Biologie

Voeding
Par.1 Voeding
Vegetarisch
:etengeenvlees,vis,insectenenschaaldieren.
Veganistisch
:etenengebruikengeenproductenafkomstigvandieren.
Etenendrinkeniseensocialegebeurteniseneennoodzakelijkegebeurtenis.

Par.2 Voedingsmiddelen en voedingsstoffen

Voedingsmiddelen
(etenendrinken)bevat
voedingsstoffen
:6belangrijke
groependiejenodighebt:
eiwitten
(protenen):opgebouwduit
aminozuren
:20aminozurenzijnnodig,12
kunnenwezelfproduceren,8(
essentileaminozuren
)moetenweviavoedsel
binnenkrijgen.Eiwittendienenals
bouwstof
enzijnbetrokkenbijhet
transport
vanstoffenenoverbrengenvansignalen.Zedienenookals
brandstof
:eiwit>
glucose.
koolhydraten:
ingedeeldin:monosachariden,disacharidenenpolysachariden.
Koolhydratendienenals
brandstof
.Overtolligekoolhydratenworden
opgeslagen.Zedienenookals
bouwstof
.
Voedingsvezelszijnvooralkoolhydraten,zebevorderendedarmwerkingen
stoelgang.
vetten
(lipiden):
verzadigdvetzuur
bevathetmaximaalaantalwaterstofatomen
enheefteenrechteketen.
Onverzadigdvetzuur
bevatniethetmaximaal
aantalwaterstofatomenenheeftminimaal1dubbelebindingwaardoorze
makkelijkertetransporterenzijn.
Cholesterol
iseenvetdatwordtaangemaakt
indelever.Hetiseenbelangrijkebouwsteenvoordecelmembranen.Vetten
dienenals
brandstof
enals
bouwstof
.
water:
belangrijkebouwstofvoorlichaamscellenen
oplosmiddel
voorallerlei
stoffen.Waterdientookals
transportmiddel
.
mineralen
(zouten):gebruiktals
bouwstoffen
.Veelelementenalscalcium,
kaliumenijzerhebjeveelnodig.Andereelementenhebjeslechtsingeringe
hoeveelheidnodig,
spoorelementen
genoemd(jood,zwavel).
vitaminen:
nodigomgezondteblijven.Sommigevitaminenkunneninje
lichaamwordengevormduit
provitaminen
dieinvoedselaanwezigzijn.Bij
gebrekaanvitaminenontstaan
gebrekziekten
.VitamineBiseen
verzamelnaamvanverschillendevitaminen:hetvitamineBcomplex.

Par.3 Gezonde voeding

Basisvaneengezondevoedingis
variatie
.Ookhetbereidenisbelangrijk.Inde
schijfvanvijf
zijn5vakkensamengesteldmetvoedingsmiddelendiejedagelijks
nodighebt.
De
hoeveelheidvoedsel
isafhankelijkvanjeenergiebehoefte.De
energiebehoefteinrustisafhankelijkvan:
geslacht
,
leeftijd
,
milieutemperatuur
en
lichaamsgewicht
.Bijactiviteitishetafhankelijkvande
lichamelijkeinspanning
.

Par.4 Voedsel conserveren

Conserveren
:deomstandighedenvoormicroorganismenongunstigmaken
waardoorvoedingsmiddelenlangerhoudbaarzijn:
lagetemperatuur
:demeesteenzymenzijnnietactief.
invriezen
:enzymentijdelijkinactiefofminderactief.
hogetemperatuur
:enzymendenatureren:microorganismengaandood.
Voorbeeldmetmelk:
Melkverhittentot72C(
pasteuriseren
):veelmicroorganismengaandood.
Melkverhittentot120C(
steriliseren
):vrijwelallemicroorganismengaan
dood.
Melkverhittentot135C(
UHTsteriliseren
):microorganismenensporengaan
dood.
Naverhittenvoedingsmiddelenverpakkenzonderlucht
of
gasverpakken
.
Conserverenkanookdoor
conserveermiddelen
toetevoegenaanhetvoedsel.
Ditnoemenwe
additieven
(toegevoegdestoffen).
Kleurstoffen
zijnadditievenomhetvoedselaantrekkelijkertemaken.
Emulgatoren
latenwaterenvetmengen(bijvoorbeeldinfrietsaus).
Antioxidanten
beschermenvoedseltegenaantastingdoorzuurstof.
Smaakversterkers
zoalskruidenlatendenatuurlijkesmaakversterken.
Inde
aanvaardbaredagelijkseinname
(
ADI
)istezienhoeveeladditievener
dagelijksingenomenmogenworden.
Hetbereidenvanvoedselisbelangrijkomziektentevoorkomen.Microorganismen
producerenafvalstoffenwaardoorje
voedselvergiftiging
kuntoplopen.Hierdoor
kandedarmwandaangetastworden,jehebtdaneen
voedselinfectie
.

Par.5 Het verteringsstelsel van de mens

Hetbegintallemaalmethetkauwendoorde
kiezen
.
Snijtanden
en
hoektanden
dienenvooralvoorhetafbijtenvanstukken.Ookwordthetvoedselgemengdmet
speeksel
.Deenzymeninspeekselkunnengoedophetvoedselinwerken.
Voedselindekeelholteveroorzaaktprikkelsdiede
slikreflex
inwerkingzetten.De
huig
sluitdeneusholteafenhet
strotklepje
kanteltnaarachter.Hetvoedselkan
danalleende
slokdarm
in.
Hetvoedselwordtnaarde
maag
getransporteerd.De
maagportier
sluitde
maaguitgangafwaardoorhetvoedselenkeleurenwordtopgeslagen.Erwordt
maagsap
aanhetvoedseltoegevoegd,ditbevato.a.een
enzym
,
zoutzuur
en
slijm
.Alsdemaagportierzichweerontspantgaatereenkleinehoeveelheiddoor
naarde
twaalfvingerigedarm
.
Indetwaalfvingerigedarmmondendeafvoerbuisvande
lever
ende
alvleesklier
uit.
Deleverproduceert
gal
watwordtopgeslageninde
galbuis
.Galbevat
galkleurstoffen
en
galzouten
.Degalkleurstoffenzijnafbraakproductenvandode
rodebloedcellenengevendekleuraanontlasting.Degalzoutenverkleinende
vetdruppels:
emulgeren
.
De
alvleesklier
(
pancreas
)produceert
alvleessap
watverschillendeenzymen
bevat.
Inhetdarmkanaalzitten
kringspieren
en
lengtespieren
.Doorhetsamentrekken
vandezespierenontstaatde
darmperistaltiek
.Hierdoorwordtdevoedselbrij
gekneedengemengdmet
verteringssappen
die
verteringsklieren
afgeven,veel
verteringssappenbevattenenzymen.

 Hetkauwenenknedenvanvoedselwordt
mechanischevertering
genoemd.De
bewerkingvanvoedseldoorenzymenwordt
chemischevertering
genoemd.

Par.6 De chemische vertering

Sommigevoedingsstoffenkunnenzowordenopgenomeninhetbloedensommige
moeteneerstverteerdworden.
Speekselbevat
amylase
datzetmeelafbreekttotmaltose.
Maagsapbevatzoutzuur,slijmen
pepsinogeen
.Pepsinogeeniseen
inactief
proenzym
.Indemaagwordtditonderinvloedvanzoutzuurgeactiveerdtot
pepsine
.Pepsinebevatzelfookpepsinogeen.Ditprocesversterktzichzelfdus.Dit
iseenvoorbeeldvan
positieveterugkoppeling
.
Onderinvloedvanpepsinewordeneiwitmoleculengesplitst.
Alvleessapbevatdeenzymen
amylase
(zorgtvoorafbraakvanzetmeeltot
maltose),
trypsine
(splitstmoleculenvanlangepolypeptidentotkorte),
peptidasen
(brekenpolypeptidenaftot
dipeptiden
en
tripeptiden
)en
lipase
(splitst
vetmoleculen).
Darmsapbevatdeenzymen
maltase
(splitstmaltosemolecuulintwee),
sacharase
(verteertsacharose),
lactase
(verteertlactose)en
peptidasen
(brekendedien
tripeptidenaftotaminozuren).

Par.7 Resorptie
Opde
darmplooien
bevindenzich
darmvlokken
.Debuitenstelaaghiervanishet
darmepitheel
.Decellenvanhetdarmepitheelhebbeneengrootaantal
uitstulpingende
microvilli
.
Hetdarmepitheelneemtstoffenopdoor
actieftransport
.Ervindtookselectievan
stoffenplaats.
Deopnamevanstoffenuitdedarmwandheet
resorptie
.Hiervoorisenergienodig.
Indecellenvanhetdarmepitheelvindtdaaromookveeldissimilatieplaats.
Dehaarvatenvaneengrootdeelvanhetdarmkanaalverenigenzichtotde
poortader
.Deonverteerdevoedselrestenkomenterechtinde
dikkedarm
.Vlak
onderdeovergangvandunnedarmnaardikkedarmligtde
blindedarm
.Aande
onderkantvandeblindedarmziteenuitstulping,de
appendix
(het
wormvormig
aanhangsel
).
Indedikkedarmlevenveel
darmbacterin
(de
darmflora
).Darmbacterinkunnen
zorgenvoordeverteringvanstoffendienietdoorenzymenuithetverteringsstelsel
vandemenswordenverteerd.
Deonverteerdevoedselrestenwordenindeendeldarmverzameld.Deendeldarm
wordtafgeslotendooreenkringspier,de
anus
.De
ontlasting
(
feces
)bestaatuit
onverteerdevoedselresten,waterenzeerveelbacterin.