk if aH &;/ 'Dru dk a&pDta&;rsm;udk
aqG;aEG;aepOf q&mawmfu . . .
“ igvnf; igwufEidk w f Jh 0efux dk rf;r,f? igoo d ifo h x d u dk w f hJ ta=umif;t&mawGyJ
iguh adk jym=u/ igrodoifh rodxu dk w f u
Jh pd u P dk iguh v
kd nf;rajymeJ/h igah &S@rmS vnf; rajymeJ@? igov d dk@
wpfae@axmufvrS ;f a&;u zrf;vm;qD;vm;vkycf &hJ if olwdk@uenf;trsKd ;rsKd ;eJ@EySd pf uf+yD; ar;rSmyJ?
igvnf;ykxZk Of jzpfwma=umifh =um=umcHEikd rf mS r[kwo f vdk rkom;vnf;rqdEk idk b f ;l ?
trSet f wdik ;f ajym&rSmyJ? bmrSrodwu hJ pd u P kd olw@kd b,favmufy&J u dk &f u dk /f toufom
aooGm;r,f olwdk@bmrS od&rSmr[kwb f ;l ? 'gah =umifh igrodoifw h uhJ pd /P ta=umif;t&mudk
rajym=ueJh ”
vdk@ajymcJyh gw,f? e0w&J@ vufcsuaf =umifh omoemajrawG ppfwvif;jyif jzpfcyJh gw,f?
bk&m;om;awmfawGudk &uf&ufpufpuf owfjzwfcw Jh ,f? Ak'o < moemawmf}uD; wpfcv k ;Hk
wkev f y_ af jcmufjcm;apwJh jzpf&yfawG e0wuzefw;D cJw h ,f?
1990 =o*kwv f wGif oHCmawmfawG owfjzwfcw Jh jJh rifuiG ;f udk rEWav;+rdK@o/l
+rdK@om;awG ,ae@widk rf suv f ;Hk xJu rxGuEf ikd =f uao;? rarhazsmufEikd =f uao;?
+yD;awmh oHCmxkawG&Jh &J&aJ wmuf uHaqmif oydwaf rSmufy}GJ uD;awG . . . .?
(q&mawmfO;D a&0w ysv H eG af wmfro l mG ;a=umif; od&wJt h wGuf oHCmhZmenfudk
*k%jf yKa&;om;rdygw,f? )

(C) &JausmfpmG
&Jausmpf mG [m axmifusvmwke;f u (15)ESpo f m;t&G,yf J &Sad o;wJh q,fwef;
ausmif;om;av;wpfa,muf jzpfygw,f? ol[m Adv k w
f pfaxmif(2)rSm ausmif;wufaewJo h l
wpfa,mufjzpf+yD; tuo ausmif;om;jzpfygw,f?
ol[mt&G,ef rJh vdu k af tmif pmzwftm;aumif;vS+yD; yg0grsurf eS t
f xl}uD;udk
wyfqifxm;wJo h l jzpfygw,f? axmifusvmwJh Edik if aH &;tusO;f om;awGxrJ mS
toufti,fq;Hk jzpfwma=umifh tm;vH;k ucspcf if=uygw,f? ol&,f/ om;!$ef@O;D &,f/
usaemf&,f[m wpfO;D eJ@ wpfO;D tifrwefrS cspcf if=u+yD; trSwf (3)aqmifrmS rodorl &Sd
emrnf}uD; &J ( 3 ) azmfawG jzpfygw,f? c% c%vnf; &efjzpfwwf=uygw,f?
wpf&ufaxmif0ifpm ( 3 )a,mufom; jyefvmwJt h cgrmS &Jausmpf mG u
“ usaemft h az aeraumif;jzpfaew,fv@kd tpfruajymoGm;w,f? usaemfu h v dk nf;
ar;aew,fw?Jh olaejrefjrefaumif;atmif vkyrf ,f? aeaumif;rS igo h m;i,fav;udk
oGm;awG@Eidk rf mS vdk@ ajym+yD; a&m*gudk jrefjrefaysmufatmif ukaew,fvdk@ usaemft h rd uf
ajymoGm;w,f ”
vdk@ usaemfwdk@udk ajymjyygw,f? usaemfw@kd u rif;taztajctaeu pd;k &dr&f vm;vdk@
ar;awmh usaemft h pfru odyt f qd;k }uD; r[kwb f ;l vd@k awmh ajymw,fvdk@ jyefajzygw,f?
“[m. . .'gqdk rpd;k &dryf geJ@ ”
vdk@ usaemfwdk@u tm;ay;ESpo f rd =hf uygw,f? axmifxrJ mS usaemfwdk@awGae+rJtwdik ;f
aexdik vf mcJ&h if;aemuf wpf}udraf xmif0ifpmawG@z@kd (14)&ufjynfo h mG ;ygw,f?
usaemfwdk@tr_waGJ wG axmif0ifpm xGu=f uygw,f? &Jausmpf mG tdru f ol@tpfrwpfa,mufyJ
axmif0ifpmvmwmudk awG@&ygw,f? &Jausmpf mG twGuf owif;qd;k }uD;u usaemfwdk@tm;vk;H udk
apmif}h udKaeygw,f?
&Jausmpf mG &J@ tazqH;k oGm;+yDv@kd usaemfe@J om;!$ef@O;D / udak tmifxeG ;f wdk@trd af wGu
ajymjy=uygw,f? &Jausmpf mG udak wmh todray;xm;=uygb;l ?
taqmifujkd yefa&mufrS =unf+h yD;ajymzd@k usaemfwdk@awG qH;k jzwfvu dk yf gw,f?
&Jausmpf mG av;crsm ol@tazta=umif; rod&&Smao;ygb;l ? ol@udk axmif0ifpmrSm
rif;tazuse;f rma&;ta=umif; ar;=unfah o;vm;vd@k ar;awmh . . .
“ tif;/ ar;w,f? bmrSrajzbl;? pdwrf ylyge@J v@kd yJ ajymw,f ” vdk@ jyefajzygw,f?
taqmifujdk yefa&mufawmh 'Dowif;udk &Jausmpf mG &J@ tcef;rSm tqifajyovdk
=unfah jymzdk@ udak tmifxeG ;f u wm0ef,v l u kd yf gw,f? nzufa&mufawmh udb k bdk x dk eG ;f /
udak tmifausmrf ;dk (c) bdak wmuf/ OD;axG;jrif/h udak tmifxeG ;f eJ@ ud&k rJ eG w f @kd u &Jausmpf mG udk “
rif;tazqH;k oGm;+yD ” vdk@ ajymjyvdu k =f uw,f? tJ't D cgrmS &Jausmpf mG u . . .
“ tif; . . . xifawmhxifom;yJ? tdru f dk ar;wmar;vdk@r&bl; ”
vdk@ wpfceG ;f wnf;jyefajym+yD; +idru f somG ;ygw,f? reufr;dk vif;awmh tm;vH;k u
&Jausmpf mG udk owif;ar;=uwJt h cgrmS &Jausmpf mG wpfa,muf at;at;aq;aq;yJ jyefvnf
ajymqdw k mudk awG@&awmh olvt kd oufi,f&, G o
f l wpfa,muftaee@J zcifwpfa,muf
qH;k &_;H oGm;wJ'h u k u Q dk wnfwnf+idr+f idr&f ifqikd w f mudk awG@&awmh usaemfav;pm;oGm;rdygw,f?
olcspjf rwfE;dk wJh zcifwpfa,muf&J@ aemufq;kH c&D;udk vdu k yf dk@ciG rfh &&SmwJh (15)ESptf &G,f
usaemfn h aD v;udk usaemf ud, k cf si;f pmoem;rdygw,f? ol@ae&mrSmqd&k if usaemf'v D dk
aeEdik yf grh vm;vdk@ usaemfzh mom ar;cGe;f xkwrf yd gw,f?
aemufxyf ESpyf wft=um axmif0ifpmvmawmh &Jausmpf mG tpfru . . .
“ eifu h t dk azu olraocif toufxu G cf ge;D tcsed t f xd eifeh mrnfuw dk +yD;
qH;k oGm;wm ”
vdk@ &Jausmpf mG udk ajym+yD;idyk gw,f? e0wuawmh ud, k cf si;f pmemr_ &Srd &S ySd gavp?
&Jausmpf mG tazqH;k wm ( 1 )vjynfah wmh usaemfe@J om;!$ef@O;D u OD;aqmif+yD; axmifxrJ mS &Sw d Jh
oHCmawmfawGudk qGr;f uyfjcif;eJ@ tr#twrf;a0jcif;awG jyKvkyyf gw,f? taqmif
wpfaqmifv;Hk rSm&Sw d Jh Edik if aH &;tusO;f om;awGudk vBu&f nfe@J rek f@au|;+yD; &ufvnf
jyKvkycf yJh gw,f?
&Jausmpf mG [m 1990ckEpS f 'DZifbmausmif;om;tcGit fh a&; v_y&f mS ;r_rmS
wufwufºuGºuG yg0ifcw Jh ma=umifh axmufvrS ;f a&;&J@ zrf;qD;r_udk jyefvnfccH &Jh +yD; axmif'%f (
19 )ESpf csrw S cf cH &Jh ygw,f?
ol[m usaemftwGuf trSw&f aeapr,fh &JabmfwpfO;D jzpfygw,f?

tcef; ( 19 )
(u)
o&ufaxmifu vGww
f aJh e@

jrefrmjynftwGi;f tqdak wmfA'if&@J 'd@k uawmh 'dk@uawmh oDcsi;f oHrsm;


qla0ysH@viG afh ewJt h csed f 1994 ckEpS t f wGi;f rSm usaemfaxmifuvGwaf jrmufvmcJyh gw,f?
axmifuvGww f aJh e@/ &Sivf id jf yefwahJ e@/ tdraf xmifuswaJh e@awG[m b0rSmtaysm&f iG q f ;Hk
umvawGvdk@ qd&k ;dk pum;&S=d uayr,fh axmifuxGuv f mwJah e@rmS usaemfph w d x
f J cHpm;r_EpS rf sKd ;
a&m¹yGe;f aeygw,f? wpfcu k awmh axmifuvGwv f m+yD; rdbaqGrsKd ;awGeJ@ jyefvnfqaHk wG@&rSmrdk@
aysm&f iG af erdwm&,f/ aemufwpfcu k ESpt f awmf=umatmif usaemfeJ@twl axmifwiG ;f wdu k yf /GJ
jyifywdu k yf aGJ wGrmS vufww GJ u
dk cf =Jh uwJh &JabmfawGudk tusO;f axmiftwGi;f csex f m;&pfc&Jh rSm
qdw
k t Jh od/ axmifxu J ae+yD; usaemfvw G af jrmufomG ;wmudk E_wq f ufvufjyusecf =Jh ur,f
qdw
k t Jh odawGa=umifh usaemf&h ifxrJ mS 0rf;enf;a=uuGaJ ewm&,f qdw k pJh wd cf pH m;r_awGygy?J
usaemf&h J@ tdrt f jyefc&D;[m +iD;aiG@ysi;f &dz, G af umif;vSygw,f?
atmifvu H dk c%0if+yD; tJ'u D rSwqifh jynfudk c&D;qufygw,f? jynfuo kd mG ;wJh
c&D;wpfav#muf usaemfeh aH b; wpfzufwpfcsupf u D awmawmifobm0tvSawGudk
wpf0}uD;cHpm;+yD; avudt k jynft h odyf &_oiG ;f vdu k yf gw,f? wpfae&mu adk &mufawmh xl;qef;wJh
jrifuiG ;f av;wpfcu k dk awG@vu dk &f w,f? armfawmfum;awGrmS tvHawG wpfvv l v l iG +fh yD;
oDcsi;f awGo+H ydKifoq D odk mG ;=uwJh tjzL/ tpdr;f 0wf vlawGtrsm;}uD;yJ jzpfygw,f? usaemfph wd x f J
wpfrsKd ;}uD;yJvdk@ oHo,wpfc0k ifomG ;ygw,f?
qENjyae=uwmvm;? 'Dvkd tvHawGaxmif/ vlp+k yD;oGm;=uwm bmrsm;ygvrd q fh +dk yD;
Za0Z0g jzpfomG ;ygw,f? 'gah =umifh eHab;em;u c&D;onfwpfO;D udk ar;=unfah wmh
“ [ . . . cifAsm;rodb;l vm;? }uH@zw G af wGav? e0if;qnfukd avhvma&;oGm;=uwm ”
“ a=omf . . . ”
qd+k yD; usaemfyg;pyfu a&&Gwrf &d if; rqvacwfu vrf;pOfvil ,fawGudk jyefjrifa,mifrd
vduk yf gw,f?

(c)

xGuaf wmfrl eef;ucGm+yD

usaemftrd jf yefa&mufayr,fh usaemfw@kd tdref m;rSm e,fajrcHaxmufvrS ;f a&;u


t+rJwap apmif=h unfah eygw,f? usaemfbmrsm; qufvy_ &f mS ;rvJq+dk yD; tdru f dk &pfo&D pfoD
t+rJ vmvkyjf yefw,f? tajctaebmxl;vJ/ xl;&ifajymOD;aemf/ bmrSr[kwyf gb;l uGm/
rif;bmawGvyk af evJqw dk m od&atmif vrf;}uHKvdk@0ifvmwm pwJh pum;awGe@J usaemht f rd u f dk
t0iftxGuf jyKvkyaf eygawmhw,f?
usaemfrh mS axmifuxGuv f m+yD; uwnf;u toGm;tvm rvGwrf vyf jzpfvmygw,f?
a':atmifqef;pk=unf tus,cf sKyfuae jyefvnfvw G af jrmufvm+yD; aemufyidk ;f a':pk+cHxu J dk
usaemfwpfcgrS ra&mufjzpfcyJh gb;l ? 'gayr,fh tywfpOfvyk af ewJh vlxw k &m;yGaJ wGuadk wmh
yHrk eS af &mufjzpfygw,f?
usaemfu h dk apmif=h unfah ewJh aus;Zl;&Siaf wGu rsupf ad r$;pl;vmyHk &ygw,f?
wpf&ufrmS awmh roGm;rjzpfwJh udpw P pfcak =umifh a':atmifqef;pk=unf&J@ +cHxu J dk oGm;cJyh gw,f?
usaemfeJ@ aqGrsKd ;vd&k if;ES;D aewJh udpk ed t f ;Hk (trsKd ;om;'Dru dk a&pD tzG@J csKyftwGuf AG'D , D ydk rHk eS f
&duk u f ;l ay;aeonfo h jl zpf+yD; ,ckppftpd;k &tusO;f axmiftwGi;f axmif'%fEpS &f n S u
f scaH eol
wpfO;D jzpfygonf) ESit fh wl oGm;cJyh gw,f? nzufusrS usaemftrd jf yefa&muf jzpfygw,f? usaemf
a':pk+cHxo J mG ;w,fqw dk m usaemftrd u f vlawGawmifrodao;cif aemufwpfae@ reufrmS yJ
tdru f kd axmufvrS ;f a&;awG a&mufvmygw,f?
“ rif;bmawGav#mufvyk af ewmvJ? rif;vkyw f mawG tm;vH;k igwdk@ow d ,f? iguawmh
rif;+idraf eygw,fqv dk dk@ cs;D r$r;f aewm ”
tdru f dk a&mufvmvmcsi;f par;ygawmhw,f?
usaemfuvnf; b,frrS oGm;a=umif;/ tdrrf mS yJ taersm;a=umif; jyefajymvdu k yf gw,f?
'guo dk w
l dk@ rausreyf jzpfomG ;ygw,f? +yD;awmh . . .
“ rif;igu h dk bmrSrajymeJ@? rif;rae@u b,fomG ;w,fqw dk m rif;rajymvJ igwdk@ow d ,f?
at; . . . rif;0efrcH&if &w,f? rif;tdru f dk 0ifxu G af e+yD; rif;qDvmaewJh vlta,muf
(20)pm&if;udk igu h adk y;&r,f? tJ'pD m&if;udk reufjzefreuf (9)em&DrmS igvcdk siw f ,f? rif;b,frS
roGm;eJ@? tdrrf mS yJapmifah e? igvmcJrh ,f ”
vdk@ajym+yD; jyefomG ;ygw,f? usaemft h rd u f vlawG tm;vH;k a'goxGuu f ek =f uw,f?
'Dvv dk m+yD; csKyfcs,w f m[m w&m;vGeaf e+yD/ pm&if;ay;p&m rvdb k ;l vdk@ tdru f vlawGu
ajymygw,f?
aemufwpfaeh reuf (9)em&DrmS axmufvrS ;f a&; (2)a,muf a&mufvm+yD;
usaemfq h u D v dk mwJh tdru f t dk +rJ 0ifxu G af ewJh vlta,muf (20)pm&if;udk a&;cdik ;f ygw,f?
tJ't D csed f usaemfeh aH b;rSm usaemhf tazeJ@tar &Sad eygw,f? usaemfu usaemft h rd u
f dk
vmaewJo h al wGxrJ mS aqGrsKd ;/ tdref ;D em;csi;f awGe@J rdwaf qGoil ,fcsi;f tcsKd @om vmwmjzpf+yD;
txl;tqef; b,forl rS ygwt Jh wGuf pm&if;a&;ray;Edik b f ;l vdk@ jyefajymvdu k yf gw,f? tJ't D cgrmS
“ at; . . .&w,f? aqGrsKd ;yJjzpfjzpf/ tdref ;D em;csi;f yJjzpfjzpf rif;qDvmwhJ vlreS o f r#
pm&if;a&;ay; ” vdk@ wif;wif;rmrm cdik ;f vmygw,f?
usaemft h azeJ@taru “ 'Dupd P armif&ifw@kd rw&m;wmyJ? ud, k tfh rd v
f mwJo h al wGudk
pm&if;a&;ay;&wm t"dy, ` rf rS &Syd ?J rif;wd@k ocd si&f if tdraf &S@u apmif=h unfah eaygh ”vdk@
ajymawmh axmufvrS ;f a&;u . . .
“ OD;wdk@ta':wdk@ bmrSrodygb;l ? usaemfw@kd vkycf siv f @kd r[kwyf gb;l ? txufu
trdef@t&vky&f wm ” vdk@jyefajymygw,f? +yD;usaemfzh ufuv dk n S +fh yD;
“ a[haumif tcsed rf &Sb d ;l ” vd@k vrS ;f ajymygw,f?
tJ'aD emuf usaemft h aru vlra_ &;t& vufzuf&nfcu G f vmcsay;ygw,f? tJ'gudk
usaemft h pfuu dk tdrcf ef;xJuaejrifomG ;+yD; a&S@ux kd uG v
f mygw,f?
“ 'DaumifawGudk tarbmrS vufzuf&nfwu kd pf &mrvdb k ;l ? 'DaumifawGu
{nfoh nfawG r[kwb f ;l ? a[haumif rif;udpjP refjrefjzwfumG / =um&ifjy\emwufvmvdrrfh ,f?
tdrv f J usuo f a& ,kww f ,f ”
qd+k yD; ajymvdu k yf gw,f? usaemfe@J axmufvrS ;f a&;eJ@ tjyeftvSet f ajctwif
jzpfaecsed rf mS usaemft h rd o f m;awGyg ygvmwma=umifh jy\em}uD;xGm;vmEdik w f Jh
taetxm;udk a&mufvmygw,f? tJ't D csed rf mS axmufvrS ;f a&;u
“aumif;+yD? rif;'DrmS ra&;ay;Edik &f if 'dk@awGo;D oef@aqG;aEG;&vdrrhf ,f”qd+k yD;
t=uyfuidk v f mw,f? oD;oef@aqG;aEG;&r,fqw kd hJ toH;k tE_;H udk usaemfaumif;aumif;}uD;
oabmayguf ygw,f? 'gah =umifh tdru f vlawGukd 'Dupd rP mS 0ifrajym=uzdk@ usaemf
ajymvdu k yf gw,f?
aemufawmh olwdk@oyd v f cdk siaf ewJh vlta,muf (20)pm&if;ukd Edik if aH &;eJ@ roufqidk w
f Jh
todik ;f t0dik ;f xJuae a&;ay;vdu k yf gw,f? axmufvrS ;f a&;awGuawmh olwkd@vcdk siw f m&vdk@
jyefomG ;=uygw,f?
aemufyidk ;f awGrmS vnf; usaemftaeeJ@ tjyifrmS vGwv f w
G v f yfvyfaevdk@
r&atmifenf;rsKd ;pHek J@ xyf+yD; aESmuf,u S vf mjyefygw,f? usaemfe@J yufouf+yD;
usaemft h rd o
f m;awG 'kurQ a&mufapcsiw f ma=umifh axmifusaewke;f u cGcJ &Jh wJh rdbawGeJ@
xyfrcH cGJ mG &zdk@twGuf aemufwpf}udrf usaemftrd u f ae xGuv f mcJwh ,f? 'Dwpfcgawmh

usaemfth rdEidk if eH J@ [d;k ta0;}uD;qD . . . .


usaemfch spw
f Jh &JabmfawGe@J ta0;}uD;qD . . . .
+yD;awmh usaemfwdk@ jynfoal wGe@J ta0;}uD;qDo@kd usaemfxu
G cf mG cJw
h ,f?

aevif; ( t.u.o )
'DZD ifbmv ( 26 )&uf/ 1998ckEpS f
acwW-befaumuf/ xdik ;f Edik if H

Вам также может понравиться