Вы находитесь на странице: 1из 22

19/2/2015

GuaclnicadeGuadelTabaquismo

GuadelTabaquismo
Fechadelaltimarevisin:23/06/2011

ndicedecontenidos
1. Dequhablamos?
2. Intervencionesbrevesenconsulta
3. Intervencinsistematizada
4. Tratamientofarmacolgico
5. Sustitutivosdenicotina(TSN)
6. Otrosrecursos
7. Prevencinderecadas
8. Tabaquismopasivo
9. Bibliografa
10. Msenlared
11. Autores

Dequhablamos?
Eltabaquismoesuntrastornoadictivocrnico,enelquelarecadaformapartedelprocesopara
dejardefumar(APA,2008).Entenderloascontribuyeenlamejoradenuestraactitudpara
entenderelproblema.
Eltabacoeslaprimeracausademuerteprevenibleenlospasesdesarrolladosytambinla
causamsimportantedeaosdevidaperdidosdeformaprematurajuntoaaosvividoscon
discapacidadenEspaa(CDC,2005TheEuropeanTabaccoControl,2007).
EspaatieneunadelasmayorestasasdeprevalenciadelaComunidadEuropeaconun27,1%
defumadoresentrelapoblacinmayorde16aosyapenasun1%dereduccinentre2003y
2007(EncuestaNacionaldeSalud,2007)(tabla1).Enlospasesdelesteeuropeohayms
fumadoresporloquelaprevalenciamediaentodaEuropaesde28,6%(40%devaronesy
18,2%demujeres)(TheEuropeanTabaccoControl,2007).
Elconsumodetabacotieneunaaltatasadeletalidad,msdel50%delosfumadoresdelarga
evolucinmorirporunaenfermedadcausadaporeltabaco(DollR,2004).
Entreloshombresnacidosentornoa1920,elconsumoprolongadocigarrillosdesdelosinicios
delavidaadultatriplicalastasasdemortalidadespecficaporedad,elabandonodeltabacoalos
50reduceelriesgoalamitadyelcesealaedadde30casiloevitatotalmente(DollR,2004).El
abandonodeltabaquismoseasociaconunareduccinsustancialdelriesgodemuerteportodas
lascausasentrelospacientesconcardiopatacoronaria(CritchleyJ,2007).
Msdel60%delosfumadoresquieredejardefumaryharealizadoalgnintentodeabandono
enelltimoao(JimnezCA,2000).Muchosdeellosrecurrenamanualesyotrosnosaben
dndebuscarayudaefectiva.Anuestrasconsultasacudecadaaoel75%delaspersonas
http://www.fisterra.com/guiasclinicas/guiatabaquismo/

1/22

19/2/2015

GuaclnicadeGuadelTabaquismo

asignadasylamayoralohacen56veces.Aunquedisponemosdepocotiempoencada
ocasin,tenemosmuchasoportunidadesparainterveniryherramientasteraputicas
farmacolgicasynofarmacolgicasdeeficaciaprobada.
Porotrolado,larecienteaprobacindelaLey42/2010,de30dediciembredemedidas
sanitariasfrentealtabaquismoyreguladoradelaventa,elsuministro,elconsumoylapublicidad
delosproductosdeltabaco,juntoconelincrementodelpreciodeltabacoenEspaa,est
aumentandolaproporcindefumadoresquesolicitanayudaparadejardefumarose
encuentranendisposicindequererabandonarelconsumoaunquenolosolicitendirectamente
(OrleansCT,2007).
Eltabaquismotieneunaelevadaprevalenciayprovocaunaelevadamorbimortalidadque
disminuyeconelabandonodelconsumo(U.S.DepartmentofHealthandHumanServices,2000
FordES,2007).Losfumadoresacudenconfrecuenciaanuestrasconsultasyquierendejarlo,
disponemosdetratamientoseficacesparaayudarles,deahqueentodaslasguasdeprctica
clnicasereconozcaelpapeldelosprofesionalesdeatencinprimariacomopiezaclaveenel
abordajedeesteproblema.
Tabla1.Consumodetabacosegnsexoygrupodeedad.Poblacin
de16ymsaos.
Fumador
Fumador
Nuncaha
Exfumador

diario
ocasional
fumado
(%)
(%)
(%)
(%)
Ambossexos
De16a24
26,89
4,98
5,98
62,15
aos
De25a34
35,33
4,73
13,98
45,95
aos
De35a44
34,13
3,46
22,06
40,34
aos
De45a54
33,62
2,63
27,00
36,76
aos
De55a64
19,87
1,93
27,01
51,18
aos
De65a74
10,30
1,21
25,79
62,70
aos
De75yms
4,52
0,22
25,63
69,62
aos
Total
26,44
3,06
20,53
49,97
Varones
De16a24
24,96
6,12
5,30
63,63
aos
De25a34
40,16
5,82
12,03
41,99
aos
De35a44
37,41
3,65
22,74
36,21
aos
De45a54
38,83
2,65
34,86
23,66
aos
De55a64
28,45
2,89
44,37
24,28
aos
http://www.fisterra.com/guiasclinicas/guiatabaquismo/

2/22

19/2/2015

GuaclnicadeGuadelTabaquismo

De65a74
aos
De75yms
aos
Total
Mujeres
De16a24
aos
De25a34
aos
De35a44
aos
De45a54
aos
De55a64
aos
De65a74
aos
De75yms
aos
Total

18,64

1,92

51,55

27,89

8,93

0,37

57,46

33,23

31,56

3,77

28,14

36,52

28,93

3,78

6,70

60,59

30,16

3,57

16,08

50,19

30,73

3,28

21,35

44,64

28,47

2,60

19,21

49,72

11,77

1,02

10,61

76,60

3,86

0,66

5,92

89,57

1,37

0,12

2,89

95,62

21,51

2,37

13,20

62,92

*Fuente:MinisteriodeSanidadyconsumoeINE.

Intervencionesbrevesenconsulta
Losprofesionalesdelaatencinsanitariaaconsejanconfrecuenciaalospacientesfumadores
dejareltabaco.Elmbitomscomnenelquesehaceestarecomendacineslaatencin
primaria.Estetipodeintervencin,puedeserbreve(englobaaotrostrminos:bsica,mnima,
consejoestructurado,etc.)oformarpartedeunaintervencindemayorintensidad.
Habitualmentelaintervencinbreveduraentre5y10minutos,nomsde30minutosyun
nmerodesesionesinferiora4ysehabladeintervencinintensivaencasodemsde30
minutosyconmsvisitasdeseguimiento.
Elconsejomdicobreveconsigueun2,5%msdeabandonosquenohacerninguna
recomendacinyparecequeaumentandoeltiempototaldetratamientoyelnmerodesesiones,
aumentandiscretamentelasprobabilidadesdeabstinenciaalcabodeunao(LancasterT,
2007).
Losresultadosindicanqueestasintervencionesbrevesllevadasacaboporenfermeraspueden
sertambinefectivas(RiceVH,2007).Losfarmacuticospuedenofrecertambinintervenciones
deestetipo,aunquelafortalezadelaspruebasacercadesueficaciaesmenor(SinclairHK,
2007).
Desdeunaperspectivadesaludpblica,aunquelaefectividaddeestasintervencioneses
pequea,siungrannmerodeprofesionalesofrecenasesoramiento,elefectonetosobrela
reduccindelastasasdeconsumodetabacotodavapodraserimportante.

http://www.fisterra.com/guiasclinicas/guiatabaquismo/

3/22

19/2/2015

GuaclnicadeGuadelTabaquismo

Todapersonaquefumayacudeaconsultadeunprofesionalsanitarioporcualquiermotivodebe
recibirconsejoparaabandonareltabaco,salvoqueconcurrancircunstanciasexcepcionales.
Estasintervencionesbrevespuedenincluirunoomsdelossiguientescomponentes(NICE,
2006):
Consejosencillodeabandonodeltabaco,instruccionesverbalesporpartedelmdicocon
elmensajede"dejardefumar".
Unavaloracindelgradodemotivacindelpacienteparadejardefumar,conelementos
adicionalesdediscusin.
Unaofertadetratamientosfarmacolgicosy/odecomportamientodeapoyo.
Facilitarmaterialdeautoayuday/oderivaragruposdeayudaoaprogramasdeapoyo.
Nohaypruebasdequelasintervencionessistematizadasseanmsefectivasqueotras.Algunos
mdicospuedenpreferirutilizarunaintervencinmenosestructuradayesigualmentevlido
(NICE,2006AveyardP,2007).Unprofesional,enunaintervencinsencilla,debepreguntaral
pacienteacercadesuconsumodetabaco,explorarintentospreviosydiscutirlasopcionesque
existenparaunnuevointento.Entodocaso,escrucialofrecerapoyo,nosoloinformareinstruir
sobreloqueyahabitualmenteconocenyhanintentadopreviamente(AveyardP,2007).
Enlosjveneslasintervencionesparaelabandonodeltabaquismotienenmenoreficacia.Los
pocosestudiosrealizadosconintervencionesfarmacolgicasyotrosconabordajepsicosocialno
demostraronresultados.Lasprdidasduranteelseguimientosonparticularmenteproblemticas
enlosensayosdefumadoresjvenes(GrimshawGM,2007).Sinembargo,enunmetaanlisisse
observelaumentodelastasasdeabstinenciaenaquellosprogramasqueincluyen
intervencionesmotivacionales,tcnicascognitivoconductualesylainfluenciadeenfoques
sociales.Estastasasdeabstinenciaseincrementancuandoseimpartenmsde5sesiones
(SussmanS,2006).Esimportantequeenlasintervencionesconadolescentessecuidende
formaespeciallaprivacidadyconfidencialidadenlasentrevistas(presenciadelospadres).

http://www.fisterra.com/guiasclinicas/guiatabaquismo/

4/22

19/2/2015

GuaclnicadeGuadelTabaquismo

Intervencinbreveenfumadores
(AdaptadodeNICE,2006)

Intervencinsistematizada
Enelao2000elU.S.DepartmentofHealthandHumanServicespropusounaintervencin
sistematizadaparaayudaralfumadorqueacudeporcualquiermotivoalaconsulta.Lamayora
deorganizacionesrecomiendandesdeentoncesestructurarlasintervencionesencincopasos,
las5A.Esteenfoqueparaelabordajedeltabaquismosemantieneyreafirmaenlaedicinde
2008(FioreMC,2008).

http://www.fisterra.com/guiasclinicas/guiatabaquismo/

5/22

19/2/2015

GuaclnicadeGuadelTabaquismo

Figura1.
Pasosdelaintervencinsistematizadaparaayudaralfumadorqueacudeporcualquiermotivoa
laconsulta.
(FioreMC,2008)

Averiguar(Ask).Identificaryrecogerenlahistoriaclnicayencadavisitalasituacindel
pacienteenrelacinaltabaco(fumador,exfumador,nuncafumador).Encasodefumadoro
exfumadoranotarelndepaquetes/ao,resultadodedividirelproductodelndeaosde
fumadorconelndecigarrillos/daentre20.Porejemplo,unfumadorquecomenzaseafumar
hace15aosconunamediade20pitillos/da,resultaracon15paquetes/ao.
Puedeserdeintersestimarelgradodedependenciafsica(baja,media,alta)medianteuntest
estructurado(comoeldeFagerstrmabreviado,accesibledesdeCalcumed)omediante
preguntasabiertas.Estosdatospuedenquedarresumidosenpocaspalabras.Ejemplo:fumador
de15paquetes/aocondependenciamedia.
Tabla2.Autoregistros.
Cigarrillon Hora Lugar Situacin Necesidad
1

...

Elpapelparaelautoregistrodeberintroducirseenel
propiopaquetedetabaco(entreelpapeldecelofnyel
propiopaquete).Sedebederegistrarantesdeencender
cadapitillo.Lanecesidaddecadacigarrillosepuntade
1a4puntos(4grannecesidaddefumarlo,3mucha
necesidad,2moderadanecesidad,1pocanecesidad).
Aconsejar(Advise).Aconsejardemanerafirme,seria,claraypersonalizadaelabandonodel
tabaco.Lafirmezaylaseriedaddelconsejo,debehacersedemaneraqueelpacienteloperciba,
nocomounmerotrmitequeelprofesionalestobligadoacumplimentar,sinocomouna
afirmacindelaquenosotrosestamosplenamenteconvencidos.
http://www.fisterra.com/guiasclinicas/guiatabaquismo/

6/22

19/2/2015

GuaclnicadeGuadelTabaquismo

Debemosinformardelosinconvenientesdeseguirconsumiendotabaco,perosobretododelas
ventajasquevaasuponerelabandono.Resultatilpersonalizaresteconsejosegnlaedad,
sexo,motivodeconsulta,motivacinporlaquesiguefumandooquieredejarlooporloqueyalo
intentalgunavez.Asnuestroconsejoparaunadolescentedebedecontenerunainformacin
enlaqueseresaltenmslosbeneficiosestticos,econmicosodemejoraenelrendimiento
deportivoquelasconsecuenciasparalasaludquepuedansurgirvarasdcadasdespus.
Apreciar(Asses).Valorarladisposicinparaelcambio.Enfuncindeestadisposicinnuestra
conductaseadaptaralassiguientesposibilidades:
Sielpacientenoquiereintentardejarloenesemomento,realizaremosunabreve
intervencindiseadaparapromoverlamotivacinparadejarlo(entrevistamotivacional),
resaltaremoslasventajasdedejarlo,ofreceremosnuestraayudaparacuandoquieray
entregaremosunfolletoinformativo.Laentrevistamotivacionalesunaformaconcretade
ayudaralaspersonasquedeseanrealizaruncambiodehbitosyquetienendudasfrente
aello.Apartirdeldiagnsticodelasituacindelpacientefrentealcambio,sedesarrollan
unaseriedehabilidadesadaptadasalasituacinenlaqueseencuentra.Elelemento
fundamentaldelaentrevistaeshacerfuertesloselementosinternosfavorecedorasdel
cambiodecadapersonaenunaatmsferapositivaynocoercitiva.
Siestendisposicindehacerunintentoserioenesemomento,ayudarle.
Siyahadejadodefumar,felicitarleyreforzarle.

Esquemadeintervencinentabaquismo

Ayudar(Assist).Ayudaralpacienteahacerfrentealabandonodeltabaquismo.Sinuestro
http://www.fisterra.com/guiasclinicas/guiatabaquismo/

7/22

19/2/2015

GuaclnicadeGuadelTabaquismo

pacientenoesttodavadispuestoaadquirirelcompromisodefijarunafechaconcreta,
debemosplanificarvolveraabordareltemaenunafechaposterior,recomendarleque
reconsideresuposturayofrecernuestraayuda.
Sielpacienteeligeunafechaconcretaparaelabandonoenlossiguientes15das:
PreparmosleparaeldaD.Enlosdasprevios,elpacientepuederegistrarsuconsumo
anotandohora,lugar,situacinynecesidadde1a4puntosdelpitilloquefumar
inmediatamente.Evitarofreceryaceptartabaco,ireliminandopaulatinamente
situacionesconcretasenlasquehabitualmentefumaba(enelcoche,enelsalndesu
casa,delantedelosnios...),conelfindeirdesautomatizandoelconsumodetabaco.
Tambinpuedecambiardemarcadecigarrillosylimpiarelcenicerocadavezquelo
ensucie.EldaprevioalDhardesaparecertodoloquetengarelacinconelactode
fumar(tabaco,mechero,ceniceros...).Apartirdeesedanodeberfumarabsolutamente
nada.
Aconsejemosquecompartanesteintentoconsuentornosocial(amigos),laboral
(compaerosdetrabajo)yfamiliar(pareja,hijos...),solicitandosuapoyoycomprensin.
Inclusobuscandounaodospersonasdeconfianzaqueapadrinenesteesfuerzo,alas
quepuedansolicitarayudaenunmomentodeterminadoderiesgodeconsumoorecada.
Pedirlesqueapartirdeesafechaevitenfumarensupresencia.
Recomendemostratamientofarmacolgico.Explicarqueeltratamientofarmacolgico
duplicalasposibilidadesdeabstinenciaalcabodeunaoyreducelossntomasde
abstinencia.
Informemossobreelsndromedeabstinencia.Describindoloyexplicandoqueel
seguimientodenuestrasrecomendacionesyelapoyofarmacolgicofacilitarsu
superacin.
Proporcionemosmaterialinformativoadecuado,dondesedescribatodaestainformacin
deformapormenorizada.
Acordar(Arrange).Acordarunseguimientoprogramado.
La1revisindeberaconcertarseentreel1yel3dadespusdelD.Dejarloparamstarde
puedesuponerunarecada.Enlosprimerosdasesteriesgoesmuchomayor.La2visitapuede
establecerseentreel7yel15datraselabandono.Posteriormentealmesydespusloquese
considereoportunosegncadacaso.
Sontileslosseguimientostelefnicosyqueelpacientepuedadisponerdelaposibilidadde
comunicarseconelmdicosisurgealgunadudaocontratiempo.
Encadavisita,preguntaremossisiguesinfumar,felicitndolesiesas.Encasocontrario,
intentaremosreconducirlasituacin.
Tomaremosconstantes(peso,tensinarterial)ycooximetra.Valoraremoselsndromede
abstinencia(tabla3),revisaremoslacumplimentacindeltratamientofarmacolgicoylos
posiblesefectossecundariosysiprecisaunseguimientomsintensivooinclusounaposible
derivacin.
Tabla3.Sndromedeabstinencia.
Puntuacin
Puntuacin Puntuacin Puntuacin
Sntoma
Basal
__/__/__
__/__/__
__/__/__
fumando
http://www.fisterra.com/guiasclinicas/guiatabaquismo/

8/22

19/2/2015

GuaclnicadeGuadelTabaquismo

Craving(deseo

intensodefumar)
Nerviosismo/ansiedad

Irritabilidad/enfado

Aumentoapetito

Dificultad

concentracin
Cansancio

Cefalea

Tristeza

Insomnio

Estreimiento

Puntuacintotal

Sepuntade1a4puntos.Laprimerabasalcuandotodavafuma.Las
siguientesenlasvisitasposterioresaldadeabandono.Silapuntuacin
aumentaencualquieradelasvisitasdebemosrevisareltratamiento
farmacolgico.

Tratamientofarmacolgico
Aligualqueenotrasenfermedadescrnicaseltratamientomsefectivodeltabaquismorequiere
untratamientomulticomponente.
Lasdirectricesactualeseneltratamientodeladependencianicotnicaestablecenqueel
tratamientofarmacolgicodebeserofertadoatodopacientefumadorquequierahacerunintento
seriodeabandono,exceptuandoloscasosenlosqueexistancontraindicacionesyen
poblacionesespecficasparalascualesnohaydatosdeeficaciasuficiente(porejemplo,
embarazadas,consumidoresdetabacosinhumo,fumadoreslevesyadolescentes).Laevidencia
sobrelaefectividadenestosgruposnoesconcluyente,alestarinsuficientementerepresentados
enlosensayosclnicos.
Coneltratamientofarmacolgicosepuedeconseguirquehastaun1530%delospacientesse
mantenganabstinentesalcabodeunao,triplicandolasposibilidadesdexitofrenteal
abandonoespontneo.Ladependenciadelanicotina,aligualquecomoenotrasdependencias
asustanciaspsicoactivas,laalteracindelaconductasepresentacomounaprdidaodficitde
controlsobreelconsumodelanicotina.Eltratamientomsefectivodeltabaquismorequiere
tambinelusodeintervencionespsicolgicasconductuales.Paraaumentarlaeficaciadelas
herramientasfarmacolgicasdebemosproporcionarintervencionesdeasesoramientoconductual
adecuadas.
Laadministracindetratamientosdeltabaquismo(tantofrmacoscomoasesoramiento
conductual),comoprestacinpagadaocubiertaporlossistemasdesalud,hapermitido
incrementarlaproporcindefumadoresquerecibentratamientoparaelabandono,losintentos
deabandonoylasprobabilidadesdexito.Porconsiguiente,lostratamientosquehan
demostradoeficaciadebenserincluidoscomoprestacincubiertaporlosserviciossanitarios
tantopblicoscomoprivados(FioreMC,2008).
Lostratamientosfarmacolgicosdeprimeralneason:lossustitutivosdenicotina(TSN)entodas
susformas,elhidroclorurodebupropionylavareniclina(aprobadosporlaFDA).Como
frmacosdesegundalneasehanmostradoeficacestambinelclorhidratodenortriptilinayel
clorhidratodeclonidina(noaprobadosporlaFDA).
http://www.fisterra.com/guiasclinicas/guiatabaquismo/

9/22

19/2/2015

GuaclnicadeGuadelTabaquismo

Laeleccindelfrmacodeprimeralneadebehacerseenbaseafactorescomolaexperiencia
delprofesionalensumanejo,lascontraindicacionesdelfrmaco,laspreferenciasdelpaciente,
suexperienciapreviayciertascaractersticasdelpaciente(antecedentesdepresivos,
preocupacinporelpeso,posibilidadeseconmicas,etc.).
Tabla4.Frmacosquehandemostradoefectividadparaayudaradejardefumar:eficaciaytasasdeabstinencia
encomparacinconplacebo6mesesdespusdelabandono(n=83estudios)(FioreMC,2008).

Medicacin
Placebo
Vareniclina(2mg/da)
Spraynasaldenicotina
Parchedenicotinaadosis
altas(>25mg)(duracin
estndarylargaduracin)
Chicledenicotinaalargo
plazo(>14semanas)
Vareniclina1mg/da
Inhaladordenicotina
Clonidina
BupropionSR
Parchedenicotina(614
semanas)
Parchedenicotinalargo
plazo(>14semanas)
Nortriptilina
Chicledenicotina(614
semanas)

Raznde
posibilidades
estimada(ICdel
95%)
80
1,0
Monoterapias
5
3,1(2,53,8)
4
2,3(1,73,0)

Tasade
abstinencia
estimada(ICdel
95%)
13,8

2,3(1,73,0)

26,5(21,332,5)

2,2(1,53,2)

26,1(19,733,6)

3
6
3
26

2,1(1,53,0)
2,1(1,52,9)
2,1(1,23,7)
2,0(1,82,2)

25,4(19,632,2)
24,8(19,131,6)
25,0(15,737,3)
24,2(22,226,4)

32

1,9(1,72,2)

23,4(21,325,8)

10

1,9(1,72,3)

23,7(21,026,6)

1,8(1,32,6)

22,5(16,829,4)

15

1,5(1,21,7)

19,0(16,521,9)

Nmerode
grupos

33,2(28,937,8)
26,7(21,532,7)

Terapiascombinadas
Parche(largoplazo>14
semanas)+TSN(chicleo
3
3,6(2,55,2)
spray)ademanda
Parche+BupropionSR
3
2,5(1,93,4)
Parche+Nortriptilina
2
2,3(1,34,2)
Parche+Inhaladorde
2
2,2(1,33,6)
nicotina
Parche+antidepresivosde
segundageneracin
3
2,0(1,23,4)
(paroxetina,venlafaxina)
Medicacionesquenohansidoeficaces
Inhibidoresselectivosde
recaptacindeserotonina
3
1,0(0,71,4)
(ISRS)
Naltrexona
2
0,5(0,21,2)
http://www.fisterra.com/guiasclinicas/guiatabaquismo/

36,5(28,645,3)
28,9(23,535,1)
27,3(17,240,4)
25,8(17,436,5)
24,3(16,135,0)

13,7(10,218,0)
7,3(3,116,2)
10/22

19/2/2015

GuaclnicadeGuadelTabaquismo

Sustitutivosdenicotina(TSN)
Todaslasformascomercialmentedisponiblesdeterapiadesustitucindelanicotina(TSN)
(parches,chicles,comprimidossublingualesyspraynasal)sonefectivascomoestrategiapara
promoverelabandonodelhbitodefumar.Aumentanlasprobabilidadesdeabandonareltabaco
de1,5a2veces,independientementedelmbitoenelqueseutilicen(SilagyC,2007).
EssabidoquelaTSNconsisteenlaadministracindenicotinapuraporunavaconuna
velocidaddeabsorcinmenorquelavainhalada,habitualdelconsumodecigarrillos.Los
dispositivosdeadministracinson:parches,chicles,comprimidosparachupar,tabletas
sublinguales,spraynasaleinhaladorabucal.(Lostresltimosnoestncomercializadosen
Espaa).
LaefectividaddelaTSNpareceserengranmedidaindependientedelaintensidaddeapoyo
adicionalproporcionadoalfumador.Laprovisindenivelesmsintensosdeapoyo,aunque
facilitalaprobabilidaddeabandonodelhbito,noesesencialparaelxitodelaTSN(SilagyC,
2007).
Aunqueexistepocaevidenciaencuantoalpapelquepuedentenerenfumadoresdemenosde
10cigarrillos/da,pareceneltratamientodeeleccin(AveyardP,2007).Enestoscasos,sise
usan,esaconsejableutilizardosismsbajas.
Enpacientesconfracasospreviospuedenutilizarse2formasdeTSNdemanerasimultnea,por
ejemploparches(comotratamientodebase)ychicles(parasituacionesagudas).Tambinse
estestudiandosuusoenpacientesquedisminuyenelnmerodecigarrillos,ansinla
abstinenciacompleta(AveyardP,2007).
Todaslaspresentacionestienenunascontraindicacionesgeneralesdeusoqueserecogenenla
fichatcnicadelproducto.AdemsexistenotrassituacionesenlasquelautilizacindeTSN
deberealizarseconprecaucin,despusdelfracasodeotrasintervenciones,valorandoel
riesgo/beneficiodemaneraindividualybajosupervisinmdica.
ContraindicacionescomunesatodoslospreparadosdeTSN:
Hipersensibilidadalanicotinaoacualquiercomponentedelaformulacin.
Fumadoresocasionalesonofumadores.
Enfermedadescardiovascularesgraves:infartoagudodemiocardio,anginade
pechoinestable,arritmiascardacasgraves,insuficienciacardiacaavanzada,
accidentecerebrovascularreciente.
Nios.
Contraindicacionesespecficas:
Chicles:trastornosdelaarticulacindelamandbula.
Parche:enfermedadesdermatolgicasquecompliquensuaplicacin.
ParchesdeNicotina
Existendospresentacionesenelmercadoespaolquesediferencianporlacantidaddenicotina
quecontienenyeneltiempodeaplicacinrecomendado:16y24horas.Elparchesecoloca
sobreunazonadepiellimpia,secaysinvello(caraanteriordeantebrazo,caderaytronco)yse
retiraaldasiguientesiesde24horasoporlanochesiesde16horas.Ladosisvaraenfuncin
deltipodeparcheydelascaractersticasdelfumador.Puedeusarsecomoreglabsica
http://www.fisterra.com/guiasclinicas/guiatabaquismo/

11/22

19/2/2015

GuaclnicadeGuadelTabaquismo

administrar1mgdeNicotinaporcadacigarrilloconsumido.
Lapautaestndardeadministracindelosparchesdenicotinaconsisteenlaadministracin
diariadurante8semanasdeparchesde21mgcada24horasosuequivalentede15mgen16
horas.Seconsideratratamientoestndarde6a14semanas,sinobservarsebeneficiosal
prolongareltratamientomsde14semanas.Sinembargo,empleareltratamientomenostiempo
delhabitualaumentalaprobabilidadderecadas.Nosehandetectadodiferenciasentrelos
parchesde16yde24horas,nitampocoentrelasupresinbruscaogradualentrelosmismos.
Elincrementodeladosisenlosparchesdenicotinanoproducebeneficioaadido(FioreMC,
2008).
ChiclesdeNicotina
Estncompuestosporunaresinadeintercambioinicoquecontiene24mgdeNicotinaquese
liberaalsermasticado.Esimportanteinstruiralpacientesobresuusoeinsistirenlaimportancia
delmasticadointermitenteparapermitirlaabsorcindelaNicotinaatravsdelamucosadela
boca,sepuedenefectuar23masticacionesyaparcarelchicledetrsdeuncarrilloodebajode
lalengua.Encasocontrario(masticadocontinuo)laNicotinaesdeglutidayesmetabolizadaenel
hgadodandolugarairritacindegargantaysntomasgastrointestinales.Elchiclecontieneun
tampnquemantieneunpHentornoa8,5loquefacilitalaabsorcindeNicotinaenlamucosa
oral.Algunasbebidas,conunpHmscido,comocaf,zumosorefrescos,puedenalterarsu
absorcinporloqueserecomiendanocomernibeber,exceptoagua,desdequinceminutos
antesdesuusohastaquesetira.
Elchiclepuedeusarsepautadooademanda.Cuandoseusapautadopuederecomendarseun
chiclecada1,52horas,hasta1520piezasalda.Parafumadoresconaltadependenciaoen
aquellosenlosquehanfalladoloschiclesde2mgdebenutilizarselosde4mg.Eltratamientose
mantienesobre3meses,reduciendoprogresivamenteladosis.Un2530%presentanefectos
adversosquesuelenserleves(irritacindegarganta,nauseas,diarrea,lcerasenlaboca,
flatulencia)ynoprecisanretirareltratamiento.Suusopuedecontribuirareducirelaumentode
pesoduranteladeshabituacinnicotnica.
ComprimidosparachupardeNicotina
Loscomprimidoscontienen1mgdeNicotinaqueseliberaalchuparlo.Usosimilaralchicle.Se
chupaelcomprimidohastaqueapareceelsaborfuerteenlaboca,separaaparcndolodetrs
deuncarrilloodebajodelalengua,ysecontinuachupandocuandodisminuyeelsabor,de
maneraintermitente.Eltiempodeduracinaproximadodecadacomprimidoesdemediahora.
Indicadoparafumadoresconbajaomoderadadependencia.Puedeusarseademandao
pautado.PuedecombinarseconparchesdeNicotinaenfumadorescondependenciaalta.
Posologamediauncomprimidocadahoraconunmximode1215alda,sinsuperarlos25
comprimidos,durantetresmesesconreduccinprogresiva.Especialmenteindicadoenpersonas
conproblemasdentariosodelaarticulacintemporomandibular.
ConsideracionessobrelaTSN
Esmuysegurayconpocascontraindicaciones.Losefectossecundariossedeben
habitualmentealusoincorrecto(sobretodoenchiclesycomprimidos).Esprecisodedicar
eltiemposuficienteparaadiestraralospacientesensucorrectautilizacin.Lautilizacin
deparchesessencillaynorequiereungranaprendizajeprevio.
UnabuenapartedelosfracasoseneltratamientoconTSN,sedebealainfrautilizacinde
lospacientesdelasdosisadecuadas,poresodebemosinsistirenquesiganlapauta
http://www.fisterra.com/guiasclinicas/guiatabaquismo/

12/22

19/2/2015

GuaclnicadeGuadelTabaquismo

recomendada.LosmdicostambinsolemosquedarnoscortosalpautarTSN.Unabuena
prcticaesutilizarlavaloracindelsndromedeabstinenciacomoindicadordelacorrecta
posologa.Esdecirsiaumenta,loprimeroquedeberemospensaresquenuestropaciente
estsiendoinfratratado.
Tabla5.Tablaresumendelosfrmacosdisponiblesparaeltratamientoparadejar
defumar.
Contraindicaciones
Efectos
Producto Dosis/Duracin*
secundarios
Generales
Especficas
Parchede
21mg/da46
Nicotinade semanas
24horas
14mg/da2
(Nicotinell) semanas
Irritacin
de21,14y7 7mg/da2
cutnea.
mg.
semanas
Insomnio.
Dermatitis
Mareo.
generalizada.
Parchede
15+10mg/da4
Mialgias.
Nicotinade 6semanas
Cefaleas.
16horas
15mg/da2
(Nicorette) semanas
de15,10y5 10mg/da2
mg.
semanas
HTAno
controlada.
Alteraciones
Cardiopata
Dolor
dela
no
articulacin
articulacin
controlada.
1215piezas/da
Chiclesde
temporo
temporo
Arritmiano
810semanas
Nicotinade
mandibular.
mandibular.
controlada.
810piezas/da
2y4mg.
Hipo.
Inflamacin
36meses
Malsaborde
orofaringea.
boca.
Trastornos
dentarios.
1comprimido
cadahora,
Comprimidos mximo25al
parachupar da.Duracin3
(Nicotinell) meses,con
reduccinapartir
deseissemanas.

Irritacinde
garganta.
Aumentode
salivacin.

150mg/da
durante6das,
seguircon150
mgdosvecesal
Bupropion da.
(Zyntabac) Duracin89
semanas(hasta
6mesespara
mantener
abstinencia).

Insomnio
(1/10).
Bocaseca
reacciones
cutneas.
Mareo
(1/100a
<1/10).
Convulsiones
(<0,1%).

http://www.fisterra.com/guiasclinicas/guiatabaquismo/

Esofagitis
activa.
Inflamacin.
oraly
farngea.

Historiadeconvulsiones.
TCE.
Anorexiaobulimia.
DrogasIMAO.
Drogasquedisminuyenumbral
convulsiones.

13/22

19/2/2015

GuaclnicadeGuadelTabaquismo

13da0,5
mg/da.
47da0,5mg
dosvecesalda.
8hastafinalizar
eltratamiento1
Vareniclina
mgdosvecesal
(Champix)
da.
Duracin12
semanas,se
puedemantener
hasta24
semanas.

Nuseas.
Cefalea.
Sueos
anormales.
Insomnio
(1/10).

Hipersensibilidadalprincipio
activooacualquieradelos
excipientes.

75100mg/da.
Nortriptilina Duracin12
semanas.

Bocaseca.
Sedacin.
Mareo.
Vrtigos.

Riesgodearritmias.

0,10,3mg,2
vecesalda.
Clonidina

Hipertensinderebote.
Duracin310
semanas.
*Lapautadetratamientobasadoenlaevidenciasereflejaeneltexto.Enlatablase
reflejaunapautaprcticaorientativa.

Bupropion
Elbupropionesunantidepresivoqueayudaalabandonodelhbitodefumaralargoplazo,
duplicandolasprobabilidadesdexito.Elmododeaccindelbupropionesindependientedesu
efectoantidepresivoytieneunaeficaciasimilaraladelossustitutosdelanicotinaeinferiorala
vareniclina.Loseventosadversosconambosfrmacosmuypocasvecessongravesnitienen
comoresultadolainterrupcindeltratamiento(HughesJR,2007).
Agregarbupropionaltratamientoconsustitutosdelanicotinayendosisestndar(parchesde
nicotina)proporcionaunbeneficioadicionalalargoplazo(FioreMC,2008).Eltratamiento
prolongadoconbupropionparaprevenirlareincidenciadespusdelabandonoinicialnomostr
unbeneficiosignificativoalargoplazo(HughesJR,2007).
Puedeusarseenfumadoresconbaja,moderadaoaltadependencia,sinajustededosis.Se
presentaencomprimidosde150mg.Laspautasdeadministracindebupropinquehan
demostradoefectividadsonlasde150mg/24horasylasde300mg/24horas(150mgendos
dosisconochohorasdeintervalo)durante9semanas,empezandoatomarelfrmacoentre7y
10dasantesdeldaquesefijaparadejardefumar.Loscomprimidosdebeningerirseenteros.
Enelcasodepersonasmayoresde65aos,insuficienciaheptica,insuficienciarenal,oencaso
deefectosadversossedebeutilizarladosisde150mgcada24horas.
Noesunfrmacopeligroso.Sutoleranciacardiovascularesbuena.Laprincipalcontraindicacin
eslaexistenciadeantecedentesdeconvulsin.Elriesgodeconvulsin(1:1000)essimilaralde
otrosantidepresivosyesmayorencasode:
http://www.fisterra.com/guiasclinicas/guiatabaquismo/

14/22

19/2/2015

GuaclnicadeGuadelTabaquismo

TCE:incluyendocualquiertraumatismocranealquecauseprdidadeconciencia,amnesia,
fracturacranealohematomasubdural.
Frmacosquepuedanreducirelumbraldeconvulsiones:antidiabticosorales,insulina,
antidepresivos,antisicticos,antipaldicos,quinolonasantihistamnicossedantes,
corticoidessistmicosteofilina,tramadol.
Consumodeanorexgenosoestimulantes.
Abusodealcohol.
Noestindicadosuusoenmenoresde18aos,nienelembarazoolactancia.Est
contraindicadoenpacientescontrastornosbipolares,anorexianerviosa,bulimia,tumorcerebral
odrogasIMAOehipersensibilidadabupropionoaalgunodelosexcipientes.Nodebeusarseen
pacientesconinsuficienciaheptica,cirrosisoenprocesoderetiradadebenzodiacepinas.Est
especialmenteindicadoenelcasodefumadoresquehanfracasadoconTSN,enlosquetienen
antecedentesdedepresinoalcoholismoyenlosqueestnpreocupadosporelaumentode
peso.
Lasreaccionesdehipersensibilidadpuedenpresentarseenel13%conerupcincutnea,
prurito,urticariaydolortorcico.Lasreaccionesgraves(angioedema,sndromedeStevens
Jonhsonyeritemamultiforme)sonanmsraras(0,12%).Excepcionalessonloscasosde
hipersensibilidadretardadaquepuedencomenzarentreel6yel21dadecomienzode
tratamiento(eritema,artralgia,mialgiayfiebre).Portodoellosedebedeavisaralpacientede
estaposibilidad,paraqueantecualquiersntomasuspendaneltratamientoynosconsulten.
Efectosadversosmsfrecuentes:insomnio,cefalea,sequedaddeboca,sabormetlicoy
sensacindeinestabilidadqueenlamayoradeloscasosnorequierensuspendereltratamiento.
Vareniclina
Lavareniclinafuedesarrolladacomounagonistaparcialdelreceptordelanicotinaapartirdela
citisina,unfrmacoampliamenteusadoenEuropacentralyorientalparaelabandonodelhbito
defumar.
Actaespecficamenteenlosreceptoresnicotinicosdelcerebrodedosmaneras:
Estimulaparcialmenteelreceptorqueliberadopamina(efectoagonista).Reduceelansia
porfumarylossntomasrelacionadosconlaabstinenciadefumar.
Bloquealaunindelanicotinaalreceptor(efectoantagonista).Disminuyelasatisfaccin
asociadaafumar,conloqueseneutralizaraelefectoderecompensaqueobtieneel
fumadoralinhalarelhumodeltabaco(CahillK,2007).
Lavareniclinaaumentalasprobabilidadesdexitoalargoplazoenaproximadamentetresveces,
encomparacinconlosintentosdeabandononoapoyadosfarmacolgicamente.Esmseficaz
quebupropionyquelaTSN(NICE,2007).Elnmeronecesariodesujetosatratar(NNT)
necesarioconVareniclina,bupropionyTSNesde8,15y20respectivamente(CahillK,2007).
Laeficaciadevareniclinasebasafundamentalmenteenlosresultadosdedosensayosclnicos
(JorenbyDE,2006GonzalesE,2006),dobleciego,controladosconplaceboqueincluyeronms
de2.000fumadorescomparandoVareniclina,Bupropionyplacebo,ymostraronque:

http://www.fisterra.com/guiasclinicas/guiatabaquismo/

15/22

19/2/2015

GuaclnicadeGuadelTabaquismo

Laprobabilidaddedejardefumartras12semanasdetratamientoconVareniclinafue
aproximadamente2vecessuperior(OR=1,96yOR=1,89)aaquellosquetomaban
Bupropiony4vecessuperior(OR=3,91yOR=3,85)aaquellosqueestabanconplacebo
(noapoyadosfarmacolgicamente).
Un44%delosfumadoresquetomabanVareniclinadejarondefumarcompletamente
(abstinenciacontinuada)encomparacinconel30%yel18%quetomaronBupropiono
placeborespectivamente.
Elresultadodeotroensayoclnico(TondstadS,2006)defase3enpacientesquetras12
semanasdetratamientohabandejadodefumarconvareniclinaycontinuabanconeltratamiento
otras12semanasadicionalesconVareniclinaoplacebo,mostrque:
Desdelasemana13ala24,el71%delospacientesquecontinuaronconVareniclina
continuabansinfumarfrenteaun30%deaquellosqueestabanenelgrupoplacebo.
Latasadeabstinenciacontinuadesdelasemana13ala52fuesignificativamentems
elevadaconVareniclina(44%)frenteaplacebo(37%).
Setolerabienenperodosdehastaunao,eltratamientoprolongadopodrasertilparala
prevencinderecadas,aunquesenecesitanmsestudiosparaconfirmarlocomoevidencia
(FioreMC,2008).
Duranteeltratamientoparaladependenciaalanicotinasedebedetenerespecialcuidadoen
monitorizarloscambiosdehumorydecomportamientosobretodoenaquellosfumadoresque
presentanantecedentesdeenfermedadpsiquitrica(depresin,trastornobipolar,y/opsicosis).
Posologa:lafichatcnicarecomiendaingeriruncomprimidode0,5mgunavezaldadurante
losprimeros3das,seguidodeuncomprimidode0,5mgdosvecesaldadurantelosdas4a7.
Eldasealadoparadejardefumardebehabersefijadodentrodelaprimeraosegundasemana
deltratamiento.Apartirdeesaprimerasemanadetratamiento,seincrementaladosisa1mg
dosvecesaldaysecontinaconesaposologadurante11semanasms.Sihubieseefectos
adversosmaltoleradosseseguiracon0,5mgdosvecesalda,temporalmenteohasta
completareltratamiento.Enaquellospacientesqueenelplazodeesas12semanas
consiguiesenlacesacinpodrancontinuardurante12semanasmsconlamismadosisde1mg
dosvecesalda.
Haydatosquesugierenqueunadosisde1mgpordatambineseficaz.Estadosisaumentala
probabilidaddedejardefumareldoble,yladosistotaldiariade2mgdevareniclinaaumentaal
triplelaprobabilidaddequeunfumadormantengalaabstinenciaalargoplazodeltabacoen
comparacinalplacebo.Setolerabienenperodosdehastaunao,eltratamientoprolongado
puedesertilparalaprevencinderecadas,aunquesenecesitanmsestudiospara
confirmarlocomoevidencia(FioreMC,2008).
Efectosadversosmuyfrecuentes:lasnuseassonelprincipalefectoadversodelavareniclina,
ensumayoradelevesamoderadasytransitorias(28,6%),sueosanormales,insomnioy
cefalea.
Efectosadversosfrecuentes:aumentodeapetito,somnolencia,mareos,vmitos,estreimiento,
distensinabdominal,molestiasestomacales,dispepsia,flatulencia,sequedadbucal.
Contraindicadosiexistehipersensibilidadalprincipioactivooacualquieradelosexcipientes.
Usarconprecaucinenpacientesconinsuficienciarenalgrave.
http://www.fisterra.com/guiasclinicas/guiatabaquismo/

16/22

19/2/2015

GuaclnicadeGuadelTabaquismo

Embarazo,lactancia:nosedisponededatosadecuadossobresuusoenmujeresembarazadas.
Sedesconoceelriesgopotencialparasereshumanos.Vareniclinanodebeutilizarseduranteel
embarazo.Sedesconocesiseexcretaenlalechematerna.Ladecisindecontinuar/discontinuar
lalactanciaocontinuar/discontinuareltratamientoconVareniclinadebetomarseconsiderandoel
beneficiodelalactanciamaternaparaellactanteyelbeneficiodeltratamientoconVareniclina
paralamadre.
Precaucinalahoradeconduciromanejarmaquinaria.
CombinacionesdeFrmacos
Algunascombinacionesdefrmacosdeprimeralneasonmseficaceseneltratamientopara
dejardefumarqueadministradosaisladamente.Lossanitariosdebenplantearseutilizarestas
combinacionesenpacientedispuestosadejardefumarconaltosnivelesdesntomasde
abstinenciaocuandolohayanintentadopreviamenteconunsolofrmacodeprimeralnea.Son
eficaces:lascombinacionesdeparchesdenicotinautilizadosalargoplazo(>14semanas)yotras
formasdeTSN(chicleospray),parchesdenicotina+inhaladordenicotinayparchesdenicotina
+bupropinSR(FioreMC,2008).
Tabla6.Terapiascombinadas(FioreMC,2008).
Raznde
Nmero
posibilidad
Medicacin
de
estimada(ICdel
grupos
95%)
Parche(largoplazo>14
semanas)+TSN(chicleo
3
3,6(2,55,2)
spray)ademanda
Parche+bupropinSR
3
2,5(1,93,4)
Parche+nortriptilina
2
2,3(1,34,2)
Parche+inhaladorde
2
2,2(1,33,6)
nicotina
Parche+antidepresivosde
segundageneracin
3
2,0(1,23,4)
(paroxetina,venlafaxina)

Tasade
abstinencia
estimada(ICdel
95%)
36,5(28,645,3)
28,9(23,535,1)
27,3(17,240,4)
25,8(17,436,5)
24,3(16,135,0)

Otrosrecursos
Frmacosdesegundalnea
Lanortriptilinademostrsereficazcomoayudaalabandonodelhbitodefumaralargoplazo
enensayospequeos.Noocurrelomismoconlosantidepresivosinhibidoresselectivosdela
recaptacindeserotonina.Esteefectoesindependientedesuefectoantidepresivoytieneuna
eficaciasimilaralbupropionyalaTSN.Suseventosadversossonfrecuentesaunquemuypocas
vecessongraves(HughesJR,2007).
Ladosisesde75mgo100mgpordadurante6a13semanas.LaFDAnolohaevaluadoni
aprobadocomomedicacinparadejardefumar.
Nohayestudiosconelsuficientepoderquepermitanconfirmarorefutarquelanaltrexonaayuda
http://www.fisterra.com/guiasclinicas/guiatabaquismo/

17/22

19/2/2015

GuaclnicadeGuadelTabaquismo

adejardefumar(DavidS,2007)Tampocohaypruebasprovenientesdeensayosalargoplazo
dequeelNicobrevinpuedaayudarenelabandonodelhbitodefumar(SteadLF,2007).
Laclonidinademostrserefectivaparapromoverelabandonodelhbitodefumarenun
pequeonmerodeensayos,sinembargo,suutilidadparaelabandonodelhbitodefumarest
limitadaporsusefectossecundarios(GourlaySG,2007).
Acupuntura
Noexistenpruebasconsistentesdequelaacupuntura,laacupresin,eltratamientoconlsero
laelectroestimulacinseanefectivosparaelabandonodelhbitodefumar,perodebidoalos
problemasmetodolgicosnosepuedenestablecerconclusionesfirmes(WhiteAR,2007).
Hipnoterapia
Lahipnoterapianohademostradotenerunefectomayorqueningntratamientosobrelastasas
deabandonodelhbitodefumaralosseismeses.Losefectoscomunicadosenbaseaestudios
nocontroladosnofueronconfirmadosporensayosclnicosaleatorizados(AbbotNC,2007).

Prevencinderecadas
Lascausasmsfrecuentesdelarecadason:losestadosemocionalesnegativos(depresin,
ansiedad,ira,frustracin),losconflictosinterpersonalesylapresinocontagiosocial.Otras
causasmenosimportantesson:estadosdenimopositivos(celebraciones,fiestas)yuna
enfermedad.
Elabordajedelarecadaysuprevencinpodraserunatareadelaatencinprimaria,yaqueel
pacientecontactaconfrecuenciaconlosprofesionalesatravsdelaconsultahabitual.Sin
embargo,enelmomentoactual,nohaypruebassuficientesqueapoyenelusodealguna
intervencinespecficaparaayudaralosfumadoresquehanabandonadoconxitoelhbitopor
uncortotiempo,paraevitarreincidir.
Lamayoradelasintervencionesestudiadasfuerondirigidasaidentificaryresolverlas
situacionestentadoras.Existemuypocainvestigacindisponiblesobreotrosenfoques.Es
posiblequehastaquenosecuenteconmayorespruebasseamseficientedirigirlosrecursosa
apoyarlosesfuerzosinicialesparaintentarlaabstinencia,quealosesfuerzosadicionalespara
prevenirlareincidencia(HajekP,2007).

Tabaquismopasivo
Debemospreguntaralospacientessobrelaexposicinambientalalhumodeltabacoenel
domicilio,cocheyambientesdeocio,informaracercadesusriesgosyrecomendar
sistemticamenteloslocaleslibresdelhumodetabaco.
Losadultosnofumadoresexpuestosalhumodeltabacotienenun20%msderiesgode
carcinomabroncognicoyun25%msderiesgodesufriruninfartodemiocardio.Losefectos
deltabaquismopasivosonespecialmentenocivosparaelfeto,losniosylosadolescentes.De
ahque:
1. Conlasfumadorasenedadfrtil,conexpectativasdeembarazodeberan,sedebehacer
unespecialesfuerzoparaconseguirelabandono.Ayudar,ofrecerseguimientosy/oderivar
http://www.fisterra.com/guiasclinicas/guiatabaquismo/

18/22

19/2/2015

GuaclnicadeGuadelTabaquismo

aconsultaespecializadadetabaquismo.Losprogramasparapromoverelabandonodel
hbitodefumarenelembarazoreducenlaproporcindemujeresquecontinanfumando,
elbajopesoalnaceryelnacimientodeprematuros(LumleyJ,2007).
2. Tantolamadrecomoelpadredelniodeberanabstenersedefumaralmenosdurantelos
primerosaosdelavidadelhijoynopermanecerconlalladodeotraspersonasque
estnfumando.Sinembargolasintervencionesdeasesoramientobreve,aunqueson
eficacesenelcontextodesaludadulta,nopuedenextrapolarsealosadultosenel
contextodelasaludinfantil,dondenohayevidenciasclaras.Shaypruebaslimitadaspara
lasintervencionesintensivas(RosebyR,2007).
3. Eltabaquismopasivoesnocivoparalosnios.Elasesoramientoparaelabandonoen
pediatrahasidoeficazparaincrementarlastasasdeabandonoenlospadresquefuman.
Porconsiguienteparaprotegeralosniosdeltabaquismopasivolosprofesionales
sanitariosdeberaninterrogaralospadresacercadelconsumodetabacoyofrecerles
asesoramientoyasistencia(FioreMC,2008).

Bibliografa
AbbotNC,SteadLF,WhiteAR,BarnesJ,ErnstE.Hipnoterapiaparadejardefumar
(RevisinCochranetraducida).En:LaBibliotecaCochranePlus,2008Nmero4.Oxford:
UpdateSoftwareLtd.Disponibleen:http://www.updatesoftware.com.(TraducidadeThe
CochraneLibrary,2008Issue3.Chichester,UK:JohnWiley&Sons,Ltd.)CD001008.
Textocompleto
AmericanPsychiatricAssociation.DSMIVTRtm.DiagnostiscandStatisticalManualof
Mentaldisorders.TextRevision.2000.
AveyardP,WestR.Managingsmokingcessation.BMJ.2007335(7609):3741.PubMed
PMID:17615224Textocompleto
CahillK,SteadLF,LancasterT.Agonistasparcialesdelosreceptoresdenicotinaparael
abandonodelhbitodefumar2006(RevisinCochranetraducida).En:LaBiblioteca
CochranePlus,2007Nmero3.Oxford:UpdateSoftwareLtd.Disponibleen:
http://www.updatesoftware.com.(TraducidadeTheCochraneLibrary,2007Issue3.
Chichester,UK:JohnWiley&Sons,Ltd.).CD006103.Textocompleto
CentersforDiseaseControlandPrevention(CDC).Annualsmokingattributablemortality,
yearsofpotentiallifelost,andproductivitylossesUnitedStates,19972001.MMWRMorb
MortalWklyRep.200554(25):6258.PubMedPMID:15988406Textocompleto
DavidS,LancasterT,SteadLF,EvinsAE.Antagonistasdelosopioidesparaelabandono
delhbitodefumar(RevisinCochranetraducida).En:LaBibliotecaCochranePlus,2008
Nmero4.Oxford:UpdateSoftwareLtd.Disponibleen:http://www.updatesoftware.com.
(TraducidadeTheCochraneLibrary,2008Issue3.Chichester,UK:JohnWiley&Sons,
Ltd.).CD003086.Textocompleto
DollR,PetoR,BorehamJ,SutherlandI.Mortalityinrelationtosmoking:50years'
observationsonmaleBritishdoctors.BMJ.2004328(7455):1519.PubMedPMID:
15213107Textocompleto
FioreMC,BaileyWC,CohenSJ,DorfmanSF,GoldsteinMG,GritzER,etal.Treating
TobaccoUseandDependence.ClinicalPracticeGuideline[Internet].Rockville,MD:U.S.
DepartmentofHealthandHumanServices.PublicHealthService.June2000[acceso
13/06/2011].Disponibleen:
http://www.surgeongeneral.gov/tobacco/treating_tobacco_use.pdf
FioreMC,JanCR,BakerTB,etal.TreatingTobaccoUseandDependence:2008
Update.ClinicalPracticeGuideline.Rockville,MD:U.S.DepartmentofHealthandHuman
Services.PublicHealthService.May2008.Traduccinalespaol:Guadetratamientodel
tabaquismo.JimnezRuizCA,JanCR(Coordinadoresdelatraduccin).Sociedad
EspaoladeNeumologayCirugaTorcica.SEPAR.Mayo2010.ISBN13:97884
93755317.Textocompleto
FordES,AjaniUA,CroftJB,CritchleyJA,LabartheDR,KottkeTE,etal.Explainingthe
http://www.fisterra.com/guiasclinicas/guiatabaquismo/

19/22

19/2/2015

GuaclnicadeGuadelTabaquismo

decreaseinU.S.deathsfromcoronarydisease,19802000.NEnglJMed.
2007356(23):238898.PubMedPMID:17554120Textocompleto
GonzalesD,RennardSI,NidesM,OnckenC,AzoulayS,BillingCB,etal.Varenicline
Phase3StudyGroup.Varenicline,analpha4beta2nicotinicacetylcholinereceptorpartial
agonist,vssustainedreleasebupropionandplaceboforsmokingcessation:arandomized
controlledtrial.JAMA.2006296(1):4755.PubMedPMID:16820546Textocompleto
GourlaySG,SteadLF,BenowitzNL.Clonidinaparaelabandonodelhbitodefumar
(RevisinCochranetraducida).En:LaBibliotecaCochranePlus,2008Nmero4.Oxford:
UpdateSoftwareLtd.Disponibleen:http://www.updatesoftware.com.(TraducidadeThe
CochraneLibrary,2008Issue3.Chichester,UK:JohnWiley&Sons,Ltd.).CD000058.
Textocompleto
GrimshawGM,StantonA.Intervencionesparaelabandonodelhbitodefumaren
personasjvenes(RevisinCochranetraducida).En:LaBibliotecaCochranePlus,2008
Nmero4.Oxford:UpdateSoftwareLtd.Disponibleen:http://www.updatesoftware.com.
(TraducidadeTheCochraneLibrary,2008Issue3.Chichester,UK:JohnWiley&Sons,
Ltd.).CD003289.Textocompleto
HajekP,SteadLF,WestR,JarvisM,LancasterT.Intervencionesparalaprevencindela
reincidenciaenelhbitodefumar(RevisionCochranetraducida).En:BibliotecaCochrane
Plus2009Nmero2.Oxford:UpdateSoftwareLtd.Disponibleen:http://www.update
software.com.(TraducidadeTheCochraneLibrary,2009Issue1.Chichester,UK:John
Wiley&Sons,Ltd.).CD003999.Textocompleto
HughesJR,SteadLF,LancasterT.Antidepresivosparaelabandonodelhbitodefumar
(RevisinCochranetraducida).En:LaBibliotecaCochranePlus,2008Nmero4.Oxford:
UpdateSoftwareLtd.Disponibleen:http://www.updatesoftware.com.(TraducidadeThe
CochraneLibrary,2008Issue3.Chichester,UK:JohnWiley&Sons,Ltd.).CD000031.
Textocompleto
JimnezRuizCA,FernandoMasaJ,SobradilloV,GabrielR,MiravitllesM,FernndezFau
L,etal.Prevalenciayactitudessobretabaquismoenpoblacinmayorde40aos.Arch
Bronconeumol.200036(5):2414.PubMedPMID:10916663Textocompleto
JorenbyDE,HaysJT,RigottiNA,AzoulayS,WatskyEJ,WilliamsKE,etal.Varenicline
Phase3StudyGroup.Efficacyofvarenicline,analpha4beta2nicotinicacetylcholine
receptorpartialagonist,vsplaceboorsustainedreleasebupropionforsmokingcessation:
arandomizedcontrolledtrial.JAMA.2006296(1):5663.PubMedPMID:16820547Texto
completo
LumleyJ,OliverSS,ChamberlainC,OakleyL.Intervencionesparapromoverelabandono
delhbitodefumarduranteelembarazo(RevisinCochranetraducida).En:LaBiblioteca
CochranePlus,2008Nmero4.Oxford:UpdateSoftwareLtd.Disponibleen:
http://www.updatesoftware.com.(TraducidadeTheCochraneLibrary,2008Issue3.
Chichester,UK:JohnWiley&Sons,Ltd.).CD001055.Textocompleto
NationalInstituteforHealthandClinicalExcellence(NICE).Briefinterventionsandreferral
forsmokingcessationinprimarycareandothersettings[Internet].London(UK):NICE
2006[acceso13/06/2011].Textocompleto
NationalInstituteforHealthandClinicalExcellence.Finalappraisaldetermination.
Vareniclineforsmokingcessation[Internet].NICE2007[acceso13/06/2011].Texto
completo
OrleansCT.Increasingthedemandforanduseofeffectivesmokingcessationtreatments
reapingthefullhealthbenefitsoftobaccocontrolscienceandpolicygainsinourlifetime.
AmJPrevMed.200733(6Suppl):S3408.PubMedPMID:18021909
RiceVH,SteadLF.Intervencionesdeenfermeraparaelabandonodelhbitodefumar
(RevisinCochranetraducida).En:LaBibliotecaCochranePlus,2008Nmero4.Oxford:
UpdateSoftwareLtd.Disponibleen:http://www.updatesoftware.com.(TraducidadeThe
CochraneLibrary,2008Issue3.Chichester,UK:JohnWiley&Sons,Ltd.).CD001188.
Textocompleto
http://www.fisterra.com/guiasclinicas/guiatabaquismo/

20/22

19/2/2015

GuaclnicadeGuadelTabaquismo

RosebyR,WatersE,PolnayA,CampbellR,WebsterP,SpencerN.Programasdecontrol
delhbitodefumarparafamiliaresycuidadoresparareducirlaexposicindelosniosal
humodeltabacoenelmedioambiente(RevisinCochranetraducida).En:LaBiblioteca
CochranePlus,2008Nmero4.Oxford:UpdateSoftwareLtd.Disponibleen:
http://www.updatesoftware.com.(TraducidadeTheCochraneLibrary,2008Issue3.
Chichester,UK:JohnWiley&Sons,Ltd.).CD001746.Textocompleto
SinclairHK,BondCM,SteadLF.Intervencionesdelpersonaldelafarmaciadela
comunidadparaelabandonodelhbitodefumar(RevisinCochranetraducida).En:La
BibliotecaCochranePlus,2008Nmero4.Oxford:UpdateSoftwareLtd.Disponibleen:
http://www.updatesoftware.com.(TraducidadeTheCochraneLibrary,2008Issue3.
Chichester,UK:JohnWiley&Sons,Ltd.).CD003698.Textocompleto
SteadLF,BergsonG,LancasterT.Asesoramientomdicoparaelabandonodelhbitode
fumar(RevisinCochranetraducida).En:LaBibliotecaCochranePlus,2008Nmero4.
Oxford:UpdateSoftwareLtd.Disponibleen:http://www.updatesoftware.com.(Traducida
deTheCochraneLibrary,2008Issue3.Chichester,UK:JohnWiley&Sons,Ltd.).
CD000165.Textocompleto
SteadLF,PereraR,BullenC,MantD,LancasterT.Terapiadereemplazodenicotinapara
elabandonodelhbitodefumar(RevisinCochranetraducida).En:LaBiblioteca
CochranePlus,2008Nmero4.Oxford:UpdateSoftwareLtd.Disponibleen:
http://www.updatesoftware.com.(TraducidadeTheCochraneLibrary,2008Issue3.
Chichester,UK:JohnWiley&Sons,Ltd.).CD000146.Textocompleto
SussmanS,SunP,DentCW.Ametaanalysisofteencigarettesmokingcessation.Health
Psychol.200625(5):54957.PubMedPMID:17014271
TonstadS,TnnesenP,HajekP,WilliamsKE,BillingCB,ReevesKRVareniclinePhase3
StudyGroup.Effectofmaintenancetherapywithvareniclineonsmokingcessation:a
randomizedcontrolledtrial.JAMA.2006296(1):6471.PubMedPMID:16820548Texto
completo
U.S.DepartmentofHealthandHumanServices.Reducingtobaccouse:areportofthe
SurgeonGeneral.Atlanta,GA,U.S.DepartmentofHealthandHumanServices,Centers
forDiseaseControlandPrevention,NationalCenterforChronicDiseasePreventionand
HealthPromotion,OfficeonSmokingandHealth,2000.Textocompleto
WhiteAR,RampesH,CampbellJL.Acupunturaeintervencionesrelacionadasparael
abandonodelhbitodefumar(RevisinCochranetraducida).En:LaBibliotecaCochrane
Plus,2008Nmero4.Oxford:UpdateSoftwareLtd.Disponibleen:http://www.update
software.com.(TraducidadeTheCochraneLibrary,2008Issue3.Chichester,UK:John
Wiley&Sons,Ltd.).CD000009.Textocompleto

Msenlared
CamarellesFetal.GygruposdeabordajedeltabaquismodesemFYCydeEducacin
paralaSaluddelPAPPSsemFYC.Guaparaeltratamientodeltabaquismoactivoy
pasivo.BarcelonasemFYC2011.Acceso
FioreMCetal.TreatingTobaccoUseandDependence:2008Update.ClinicalPractice
Guideline.Rockville,MD:U.S.DepartmentofHealthandHumanServices.PublicHealth
Service.May2008.Traduccinalespaol:Guadetratamientodeltabaquismo.Sociedad
EspaoladeNeumologayCirugaTorcica.SEPAR.Mayo2010.Textocompleto
NationalInstituteforHealthandClinicalExcellence(NICE).Briefinterventionsandreferral
forsmokingcessationinprimarycareandothersettings.NGCTextocompleto

Autores
FelisaDomnguezGrandal

EspecialistaenMedicinaFamiliaryComunitaria(1)

XulioCastaalCanto

EspecialistaenMedicinaFamiliaryComunitaria(2)

http://www.fisterra.com/guiasclinicas/guiatabaquismo/

21/22

19/2/2015

GuaclnicadeGuadelTabaquismo

(1)ServiciodeAtencinPrimariadeVigoCentro.ServizoGalegodeSade.Pontevedra.
Espaa.
(2)UnidaddeAtencinPrimariadeGondomar.ServiciodeAtencinPrimariadeValMior.
ServizoGalegodeSade.Pontevedra.Espaa.
GrupodeTabaquismodelaAsociacinGalegadeMedicinaFamiliareComunitaria(semFYC).

MicrosoftOLEDBProviderforODBCDriverserror'80040e37'
[Microsoft][ODBCSQLServerDriver][SQLServer]Elnombredeobjeto'tblUsuariosActivos'noesvlido.
/includes/despues.asp,line805
Elsevier2015

http://www.fisterra.com/guiasclinicas/guiatabaquismo/

22/22

Вам также может понравиться