GELOOF ZE NIET : HET CONFEDERALE META-DISCOURS

EN DE NATIONALISTISCHE HEGEMONIE

In politiek is elk taalgebruik per definitie niet-neutraal maar een vector voor
ideologische motieven. Door het hanteren van een welbepaald semantisch
begrippenarsenaal kan een partij of beweging haar ideologie subliminaal laten
doorsijpelen. Zo wordt dwang niet uitgeoefend op een fysieke wijze, maar wel veel
subtieler door het vestigen van een intellectuele hegemonie, c.q. van een Vlaams- en
Waals-nationale ideologie. Binnen dit raamwerk staat (i) het woordgebruik van de
dominante klasse los van de realiteit, maar beoogt ze (ii) wel de realiteit met de
fraseologie te doen conformeren.

In de praktijk wordt dit zeer goed bewezen door de framing van de regeringsformaties
door de media, die financieel en beleidsmatig met de hegemonische groep verbonden
zijn. Vr de verkiezingen heette het dat het voorstel van Bart De Wever (N-VA) om
vanuit de coalities in de deelstaten de federale regering te vormen confederaal was.
Diezelfde voorzitter van de N-VA had ook al meermaals gezegd dat indien er een
centrumrechts kabinet gevormd zou worden de (linkse) Franstalige partijen de eersten
zouden zijn om bevoegdheidsoverdrachten naar de gewesten en de gemeenschappen te
eisen. Toen op 5 juni 2014 bekend raakte dat PS en CDH samen de regering van het
Waals gewest en van de Franse gemeenschap zouden vormen, hebben alle landelijke
media dit onmiddellijk omschreven als een confederale stap. De teneur was dan ook
onmiddellijk dat de N-VA-profetie bewaarheid werd. Op 6 juni besloten de N-VA en
CD&V een coalitie op Vlaams niveau aan te gaan, hetgeen de redenering nog
versterkte: het regionale en communautaire niveau was nu zogezegd belangrijker dan
het federale.

Stoelen deze beweringen op een objectieve waarheid of reflecteren ze een ideologische
positionering?

1. In elke federale staat, waar ook ter wereld, worden deelstaatregeringen apart
gevormd van de federale regering. Deze regeringen kunnen de meerderheid op
federaal niveau weerspiegelen (symmetrie), maar het tegengestelde
(asymmetrie) komt meer voor. Als de stap van de PS/CDH of CD&V-N-VA
confederaal was, dan zijn Duitsland, de Verenigde Staten, Canada ...
confederaties. Quod non.
2. In 1989, toen Belgi officieel nog een unitaire staat was, bestonden er reeds
asymmetrische coalities. Zo bestond de nationale regering toen uit
christendemocraten, socialisten en de VU. De regering van het Brussels
hoofdstedelijk gewest daarentegen kende dezelfde samenstelling, met
toevoeging van het FDF. In 1984 werd er op nationaal gekozen voor roomsblauw
en op het niveau van de Duitstalige gemeenschap voor een tripartite. Zelfs in
1999 toen paarsgroen aan de macht kwam, zowel federaal communautair als
regionaal werd deze symmetrie niet op Brussels niveau doorgetrokken (op alle
andere niveaus wel). Kortom, Belgi kende nooit volledig symmetrische
coalities.
3. Indien symmetrie gelijk zou staan aan confederalisme en asymmetrie aan
confederalisme dan was Belgi al sedert 1830 een confederatie van gemeenten
en provincies.
4. Van een confederatie zelf is al helemaal geen sprake: een confederatie is een
unie tussen twee (of meerdere) onafhankelijke staten door een internationaal
verdrag. Is er dan sprake van een confederale dynamiek?. Zelfs dat niet. Dat zou
vereisen dat de deelregeringen in dit land samen gaan zitten en samen een
confederale regering vormen. Dat zou de facto confederalisme zijn. Welnu, zon
confederale regering zou volgende partijen verenigen: PS-CDH-CD&V-N-VA-Pro
DG-PFF-SP-FDF-OPEN VLD. Dat zijn immers alle partijen die in n of meerdere
van de vele regeringen die ons land rijk is, vertegenwoordigd zijn.
5. Op 29 mei 2014 vormden Pro DG, PS en PFF een regering in de Duitstalige
gemeenschap. Nochtans heeft geen enkele opiniemaker toen gesproken over een
confederale stap, hoewel die regering al een akkoord had over het te voeren
beleid voor de federale regering gevormd werd.

Kortom, de bewering als zou Belgi door de stap van deze of gene partij plots een
confederatie geworden zijn, zij het de iure of de facto, strookt gewoonweg niet met de
realiteit. Maar dat betekent natuurlijk niet dat we er niets uit kunnen leren. Immers, het
partijenstelsel, de media en het grootste deel van de intelligentsia (politicologen,
editorialisten, academici ...) proberen door hun verworven en geconsolideerde
culturele hegemonie te bepalen hun denkkader aan u op te dringen.

Als men dan de Belgische structuren werkelijk in confederale zin wil hervormen lees
het land splitsen met behoud van een lege Belgische doos hoeft gewoon nog gezegd te
worden dat het eenvoudigweg om een aanpassing aan de realiteit gaat. Zoals
aangetoond echter, berust die zgn. realiteit op een fictie. Of om het met de woorden van
een bekend politicus te zeggen: Geloof ze niet.

Bruno Yammine

Dr. i.d. Geschiedenis

Leuven