Bartomiej Kpa PS 204

Trybuna Sprawiedliwoci jako motor integracji europejskiej

Ju od zakoczenia II Wojny wiatowej coraz bardziej na sile zacza przybiera idea

integracji europejskiej, zarwno tej gospodarczej jak i politycznej. Przez dziesiciolecia mona byo
zaobserwowa denia dopiero co powstajcych instytucji europejskich do zacieniania wsppracy
midzy poszczeglnymi pastwami czonkowskimi. Bardzo wanym aspektem wspomnianego
procesu byo denie do ujednolicenia wsplnotowego porzdku prawnego. Gwn rol odgrywa
tutaj instytucja powoana do ycia na mocy Traktatu o Europejskiej Wsplnocie Wgla i Stali, czyli
Trybuna Sprawiedliwoci Unii Europejskiej. Poprzez szeroki zestaw swoich kompetencji, midzy
innymi dokonywanie obowizujcej wykadni prawa europejskiego, systematyzuje oglny ksztat
wsplnotowego porzdku prawnego. Mona nawet zaryzykowa stwierdzenie, e orzecznictwo
Trybunau oraz jego funkcjonowanie stanowi podstaw procesu integracji europejskiej, bez ktrej
nie byoby Unii w takim ksztacie w jakim moemy j wszyscy dzisiaj obserwowa. Takie
stwierdzenie mona udowodni na podstawie kilku argumentw, za ktre niech posu niektre
orzeczenia Trybunau Sprawiedliwoci.
Oczywistym jest stwierdzenie, e integracja europejska nie bya i w dalszym cigu nie jest
procesem atwym. Wynika to midzy innymi z tego, e kade pastwo czonkowskie cechuje si
charakterystycznym tylko i wycznie dla siebie porzdkiem prawnym. Czsto wystpujce
partykularyzmy ksztatw systemw prawnych poszczeglnych krajw wchodzcych w skad
Wsplnoty s najczciej spotykan przyczyn konfliktw na tle prawnym midzy nimi. Dlatego
te jednym z gwnych zaoe funkcjonowania struktur europejskich, w tym rwnie Trybunau
Sprawiedliwoci, jest harmonizacja wsplnotowego porzdku prawnego w celu zwikszenia
efektywnoci stosowania prawa na obszarze Unii. Jednolite stosowanie prawa Unii Europejskiej na
terytorium pastw czonkowskich wymaga ustanowienia mechanizmw zapewniajcych t
jednolito. Instytucj prawn, ktra to umoliwia, s pytania prejudycjalne zadawane przez sdy
pastw czonkowskich Trybunaowi Sprawiedliwoci oraz wydawanego przez niego orzeczenia w
tych sprawach. Pytanie prejudycjalne to inaczej wniosek kierowany do Trybunau o wydanie
orzeczenia wstpnego w danej sprawie. Podstaw prawn takiego stanu rzeczy jest artyku 267
TfUE. To tylko potwierdza rol jak peni Trybuna w procesie ujednolicania wsplnotowego
porzdku prawnego. System prawa Unii Europejskiej wymaga stosowania si sdw
poszczeglnych pastw czonkowskich do dziaania zgodnie z postanowieniami wsplnotowych

aktw prawnych jak i oglnymi zasadami prawa europejskiego. Podkrelona tutaj zostaje zasada
bezporedniego skutku prawa wsplnotowego. Systematyzuje ona tendencje orzecznicze sdw
poszczeglnych pastw czonkowskich w oparciu o wydawane akty prawa unijnego. Nie mona
wyczerpujco omwi tej kwestii bez przytoczenia jednego z najwaniejszych orzecze w historii
Trybunau Sprawiedliwoci, a mianowicie sprawy 26/62 Van Gend & Loos. Trybuna w wyroku
stwierdzi, e system prawa wsplnotowego jest autonomicznym porzdkiem prawnym, ktrego
podmiotami s zarwno pastwa czonkowskie jak i ich obywatele. Co wicej, mog oni
powoywa si na swoje uprawnienia wynikajce z bezwarunkowych przepisw prawa
wsplnotowego. Orzeczenie to byo wic prawdziwym impulsem, ktry znacznie zdynamizowa
proces integracji pastw wczesnej Europy. Obywatele pastw czonkowskich mogli od tamtej pory
powoywa si na przepisy unijne w celu ochrony swoich praw i interesw. Bya to prawdziwa
rewolucja jeeli chodzi o zasady funkcjonowania sdw wszystkich czonkw Wsplnoty.
Rozstrzygnicie stanowi przykad wkadu Trybunau w tworzenie prawa wsplnotowego. Zasada
bezporedniego skutku prawa wsplnotowego nie zostaa zapisana w akcie prawa pierwotnego,
jednake przenikna do podstaw porzdku prawnego Wsplnoty poprzez powsta tendencje
orzecznicz Trybunau Sprawiedliwoci. Jednak nie by to ostani wyrok poruszajcy t kwesti. By
to wtek rozwijany w wielu innych orzeczeniach dotyczcych midzy innymi rde prawa
pochodnego Unii Europejskiej, czyli rozporzdze, dyrektyw czy te decyzji. Nie mona tutaj nie
wspomnie chociaby o wyroku w sprawie 9/70 Franz Grad. Trybuna w tym orzeczeniu stwierdzi,
e w celu zwikszenia efektywnoci prawa wsplnotowego mona si powoywa bezporednio na
decyzje przed sdem krajowym, jeeli jej sformuowania nie budz jakichkolwiek wtpliwoci
natury interpretacyjnej. Dodatkowo decyzja musi by tak sformuowana, eby dao si j stosowa
bezporednio Dobrze byoby rwnie przytoczy wyrok Trybunau Sprawiedliwoci w sprawie
34/73 Variola, wedug ktrego rozporzdzenie, ze wzgldu na swj szczeglny charakter i pozycj
w systemie prawa europejskiego, jest bezporednio i natychmiastowo skuteczne. Jego wejcie w
ycie jest niezalene od przyjcia jakiegokolwiek rodka recypujcego jego tre do prawa
krajowego. O zasadzie bezporedniego skutku wertykalnego dyrektywy mwi wyrok Trybunau w
sprawie 8/81 Becker. Obywatele pastw czonkowskich na mocy tego wyroku mogli dochodzi
przed sdem krajowym swych praw wynikajcych bezporednio z dyrektywy. Trybuna
Sprawiedliwoci poprzez swoj lini orzecznicz podkrela potrzeb realizaowania zaoe prawa
unijnego w pierwszejj kolejnoci przez co harmonizuje porzdek prawny na terenie caej Unii
Europejskiej. Dziki takiej dziaalnoci Trybunau zanikaj rnice w systemach prawnych
poszczeglnych pastw czonkowskich co wspomaga i przyspiesza proces szeroko rozumianej
integracji europejskiej. Jednak nie tylko wspomniane powyej akty prawa unijnego ksztatuj
wsplnotowy porzdek prawny oraz umoliwiaj dynamiczny proces integracji. Podkreli naley

tutaj znaczenie traktatw, czyli pierwotnych rde prawa unijnego. Kontrol nad wypenianiem
zobowiza traktatowych przez pastwa czonkowskie sprawuje wanie Trybuna Sprawiedliwoci.
Jedn z jego najwaniejszych funkcji jest moliwo przeprowadzenia postpowania przeciwko
pastwu czonkowskiemu o naruszenie zobowiza traktatowych. Jednoczenie Trybuna podkrela,
e naruszeniem jest nie tylko postpowanie niezgodne z postanowieniami TUE, TfUE i TEWEA,
lecz take z aktami uchwalanymi przez instytucje oraz z innymi atkami prawa pochodnego ( w tym
umowami zawieranymi przez Uni). Oprcz narusze zobowiza wynikajcych ze szczegowych
przepisw prawa Unii Europejskiej (zarwno prawa pierwotnego i pochodnego), podstaw
odpowiedzialnoci moe by naruszenie oglnych zasad prawa. Poprzez takie dziaania rola prawa
wsplnotowego znacznie wzrasta co umacnia tylko zasad supremacji unijnego porzdku
prawnego. Pastwa czonkowskie zobowizane s do przestrzegania go w pierwszej kolejnoci
przed prawem krajowym. Naleaoby przytoczy tutaj kluczowe orzeczenie Trybunau w tej
sprawie, a mianowicie wyrok 6/64 Costa V Enel. Trybuna Sprawiedliwoci stwierdzi, e na
organach pastwowych ciy obowizek zapewnienia normom wsplnotowym pierwszestwa w
razie kolizji z norm krajow. Wynika z tego koieczno implementacji norm unijnych oraz zakaz
stosowania przpisw sprzecznych ze wsplnotowymi. Jednoczenie zostao podkrelone to, e nie
mona powoywa si na prawo wewntrzne dla skutecznego przeciwstawienia go normom
stanowionym przez Wsplnoty. Swoistym potwierdzeniem, ale te rozwiniciem wspomnianego
orzeczenia jest wyrok Trybunau w sprawie 106/77 Simmenthal. Wyklucza on moliwo przyjcia
przez ustawodawc pastwa czonkowskiego nowych przepisw, ktre byyby sprzeczne z prawem
wsplnotowym. Niejako powizane z tym wyrokiem jest orzeczenie Trybunau Sprawiedliwoci
dotyczce sprawy 11/70 Internationale Handelgeseltschaft, ktre mwi, e prawo wsplnotowe nie
moe by uchylone adnym aktem prawa wewntrznego pastwa czonkowskiego, nawet
przepisem rangi konstytucyjnej. Trybuna Sprawiedliwoci ogranicza kompetencje sdw
poszczeglnych pastw czonkowskich w sprawach dotyczcych przepisw prawa wsplnotowego,
niekiedy narzucajc im swoje rozwizania. Na mocy wyroku TS w sprawie 143/88 92/89
Zuckerfabrik sd krajowy nie moe orzeka o wanoci i obowizywaniu aktw wsplnotowych.
Trybuna w wyroku w sprawie 314/85 Foto-Frost sam stwierdzi, e posiada on wyczn
kompetencje do stwierdzania niewanoci aktu prawa wsplnotowego. Ma to na celu zwikszenie
jednoci unijnego porzdku prawnego oraz zapobiega powstawaniu konfliktw na linii Unia
Europejska pastwo czonkowskie. Bdc ju przy prawie wewntrznym poszczeglnych pastw
czonkowskich naley podkreli to, e musi by ono interpretowane w duchu zasad prawa
europejskiego w celu jeszcze wikszego ujednolicenia porzdku prawnego Unii Europejskiej.
Kluczowym orzeczeniem Trybunau Sprawiedliwoci w tej kwestii jest wyrok w sprawie 14/83 Van
Colson. Podkrela on potrzeb proeuropejskiej wykadni prawa wewntrznego w celu realizacji

zaoe dyrektywy. Kilka lat pniej stanowisko to zostao umocnione poprzez wyrok Trybunau w
sprawie Marleasing (106/89). Proeuropejska wykadnia przepisw prawa krajowego przekada si
na zmniejszenie prawdopodobiestwa kolizji prawnych midzy pastwami czonkowskimi.
Tendencja orzecznicza Trybunau Sprawiedliwoci dotyczca supremacji prawa wsplnotowego
nad krajowymi porzdkami prawnymi tylko taki stan rzeczy umacnia. Rozwinicie takiego
stanowiska stanowi wyrok Trybunau w sprawie 213/89 Factortame. Podkrela on konieczno
respektowania prawa wsplnotowego w pierwszej kolejnoci przez patwa czonkowskie. Co
wicej, s one zobowizane do podejmowania wszelkich dziaa majcych na celu realizacj ich
zobowiza wobec Unii Europejskiej. Trybuna Sprawiedliwoci poprzez swoje orzecznictwo
stymuluje integracj europejsk na wielu paszczyznach. Za przykad niech posuy tutaj wyrok
Trybunau w sprawie 105/03 Pupino. Stwierdzone w nim zostao, e zasada solidarnoci (inaczej
lojalnej wsppracy) znajduje take zastosowania do III filaru Unii Europejskiej, mimo tego, e
pozostaje w sferze kompetencji poszczeglnych pastw czonkowskich. Realizacja szeroko
rozumianej idei integracji europejskiej byaby znacznie utrudniona, gdyby zasada solidarnoci nie
obowizywaa rwnie w ramach wsppracy policyjnej i sdowej w sprawach karnych. Trybuna
wywar olbrzymi wpyw rwnie na integracj europejsk w zakresie gospodarczym. Jego
precedensowym orzeczeniem w tej dziedzinie by wyrok w sprawie 8/74 Dassonville. Orzeczenie to
stao si kamieniem milowym na drodze urzeczywistniania swobd wolnego rynku oraz penej unii
gospodarczej midzy pastwami wsplnoty. Z treci wyroku Trybuna wywid bowiem zakaz
podejmowania przez pastwa czonkowskie krokw mogcych suy ilociowemu ograniczeniu
importu. Mona rwnie wspomnie o wyroku Trybunau Sprawiedliwoci w sprawie 285/98 Tania
Kreil. Podkrela on obowizek uwzgldniania prawa wsplnotowego rwnie w sprawach
dotyczcych obronnoci. Mona wic stwierdzi, e Trybuna przy pomocy wydawanych przez
siebie orzecze, ksztatuje i reguluje proces integracji europejskiej na wielu kluczowych dla
Wsplnoty paszczyznach.
Podsumowujc powysze rozwaania naley doj do kilku wnioskw. Integracja
europejska jest procesem niezwykle zoonym. Niemoliwa byaby jej realizacja gdyby nie
dugoletnie denia instytucji europejskich do ujednolicania porzdkw prawnych poszczeglnych
pastw czonkowskich. Na podstawie przedstawionych wczeniej argumentw z pewnoci mona
stwierdzi, e dziaalno Trybunau Sprawiedliwoci oraz wydawane przez niego orzeczenia byy
swoistego rodzaju impulsami stymulujcymi proces szeroko rozumianej integracji pastw Europy.
Wyroki Trybunau pozwalay na eliminowaniu rnic pomidzy systemami prawnymi krajw
czonkowskich na wielu paszczyznach politycznej, prawnej czy te gospodarczej. Mona wic z
pewnoci stwierdzi, e bez Trybunau Sprawiedliwoci nie byoby Unii Europejskiej.

Bibliografia

- Czapliski Wacaw, Ostrihansky Rudolf, Saganek Przemysaw, Wyrozumska Anna; Prawo

Wsplnot Europejskich. Orzecznictwo; 2006; wydawnictwo SCHOLAR; ISBN 83-7383-137-1
- Muszyski Mariusz, Harasimiuk Dominika Ewa, Kozak Magorzata; Unia Europejska. Instytucje,
polityki, prawa; dom wydawniczy Elipsa; 2012; ISBN 978-83-60694-38-1