1.

Pojam i izvori diplomatskog i kozularnog prava

Diplomatija se najee izjednaava sa meunarodnim odnosima, spoljnom politikom, voenjem spoljne
politike, slubeno komuniciranje meu dravama i vladama i pregovaranjem. Diplomatija se moe odrediti kao
drutvena djelatnost i politiki proces u kojem drave stupaju u meusobne odnose u meunarodnom okruenju.
Diplomatsko i konzularno pravo je sastavni dio meunarodnog javnog prava. Sadri pravila koja se tiu odnosa u
meunarodnoj zajednici, prije svega izmeu drava, drava i meunarodnih organizacija kao i odnosa izmeu
samih meunarodnih organizacija. nogi smatraju da dioplomatsko pravo kao grana meunarodnog prava
obuhvata i konzularne odnose i da nema osnova ni razloga da se konzularno pravo razdvaja od diplomatskog
prava kao poseban dio.
Diplomatija se dijeli po broju uesnika na bilateralnu i multilateralnu. !o vremenskom elementu na stalnu
"sendentarnu# i privremenu "ad hoc# diplomatiju. $ bilateralnu spadaju stalne diplomatske misije i specijalne
misije kao i konzulati, dok u multilateralnu spadaju meunarodne orgaizacije i stalne misije pri tim
organizacijama. !o vremenskom karakteru u stalne spadaju stalne diplomatske misije, stalne misije pri
meunarodnim organizacijama o konzulati, dok su specijalne misije oblik privremene diplomatije "ukljuujui tu
i razne obike diplomatije na vrhu#.
%ri beke konvencije& od '()'. o diplomatskim odnosima, '()*. o konzularnim odnosima, '(+,. o predstavljanju
drava u nmjihovim odnosima sa meunarodnim organizacijama univerzalnog karaktera i -onvencija o
specijalnim misijama od '()(. . temelj su postojeoj kodi/ikaciji diplomatskog i konzularnog prava.
2. Istorijat diplomatskog i konzularnog prava
Diplomatsko pravo se javlja tek ustanovljenjem drzava i nastajanjem neke vrse medjunarodne zajednice. 0 prije
ustanovljena drzava u savremenom smislu te rijci, postojali su izaslanici plemena i pojedinih zajednica, ili npr.
stari indijski zakonik anu iz 01 vijeka prije nove ere koji sadrzi detaljna pravila o postupanju sa poslanicima i o
njihovim zadacima. Skoro svi stari narodi imali su neku vrstu glasnika za pregovore o raznim vrstama
udruzivanja, za pregovore o miru ali i za objavu rata. 2rci su imali dvije vrste izaslanika& glasnike i poslanike
koji su imali neku vrstu slobode zakljucivanja ugovora o pojedinim pitanjima. 3eki autori navode stare, svete
kineske knjige, u kojima se pravednim uzrocima rata navodi i rdzavo postupanje sa poslanicima ili povreda
poslanika. Diplomatsko pravo, odnosno ranije zvano poslanicko pravo dozivelo je svoj najveci procvat u 4imu, u
odnosu na sve anticke narode. $ 4imu se stvara i jedan od najstarijih organa za odnose sa inostranstvom, tzv.
kolegijum od 56 /ecijala. !ocetak srednjeg vijeka i /eudalna rascjepkanost ranijih drzava nimalo nijesu
pogodovali razvitku diplomatije, jer su medjusobni sukobi, ukljucujuci i prave ratove karakterisali ovaj preiod
ljudske istorije, posebno u 7vropi. %ek ce u 800 vijeku italijanski gradovi drzave, stvoreni na tlu bivse rimske
imperije, dozivjeti procvat medjusobne trgovine, a time i medjusobnih odnosa koji su zahtijevali i stvaranje jedne
nove diplomatije i kao vjestine i kao struke. 1ecina istoricara diplomatije saglasna je da u 81 vijeku pocinje era
stalnih diplomatskih misija.
3. Organi za medjunarodno predstavljanje i odrzavanje medjunarodnih odnosa
Subjekti medjunarodnig prava stupaju u medjusobne odnose posredstvom svojih organa. Svaki subjekat
unutrasnjim zakonodavstvom utvrdjuje bliza pravila o nacinu odredjivanja, uzajamnim pravima i obavezama i
kompetencijama ovih organa. edjutim, okvir njihovog djelovanja odredjuju pravila medjunarodnog prava i
medjunarodni pravni poredak. !ostoje razlicite vrste organa za ovu djelatnost, a moguce su i razne podjele po
pojedinim kriterijumima, tacnije polazeci od /unkcija koje ti organi vrse. $ tom smislu, ima nekoliko grupa&
'. $nutrasnji organi drzava jedu organi cije izjave i ponasanje proizvode pravne posledice za njhovu drzavu "se/
drzave, predsjednik vlade, vlada, ministar inostranih poslova#. Drzava propisuje i odredjuje svoje organe za sve
grane drzavne djelatnosti, ukljucujuci i spoljne poslove.
5. Spoljni predstavnici drzava jesu predstavnici koji vrse sluzbu u inostranstvu, na teritoriji drugih drzava. %o su
stalna diplomatska predstavnistva "misije# i specijalne misije. 9ne ulaze u tzv bilateralnu diplomatiju. 9voj grupi
treba dodati konzulate.
*. Stalne misije i druga predstavnistva drzava pri medjunarodnim organizacijama i delegacije drzava na
medjunarodnim kon/erencijama cine skupinu koja se naziva multilateralna diplomatija. %o je u stvari, zbir nacina
i sredstava kojima se drzave, zajednicki sluze da bi uskladile svoje medjupoliticke programe sa pojedinim
interesima medjunarodne zajednice i pravilima medjunarodnog prava.
:. edjunarodni sluzbenici odnosno /unkcioneri i cinovnici medjunarodnih organizacija takodje su dio
multilateralne diplomatije, s tom razlikom sto u odnosu na prethodne tri pomenute kategorije ne predstavljaju
drzave, vec medjunarodne organizacije koje ih postavljaju i zaposljavaju i po cijim ovlascenjima djeluju.
4. Unutrasnji organi drzave (sef drzave vlada!
!ostoje dvije vrste organa drzave& 9ni koji se bave predstavljanjem i oni koji nemaju predstavnicku ulogu prema
inostranstvu, ali ucestvuju u procesu odlucivanja u oblasti spoljne politike. Se/ drzave je najvisi organ spoljnjeg
zastupanja drzave. $stavom ili drugim odgovarajucim aktom drzave odreduje se koji drzavni organ zastupa
drzavu u njenim spoljnim odnosima. 3jegove /unkcije u odnosima zavise od unutrasnjeg uredjenja i krecu se od
vise simbolickog predstavljanja do stvarnih i sustinskih ovlascenja i nadleznosti. $poredo ustavno pravo poznaje
razne vrste se/ova drzava& monarh, predsjednik republike ili kolektivni organ koji predstavlja se/a drzave.
Savremeno medjunarodno pravo smatra da su sve drzave pravno jednake, te znaci da su i svi se/ovi drzava
pravno jednaki. 9vlascenja se/ova drzava su akreditovanje dvije najvise klase diplomatskih predstavnika,
potpisivanje medjunarodnih ugovora bez posebnog punomocja, kao i ucestvovanje u radu Savjeta bezbjednosti i
2eneralne skupstine $3;a.
$ medjunarodnom pravu postoji niz obicajanih pravnih pravila. Sva su ona utemeljena na principu da se/ jedne
drzave ne moze biti podlozan vlasti druge drzave i da na teritoriji strane drzave uziva poseban polozaj, imunitet i
povlastice, koji su ponekad dati i iz ciste kurtoazije i tradicije. <a vrijeme sluzbenog boravka u inostranstvu se/
drzave uziva posebnu zastitu, narocite pocasti, te sve diplomatske imunitete i privilegije, ukljucujuci tu i licnu
nepovredivost i imunitet od krivicnog sudstva, oslobodjenje od poreza i sl. 0ako je u vecini drzava se/ drzave
inokosni organ "jedno lice#, postoje i drzave ciji ustavi kao se/a drzave utvrdjuju kolektivni organ;predsjednistvo,
prezidijum ili neki drugi oblik kolektivnog organa "zastupljen u socijalistickim drzavama#.
1lada je najvisi organ izvrsne vlasti u drzavi. 3jen sastav obicno bira zakonodavno tijelo drzave "u 3jemackoj
npr. parlament bira samo predsjednika vlade, a on ima direkciono pravo da imenuje clanove svog kabineta tj.
vlade#. 1lada se jos naziva i ministarski savjet, /ederalni savjet i sl. Dva clana vlade koji najneposrednije djeluju
u oblasti medjunarodnih odnosa i za cije ucesce, kao i za ucesce se/a drzave, nije potrebno posebno punomocje
jesu predsjednik vlade i ministar inostranih poslova. Smatra se da predsjednik vlade predstavlja vladu i da je
ovlasten da u njeno ime daje izjave i prihvata obaveze. <naci, postoji pretpostavka o pravu zastupanja, ali se ona
moze i oboriti.
". Ovlas#enja ministra inostranih poslova i funk#ije ministarstva
inistar inostranih poslova djeluje po upustvima se/a drzave, se/a vlade ili predstavnickog tijela date zemlje, a
veoma cesto i samostalno, jer on u drzavi vodi resor inostranih poslova i o mnogim pitanjima samostalno
odlucuje i zauzima stavove. $loga ministra inostranih poslova visestruka je& on je se/ diplomatskog i
konzularnog osoblja date zemlje, izdaje akreditivna pisma za stalne otpravnike poslova i patentna pisma za
pojedine klase konzularnih predstavnika, izvjesne kategorije diplomatskih predstavnika akreditovane su kod
njega, ucestvuje neposredno u medjunarodnim bilateralnim i multilateralnim pregovorima i zasijedanjima organa
medjunarodnih organizacija, ulaze note i druge vrste diplomatske korespodencije, potpisuje medjunarodne
ugovore, prima kopije akreditivnih pisama stranih diplomatskih predstavnika i dr. inistra inostranih poslova
takodje angazuje drzavu u njenim sudskim i arbitraznim sporovima. <auzimanjem polozaja ministra inostranih
poslova automatski se dobija ovlascenje za spoljno zastupanje, pa je zato i obicaj da se promjena na mjestu
ministra inostranih poslova odmah noti/ikuje stranim drzavama i medjunarodnim organizacijama. edjunarodna
praksa priznaje i ministarstvu inostranih poslova kao kolektivnom organu izvjestan stepen predestavnike
/unkcije, iako ono tu /unkciju nema u predstavnickom pravu.
$. Pravo poslanstva (ius legationis!
!ravo da odravaju diplomatske odnose i da meusobno razmjenjuju diplomatske predstavnike imaju suverene,
nezavisne drave. eutim, bilo je sluajeva da su i etinteti bez statusa suverene drave, kao to su zemlje pod
kolonijalnom vladavinom ili protektoratom odravale diplomatske odnose sa pojednim suverenim dravama.
!ojedini autori medjunarodnog prava, kao sto je 9penhajm, pravo poslanstva dijele na aktivno pravo "pravo da
se posalje diplomatski predstavnik# i pasivno pravo "pravo da se prime strani diplomatski predstvanici#. Dok
potpuno suvjerenim drzavama priznaju ovo pravo, =ostale drzave> to pravo imaju samo pod odredjenim
okolnostima. Dijelovi suverenih drava, pa ni /ederalne jedinice, po pravilu, nemaju pravo na slanje diplomatskih
predstavnika, mada sve zavisi od odredaba nacionalnog ustava. !oseban slucaj je 1atikan "Sveta stolica#, koji
ima istovremeno i status drzave. 0zvjesna ogranicena prava poslanstva u pojednim drzavama ima cak i entitet koji
nema ni karakter drzave, kao sto je malteski viteski red, koji jos uvijek ima diplomatske predstavnike u tridesetak
drzava, ali status njegovih predstavnika vezan je ipak za status 1atikana.
?to se tie meuanrodnih organizacija, one imaju pravo poslanstva i aktivno i pasivno jer primaju diplomatske
predstavnike drava kao i predstavnike drugih meunarodnih organizacija, a istovremeno alju svoje stalne
misije.
%. &lase i rang diplomatskog predstavnika
9d pocetka 808 vijeka prihvacena je podjela stalnih diplomatskih predstavnika na vise klasa. @ecka konvencija
od '()'. godine potvrdjuje postojanje tri klase diplomatskih predstavnika i za sve te klase opsti naziv . Ase/
misijeB. %o je lice koje je drzava koja ga salje ovlastila da djeluje u tom svojstvu. !rema ovoj konvenciji, tri klase
se/ova diplomatskog predstavnistva, odnosno misija jesu&
'. Cmbasadori ili nunciji akreditovani kod se/ova drzava i drugi se/ovi misija odgovarajuceg ranga
5. !oslanici, ministri ili internunciji akreditovani takodje kod se/ova drzava, i
*. 9tpravnici poslova akreditovani kod ministra inostranih poslova.
Drzave medjusobno odredjuju kojoj ce klasi pripadati se/ovi njihovih diplomatskih misija, jer prilikom
uspostavljanja diplomatskih odnosa o otvaranja diplomatskih misija vodi racuna o nacelu simetrije.%akodje ,
uzima se u obzir i prezeans "duzina staza u /unkciji se/a diplomatske misije#.%ako je npr. papski pronuncije skoro
svo vrijeme jugoslovenske krize u S4j, s obzirom na to da je imao najduzi staz kao se/ misije u @2, bio dajen
diplomatskog kora.
'. Otpravnik poslova(ad interim!
9d otpravnika poslova koji je odredjen i akreditovan ako se/ misije "en pied# treba razlikovati otpravnika poslova
ad interim. %o je obicno diplomatski sluzbenik sa najvisim rangom u misiji koji privremeno djeluje kao se/
misije u slucaju da mejsto se/a misije nije popunjeno ili ako je se/ misije sprijecen da to ucini "privremena
odsustvnos iz zemlje prijema, odmor, bolest i sl.#. !rema pravilu obicajnog prava, koje je prihvtila i @ecka
konvencija o diplomatskim odnosima, ime otrpravnika poslova ad interim se/ misije saopstava ministarstvu
inostranih poslova, a u slucaju njegove sprijecenosti . ministar inostranih poslova drzave koja ga akredituje.
9sim ove dvojice strajesina niko nije ovlasten da odredjuje, odnosno saopstava ministarstvu inostranih poslova
teritorijalne drzave ime otpravnika poslova ad interim.
(. Prezeans
4ed prvenstva "prezeans# e/ova diplomatskih misija odreuje se prema klasi kojoj pripadaju, a unutar svake
klase prema danu i satu kada su preuzeli svoje /unkcije u dravi u kojoj se akredituju. !rema @ekoj konvenciji o
diplomatskim odnosima, smatra se da je e/ misije preuzeo svoje /unkcije im podnese akreditivna pisma ili im
noti/ikuje svoj dolazak i podnese kopije svojih akreditivnih pisama ministarstvu inostranih poslova prema
vaeoj praksi u dravi kod koje se akredituje, koja se mira primjenjivati na jedinstven nain. %o znai da drava
kod koje se akredituje mora da se odlui za jedan od navedenih kriterijuma . dan predaje akreditivnih pisama ili
dan noti/ikacije i predaje kopije akreditivnih pisama. @eka konvencija takoe propisuje da se redosled
podnoenja akreditivnih pisama ili kopija tih pisama odreuje prema danu i asu dolaska e/a misije.
9bnova akreditiva e/u misije ne utie na red prvenstva koji diplomatski predstavnik ve ima, ukoliko je u
pitanju ista klasa. Cko je u pitanju podizanje ili eventualno snienje ranga, e/ misije dobija novi prezeans.
1). *iplomatski kor
Se/ovi diplomatskih misija akreditovani u jednoj drzavi sacinjavaju diplomatski kor. Diplomatski kor ima svoje
unutrasnje aktivnosti na razvijanju drustvenih veza medju svojim clanovima i poboljsanju tih veza za drzavom
kod koje se akredituje, ali vrlo cesto nastupa kao cjelina kako u ceremonijalnim prilikama kao sto su svecanosti,
zalosti, inauguraciji drzavnika drzave tako i u slucajevima zajednickog demarsa prema drzavi prijema. 3a celu
diplomatskog kora stoji doajen koji je, po pravilu, najstariji po rangu se/ diplomatske misije, odnosno prvi po
prezeansu. !ostoji diplomatski kor u uzem i u sirem smislu. $ uzem smislu, njega cine samo se/ovi diplomatskih
misija u jednoj prestonici, bez obzira na svoju klasu. $ sirem smislu, diplomatski kor cine svi clanovi
diplomatskog osoblja, odnosno svi clanovi diplomatskih misija sa diplomatskim svojstvom, upisani u tom
svojstvu u diplomatskom listu ministrastva inosstranih poslova drzave kod koje se akredituje. $z clanove
diplomatskog kora prikljucuju se i clanovi njihovih porodica, koji uzivaju diplomatske imunitete i privilegije.
11. *iplomatsko oso+lje
!od diplomatskim osobljem podrazumijeva se se/ diplomatske misije i clanovi osoblja misije koji imaju
diplomatsko svojstvo, odnosno ona lica koja je drzava koja akredituje prijavila kao takve, a drzava prijema ih
izricito prihvatila u tom svojstvu i unijela u diplomatsku listu, koju obicno vodi teritorijalno ministarstvo
inostranih poslova. 0sto ministarstvo tim licima izdaje posebne legitimacije. Sva ta lica imaju uobicajena
diplomatska zvanja, pocev od zvanja izvanrednog i opunomocenog ambasadora, ambasadora kao clana misije,
opunomocenog ministra, savjetnika, prvog, drugog i treceg sekretara i atasea kao najmladjeg diplomatskog
zvanja. !ripadnici vojne diplomatije, odnosno vojni izaslanici "vojni atasei# imaju obicno svoja uobicajena vojna
zvanja "general, pukovnik, kapetan itd# uz anziv vojnog, vazduhoplovnog ili pomorskog atasea.
12. Uspostavljanje diplomatskih odnosa i otvaranje diplomatske misije
Svaka drzava samostalno odlucuje da li ce sa nekom drzavom uspostaviti diplomatske odnose i hoce li u toj
drzavi otvoriti stalnu diplomatsku misiju. Saglasnost za uspostavljanje diplomatskih odnosa izmedju dvije drzave
moze se ocitavati na razlicite nacine. 1eoma cesto je to i /ormalni medjunarodni ugovor o uspostavi odnosa, ali
nekada moze to da bude manje ili vise /ormalni oblik saglasnosti volja predstavnika dvije drzave. !onekada ta
saglasnost o uspostavljanju diplomatskih odnosa istovremeno sadrzi i zajednicku odluku o otvaranju
diplomatskih misija ili se ova saglasnost postize kasnije, takodje bez znacaja u kakvoj je /ormi ucinjena.
13. ,greman
Svaka drzava koja akredituje odlucuje sama o izboru licnosti koja ce biti se/ misije. edjutm, takav izbor mora
da dobije i saglasnost drzave prijema, drzave kod koje se akredituje. %a saglasnost zove se agreman i ona se trazi
prije objavljivanja u javnosti imena kandidata. 0menovanje se/a misije saopstava se javno tek dobijanjem
agremana koji se trazi diplomatskim putem, verbalnom notom, ne/ormalnim pismenim podneskom ili usmeno,
uz obavezno davanje biogra/skih podataka za kandidata. Drzava prijema nije duzna da saopsti razloge odbijanja
agremana, a veoma cesto se to cini i izostankom odgovora na zahjtev drzave koja akredituje. Drzava prijema nije
vezana vec datim agremanom, jer u svakom momentu moze da ga, bez iakvog obrazlozenja, povuce, razumljivo,
rizukujuci pogorsanje odnosa sa drzavom koja akredituje.
14. &raj odnosno zatvaranje diplomatske misije
!ostoji vise razlicitih slucajeva okoncanja, odnosno prestanka rada diplomatske misije jedne drzave, a najcesci je
prilikom prekida diplomatskih odnosa, kada nestaje svaki osnov za nastavak rada i dalje postojanje diplomatskih
misija drzava koje vise nemaju medjusobne diplomatske odnose. edjutim, ima i slucajeva kada se diplomatski
odnosi ne prekidaju, ali misija se zatvara iz veoma razlicitih razloga. %o moze da nastupi u doba zahladjivanja
odnosa izmedju dvije drzave, kada jedna od njih zeli da zatvaranjem diplomatske misije mani/estuje svoje
nezadovoljstvo prema politici druge drzave ili nekom aktu njene vlade koji vrijedja ugled ili interese drzave koja
akredituje. $ tom slucaju moze se desiti da druga drzava, drzava prijema ne zatvori svoju misiju u drzavi koja
akredituje i da njena misija i dalje nastavi sa normalnim radom, jer diplomatski odnosi nijesu prekinuti. !onekad
razlog zatvaranja diplomatske misije nije u vezi sa pogorsanjem odnosa izmedjudrzava, vec je posledica
nedostatka /inansijskih sredstava i racionalizacije koju jedna drzava cini u svojoj mreze diplomatskih
predstavnistava. 0 u ovom slucaju diplomatska misija druge drzave moze normlano da nastavi sa radom i ona je
tada jedini kanal diplomatskog opstenja izmedju dvije drzave. 9stavljanje diplomatske misije bez diplomatskog
ili uopste bez ikakvog osoblja takodje moze da znaci kraj te misije. nogi autori smatraju da je povlacenje
osoblja diplomatske misije, u stvari, suspenzija diplomatskih odnosa i da je to, po pravilu, korak koji prethodi
prekidu diplomatskih odnosa.
1". *iplomatski azil
3epovrijedivost prostorija diplomatske misije oduvjek je bila izazov progonjenim ljudima u vrijeme nereda,
bezakonja, graanskog rata ili slinih incidenata u dravi prijema, da se sklone i zatite ivot ugroen od strane
nekontorolisanih oruanih grupa. -rov diplomatske misije bio je skoro jedino utoiste u takvim situacijama na
svim kontinentima, mada ni on uvijek nije bio siguran. Sa /ikcijom eksteritorijalnosti raala se i ustanova
diplomatskog azila. Sa nestankom teze o eksteritorijalnosti i pojavom novog shvatanja nepovrijedivosti prostorija
diplomatske misije, ustanova je skoro nestala iz ivota, osim na latinoamerikom kontientu, gdje i sada postoji.
9n je prihvaen i priznat samo u Datinskoj Cmerici. Svaka primjena van ovog kontinenta je rizina i nema
nikakvih garantija da moe da bude uspjena. %o je u stvari davanje privremenog utoita licima koja se
momentalno nalaze u nevolji, odnosno opasnosti po ivot, sa potpuno neizvjesnim ishodom, koji iskljuivo zavisi
od realnih odnosa izmeu drave ija misija prua utoite i drave na ijoj se teritoriji deava. <bog toga, u
ovakvim situacijama ne postoji nikakvo pravilo na koje bi diplomatska misija jedne drave mogla da se osloni.
1$. -tatus diplomatske misije
Diplomatske misije na dijelu drzave prijema ne mijenjaju pravni status teritorije na kojoj se nalaze, tj. ona je i
dalje pod suverenitetom drzave prijema. -lasicno medjunarodno pravo je sve diplomatske privilegije i imunitete
vezivalo za licnost se/a diplomatske misije. Savremeno medjunarodno pravo ide dalje i odredjene privilegije i
imunitete, pored clanova osoblja misije, vezuje i za samu misiju kao organ drzave imenovanja.
'. 3epovredivost prostorija diplomatske misije . ovo je jedan od najbitnijih imuniteta diplomatske misije, koji
omogucuje normalan rad i bezbjednost misije. !od prostorijama diplomatske misije podrazumijeva se, na prvom
mjestu, zgrada ili djelovi dgrade u kojima je smjestena diplomatska misija, obuhvatajuci i sporedne prostorije i
dvoriste, vrt, prostor za parkiranje i dr. !ristanak za ulazak organa drzave prijema u prostorije misije moze da da
samo se/ misije.
5. <astita arhive . arhiva i spisi misije su nepovredivi u svako doba i ma gdje se oni nalazili, te se preduzimaju
sve mjese za njihovu zastitu i protiv bilo kakve eventualne kradje, povrede ili unistenja.
*. Sloboda opstenja i nepovredivost prepiske i sloboda kretanja . drzava prijema je duzna da dozvoli i stiti
slobodu opstenja diplomatske misije u sve sluzbene svrhe. %o podrazumijeva opstenje sa vladom imenovanja,
diplomatskim i konzularnim predstavnistvima te drzave imenovanja, diplomatskim i konzularnim
predstavnistvima te drzave, slobodu kontakta sa drzvaljanima drzave imenovanja koji se nalaze u drzavi prijema,
sa vlastima drzave prijema. Sluzbena prepiska diplomatske misije je nepovrediva. Sluzbena prepiska
podrazumijeva svu prepisku koja se tice misije i njenih /unkcija.
1%. *iplomatska valiza
!osebnu zastitu ima tzv. diplomatska valiza. %o je tasna, jedan ili vise paketa ili slicno, sa spoljnom oznakom da
je u pitanju diplomatska valiza "vostani pecat ministarstva inostranih poslova drzave imenovanja ili diplomatske
misije#. Diplomatska valiza ne smije biti otvarana, ni zadrzana, pod uslovom da paketi diplomatske valize nose
vidne oznake svoje prirode i da sadrze samo diplomatske dokumente ili predmete za sluzbenu upotrebu.
3ajpovjerljiviji dokumenti, radi obezbjedjenja njihove tajnosti salju ih diplomatskom valizom koju prati posebno
za to zaduzen sluzbenik, tzv. diplomatski kurir. Drzava prijema duzna je da stiti diplomatskog kurira u vrsenju
njegovih /unkcija. -urur mora da bude snadbjeven sluzbenim dokumentom kojim se potvrdjuje njegovo svojstvo
i ozncava broj paketa koji cine diplomatsku valizu, kao i njihova destinacija.
1'. Privilegije i imuniteti diplomatskog i ostalog oso+lja diplomatske misije
9bim i vrsta privilegija i imuniteti koje uiva osoblje diplomatske misije zavisi od /unkcija koje svaka grupa
lanova diplomatske misije obavlja.
'. 3epovrijedivost linosti, stana, prepiske i dobara. . lina nepovrijedivost jeste jedno od najstarijih
diplomatskih prava i to je osnovna privilegija diplomatskih predstavnika iz koje proistiu sve ostale.
3epovijeredivost jeste apsolutna i potpuna bezbjednost. Drave donose posebne propise o zatiti diplomatskih
predstavnika. Domaci sudovi, u nedostatku tih propisa, sude neposredno na osnovu menarodnih obiaja,
odnosno @eke konvencije o diplomatskh odnosima. Diplomatski predstavnici ne mogu biti hapeni ni pritvarani.
Drava prijema mora postupiti prema njima s panjom i potovanjem, i preduzeti sve odgovarajue mjere da bi
sprijeila nanoenje povrijeda linosti, slobode i dostojanstva. S druge strane, diplomatski predstavnici su duni
da potuju zakonodavstvo drave prijema i da se uzdravaju od mjeanja u unutranje poslove te drave.
5. Sudski imunitet diplomatskih predstavnika.
;0munitet od krivinog sudstva. . diplomatski predstavnik potpuno je izuzet od drivine jurisdikcije domae
drave. %o se odnosi na sve njegove akte i ponaanja, a ne samo na one uinjene u vrenju slubene dunosti. 9n
ne moe biti lien slobode ni u sluaju tekog krivinog djela.
;0munitet od graanskog i upravnog sudstva. . diplomatski predstavnik uiva imunitet od graanske i upravne
jurisdikcije.
Elanovi diplomatskog osoblja uivaju sudski imunitet i neprikosnovenost samo u pogledu slubenih radnji
uinjenih u vrenju svojih /unkcija "tzv. iskljuivi dunkcionalni imunitet#. 9ni mogu dobiti i dopunske imunitete,
ali samo uz saglasnog drave prijema. Elanovi porodice diplomatskog predstavnika koji ine sastavni dio
njegovog domainstva uivaju sve privilegije i imunitete koji ima i sam diplomtski predstavnik.
Cdministrativno i tehniko osoblje misije i lanovi njihovih porodica uivaju sve privilegije i imunitete,
ukljuujui i imunitet od krivinog sudstva, kao i diplomatski predstavnici, pod uslovom da nisu dravljani
drave prijema ili u njoj imaju stalno prebivalite.
1(. .rajanje imuniteta
@eka konvencije o diplomatskim odnosima odreuje da imuniteti i privilegije lica koje ima pravo na njih
prestaju kada napusti dravu prijema ili po isteku razumnog roka. eutim, u pogledu akata izvrenih u vrenju
dunosti, imunitet se nastavlja.
<a odricanje od krivinog imuniteta nije dovoljno samo odricanje nosioca imuniteta, ve samo izriito odricanje
od strane drave imenovanja. %ek tada moe da prestane imunitet odnosne linosti. <a odricanje od imuniteta
potpuno je irelevantan stav lica o ijem se imunitetu radi, jer su imuniteti dati u korist drave koju predstavlja, a
ne u njegovu linu korist.
!oreska i carinska osloboenja. . diplomatski predstavnik je osloboen svih poreza i taksi, linih ili stvarnih,
dravnih, regionalnih ili komunalnih, sa unaprijed predvienim izuzecima utvrenim @ekom konvencijom o
diplomatskim odnosima. 0sti je sluaj i sa osloboenjem od carina, taksi i drugih dabina za uvoz predmeta
namjenjenih za linu upotrebu, ukljuujui i predmete namjetaja.
Druga lica osim lanova diplomatskog osoblja koji uivaju odreene privilegije i imunitete. %o su lanovi
diplomatskog osoblja koji su dravljani ili rezidenti "sa stalnim boravkom# drave prijema, lanovi porodice
diplomatskih predstavnika, lanovi administrativnog i tehnikog osoblja diplomatske misije i alanovi njihovih
porodica, lanovi poslunog osoblja diplomatske misije i privatna posluga lanova diplomtske misije.
0muniteti i privilegije lica koje ima pravo na njih prestaju kada napusti drzavu prijema ili po isteku razumnog
roka. edjutim, u pogledu akata izvresnih u vrsenju duznosti, imunitet se nastavlja. $ diplomatskom pravu
smatra se da taj imunitet vazi i prema trecim drzavama, a ne samo prema drzavi prijema gdje je lice imalo
/unkcije u diplomatskoj misiji. 0nteresantno je pitanje da li smrcu ovlascenog lica prestaje diplomatski imunitet.
0 teorija i praksa daju negativan odgovor.
2). -pe#ijalne misije (ad ho# diplomatija! / pojam i nastanak
Cd hoc diplomatija nije nita manje znaajnija od stalih oblika misija. 3ajstarije takve misije su tzv. specijalne ili
privremene misije u bilateralnim odnosima izmeu drava. -asnije se javljaju i drugi oblici ad hoc diplomatije,
pa i samih specijalnih misija. Fedan oblik specijalnih misija jesu i oblici diplomatije na vrhu. !ored stalnih misija,
drave esto alju i tzv. specijalne misije, koje imaju razliite /unkcije i zadatke, ali su uvijek privremenog
karaktera. $ pitanju su delegacije koje jedna drava alje u drugu dravu radi razmatranja nekog pitanja, radi
pregovora i zakljuivanja meunarodnog ugovora, uea na nekom meunarodnom skupu ili kon/erenciji ili
nekim ceremonijalnim povodom. Specijalne misije mogu se slati i u drave u kojima nema stalne diplomatske
misije, a alju se i u drave sa kojima uopte ne postoje diplomtski odnosi. !roblematika specijalnih misija
ureena je -onvencijom o specijalnim misijama '()(. godine.
21. Osnovne odred+e &onven#ije o spe#ijalnim misijama
Specijalna misija je misija privremenog karaktera, koja se alje u drugu dravu uz njenu saglasnost, s ciljem
pregovaranja o odreenim pitanjima ili izvrenja odreenog zadatka. %o bi bili osnovni elementi ustanove
specijalne misije. 3ema karakter misije odgovorne za odravanje optih diplomatskih odnosa, njen zadatak je
odreen za svaki poseban sluaj i po tome se razlikuje od /unkcija stalne diplomatske misije i ona je nasuprot
stalnoj misiji, vremenski ograniena po prirodi, to se mani/estuje ogranienim trajanjem ili speci/inim
zadatkom.
Saglasnou dvije drave utvruju se i /unkcije specijalne misije. 3ain na koji se dobija saglasnost zavisi od
meusobnih odnosa dvije drave. Drave koje imaju prijateljske odnose dogovaraju se ne/ormalno, dok je
postupak za dobijanje saglasnosti drava koje imaju zategnute ili loe odnose, mnogo krui i /ormalniji. Gunkcije
moraju biti jasno odreene da ne bi dolo od nesporazuma.
Drava imenovanja slobodno odreuje sastav svoje specijalne misije, poto je prethodno dostavila dravi prijema
sve potrebne podatke o broju i sastavu specijalne misije, imena lica i njihova svojstva. Drava prijema moe da
odbije da primi specijalnu misiju iji broj lanova, po njenom miljenju nije razuman.
$ zavisnosti od /unkcija i karaktera, specijalna misija moe da se sastoji od jednog ili vie lanova. !ored
diplomatskog, moe imati i administrativno, tehniko i posluno osoblje. $ specijalnu misiju mogu da budu
ukljueni i lanovi stalne diplomatske misije ili konzulata drave imenovanje u dravi prijema. $ tom sluaju oni
zadravaju privilegije i imunitete koje imaju kao lanovi stalne diplomatske mijie ili konzulata pored privilegija i
imuniteta koje imaju po -onvenciji o specijalnim misijama.
-onvencija o specijalnim misijama utvruje da predstavnici drave imenovanja u specijalnoj misiji treba da budu
dravljani drave imenovanja, a dravljani drave prijema mogu da budu imenovani samo uz pristanak drave
prijema, s tim to u svako doba moe da povue taj pristanak.
-onvencija o specijalnim misijama sadrai i odredbe o noti/ikaciji dolaska i odlaska sastava specijalne misije,
lokacije prostorija i svih znaajnih podataka za rad misije. Saoptenje o dolasku i konanom odlasku lanova
misije mora se dostaviti unaprijed, osim ako je to nemogue.
22. O+li#i spe#ijalne misije
!o obliku, moe se razlikovati vie vrsta misija&
'. 3ajrasprostranjeniji oblik specijalnih misija jesu one koje jedna drava alje u drugu dravu radi rjeavanja
nekog pitanja iz njihovih odnosa ili iz ceremonijalnih razloga.
5. -ada jedna drava alje istu specijalnu misiju sa istim zadatkom kod dvije ili vie drava. Eesto se takva
misija naziva cirkularnom misijom.
*.%rei oblik specijalne misije bio bi kada dvije ili vie drava alju zajedniku specijalnu misiju kod druge
drave. 9ve misije karakteristine su ne samo za bilateralnu ve i za multilateralnu diplomatiju pa je teko
razluiti da li je rije o jednoj ili drugoj vrsti diplomatije. "-onvencija o specijalnim odnosima ureuje status
specijalnih misija samo u odnosima izmeu drava, odnosno u okviru bilateralne diplomatije#.
:. Eetvrti oblik specijalnih misija su tzv. simultane misije& kada dvije ili vie drava alju istovremeno posebne,
odvojene specijalne misije kod jedne drave prijema, radi rjeavanja nekog pitanja od zajednikog interesa.

23. Olak0i#e privilegije i imuniteti spe#ijalne misije i imuniteti i privilegije 1lanova spe#ijalne misije
Drava prijema duna je da prui pomo specijalnoj misiji, ako to ona zatrai, da pronae posebne prostorije i
dobije podesan smjetaj za njene lanove. !o pravilu, misija i njeni lanovi oslobaaju se svih dravnih,
regionalnih ili komunalnih poreza i taksi na prostorije.
!rostorije u kojima je smjetena specijalna misija uivaju zatitu. 9dnosno nepovrijedivost. 9rgani drave
prijema smiju da uu u navedene prostorije samo uz pristanak e/a specijalne misije ili e/a stalne diplomatske
misije drave imenovanja koji je akreditovan u dravi prijema. oe se pretpostaviti da je ovaj pristanak dobijen
u sluaju poara ili druge nesree koja ozbiljno ugroava javnu bezbjednost, i to samo u sluaju da nije bilo
mogue pribaviti izriiti pristanak e/a specijalne misije ili eventualno e/a stalne misije.
Drava prijema duna je da obezbijedi slobodnu kretanja i putovanja svim lanovima misije na svojoj teritriji
koliko je to potrebno za obavljanje /unkcija specijalne misije. Drava prijema takoe dozvoljava i titi slobodno
optenje specijalne misije za sve slubene svrhe. Slubena prepiska specijalne misije je takoe nepovrijediva.
Specijalna misija moe da koristi i valizu i kurira stalne dipolmatske misije drave imenovanja, ali i spostvenu
valizu i kurira.

24. *iplomatija na vrhu (samit2diplomatija!
Samiti se odravaju kako u okviru bilateralne, tako i u okviru multilateralne diplomatije. 9ni mogu biti redovni,
kako na bilateralnom tako i na multilateralnom planu, ali mogu biti i ad hoc, raznim povodima i prigodama.
nogi bilateralni samiti su ve godinama institucionalizovani u redovne sastanke u odreenim vremenskim
razmacima. !ostoji i niz institucionalizovanih multilateralnih samita, u okviru pojedinih meunarodnih
organizacija, regionalnih organizacija itd.
Cd hoc samiti su takoe brojni i raznovrsni. 9sim samita posveenih razmatranju pojedinih pitanja, svi ostali ad
hoc samiti ne pruaju ire mogunosti osim povrne razmjene miljenja i uopznavanja e/ova drava i vlada.