Вы находитесь на странице: 1из 19

PenalIITeoriaGeraldaPenaResumo

1SanoPenal:Punioestabelecidanocdigopenal.
2TiposdeSanoPenal:a)Penab)Medidadesegurana
3DefiniodePena:Apenasanopenal,impostapeloEstado,emexecuodeumasentenaao
culpadopelaprticadeinfraopenal,consistentenarestrioounaprivaodeumbemjurdico,com
finalidadederetribuiromalinjustocausadovtimaesociedadebemcomoareadaptaosociale
prevenirnovastransgressespelaintimidaodirigidacoletividade.
4FinalidadedaPena:Existemtrsteoriasparadefinirafinalidadedapena:
4.1)Teoriaabsolutaoudaretribuioafinalidadedapenapuniroautordeumainfraopenal.A
penanadamaisconsistequenaretribuiodomalinjusto,praticadopelocriminoso,pelomaljustoprevisto
emnossoordenamentojurdico.
4.2)Teoriarelativa,finalista,utilitriaoudaprevenoapenapossuifimprticodeprevenogeral
eprevenoespecial.Falaseemprevenoespecial,namedidaemqueaplicadaparapromovera
readaptaodocriminososociedadeeevitarquevolteadelinqir.Falaseemprevenogeral,namedida
emqueintimidaoambientesocial(aspessoasnodelinqemporquetemmedodereceberpunio)
4.3)Teoriamista,ecltica,intermediriaouconciliatriaApenapossuiduplafuno,quaissejam,
punirocriminosoepreveniraprticadocrimesejaporsuareadaptaosejapelaintimidaocoletiva.
5CARACTERSTICASDAPENA:Apenapossui4caractersticasprincipais:
5.1)PrincpiodaLegalidade:artigo1,CPeincisoXXXIX,doartigo5daCF
Apenadeveestarprevistaemleie,importante,leiemsentidoestrito,noseadmitindoquesejacominada
emregulamentoouatonormativo.
5.2)Personalssima:incisoXLV,doartigo5,daCF
Apenanopodepassardapessoadocondenado.Apenademulta,porexemplo,emboraconsiderada
dvidadevalor,emrazodapersonalidade,jamaispoderiasercobradadosherdeirosdocondenado.
5.3)Inderrogabilidade:Salvoprevisesexpressaslegais,oJuizjamaispoderiadeixardeaplicarapena.
Porex,ojuiznopoderiaextinguirapenademultaemrazodeseuirrisriovalor.
5.4)Proporcionalidade:incisosXLVIeXLVII,doartigo5daCF
Apenadeveserproporcionalaocrimepraticado
6ClassificaodasPenas:(damaisbrandaparaamaisgrave)
6.1)Multa
6.1.1)INTRODUOEAPLICAO:Aleimandafixaronmerodediasmultaeovalordodiasmulta,
multiplicandoseumpelooutro,oresultadoovalordamultaaserpaga.Aleimencionaqueonmerode
diasmultaentre10a360.
www.ajudajuridica.com1
Segundoadoutrina,sodoiscritriosquedevemserlevadosemconsiderao:
1)gravidadedofato/culpabilidadedoautor
2)capacidadeeconmica,quantomaisrico,maiorondediasmulta.
Ovalordecadadiamultatambmserfixado,vaiandode1/30at5salriosmnimos.Ovalordecada
diamultafixadodeacordocomacapacidadeeconmicadocondenado,tantoquepodeseraumentado
atotriplopelomesmocritrio.
Osalriomnimoaserlevadoemcontaovigentenapocadofato,nostermosdoprincipioda
anterioridadedapena.
Amultapodeserprevistanalegislaodeformaisolada,comonascontravenespenaisouaindapode
estarprevistadeformaalternativa,ouseja,serimpostapenaprivativadeliberdadeoumulta.Tambm,
podesercumulada,ouseja,impostapenaprivativadeliberdadeemulta.
6.2.2)MULTAVICARIANTEOUSUBSTITUTIVA
Ojuizpodesubstituirapenaprivativadeliberdadeporpenademulta.Tratasedebeneficioaoagente.
Osrequisitosparaessasubstituioso:
penaaplicadaigualouinferiora1ano
noreincidnciadocondenado,ou,sendo,quenosejapelomesmodelitoeamedidaseja
recomendvelfrenteculpabilidade,antecedentes,condutasocial,personalidadedocondenado,
motivosedemaiscircunstanciasdofato.
6.2.3)CUMULAODEMULTAS
Quandoapenaprivativadeliberdadesubstitudaporoutrapenademulta,mascomoprocederaaplicao
dapenasealmdapenaprivativadeliberdade(convertidaemmulta)forfixadaoutrapenademulta(em
decorrnciadotipopenal,porexemplo)?
Arespeitodoassunto,existemduasposiesaseremcomentadas,senovejamos:
1posio)Asduasmultasserosomadas.Aplicaseasduaspenas,quaissejamademultaoriginria
cumulativacomapenaprivativadeliberdadesubstituda,jquepossuemnaturezadistinta.Essaposio
majoritria.
2posio)Absorve.Comaaplicaodetosomenteumamultaestaroalcanadasasfinalidadesda
pena,eaduplavaloraodaculpabilidadeedacapacidadefinanceiradosujeitoimplicariaresultado
exageradoeinjustificvel.
Onopagamentodapenademultanopermitesuaconversoemdeteno,sendoconsideradadvidade
valor,sendolheaplicadasasregrasrelativasdvidaativadaFazendaPblica.
6.2)PenaRestritivadeDireito
6.2.1)ClassificaodasPenasRestritivasdeDireitos:Podemsergenricaseespecificas.
Aspenasrestritivasdedireitogenricassubstituemaspenasdequalquercrime.Noquesereferespenas
restritivasdedireitoespecificas,temosquesoaplicveissomenteacrimesdeterminados,ouseja,que
exigemrelaoentreaespciedecrimeeaespciedepena.
6.2.2)Espcies,RequisitoseAplicao:
Paraconcessodaspenasrestritivasdedireitos,necessrioverificarosseguintesrequisitoscumulativo
queso:
i)sseaplicaacrimedolososeaprticaocorreusemviolnciaougraveameaaapessoa,
quandoapenaprivativadeliberdadeaplicadanoforsuperiora4anos
ii)qualquerquesejaapena,seocrimeforculposo
iii)ocondenadonopoderserreincidenteemcrimedoloso.
iv)verificaodaculpabilidade,antecedentes,condutasocialepersonalidadedocondenado,bem
comoosmotivoseascircunstnciasdocrimeindiquemquesejasuficientesuasubstituio.
www.ajudajuridica.com2
Cabe,ainda,realizarobservaoreferenteaoitemiii)namedidaemqueapenarestritivadedireitos
alcanaocondenadoprimriobemcomoobeneficiadopelaprescriodereincidncia(passados5anos
documprimentodapenadocrimeanteriorveremosnasprximasaulas).
Contudo,adoutrinaassinalaexceo,poisaindaquereincidente,ojuizpodeaplicarasubstituio,desde
queemfacedacondenaoanterior,amedidasejarecomendveleareincidncianotenhaseoperado
emvirtudedaprticadomesmocrime.
Almdosrequisitosacima,deveseatentarsregrasdeaplicaodaspenasrestritivasdedireito:desorte
que:
a)condenaoigualouinferiora1ano,asubstituiopodeserfeitaporumademultaouumarestritivade
direitos
ii)sesuperiora1ano,apenaprivativadeliberdadepodesersubstitudaporumapenarestritivadedireitos
eoutrademultaou,simplesmente,duasdemulta
Aspenasrestritivasdedireitospodemser:
i)prestaopecuniriaNoconfundiraprestaopecuniriaqueespciedepenarestritivade
direitoscompenapecuniria,quesetratadamulta.
Temsequeapenademultamaisbrandaemrelaopenarestritivadedireitos.
Aprestaopecuniriaconsistenopagamentodedinheirovtima,aseusdependentesouentidade
pblicaouprivadacomdestinaosocial,deimportnciafixadapelojuizentre1360salriosmnimos.
Ovalordaprestaopecuniriaserdeduzidodeeventualreparaocivil.
Ainda,nestecaso,sehouveraceitaodobeneficirio,aprestaopecuniriapoderconsistirem
prestaodeoutranatureza,poralgunschamadasdeprestaoinominada,comoalgumservioprestado
pelocondenadodiretamentevtima.
ii)perdadebensouvalores
maisamplaqueaperdadoprodutodocrimetratadanoartigo91,II,b,doCP,poisesteltimo
consideradocomoefeitosecundriodacondenao.
TratasedepenaqueimpeaocondenadoperdaemfavordoFundoPenitencirioNacionaldomontante
quetemcomotetooprejuzocausadoouavantagemauferidacomaprticacriminosa.
Oquediferenciadaperdadoprodutodocrimequealmdaperdadopatrimniodeorigemilcita,ser
possvelalcanaropatrimniolcitoatomontantedoprejuzo.
iii)prestaodeservioscomunidadeouentidadespblicas
possvelapenasnascondenaessuperioresa6mesesdeprivaodeliberdade.
Tratasedeatribuioaocondenadodetarefasgratuitasemescolas,hospitais,clubes,entidades
assistenciais,etc.Astarefassogratuitas,isto,noseadmiteremunerao.
Otempodeduraodotrabalhosegueproporodeumahoradetarefasdiriaspordiadecondenao,
fixadasdemodoanoprejudicarajornadadetrabalhodocondenado.
Casoapenasubstitudasejasuperiora1ano,facultadoaocondenadocumprirapenasubstitudaem
menortempo,nostermosdoartigo55,doprprioCdigoPenal,desortequenuncasejainferiormetade
dapenaprivativadeliberdade.
iv)limitaodefimdesemana
Consistenaobrigaodocondenadoempermanecerdurante5horasaossbadose5horasnosdomingos
emcasadoalbergadoouestabelecimentocongnereafimdeouvirpalestraseparticipardecursosou
outrasatividadeseducativas.
v)interdiestemporriasdedireitos
Arespeitodaspenasrestritivasdedireitosconsistentesnainterdiotemporriadedireitostemosquatro,
senovejamos:
1)ProibiodoexercciodafunopblicaoumandatoeletivoEssainterdiosomenteaplicadanos
crimescometidosnoexercciodefunooumandato,comviolaodosdeveresquelhesoinerentes.
Muitaateno!!!Noconfunda,aperdadafunopblica,queefeitodacondenao.Aproibio
temporria,aopassoqueaperdadefinitiva.Temosqueaproibiosubstituiaprivaodaliberdade,
enquantoaperdapodevircumuladacompenaprivativadeliberdade,poisefeitosecundriodapena,nos
termosdoartigo56,doCdigoPenal.
www.ajudajuridica.com3
2)Proibiodeexercciodeprofisso,atividadeouoficioquedependadehabilitaoespecial,licenaou
autorizaodoPoderPblicoSaplicadanoscrimescometidosnoexercciodasreferidasatividades
comaquebradosdeveresquelhesoinerentes,nostermosprevistospeloArtigo56,doCdigoPenal.
3)Suspensodehabilitaoparadirigirveculoaplicadasomenteaosdelitosculpososdetransito.No
confundircomaperdadahabilitaoqueefeitosecundrio,epodevircumuladacomapenaprivativade
liberdade.Asuspensoaplicadasomenteaosdelitosculpososdetransito,nostermosdoartigo57,do
CdigoPenal.
4)InterdioTemporriadeDireitosConsistenaproibiodefreqentardedeterminadoslugaresque,
emregra,vemespecificados,oudeportardeterminadosobjetos,recolhersenaresidnciaaps
determinadohorrio,dentreoutras.
6.2.3)CONVERSODAPENARESTRITIVADEDIREITOSEMPENAPRIVATIVADELIBERDADE(PRD
EMPPL)
Serobrigatriaaconversodapenarestritivadedireitospenaprivativadeliberdadesesobrevier
condenaopenaprivativadeliberdade,seanovacondenaotornarincompatvelocumprimentoda
sanosubstitutiva.Seaindaforcompatvel,aconversosersimplesfaculdadedojulgador,queapenas,
comfundamentaosuficientepoderimpormedidamaisgravosa.Prevaleceque,exclusivamente,a
condenaotransitadaemjulgada,oumelhor,irrecorrvel,permiteaconverso.Importanterealizaruma
observao.Emrelaoprisoemflagrantetemosduasposiesarespeitodaconverso.H
entendimentosqueemrazodaimpossibilidadedocumprimentodamedidaapenarestritivadedireitos
serrevogadae,aocontrrio,hquementendaqueosujeitonopodeserprejudicadopelaexistnciade
umprocessoquepresumidamenteinocente,sendoqueasuspensodocumprimentodapenarestritiva
dedireitos,paraestaultimaposio,seriaamelhorsoluo.
Umavezrealizadaaconverso,ojuizdeverfixaroregimeinicialdecumprimentodepena.Otempode
cumprimentodapenarestritivadedireitosserdescontadodapenatotalasercumprida,respeitadoosaldo
mnimode30dias(Hentendimentoscontrriosaestaposio).Tambm,seamedidanofor
mensurvel,porexemplo,pagamentodepartedaprestaopecuniria,prevalecequeaconversodever
serrealizadamedianteautilizaodecritriosdeequidade.Outrahiptesedeconversodapenarestritiva
dedireitosparapenaprivativadeliberdadeocorrequandohdescumprimentodacondioimpostaao
condenado.Temos,ainda,quenessescasos,ocontraditriodocondenadodeveserresguardadopelo
JuzodasExecues.
6.3)PenaPrivativadeLiberdade:
6.3.1)Sistemas:
a)Recluso.Ex:artigo121,caput
b)Reteno.Ex:artigo137
6.3.2)RegimesPenitencirios:
Comoveremosadianteoregimeinicialdecumprimentodapenaaprincipalcaractersticadiferenciadora
entreasespciesdepenaprivativadeliberdade.
Htrsespciesderegimedecumprimentodapenaprivativadeliberdade.Osregimespodemser:
1)Fechadocumpreapenaemestabelecimentopenaldeseguranamximaoumdia
2)Semiabertocumpreapenaemcolniapenalagrcola,industrialouemestabelecimentosimilar.
3)Abertotrabalhaoufreqentacursosemliberdade,duranteodia,erecolhesenaCasadoAlbergado
ouestabelecimentosimilarnoiteenosdiasdefolga.
www.ajudajuridica.com4
Oregimeinicialdecumprimentodepenadeverserestipuladonasentenacondenatrio,conformeo
Artigo110,daLeideExecuoPenal(LEP).Ojuizdeverseatentar,tambm,sdeterminaescontidas
noartigo33doCdigoPenal,oqualestabeleceadistinoentreapenadereclusoeapenadedeteno.
6.3.3)RegimeInicialdaPPLdeRecluso:
1)Seapenaimpostaforsuperiora8anosoregimeinicialdecumprimentooFECHADO.
2)Seapenaimpostaforsuperiora4anos,masnoexcedera8anosoregimeinicialde
cumprimentoseroSEMIABERTO
3)Seapenaimpostaforigualouinferiora4anosoregimeinicialdecumprimentodapenasero
ABERTO.
OBS1=>SeocondenadoforREINCIDENTE=>SEMPREINICIANOFECHADO,salvoseacondenao
anteriorfoiporpenademulta,quandopoder,segundooSTF,iniciarocumprimentonoaberto,desdeque
apenasejaigualouinferiora4anos.
OBS2=>SeascircunstnciasdoARTIGO59,CPforemDESFAVORVEIS=>INICIANOFECHADO.
Lembresequeemsetratandodepenasuperiora8anos,aimposioderegimeinicialfechadodepende
defundamentaoadequadaemfacedoquedispeoartigo33,doCPbemcomooprprioartigo59.
6.3.4)RegimeInicialdaPPLdeDeteno:
1)Seapenaforsuperiora4anosinicianoSEMIABERTO
2)Seapenaforigualouinferiora4anosinicianoABERTO
Temosaindaoutrastrsobservaesparaserrealizadas:
OBS1=>SeforREINCIDENTE=>INICIANOSEMIABERTO.
OBS2=>Seascircunstnciasdoart59,CP,foremDESFAVORVEIS=>INICIANOSEMIABERTO
OBS3=>Noexisteregimeinicialfechadoemcasodedeteno.Obrigatoriamenteoregimeinicial
deverserabertoousemiaberto.Noentanto,somenteemcasoderegresso,poderhavera
implementaodoregimefechado,mesmoemsetratandodedeteno.
6.3.5)GravidadedoDelitoeRegimePenitnciario:
Agravidadedodelitonosuficiente,porsis,paradeterminaraimposiodoregimeinicialfechado,
sendoimprescindvelverificaroconjuntodascircunstanciasprevistasnoArtigo59,doCP.
Outrossim,importantefrisarque,seasentenaforomissaquantoaoregimeinicial,advidadeveser
resolvidaemproldoregimemaisbenfico,desdequejuridicamentecabvel.Porexemplo,oruprimrio,
condenadoa6anosderecluso,semqueasentenafaareferenciaaoregimeinicial,temosqueseria
possveltantoaimposiodoregimesemiabertocomodofechado,porm,emrazodaomisso,apena
deversercumpridanesteultimo.
6.3.6)ProgressodeRegime:
Emrazododinamismodoprocessodeexecuo,olegisladorpreviuapossibilidadedealgumqueinicia
ocumprimentodesuapenaemumregimemaisgravosofechadoousemiabertoobterodireitode
passarparaumregimemaisbrando,ouseja,aprogressoderegime.
Aprogressoderegime,previstanoartigo112daLEP,determinadapeloJuiz,apsaoitivadoMinistrio
Pblico(sobpenadenulidadeabsoluta)econcedida,desdequepreenchidososseguintesrequisitos:
a)Objetivoscumprimentode1/6dapenanoregimeanterior
b)Subjetivosomritodoexecutado.Sorequisitosdeordempessoal,taiscomo,aautodisciplina,o
sensoderesponsabilidadedosentenciado,condutacarcerria.
www.ajudajuridica.com5
Sobrevindoalgumanovacondenaoduranteaexecuo,anovapenasersomadaouunificadacomo
restantee,sobreototal,realizarseoclculodapenaasercumprida.Porexemplo:quandofaltava1ano
dedetenodecorrentedacondenaodeumcrime,sobrevmcondenaoparacumprimentode9anos
derecluso.Somase9+1=10,sero,assim,10anosderecluso,queteriamquesercumpridosem
regimefechado.
Aleivedaachamadaprogressoporsalto,isto,apassagemdeumregimemaisseveroparaomais
brandosemasubmissoaoregimeintermedirio.AregraclaranaexposiodemotivosdaLeide
ExecuoPenal.
Mesmoassim,ajurisprudncia(STF)admitenicahiptesedeprogressoporsaltoqueocorrequandoo
sentenciadojcumpriu1/6dapenaemregimefechadoe,porfaltadevaganoregimesemiaberto,cumpre
mais1/6nofechado.Nessescasos,hapossibilidadedetransferiloparaoregimeaberto.
Dequalquersorte,emregra,ajurisprudnciaafastaapossibilidadedeprogressoporsalto.
SoRegrasdoRegimeFechado:
1EXAMECRIMINOLGICO
Nostermosdoartigo34,doCPedoartigo8daLEP,temosque,noiniciodocumprimentodapena,o
condenadosersubmetidoaexamecriminolgicoparafinsdeindividualizaodaexecuo.
2TRABALHOINTERNO
Opresoficarsujeitoatrabalhointernoduranteodia,deacordocomsuasaptidesouocupaes
anteriorespena.
Otrabalhodireitosocialprevistonoartigo6daCF.
Soalgumascaractersticasdotrabalhodopreso:
1)finalidadeeducativaeprodutivafundamento:art.28daLEP
2)remuneraonoinferioradosalriomnimofundamentoart.39,CPeart.29,daLEP
3)temdireitoaosbenefciosdaPrevidnciaSocialfundamento:art.39,CPeart.41,III,daLEP
4)nosujeitaotrabalhodopresoaoregimedaCLTelegislaotrabalhista,umavezquenodecorrede
contratolivrementefirmadocomempregador,sujeitandosearegimededireitopblicofundamento:artigo
28,pargrafo2daLEP.
5)deverdopresofundamento:arts.31e39,daLEPsuarecusaconstituifaltagravefundamento:
art.50,VI,daLEP
6)naatribuiodotrabalhodeveroserlevadasemconsideraoahabilitao,acondiopessoaleas
necessidadesfuturasdopresofundamento:art.32,daLEP.
7)ajornadanormaldetrabalhonoserinferiora6,nemsuperiora8horas,comdescansonosdomingos
eferiadosfundamento:artigo33,daLEP.
8)osserviosdeconservaoemanutenodoestabelecimentopenalpodemterhorrioespecial
fundamento:artigo33,pargrafonico,daLEP.
9)acada3diasdetrabalho,opresotemdireitodedescontarumdiadepena(institutodaremioartigo
126,daLEP),sejvinhatrabalhandoesofreacidenteeficaimpossibilitadodeprosseguir,continuaro
presoasebeneficiardaremiofundamento:artigo126,Pargrafo2,daLEP.Emcasodeaplicaode
faltagrave,opresoperderdireitoatodootemporemidofundamento:art.127,daLEP
3TRABALHOEXTERNO
admissvelotrabalhoforadoestabelecimentocarcerrio,emserviosouobraspblicas,desdeque
tomadasascautelascontrafugaeemfavordadisciplinafundamento:artigo34,Pargrafo3,doCPe
art.36daLEP.
Olimitemximodepresostrabalhadoresemobraspblicasde10%fundamento:art.36,daLEP.
Otrabalhoexternoconfereosmesmosdireitosqueotrabalhointerno,devendoser,sempreobservadosos
seguintesrequisitos:iaptido,responsabilidadeedisciplina,iicumprimentode1/6dapena,iiiexame
criminolgico,queindispensvelantesdeautorizarotrabalhoexternoeivautorizaoadministrativado
diretordoestabelecimento.
DentreascaractersticasdoRegimeSemiAberto,temos:
www.ajudajuridica.com6
1EXAMECRIMINOLGICO
ALeideExecuoPenal(LEP)emseuartigo8,pargrafonicodispequeoexamecriminolgico
facultativoaoingressonoregimesemiaberto.
2TRABALHO
Segueasmesmascaractersticasdoregimefechado,dandodireitoremio,comdiferenadeque
desenvolvidonointeriordacolniapenal,emmaiorliberdadeemrelaoaoestabelecimentocarcerrio.
3AUTORIZAODESADA
Sobenefciosaplicveisaoscondenadosemregimefechadoousemiabertoesubdividemseem
permissodesadaesadatemporria.
1)PermissodeSadaComfundamentodonoartigo120daLEP,temosqueoscondenadosque
cumprempenaemregimefechadoousemiabertoeospresosprovisriospoderoobterpermissopara
sairdoestabelecimento,medianteescolta,quandoocorrerosseguintesfatos:
i)falecimentooudoenagravedocnjuge,companheira,ascendente,descendenteouirmo
ii)necessidadedetratamentomdico.
ALEPconfereatribuioconcessodapermissodesadaaodiretordoestabelecimentoondese
encontraopreso.Assim,medidadecarteradministrativo.Asuaduraoestacondicionadaao
cumprimentodafinalidadeparaqualasadafoidesignada.
2)SadaTemporriaOartigo122daLEPprevapossibilidadedeconcessodesadatemporriaaos
condenadosquecumpremapenanoregimefechado,semvigilnciadireta,nosseguintescasos:
i)visitafamlia
ii)freqnciaacursosupletivoprofissionalizante,bemcomodeinstruodosegundograuou
superior,nacomarcadojuzodaexecuo.
iii)participaoematividadesqueconcorramparaoretornoaoconvviosocial.
Asadatemporrianoseaplicaaopresoemregimefechado,emrazodanaturezamaisreclusado
regime,jquealiberaosemvigilncia.Outrossim,noseadmiteaconcessodobeneficioaopreso
temporriopoisnocondenadotampoucocumprepenaemregimesemiaberto,sendoquesuapriso
possuinaturezacautelareaelenoseaplicamdireitosprpriosdaquelesquecumprempena.
Considerandoqueaocontrriodapermissodesada,asadatemporrianocaracterizadapela
vigilnciadireta,temosqueserconcedidamedianteautorizaojudicial,poratomotivadodojuzo
daexecuo(oatodeconcessonoadministrativo,massim,jurisdicional),ouvidosoMinistrioPblico
eaadministraopenitenciriaedependerdasatisfaodosseguintesrequisitos:
a)comportamentoadequado
b)cumprimentode,nomnimo,1/6dapena,seocondenadoforprimrioeseforreincidente.
NostermosdaSmula40,doSTJ,temosqueparaobtenodosbenefciosdasadatemporriaetrabalho
externo,consideraseotempodecumprimentodapenaemregimefechado.Isto,sehouvecondenao
por12anos,considerandoqueocondenadocumpriu2anosemregimefechado,sendolheconcedidaa
progressoaosemiaberto.Temosque,paraconcessodobeneficiodasadatemporria,terquecumprir
1/6de10anos(ouseja,nosecalculasobreototal).
ALeideExecuoPenal,ainda,estabelecequeoprazomximodeduraodaautorizaonopoder
sersuperiora7dias,podendoserconcedidapormais4vezesduranteoano(artigo124,LEP).
Contudo,verificasequeopargrafonicodomesmoartigodispequeemsetratandodefreqnciaa
cursoprofissionalizante,deinstruo,segundograuousuperiorotempodeconcessoseronecessrio
paraocumprimentodasrespectivasatividades.
Mesmoassim,obeneficioserautomaticamente,revogado,deoficio,peloJuiz:
1)prticadecrimedoloso
2)punioporfaltagrave
www.ajudajuridica.com7
3)desatenderascondiesimpostasnaautorizaoourevelarbaixograudeaproveitamentodo
curso
Aindatemosquearecuperaododireitosadatemporriadependerdeabsolvionoprocessopenal,
docancelamentodapuniodisciplinaroudademonstraodomerecimentodocondenado.
4REMIO:
odireitoqueocondenado,emcumprimentodapenaemregimefechadoousemiaberto,possuide
obterodescontodeumdiadepenaacadatrsdiasdetrabalho.
concedidapelojuizdaexecuo,apsoitivadoMinistrioPblico.
HsomentenicocasoprevistonaLEPemqueopresoterdireitoaremirotempodepenasemtrabalhar,
ouseja,quandosofreumacidentedetrabalhoeficaimpossibilitadodeprosseguir.Nosdemaiscasos,por
exemplo,quandoopresoresguardodesejoinequvocodetrabalhar,sabesequeistonosuficientepara
remirapena.
Outrossim,parafinsderemionecessriaocumprimentodajornadacompletadetrabalho,ouseja,no
inferiora6horase,sesuperiora8horas,otempoexcedentenoaumentaropercentualdedescontona
pena.
Apunioporfaltagraveretiraodireitoaotemporemidopelocondenado,iniciandosenovoperodoapartir
dadatadainfraodisciplinar.
Ainda,conformeveremosadiante,otemporemido,nostermosdoartigo128,daLEP,sercomputadopara
finsdelivramentocondicional.

REQUISITOSDOREGIMEABERTO:
Paraingressarnoregimeabertoexigeseautodisciplinaesensoderesponsabilidadedocondenado(art.36,
doCP),somentepodendoingressarnesseregimeseestivertrabalhandooucomprovaraimpossibilidadede
fazlo,apresentarmritoe,principalmente,aceitarseuprogramaascondiesimpostaspeloJuiz.
Oreferidoprogramaestaestabelecidoemleifederaloulocalparaaprisoalbergueououtraespciede
regimeaberto.
a)CONDIES:
Comovimosacima,umdosrequisitosparaoingressonoregimeabertoaaceitaodascondies
impostaspelojuiz.Casoocondenadoserecuse,expressamente,ou,peloseucomportamentonoaceite,
nopoderingressarnoregimeaberto.
Ascondiesjudiciaispodemsergeraiseobrigatriasouespecficas.
Ascondiesgeraiseobrigatriasestoprevistasnanoart.115,IaIVdaLEP,asquaisdevemser,
obrigatoriamente,impostaspelojuiz,quaissejam:
i)Permanecernolocalquefordesignado,duranteorepousonosdiasdefolga
ii)Sairparaotrabalhoeretornarnoshorriosfixados
iii)Noseausentardacidadeondereside,semautorizaojudicial
iv)compareceraJuzo,parainformarejustificarassuasatividades,quandofordeterminado.
Almdestasojuizdaexecuo,sequiser,poderimporoutrasaseucritrio,decarterdiscricionriodo
JuzodaexecuoouarequerimentodoMinistrioPublico,soaschamadascondiesespeciais,
levandoemconsideraoanaturezadodelito,taiscomo,proibiodefreqentardeterminadoslugares
(casasdebebida,reunies,espetculos,diverses)notrazerarmasouinstrumentoscapazdeofendera
integridadefsicadeoutremetc
b)PRISODOMICILIAR
ALeideExecuoPenalapresentaestamodalidadedepriso,emqueocondenadoemcumprimentode
penaemregimeabertopoderecolherseemsuaprpriaresidnciaaoinvsdaCasadoAlbergado.
Aprisodomiciliarpodeocorrernosseguintescasos:
i)condenadomaiorde70anos
ii)condenadoacometidodedoenagrave
iii)condenadagestante
www.ajudajuridica.com8
iv)condenadacomfilhomenoroudeficientefsicooumental.
Sosomenteessashipteseslegaisquealeiautorizaaprisodomiciliar.Ouseja,afaltadevaganaCasa
doAlbergadoouasuainexistncia,emtese,noautorizaaprisodomiciliar.Poressarazo,nesses
casos,ocondenadodeveserecolheremcadeiapblica,nopermanecendoeminteiraliberdade(posio
manifestadapeloSTF).
OSTJ,porm,vemseposicionandoemsentidocontrriosobargumentodequeaLEPfixouoprazode6
meses,acontardesuapublicao,paraquetivessesidoprovidenciadaaaquisiooudesapropriaode
prdiosparainstalaodecasasdoalbergadoemnmerosuficiente(fundamentopargrafo2,doart.
203,daLEP).Comopassadososanos,praticamente,nadafoiprovidenciado,concluisequeocondenado
noestaobrigadaaarcarcomainrciadopoderpblico.
7)REGRESSODEREGIME:
Tratasedavoltadocondenadoaoregimemaisrigoroso,porterdescumpridoascondiesimpostaspara
ingressoepermanncianoregimemaisbrando.
Emboraaleinoadmitaaprogressoporsalto,aregressoporsalto,ouseja,doabertoparaofechado,
cabvel,domesmomodo,adespeitodapenadedetenonocomportarregimeinicialfechado,este
perfeitamentecabvelemcasoderegresso.
Aleiprevasseguinteshiptesesderegresso:
i)prticadecrimedefinidocomocrimedolosoemsetratandodedelitoculposooudecontraveno,a
regressoficaracargodojuizdaexecuo
ii)prticadefaltagravenostermosdoartigo50,daLEP,afugaconsideradafaltagrave,emborano
tipifiquecrime,hviolaodedeveresdisciplinaresdopreso,ensejandopunioadministrativaeautorizaa
regressoderegime,jqueocomportamentodocondenadonoseadequaaoregimeabertoou
semiaberto
iii)sofrercondenao,porcrimeanterior,cujapena,somadaaorestantedapenaemexecuo,torne
incabveloregime
iv)frustarosfinsdeexecuo,nocasodeestaremregimeabertoqualquercondutaquedemonstre
incompatibilidadecomoregimeaberto,comoporexemplo,oabandonodeemprego
Alei,ainda,mencionaonopagamentodemultacumulativa,nocasoderegimeaberto,porm,esta
hiptesefoirevogadapelaLein9.268/96,queconsideroumultacomodvidadevalorparafinsdecobrana,
semqualquerpossibilidadederepercutirnegativamentenodireitodeliberdadedocondenado.
8)SURPERVENIENCIADEDOENAMENTAL
Nessescasos,ocondenadodeversertransferidoparahospitaldecustdiaetratamentopsiquitricoea
penapodersersubstitudapormedidadesegurana.Ateno!caracterizadoconstrangimentoilegala
manutenodocondenadoemcadeiapblicaquandoforcasodemedidadesegurana.
9)DETRAOPENAL
Tratasedocomputo,napenaprivativadeliberdadeenamedidadeseguranadotempocumpridode
prisoprovisria,noBrasilounoestrangeiro,odeprisoadministrativaeodeinternaoemhospitalde
custdiaetratamentoouestabelecimentosimilar.
Adetraomatriadecompetnciaexclusivadojuzodaexecuo,nostermosdoartigo66,III,c,da
LEP.Nocabe,portanto,aojuizdaexecuoaplicla,desdelogo,parapoderfixarumregimeinicialde
cumprimentodepenamaisbrando.Adecisoqueconcedeadetraopenaldeveserfundamentada,sob
penadenulidade,porforaconstitucional(artigo93,IX,CF)
Ocomputodaprisoprovisria,ouseja,dotempoemqueoruestevepresoemflagrante,porforada
prisopreventivaoutemporriaoumesmodesentenacondenatriarecorrveloudepronunciapossvel
parafinsdedetrao.
Hoje,diantedaimpossibilidadedeconversodapenademultaemdeteno,nopossveladetraoem
penademulta.Tambm,nopossveladetraoemcasodesursis(suspensocondicional),poiso
institutoresguardaafinalidadedeimpedirocumprimentointegraldapenaprivativadeliberdade.Assim,
impossveldiminuirumapenaquenemsequerestasendocumprida.
www.ajudajuridica.com9
Emrelaoadetraospenasrestritivasdedireito,hslidosentendimentosqueaadmitem,namedida
emquequandosemantmalgumpresoparaseraplicadaapenanoprivativadeliberdadecommais
razoaindanodevesemenosprezadootempodeencarceramentodocondenado.
Porfim,admiteseadetraodotempodeprisoprovisriaemrelaoaoprazomnimodeinternao,de
sorteque,oexamedecessaodapericulosidade,serfeitoapsodecursodoprazomnimofixado,
menosotempodaprisoprovisria.
10)APLICAODAPENA:
Parafinsdefixaodapenadevemoslevaremconsideraoaselementareseascircunstancias,jqueo
artigo68,doCdigoPenal,dispeque:
Apenabaseserfixadaatendendoseaocritriodoartigo59desteCdigo,emseguidasero
consideradasascircunstanciasatenunanteseagravantes,porltimoascausasdediminuiodepena.
Dessaforma,cumpre,nesteprimeiromomento,analisaroquesoelementares,oquesocircunstancias
agravanteseatenuantes.
10.1)ELEMENTARES:Aselementaresconsistememcomponentesessnciasfiguratpica,semoqual
ouocrimedesapareceatipicidadeabsolutaouocrimesetransformaemoutroatipicidaderelativa.As
elementaressempreseencontramnotipobsico,queocaputdotipoincriminador.
10.2)CIRCUNSTNCIAS:Ascircunstanciasconsistememtododadoacessrio,secundrioeeventual
figuratpica,cujaausncianoinfluideformaalgumasobreasuaexistncia.Temafunodeagravarou
abrandarasanopenal,situamse,emregra,nospargrafosdotipoincriminador.
10.2.1)CLASSIFICAODASCIRCUNSTNCIAS:
Ascircunstanciaspossuemduasclassificaesmuitoimportantes.
Ousoclassificadasquantoincidncia,podendoser:objetivasesubjetivas,ousoclassificadas
quantosuanatureza,podendoser:judiciaisoulegais.
CLASSIFICAODASCIRCUNSTANCIASQUANTOSUAINCIDENCIA.
Ascircunstancias,segundoestecritrio,podemser:
a)objetivas:quandodizemrespeitoaaspectosobjetivosdofatotpico,taiscomo,condiodetempo,
lugar,mododeexecuoeoutrasrelacionadasaodelito.
b)subjetivas:relacionamseaoagente,enoaofatoconcreto.Soexemplosdecircunstancias
subjetivas:personalidade,antecedentes,condutasocial,motivosdeterminantes,relaodoagentedo
crimecomavtima.
CLASSIFICAODASCIRCUNSTANCIASQUANTOSUANATUREZA:
a)judiciais:noestonalei,massofixadaslivrementepelomagistradodeacordocomoscritrios
fornecidospeloartigo59,doCdigoPenal.
b)legais:estoexpressamentediscriminadasnalei,podendoser:
b.1)legaisgeraisSoaquelasprevistasnapartegeraldoCdigoPenal,quaissejam,
agravantes(artigos61e62,doCP),atenuantes(artigo65,doCP)ecausasdeaumentoede
diminuioprevistasnapartegeraisdoCP.
b.2)legaisespeciaisSoaquelasprevistasnaparteespecialdoCdigoPenal,quaissejam,
causadeaumentoedediminuioeasqualificadoras.
www.ajudajuridica.com10
Asqualificadorasestosediadasempargrafosdostiposincriminadoresetemporfunoalteraroslimites
dapena.Emcontrapartida,tantoascausasdeaumentoedediminuiogeralcomoespecificaaumentam
oudiminuemapenadeacordocomquejestiverprfixadoemlei.
10.3)INTRODUODA1FASEDEAPLICAODAPENA
Nestafaseconsideramseascircunstnciasjudiciais,tambmconhecidasporcircunstncias
inominadas,umavezquenosoelencadasexaustivamentepelalei,queapenasforneceparmetrospara
suaidentificao(artigo59,CP).
Ficamacargodaanlisediscricionriadojuiz,diantededeterminadoagenteavaliarascaractersticasdo
casoconcreto.
NostermosdoincisoII,doartigo59,partefinal,nessa1fasedefixaodapena,ojuizjamaispodersair
doslimiteslegais,nopodendoreduziraqumdomnimo,tampoucoaumentaralmdomximo(Smula
231,STJ).Damesmasorte,aleinomencionaquantoojuizdeveaumentaroudiminuiremcada
circunstancia,sendoessequantumdelivreapreciaodojuiz.
CULPABILIDADE
Naverdade,aexpressoempregadapelolegisladorinfeliz,namedidaemqueculpabilidadesinnimo
dereprovaoepressupostodeaplicaodapena,oque,naverdade,sepretendecomestedispositivo
sereferiraograudeculpabilidadeparafinsdadosimetriadapena.
Adoutrinamencionaque,diantedoaspecto,teramosqueanalisaraintensidadedodoloedaculpa
emboracomponentesdaconduta,pelaregraosatosexterioresdaconduta,dofimalmejadoedos
conflitosinternosdoru,deacordocomsuaconscinciavalorativaeosconceitosticosemoraisda
coletividade.
ANTECEDENTES
Tratamsedosantecedentescriminais,envolvimentoseminquritoseprocessoscrimesantesdesua
condenao.Osdelitospraticadosposteriormentenocaracterizamosmausantecedentes.
Paraauferirosantecedentescriminaisnobastareferenciasinscritasnasfolhasdeantecedentesexpedida
peloInstitutodeIdentificaodaSecretariadeSeguranaPblica.Exigesecertidocartorria,nostermos
dodispostonoartigo155,doCP.
04CONDUTASOCIAL
Tratamsedasatividadesrelacionadasaotrabalho,relacionamentofamiliaresocial,qualqueroutro
comportamentodentrodasociedade.
PERSONALIDADE
andoledoagente,seuperfilpsicolgicoemoral.Devemseravaliadosainfluenciadomeiosobreo
agentedocrime,traumasdeinfncia,nveldeirritabilidadeepericulosidade,maioroumenorsociabilidade,
brutalidadeincomum.
MOTIVOSDOCRIME
Soosprecedentespsicolgicospropulsoresdaconduta.Amaioroumenoraceitaoticadamotivao
influinadosagemdapenapraticarumcrimeporpiedademenosreprovveldoquefazloporcupidez.
Noscasosemqueomotivoqualificadora,agravanteouatenuante,causasdediminuioouaumento,
nopoderserconsideradocomocircunstanciajudicialemrazodobisinidem.
COMPORTAMENTODAVTIMA
Avitimologia,cinciaqueestudaocomportamentodavtima,comprovaquehcertasvtimasque
propiciamparaaconsumaododelito.Porexemplo,umajovem,semqualquerpudor,oumesmouma
prostitutaestamuitomaisvulnervelaservtimadecrimedeestuprosecomparadaaumareligiosacom
idademaisavanada.Emborataiscomportamentosnojustifiquemaprticadacondutacriminosa,
diminuemacensurabilidadedacondutadoautordodelito.
www.ajudajuridica.com11
10.4)OUTRASCONSEQUENCIASDASCIRCUNSTNCIASJUDICIAIS
Ascircunstnciasjudiciaistambmseroanalisadasparafixaodoregimeinicialdecumprimentode
pena,paraescolhadapenaquandoopreceitosecundriofixa,alternativamente,duasespciesdistintasde
pena(privativadeliberdadeoumulta,comoporexemplo,noartigo140)bemcomoparafinsdeconverso
dapenaprivativadeliberdadeemrestritivadedireitos.
11)2FASEDEAPLICAODAPENA
Elaboraodadosimetriadapena,levandoseemconsideraosegundafase,ouseja,considerando,em
primeirolugar,asagravantese,posteriormente,asatenuantes.
Ascircunstnciasgenricasagravantessempreagravamapena,nopodendoojuizdeixardelevlasem
considerao.Aenumeraotaxativa,demodoque,senoestiverexpressamenteprevistacomo
circunstnciaagravante,poderserconsiderada,conformeocaso,comocircunstnciajudicial.
Emespecial,nestaaula,mencionaremosarespeitodaprimeiraagravanteapresentadapeloincisodoartigo
61,doCdigoPenal,qualseja,areincidncia.
12)REINCIDNCIA:asituaodequempraticaumfatocriminosoapstersidocondenadoporcrime
anterior,emsentenatransitadaemjulgado.
SITUAESDEREINCIDENCIA
*Condenadodefinitivamentepelaprticadecontravenopenal,vemapraticarcrimenoreincidente
(artigo63,CP)
*Condenadodefinitivamentepelaprticadecontravenopenal,vemapraticarcontravenopenal
reincidente(artigo7,daLCP)
*Condenadodefinitivamenteporcrime,vemapraticarcontravenopenalreincidente(artigo7,da
LCP)
*seacondenaodefinitivaanteriorforporcrimemilitarprprio,aprticadecrimecomumnoleva
reincidncia.
(seoagente,porm,forcondenadodefinitivamenteporcrimecomum,praticacrimemilitarprprio,ser
reincidenteperanteoCPM)
*oscrimepolticos(prprios,imprprios,purosourelativos)nogeramreincidncia.
*apenademultaaplicadacondenaoanteriornosuficienteparaafastarareincidncia(oartigo
mencionacrimeanteriorenoserefereespciedepenaaplicada)
Observao1:Tratandosedesentenatransitadaemjulgadoapsaprticadecrimenohquesefalar
emreincidncia,porquenoconfiguradoorequisitobsicoefundamentodoreconhecimentoda
circunstanciaemestudo.
Observao2:Areabilitaocriminalnoexcluiareincidncia.
Observao3:Areincidnciacomprovadamediantecertidodasentenacondenatriatransitadaem
julgadocomdatadotransito.Nobastaasimplesjuntadadafolhadeantecedentesdoagentepara
comprovaodaagravante.
Observao4:Acondenaonoestrangeiroinduzareincidncia,semnecessidadedehomologaopelo
STF(CF,art.102,I),umavezqueasentenapenalsprecisaserhomologadanoBrasilparaefeitosde
execuo(artigo787,doCPPc/cart.9,doCP)
EFEITOSDAREINCIDENCIA
1)agravaapenaprivativadeliberdadeFundamento:incisoI,doartigo61,doCdigoPenal
2)constituicircunstanciapreponderantenoconcursodeagravantes(artigo67,CP)
3)impedeasubstituiodapenaprivativadeliberdadeporrestritivadedireitosquandohouverreincidncia
emcrimedolosoFundamento:artigo44,II,doCP.
4)impedeasubstituiodapenaprivativadeliberdadeporpenademultaFundamento:artigo60,
Pargrafo2,CP.
5)impedeaconcessodesursisquandoporcrimedolosoFundamento:artigo77,I,doCP.
6)aumentaoprazodecumprimentodepenaparaobtenodolivramentocondicionalFundamento:
artigo83,II,doCP.
7)interrompeaprescriodapretensoexecutriaFundamento:artigo117,VI,doCP.
www.ajudajuridica.com12
8)aumentaoprazodaprescriodapretensoexecutriaFundamento:artigo110,doCP.
9)revogaosursis,obrigatoriamente,emcasodecondenaoporcrimedolosoFundamento:artigo81,I,
doCPe,facultativamente,nocasodecondenaoporcrimeculposooucontravenoapenaprivativade
liberdadeourestritivadedireitosFundamento:artigo81,I,pargrafo1,doCP.
10)revogaolivramentocondicional,obrigatoriamente,emcasodecondenaoapenaprivativade
liberdadeFundamento:artigo86,CPe,facultativamente,nocasodecondenaoporcrimeou
contravenoapenaquenosejaprivativadeliberdadeFundamento:artigo87,doCP.
11)revogaareabilitaoquandooagenteforcondenadoapenaquenosejademultaFundamento:
artigo95,doCP.
12)impedealiberdadeprovisriaparaapelarFundamento:594,doCPPeimpedeaprestaode
fianaemcasodecondenaoporcrimedolosoFundamento:artigo323,III,doCP.
PRESCRIODAREINCIDENCIA
Noprevaleceacondenaoanteriorse,entreadatadocumprimentoouextinodapenaeainfrao
penalposterior,tiverdecorridoperodosuperiora5anos(conhecidocomoperododepurador),computadoo
perododeprovadasuspensooudolivramentocondicional,senohouverrevogao.Dessaforma,
passadoperododepurador,oagentereadquireasuacondiodeprimrio,poisseoperouaretiradada
eficciadadecisocondenatriaanterior.
Otermoinicialdoperododepuradordependedasseguintescircunstancias:
1)seapenafoicumpridaacontagemdoqinqnioseinicianadataemqueoagenteterminao
cumprimentodapena,mesmounificada.
2)seapenafoiextintaporqualquercausainiciaseoprazoapartirdadataemqueaextinodapena
realmenteocorreuenodadatadadecretaodaextino.
3)sefoicumpridoperododeprovadasuspensooudolivramentocondicionalotermoinicialdessa
contagemadatadaaudinciadeadvertnciadosursisoudolivramento.
PRIMARIEDADEXREINCIDENCIA
Aleinodefineoquesedeveentenderporcriminosoprimrio.NaantigasistemticadoCdigoPenal,
tnhamosdoisentendimentosarespeitodoassunto:
1)primrioonoreincidente.
2)primrioaquelequerecebeaprimeiracondenao.Onoprimriosofreumaisdeumacondenao,
porm,nonecessariamentedeveriaserreincidente.Assim,obterseiaaseguinteclassificao:primrio,
noprimrioereincidente.
OcorrequeoatualCdigoPenalafastaqualquerqualificaointermediria.Dissoresultaquetodoaquele
quenoforreincidentedeveserconsideradoprimrio.
Ajurisprudnciaadotaanomenclaturaprimariedadetcnicaparadesignaroagentequejsofreudiversas
condenaes,masnoconsideradoreincidente,poisnopraticounenhumdelitoapstersido
condenadodefinitivamente.
OBSERVAESFINAISMUITOIMPORTANTES
Perguntase:Amesmadecisopodeserempregadaparafinsdegerarreincidnciaemaus
antecedentes?
Hduasposiesarespeitodoquestionamento.
Posio1)sim,nohavendoquesefalarembisinidem.
Posio2)no,poisconstituibisinidem,posioconsolidadapelaSmula241,doSTJ.
Perguntase:Aprescriodareincidncia,previstanoartigo64,I,doCP,aplicase,tambm,aos
antecedentes?
Tambm,hduasposiesarespeitodoassunto.
Posio1)continuamagerarmausantecedentes.AssimjdecidiuoSTF:aexistnciadecondenaes
penaisanterioresirrecorrveismesmorevelandoseinaplicvelacircunstanciaagravantedereincidncia,
anteaoquedispeoartigo64,I,doCdigoPenalnoinibeoPoderJudiciriodeconsiderlasno
processodedosimetriadapena,comoelementoscaracterizadoresdemausantecedentesjudicirio
sociaisdoacusado.
www.ajudajuridica.com13
Posio2)nogeramosmausantecedentes,portanto,seestendeaocritrioprevistonoincisoI,doartigo
64,doCP.Paraosadeptosdestaposioareincidnciapossuiefeitolimitadonotempo.Tambm,os
antecedentescriminaisnosoperptuos,jque,transcorridootempo,ocondenadoquitasuaobrigao
comajustiapenal.
13)EXTINODAPUNIBILIDADEDOCRIMEANTERIOR
Seacausaextintivaocorreuantesdotransitoemjulgado,ocrimeanteriornoprevaleceparaefeitosde
reincidncia.
Seacausaextintivaocorreuposteriormenteaotransitoemjulgado,sprevaleceparacasosdeanistiae
abolitiocriminis,nosdemaiscasos,no.
Dessemodoaprescriodapretensoexecutrianoafastaareincidnciadoruemfacedonovodelito,
diferentementeaoqueocorrenocasodaprescriodaprescriodapretensopunitiva,quealmde
extinguirapunibilidade,afasta,tambm,oprecedentecriminal
Porfim,asentenaqueaplicaoperdojudicialnoinduzreincidncia,nostermosdoartigo120,do
CdigoPenal.
14)INTRODUOAGRAVANTESEATENUNANTES:
AnlisedascircunstanciasagravantesprevistasnoincisoIIdoartigo61,doCP,tambm,dosadasna
segundafasedeaplicaodapena.
MOTIVOFTIL:
omotivofrvolo,mesquinho,desproporcional,insignificante,semimportncia.Jurisprudnciamajoritria
tementendidoqueafaltademotivonoconfiguramotivoftil.Essaposio,porm,emborapacfica
bastantediscutvel.
MOTIVOTORPE:
omotivorepugnante,ofensivomoralidademdiaeaosentimentoticocomum.Configuraoegosmo,a
vingana,amaldadeequalqueroutrodenaturezavil.Dequalquerforma,noqualquertipodevingana
queconfiguraomotivotorpe,temosporexemplo,opariquesevigadoestupradordesuafilhade9anos,
mantandoo.Nohaveriaqualquersentidoemclassificaristocomosendomotivotorpe.
FINALIDADEDEFACILITAROUASSEGURARAEXECUO,OCULTAO,IMPUNIDADEOU
VANTAGEMDEOUTROCRIME:
Nessecaso,existeconexoentreoscrimes.
Ocrimepodeserpraticadosejaparaasseguraraexecuodooutro.
Ouumcrimepodeserpraticadoemconseqnciadooutro,visandogarantiraocultao,vantagemou
impunidade.
Emsetratandodehomicdiodolosos,essasespciesdeconexoconstituemqualificadorasenomeras
agravantes.
TRAIO,EMBOSCADA,DISSIMULAOOUQUALQUEROUTRORECURSOQUE
DIFICULTEOUTORNEIMPOSSIVELADEFESADOOFENDIDO
consideradatraioadeslealdade,aagressosorrateira,comempregodemeiosfsicosatacarpelas
costasoumoraissimulaodeamizade.
Emboscadaatocaia,oataqueinesperadodequemseoculta,aguardandoapassagemdavtimapelo
local.
Dissimulaoaocultaodavontadeilcita,visandoapanharoofendidodesurpresa.odisfarceque
escondeopropsitodelituoso.
Almdisso,oincisoaindamenciona,qualqueroutrorecursoquedificulteouimpossibiliteadefesa,
temos,assim,umafrmulagenrica,cujosignificadodeveserdepreendidodeanalogia.
www.ajudajuridica.com14
EMPREGODEVENENO,FOGO,EXPLOSIVO,TORTURAOUOUTROMEIOINSIDIOSOOU
CRUEL,OUDEQUEPOSSARESULTARPERIGOCOMUM
Venenosubstanciatxicaqueperturbaoudestriasfunesvitais.Fogocombustoouqualqueroutro
meioqueprovoquequeimadurasnavtima.Explosivosubstanciainflamvelquepossaproduzirexploso,
estourooudetonao.
Torturaainflignciadesofrimentofsicooumoraldavtima,desnecessrionomaisdasvezesparaprtica
docrime,demonstrandoosadismo,ainsensibilidadedoagente.
Meioinsidiosoformulagenricaeindicaqualquermeioprfidoqueiniciaeprogridesemqueseja
possvelpercebloprontamenteecujossinaissseevidenciamquandoemprocessobastanteadiantado.
Meiocrueloutraformageraldefinidacomotodoaquelequeaumentaosofrimentodoofendidoourevela
umabrutalidadeforadocomum.
Meioquepossaresultarperigocomum,tambm,consisteemfrmulagenrica,configuramse,disparos
dearmasdefogocontraavtima,mas,prximoaterceiros.
CONTRAASCENDENTE,DESCENDENTE,CONJUGEOUIRMO
Aagravanterelativaaocnjugeestendidaunioestvel(companheiros),porm,afastadaemcasode
separao,mesmoquedefato.
COMABUSODEAUTORIDADEOUPREVALECENDOSEDERELAESDOMSTICAS,DE
COABITAOOUDEHOSPITALIDADE
Abusodeautoridadedizrespeitoautoridadenasrelaesprivadasenopblicas,comoabusona
qualidadedetutor.
Relaesdomsticassoaquelasentreaspessoasqueparticipamdavidaemfamlia,aindaquedelano
faamparte,comocriados,amigoseagregados.
Coabitaoindicaconvivnciasobmesmoteto.Hospitalidadeaestadanacasadealgumsem
coabitao.
COMABUSODEPODEROUVIOLAODEDEVERINERENTEAOCARGO,OFICIO,
MINISTRIOOUPROFISSO
Ocargoouoficiodevemserpblicos.
Oministriosereferesatividadesreligiosas.
Aprofissodizrespeitoaqualqueratividadeexercidaporalgum,comomeiodevida.
CONTRAVELHO,CRIANA,ENFERMOOUMULHERGRVIDA
Considerasecrianaat12anosdeidadepeloECA.
Considerasevelhoapessoaat70anosdeidade.Enfermoapessoadoentequetemreduzidasua
condiodedefesa,sendoquetantoocegocomooparaplgico,pelajurisprudncia,soconsiderados
comotal.
QUANDOOOFENDIDOESTAVASOBIMEDIATAPROTEODAAUTORIDADE
Porexemplo,avtimacumprepenaempresdio.Pretendese,comestedispositivo,nosprotegerobem
jurdicodoofendido,masresguardarorespeitoautoridadequeotemsobasuaimediataproteo.
EMOCASIODEINCENDIO,NAUFRGIO,INUNDAO,OUQUALQUERCALAMIDADE
PBLICAOUDEDESGRAAPARTICULARDOOFENDIDO
Aexpressoqualquercalamidadepblicaquerequipararaoincndio,aonaufrgioouinundao.
Porfim,oincisoII,doartigo61,doCPaindaprevcomosendoagravanteoestadodeembriaguez
preordenada,comovimosnasaulasanterioresocorrequandooindividuoseembriagaparapraticaro
crime.
AGRAVANTESGENRICASDOARTIGO62
Ainda,existemasagravantesprevistasnoartigo62doCdigoPenal.Essasagravantesreferemsea
crimesemqueexistecooperaoentreosagentes.Emresumo,soelas:
www.ajudajuridica.com15
1)promoverouorganizaracooperaonocrimedaraidiapararealizaracondutacriminosa.aplicada
aoautorintelectualdocrime,organizador.
2)dirigirasatividadesdosdemaissupervesionarasatividadesdosdemais.
3)coagirouinduziroutremexecuomaterialdocrimeutilizardecoaofsica(visabsoluta)oumoral
(viscompulsiva)paraobrigaralgum,deformairresistvelapraticarocrime.Aagravanteincidirquera
coaosejairresistvelquerno.
4)instigaroudeterminaracometercrimealgumqueestejasobsuaautoridadeounosejapunvelem
virtudedecondioouqualidadepessoalexigesequeoautordocrimeestejasobaautoridadedequem
instigaoudetermina.Aleiserefereaqualquertipoderelao,podeserpblica,religiosa,privada.O
agenteatuaporinstigaooupordeterminao,aproveitandosedasubordinaodoexecutorouem
virtudedesuaimpunibilidade.
5)executarocrimeoudeleparticiparemrazodepagaoupromessaderecompensapuneseo
criminosomercenrio.Nonecessrioquearecompensasejaefetivamenterecebida.Hentendimento
dequeessaagravantenoincideemcrimescontraopatrimnionamedidaemqueandoledessa
modalidadedeinfraopenalaobtenodavantagemeconmica.
15)ATENUANTES:
Ultrapassadaaponderaorelativasagravantes,ojuizdeverconsiderarascircunstanciasatenuantesde
aplicaoobrigatria.Contudo,nopodemreduzirapenaaqumdomnimolegal.Oartigo65apresentaas
circunstanciasatenuanteseoartigo66,doCPnosapresentaaschamadascircunstanciasinominadas,as
quais,emboranoprevistasexpressamenteemlei,podemserconsideradasemrazodealgumoutrodado
relevante.
Aseguirespecificaremoscadaumadascircunstnciasatenuantes.
SEROAGENTEMENORDE21ANOSNADATADOFATO
Essacircunstanciaatenuanteprevalecesobretodasasdemais.Levaseemcontaaidadedoagentena
datadofato,poisoCdigoPenaladotouateoriadaatividade(artigo4).irrelevanteaquestoda
emancipaocivil.
Muitaatenoparaoseguinteaspecto.Suponhaqueoagentepraticouocrimenodiaemquecompleta18
anosdeidade.Noentantosabesequeohorriodeseunascimentofois22:00,sendoqueocrime
ocorreus10horas.Temos,assim,queoagenteoagenteconsideradoimputvelsim,jqueparaefeitos
decontagemdoprazopenaldesprezaseasfraesdedia,talcomoahora.
SEROAGENTEMAIORDE70ANOSNADATADASENTENA
consideradaadatadasentenaadataemqueserpublicadaemcartrio.Aexpressosentena
consideradademodoamploeconsideramsetantodecisodeprimeirainstanciacomotambmos
acrdos.nulaadecisoquedesconsideraesteaspecto.
DESCONHECIMENTODALEI
Emboranoisenteapena(Fundamento:artigo21,doCP)prestaaatenula,aopassoqueoerrosobrea
ilicitudedofatoexcluiaculpabilidade.Lembresequeemsetratandodecontravenespenais,nostermos
doartigo8daLCP,oescusvelgeraperdojudicial,contudo,senojustificvel,incidirnaatenuanteem
estudo.
MOTIVODERELEVANTEVALORMORAL
Ovalormoralserefereaointeressesubjetivodoagente,avaliadodeacordocomosinteressesticosda
sociedade.
Ovalorsocialointeressecoletivooupblicoemcontrariedadenomanifestaaocrimepraticado.
Constituiprivilgioemsetratandodecrimedehomicdio,nostermosdopargrafo1,doartigo121,doCP
elesescorporais,nostermosdopargrafo4,doartigo129,doCP.
www.ajudajuridica.com16
REPARAODODANOATOJULGAMENTO
Emsetratandodereparaododanoatorecebimentodadenunciaoudaqueixaesepreenchidosos
demaisrequisitosdoartigo16,doCPhcausadediminuiodepenaemrazodoarrependimento
posterior.
Nocasodopeculatoculposo,pargrafo3,doartigo312,areparaododanoatojulgamentoisentao
agentedepena.
Nocasodecrimedeemissodechequesemsuficienteprovisodefundos,nostermosdaSmula554,do
STF,areparaododanoatorecebimentodadenunciaextingueapunibilidadedoagente.

PRATICAROCRIMESOBCOAOMORALRESISTIVEL,OBEDIENCIADEAUTORIDADE
SUPERIOROUSOBAINFLUENCIADEVIOLENTAEMOOPROVOCADAPORATO
INJUSTODAVTIMA.
Cabedestacaraquestorelativainfluenciadeviolentaemoo.
Temosqueodomniodeviolentaemoopodecaracterizarcausadediminuioespecifica,tambm
chamadadeprivilgio,nohomicdiodoloso(artigo121,pargrafo1,CP)enaslesescorporaisdolosas
(artigo129,pargrafo4).
Seoagentenoestiversobodomnio,masmerainfluencia,haveratenuantegenrica,enoprivilgio.
Almdisso,paracaracterizaroprivilgiohexignciaderequisitotemporal,qualseja,logoaps
CONFISSOESPONTANEADAAUTORIADOCRIMEPERANTEAAUTORIDADE
Aconfissodeveserespontneaenomeramentevoluntria(sugeridaporalgumaoautordocrime)e
deveocorrernapresenadeautoridadejudicialoupolicial.
Almdisso,oagentequeconfessaquandojdesenvolvidastodasasdiligenciaseexistindofortesindcios
aofinalconfirmados,nofazjusatenuante.
Paraincidnciadestanecessriaaadmissodaautoria,quandoestaaindanoeraconhecida,sendo
irrelevanteademonstraodearrependimento,poisoquealeipretendebeneficiaroagentequecoopera
espontaneamentecomoesclarecimentodosfatos.
Achamadaconfissoqualificaemqueoagenteconfessa,masalega,porexemplo,umaexclusode
ilicitude,noconsideradaparaefeitosdaatenuante.
Aconfissoemsegundainstancia,quandojproferidasentenacondenatria,noproduzefeitos,umavez
quenestecaso,nosepodefalaremcooperaoespontneaquandoaversodoacusadojfoirepudiada
pelasentenadeprimeirograu.
PRATICAROCRIMESOBINFLUENCIADEMULTIDOEMTUMULTO,SENOOPROVOCOU
Aindaqueareuniodaqualseoriginouotumultonotivessefinslcitos,seoagentenolhedeucausa,
temdireitoatenuao.
16)CONSEQUENCIASDASAGRAVANTESEATENUANTESGENRICAS
Nemnaprimeirafasetampouconasegundafasedadosimetriadapena,ojuizpoderdiminuirouaumentar
apenaforadeseuslimiteslegais(Smula213,doSTJ).Aoestabelecerapena,deveserespeitaro
principiodalegalidade.
INTRODUOCAUSASDEAUMENTOEDEDIMINUIOGENRICASEESPECIFICAS
OCdigoPenalapresentacausasdeaumentoedediminuiogenricasecausasdeaumentoede
diminuioespecificas.Dequalquerforma,conformecomentriosanterioressabemosqueascausasde
aumentoeascausasdediminuiosocircunstanciaslegaisqueinfluemnadosimetriadapena.
Ascausasdeaumentoedediminuioserosopesadaspelojuiznaterceirafasedadosimetriadapenae,
paraefeitosdidticos,vamosdividilasemcausasdeaumentoediminuiogeraisecausasdeaumentoe
dediminuioepeciais.
CAUSASDEAUMENTOEDIMINUIOGENRICAS
SoassimdenominadaspoisseencontramnapartegeraldoCdigoPenal.Aumentamoudiminuema
penaconformeasproporesapresentadaspelotextodalei.
www.ajudajuridica.com17
Somentenaltimafase,comascausasdeaumentoedediminuio,queapenapodersairdoslimites
legais.
Temoscomoexemplodecausasdediminuiogenricas:atentativa,artigo14,pargrafonico
arrependimentoposterior,artigo16errodeproibioevitvel,artigo21,2partesemiimputabilidade
menorparticipao,artigo29,pargrafo1.
Temoscomoexemplodecausasdeaumentogenricas:concursoformal,artigo70crimecontinuado,
artigo71,dentreoutras
CAUSASDEAUMENTOEDEDIMINUIOESPECIFICAS
SoaquelasquesesituamnaParteEspecialounaParteGeraldoCdigoPenal,podendoser:
a)qualificadorase
b)causasdeaumentooudediminuio.
AsqualificadorasestoprevistasnaparteespecialdoCdigoPenal,suafunoalteraroslimitesmximo
e/oumnimodapena.Asqualificadoraselevamoslimitesabstratosdapena,apenaemabstrato.
Considerandoqueasqualificadorasalteramoslimitesemabstratodapena,temosqueojuiz,antesde
iniciarafixaodapena,deveobservarseocrimesimplesouqualificadoparasaberemquelimitesfixar
areprimenda.
EmrelaoscausasdeaumentoedediminuiosituadasnaparteespecialdoCdigoPenal,reiterase
tudooquefoicomentadoemrelaoscausasdeaumentoediminuiogenricas,comressalvasdeque
seencontramnaparteespecialdoCdigoPenal.
INTRODUOCONCURSOENTRECIRCUNSTNCIAS
Conformecomentousenasaulasanteriores,fixadososlimitesmnimoemximodapena,ojuiz,partindo
domnimolegal,aplicarapenaemtrsfasessucessivas.
Contudo,podeocorrerqueemcadaumadessasfaseshajaumconflitoentrealgumascircunstnciasque
elevamapenaeoutrasbenficasaoagente.Nestecaso,deveojuizprocederdaformaadianteexposta.
CONFLITOENTREAGRAVANTESEATENUANTES
Aquestosolucionadapeloartigo67,doCdigoPenalqueprevquaisascircunstanciasmais
relevantes,quepossuemprepondernciaemumeventualconflito.Noconflitoentreagravantese
atenuantes,prevaleceroasquedisseremrespeitomenoridaderelativadoagente.Emseguida,as
referentesaosmotivosdocrime,personalidadedoagenteereincidncia(sempreagravante).Abaixo
dessas,qualquercircunstanciadenaturezasubjetiva.Porltimo,ascircunstanciasobjetivas.
CONFLITOSENTRECIRCUNSTNCIASJUDICIAIS
Procedesedomesmomodoquenoconflitoentreagravanteseatenuantes.assim,sehouver
circunstnciasjudiciaisfavorveisemconflitocomoutrasdesfavorveisaoagente,deveroprevaleceras
quedigamrespeitopersonalidadedoagente,aosmotivosdocrimeeaosantecedentes.Emseguida,as
demaiscircunstnciassubjetivasgraudeculpabilidadeecondutasocial.E,finalmente,asconseqncias
docrimeeocomportamentodavtima.
CONFLITOENTREAGRAVANTEGENRICAEQUALIFICADORA
Podeocorrer,comonocasodehomicdiotriplamentequalificadoporhomicdiotorpe,empregodeveneno
ederecursoqueimpossibiliteadefesadoofendido,incidnciadetrsqualificadoras(CP,artigo121,
pargrafo2,I,IIIeIV).Comefeito,aqualificadorapormotivotorpejelevaapenabasede12a30anos.
Comoaplicardemaisqualificadoras?Hduasposiesarespeito:1posioasdemaisqualificadoras
assumemfunodecircunstnciasjudiciais,influindonaprimeirafasededosagemdapena,poisoartigo
61mencionasocircunstnciasquesempreagravamapena,quandonoconstituemqualificadorasdo
crime.2posioasdemaisqualificadorasfuncionamcomoagravantes,nasegundafasedefixaoda
pena.
CONCURSOENTRECAUSASDEAUMENTODAPENADAPARTEGERALEDAPARTE
ESPECIAL
Nessecasodeveincidirnapenaosdoisaumentos.
www.ajudajuridica.com18
PrimeiroincideacausaespecialedepoisincidedaParteGeral,comobservaodequenosegundo
aumentodeverincidirsobreapenatotalresultantedaprimeiraoperaoenosobreapenabase.
CONCURSOENTRECAUSASDEDIMINUIODAPARTEGERALEDAPARTEESPECIAL
Incidemasduasdiminuies.
Asegundadiminuioincidesobreapenajdiminudapelaprimeiraoperaoenosobreapenabase.
CONCURSOENTREDUASCAUSASDEAUMENTOSITUADASNAPARTEESPECIAL(OU
DUASDEDIMINUIO)
Tantonoprimeirocomonosegundocaso,ojuizdeverselimitaraaplicaodecausaquemaisaumente
apenaouacausaquemaisdiminuiapena(faculdadedojuiz)
www.ajudajuridica.com19

Вам также может понравиться