1

ACTIVIDADES DE APLICACIN DE LOS CONTENIDOS DE LENGUA LATINA

Actividades de diagnstico y repaso de temas de segundo ao

1) Analice morfosintcticamente, traduzca y redacte una breve interpretacin de la
siguiente fbula adaptada de Fedro:

Asinus in viridi prato, inter pulchros flores iactam, fidem vidit. Ad locum felix accessit
et temptavit chordas ungula. Lyr chord tristes sonuerunt et animal dixit mstum:
Formosa fides es, o lyra, sed asini artis nescii sumus. Asini poet non sunt: poet
aures oblectant suavibus canticis.

VOCABULARIO: asinus, -i (m.): asno / viridis, -e: verde / pratum. i (n.): prado / pulcher,
-chra, -chrum: bello, -a / flos, -oris (m.): flor / iacio, -is, -ere, ieci, iactum : tirar, arrojar / fides,
-is (f.): instrumento musical (de cuerdas), lira / locus, -i (m.): lugar / felix, -icis: feliz / accedo,
-is, -ere, -cessi, -cessum tr. o intr.: acercarse / ltus, -a, -um: contento, -a / tempto, -as, -are, -avi,
-atum tr.: tentar, probar, tocar / chorda, - (f.): cuerda / ungula, (f.): ua, pezua / lyra, -
(f.): lira / tristis, -e: triste / sono, -as, -are, -ui, -itum intr. sonar, emitir un sonido / animal, -alis
(n.): animal / mstus, -a, -um: deprimido, -a / formosus, -a, um: hermoso, -a / ars, artis (f.):
arte / nescius, -a, -um: ignorante / auris, -is (f.): odo / oblecto, -as, -are, -avi, -atum tr.:
deleitar / suavis, -e: dulce, armonioso / canticum, i (n.): canto.

2) Analice morfosintcticamente y traduzca los siguientes textos adaptados:

a) SOBRE EL DIOS VULCANO
Vulcanus taeter et deformis erat. Ideo pater eum e caelis in terras proiecit.
Sed terrarum incolae acceperunt Volcanum infantem. Postea in speluncis
montis Aetnae cum cyclopibus laboravit, nam erat peritissimus faber
omnium immortalium. Achilli galeam, loricam et scutum fecit. His armis
Hectorem Achilles vicit et necavit. Praecipuum opus eius hoc fuit: aqua et
argilla mulierem pulcherrimam fecit. Hanc feminam dei ipsi honorabant,
multa dona ei praebuerunt et vocaverunt illam Pandoram.

b) SOBRE ORIN

Orion iuvenis erat pulcherrimus et venator peritissimus eiusque corpus

robore et magnitudine omnes reliquos heroes excedebat. Ideo Diana eum
suo comitatui delegit eique magnos honores in regia sua dedit. Superbia

I.E.S en Lenguas Vivas Juan Ramn Fernndez, Cuadernillo de Latn para Tercer Ao
Prof. Mara Mercedes Schaefer

2
autem ei causa interitus fuit. Uno die, post fortunatam venationem dicebat:
"Maximus venator sum atque nulla est in montibus fera neque leo in silvis,
qui me vincere potest". Dum haec verba dicebat, parvus scorpio pedem eius
momordit et Orion necatus est. Diana, maestissima ob optimi venatoris
mortem, Orionem in caelum transportavit atque inter stellas collocatus est.
Ibi inter sidera fulgida micat.

c) SOBRE TNTALO
Dei per Asiam Minorem iter faciebant et Tantalus, Lydiae rex, eis in regia
hospitium dedit. Rex voluit deorum sapientiam probare. Filium suum
necavit, corpus eius assum et in fragmenta sectum immortalibus in coena
obtulit. Dei horrendum facinus cognoverunt et cibum illum non
manducaverunt. Tantum Ceres non animadvertit dolum et pueri tergum
devoravit. Sparsa fragmenta corporis Iuppiter coegit et puero vitam restituit
tergumque eburneum in loco dorsi posuit. Tantalum, suae familiae
occisorem, in Tartarum dei praecipitaverunt, ubi magna supplicia perpetuo
perferre debet.

d) SOBRE PARIS
Hecuba, Paridis mater, mirum habuit somnium: in alvo taedam accensam
portabat et audiebat vocem dicentem: "Taeda haec regiam et civitatem
omnem incendet." Oraculum de somnio interrogavit atque hoc habuit
responsum: "Hecuba, habebis filium, qui erit causa perniciei patriae." Post
hanc revelationem, Priamus, eius pater, Archelaum, servum suum, ad se
vocavit dixitque: "Carpe puerum nuper natum et proice15 eum in mare."
Archelaus, pietate et Hecubae lacrimis motus, in Idam montem puerum
portavit ac eum tradidit pastoribus, qui infantem acceperunt atque maxima
cura in omnibus laboribus agricolarum educaverunt. Paris adulescens
omnium pastorum pulcherrimus, peritissimus et fortissimus fuit. Ab
Oenona, silvarum nympha, Paris multum amabatur et per nonnullos annos
eius uxor fuit. Ab omnibus ignoti, beati vivebant; Paridis autem fama cito
beatitudinem iuvenum fregit. Interfuit ludis publicis, qui Troiae
celebrabantur, magnasque obtinuit victorias, propterea quod Priamus eum
cognovit atque in regia Troiae accepit. Gestorum Paridis fama usque ad
caelum ascendit, Mercurius huius Troiani merita mire laudavit atque
immortales eum ad caelestia regna vocaverunt.
e) ENEAS
Aeneas dux, Graecis ipsis callidior, qui belli pro patria fortiter pugnavit, ex
eo bello incolumis evasit et cum patre filioque, cui nomen erat Ascanius,
Troia, quae a Graecis capta erat, navibus effugit. At Iuno dea, quam Graeci

I.E.S en Lenguas Vivas Juan Ramn Fernndez, Cuadernillo de Latn para Tercer Ao
Prof. Mara Mercedes Schaefer

3
Heram appellaverunt, tempestatem acerrimam movit, quae Aeneam eiusque
socios ab Italiae oris in Afriacae litore reiecit.

f) FABULA CANIS
Canis per flumen natans in ore carnem portabat. Tunc in aqua simulacrum suum vidit
et statim cogitavit: Alius canis est alia maiorem predam portans; eam capiam; sic duae
predae mihi erunt. Os aperiens dimisit cibum quem habebat, sed eum quem petebat
rapere non potuit.
3) Analice morfosintcticamente y traduzca el siguiente texto relativo a la historia
de Odiseo.
Ulixes magicas artes Circae, quae homines in bestias mutabat, summa calliditate
eludere potuit atque praeter Sirenum insulam sine damno navigavit. Sirenes nefanda
monstra erant, quae dulci cantu nautas alliciebant ac eos trahebant in scopulos, ubi
fluctus naves frangebant nautaeque omnes periebant. At callidus Ulixes nautarum
omnium aures cera occlussit atque ipse ad navis malum a nautas deligatus est. Itaque
suaves Sirenum cantus audivit atque periculosos insulae scopulos incolumis vitavit.
Effugit quoque magna virtute Charybdis voragines et voracia Scyllae ora. Scylla
in Italiae litore erat, Charybdis in Siciliae insulae oris.
At Ulixis socii boves, qui deo Soli sacrati erant, occiderant. Deus nautas impiis
iratus saevissimam procellam emisit eorumque naves in fluctibus mersit. Omnes
perierunt praeter Ulixem, qui enatare potuit atque in insulam, ubi Calypso nimpha
habitabat, pervenit. Calypso benignum hospitium Ulixi Septem per annos praebuit,
nam eum amabat atque in insula invitum retinere temptabat. Tandem Iovis imperiis
Calypso paruit atque Ulixem in patriam Ithacam dimisit.

I.E.S en Lenguas Vivas Juan Ramn Fernndez, Cuadernillo de Latn para Tercer Ao
Prof. Mara Mercedes Schaefer

Formacin y usos de infinitivo

Transcriba todos los infinitivos que encuentre en el texto anterior.

Forme los infinitivos presentes, perfectos y futuros activos y pasivos de los
siguientes de los verbos subrayados en el texto.

Oraciones independientes y proposiciones sustantivas con infinitivo

Analice sintcticamente y traduzca las siguientes oraciones.

1) Ego erro.
Scio me errare.
2) Tu erravisti.
Scio te erravisse.
3) Nos decipimur.
Scio nos decipi.
4) Vos decepti estis.
Scio vos deceptos esse.
5) Ille innocens est.
Reus dixit se innocens esse.
Iudex sixit eum innocentem esse.
6) Mundus a Deo administratur.
Credo mundum a Deo administrari.
7) Caesar a Bruto interfectus est.
Caesarem a Bruto interfectum esse scriptores dicunt.
8) Hostes castra moverunt.
Dux comperit hostes castra movisse.
9) Filius regis fortiter pugnabat.
Filium regis fortiter pugnare nuntiatum est.
10) Classis hostium abierat.
Classem hostium abiisse sensimus.

Analice sintcticamente y traduzca las siguientes oraciones.

1) Imperator milites castra movere iussit.
2) Notum est Carthaginem a Romanis esse deletam.
I.E.S en Lenguas Vivas Juan Ramn Fernndez, Cuadernillo de Latn para Tercer Ao
Prof. Mara Mercedes Schaefer

5
3)
4)
5)
6)
7)
8)

Alexander filium Iovis se esse contendebat.

Agricolae putaverant agros multas fruges laturos esse.
Magna laus est magnas res solum gesisse.
Salvum te in urbem advenisse gaudeo.
Helvetii angustos fines se habere arbitrabantur.
Sperat adulescens diu se victurum esse.

9)
10)
11)
12)
13)
14)
15)
16)
17)
18)
19)

Gaius dicit se iuvisse eam.

Gaius dixit eum iuvisse eam.
Discipuli putant se linguam Latinam amaturos esse.
Magistra scivit discipulas linguam Latinam amaturas esse.
Postea audivimus servos donorum causa laboravisse.
Vidi eos in urbe remansisse et nobiscum esse.
Te enim esse fidelem mihi sciebam.
Dico te, Pyrrhe, Romanos posse vincere.
Socrates putabat se esse civem totius mundi.
Credo deos inmortales sparsisse spiritus in corpora humana.
Nuntius hostes ad urbem per agrum procedere dixit.
20) Te arcana noscere fas non est.
21) Cervus sua cornua suam mortem provocatura esse non putabat.
22) Nemo Scipionem Carthaginem destruxisse ignorat.
23) Romae dominos libertatem servis suis dare licebat.
24) Themistocles sperabat se Persas victurum esse.
25) Nuntio commmotus, existimans se pecunia er potentia periculum depellere,
domum venit.
26) Video omnes labores te excipere.
27) Dixit viatorem linguam eius non intellegere.
28) Caesar dicit se cum hominibus suis pervenisse ad fines Belgarum.

Pase las siguientes frases del castellano al latn.

1)
2)
3)
4)
5)
6)

Creo que el mundo fue creado por Dios.

Siento que mis amigos me abandonan.
Deseo que ellos vengan hoy a mi casa.
Creo que vos ests mintiendo.
Se anuncia que los enemigos atacan la ciudad.
De todos es conocido que Cicern fue llamado el padre de la patria.

El siguiente pasaje, adaptado de la Eneida, remite a la historia de Dido. Aqu, la

reina, enamorada de Eneas, lamenta no poder cumplir el juramento hecho en
otro tiempo a su esposo Siqueo, asesinado por Pigmalin. Analice y
traduzcalas palabras que Dido expresa a su hermana:

I.E.S en Lenguas Vivas Juan Ramn Fernndez, Cuadernillo de Latn para Tercer Ao
Prof. Mara Mercedes Schaefer

Anna, post fata miseri coniugis Sychaei, solus hic animum inflexit et labans cor
impulit. Omnipotentem Iovem abigare me fulmine ad umbras noctis profundae
et mihi ducere vehementer cupio, quod iura sacra cineribus Manium facta
violare non est licet.

Tiempo despus de que Eneas abandone Cartago, provocando el suicidio de

Dido, el hroe desciende al Infierno y se encuentra con la reina. El siguiente
pasaje, inspirado en este episodio, presenta las palabras que el hroe dijo a
Dido, quien reaccin que Eneas tuvo al verla y las palabras le dijo:
Inter feminas, phoenissa Dido in silva magna errabat. Cum Aeneas, vir
troianus, iuxta illam stetit et agnovit dominam per umbras obscuras ,
multas lacrimas fundere demisit et dulci amore dixit: Infelix Dido,
nuntius tui mortis erat verus; vitam tuam ferro gladii stinxisti. Funeris
tui causa fui? Per sidera iuro, per superos me relinquisse tua litora
invitum et profugum fato.

Analice sintcticamente y traduzca los siguientes textos.

La muerte de Laconte

I.E.S en Lenguas Vivas Juan Ramn Fernndez, Cuadernillo de Latn para Tercer Ao
Prof. Mara Mercedes Schaefer

7
La primavera
Sentimus ver appropinquare. Adventus veris reditu avium nuntiatur. Audimus
aves cantare. Iam hirundines et ciconiae ad nos remigraverunt. Videmus agos
arari ovesque in prata educi. Venti leniores flant et calor solis augetur.
Animadvertimus dies iam crevisse et longitudinem noctium minutam esse.
Videmus arbores florentes et prata virentia. Speramus luscinias quoque mox
cantaturas esse. Omnes bonam spem habemus. Aegroti sperant corpora sua
vere recreatum iri.

Formacin y usos de participio

a)
b)
c)
d)

a)
b)
c)
d)
e)
f)
g)
h)
i)
j)

Decline conjuntamente el sustantivo y participio siguientes:

homo ludens (homo, hominis)
canis nocitus
navis aedificata
miles vinctus

Traduzca los siguientes participios e indique de qu verbo proceden:

increpantem
coactae
gesta
recusantium
missum
ducti
obtentum
reclusa
meritum
obiectus

Analice y traduzca las oraciones siguientes y agregue en latn los participios

que equivalen a las palabras subrayadas.
1. Nox incertam victoriam consensit a los que luchaban (pugno)
2. Tribuni que haban sido llamados (voco) ad senatum celeriter
acucurrerunt.
3. Legiones que haban sido sacadas (aufero, aufers, auferre, abstuli,
ablatum) ex insula minuerunt praesidium.

I.E.S en Lenguas Vivas Juan Ramn Fernndez, Cuadernillo de Latn para Tercer Ao
Prof. Mara Mercedes Schaefer

8
4. Tum milites que huan (fugio) Marcellus severe multavit.

Analice morfosintcticamente y traduzca las siguientes oraciones:

1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.

Pulchrum est erranti monstrare viam.

Magnum numerum avium circumvolantium per caelos spectabam.
Interroganti militi Caesar responsum nullum dedit.
Milites pugnantes in saevo bello sagitta vulneravit.
Urbem captam hostes diripuerunt.
Numquam deligimus pulchra dona data libenter a caelestis deis.
Caesar conspiciebat milites victos in maesto bello circa montes Romae.
Hostes ducti in Italiam a Pompeio, magno homine, veniebant in agros
Romae.
Naves aedificatae a validis militibus in ripam Italiae veniunt.
Saepe bona consilia data sapientia ab antiquis philosophis vitamus.
Nemo fidem neglegens timore umquam carebit.
Illam gentem Latinam oppressuri et divitias rapturi, omnes viros
magnae probitatis premere ac delere protinus coeperunt.
Vives emis praesidiis oppressus.
Illi autem, tendentes manus dextras, salutem petebant.
Tantalus sitiens flumina ab ore fugientia tangere desiderabat.
Signa rerum futurarum mundo a dis ostenduntur.
Graecia capta asperum victorem cepit.
Atticus Ciceroni ex patria fugienti multam pecuniam dedit.
Verbum semel emissum volat irrevocabile.
Non is est miser qui iussus aliquid facit, sed is qui invitus facit.

Agregue el participio que se indique, analice morfo-sintcticamente y traduzca

las siguientes oraciones:

a) Antiquum oppidum ____________ a hostibus __________ Romam

P.P.P de deleo, -es, -ere, evi, -etum / P.P.A devasto (1)
destruir
arrasar
antea pulchra civitas fuit.

b) Infortunata mulier __________ per umbrosas mansiones

PPA de erro (1) vagar

I.E.S en Lenguas Vivas Juan Ramn Fernndez, Cuadernillo de Latn para Tercer Ao
Prof. Mara Mercedes Schaefer

9
infernas os ab monstro ___________ saeve aversit.
PPA de mugio, -is, -ire, -ivi-itum bramar, rugir

Analice sintcticamente y traduzca la siguiente fbula adaptada.

Busque una definicin adecuada para este gnero e investigue cules
fueron sus orgenes y quines fueron en la Antigedad sus cultores
principales.
Identifique en la fpabula algunas caractersticas del gnero y explique
con sus palabras qu moraleja est implcita en su desenlace.

El len y el ratn
In spelunca sua cubabat leo dormiens. Circum bestiam nonnulli mures ludentes
currebant. Unus ex iis, qui audax erat, caput quiescentis bestiae pedibus
tangebat. Ex somno excitatus leo murem prehendit. De salute desperans is
fortunam suam questus est. Sed misericordia adductus leo muri querenti et
trementi vitam concessit. Paulo post leo in laqueos venatoris incidit. Omnibus
viribus nitens se liberare studuit. Sed frustra nisus est. Itaque magna voce
tremens amicos in auxilio invocavit. Sed solus mus vocantem audivit. Celerrime
accurrit et laqueum dentibus acribus perrosit.

Analice y traduzca la siguiente fbula de Fedro.

Vulpes et uvae
Fame coacta uulpes alta in uinea
uvam appetebat, summis saliens uiribus.
eam tangere ut non potuit, discedens ait:
"Nondum matura est; nolo acerbam sumere."
Qui, facere [haec] quae non possunt, uerbis eleuant,
adscribere hoc debebunt exemplum sibi.
Observaciones:
Elevo (1): disminuir, menospreciar.
I.E.S en Lenguas Vivas Juan Ramn Fernndez, Cuadernillo de Latn para Tercer Ao
Prof. Mara Mercedes Schaefer

10

I.E.S en Lenguas Vivas Juan Ramn Fernndez, Cuadernillo de Latn para Tercer Ao
Prof. Mara Mercedes Schaefer

11
Usos de participio Ablativo absoluto

El ablativo absoluto posee cuatro posibles construcciones

1)

Participio presente en ablativo + sustantivo en ablativo

Regnante Romulo, al reinar Rmulo; reinando Rmulo

2)

Participio pretrito en ablativo + sustantivo en ablativo

Mortuo Romulo, muerto Rmulo; tras morir Rmulo, habiendo muerto Rmulo

3)

Sustantivo en ablativo + sustantivo en ablativo

Romulo rege, Al ser / Siendo Rmulo rey

4)

Sustantivo en ablativo + adjetivo en ablativo

Romulo infirmo, al estar/ estando Rmulo enfermo

Analice sintcticamente y traduzca las siguientes oraciones.

1) Igne viso, omnes viri et uxores territae sunt et ultra urbem ad litus insulae
navigaverunt, ubi perfugium inventus est.
2) Orator, signo a sacerdote dato, eo die revenit et nunc totus populus Latinus
gaudet.
3) Caesar, exploratis regionibus, omnes copias castris eduxit.
4) Archias poeta Romam venit, Mario consule.
5) Vivo Catone, minores multi uno tempore oratores floruerunt.
6) Refecto ponte, exercitum traducit.
7) Saturno rege, homines bene vivebant.
8) Senectute appopinquante, corporis vires languescunt.
I.E.S en Lenguas Vivas Juan Ramn Fernndez, Cuadernillo de Latn para Tercer Ao
Prof. Mara Mercedes Schaefer

12
9) Asia victa, dux Romanus felix multos servos in Italiam misit (Plinio el Viejo).
10) Nec tumultum nec hastam militis nec mortem violentam timebo, Augusto terras
tenente (Horacio).
11) Tarquinio expulso, nomen regis audire non poterat populus Romanus.

Analice sintcticamente y traduzca los siguientes textos:.

e) Hercules, in caelum propter virtutem receptus, deos salutavit; sed Pluto veniente,
qui filius Fortunae est, oculos avertit. Tum, causa quaesita, Odi, inquit, illum,
quod malis amicus est atque omnia corrumpit lucri causa.

f) Me puero, cum patre meo saepe in Circo Maximo ludis aderamus. In cavea
innumerabiles sessores sedebant, spectaculi initium cupidi exspectantes. Alba
mappa a magistratus in harenam iacta, cursus incipiebat et, clatris sublatis, omnes
currus e carceribus provolabant quattuor equiis vecti. Aurigis currus perite
ducentibus, omnes maxima celeritate circum metas cum ardentibus rotis
currebant, sed ductu equorum ab auriga subito amisso, currus in harenam
cadebat. Cursu tandem confecto, victor palmam accipiebat et a sessoribus cum
magnis clamoribus salutatus, harenam superbe relinquebat. Me libente, post
certamen cum patre domum revertebam.

VERBOS IRREGULARES
LOS VERBOS VOLO, NOLO, MALO, querer, no querer, preferir
El verbo volo, velle, volui, 'querer' presenta ciertas irregularidades en la
conjugacin de los tiempos del tema presente:
Se producen altemancias voclicas (vol-.vul-, vel-); presenta formas sin vocal
temtica (vultis, vel-lent, etc.) y el presente de subjuntivo se construye como el
verbo sum con el morfema -i-: vel-i-m.

I.E.S en Lenguas Vivas Juan Ramn Fernndez, Cuadernillo de Latn para Tercer Ao
Prof. Mara Mercedes Schaefer

13
Estas irregularidades se mantienen de forma semejante en la conjugacin de
los compuestos de volo, nolo, nolle, nolui, 'no querer ', y malo, malle, malui,
'preferir'.
Nolo es el resultado de la contraccin de ne y volo: ne volo > novolo > nolo;
asimismo malo procede de la contraccin de magis y volo: magis volo > mags
volo > mavolo > malo.
El verbo nolo es el nico que tiene imperativo: noli, nolite.
El tema de perfecto de los tres verbos es regular: Volui, nolui, malui.

I.E.S en Lenguas Vivas Juan Ramn Fernndez, Cuadernillo de Latn para Tercer Ao
Prof. Mara Mercedes Schaefer

14

Analice y traduzca las siguientes oraciones (indique la morfologa de los

verbos)

1)
2)
3)
4)
5)
6)
7)
8)
9)

Hoc malo quam illud.

Que tu non vis, ea nos volumus; quae volumus, ea vis.
Habet quod vult qui potest velle quod satis est.
Socrates e carcere aufugere noluit; nam legibus suae patriae parere malebat.
Esse felices nolunt.
Esse illud nolebant.
Quod hodie vis, cras forsitan noles.
Si vis pacem, para bellum.
Ducunt volentem fata, nolentem trahunt.

Cayo Valerio Catulo, Carmen 8

Miser Catulle, desinas ineptire,
Et quod vides perisse perditum ducas.
Fulsere quondam candidi tibi soles,
Cum ventitabas quo puelladucebat
Amata nobis quantum amabitur nulla.
Ibi illa multa cum jocosa fiebant,
Quae tu volebas nec puella nolebat,
Fulsere vere candidi tibi soles.
Nunc jam illa non vult; tu quoque, impotens, noli,
Nec quae fugit sectare, nec miser vive,
Sed obstinata mente perfer, obdura
Vale puella, jam Catullus obdurat,
Nec te requiret nec rogabit invitam.
At tu dolebis, cum rogaberis nulla.
Scelesta, vae te; quae tibi manet vita ?
Quis nunc te adibit? Cui videberis bella?
Quem nunc amabis? Cujus esse diceris?
Quem basiabis? Cui labella mordebis?
At tu, Catulle, destinatus obdura.
BIBLIOGRAFA
FIOL, V., Primera antologa latina. Bosch casa editorial, Barcelona, 1958.
BERMEJO FERNNDEZ. A. Mtodo de Latn. Madrid, Ed. Alfonsinpolis.
LINNENKUGEL, A. UND BERNERT, E. Ars latina. bungsbuch I. Germany, 1974.
SEGURO MUNGUA, S., Mtodo de latn. Bilbao, Publicaciones Universidad de Deusto, 2006.
http://lacolumnalactaria.wikispaces.com/file/view/DOSSIER+LAT%C3%8DN+II.pdf
(I.E.S Santa Pola, Latn II)
I.E.S en Lenguas Vivas Juan Ramn Fernndez, Cuadernillo de Latn para Tercer Ao
Prof. Mara Mercedes Schaefer