BAB 5 - TENAGA DAN PERUBAHAN KIMIA

SPM 2005
1. Gambar rajah menunjukkan suatu eksperimen untuk mengkaji perubahan haba dalam
satu tindak balas.

Apakah jenis tindak balas yang berlaku?

A. Eksotermik
B. Endotermik
C. Peneutralan
D. Penguraian.
2. Gambar rajah menunjukkan kedudukan logam X dalam siri kereaktifan logam.

Logam X

Kereaktifan
bertambah

Karbon
Kuprum
Apakah logam X?
A. Zink
B. Ferum
C. Plumbum
D. Magnesium

3. Gambar rajah menunjukkan satu proses yang berlaku dalam tumbuhan hijau.

BAB 5 - TENAGA DAN PERUBAHAN KIMIA

Antara berikut bahan yang manakah dihasilkan daripada proses di atas?

I.
Glukosa
II.
Oksigen
III.
Nitrogen
A. I dan II sahaja
B. I dan III sahaja
C. II dan III sahaja
D. I, II dan III sahaja
Kertas 2 Bahagian C (soalan 11)
4. Terdapat 2 jenis perubahan jirim iaitu perubahan fizik dan perubahan kimia.
(a) Rajah 11.1 menunjukkan pembakaran pita magnesium dalam udara.

Rajah 11.1
Nyatakan empat sebab mengapa tindak balas di atas merupakan suatu perubahan
kimia.
[4 Markah]

(b) Rajah 11.2 menunjukkan perubahan fizik yang berlaku ke atas tiga bahan yang
berlainan.

BAB 5 - TENAGA DAN PERUBAHAN KIMIA

Rajah 11.2
Kaji maklumat dalam Rajah 11.2 dan bina konsep tentang perubahan fizik.
Jawapan anda hendaklah berdasarkan langkah-langkah berikut;
Mengenal pasti maklumat
[1 Markah]
Mengenal pasti ciri-ciri sepunya
[1 Markah]
Menghubungkaitkan antara ciri-ciri sepunya dengan perubahan fizik untuk
membina konsep awal.
[1 Markah]
Menyatakan satu contoh lain perubahan fizik dan satu contoh bukan
perubahan fizik.
[1 Markah]
Menyatakan konsep sebenar perubahan fizik.
[1 Markah]
SPM 2006
5. Antara yang berikut, yang manakah perubahan kimia?
A. Peleburan gas
B. Melarutkan gula dalam air
C. Pembakaran pita magnesium
D. Pengekstrakan garam daripada air laut.
6. Rajah 8 menunjukkan tindak balas satu logam dengan asid cair.

BAB 5 - TENAGA DAN PERUBAHAN KIMIA

Rajah 8
Apakah gas X?
A. Klorin
B. Oksigen
C. Nitrogen
D. Hidrogen
7. Logam yang manakah boleh diekstrak daripada bijihnya melalui proses penurunan
dengan menggunakan karbon?
A. Tin
B. Kalsium
C. Aluminium
D. Magnesium
Kertas 2 Bahagian B (Soalan 7 dan 8)
8. Rajah 7 menunjukkan susunan radas dalam suatu eksperimen.

a) Namakan proses dalam Rajah 7

___________________________________________________________________

BAB 5 - TENAGA DAN PERUBAHAN KIMIA

[1 Markah]
b) (i) Namakan logam M
________________________________________________________________
[1 Markah]
(ii) Apakah yang berlaku pada logam M semasa proses dalam Rajah 7?
________________________________________________________________
[1 Markah]
c) Logam yang manakah berfungsi sebagai katod?
___________________________________________________________________
[1 Markah]
d) (i) Apakah yang berlaku pada kunci besi di akhir eksperimen?
________________________________________________________________
[1 Markah]
(ii) Nyatakan satu cara untuk mendapatkan keputusan yang baik di 7(d)(i).
________________________________________________________________
[1 Markah]
9. Rajah 8 menunjukkan tumbuhan hijau di bawah sinaran matahari.

Rajah 8
(a) Apakah gas X?
___________________________________________________________________
[1 Markah]
(b) (i) Apakah proses yang berlaku pada tumbuhan hijau dalam Rajah 8?
________________________________________________________________
[1 Markah]
(ii) Tulis persamaan perkataan bagi proses di 8(b)(i).
________________________________________________________________
[1 Markah]
(c) (i) Namakah pigmen pada daun yang terlibat dalam proses pada Rajah 8.

BAB 5 - TENAGA DAN PERUBAHAN KIMIA

________________________________________________________________
[1 Markah]
(ii) Apakah fungsi pigmen di 8(c)(i).
________________________________________________________________
[1 Markah]
(d) Nyatakan satu kepentingan proses di 8(b)(i) kepada benda hidup.
___________________________________________________________________
[1 Markah]
SPM 2007
10. Jadual 2 menunjukkan pemerhatian yang diperoleh apabila tiga jenis serbuk logam
bertindak dengan oksigen.
Serbuk Logam
X
Y
Z

Pemerhatian
Baraan terang
Tiada perubahan
Baraan malap
Jadual 2

Pilih urutan yang betul bagi kereaktifan logam itu dalam tertib menurun.
A.
B.
C.
D.

X, Z, Y
X, Y, Z
Y, X, Z
Z, Y, X

11. Rajah 10 menunjukkan penyaduran kunci besi dengan kuprum.

Rajah 10
Apakah larutan X?
A. Argentum nitrat
B. Natrium Klorida

BAB 5 - TENAGA DAN PERUBAHAN KIMIA

C. Kuprum sulfat
D. Kalium hidroksida
12. Jadual 3 menunjukkan kelebihan dan kekurangan bagi sejenis sel.
Kelebihan

Kekurangan

Voltan tinggi

Berat

Boleh dicas semula

Mahal

Tahan lama

Elektrolit mudah tumpah

Apakah sel itu?

A. Sel kering
B. Akumulator asid plumbum
C. Bateri nikel kadmium
D. Bateri argentums oksida merkuri
Kertas 2 Bahagian A (soalan 1)
13. Seorang murid menjalankan eksperimen untuk mengkaji tindakbalas magnesium dan
asid hidroklorik.
Gas hydrogen dihasilkan semasa tindakbalas itu.
Isipadu gas yang dikumpulkan dicatatkan setiap 30 saat.
Jadual 1 menunjukkan keputusan eksperimen ini.
Masa/ saat

30

60

90

120

150

180

Isipadu gas hydrogen/ cm3

15

26

35

40

40

40

Jadual 1.1
(a) Berdasarkan Jadual 1.1, lukis graf isipadu gas hydrogen melawan masa.
[3 Markah]

BAB 5 - TENAGA DAN PERUBAHAN KIMIA

(b) Berdasarkan graf di 1(a), nyatakan hubungan antara isipadu gas hydrogen dan
masa dalam 90 saat pertama.
___________________________________________________________________
[1 Markah]
(c) Tandakan () dalam petak pada Jadual 1.2 bagi bahan yang boleh menggantikan
magnesium dalam eksperimen ini.
Besi
Karbon
Sulfur
Zink
Jadual 1.2
[1 Markah]
SPM 2008
14. Antara yang berikut, yang manakah contoh perubahan fizik?
A. Penggorengan telur
B. Peleburan ais
C. Pengaratan paku

BAB 5 - TENAGA DAN PERUBAHAN KIMIA

D. Pembakaran kertas
15. Logam yang manakah boleh diekstrak daripada bijihnya secara pemanasan dengan
Karbon?
A. Timah
B. Natrium
C. Kalium
D. Aluminium
16. Rajah 4 menunjukkan sel elektrolisis.

Rajah 4
Apakah Z?
A. Anion
B. Anod
C. Kation
D. Katod
17. Maklumat berikut menunjukkan ciri-ciri bateri X.

Digunakan dalam telefon mudah alih

Boleh dicas semula

Apakah X?
A. Sel kering
B. Sel merkuri
C. Bateri nikel Kadmium
D. Akumulator asid plumbum
Kertas 2- Bahagian A (soalan 1)
18.Rajah 1.1 dan Rajah 1.2 menunjukkan satu eksperimen untuk mengkaji perubahan haba
dalam tindak balas kimia pada suhu bilik.

BAB 5 - TENAGA DAN PERUBAHAN KIMIA

(a) Berdasarkan Rajah 1.1, apakah pemerhatian anda tentang perubahan suhu?
Tandakan () untuk jawapan anda dalam Jadual 1.
Suhu menurun

Tiada perubahan suhu

Suhu menaik

Jadual 1
[1 Markah]
(b) Apakah bacaan akhir thermometer pada Rajah 1.2?
___________________________________________________________________
[1 Markah]
(c) Nyatakan pembolehubah dalam eksperimen ini.
I. Pembolehubah dimalarkan.
_____________________________________________________________
[1 Markah]

BAB 5 - TENAGA DAN PERUBAHAN KIMIA

II. Pembolehubah bergerak balas.
_____________________________________________________________
[1 Markah]
(d) Nyatakan satu hipotesis untuk eksperimen ini.
___________________________________________________________________
[1 Markah]

SPM 2009
19. Rajah manakah yang menunjukkan eksperimen yang melibatkan perubahan kimia?

BAB 5 - TENAGA DAN PERUBAHAN KIMIA

20. Rajah 7 menunjukkan bagaimana elektrolisis digunakan untuk menulenkan kuprum.

BAB 5 - TENAGA DAN PERUBAHAN KIMIA

Rajah 7
Ramalkan apa yang berlaku di katod.
A. Gas dibebaskan
B. Jisim tak berubah
C. Jisim berkurangan
D. Kuprum dienapkan
21. Persamaan perkataan berikut menunjukkan suatu tindak balas kimia.
Cahaya
Karbon dioksida + air

glukosa + oksigen

Klorofil
Apakah proses yang diwakili oleh persamaan itu?
A. Fotosintesis
B. Pengesteran
C. Respirasi
D. Penapaian

Kertas 2 Bahagian B (soalan 7)

22. Rajah 7 menunjukkan pengekstrakan bijih timah pada suhu tinggi dalam relau bagas.

BAB 5 - TENAGA DAN PERUBAHAN KIMIA

Rajah 7
(a) Namakan dua unsur yang terdapat dalam P.
1. ________________________________________________________________
2. ________________________________________________________________
[2 Markah]
(b) Nyatakan satu sebab mengapa karbon adalah unsur yang sesuai digunakan dalam
pengekstrakan bijih timah daripada P.
___________________________________________________________________
[1 Markah]
(c) Namakan gas Q.
___________________________________________________________________
[1 Markah]
(d) Apakah fungsi batu kapur dalam proses ini?
___________________________________________________________________
[1 Markah]
(e) Namakan hasil R.
___________________________________________________________________

BAB 5 - TENAGA DAN PERUBAHAN KIMIA

[1 Markah]
SPM 2010
23. Persamaan perkataan berikut menunjukkan suatu proses kimia.
X + Air

Glukosa + Oksigen

Apakah X? Klorofil
A. Nitrogen
B. Hidrogen
C. Karbon dioksida
D. Sulfur dioksida
Kertas 2 Bahagian C (soalan 11)
24. (a)
(b)

Nyatakan dua kebaikan dan dua kelemahan akumulator asid plumbum.

[4 Markah]
Seorang murid mendapati sudu-sudu besi di makmal sekolahnya telah berkarat.
Terangkan bagaimana murid ini dapat menghalang sudu besi daripada berkarat.
Penerangan anda hendaklah mengandungi aspek-aspek berikut;
Kenal pasti masalah
[1 Markah]
Kaedah yang digunakan
[1 Markah]
Penjelasan kaedah
[1 Markah]

SPM 2011
25. Pernyataan manakah yang menerangkan tindak balas endotermik?
A. Tenaga haba dibebaskan
B. Semua tindak balas adalah berbalik
C. Tindak balas menyerap tenaga haba
D. Suhu persekitaran meningkat
26. Persamaan berikut menunjukkan suatu tindak balas kimia.

Aluminium + Asid Hidroklorik Aluminium Klorida + X

Apakah X?
A. Air
B. Oksigen
C. Klorin
D. Hidrogen
27. Rajah 8 menunjukkan susunan radas yang digunakan oleh seorang murid untuk
menyadur kunci besinya.

BAB 5 - TENAGA DAN PERUBAHAN KIMIA

Rajah 8
Apakah logam X?
A. Besi
B. Zink
C. Nikel
D. Kuprum

Kertas 2 Bahagian A ( Soalan 2)

28. Rajah 2 menunjukkan suatu eksperimen untuk mengkaji tindak balas antara zink dengan
asid hidroklorik cair.
Isipadu gas yang dihasilkan direkodkan bagi setiap minit selama enam minit.

BAB 5 - TENAGA DAN PERUBAHAN KIMIA

Rajah 2
Keputusan eksperimen ini direkodkan dalam Jadual 2

Jadual 2
(a) Berdasarkan Jadual 2, lukis graf isipadu gas melawan masa.

[3 Markah]
(b) Berdasarkan graf di 2(a), nyatakan hubungan antara isipadu gas dengan masa.
___________________________________________________________________
[ 1 Markah]
(c) Ramalkan isipadu gas yang dihasilkan pada minit ke-7.
________________________________ cm3
[1 Markah]

SPM 2012
29. Rajah 6 menunjukkan satu tindak balas kimia.

BAB 5 - TENAGA DAN PERUBAHAN KIMIA

Rajah 6
Apakah kemungkinan suhu larutan ammonium klorida itu?
A. 20 C
B. 26 C
C. 30 C
D. 35 C

30. Rajah 7 menunjukkan satu susunan radas elektrolisis. Antara bahagian A, B, C dan D,
yang manakah anod?

Rajah 7
31. Rajah 8 menunjukkan sejenis sel elektrik.

BAB 5 - TENAGA DAN PERUBAHAN KIMIA

Rajah 8
Item manakah yang menggunakan sel jenis ini?
A. Jam tangan
B. Telefon bimbit
C. Radio
D. Kereta
Kertas 2 Bahagian A (Soalan 1)
32. Rajah 1.1 dan Rajah 1.2 menunjukkan eksperimen untuk mengkaji kereaktifan logam
dengan air.

(a) Perhatikan Rajah 1.1. Nyatakan isipadu gas yang terkumpul.

BAB 5 - TENAGA DAN PERUBAHAN KIMIA

Tulis jawapan anda pada Jadual 1.
Jenis Logam

Isipadu gas (cm3)

Natrium
Kalsium

6.0
Jadual 1
[1 Markah]

(b) Berdasarkan keputusan dalam Jadual 1, nyatakan satu inferens.

___________________________________________________________________
[1 Markah]
(c) Nyatakan pembolehubah dalam eksperimen ini.
___________________________________________________________________
[1 Markah]
(d) Berdasarkan kepada eksperimen ini tandakan () logam yang lebih reaktif.
Natrium

Kalsium
[ 1 Markah]

BAB 5 - TENAGA DAN PERUBAHAN KIMIA

Skema Jawapan
SPM 2005
1. A
2. D
3. A
4. (a) I perubahan suhu atau penyerapan haba
II Suatu bahan baru berwarna putih dihasilkan.
III Bahan baru berwarna putih yang dihasilkan mempunyai ciri-ciri kimia yang
berbeza daripada magnesium dan udara.
IV Tindak balas ini tidak berbalik.
(b) - Mengenal pasti maklumat
Ais melebur lalu berubah menjadi air
Gula melarut dalam air menghasilkan larutan gula
Mengetuk bongkah besi sehingga bentuknya berubah menjadi kepingan besi.
-

Ciri-ciri sepunya
Tiada bahan baru dihasilkan.
Sifat-sifat fizikal setiap bahan seperti keadaan jirim dan bentuk diubah.

Hubungkait antara ciri-ciri sepunya dengan perubahan fizik.

Suatu perubahan fizik berlaku apabila satu bahan mengubah sifat-sifat
fizikalnya tanpa menghasilkan sebarang bahan baru

Contoh-contoh perubahan fizik dan bukan fizik

Contoh perubahn fizik ; pendidihan air
Contoh bukan perubahan fizik : pembakaran lilin

Konsep sebenar perubahan fizik

Perubahan fizik merupakan perubahan dalam ciri-ciri fizik tanpa
menghasilkan bahan baru.

SPM 2006
5. C
6. D
7. A
8. (a) Penyaduran logam
(b) (i) kuprum
(ii) Logam M melarut dalam larutan kuprum (II) sulfat untuk membentuk ion

BAB 5 - TENAGA DAN PERUBAHAN KIMIA

kuprum dan menjadi lebih nipis.
(c) Kunci besi
(d) (i) permukaan kunci besi akan disaluti dengan lapisan perang kuprum
(ii) Permukaan logam yang hendak disadurkan mesti dibersihkan dengan kertas
pasir sebelum elektrolisis bermula.
9. (a) Oksigen
(b) (i) Fotosintesis
klorofil
(ii) Karbon dioksida + air
Glukosa+ Oksigen
Cahaya matahari
( c) (i) Klorofil
(ii) Menyerap cahaya
(d) Menghasilkan oksigen yang diperlukan dalam respirasi benda hidup.
SPM 2007
10. A
11. C
12. B
13. (a)

(b) Isipadu hidrogen bertambah mengikut masa dalam 90 saat pertama.

( c)
Besi

Karbon
Sulfur
Zink

BAB 5 - TENAGA DAN PERUBAHAN KIMIA

SPM 2008
14. B
15. A
16. D
17. C
18. (a)
Suhu menurun

Tiada perubahan suhu

Suhu menaik

(b) 35 C
( c) (i) Kuantiti air // suhu awal
(ii) Suhu akhir
(d) dalam tindakbalas kimia, pembebasan haba menyebabkan kenaikan suhu
manakala penyerapan haba menyebabkan penurunan suhu.
SPM 2009
19. D
20. D
21. A
22. (a) Timah, oksigen
(b) Oleh sebab timah adalah kurang reaktif berbanding dengan karbon, karbon boleh
digunakan untuk menurunkan timah daripada P.
(c) Karbon dioksida
(d) Batu kapur diurai oleh haba untuk membentuk kapur tohor (kalsium oksida) yang
bertindak balas dengan benda asing seperti silica untuk membentuk sanga.
(e) Sanga
SPM 2010
23. C
24. (a) Akumulator asid plumbum
(b) Pengaratan sudu sudu besi
Kenal pasti masalah sudu-sudu besi menjadi berkarat
Kaedah untuk mengelakkan pengaratan penyaduran logam seperti sudusudu besi itu disadurkan dengan lapisan logam yang tidak mudah berkarat.
Contoh; perak (argentum)
Penjelasan Kaedah:

BAB 5 - TENAGA DAN PERUBAHAN KIMIA

1.
2.
3.
4.

Sudu besi digosok dengan kertas pasir untuk menyingkirkan sebarang karat.
Kemudian sediakan radas seperti yang ditunjukkan pada rajah di atas.
Laraskan rheostat untuk memaksimumkan rintangan.
Arus elektrik dialirkan dan laraskan rheostat untuk membekalkan arus
sebesar antara 0.1 A 0.2 A.
5. Putarkan sudu besi berulang-ulang supaya ia disadur dengan perak secara
sekata semasa proses penyaduran.
6. Apabila penyaduran sudu besi telah selesai, alihkan sudu besi yang telah
bersadur itu dan basuhkan dengan air suling. Keringkan.
SPM 2011
25. C
26. D
27. C
28. (a)

(b) Isipad u gas yang terkumpul bertambah dengan masa sehingga peringkat

BAB 5 - TENAGA DAN PERUBAHAN KIMIA

tertentu.
(c) 18 cm3
SPM 2012
29. A
30. B
31. A
32. (a) 30.0
(b) Logam yang lebih reaktif boleh menyesarkan lebih banyak gas daripada air.
(c) (i) Jisim logam// masa yang diambil
(ii) Isipadu gas yang terkumpul
(d) Sodium/Natrium.