0 оценок0% нашли этот документ полезным (0 голосов)
2K просмотров11 страниц
El cuento de Juan Conejo en maya yucateco
Visita: http://tsikbalichmaya.org/tsikbaloobstories/u-tsikbalil-juan-tuulel-cuento-de-juan-conejothe-story-of-juan-rabbit/
Оригинальное название
U tsikbalil Juan T'u'ul/El cuento de Juan Conejo
El cuento de Juan Conejo en maya yucateco
Visita: http://tsikbalichmaya.org/tsikbaloobstories/u-tsikbalil-juan-tuulel-cuento-de-juan-conejothe-story-of-juan-rabbit/
El cuento de Juan Conejo en maya yucateco
Visita: http://tsikbalichmaya.org/tsikbaloobstories/u-tsikbalil-juan-tuulel-cuento-de-juan-conejothe-story-of-juan-rabbit/
In k'at ka'aj a t'an ti' teen u tsikbal }uan T'u'ul
Na'alob, nin ka'ajen in tsikblatech u tsikbalil }uan t'u'ul yete ma chiich leti'e' je'elo' nika'ajen in tsikbaltech yo'olal le ma' chiicho'.
}unten yaakile' le ma chiicho' bin u pak' bu'ul, tu pak'aj le bu'ulo' ka'aj jo'op' u jooya'tik yetel u ja'il jaltun.Ku jooya'tik le bu'ulo'.
}a'alibe' jump'el k'iin ti' le je'elo' ma' chiicho' ka'aj binij te' tu paach u pak'al bu'ul, le ka'aj k'uche' ka jo'o'p' u man u xiimbalt u pak'al, u paach u pa'k'al bu'ul ka'aj jtu yilike' le bu'ulo' ts'o'ok u laj jook'la'aja', ba'ale' tu jaanta'al tumeen }uan t'u'ul , tu jaanta'al le bu'ulo' tumen le }uano'.
Ka'aj jo'op' u tukultik ma chiich, ka'aj jo'op' u ya'alik ma chiiche': Bix ken in beetij. Le bu'ula' in pak'maje' tia'al in kuxtal.
Ka'aj jo'op'u tsikbaltike' tu jaanta'al u pak'al bu'ul.
Ka'aj ts'a'ab tun antaj ti' wa consejo tumen ulak mako'ob ba'ax unaj u beetik le ma chiicho'. }a'alibe', le ma chiicho' ts'o'ok u tso'olol ti' tumeen le jala'acho'obo' ba'ax unaj u u beetik, ka'aj a'alab ti'e':
Ka'aj u beete' juntul mak, peio ue lokok.
}untul mak ue lokok wa ue kib. Ka'aj tu kaxtaj kib, lokok. Tu xa'ak'taj beya', Ka'aj jo'op' u patik, u patik juntul mak, tu beetaj u k'ab, tu beetaj pool, yich, u yook tulakl juntul mak. Ka'aj bine', ka'aj tu wa'alkuntal le mak beya' tu beel tu'ux ku taal le }uan t'u'ulo', ka'aj tu ts'aji' tu wa'alkunsaj le mak beyo'.
}a'alibe' }uane', }uan t'u'ule' ka'aj jo'op' u taal tu yak'abtale ka'aj jo'op' u taal janal, ook janal bu'ul, le Contauo poi Naiiano Bonilla Caamal
Quieio que me platiques el cuento ue }uan T'u'ul.
Est bien te voy a platicai el cuento ue }uan T'u'ul con uoa Chiich. Niia, te platicai la histoiia ue uoa Chiich.
0na vez, uoa Chiich fue a sembiai fiijol, sembio los fiijoles y los iegaba con el agua ue la saiteneja, con esa agua los iegaba.
Entonces un uia uoa Chiich fue a vei su sembiauo ue fiijoles. Cuanuo llego empezo a iecoiiei toua la extension ue su sembiauo y se uio cuenta que los fiijoles estaban biotanuo, peio fueion comiuos poi }uan T'u'ul, estaba comienuo sus fiijoles }uan.
Empezo a pieocupaise uoa Chiich, empezo a ueciise uoa Chiich: Qu voy a hacei. El fiijol lo sembi paia subsistii.
Poi lo que empezo a comentai que le estaban comienuo su sembiauo ue fiijoles.
Poi lo que iecibio ayuua, empezaion a uaile consejos a uoa Chiich poi otias peisonas ue lo que pouia hacei. Los auultos le aconsejaion lo que pouia hacei, ellos le comentaion:
Baz una peisona peio ue lokok, una peisona ue lokok o ue ceia.
Poi lo que comenzo a buscai el mateiial. Lo ievolvio ue esta maneia, y comenzo a foimailo, comenzo hacei un humano, le hizo la cabeza, la caia, los pies, touas las paites ue una peisona. Bespus lo puso a esta peisona ue esta foima, en el camino uonue entiaba }uan t'u'ul, ahi lo puso, paio esa peisona ue esta maneia.
Ni mouos, }uan, cuanuo empezo a caei la noche, }uan T'u'ul vino a comei, entio a comei fiijol, ka'aj k'uche' ku yilike' wa'akbal juntul maaki', leti'e' ma' tu k'ajooltaj le }uan tu'ulo' wa le mako' ue kib, ka'aj jo'op' u ya'alik ti'e' mako':
Tselabaj tin beel, tumeen tene' nin ka'aj in kaxt in kuxtal. Wey yaan u muul in ta'e' wey yaan u muul in wiixe'- ku ya'alik }uan tu'ul.
}a'alibe' ma' tu nukaj ti' tumeen le mako', pues tumeen el mako' ue kib. Ku ya'alik ti' le mako':
Tselabaj tin beel, tumen wa ma' ta luk'ul tin beele' kin koocha'tikech - ku ya'alik le }uan tu'ulo'.
Le mako' ma' tan u nukik, ka'aj tu koojchajtaj ka'aj koochabta'abe' ti' taak' yook }uan tu'uli', como tatak'kil le ki'bo', taak'ij.
Ts'o'ok u taak'al beyo' ku ya'alike':
Cha' in wook tumeen wa ma'e' kin koocha'tikech yetel junlak' u ts'iit in wooka'.
Tu koocha'taj beya' yetel ulak' junts'iit u yook, ti' taak'i'. ku ya'alike':
Cha'a'e' tumeen wa ma'e' kin lajikech.
Ka'aj tu lajaj le mako' ti' taak u k'aabi' tumeen ue kib.
Cha'aeni' ka'aj xi'iken janal, tumeen tene' nin ka'aj in kaxt in kuxtal.
Chen tu t'aan }uan.
Wa ma' ta cha'ikene' kin lajikech.
Ka'aj tu lajaje' ka'aj taak' }uan t'u'ul, bey yanila'. Ku ya'alik }uan t'u'ule':
Cha'aeni', wa ma'e' kin t'esnak'tikech.
cuanuo llego vio que habia una peisona paiaua en el camino, l no puuo iuentificai que aquella peisona eia ue ceia, poi lo que le empezo a uecii a esa peisona:
Fueia ue mi camino, poique yo estoy aqui paia buscai algo ue comei, yo aqui naci y aqui cieci - uijo }uan T'u'ul.
Peio no le contesto esa peisona, poique l eia ue ceia. Entonces le uijo a esa peisona:
Fueia ue mi camino, poique si no quitas, te uai una pataua - uijo }uan t'u'ul.
Aquella peisona no contestaba, poi tal motivo lo pateaion, cuanuo lo pateo se pego el pie ue }uan T'u'ul, como estaba pegajoso la ceia se pego.
Bespus ue que se pego uijo:
Suelta mi pie, ue lo contiaiio te pateai con el otio.
Lo pateo ue esta foima con el otio pie y se le pego, poi lo que uijo:
Sultalo, ue lo contiaiio te voy a uai una bofetaua.
Entonces le uio una bofetaua al sujeto y se le pegaion las manos poique es ue ceia.
Sultame paia que vaya a comei, poique yo vengo a buscai mi alimento.
}uan hablaba solo.
Si no me sueltas, te uoy otia bofetaua.
Al uaile la bofetaua }uan queuo pegauo, asi estaba. Poi lo que }uan T'u'ul uijo:
Sultame ue lo contiaiio te voy a uai un panzazo. Ka'aj tu t'esnak'tal beya', ka'aj taak' u nak' ti le kibo'. Chu'uk tumen bey le ki'bo' ma' patchaj u bini', ti' taak' le }uano'.
Ts'o'ok u sastale' ka'aj bin ma chiich u xiimbalt u pach u pak'al bu'ul. Le ka'aj k'uch te' tu paach u pak'al bu'ulo', ka'aj bin yilaj le }uane', lubij. Le }uano taak'al ti' le kibo':
- Teech }uan lubech, in puuts'ulileche' }uan lubech - ku ya'alik.
}a'alibe' ma' chiich, ma'alob ts'o'ok a chukiken, ma'alob - ku ya'alik.
Ka'aj ensa'ab }uan te' kibo', ka'aj bisa'abij:
Ba'ale' ma' chiich - ku ya'alik.
Pues ts'o'ok in lubul. Yaan a jaantiken.
Yaan in jaantikech oonsikil }uan kin in beetej.
0 oonsikil t'u'ul ken in beetej, oonsikilil }uan, taaj ki', uch in jaantej.
Na'alob ma chiich, ma'alob- ku ya'alik.
}a'alibe' ka'aj k'ala'ab so'oy, k'a'al tu so'oy }uan beyo', laj oiai ku bin cha'antbil tumen la abiltsilo'obo'. Ti' yaan }uani' ti' ku sutikjunbaj }uani',k'ala'an so'oy, ku ya'alaj ti'e':
Yaan tun in jantikech }uan, buka'aj ki'il a woosikilil wale'.
Aaa ma'alob ma chiich- ku ya'alik- ma'alob yaan a jantiken- ku ya'alik.
Peio ts'aten u ts'ook u pajtalil wa opoituniuau antes a jaantiken.
Na'alob, ma'alob }uan - ku ya'alik.
Y le uio un panzazo ue esta maneia, y se le pego la baiiiga en la ceia. Y ue esta foima fue atiapauo poi la ceia, no se puuo maichai, se pego }uan.
Al amanecei fue uoa Chiich a visitai su sembiauo ue fiijol en la milpa, cuanuo fue a visitai a }uan, habia caiuo. }uan se habia pegauo en la ceia.
T }uan ya caiste, estabas piofugo }uan, caiste le uijo.
Ni mouos uoa Chiich, est bien ya me pescaste, ni mouos ieplico.
Cuanuo bajaion a }uan ue la ceia, lo llevaion:
Peio uoa Chiich menciono.
Pues ya me atiapaste. Ne vas a comei.
Te voy a comei, pipin ue }uan voy a comei.
Pipin ue conejo voy a piepaiai, pipin ue }uan, est muy bueno, hace tiempo que no lo como.
Est bien uoa Chiich, est bien menciono.
Pues lo enceiiaion en el gallineio, fue enceiiauo }uan, a caua iato iban los nietos. Ahi estaba }uan, ahi estaba uanuo vueltas, estaba enceiiauo en el gallineio, y le uijeion:
Pues te voy a comei }uan, que iico sei tu pipin.
Est bien uoa chiich uecia Ne vas a comeivolvia a uecii.
Peio uame la ltima posibiliuau u opoituniuau antes ue que me comas.
Est bien, est bien }uan contesto.
Ba'axtun u ts'ook a opoituniuau.
Eske tene' jats'uts in wook'ot. Wa ka'aj a wila'aj in wook'ote' ma chiich, jum, yaan u ki'imaktal a wool ts'o'kole' ka jaantiken.
}e'elo' ma'alob }uan.
Tu chiimbal le k'iin walkila' ka'aj a'alab ti' }uane' ka'aj jook'ok:
Na' ta puts'ul }uan'.
Na' tin puts'ul, ma' tin puutsul - ku ya'alik.
Ts'o'okole' ka jaantiken. Si ti' kin ook'ot te'ela'.
Na' ta puts'ul }uan.
Na' tin puuts'ul chiich, ma' tan.
}e'elo' ma'alob.
ka'aj je'eb le so'oyo', ka'aj taal le paalalo'obo', }uane' ka'aj jo'op' u yook'ot, tu yook'ot le }uan t'u'ulo'. Tu yook'ot beya', tu yook'ot }uan, tu p'iit le }uano', tu yook'ot. Le ma chiicho' tu che'ej:
}ajaja', jajaja', jajajaj', jajaja' tu che'ej.
Basta tu wixikubaj ma chiich, tu wixikubaj ma chiich, ikil u cha'antik o yook'ot }uan. Ku bin paachnaj beya' ku ka'aj suut, ku bin paachnaj beya' ku ka'aj suut, tu siit' }uan. Na' chiiche' tu papaxk'ab ki'imak yool, tu cha'antik u yook'ot }uan t'u'ul.
Le ka'aj bin paach naj beya' ma' ka'aj suunaji', puts'ij, puts''ij. Le ka'aj bin }uan le ka'aj jo'op' u man kaxtbile'mina'an, binij.
Ka'aj jo'op' u yok'ol ma Chiich:
Tu tusajen le }uana', tu tusajen, tu ya'alaj tene' ma' tu puts'ul. Y cul es tu ltima opoituniuau.
Lo que pasa es que yo bailo muy bonito, si vieias como bailo uoa Chiich, juum, vas a contentaite luego me comes.
Est bien, }uan.
Estaba ynuose la taiue, como esta hoia cuanuo le uijeion a }uan que salieia:
No te escapas }uan.
No me escapo, no me escapo contesto.
Luego me comes, auems aqui voy a bailai.
No te escapas }uan.
No me escapo Chiich, no me escapo.
Est bien.
Cuanuo abiieion el gallineio, vinieion los nios y }uan empezo a bailai, bailaba }uan T'u'ul. Estaba bailanuo ue esta foima, asi bailaba }uan, biincaba }uan, bailaba. Boa Chiich se ieia:
}ajaja', jajaja', jajajaj', jajaja' se ieia.
Basta se oiinaba uoa Chiich ue tanto ieiise, se oiinaba ue tanta iisa, poi vei bailai a }uan. Se iba uetis ue la casa y iegiesaba, estaba saltauo }uan. Boa Chiich aplauuia, estaba contenta, poi vei bailai a }uan T'u'ul.
Cuanuo se fue uetis ue la casa no iegieso, se escapo, se escapo. Cuanuo }uan se fue comenzaion a buscailo, no lo encontiaion, se habia iuo.
Entonces uoa Chiich se puso a lloiai:
Ne engao }uan, me engao, me uijo que no se escapaba.
Bix tun ken beetej paalale'ex.
Pues p'uuts'ij, ma' tu suut.
Ka'aj jo'op' u yo'k'ol ma chiich, tu yok'ol ma chiich. }a'alibe' }uane' binij, najchaji.
Peio }uane' u amigo juntul koj, u amigo juntul koj, ku ya'allik ti' le kojo'.
Yaan jump'el chan baxal in kaxtmaj.
Ba'ax baxalil.
Ko'ox ka in we'estech.
Ka'aj binej }uano' yetel u amigo koj, te' so'oy tu'ux k'alab le }uano', ti' ook yetel le kojo'. Ka'aj ook yetel le kojo' ku ya'alik ti'e'.
Na' tun a wojeli', jats'uts le chan baxal je'el in kaxtmaja'.
Bix a wa'alik.
}ats'uts, ja'alibe'.
Bixtun.
Esk lela' yaan a wa'alik ti' le so'oyaj, ka wa'alik ti'e': k'alajbaj so'oy, je'abaj so'oy, k'alajbaj so'oy, je'abaj so'oy, bix a wilik. Tene' beey in beetiko', tene' kin wokoli' kin jook'oli'. 0okeni'.
Ba'ale' komo ts'aaba'an le ja' look tun ti'al u joychokoltalo', tia'al u jaanta'al le }uan ka'aj puts'o', pues le ja'o' p'aatal tu look.
}a'allibe' le kojo' ka'aj jo'op' u ya'alik beyo:
K'alabaj so'oy, je'abaj so'oy.
Bix a wilik. }ats'uts le baxalo' masa'.
Y como le haiemos nios.
Ni mouos, ya se fue.
Boa Chiich se puso a lloiai, se puso a lloiai. Be esta maneia }uan se fue, se alejo.
Sin embaigo }uan tenia a un amigo puma, se llevaba con un puma, y le uijo:
Tengo un juego que hall.
Qu tipo ue juego.
vamos paia que lo veas.
}uan y su amigo puma fueion al gallineio uonue estaba enceiiauo, ahi entio con el puma. Cuanuo entio con el uijo:
Lo que no sabes es que este juego que s me est bonito.
Be veias.
Est bonito, vas a vei que si.
Y como es.
Es que le vas a uecii al gallineio, le uices: ciiiate gallineio, biete gallineio, ciiiate gallineio, biete gallineio, como lo ves.. Asi le hago, entio y salgo. Entia.
Como habian puesto agua paia calentai paia cocei a }uan, peio se habia escapauo, pues el agua seguia calentnuose en el fuego.
Entonces el puma empezo a uecii:
Ciiiate gallineio, biete gallineio.
Como ves. Est bonito este juego, veiuau.
}ats'uts }uan.
Be'elo' beoia kin jan suuta' - ku ya'alik.
Ka'aj tu ptaj le kojo'. Ka'aj bin leti'.
Beoia kin suuta' - ku ya'alik.
Na'alob.
Ka'aj binij, le kojo' ku yokol tu jook'ol:
K'alajbaj so'oy, je'abaj so'oy.
Na ka'aj tu'ubti' le kojo' ku ya'alike':
K'alabaj so'oy, k'alabaj so'oy, k'alajbaj so'oy.
Ka'aj k'aal le so'oy tu jaajilo'.
Le ka'aj man le paalalo'ob u yabil le x-Chiicho', le chan x-Chiicho', ku ya'aliko'obe':
Chiich, le }uane', ts'o'ok u suut, ti' yaan ti' le so'oyo', ko'oten a wilej, jach beey }uane'.
Ka'aj bin ma chiich, ku ya'alike':
Paalale'ex ma' }uani', juntul, juntul ba'aba'al - ku ya'alik - juntul ba'aba'al yaani', ma' }uani. Taase'ex le chokoj ja'o' ka'ak jooychokoj ja'ate'ex - ku ya'alik.
}e'el tun ku ch'uuya'al le ja' tu look tia'al u jooychokoj ja'ata'al }uano'. Ka'aj lala'ab yook'ol koj, jook' yaalkab koj tu kachal tak le so'oyo' ka'aj puts'ij. }oots'ol yook koj, tu bin yalkab:
Yaan in chukik le chan }uana kin jaantik - ku ya'alik - tumen tu tusajen - ku ya'alik- tu tusajen, je'ela' ts'o'ok in jooichokolja'ata'al ka'aj bini'.
Cuanuo ciuzaion los nietos ue uoa Chiich, uijeion:
Chiich, }uan ya iegieso, est uentio uel gallineio, vamos paia que veas, cieemos que es }uan.
Y uoa Chiich fue a veilo y uijo:
Nios no es }uan, es un animal feioz menciono es otio animal el que est ahi, no es }uan. Tiaigan el agua caliente paia echiselo.
Entonces fueion a buscai el agua que estaba en el fuego paia echiselo a }uan. Lo ueiiamaion en su espalua y salio coiiienuo, quebio el gallineio, se escapo. Coiiia con la espalua quemaua.
voy a pescai a }uan paia comimelo se uijo poique me engao, me engao, poi su culpa ya me echaion agua caliente en la espalua luego se fue.
}a'alibe' ka'aj jo'op' u man kaxtbil, tu man kaxantbil }uan, ma' tu kaxta'al. Ka'aj ilabil, ka'aj ilabe' ku ya'alik ti'e'.
}uan, yaan in jantikech.
Ba'axten ka jaantiken, ma' amigo'oni'. A wojel k- et bisbai, jach ma'alob k-et bisikbaj, ma' unaj a jaantikeni'.
0naj in jaantikech tumen teche' jach ya'ab ta tusilen, ta wa'alaj ten le so'oy, je'abaj so'oy, k'alabaj so'oy. Tene' ka'aj tin wa'alaj k'alaba'e' ka'aj k'aaleni'. Ka'aj taal ma chiiche' ka'aj tu jooi chokolja'aten, je'elo' ilej joots'olen. Yaan in jaantikech.
}um, wa ka'aj a wil jump'el chan baxal ts'o'ok in kaxtike', jats'uts, yaanal sajkab, yaanal sajkabe' bix a wilik. weye' le jats'uts le sajkaba' . 0oken a wilej.
0 machmaj le sajkab }uan beya':
0oken a wilej, ooken a wilej, lela' leti'e' ka'ana' in lat'maj le ka'an beya'. Wa ka cha'aik le sajkaba' ku jutul le ka'ana'.
Bix a wa'alik.
Beyo'. Ts'o'okole' yaan jump'el chan baxal xan te'ela' - ku ya'alik }ump'el chan baaxal.
Te' ichil le sajkabtuno' yaan leti'e', yaan le xuuxo'ob ch'uyen ch'uuyo'ob sajkab, te' ichil le sajkabo' yaan le xuuxo'ob beya', peio yaan yik'el tun. Ku ya'alike':
Lela' jump'el chan baxal xan.
Bix a wa'alik }uan.
Leti', wa ka wilik tin xantal ma' tin suute' ka
Entonces lo fue a buscai, estaban buscanuo a }uan, no lo hallaban. Cuanuo lo vieion le uijeion:
Te voy a comei }uan.
Y poi qu me vas a comei si somos amigos. Sabes que somos cuates, nos llevamos bien, no uebeiias ue comeime.
Bebeiia ue comeite poique t me has engaauo bastante, me uijiste que le uijeia al gallineio: biete gallineio, ciiiate gallineio. Cuanuo yo mencion: ciiiate no se volvio a abiii, luego vino uoa Chiich y me echo agua caliente en la espalua, miia como me uejo. Te voy a comei.
}uum, si vieias un juego que enconti, esta bonito, es bajo la cueva, bajo la cueva, Como lo ve. Aqui la cueva esta linua. Entia paia que veas:
}uan sostenia la cueva ue esta maneia:
Entia paia que veas, entia paia que veas, este es el cielo que sostengo. Si lo sueltas el cielo se cae.
T ciees.
Asi es. Auems aqui hay un pequeo juguete uecia un pequeo juguete.
Entonces uentio ue la cueva habia vaiios panales ue avispa, uentio ue la cueva estaban los panales llenos ue avispas. Poi lo que uijo:
Este es un juego.
Ests seguio }uan.
Si es, si ves que me taiuo y no iegieso lo k'olik le chan baxal beey jump'el chan campanae' - ku ya'alik.
Na'alob - ku ya'alik.
Peio ma' tin xantal beoia ts'o'ok in suuta'.
Na' ka'aj tu cha'ak'abtal, ka'aj p'at le kojo' u lat' le' sajkabo', ka'aj puuts' }uan. Bin }uan u ta'akubaj tu ka'aten. Yaake' ku y'ubik le kojo' ts'o'ok u ka'anal nuka'aj jutul le sajkabo', ka'aj tu ya'alaje' :
Pa'atik in peksik le chan campana'.
Na' chan campanai' juntul xuux. Ka'aj tu peksaj le xuux beya', ka'aj chi'ichiba'ab le kojo'. }ook' yalkab, ka'aj juut sajakabe' je'el tun ku bino' kojo':
Yaan in jaantik }uan, ts'o'ok u tusiken, ts'o'ok u ka'a tusiken le }uana'.
Ka'aj tu ka'a yilaj:
Ba'ax ka beetik }uan.
Nin ka'aj in bis su'uk - ku ya'alik - nin ka'aj in bis su'uk.
Ba'ax ti'a'altech su'uk.
Tia'al in beetik in wotoch. }an kuchej.
Na', yaan in jaantikech.
Na', ma' jan kuchej su'ukaj.
Na' ka'aj tu k'axaj junkuch su'uk tu pu'uch le kojo' ka'aj jo'op' u bino'ob.
Ts'o'ok in ka'anal, anteni' - ku ya'alik.
Ka'aj tu k'axaj tu pu'uch le kojo', ka'aj jo'op' u bino'ob, yetel tu bino'obe' ka'aj tu t'abaj. T'aba'ab golpeas este juguetito, es como una campana uijo.
Est bien menciono.
Peio no me taiuo, enseguiua iegieso.
Luego solto el techo, paia que el puma lo sostuvieia, y }uan se escapo. Se fue }uan a esconueise ue nuevo. Caunuo el puma sentio cansancio y estaba a punto ue caeise la cueva, se uijo: voy a movei la campana.
Aunque no eia una campana, eia un panal ue avispas. Cuanuo movio el panal ue avispas picaion al puma. El salio coiiienuo, la cueva se cayo, el puma salio huyenuo:
voy a comei a }uan, ya me engao, este }uan me mintio ue nuevo.
Y ue esta foima le amaiio una caiga ue zacate en la espalua uel puma.
Ya me cans, ayuame menciono.
Cuanuo amaiio el zacate en el lomo uel puma, comenzaion a caminai, mientias caminaban lo le su'uk ti le kojo', ka'aj chu'uj le koj tu ka'ateno'. Ka'aj, alkabnaj }uane' ma' jaanta'abi'.
0ujchaj bey tu man kaxtbilo', tak ka'aj kaxta'abi', ku ya'alal ti'e':
Bejlae' yaan tun in jantikech }uan.
Na' jaantiken.
Ba'ax ma' in jaantikech. Ts'o'ok a seen tusiken.
Na'. Yaan jump'el chan baxal ts'o'ok in kaxtik.
Ba'ax baxalil.
Na je'ela', ko'oten a wilej.
}ump'el maata xa'an tun beya' ka'anal le xa'ano':
Ilawilej, ilawil bix kin in beetik - ku ya'alik Tene' weey kin baxal sansmale', walkila kin na'akal te baxalo'. Ilawila'ilej.
Ku na'akal te k'ab le xa'an beya', ku na'akali', ku ka'antale' ku ka'a emel, ku na'akale' ku ka'a emel.
Letie' wa tun le baxalo'.
}uum, jats'uts ba'al, beoia kan a wila'.
Na'alob - ku ya'alik.
Ku na'akal tun beya', ku ya'alik ti'e':
Sats'ajbaj xa'an, sats'ajbaj xa'an.
Ku sats'ikubaj le xa'an beya', ku sats'ikubaj le xa'ano'.
Sats'abaj xa'an.
Ku sats'ikubaj xa'an. encenuio. Pienuio el zacate al puma, y se quemo el puma ue nuevo. }uan se echo a coiie y no fue atiapauo.
Paso el tiempo paia pouei encontiailo ue nuevo, cuanuo lo encontiaion le uijeion:
Boy si te voy a comei }uan,
No me vas comei.
Poi qu no he ue comeite si me has engaauo mucho.
No, enconti un nuevo juego.
Qu tipo ue juego.
Aqui esta, ven a veilo.
Es una mata ue huano, que estaba alto:
ven a veilo, miia como lo hago le uijoaqui juego touos los uias, a estas hoias me subo a jugai, miia.
Se subia en la mata ue huano ue esta foima, se subia, se elevaba y volvia a bajai, subia y bajaba.
Y este es el nuevo juego.
}uum, est muy bonito, ahoia lo vas a vei.
Est bien contesto.
Se subia asi, y le uecia:
Estiiate huano, estiiate huano.
El huano se estiiaba asi, se estiiaba el huano.
Estiiate huano.
Se estiiaba el huano.
Nots'ajbaj xa'an.
Ku ka'amotsikubaj le xa'ano'.
Sats'abaj xa'an.
Ku ka'asats'ikubaj.
Nots'abaj xa'an.
Ku na'akal tu yemel le xa'an beya'.
Bix a wilik. Nasa' jats'uts, kuxtun ka'aj na'akakechi'. Na'akeni'.
}e'el wa in kanike'.
}e'ele', na'akeni'.
Le ka'aj na'ak }uan, le ka'aj na'ak }uane' ka'aj jo'op' u ya'alik xan, osea ka'aj jo'op' u ya'alik koj beyo':
Sats'abaj xa'an, motsajbaj xa'an.
Nientias tu ya'alik beyo', ka'aj leti', ka'aj jo'op'u sats'ikubaj le xa'ano', tu sats'ikubaj le xa'ano', beoia bix tun. Tu'ub ti' koje' bix ken un ya'alike' ka'aj u mots'ubaj le xa'ano'. Xanxij ka'aj k'a'aj ti'. Ka'aj tu ya'alaj ti'e':
Notsabaj xa'an, motsajbaj xa'an.
}ujump'iitile' ka'aj jo'op' u bin u motsikubaj, tu motsikubai', hasta ka'aj tu motsajubai le xa'ano' ka'aj tu pulajubaj koj. Ku ya'alike':
Yaan in jaantik le }uan kin in kaxtej.
Basta ka'aj kaxta'ab tun le }uano', ka'aj jaanta'ab tumen koj. Beeytun ts'o'okik ti' le kojo', ma' chiich yetel }uan. }aanta'ab tumen koj. Tik k-iliktune' ka'aj ts'o'ok le, le ma chiich yetel le juano'.
Encogete huano.
Se encogia el huano.
Estiiate huano.
Se estiiaba.
Estiiate huano.
El huano bajaba y subia.
Como ves. veiuau que estEa chveie, Qu tal si te subes. Sube.
Sei que apienua.
Si, sube.
Y se subio, cuanuo se subio }uan empezo a uecii tambin, o sea empezo el puma a uecii:
Estiiate huano, encogete huano.
Nientias uecia eso, el huano comenzo a estiiaise, se estiiaba el huano, Y ahoia como qu. Se le olviuo al puma que iba a uecii paia que el huano se encogieia. Paso un buen iato hasta que se acoiuo. Poi lo que le uijo:
Encogete huano, encogete huano.
Be poco en poco el huano se fue encogienuo, se encogia, hasta que se encogio el huano y el puma se bajo, y menciono:
Cuanuo encuentie a }uan, lo voy a comei.
Basta que un uia fue encontiauo }uan poi el puma y se lo comio. Be esta foima teimina el cuento ue uoa Chiich, }uan y el Puma. A }uan se lo comio el puma. Y asi teiminaion uoa Chiich y }uan.
¿De qué Guayaquil?: Análisis desde las relaciones transtextuales al primer relato de ciencia ficción en Ecuador: "La Receta" de Francisco Campos Coello