Teorija Države i prava FPPS

TEMA

FEDERACIJA U ŠVAJSCARSKOJ
(Esej)

Prof. Dusko Radosavljevic Petrović Siniša 09/07

NOVI SAD 2007
 Švajcarska država datira od XIII veka. Lideri tri kantona odnosno prakantona Uri, Švic
i Unereveld stvorili su 1291. godine "Večiti savez" radi odbrane i veće sigurnosti od ekspanzi-
je hazburških vladara, koji su, pretenzijom nastavljača Svetog rimskog carstva, dominirali ve-
likim delom Evrope. Savezu su kasnije pristupali, uglavnom ugovorima i drugi kantoni. Od
XIII do kraja XVIII veka međusobni odnosi kantona nisu prevazilazili dogovore o savezu.
Jedini oblik komunikacije i koordinacije pored međusobnih ugovora između kantona bilo je
konfederativno telo Diet. Činili su ga delegati kantona i svaki je kanton imao jedan glas bez
obzira na broj delegata, kojih je najviše moglo biti četiri. Diet je bio zadužen samo za uzak
skup poslova kao što su spoljni poslovi, odbrana i rešavanje kantonalnih sporova. Švajcaraka
je bila konfederacija od 13 kantona i drugih oblasti nekantonalog statusa, koje su početkom
XIX veka postali kantoni. Konfederacijom su se počeli nazivti od XIX veka. Službeni jezik
bio je nemački.
Prvi švajcarki ustav Švajcarskoj je, 1798, nametnuo Direktorijum. Bio je kratkog ve-
ka, jer je 1803. Napoleonov akt posredništva (acta de médation) restaurirao konfederaciju, ali
pod tutorstvom Francuske. Posle pada carstva, dvadest dva kantona - nekadašnji nemački
kantoni i novo pripojeni, između 1798 i 1815, latinski kantoni, skloplili su Federalni savez,
koji je članovima ostavljao suštinu suverenosti. Bečkim kongresom su iste 1815 godine Švaj-
carskoj potvrđene neutralnost,teritorija i strukturu koju je zadržala do danas. Od 1830, politi-
čki pokret nazvan Obnova (régénéeation) proširio se u okvirima kantona, a i u Konfederaciji.
Desetak kantona je donelo demokratski ustav na skupštini, koji su birali svi građani. Ti obno-
vljeni kantoni, čije stanovnistvo bilo u većini protestantsko, uspeli su da nametnu reformu
nasuprot odvojenoj ligi katoličkih kantona zvanoj Soderbund. Ostvarivši većinu na saboru
1847, reformatori su stvorili komisiju za reviziju federalnog dogovora, što je dovelo do stva-
ranja nacrta federalnog Ustava. Ustav iz 1848. ratifikovalo je petnaest i po kantona, a odbacilo
ga šest i po. Potom je na saboru 12. septembra Ustav proglašen važećim za celu Švajcarsku.
Ovim ustavom Švajcarska je postala federacija, samim time dollazi do konstituisanja odgova-
rajućih federativnih organa. Po ugledu i inspirisana ustavom SAD-a iz 1787. godine konstitui-
sana je Savezna skupština, Assemble Federale, sastavljene iz dva doma:
 Nacionalnog veća (Conseil nationaln, Nationalrat), koji čine predstavnici koji
se biraju po izbornim srezovima srazmerno broju stanovnika;i
 Veća država (Conseil des Estates, Sranderat), u koje ulaze po dva predstavnika
iz svakog kantona.
Ustav iz 1848. je potpuno izmenjen 1874. ne menjajući režim uspstavljen prethodnim
ustavom, već ga dopunjuje pre svega u ravni nadležnosti federalne države istvaranjem federa-
lnog suda. Ustav iz 1874. ostao je do danas na snazi, mada je preživeo oko sto i dvadset deli-
mičnih revizija, koje nisu izmenile njegove osnovne crte.

Današnja Švajcarska federacija sastavljena je od 23 kantona.Tri kantona (Untervald,

Bazel i Apencel) su podeljeni na po dva plukantona. Polukantoni imaju status kantona, tako
da postojei 26 federalnih jedinica. Kantoni su ravnopravni iako postoje velike razlike među
njima. Iako je sastavljena od više nacija Švajcarska se tokom vremena konstituisala kao inte-
gralna sredina u kojoj su stanovnici nemačkog, francuskog, italijanskog i retroromanskog
porekla postali Švajcaci koji govore nemčki, francuski, italijanski i retroromanski. U osnovi
švajcarskog uređenja stoji princip podeljene suverenosti ili dvojnog kompetitivnog federali-
zma, sa pretpostavkom nadležnosti izmrđu federacije i kantona. U ustavu stoji da kantoni vrše
sva prava koja nisu preneta na saveznu vlast. Federacija je ovlašćena da sama određuje svoje
nadležnosti.
Kantoni su pre svega nadležni za tri glavne oblasti: održavanje javnog reda i mira,
verska pitanja i obrazovanje. U njihovu nadležnost spada takođe zdravstvo, gradska čistoća i

2
prostorno planiranje. Treba naglasiti da kantoni igraju bitnu ulogu u primeni federalnih normi
koja velikim delom pripada kantonalnoj administraciji, a naročito da vladaju organizacijom
svog pravosuđa i postupkom, kako građanskim tako i krivičnim, koji su na snazi pred njiho
vim sudovima.. Osim toga, kantoni su zadržali nadležnost opšteg zakonodavstva, opštine ima-
ju široka ovlašćena i igraju bitnu ulogu u sistemu švajcarske demokratije i održavaju privile-
govane odnose s kantonom. Takođe kantoni imaju pravo zakonodavne inicijative pred federa-
lnim parlamentom.
Funkcije i nadležnosti federacije ostvaruju se na tri načina. Prvo, preko isključive na-
dležnosti;drugo, u vidu zajedničke ili mešovite nadležnosti, pri čemu jedan deo opštije prirode
reguliše federacija, a drugi konkretni deo namenjen je kantonima; i, treće, preko prava nadzo-
ra.U nešto konkretnijem vidu funkcije federacije su: spoljni poslovi, vojni poslovi i celokupno
izdržavanje vojske, uključujući tu i monopol na proizvodnju i prodaju oružija, ubiranje carina
i poštanskih taksa, određena prava oporezivanja , bankarsko-monetarni sistem, železnice i
pošte, telefon, radio i televizija, visoke škole,značajna ovlašćenja u području trgovine, kontro-
la nad saobraćajem, sfera socijalne politike i zaštite porodice. Pored toga, federacija ima pravo
nadzora nad kantonima putem funkcije izvršavanja federalnih zakona. Kantoni imaju svoje
ustave, ali su dužni da traže garancije svojih ustava od federacije. Federacija odnosno Savezna
skupština, daje garanciju kantonalnim ustavima pod sledećim uslovima: Prvo, ako njihovi
ustavi ne sadrže odredbe protivne saveznom ustavu; drugo, ako ti ustavi garantuju republika-
nski, predstavnički ili demokratski oblik vlasti; i treće, ako je kantonalne ustave prihvatio
narod. Kantonima je zabranjeno da sklapaju posebne međunarodne saveze ili političke ugovo-
re, naročito trgovinske ili carinske, osim u oblasti zakonodavstva, administracije i pravosuđa,
uz obavezu obaveštenja federalne vlasti, koja u skučaju da takav akt sadrži nešto protivno
pravima federacije, ili pravima drugih kantona, ovlašćena da spreči primenu takvog ugovora.
Izuzetno, kantoni imaju pravo da zaključe ugovore sa stranim državama o predmetima koji se
odnose na javnu ekonomiju,susedske odnose i policiju, uz obavezu da ugovori ne mogu da
sadrže ništa što bi bilo protivno pravima federacije ili pravima drugih kantona. Službeni odno-
si između kantona i stranih vlada ili njihovih predstavnika obavljaju se isključivo preko Save-
znog veća. U slučaju međusobnih sporova između kantona, kantoni ne smeju koristiti oružije
ili silu. Rešavanje sporova između kantona spada u nadležnost federacije. U eventualnom su-
kobu saveznog i kantonalnog zakona, odnosno prava primenjuje se savezno pravo. Kantonalni
ustavi i zakoni, koji su protivni saveznom ustavu ili zakonu, prestaju da važe. Savezni sud,
Tribunal federal, nadležan je da ocenjuje ustavnost i zakonitost kantonalnih zakona .
Odlukom saveznog suda poništava se odgovarajući kantonalni zakon.
Švajcarska federacija nema svoje političko-aministrativno središte u jednom gradu.
Savezna skupština i Savezno veće su u Bernu, Savezni sud u Lozani, Centralna (Generalna)
direkcija Narodne banke je u Cirihu, itd.
Švajcarci su nastojali da odgovarajućim rešenjima obezbede ne poštovanje tri osnovna
načela ili vrednosti: federalizam, liberalizam i demokratiju.
Federalizam je trebalo da obezbedi ne samo sigurnost od spoljnog neprijatelja, unutra-
šnji mir, brži ekonomski i društveni razvoj i uopšte bolji život, već i odgovarajuća prava ka-
ntona.
Liberalizam je imao zadatak da legitimira neke ideje Francuske revolucije, posebno
lične slobode i prava građana, prema bilo kojoj vlasti, odnosno oligarhiji.
Demokratija u čijem horizontu treba posebno mesto da ima neposredna demokratija,
imala je, pored ostalog, cilj da stvara i razvija novo osećanje individualne odgovornosti za
tokove razvoja i budućnost nove švajcarske države i vlade.

3
 Federalna skupština, Savezno veće i Savezi sud

Federalna (savezna) skupština predstavlja najvišu vlast Konfederacije. Skupština se

sastoji od dva veća, po načelu federalne dvodomnosti, Nacionalni savet predstavlja stanovni-
štvo Konfederacije, ima 200 članova izabranih po proporcionalnom sistemu, i Savet država,
čijih 46 članova predstavljaju kantone (po 2 člana) i polukantone(po 1 član).
Ustav je trajanje mandata Nacionalnog saveta ograničio na četiri godine. Ne može ga
raspustiti ni izvršna vlast ni sama skupština. Kad je reč o savetu država, nema određenog
trajanja mandata jer trajanje mandata određuje kantonalno pravo, tako da se ovaj dom ne mo-
že u celosti izmeniti. Sve državne savetnike danas bira, uglavnom većinskim sistemom, kanto-
nalno biračko telo ili zasedanje Landsgemeinde
Federalna skupština se sastaje četiri puta godišnje na kratko vreme, ali se može sazvati
i vandredno zasedanje. Dva veća zasedaju odvojeno, svaki u okviru svojih redovnih nadležno-
sti: zakonodavne, kontole federalne administracije, veze s kantonima i održavanje unutrašnje
bezbednosti. Oba veća federalne skupštine zasedaju zajedno kad su u pitanju pomilovanja i
rešavanje sukoba nadležnosti, kao i pri izboru federalnih savetnika, sudija federalnog suda i
kancelara Konfederacije.
Pravo na podnošenje predloga zakona imaju oba veća federalne skupštine, svaki posla-
nik, svaki kanton i polukanton i Savezno veće. U praksi najviše inicijative ima Savezno veće.
Kao i u drugim parlamentima i parlamrntarnim domovima, i u Saveznoj skupštini, odnosno
njenim većima, postoje pomoćna i savetodavna tela odnosno stalne i povremene komisije.
Nosilac izvršne vlasti u Švajcarskoj je Savezno veće (Conseil federal, Bundesrat).
Savezno veće vrši vrhovnu direktorijalnu i izvršnu vlast konfederacije. Ono istovremeno
predstavlja i kolektivnog šefa države. Predsednik Saveznog veća, kojega je na tu dužnost
imenovala Savezna skupština, a iz redova Saveznog veća, na godinu dana, istovremeno je i
predsednik Švajcarske konfederacije. Po isteku mandata ne može odmah biti biran za predse-
dnika, već na to mesto dolazi drugi član veća. Savezno veće se sastoji od sedam članova koje
bira Savezna skupština, većinom glasova na zajedničkoj sednici oba veća. Članovi Saveznog
veća ne mogu biti istovremeno poslanici ili imati neku drugu funkcionersku ili profesionalnu
dužnost u federaciji. Mandat saveznog veća traje četiri godine, a mogućnosti reizbora nisu
ograničene. Članovi u ovom veću ostaju prosečno 10-11 godina, a neki i više od 30 godina.
Neograničene mogućnosti rezbora uticale su na činjenicu da je od 1848. godine do danas kroz
savezno veće prošlo veoma malo političkih poslanika – svega 80. U skupštini Savezno veće
predstavlja neku vrstu parlamentarne vlade. Prilikom kostituisanja Saveznog veća vodi se
računa o njegovoj strukturi, odnosno partijskoj i regionalnoj zastupljenosti. Kao kriterijumi
pri njegovom kostituisanju uzeti su: veličina kantona, višejezičnost, koja ne mora biti
ravnomerno raspodeljena, regija i veličina odnosno snaga partija. Tako Savezno veće čine dva
člana iz dva najveća kantona (Cirih i Bern), jedan predstavnik centralnog kantona fracuskog
dela Švajcarske(Vo), jedan predstavnik iz manjih francuskih ili italijanskih kantona (Tcino),
uz još tri mesta raspoređena na tri regiona: istočni, severozapadni i centralni.
U partijskom smislu Savezno veće je neka vrsta koalicione vlade. Po formuli 2:2:2:1
zastupljene su tri glavne partije: Radikalna, Socijaldemokratska i Konzervativna sa po dva
člana, a jeno mesto je rezervisano za neku manju, obično Agrarnu partiju. Savezno veće je
resorski organizovano i njegovi članovi stoje na čelu pojedinih resora: Politički departman
(Ministarstvo spoljnih poslova), Departman finansija i carina, Departman javne privrede,
Departman trensporta i veza, Unutrašnji departman kome pripadaju prosveta, nauka i soci-
jalna politika i dr., Departman pravde i policije i Vojni departman.
Savezno veće je kolegijalni i kolektivni organ. Kao kolegijalni organ Savezno veće
sastaje se 90 puta godišnje. Funkciju Sekreterijata Saveznog veća, kao i Savezne skupštine,
vrši Savezna kancelarija na čijem čelu stoji kancelar Federacije. Njega bira Savezna skupšti-

4
na. Savezno veće je je kolektivni šef države. Predsednik u ime saveznog veća vrši dužnost še-
fa države. Savezno veće je odgovorno Saveznoj skupštini i radi na sprovođenju skupštinske
politike. Savezno veće nije ni u prilici da deluje odvojeno ili suprotno Saveznoj skupštini, jer
Skupština može poništiti njegovu odluku. Savezna skupština ne može opozvati Savezno veće
niti je Savezno veće dužno u slučaju spora sa Saveznom skupštinom podnese ostavku. Ako
Savezna skupština ne može smeniti Savezno veće, ni Savezno veće ne može dati ostavku.
Savezno veće je u praksi znatno proširilo svoju moć i krug nadležnosti. Dva su formalna
osnova za ovo jačanje vlasti. Prvi je u zakonima kojima Savezna skupština ovlašćuje Savezno
veće da umesto nje donosi neke akte sa zakonskom snagom, odnosno da reguliše neka pitanja.
Drugi je u punim ovlašćenjima koja Savezna skupština daje saveznom veću da donosi propise
koji mogu biti, ako je potrebno, čak i različiti i suprotni zakonima ili ustavu.
Osnivanje Federalnog (Saveznog) suda ishodi iz ustava iz 1874. godine. Pošto je pri-
mena fedralnih zakona ostala u nadležnosti kantonalnog pravosuđa, bio je potreban bar jedan
federalni sud koji obezbedio jednakost sudske prakse s jedne, i rešavao sukobe nadležnosti
Konfederacije i kantona, kao i između samih kantona, s druge strane. Savezni sud se bavi pita-
njima žalbi na ugrožavanje ustavnih prava građana. Ali u tom slučaju Sud proverava samo
ustavnost kantonalnih zakona, isključujući federalne. Savezni sud nadležan je tek u poslednjoj
instanci, pošto su iscrpljena sva sredstva.
Savezni sud čine 30 sudija sa sedištem u Lozani i Lucernu. Članove suda bira Savezna
skupština na šest godina, sa pravom reizbora. Savezna skupština bira predsednika i potpredse-
dnika suda na dve godine iz redova članova suda.

Švajcarski Savez čine kantoni i građani Švajcarske. Stvarajući saveznu državu kantoni
i građani su preneli na nju određene nadležnosti, neophodne za jedinstveno funkcionisanje ze-
mlje i efikasno upravljanje zajedicom kao celinom. Istovremeno su obezbedili razvijene me-
hanizme neposrednog učešća u poslovima Saveza i sačuvali veliki deo svoje autonomije.
Neposredno učešće kantona i građana u radu savezne države ostvaruje se putem dve
ključne ustavne institucije: Savezne skupštine i referenduma. U njima se na najbolji način
pokazuje i način na koji je u Švajcarskoj izbalansirano federalno (kantonalno) i demokratsko
(građansko) načelo, što je ujedno jedan od osnovnih problema svake federacije.
U pogledu organizacije vlasti, Švajcarsku karakteriše velika decentralizacija odluči-
vanja i spuštanje nedležnosti sa saveznog na niže nivoe, preko kantonalnog, do nivoa najma-
njih teritorijalno političkih zajednica – opština. Decentralizacija se ogleda i u činjenici da se
2/3 prihoda savezne države vraća kantonima i opštinama.
Federativna ustavna koncepcija se ne svodi samo na ovaj teritorijalni aspekt i odnos
savezne države i federalnih jedinica. Ustavne institucije u Švajcarskoj su rezultat i složenog
etničkog sastava zemlje. Za organizaciju zajedničkog života različitih jezičkih, kulturnih, reli-
gijskih i političkih grupa i deobu vlasti i odgovornosti između njih bitni su sledeći koncepti i
principi: neetnički koncept nacije, proporcionalno načelo u izboru osnovnih organa vlasti od
saveznog do opštinskog nivoa, i spuštanje nadležnosti za rešavanje pitanja manjina na nivo
kantona.
Švajcarska danas važi za uspešno organizovanu političku zajednicu na multietničkom i
multikulturnom prostoru. To mišljenje zasniva se prvenstveno na činjenici da se, uprkos svo-
joj složenoj strukturi, ova zemlja od druge polovine XIX veka razvija bez unutrašnjih sukoba i
bez sukoba sa susedima. Doduše ovakavom razvoju doprinela je i švajcarska neutralna pozici-
ja u međunarodnim odnosima.

5
Literatura

Filip Lovo, 1999 VELIKE SAVREMENE DEMOKRATIJE, Novi Sad

Žaklina Novičić, 2002 USTAVNO USTROJSTVO ŠVAJCARSKE ISKUSTVA I
POUKE
Duško Radosavljević, 2006 SAVRENEI POLITIČKI I PRAVNI SISTEMI, Novi Sad