Вы находитесь на странице: 1из 29

29/01/2015

DisruptorendcrinoWikipdia,aenciclopdialivre

Disruptorendcrino
Origem:Wikipdia,aenciclopdialivre

Osdesreguladoresendcrinossosubstnciasqumicas
que,emdeterminadasdoses,podeminterferircomosistema
endcrinosistema(ouhormnio)emmamferos.Estas
falhaspodemcausartumorescancergenos,defeitosde
nascimento,eoutrostranstornosdodesenvolvimento.[1]
Qualquersistemanocorpocontroladoporhormniospode
Umacomparaoentreasestruturasda
serprejudicadapordisruptoreshormonais.Especificamente,
hormonanatural,oestradiol(esquerda)e
disruptoresendcrinospodeserassociadocomo
umdosnonilfenis(direita),umdisruptor
desenvolvimentodedificuldadesdeaprendizagem,grave
endcrino.
transtornodedficitdeateno,cognitivasproblemase
desenvolvimentodocrebrodeformaesdocorpo
(incluindomembros)cncerdemama,cncerdeprstata,tireideeoutrostiposdecncerproblemas
dedesenvolvimentosexual,comofeminizaodosexomasculinooumasculinizantesefeitossobre
fmeas,etc.Operodocrticoparaodesenvolvimentodamaioriadosorganismosentreatransioa
partirdeumovofertilizadonumlactentetotalmenteformado.medidaqueasclulascomeama
crescerediferenciar,existemsaldoscrticosdehormonaseasalteraesdaprotenaquedeveocorrer.
Portanto,umadosedeprodutosqumicosdesestabilizadorespodemcausardanossubstanciaisparao
desenvolvimentodeumfeto.Amesmadosepodenoafectarsignificativamenteadultas.
Temhavidocontrovrsiasobredesreguladoresendcrinos,comalgunsgruposquepedemaorpida
porreguladorespararemovlosdomercado,eosreguladoreseoutroscientistaschamamparaum
estudomaisaprofundado.Algunsdesreguladoresendcrinosforamidentificadoseretiradosdomercado
(porexemplo,umachamadadrogadietilestilbestrol),masnocertoquealgunsdesreguladores
endcrinosnomercadorealmenteprejudicarossereshumanoseanimaisselvagensnasdosesparaquea
vidaselvagemeossereshumanosestoexpostos.Almdisso,umartigocientficochave,publicadona
revistaCincia,queajudoualanaromovimentodosqueseopemadisruptoresendcrinos,foi
recolhidaeseuautorencontradoparatermcondutacientficacomprometida.[2]
Encontradoemmuitosprodutosdomsticoseindustriais,desreguladoresendcrinossosubstnciasque
"interferemcomasntese,secreo,transporte,ligao,aooueliminaodenaturaishormniosno
organismoquesoresponsveis
pelodesenvolvimento,comportamento,fertilidadeemanutenoda

homeostase(metabolismocelularnormal)."[3]Porvezessotambmreferidoscomoagentes
hormonalmenteativos,[4]desreguladoresendcrinos,[5]oucompostosdedesregulao
endcrina(CDE).[6]
OsestudosemclulaseanimaisdelaboratriomostraramqueaEDSpodecausaradversosbiolgicos
efeitosemanimais,eexposiesdebaixonveltambmpodecausarefeitossemelhantesemseres
humanos.[7]Otermodisruptorendcrinofrequentementeutilizadocomosinnimodexenohormone
emboraesteltimolatasignificaqualquerocorrncianaturalouartificialmenteproduzidoscomposto
mostrandopropriedadessemelhantesahormnios(geralmenteligaoacertosreceptoreshormonais).
EDCsnoambientetambmpodeestarrelacionadaaproblemasreprodutivoseinfertilidadeemanimais
selvagenseasproibieserestriessuautilizaotemsidoassociadacomumareduoem
problemasdesadeenarecuperaodealgumaspopulaesdeanimaisselvagens.

Contedo
http://en.wikipedia.org/wiki/Endocrine_disruptor

1/29

29/01/2015

DisruptorendcrinoWikipdia,aenciclopdialivre

1Histriadocampodedesregulaoendcrina
2Sistemaendcrino
3doserespostacontrovrsia
4Viasdeexposio
5Tiposdedesreguladoresendcrinos
5.1Xenoestrogens
5.1.1FenisAlquilados
5.1.2ObisfenolA(BPA)
6Usosdealquilfenisdecadeialonga
6.1DDT
6.2Osbifenilospoliclorados
6.3teresdifenilpolibromados
6.4Osftalatos
6.5Ocidoperfluorooctanico
6.6Outrossuspeitosdesreguladoresendcrinos
7tendnciastemporaisdecargacorporal
8abordagemLegal
9elimpezaambientalcorpohumano
10Verigualmente
11Referncias
12Leitura
13Ligaesexternas

Histriadocampodedesregulaoendcrina
OtermodisruptorendcrinofoicunhadonoCentrodeConfernciasWingspreademWisconsin,em
1991.UmdosprimeirostrabalhossobreofenmenoeraporTheoColbornem1993.[8]Nestetrabalho,
eladeclarouqueosprodutosqumicosambientaisatrapalharodesenvolvimentodosistemaendcrino
sistema,equeosefeitosdeexposiosomuitasvezesduranteodesenvolvimentopermanente.Embora
adesregulaoendcrinafoicontestadoporalguns,[9]sessesdetrabalho19921999geraram
declaraesdeconsensodoscientistasarespeitodoperigodedisruptoresendcrinos,emparticularna
vidaselvagemetambmemsereshumanos.[10][11][12][13][14]AEndocrineSocietydivulgouuma
declaraocientficaquedefinemecanismoseefeitosdedisruptoresendcrinossobre"masculinoe
reproduofeminina,odesenvolvimentodamamaecncer,cncerdeprstata,neuroendocrinologia,
tireide,metabolismoeobesidade,endocrinologiaecardiovasculares",emostrandocomoestudos
experimentaiseepidemiolgicosconvergircomobservaesclnicashumanos"paraimplicarEDCs
comoumapreocupaosignificativaparaasadepblica".Adeclaraoobservouquedifcilmostrar
quedesreguladoresendcrinoscausardoenashumanas,erecomendouqueoprincpiodaprecauo
deveserseguido.[15]Adeclaraoconcorrentemanifestapreocupaespolticas.[16]

http://en.wikipedia.org/wiki/Endocrine_disruptor

2/29

29/01/2015

DisruptorendcrinoWikipdia,aenciclopdialivre

Compostosdedesregulaoendcrinaabrangemumavariedadedecategoriasdeprodutosqumicos,
incluindofrmacos,pesticidas,compostosutilizadosnaindstriadeplsticoseemprodutosde
consumo,subprodutosindustriaisepoluentes,eatmesmoalgunsprodutosqumicosbotnicos
produzidosnaturalmente.Algunssopenetranteemuitodispersosnoambienteepodebioacumulao.
Algunssopoluentesorgnicospersistentes(POP's),epodemsertransportadosporlongasdistncias
atravsdasfronteirasnacionaiseforamencontradosempraticamentetodasasregiesdomundo,epode
atmesmoseconcentrarpertodoPloNorte,devidoapadresclimticosecondiesdefrio.[17]
Outrosestorapidamentedegradadanomeioambienteoucorpohumanooupodeestarpresentepor
apenascurtosperodosdetempo.[18]Osefeitosnasadeatribudaadesreguladoresendcrinosincluem
umasriedeproblemasreprodutivos(reduodafertilidade,masculinosefemininosdotrato
reprodutivoanormalidades,eenviesadaMasculino/Femininoproporesdesexo,aperdadefeto,
problemasmenstruais[19])alteraesnosnveishormonaispuberdadeprecocecerebraiseproblemas
decomportamentoprejudicadafunesimunolgicasevriostiposdecncer.[20]
Umexemplodasconsequnciasdodesenvolvimentodeexposiodeanimais,incluindosereshumanos,
paraagenteshormonalmenteactivosocasodadrogadietilestilbestrol(DES),umestrogniono
esterideenopoluenteambiental.Antesdasuaproibionoinciode1970,osmdicosprescritosDES
paraatcincomilhesdemulheresgrvidasparabloquearabortoespontneo,umusoofflabeldeste
medicamentoantesde1947.ElefoidescobertodepoisqueascrianaspassaramporpuberdadequeDES
afetouodesenvolvimentodosistemareprodutivoecausoucncervaginal.ArelevnciadasagaDES
paraosriscosdeexposioadesreguladoresendcrinosquestionvel,jqueasdosesenvolvidasso
muitomaiselevadosnessesindivduosdoquenosquedevidoaexposiesambientais.[21]
Aquaticvidasubmetidoadesreguladoresendcrinosemumefluenteurbanoexperimentaram
diminuiodosnveisdeserotoninaeaumentodafeminizao.[22]
Em2013,aOMSedoProgramadasNaesUnidasparaoAmbientedivulgouumestudo,orelatrio
maisabrangentesobreEDCsatdata,pedindomaispesquisasparacompreenderplenamenteas
associaesentreCDAseosriscosparaasadedavidahumanaeanimal.Aequipeapontoupara
grandeslacunasnoconhecimentoepediumaispesquisasparaobterumaimagemmaiscompletados
impactosnasadeeambientaisdosdesreguladoresendcrinos.Paramelhoraroconhecimentoglobalda
equiperecomendou:
Teste:conhecidoCDAssoapenasa"pontadoiceberg"emaisabrangentemtodosdetesteso
necessriosparaidentificaroutrosdesreguladoresendcrinospossveis,suasfonteserotasde
exposio.
Pesquisa:maisevidnciacientficanecessriaparaidentificarosefeitosdasmisturasdeCDAs
emsereshumanoseanimaisselvagens(principalmenteapartirdesubprodutosindustriais)para
queossereshumanoseosanimaisestocadavezmaisexpostos.
Reportagem:muitasfontesdeCDAsnosoconhecidosporcausadecomunicaoinsuficientee
informaessobresubstnciasqumicasemprodutos,materiaisebens.
Colaborao:maiorpartilhadedadosentrecientistaseentreospasespodempreencherlacunas
nosdados,principalmentenospasesemdesenvolvimentoeeconomiasemergentes.[23]

Sistemaendcrino
http://en.wikipedia.org/wiki/Endocrine_disruptor

3/29

29/01/2015

DisruptorendcrinoWikipdia,aenciclopdialivre

Sistemasendcrinossoencontradosnamaioriadasvariedadesdeanimais.Osistemaendcrino
constitudoporglndulasquesecretamhormniosereceptoresquedetectamereagemaoshormnios.
Hormniosviajarportodoocorpoeagircomomensageirosqumicos.Hormniosdeinterfacecom
clulasquecontmreceptorescorrespondentesouemsuassuperfcies.Ohormnioseligacomo
receptor,muitoparecidocomumachavequeseencaixamemumbloqueio.Osistemaendcrinoregula
ajustesatravsdeprocessosinternosmaislentas,usodehormnioscomomensageiros.Osistema
endcrinosegregahormniosemrespostaaestmulosambientaisedeorquestrarmudanas
desenvolvimentoereproduo.Osajustestrazidospelosistemaendcrinosobioqumica,mudandoa
qumicainternaeexternadaclulaparaprovocarumamudanadelongoprazonoorganismo.Esses
sistemasfuncionamemconjuntoparamanterobomfuncionamentodocorpoatravsdeseustodoo
ciclodevida.Osesteridessexuais,comoosestrognioseandrognios,bemcomodatireide
hormnios,estosujeitosaumfeedbackregulamento,quetendealimitarasensibilidadedestas
glndulas.
Hormniostrabalharemdosesmuitopequenas(parteporbilhofaixas).Adesregulaoendcrinapode
assimtambmocorrerapartirdeumadosebaixadeexposioahormonasexgenashormonalmente
activosouprodutosqumicosquepodeminterferircomreceptoresdeoutrosprocessosmediados
hormonalmente.[24]Poroutrolado,umavezqueendgenoshormonasjestopresentesnocorpoem
concentraesbiologicamenteactivas,aexposioadicionalparaquantidadesrelativamentepequenas
deexgenossubstnciashormonalmenteativospodemprejudicarobomfuncionamentodosistema
endcrinodocorpo.Assim,umdisruptorendcrinopodeprovocarefeitosadversosemdosesmuitomais
baixasdoqueatoxicidade,porintermdiodeummecanismodiferente.
Otempodeexposiotambmcrtica.Fasesmaiscrticasdodesenvolvimentoocorremnotero,onde
asdivisesdeovosfertilizados,emrpidodesenvolvimentotodaestruturadeumbebcompletamente
formado,incluindograndepartedafiaonocrebro.Interferircomacomunicaohormonalnotero
podeterefeitosprofundosnaestruturaeparaodesenvolvimentodocrebro.Dependendodafasede
desenvolvimentoreprodutivo,ainterfernciacomasinalizaohormonalpoderesultaremefeitos
irreversveisnoobservadosemadultosexpostosmesmadoseduranteomesmoperododetempo.
[25][26][27]Asexperinciascomanimaisforamidentificadostempocrticodedesenvolvimentopontos
noteroediasapsonascimento,quandoaexposioaprodutosqumicosqueinterferemcom
hormniosouimitarterefeitosadversosquepersistemnavidaadulta.[26][28][29][30]O
comprometimentodafunodatiridenoinciododesenvolvimentopodeseracausadeanormal
desenvolvimentosexualtantoemhomens[31]emulheres[32]comprometimentoprecoce
desenvolvimentomotor,[33]edificuldadesdeaprendizagem.[34]
Hestudosdeculturasdeclulas,animaisdelaboratrio,animaisselvagens,eossereshumanos
expostosacidentalmentequemostramqueassubstnciasqumicasambientaiscausarumaamplagama
dereproduo,odesenvolvimento,ocrescimentoeosefeitosdecomportamento,eassimporenquanto
"desregulaoendcrinaemhumanosporprodutosqumicospoluentespermaneceemgrandeparte
indemonstrada,acinciasubjacentesomeopotencialparataisefeitosreal."[35]Enquantoos
compostosqueproduzemaesestrognicas,andrognicas,antiandrognicaseantitireoidianosforam
estudados,poucosesabesobreasinteraescomoutroshormnios.
Ainterrelaoentreaexposioaprodutosqumicoseosefeitosnasadesobastantecomplexos.
difcilvinculardefinitivamenteumadeterminadasubstnciaqumicacomumdeterminadoefeitona
sade,eosadultosexpostospodemnomostrarnenhumefeitonocivo.Mas,fetoseembries,cujo
crescimentoedesenvolvimentosoaltamentecontroladopelosistemaendcrino,somaisvulnerveis

http://en.wikipedia.org/wiki/Endocrine_disruptor

4/29

29/01/2015

DisruptorendcrinoWikipdia,aenciclopdialivre

exposioepodemsofrerdesadeaolongodavidaostensivaousubtise/ouanomaliasnafuno
reprodutiva.[36]aexposioprnatal,emalgunscasos,podeconduziraalteraesedoenasdoadulto
permanente.[37]
Algumaspessoasdacomunidadecientficaestopreocupadosqueaexposioaosdesreguladores
endcrinosnoteroounoinciodavidapodeestarassociadoaperturbaesdodesenvolvimento
neurolgico,incluindoQIreduzido,ADHD,eautismo.[38]Certostiposdecncereanomaliasuterinas
emmulheresestoassociadoscomaexposioaodietilestilbestrol(DES)noterodevidoaoDES
utilizadacomoumtratamentomdico.
Emoutrocaso,ftalatosnaurinadasmulheresgrvidasestavaligadaaosutil,masasmudanas
especficas,genitaisemseusbebsdosexomasculinoummaiscurto,maisfemininolikedistncia
anogenital.edescidaincompletaassociadadetestculoseescrotoepnismenor[39]Acinciaportrs
desteestudotemsidoquestionadaporconsultoresdaindstriaftalato.[40]Emjunhode2008,hapenas
cincoestudosdedistnciaanogenitalemhumanos,[41]eumpesquisadorindicouque"seasmedidas
AGDemsereshumanosserelacionamcomresultadosclinicamenteimportantes,noentanto,continuaa
serdeterminado,assimcomoasuautilidadecomoumamedidadaacodosandrognios,emestudos
epidemiolgicos."[42]

Controvrsiadoseresposta
Umagrandeobjeoteoriadedesreguladoresendcrinosoefeitodedosagem.Humagrande
diferenaentreexposieselevadasvistoemumexperimentodelaboratriocontraosnveis
relativamentebaixosencontradosnoambiente.[43][44][45]Oscrticosargumentamquerelaodose
respostadadossugeremqueasquantidadesdosprodutosqumicosnaverdade,noambientesobaixos
demaisparacausarumefeito.AdeclaraodeconsensopelaIniciativadedificuldadesdeaprendizagem
ededesenvolvimentorebateessacrticaargumentandoque"Osefeitosmuitobaixadosede
desreguladoresendcrinosnopodeserprevistoapartirdeestudosdealtasdoses,oquecontradizo
padro'dosefazoveneno"regradetoxicologia.DosedeNontraditionalcurvasresponsesoreferidas
curvasderespostadedosenomonotnica."[38]Almdisso,osefeitosdedesregulaoendcrina
foramobservadosemanimaisexpostosanveisambientalmenterelevantesdealgunsprodutosqumicos.
Porexemplo,ospesquisadoresdescobriramqueumacomumretardantedechamas,PBDE47,afetao
sistemareprodutivoeglndulatireidederatasemdosesdaordemdaquelesaqueossereshumanos
estoexpostos.[46]
Aobjeodedosagemtambmpodesersuperadasebaixasconcentraesdediferentesdesreguladores
endcrinosforamsinrgica,oquefoiafirmadonumartigodeArnold.[47]Esteartigofoipublicadoem
CinciaemJunhode1996,efoiumadasrazesparaapassagemdaQualidadeAlimentarProtectionAct
,de1996.[48]Oresultadonopoderiaserconfirmadocomosmesmosemetodologiasalternativas,[49]
edoartigooriginalfoiretrada,[50]comArnoldquetiveremcometidomcondutacientficapelo
EscritriodeIntegridadedePesquisadosEstadosUnidos.[2]trabalhossubsequentesporoutrosautores
demonstraramquebaixasconcentraesdedisruptoresendcrinospodemterefeitossinergticosem
anfbios,masnoclaroqueesteumefeitomediadoatravsdosistemaendcrino.[51]
Arelaoconvencional(maisexposioigualaumriscomaiselevado)foicontestadaporalguns
desreguladoresendcrinosestudando.Porexemplo,quetemsidoafirmadoqueTamoxifenealguns
ftalatostmefeitosfundamentalmentediferentes(eprejudiciais)sobreocorpoemdosesbaixasdoque
emdoseselevadas.[52]
http://en.wikipedia.org/wiki/Endocrine_disruptor

5/29

29/01/2015

DisruptorendcrinoWikipdia,aenciclopdialivre

Viasdeexposio
Acomidaumdosprincipaismecanismospelosquaisaspessoasestoexpostasapoluentes.Diet
pensadopararesponderporat90%dodeumapessoaPCBeDDTcargacorporal.[53]Emumestudo
de32diferentesprodutosalimentarescomumapartirdetrssupermercadosemDallas,peixeeoutros
produtosdeorigemanimalforamencontradosparasercontaminadoscomPBDE.[54]Umavezque
estescompostossosolveisemgordura,provvelqueelesestoacumulandoapartirdoambienteno
tecidoadiposodosanimaisquecomemos.Algunsconsumodepeixesuspeitoumaimportantefontede
muitoscontaminantesambientais.Comefeito,tantoselvagemedecriaodesalmodetodoomundo
tmsidomostradosparaconterumavariedadedecompostosorgnicossintticos.[55]
Comoaumentoemprodutosdomsticosquecontenhamsubstnciasnocivaseadiminuioda
qualidadedaconstruodeventilao,arinteriortornouseumaimportantefontedeexposiode
poluentes.[56]Osmoradoresquevivememcasascompisodemadeiratratadosnadcadade1960,com
acabamentoemmadeiracombaseemPCBtemumpesomuitomaiordocorpodoqueapopulaoem
geral.[57]Umestudodepoeiradomsticainterioresecadordefiaposde16casasencontradosnveis
elevadosdetodosos22congneresdePBDEdiferentestestadosparaemtodasasamostras.[58]
Estudosrecentessugeremqueapoeiradomsticacontaminada,enocomida,podeseraprincipalfonte
dePBDEemnossoscorpos.[59][60]Umestudoestimouqueaingestodecontasdopdacasaparaat
82%donossopesocorporalPBDE.[61]
PesquisarealizadapeloGrupodeTrabalhoAmbientalconstatouque19das20crianasavaliadas
apresentaramnveisdePBDEnosanguede3,5vezesmaiordoqueaquantidadedesanguedesuas
mes.[62]Foidemonstradoquehousedustcontaminadaumafonteprimriadechumboemcorposde
crianaspequenas.[63]Podeserquebebsecrianasingeremhousedustmaiscontaminadosdoqueos
adultoscomquemvivem,e,portanto,tmnveismuitomaiselevadosdepoluentesemseussistemas.
Osbensdeconsumosooutrafontepotencialdeexposioaosdesreguladoresendcrinos.Umaanlise
dacomposiode42delimpezadomsticaedehigienepessoal,produtoscontra43produtosqumicos
"livres"foirealizado.Osprodutoscontinham55compostosqumicosdiferentes:.50foramencontrados
nas42amostrasconvencionaisquerepresentam170tiposdeproduto,enquantoque41foramdetectadas
emamostrasde43"livres"qumicasrepresentando39tiposdeprodutoparabenos,umaclassede
produtosqumicosquetemsidoassociadacomreproductiveproblemasdotrato,foramdetectadosem
setedosprodutosqumicos"livres",incluindotrsfiltrossolaresquenolistaparabensnortulo.
Produtosdevinilotaiscomocortinasdechuveiroforamencontradosparacontermaisdoque10%em
pesodocompostodeDEHP,que,quandopresenteemptemsidoassociadacomasmaepieira,em
crianas.OriscodeexposioaosaumentosEDCcomoprodutosconvencionaisede"qumicalivre",
sousados
emcombinao."Seoconsumidorutilizarasuperfciealternativamaislimpa,banheirae

azulejomaislimpa,saboemp,saboembarra,shampooecondicionador,sabonetefacialeloo,
cremedentale[eleouela]iriaserpotencialmenteexpostosapelomenos19compostos:2parabens,3
ftalatos,MEA,DEA,5alquilfenise7fragrncias."[64]
UmaanlisedadesreguladoresendcrinosemOldOrdermenonitasmulheresemmeadosdegravidez
determinouqueelestmnveismuitomaisbaixosemseussistemasdoquenapopulaogeral.
Menonitascomerprincipalmentealimentosfrescos,notransformados,fazendasemagrotxicos,eusa
poucosounenhumdosprodutoscosmticosedecuidadospessoais.Umamulherquetinharelataramo
usodespraydecabeloeperfumetinhamaltosnveisdemonoetiloftalato,enquantoasoutrasmulheres

http://en.wikipedia.org/wiki/Endocrine_disruptor

6/29

29/01/2015

DisruptorendcrinoWikipdia,aenciclopdialivre

todasapresentavamnveisinferioresdedeteco.Trsmulheresquerelataramestaremumcarroou
caminhodentrode48horasdefornecerumaamostradeurinatinhamnveismaiselevadosdedietil
ftalatoqueencontradoempolicloretodevinilo,eutilizadoeminterioresdeautomveis.[65]

Tiposdedesreguladoresendcrinos
Todasaspessoasestoexpostasaprodutosqumicoscomefeitosestrognicosemsuavidacotidiana,
porquedesreguladoresendcrinossoencontradosemdosesbaixasemmilharesdeprodutos.Chemicals
comumentedetectadosempessoasincluemDDT,bifenilospoliclorados(PCBs),obisfenolA(BPA),
teresdifenilpolibromados(PBDE's),eumavariedadedeftalatos.[66]Naverdade,quasetodosos
produtosdeplstico,incluindoaquelesanunciadoscomo"BPAlivre",foramencontradosalixiviao
desreguladoresendcrinos.[67]Emum2011,oestudoverificousequealguns""produtoslivresde
BPAlanoumaisendcrinosqumicosativosdoqueosprodutoscontendoBPA.[68][69]
Halgumacontrovrsianacomunidadecientficaemtornodaafirmaodequeestesprodutosqumicos
realmenteperturbarosistemaendcrino.Muitosacreditamquehpoucaevidnciadequeograude
exposioemsereshumanossuficienteparajustificarapreocupao,[35][45],enquantomuitos
outrosacreditamquenohevidnciasdequeessassubstnciasqumicasrepresentamalgumriscopara
asadehumana.[70][71][72]
Outrasformasdedesreguladoresendcrinossofitoestrgenos(hormniosvegetais),comoaencontrada
emprodutosdesoja(leitedesoja,tofu,etc.)[73]
Algunspesquisadoresestoinvestigandoosriscosparaasadedosfilhosdedesreguladoresendcrinos.
BisfenolA,at2010,umcomponentecomumnoplsticousadoparafabricarmamadeirasdeplstico,
foiproibidonamaioriadospases.Em2010,apesardaforteoposiodaindstria,oCanadfoio
primeiroaproibirousodoBPAemmamadeiras.AustrliaedaUnioEuropeiaseguidaem2011.
VriosestadosdosEstadosUnidostinhaproibidooseuusoat2011,eem2012umaproibioanvel
nacionalfoipostoemprtica.[74][75]

Xenoestrogens
Xenoestrogenssoumtipodexenohormonequeimitaoestrognio.Xenoestrogenssintticosincluem
compostosindustriaisamplamenteutilizados,taiscomoPCBs,BPAeftalatos,quetmefeitos
estrognicosemumorganismovivo.
Alquilfenis
Alquilfenissoxenoestrogens.[76]AUnioEuropeiaimplementouvendaserestriesdeusode
certasaplicaesemquenonilfenissousados
porcausadesuasuposta"toxicidade,persistncia,ea

responsabilidadedebioacumulao",masosEstadosUnidosEPAtomouumaabordagemmaislenta
paracertificarsedequeaaobaseadaem"boacincia".[77]
ObisfenolA(BPA)
ObisfenolAcomumenteencontradaemgarrafasdeplstico,embalagensdecomidadeplstico,
materiaisdentrios,eosrevestimentosdemetaldealimentoselatasdefrmulainfantil.Outra
exposiovemdopapelderecibocomumenteutilizadoemsupermercadoserestaurantes,porquehojeo
http://en.wikipedia.org/wiki/Endocrine_disruptor

7/29

29/01/2015

DisruptorendcrinoWikipdia,aenciclopdialivre

papelgeralmenterevestidocomumaBPAcontendoargilaparafinsdeimpresso.[78]
BPAumdisruptorendcrinoconhecido,enumerososestudosdescobriramqueosanimaisde
laboratrioexpostosabaixosnveisdeeleterelevadoastaxasde
diabetes,mamriasecnceresdeprstata,diminuioda
contagemdeespermatozides,problemasreprodutivos,noincio
dapuberdade,obesidadeeproblemasneurolgicos.
[79][80][81][82]primeirosestgiosdedesenvolvimentoparece
BisfenolAestruturaqumica
seroperododemaiorsensibilidadeaosseusefeitos,ealguns
estudosligaramaexposioprnataladificuldadesfsicase
neurolgicasposteriores.[83]Osorganismosreguladoresdeterminaramosnveisdeseguranaparaos
sereshumanos,masosnveisdeseguranaestoaserquestionadaouestosobreviso,comoresultado
denovosestudoscientficos.[84][85]Umestudode2011queinvestigouonmerodeprodutos
qumicosmulheresgrvidasestoexpostasaemosEUAdescobriramBPAem96%dosmulheres.[86]
Em2010,aOrganizaoMundialdaSadepaineldeespecialistasrecomendanovasregulamentaes
limitandoouproibindoousodebisfenolA,afirmandoque"oinciodemedidasdesadepblicaseria
prematuro".[87]
Emagostode2008,oFDAemitiuumprojectodereavaliao,reafirmandoasuaposioinicialque,
combaseemevidnciascientficas,seguro.[88]Noentanto,emoutubrode2008,doConselho
ConsultivodeCinciasdaFDAconcluiuqueaapreciaodaAgnciaera"falho"ehadn'tcomprovado
oprodutoqumicoparaserseguroparabebsalimentadoscomfrmula.[89]Emjaneirode2010,o
FDAemitiuumrelatrioindicandoque,devidoaresultadosdeestudosrecentesqueutilizaramnovas
abordagensemensaiossobreosefeitossutis,tantooProgramaNacionaldeToxicologiadosInstitutos
NacionaisdeSade,bemcomooFDAteralgumnveldepreocupaocomospossveisefeitosdeBPA
nocrebroenocomportamentodefetos,bebsecrianasmaisjovens.[90]Em2012,aFDAbaniuo
usodeBPAembebgarrafas,noentanto,oGrupodeTrabalhoAmbientalchamadoaproibio
"puramentecosmtica".Emumadeclaraoquedisse:"Seaagnciarealmentequerimpediraspessoas
deseremexpostosaestasubstnciaqumicatxicaassociadaaumavariedadededoenasgravese
crnicas,deveriaproibiroseuusoemlatasdefrmulainfantil,alimentosebebidas."OsRecursos
NaturaisConselhodeDefesadochamadomovimentoditadoinadequada,aFDAprecisabaniroBPAde
todasasembalagensdealimentos.[91]EmumcomunicadoumportavozdaFDAdissequeaaoda
agncianofoibaseadaempreocupaesdeseguranaeque"aagnciacontinuaaapoiarasegurana
doBPAparautilizaoemprodutosquearmazenamalimentos".[92]

Usosdealquilfenisdecadeialonga
Osalquilfenisdecadeialongasousados
extensivamentecomoprecursoresaosdetergentes,como

aditivosparacombustveiselubrificantes,polmeros,ecomocomponentesderesinasfenlicas.Estes
compostossotambmutilizadoscomoblocodeconstruoprodutosqumicosquetambmsousados

nafabricaodefragrncias,elastmerostermoplsticos,antioxidantes,substnciasqumicasdecampos
depetrleoemateriaisretardadoresdefogo.Atravsdousodownstreamemfazerresinasalkylphenolic,
alquilfenistambmsoencontradosempneus,adesivos,revestimentos,copypapercarbonoeborracha
dealtaperformanceprodutos.Elestmsidoutilizadosnaindstriaparamaisde40anos.
Certosalquilfenissoprodutosdedegradaodosnoinicosdetergentes.Nonilfenolconsiderado
paraserumdisruptordebaixonvelendcrino,devidosuatendnciaparaimitaroestrognio.[93][94]
http://en.wikipedia.org/wiki/Endocrine_disruptor

8/29

29/01/2015

DisruptorendcrinoWikipdia,aenciclopdialivre

DDT
Diclorodifeniltricloroetano(DDT)foiusadopelaprimeiravez
comoumpesticidacontraColoradobesourosdebatatasobre
culturasquecomeamem1936.[95]Umaumentonaincidncia
demalria,aepidemiadetifo,disenteriaefebretifidelevou
suautilizaocontraosmosquitos,piolhosemoscasque
transportavamessasdoenas.AntesdaSegundaGuerraMundial,
piretro,umextratodeumaflordoJapo,tinhasidousadopara
controlaressesinsetoseasdoenasquepodemseespalhar.
EstruturaDDTChemical
DuranteaSegundaGuerraMundial,oJapodeixoudeexportar
pyrethrum,forandoabuscadeumaalternativa.Temendoum
surtoepidmicodetifo,cadasoldadobritnicoeamericanofoiemitidaDDT,queousoupara
rotineiramentecamasdepoeira,tendasebarracasemtodoomundo.
DDTfoiaprovadoparausogeral,nomilitarapsofimdaguerra.[95]Elepassouaserusadaemtodo
omundoparaaumentaramonoculturarendimentodasculturasqueforamameaadasporinfestaode
pragas,eparareduzirapropagaodamalriaquetinhaumaaltataxademortalidadeemmuitaspartes
domundo.Asuautilizaoparafinsagrcolasdesdeentotemsidoproibidapelalegislaonacionalda
maioriadospases,enquantoasuautilizaocomoumcontrolecontravetoresdamalriapermitida,
conformeespecificamentedeclaradopelaConvenodeEstocolmosobrePoluentesOrgnicos
Persistentes[96]
Tocedocomo1946,osefeitosnocivosdoDDTsobreaves,insectosbenficos,peixeseinvertebrados
marinhosforamvistosnoambiente.Oexemplomaisfamosodessesefeitosforamobservadosnascascas
deovodegrandesavesderapina,quenodesenvolveramasergrossaosuficienteparasuportaro
pssaroadultosentadosobreeles.[97]OutrosestudosencontraramDDTemaltasconcentraesnos
carnvorosdetodoomundo,oresultadodebiomagnificaoatravsdacadeiaalimentar.[98]Vinte
anosapsasuautilizaogeneralizada,oDDTfoiencontradopresoemamostrasdegeloretiradasde
nevedaAntrtida,oquesugereoventoeaguasooutrosmeiosdetransporteambiental.[99]Estudos
recentesmostramoregistrohistricodadeposiodeDDTemgeleirasremotasnoHimalaia.[100]
MaisdesessentaanosatrsquandoosbilogoscomearamaestudarosefeitosdoDDTemanimaisde
laboratrio,foidescobertoqueoDDTinterferidocomodesenvolvimentoreprodutivo.[101][102]
EstudosrecentessugeremDDTpodeinibirodesenvolvimentoadequadodosrgosreprodutivos
femininos,queafectamnegativamentereproduoemmaturidade.[103]Estudosadicionaissugeremque
umaacentuadadiminuionafertilidadeemhomensadultospodeserdevidoexposioaoDDT.[104]
Maisrecentemente,temsidosugeridoqueaexposioaoDDTnoteropodeaumentaroriscodeuma
crianadeobesidadeinfantil.[105]DDTaindausadocomoinseticidacontraamalrianafricae
partesdosudestedasia,emquantidadeslimitadas.

Osbifenilospoliclorados
Osbifenilospoliclorados(PCBs)soumaclassedecompostoscloradosutilizadoscomorefrigerantese
lubrificantesindustriais.PCBssocriadospeloaquecimentodebenzeno,umsubprodutodorefinode
gasolina,comcloro.[106]ElesforamosprimeirosfabricadoscomercialmentepelaSwannChemical
Companyem1927.[107]Em1933,osefeitosnasadedaexposiodiretaPCBfoivistoemquem

http://en.wikipedia.org/wiki/Endocrine_disruptor

9/29

29/01/2015

DisruptorendcrinoWikipdia,aenciclopdialivre

TrabalhoucomosprodutosqumicosnafbricaemAlabama.Em1935,aMonsantoadquiriuaempresa,
assumindoolugardeproduodosEUAetecnologiadefabricaoPCBlicenciamento
internacionalmente.
GeneralElectricfoiumadasmaioresempresasnorteamericanasparaincorporarPCBsem
equipamentosfabricados.[107]Entre1952e1977,afbricadeNewYorkGEtinhadespejadomaisde
500.000quilosderesduosPCBnorioHudson.PCBsforamprimeiramentedescobertosnoambiente
longedeseuusoindustrialporcientistasnaSuciaqueestudamDDT.[108]
OsefeitosdaexposioagudaaPCBserambemconhecidasdentrodasempresasqueusaram
formulaoPCBdaMonsantoqueviuosseusefeitossobreostrabalhadoresqueentraramemcontato
comeleregularmente.Resultadoscontatodiretodapeleemumacondioseveradeacne,chamado
chloracne.[109]Aexposioaumentaoriscodecncerdepele,[110]cncerdefgado,[111]ecncerno
crebro.[110][112]Monsantotentouporanosparaminimizarosproblemasdesaderelacionadoscoma
exposioPCB,afimdecontinuarassuasvendas.[113]
OsefeitosprejudiciaissadedaexposioPCBparaossereshumanostornouseinegvelquandodois
separadosincidentesdeleodecozinhacontaminadoenvenenadomilharesderesidentesnoJapo
(doenaYusho,1968)eTaiwan(doenaYucheng,1979),[114]levandoaumaproibiomundialna
utilizaodePCBem1977.Estudosrecentesmostramainterfernciaendcrinodecertoscongneresde
PCB,txicaparaofgadoetiride,[115]aumentaaobesidadeinfantilprnatalemcrianasexpostas,
[105]epodeaumentaroriscodedesenvolvimentodediabetes.[116][117]
PCBnoambientetambmpodeestarrelacionadaaproblemasreprodutivoseinfertilidadeemanimais
selvagens.NoAlascaacreditasequeelespodemcontribuirparadefeitosreprodutivos,infertilidadee
antlermalformaoemalgumaspopulaesdecervos.Osdeclniosnaspopulaesdelontraselees
marinhostambmpodemserparcialmentedevidosuaexposioaosPCBs,oinseticidaDDT,outros
poluentesorgnicospersistentes.AsproibieserestriesquantoaousodeCDAstmsidoassociados
comumareduoemproblemasdesadeenarecuperaodealgumaspopulaesdeanimais
selvagens.[118]

teresdifenilpolibromados
teresdifenilpolibromados(PBDEs)soumaclassedecompostosencontradosemretardadoresde
chamautilizadosemcaixasdeplsticodetelevisoresecomputadores,eletrnicos,tapetes,iluminao,
roupasdecama,roupas,componentesparaautomveis,almofadasdeespumaeoutrosprodutostxteis.
Preocupaopotencialparaasade:PBDEdesoestruturalmentemuitosemelhanteaobifenilos
policlorados(PCBs),etmsimilaresneurotxicosefeitos.[119]Aspesquisastmcorrelacionado
hidrocarbonetoshalogenados,comooPCB,comneurotoxicidade.[115]PBDEssosemelhantesna
estruturaqumicadePCBs,etemsidosugeridoqueBPDEsagempelomesmomecanismocomoos
PCB.[115]
Nosanosde1930e1940,aindstriadeplsticosdesenvolveutecnologiasparacriarumavariedadede
plsticoscomaplicaesgerais.[120]DepoisdaSegundaGuerraMundialcomeou,oexrcitonorte
americanousouessesnovosmateriaisplsticosparamelhorararmas,protegeroequipamento,epara
substituircomponentespesadosemaeronaveseveculos.[120]ApsaSegundaGuerraMundial,os
fabricantesviramopotencialplsticospoderiateremmuitasindstrias,eplsticosforamincorporados
novosdesignsdeprodutosdeconsumo.Plasticscomeouasubstituiramadeiraemetalemprodutos
existentes,bemcomo,ehojeplsticosoosmateriaisdefabricaomaisutilizados.[120]
http://en.wikipedia.org/wiki/Endocrine_disruptor

10/29

29/01/2015

DisruptorendcrinoWikipdia,aenciclopdialivre

Nadcadade1960,todasascasasestavamconectadascomaeletricidadeeteveinmerosaparelhos
eltricos.Cottontinhasidootxtildominanteusadoparaproduzirartigosdedecorao,[121]masagora
mobiliriodomsticoforamcompostosprincipalmentedemateriaissintticos.Maisde500bilhesde
cigarrosforamconsumidosacadaanonadcadade1960,emcomparaocommenosde3bilhesde
dlaresporano,naviradadosculo.[122]Quandocombinadocomaltadensidadedeestar,opotencial
deincndiosemcasafoimaiorem1960doquequejamaistinhasidoemosEUA.Nofinalde1970,
cercade6000pessoasemosEUAmorreramacadaanoemincndiosdomsticos.[123]
Em1972,emrespostaaestasituao,aComissoNacionaldePrevenoeControledeIncndiosfoi
criadaparaestudaroproblemafogoemosEUA.Em1973,elespublicaramsuasdescobertasnaAmrica
ardente,umrelatriode192pginas[124]quefezrecomendaesparaaumentaraprevenode
incndios.Amaioriadasrecomendaestratadascomaeducaodeprevenodeincndiose
melhoradaengenhariadeconstruo,taiscomoainstalaodeextintoresdeincndioedetectoresde
fumaa.AComissoesperaque,comasrecomendaes,umareduode5%nasperdasdefogopoderia
seresperadoacadaano,reduzirparametadeasperdasanuaisnoprazode14anos.
Historicamente,tratamentoscomalmenebraxforamusadasparareduzirainflamabilidadedetecidos
emadeira,tantoparatrscomootempodosromanos.[125]Umavezqueummaterialnoabsorvente,
umavezcriados,osprodutosqumicosretardantesdechamasoadicionadosaoplsticodurantea
reacodepolimerizaoquandoformado.Oscompostosorgnicosbaseadosemhalogneostais
comobromoeclorosoutilizadoscomooaditivoretardadordechamaemmateriaisplsticos,enos
txteisbasedetecido,bem.[125]Autilizaogeneralizadadosretardadoresdechamabromados
podemserdevidoaoimpulsodeGreatLakesChemicalCorporation(GLCC)paralucrarcomasua
enormeinvestimentoembromo.[126]Em1992,omercadomundialconsumiucercade150.000
toneladasderetardadoresdechamasbasedebromoeGLCCproduziu30%daofertamundial.[125]
PBDEstmopotencialparaperturbartireideequilbriohormonalecontribuirparaumavariedadede
dficitsneurolgicosededesenvolvimento,incluindoabaixaintelignciaedificuldadesde
aprendizagem.[127][128]MuitosdosPBDEmaiscomumdeforamproibidosnaUnioEuropeiaem
2006.[129]OsestudoscomroedoressugeremquemesmoumabreveexposioaPBDEspodecausar
problemasdedesenvolvimentoecomportamentoemroedoresjovens[33][130]einterferecoma
exposioadequadaregulaohormonaldatireide.[131]

Osftalatos
Osftalatossoencontradosemalgunsbrinquedosdepelcia,pisos,equipamentosmdicos,cosmticos
epurificadoresdear.Elessodepotencialproblemadesade,porqueelessoconhecidosporperturbar
osistemaendcrinodosanimais,ealgumaspesquisastenhamimplicadolosnoaumentode
malformaescongnitasdosistemareprodutormasculino.[39][132][133]
Apesardeumpaineldeespecialistasconcluiuqueh"evidnciassuficientes"quepossamprejudicaro
sistemareprodutivodascrianas,[134]California[135][136]eEuropaproibiramlosdebrinquedos.Um
ftalato,Bis(2etil)ftalato(DEHP),usadoemtubosmdicos,cateteresebolsasdesangue,pode
prejudicarodesenvolvimentosexualemcrianasdosexomasculino.[132]Em2002,aFoodandDrug
Administrationdivulgouumrelatriopblicoqueadvertiucontraexporosbebsdosexomasculino
paraoDEHP.EmboranoexistamestudosemhumanosdiretosorelatrioFDAafirma:"Aexposioa
DEHPproduziuumasriedeefeitosadversosemanimaisdelaboratrio,masdemaiorpreocupaoso
efeitossobreodesenvolvimentodosistemareprodutormasculinoeproduodeespermanormalem
http://en.wikipedia.org/wiki/Endocrine_disruptor

11/29

29/01/2015

DisruptorendcrinoWikipdia,aenciclopdialivre

animaisjovens.Tendoemcontaosdadosobtidoscomanimais,devemsertomadasprecauespara
limitaraexposiodomachoemdesenvolvimentoaDEHP".[137]Damesmaforma,osftalatospodem
desempenharumpapelcausaleminterromperodesenvolvimentoneurolgicomasculinoquando
expostosprnatal.[138]

Ocidoperfluorooctanico
PFOAexerceefeitoshormonais,incluindoaalteraodosnveisdehormniodatireide.Nveissricos
dePFOAforamassociadoscomumaumentodotempodegravidezou"infertilidade"emumestudo
de2009.ExposioaoPFOAestassociadadiminuiodaqualidadedosmen.PFOApareciaagir
comoumdisruptorendcrinoatravsdeummecanismopotencialdematuraodemamaemmulheres
jovens.UmrelatriodestatusPainelCinciaC8observouumaassociaoentreaexposioem
meninaseuminciomaistardiodapuberdade.

Outrossuspeitosdesreguladoresendcrinos
AlgunsoutrosexemplosdeEDCsputativossodibenzodioxinas(PCDD)efurans(PCDF),
hidrocarbonetosaromticospolicclicos(HAP),derivadosdefenoleumnmerodepesticidas
(destacandoseasorganocloradosinseticidascomooendosulfan,Kepone(clordecone)eDDTeseus
derivados,oherbicidaatrazina,eofungicidavinclozolina),o17alfacontraceptivodeetinilestradiol,
assimcomodeocorrncianaturalfitoestrognios,taiscomogenisteinaemycoestrogenstaiscomoa
zearalenona.
Amudadecrustceosumprocessocontroladoporendcrino.Nopenedeoscamaromarinho
Litopenaeusvannamei,aexposioaoendosulfanresultouaumentodasusceptibilidadeatoxicidade
agudaeaumentodamortalidadenafasedepsmudadocamaro.[139]
Muitosprotetoressolarescontmoxybenzone,umbloqueadordequmicaquefornececoberturaUVde
amploespectro,aindaestsujeitaamuitacontrovrsiadevidoseupotencialefeitoestrognicoemseres
humanos.[140]
Tributilestanho(TBT)socompostosorgnicosdeestanho,quepor40anosTBTfoiusadocomoum
biocidaemtintasantiincrustantes,vulgarmenteconhecidacomoapinturadefundo.TBTtemsido
demonstradoparaimpactarodesenvolvimentodeinvertebradosevertebrados,perturbarosistema
endorcrine,resultandoemmasculinizao,astaxasdesobrevivnciamaisbaixas,assimcomomuitos
problemasdesadeemmamferos.

Tendnciastemporaisdacargacorporal
Desdequefoibanido,osencargoscorpohumanomdiodeDDTePCBtmvindoadiminuir.
[53][141][142]Desdeasuaproibioem1972,acargacorporalPCB1/100doqueeranoinciode
1980(Weschler2009).Osprogramasdemonitorizaodeamostrasdeleiteeuropeusmostraramqueos
nveisdePBDEestoaumentando.[53][142]UmaanlisedoteordePBDEemamostrasdeleite
provenientesdaEuropa,CanadeosEUAmostraqueosnveisso40vezesmaiselevadosparaas
mulheresnorteamericanasdoqueparamulheressuecas,equeosnveisnaAmricadoNorteest
dobrandoacadaano.[143][144]

AbordagemLegal
http://en.wikipedia.org/wiki/Endocrine_disruptor

12/29

29/01/2015

DisruptorendcrinoWikipdia,aenciclopdialivre

AmultiplicidadedepossveisdesreguladoresendcrinossotecnicamenteregulamentadanosEstados
Unidospormuitasleis,incluindo:osToxicSubstancesControlAct,aFederaldeInseticidas,Fungicidas
eRaticidas,aFood,MedicamentoseCosmticos,aLeidaguaLimpa,oSeguroLeidaguaPotvel
,eaLeidoArLimpo.
OCongressodosEstadosUnidostemmelhoradooprocessodeavaliaoeregulaodemedicamentos
eoutrosprodutosqumicos.ALeideAlimentosProteodaQualidadede1996edaLeidagua
Potvelde1996,desdesimultaneamenteaprimeiradireolegislativoexigindoaEPAdesregulao
endcrinaatravsdoestabelecimentodeumprogramadetriagemetestesdesubstnciasqumicas.
Em1998,aEPAanunciouoProgramadeTriagemEndocrineDisruptorpeloestabelecimentodeum
quadroparaoestabelecimentodeprioridades,triagemetestandomaisde85.000produtosqumicosno
comrcio.Oconceitobsicoportrsdoprogramaqueapriorizaoserbaseadoeminformaes
sobreusosqumicos,volumedeproduo,estruturaatividadeetoxicidadeexistente.Orastreiofeito
atravsdautilizaodeinvitroemsistemasdeteste(examinando,porexemplo,seumagenteinterage
comoreceptordeestrognioouoreceptordeandrognio)eatravsdautilizaodemodelosem
animais,taiscomodesenvolvimentoecrescimentodegirinosemroedoresuterinaprpberes.Testes
emescalacompletavaiexaminarosefeitosnosemmamferos(ratos),mastambmemumasriede
outrasespcies(rs,peixes,pssaroseinvertebrados).Umavezqueateoriaenvolveosefeitosdessas
substnciasemumsistemadefuncionamento,aexperimentaoanimalessencialparaavalidade
cientfica,masfoicontestadopordireitosdosanimaisgrupos.Domesmomodo,aprovadequeesses
efeitosocorrememhumanosexigiriatestesemhumanos,eessestestestambmtemoposio.
Depoisdenoconseguiratenderavriosprazosparacomearatestar,aEPAfinalmenteanunciouque
elesestavamprontosparainiciaroprocessodetestardezenasdeentidadesqumicasquesosuspeitos
dedesreguladoresendcrinosnoinciode2007,11anosdepoisqueoprogramafoianunciado.Quando
aestruturafinaldostestesfoianunciado,houveobjeoaoseudesign.Oscrticostmcobradoquetodo
oprocessofoicomprometidoporinterfernciaqumicaempresa.[145]Em2005,aEPAdesignouum
grupodeespecialistasparaconduzirumarevisoporparesabertadoprogramaesuaorientao.Seus
resultadosverificouque"osobjetivosdelongoprazoequestesdecinciasnoprogramaEDCso
apropriados",[146]noentanto,esteestudofoirealizadoduranteumanoantesdeaEPAanuncioua
estruturafinaldoprogramadetriagem.

Limpezargoambientalehumana
Hevidnciasdequeumavezqueumpoluentejnoestemuso,ouumavezasuautilizaomuito
restrito,oserhumanocargacorporaldequeodeclniodepoluentes.Atravsdosesforosdevrios
programasdemonitoramentoemlargaescala,[147][148]dospoluentesmaisprevalentesnapopulao
humanasorelativamentebemconhecidos.Oprimeiropassonareduodopesocorporaldestes
poluenteseliminarouareduzirasuaproduo.
Osegundopassoparadiminuircargadecorpohumanoaconscientizaoerotularalimentos
potencialmentesusceptveisdeconterquantidadeselevadasdepoluentes.Estaestratgiatemfuncionado
nopassadoasmulheresgrvidaselactantessoadvertidoscontraoconsumodefrutosdomarque
conhecidoporacumularaltosnveisdemercrio.Idealmente,umprocessodecertificaodeveestarno
localparatestarrotineiramenteprodutosdeorigemanimalparaconcentraesdePOP.Issoajudariao
consumidoraidentificarquaisosalimentosquetmosmaisaltosnveisdepoluentes.
Oaspectomaisdesafiadordesteproblemadescobrircomoeliminarestescompostosapartirdo
ambienteeondeconcentrarosesforosdecorreo.Mesmonohmaistempoemproduopoluentes
persistemnoambiente,ebioacumularsenacadeiaalimentar.Acompreensodecomoessesprodutos
http://en.wikipedia.org/wiki/Endocrine_disruptor

13/29

29/01/2015

DisruptorendcrinoWikipdia,aenciclopdialivre

qumicos,umaveznoambiente,moveratravsdosecossistemas,essencialparaaconcepodeformas
deisolareremovlos.Trabalhandoparatrsatravsdacadeiaalimentarpodeajudaraidentificarreas
parapriorizarosesforosderemediao.Issopodeserextremamentedesafiadorparapeixese
mamferosmarinhoscontaminadosquetmumgrandehabitatequeconsomempeixesdemuitasreas
diferentesaolongodesuasvidas.
Muitoscompostosorgnicospersistentes,PCB,DDTePBDEincludo,seacumulamnorioe
sedimentosmarinhos.Vriosprocessosestosendousados
pelaEPAparalimparreasaltamente

poludas,comodescritonoseuprogramadeRemediaoVerde.[149]
Umadasmaneirasmaisinteressantesautilizaodemicrbiosqueocorremnaturalmenteque
degradamcongneresdePCBpararemediarreascontaminadas.[150]
HmuitashistriasdesucessodeesforosdelimpezadelocaisdeSuperfundgrandesaltamente
contaminados.A10acres(40.000m2deaterro)emAustin,Texascontaminadocomilegalmente
despejadoVOCsfoirestauradoemumano,paraumazonahmidaeparqueeducativo.[151]
AinstalaodeenriquecimentodeurniodosEUAqueestavacontaminadacomurnioePCBsfoi
limpocomequipamentosdealtatecnologiautilizadosparaencontrarospoluentesdentrodosolo.[152]
OsoloedaguaemumlocalpoludowetlandsforamlimposdeVOCs,PCBechumbo,nativoplantas
foraminstaladoscomofiltrosbiolgicos,efoiimplementadoumprogramacomunitrioparaassegurar
umacompanhamentocontnuodasconcentraesdepoluentesnarea.[153]Essesestudosdecasoso
encorajadoresdevidoaocurtoperododetemponecessrioparareabilitarostioedoelevadonvelde
sucessoconseguida.

Vejatambm
Sistemaendcrino
Hormnio
Obesogen
Xenoestrogen
Princpiodaprecauo
TheoColborn
JohnSumpter

Referncias
1. ^Staff,NIEHS.ltimaavaliao,05dejunhode2013.disruptoresendcrinos
(http://www.niehs.nih.gov/health/topics/agents/endocrine/)
2. ^umb"Osresultadosdemcondutacientfica"(http://grants.nih.gov/grants/guide/noticefiles/NOTOD02
003.html).GuiaNIHConcedeContratos:NOOD02003.Outubrode2001.PMID12449946
(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12449946).
3. ^CrispTM,CleggED,CooperRL,MadeiraWP,AndersonDG,BaetckeKP,HoffmannJL,MorrowMS,
RodierDJ,SchaefferJE,TouartLW,ZeemanMG,PatelYM(1998)."desregulaoendcrinaAmbiental:
Umaavaliaodeefeitoseanlise"(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1533291).Environ.
HealthPerspect.106.(Suppl1):1156.doi:10,2307/3433911(https://dx.doi.org/10.2307%2F3433911).

http://en.wikipedia.org/wiki/Endocrine_disruptor

14/29

29/01/2015

DisruptorendcrinoWikipdia,aenciclopdialivre

HealthPerspect.106.(Suppl1):1156.doi:10,2307/3433911(https://dx.doi.org/10.2307%2F3433911).
PMC1.533.291(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1533291).PMID9539004
(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/9539004).

4. ^KrimskyS(Dezembrode2001)."Umainvestigaoepistemolgicanatesedisruptorendcrino".Ann.NY
Acad.Sci.948(1):13042.doi:10,1111/j.17496632.2001.tb03994.x
(https://dx.doi.org/10.1111%2Fj.17496632.2001.tb03994.x).PMID11795392
(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11795392).
5. ^DiamantiKandarakisE,BourguignonJP,GiudiceLC,HauserR,PrinsGS,SotoAM,ZoellerRT,Gore
AC(Junhode2009)."desreguladoresendcrinos:umadeclaraocientficaEndocrineSociety"
(http://www.endosociety.org/journals/scientificstatements/upload/edc_scientific_statement.pdf).Endocr.
Rev.30(4):293342.doi:10,1210/er.20090002(https://dx.doi.org/10.1210%2Fer.20090002).PMC
2.726.844(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2726844).PMID19502515
(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19502515).
6. ^"desreguladoresendcrinos"(http://www.niehs.nih.gov/health/impacts/endocrine.cfm).InstitutosNacionais
deSadeDepartamentodeSadeeServiosHumanosdosEUA.
7. ^"SumrioExecutivo"(http://www.who.int/ipcs/publications/en/ch1.pdf)(PDF).Avaliaoglobaldothe
cinciastateofdedesreguladoresendcrinos.ProgramaInternacionaldeSeguranaQumica,Organizao
MundialdaSade.2002.Retirado2007/02/28."Umdisruptorendcrinoumasubstnciaexgenaou
misturaquealteraafuno(s)dosistemaendcrinoe,consequentemente,efeitosadversosparaasadeem
umorganismointacto,suadescendncia,ou(sub)populaes."
8. ^ColbornT,vomSaalFS,SotoAM(Outubrode1993)."Efeitosnodesenvolvimentodeprodutosqumicos
dedesregulaoendcrinaemanimaisselvagenseossereshumanos"
(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1519860).Environ.PerspectSade.101(5):37884.doi:
10,2307/3431890(https://dx.doi.org/10.2307%2F3431890).JSTOR3.431.890
(https://www.jstor.org/stable/3431890).PMC1.519.860
(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1519860).PMID8080506
(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/8080506).
9. ^GradyD(20100906)."NaFestadeDadossobreBPAPlstico,SemRespostaFinal"
(http://www.nytimes.com/2010/09/07/science/07bpa.html?_r=1&adxnnl=1&adxnnlx=1285037222
UXoAhmDencnptrsb3sKw8g&pagewanted=all).NewYorkTimes."Umdebateferozresultou,comalguma
descartandoaidiadedesreguladoresendcrinos."
10. ^BernHA,BlairP,SBrasseur,ColbornT,CunhaGR,DavisW,DohlerKD,FoxG,MFry,CinzaEVerde
R,MHines,KubiakTJ,McLachlanJ,MyersJP,PetersonRE,ReijndersPJH,SotoA,VanDerKraakG,
vomSaalF,WhittenP(1992)."DeclaraodaSessodeTrabalhosobreAlteraesquimicamenteinduzida
emDesenvolvimentoSexual:AVidaSelvagem/conexohumana".EmClementC,ColbornT.alteraes,
quimicamenteinduzidaemsexualefuncionaldevelopmentavidaselvagem/conexohumana
(http://www.endocrinedisruption.org/files/wingspread_consensus_statement.pdf).Princeton,NJ:Princeton
ScientificPub.Co.pp.18.ISBN0911131353.
11. ^BantleJ,BowermanWWIV,CareyC,TColborn,DeguiseS,SDodson,FacemireCF,FoxG,MFry,
GilbertsonM,GrasmanK,TGross,GuilletteLJr.,HennyC,HenshelDS,MangueiraJE,KleinPA,Kubiak
TJ,LahvisG,PalmerB,PetersonC,RamsayM,BrancoD(Maiode1995)."DeclaraodaSessode
Trabalhosobreasalteraesinduzidasporfatoresambientaisnodesenvolvimento:umFocusonWildlife"
(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1519268).Environ.PerspectSade.103(Suppl4):35.doi
:10,2307/3432404(https://dx.doi.org/10.2307%2F3432404).PMC1.519.268
(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1519268).PMID17539108
http://en.wikipedia.org/wiki/Endocrine_disruptor

15/29

29/01/2015

DisruptorendcrinoWikipdia,aenciclopdialivre

(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17539108).
12. ^BensonWH,BernHA,BueB,ColbornT,CookP,DavisWP,DenslowN,DonaldsonEM,EdsallCC,
FournierM,GilbertsonM,JohnsonR,RKocan,MonossonE,NorrgrenL,PetersonRE,RollandR,
SmolenM,RSpies,SullivanC,ThomasP,VanDerKraakG(1997)."Declaraodasessodetrabalho
sobrealteraesinduzidasquimicamenteemdesenvolvimentofuncionalereproduodepeixes".EmRolland
RM,GilbertsonM,PetersonRe.induzidoquimicamentealteraesnodesenvolvimentofuncionale
ReproduodePeixes.SociedadedeToxicologiaequmicoambiental.pp.38.ISBN1880611198.
13. ^AllevaE,BrockJ,BrouwerA,ColbornT,FossiMC,CinzaE,GuilletteL,PHauser,LeatherlandJ,
MacLuskyN,MuttiA,PalanzaP,SParmigiani,Porterfield,SantiR,SteinSA,vomSaalF(1998).
"Declaraodasessodetrabalhosobredesreguladoresendcrinosambientais:neural,endcrinoeefeitos
comportamentais".ToxicolIndSade14(12):18.doi:10,1177/074823379801400103
(https://dx.doi.org/10.1177%2F074823379801400103).PMID9460166
(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/9460166).
14. ^BrockJ,ColbornT,RCooper,CraineDA,DodsonSFM,GarryVF,GilbertsonM,CinzaE,HodgsonE,
KelceW,KlotzD,MaciorowskiAF,OleaN,PorterW,RRolland,ScottGI,SmolenM,SnedakerSC,
SonnenscheinC,VyasNB,WelshonsWV,WhitcombCE(1999)."DeclaraodaSessodeTrabalhosobre
EfeitosdaContemporaryutilizaodepesticidasnasade:oWildlife/conexohumana".ToxicolIndSade
15(12):15.doi:10,1191/074823399678846547(https://dx.doi.org/10.1191%2F074823399678846547).
15. ^DiamantiKandarakisE,BourguignonJP,GiudiceLC,HauserR,PrinsGS,SotoAM,ZoellerRT,Gore
AC(Junhode2009)."desreguladoresendcrinos:umadeclaraocientficaEndocrineSociety"
(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2726844).Endocr.Rev.30(4):293342.doi:10,1210/
er.20090002(https://dx.doi.org/10.1210%2Fer.20090002).PMC2.726.844
(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2726844).PMID19502515
(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19502515).
16. ^"declaraoPosio:produtosqumicosdesreguladoresendcrinos"(http://www.endo
society.org/advocacy/policy/upload/EndocrineDisruptingChemicalsPositionStatement.pdf).Endocrine
Notcias34(8):2427.De2009.
17. ^VisserMJ."Cold,Clearemortal"(http://coldclearanddeadly.com/).Retirado2012/04/14.
18. ^DamstraT,BarlowSBergmanA,KavlockR,VanderKraakG(2002)."AavaliaoREPIDISCAGlobal
dostateofthecinciadedisruptoresendcrinos"(http://bases.bireme.br/cgibin/wxislind.exe/iah/online/?
IsisScript=iah/iah.xis&src=google&base=REPIDISCA&lang=p&nextAction=lnk&exprSearch=7600&indexSe
arch=ID).ProgramaInternacionaldeSeguranaQumica,OrganizaoMundialdaSade.Retirado
2009/03/14.
19. ^HarrisonPTC,HumfreyCDN,LitchfieldM,PeakallD,ShukerLK(1995)."estrogniosambientais:
consequnciasparaasadehumanaedosanimaisselvagens"
(http://www.cranfield.ac.uk/health/researchareas/environmenthealth/ieh/ieh%20publications/a1.pdf).IEH
avaliao.ConselhodePesquisaMdica,InstitutodoAmbienteeSade.Retirado2009/03/14.
20. ^"EDCEfeitosHumanos"(http://e.hormone.tulane.edu/learning/humaneffects.html).e.hormone.Center
forResearchbioambientaisnaTulaneeXavierUniversidades.Retirado2009/03/14.
21. ^OuroRJ,NollerKL,TitusErnstoffL,KaufmanRH,MittendorfR,RStillman,ReeseEA(Marode
1998)."Moduladoresendcrinosambientaisesadehumana:umaavaliaodaevidnciabiolgica".Crit.
Rev.Toxicol.28(2):.109227doi:10,1080/10408449891344191
(https://dx.doi.org/10.1080%2F10408449891344191).PMID9557209
(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/9557209).
22. ^WillisIC(2007).OprogressonaPesquisaAmbiental(http://books.google.com/books?id=So6jCeIDk74C)

http://en.wikipedia.org/wiki/Endocrine_disruptor

16/29

29/01/2015

DisruptorendcrinoWikipdia,aenciclopdialivre

22. ^WillisIC(2007).OprogressonaPesquisaAmbiental(http://books.google.com/books?id=So6jCeIDk74C)
.NewYork:NovaPublishers.p.176.ISBN1600216188.
23. ^OMS|estadodacinciadedesreguladoresendcrinos2012
(http://www.who.int/ceh/publications/endocrine/en/index.html)
24. ^BisfenolACaliforniaAmbientewww.environmentcalifornia.org/environmentalhealth/stoptoxic
toys/bisphenolaoverview
25. ^GuoYL,LambertGH,HsuCC(Setembrode1995)."anormalidadesdecrescimentonapopulaoexposta
inuteroeinciodepsnatalaosbifenilosepoliclorodibenzofuranos"
(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1518940).Environ.HealthPerspect.103.Suppl.6:11722
doi:10,2307/3432359(https://dx.doi.org/10.2307%2F3432359).JSTOR3.432.359
(https://www.jstor.org/stable/3432359).PMC1.518.940
(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1518940).PMID8549457
(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/8549457).
26. ^umbBigsbyR,ChapinRE,DastonGP,DavisBJ,GorskiJ,CinzaLE,HowdeshellKL,ZoellerRT,vom
SaalFS(agostode1999)."Aavaliaodosefeitosdedisruptoresendcrinosnafunoendcrinadurante
desenvolvimento"(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1567510).Environ.HealthPerspect.
107.Suppl.4:6138doi:10,2307/3434553(https://dx.doi.org/10.2307%2F3434553).JSTOR3.434.553
(https://www.jstor.org/stable/3434553).PMC1.567.510
(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1567510).PMID10421771
(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/10421771).
27. ^CastroDJ,LhrCV,FischerKA,PereiraCB,WilliamsDE(Dezembrode2008)."Olinfomaecncerde
pulmoemfilhosnascidosderatasgrvidasquereceberamdosesdedibenzo[a,l]pireno:aimportnciadein
uterovs.exposiolactacional"(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2729560).Toxicol.Appl.
Pharmacol.233(3):4548.doi:10.1016/j.taap.2008.09.009
(https://dx.doi.org/10.1016%2Fj.taap.2008.09.009).PMC2.729.560
(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2729560).PMID18848954
(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18848954).
28. ^PEriksson,LundkvistU,FredrikssonA(1991)."ExposioNeonatalpara3,3',4,4'tetrachlorobiphenyl:
mudanasnocomportamentoespontneoereceptoresmuscarnicoscolinrgicosnoratoadulto".Toxicology
69(1):.2734doi:10.1016/0300483X(91)90150Y(https://dx.doi.org/10.1016%2F0300
483X%2891%2990150Y).PMID1926153(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/1926153).
29. ^RecabarrenSE,RojasGarcaPP,RecabarrenMP,AlfaroVH,SmithR,PadmanabhanV,SirPetermannT
(Dezembrode2008)."Excessodetestosteronaprnatalreduzacontagemdeespermatozideseamotilidade".
Endocrinology149(12):.64448doi:10,1210/en.20080785(https://dx.doi.org/10.1210%2Fen.20080785)
.PMID18669598(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18669598).
30. ^SzaboDT,RichardsonVM,DGRoss,DilibertoJJ,KodavantiPR,BirnbaumLS(Janeirode2009).
"EfeitosdaexposioPBDEperinatalemfasehepticaI,faseII,faseIII,edeiodinaseumaexpressode
genesenvolvidosnatireidemetabolismodehormniosemfilhotesderatosdosexomasculino"
(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2638650).Toxicol.Sci.107(1):2739.doi:10.1093/
toxsci/kfn230(https://dx.doi.org/10.1093%2Ftoxsci%2Fkfn230).PMC2.638.650
(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2638650).PMID18978342
(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18978342).
31. ^LilienthalH,corteA,RothHarerA,GrandeSW,TalsnessCE(fevereirode2006)."Efeitosdaexposio
dedesenvolvimentopara2,2,4,4,5terpentabromodifenlico(PBDE99)emesteridessexuais,o
desenvolvimentosexualecomportamentodimorfismosexualemratos"

http://en.wikipedia.org/wiki/Endocrine_disruptor

17/29

29/01/2015

DisruptorendcrinoWikipdia,aenciclopdialivre

(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1367831).Environ.PerspectSade.114(2):194201.doi:
10,1289/ehp.8391(https://dx.doi.org/10.1289%2Fehp.8391).PMC1.367.831
(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1367831).PMID16451854
(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16451854).
32. ^,TalsnessCE,ShakibaeiM,KuriyamaSN,GrandeSW,SternerKockA,SchnitkerP,deSouzaC,Grote
K,ChahoudI(Julhode2005)."mudanasultraestruturaisobservadasnosovriosderatosseguintes
exposioinuteroelactacionalabaixasdosesdeumretardadordechamapolibromados".Toxicol.Lett.157
(3):189202.doi:10.1016/j.toxlet.2005.02.001(https://dx.doi.org/10.1016%2Fj.toxlet.2005.02.001).
PMID15917144(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15917144).
33. ^umbErikssonP,VibergH,JakobssonE,OrnU,FredrikssonA(Maiode2002)."Umretardadordechama
bromados,2,2',4,4',5pentater:absoro,reteno,einduodealteraesneurocomportamentaisem
ratosduranteumafasecrticadodesenvolvimentodocrebroneonatal".Toxicol.Sci.67(1):98103.doi:
10.1093/toxsci/67.1.98(https://dx.doi.org/10.1093%2Ftoxsci%2F67.1.98).PMID11961221
(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11961221).
34. ^VibergH,JohanssonN,FredrikssonA,ErikssonJ,GMarsh,ErikssonP(Julhode2006)."Exposio
Neonatalparateresdifenilmaioresbromados,hepta,octa,outernonabromodiphenyl,prejudica
comportamentoespontneoefunesdeaprendizagemememriaderatosadultos".Toxicol.Sci.92(1):211
8.doi:10.1093/toxsci/kfj196(https://dx.doi.org/10.1093%2Ftoxsci%2Fkfj196).PMID16611620
(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16611620).
35. ^umb.RoganWJ,RaganNB(Julhode2003)"Aevidnciadeefeitosdesubstnciasqumicasambientais
sobreosistemaendcrinoemcrianas"
(http://pediatrics.aappublications.org/content/112/Supplement_1/247.full).Pediatrics112(1Pt2):.24752
doi:10,1542/peds.112.1.S1.247(https://dx.doi.org/10.1542%2Fpeds.112.1.S1.247).PMID12837917
(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12837917).
36. ^BernHA(Novembrode1992)."Odesenvolvimentodopapeldoshormniosnodesenvolvimentouma
lembranadouble".Endocrinology131(5):.20378doi:10,1210/en.131.5.2037
(https://dx.doi.org/10.1210%2Fen.131.5.2037).PMID1425407
(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/1425407).
37. ^ColbornT,CarrollLE(2007)."Pesticidas,desenvolvimentosexual,reproduoefertilidade:perspectiva
atualefuturasgeraes".AvaliaodeRiscoshumanaeecolgica13(5):.10781110doi:10,1080/
10807030701506405(https://dx.doi.org/10.1080%2F10807030701506405).
38. ^umbColaborativodeAprendizagemsobreSadeedoMeioAmbienteeIniciativadeficinciasde
desenvolvimento(20080701)."DeclaraodeConsensoCientficodosagentesambientaisassociadosa
desordensdodesenvolvimentoneurolgico"(http://www.iceh.org/pdfs/LDDI/LDDIStatement.pdf).Instituto
deSadedaCrianaAmbiental.Retirado2009/03/14.
39. ^umbSHSwan,MainKM,LiuF,StewartSL,KruseRL,CalafatAM,MaoCS,RedmonJB,TernandCL,
SullivanS,TeagueJL(agostode2005)."Diminuiodadistnciaanogenitalentrecrianasdosexomasculino
comaexposioaoftalatoprnatal"(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1280349).Environ.
PerspectSade.113(8):10561061.doi:10,1289/ehp.8100(https://dx.doi.org/10.1289%2Fehp.8100).
PMC1.280.349(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1280349).PMID16079079
(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16079079).
40. ^McEwenGN,RennerG(Janeirode2006)."Validadedadistnciaanogenitalcomoummarcadorde
exposioinuteroftalato"(http://ehpnet1.niehs.nih.gov/docs/2005/8688/letter.html).Environ.Health
Perspect.114(1):A1920autorA201resposta.doi:10,1289/ehp.114a19b
(https://dx.doi.org/10.1289%2Fehp.114a19b).PMC1.332.693
http://en.wikipedia.org/wiki/Endocrine_disruptor

18/29

29/01/2015

DisruptorendcrinoWikipdia,aenciclopdialivre

(https://dx.doi.org/10.1289%2Fehp.114a19b).PMC1.332.693
(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1332693).PMID16393642
(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16393642).
41. ^PostellonDC(Junhode2008)."Babyprodutosdecuidados".Pediatrics121(6):1292autorresposta
12923.doi:10,1542/peds.20080401(https://dx.doi.org/10.1542%2Fpeds.20080401).PMID18519505
(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18519505).
42. ^RomanoRiquerSP,HernndezvilaM,GladenBC,CupulUicabLA,LongneckerMP(Maiode2007).
"dimensesdeconfiabilidadeedeterminantesdedistnciaanogenitalepnisemrecmnascidosdosexo
masculinoapartirdeChiapas,noMxico".PaediatrPerinatEpidemiol21(3):.21928doi:10,1111/
j.13653016.2007.00810.x(https://dx.doi.org/10.1111%2Fj.13653016.2007.00810.x).PMID17439530
(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17439530).
43. ^Vandenberg,LNetal(2009)BisfenolAeoGreatDivide:UmaRevisodeControvrsiasnoCampode
desregulaoendcrina(http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2647705/)EndocrRev.30(1):7595.
44. ^CooperRL,KavlockRJ(Fevereirode1997)."disruptoresendcrinosedesenvolvimentoreprodutivo:uma
visogeraldeimportnciadasprovas."J.Endocrinol.152(2):15966.doi:10,1677/joe.0.1520159
(https://dx.doi.org/10.1677%2Fjoe.0.1520159).PMID9071972
(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/9071972).
45. ^umb.SHSeguro(Junhode2000)"disruptoresendcrinosesadehumanahumproblemaUma
atualizao?"(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1638151).Environ.PerspectSade.(Brogan
&#38)108(6):48793.doi:10,2307/3454608(https://dx.doi.org/10.2307%2F3454608).JSTOR
3.454.608(https://www.jstor.org/stable/3454608).PMC1.638.151
(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1638151).PMID10856020
(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/10856020).
46. ^TalsnessCE,KuriyamaSN,SternerKockA,SchnitkerP,GrandeSW,ShakibaeiM,AndradeA,GroteK,
ChahoudI(Marode2008)."InUteroealactaoexposiesabaixasdosesdepolibromadosETHER
difenil47alterarosistemaedaglndulatireidereprodutivadafmeafilhotesderatos"
(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2265047).Environ.PerspectSade.116(3):30814.doi:
10,1289/ehp.10536(https://dx.doi.org/10.1289%2Fehp.10536).PMC2.265.047
(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2265047).PMID18335096
(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18335096).
47. ^ArnoldSF,KlotzDM,CollinsBM,VonierPM,GuilletteLJ,McLachlanJA(Junhode1996)."Activao
sinrgicadereceptordeestrogniocomcombinaesdesubstnciasqumicasambientais".Cincia272
(5267):.14891492doi:10.1126/science.272.5267.1489
(https://dx.doi.org/10.1126%2Fscience.272.5267.1489).PMID8633243
(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/8633243).(contraco)
48. ^"W.AltonJonesFoundationajudaafinanciarcentenasdegruposambientais"
(http://www.klamathbasincrisis.org/exposed/waltonjones.htm).klamathbasincrisis.org.20070720.
Retirado2009/03/14.
49. ^RamamoorthyK,WangF,ChenIC,NorrisJD,McDonnellDP,LeonardLS,GaidoKW,BocchinfusoWP,
KorachKS,SeguroS(Abrilde1997)."Aactividadeestrognicadeumamisturadieldrina/toxafenonotero
dorato,clulashumanasMCF7decancrodamama,eensaiosdereceptordeestrogniobasedelevedura:
nenhumasinergiaaparente".Endocrinology138(4):.15207doi:10,1210/pt.138.4.1520
(https://dx.doi.org/10.1210%2Fen.138.4.1520).PMID9075711
(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/9075711).
50. ^McLachlanJA(Julhode1997)."Efeitosinrgicodeestrogniosambientais:relatoderetirada".Cincia277
http://en.wikipedia.org/wiki/Endocrine_disruptor

19/29

29/01/2015

DisruptorendcrinoWikipdia,aenciclopdialivre

50. ^McLachlanJA(Julhode1997)."Efeitosinrgicodeestrogniosambientais:relatoderetirada".Cincia277
(5325):4623.doi:10.1126/science.277.5325.459(https://dx.doi.org/10.1126%2Fscience.277.5325.459).
PMID9254413(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/9254413).
51. ^HayesTB,processoP,ChuiS,ChungD,HaeffeleC,HastonK,LeeM,MaiVP,MarjuoaY,ParkerJ,
TsuiM(Abrilde2006)."misturasdepesticidas,adesregulaoendcrina,edeclniodeanfbios:estamos
subestimandooimpacto?"(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1874187).Environ.Health
Perspect.114(S1):4050.doi:10,1289/ehp.8051(https://dx.doi.org/10.1289%2Fehp.8051).PMC
1.874.187(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1874187).PMID16818245
(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16818245).
52. ^Baixadosefazoveneno(http://www.loe.org/shows/segments.htm?programID=09P13
00036&segmentID=3).VivernaTerra,4desetembrode2009.
53. ^abcFrstP(outubrode2006)."Asdioxinas,bifenilospolicloradoseoutroscompostosorgnicos
halogenadosnoleitehumanoNveis,correlaes,tendnciaseexposioatravsdaamamentao.".MolNutr
FoodRes50(10):92233.doi:10.1002/mnfr.200600008(https://dx.doi.org/10.1002%2Fmnfr.200600008).
PMID17009213(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17009213).
54. ^SchecterA,PapkeO,TungKC,StaskalD,BirnbaumL(outubrode2004)."teresdifenilpolibromados
contaminaodosEstadosUnidosfood".Environ.Sci.Technol.38(20):.530611doi:10,1021/es0490830
(https://dx.doi.org/10.1021%2Fes0490830).PMID15543730
(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15543730).
55. ^HitesRA,ForanJA,CarpenterDO,HamiltonMC,KnuthBA,SchwagerSJ(Janeirode2004)."A
avaliaoglobaldoscontaminantesorgnicosemsalmodeviveiro".Cincia303
(5655):2269.doi:

10.1126/science.1091447(https://dx.doi.org/10.1126%2Fscience.1091447).PMID14716013
(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/14716013).
56. ^WeschlerCJ(2009)."Asmudanasnopoluentesinterioresdesdeosanos1950".AtmosphericEnvironment
43(1):.153169doi:10.1016/j.atmosenv.2008.09.044
(https://dx.doi.org/10.1016%2Fj.atmosenv.2008.09.044).
57. ^RudelRA,SeryakLM,BrodyJG(2008)."acabamentodepisodemadeiracontendoPCBumafonte
provveldePCBselevadosnosanguedosmoradores,ardomsticoepoeira:umestudodecasodeexposio"
(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2267460).EnvironSade7(1):2.doi:10,1186/1476
069X72(https://dx.doi.org/10.1186%2F1476069X72).PMC2.267.460
(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2267460).PMID18201376
(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18201376).
58. ^StapletonHM,DodderNG,OffenbergJH,SchantzMM,oWiseSA(fevereirode2005)."teresdifenil
polibromadosempdacasaesecadoraderoupaslint".Environ.Sci.Technol.39(4):92531.doi:10,1021/
es0486824(https://dx.doi.org/10.1021%2Fes0486824).PMID15773463
(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15773463).
59. ^AndersonHA,ImmP,KnobelochL,MTuryk,MathewJ,BuelowC,PerskyV(Setembrode2008).
"teresdifenilpolibromados(PBDE)emsoro:resultadosdeumacoorteUSdosconsumidoresdepeixe
capturadosport".Chemosphere73(2):.18794doi:10.1016/j.chemosphere.2008.05.052
(https://dx.doi.org/10.1016%2Fj.chemosphere.2008.05.052).PMID18599108
(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18599108).
60. ^MorlandKB,LandriganPJ,SjdinA,GobeilleAK,JonesRS,McGaheeEE,NeedhamLL,DGPatterson
(Dezembrode2005)."cargacorporaldeteresdifenilpolibromadosentrepescadoresurbanos"
(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1314906).Environ.PerspectSade.113(12):16891692.
doi:10,1289/ehp.8138(https://dx.doi.org/10.1289%2Fehp.8138).PMC1.314.906

http://en.wikipedia.org/wiki/Endocrine_disruptor

20/29

29/01/2015

DisruptorendcrinoWikipdia,aenciclopdialivre

(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1314906).PMID16330348
(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16330348).
61. ^LorberM(Janeirode2008)."Aexposiodosnorteamericanosparateresdifenilpolibromados".JExpo
SciEnvironEpidemiol18(1):.219doi:10.1038/sj.jes.7500572
(https://dx.doi.org/10.1038%2Fsj.jes.7500572).PMID17426733
(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17426733).
62. ^LunderS,JacobA(20080901)."FogoRetardantsemToddlersesuasmes"
(http://www.ewg.org/reports/pbdesintoddlers).GrupodeTrabalhoAmbiental.Retirado2009/03/14.
63. ^CharneyE,SayreJ,MCoulter(fevereirode1980)."Oaumentodaabsorodechumboemcrianasda
cidadeinterna:ondequealideranavem?".Pediatrics65(2):.22631PMID7354967
(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/7354967).
64. ^DodsonRE,NishiokaM,StandleyLJ,PerovichLJ,BrodyJG,RudelRA(Marode2012)."Disruptores
endcrinoseasmaAssociadasChemicalsemprodutosdeconsumo".EnvironPerspectSade.doi:10,1289/
ehp.1104052(https://dx.doi.org/10.1289%2Fehp.1104052).PMID22398195
(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22398195).resumoLay
(http://journalistsresource.org/studies/society/health/chemicalsconsumerproducts)RecursosdoJornalista.
65. ^MartinaCA,WeissB,SwanSH(Junhode2012)."Comportamentosdevidaassociadosexposioa
desreguladoresendcrinos".Neurotoxicology.doi:10.1016/j.neuro.2012.05.016
(https://dx.doi.org/10.1016%2Fj.neuro.2012.05.016).PMID22739065
(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22739065).resumoLay
(http://www.sciencedaily.com/releases/2012/06/120626092546.htm)ScienceDaily.
66. ^"RelatrioNacionalsobreaexposiohumanaaprodutosqumicosambientais"
(http://www.cdc.gov/exposurereport/).CentrosdeControleePrevenodeDoenas,DepartamentodeSade
eServiosHumanosdosEUA.Retirado2009/03/14.
67. ^http://ehp.niehs.nih.gov/1003220/
68. ^"Estudo:Amaioriadosprodutosplsticosdesencadearefeitoestrognio"
(http://content.usatoday.com/communities/greenhouse/post/2011/03/bpafreeplasticproducts
estrogen/1#.UTJ2tVKwD8Q).HojeEUA.20110307.
69. ^"Estudo:Mesmo"BPAFree"plsticosLeachEndrocrinededesregulaoChemicals"
(http://healthland.time.com/2011/03/08/studyevenbpafreeplasticsleachendrocrinedisruptingchemicals/).
Tempo.20110308.
70. ^SolomonGM,SchettlerT(Novembrode2000)."Ambienteesade:6.Adesregulaoendcrinae
potenciaisimplicaesparaasadehumana"(http://www.cmaj.ca/cgi/pmidlookup?
view=long&pmid=11192656).CMAJ163(11):.14716PMC80.418
(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC80418).PMID11192656
(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11192656).
71. ^SharpeRM,IrvineDS(Fevereirode2004)."Quoforteaevidnciadeumaligaoentreosprodutos
qumicosambientaiseosefeitosadversossobreasadereprodutivahumana?"
(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC344268).BMJ328(7437):.44751doi:10.1136/bmj
.328.7437.447(https://dx.doi.org/10.1136%2Fbmj.328.7437.447).PMC344268
(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC344268).PMID14976101
(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/14976101).
72. ^ColbornT(Junhode2004)."Odesenvolvimentoneurolgicoedesregulaoendcrina"
(http://ehp.niehs.nih.gov/members/2004/6601/6601.html).Environ.PerspectSade.112(9):9449.doi:
10,1289/ehp.6601(https://dx.doi.org/10.1289%2Fehp.6601).PMC1.247.186
http://en.wikipedia.org/wiki/Endocrine_disruptor

21/29

29/01/2015

DisruptorendcrinoWikipdia,aenciclopdialivre

10,1289/ehp.6601(https://dx.doi.org/10.1289%2Fehp.6601).PMC1.247.186
(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1247186).PMID15198913
(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15198913).

73. ^InstitutoNacionaldeCinciasdeSadeAmbiental.disruptoresendcrinos
(http://www.niehs.nih.gov/health/materials/endocrine_disruptors_508.pdf)Maiode2010[Retirado01de
janeiro014].
74. ^"Calif.aojudicialvisamamadeirascomaditivoqumico"
(http://news.findlaw.com/andrews/en/tox/20070328/20070328_ganjei.html).FindLaw.20070328.Retirado
2009/03/14.Verifiqueosvaloresdedataem:|date=(ajuda)
75. ^UEprobebisfenolAqumicadebiberes(http://www.bbc.co.uk/news/worldeurope11843820).BBC
News.25denovembrode2010.BBC."EunoseidequalquerevidnciaconvincentedequeobisfenolA
exposio,nasquantidadesutilizadasemgarrafasdepolicarbonato,podecausarqualquerdanoaosbebsno
scomosoasquantiastominscula,maselessorapidamentedegradadosnointestinoenofgado."
76. ^Kochukov,Y.Jeng,J..Watson,S.(maiode2009)"alquilfenolXenoestrogenscomdiferentes
comprimentosdecadeiadecarbonodiferencialmenteepotentlyativarsinalizaoefuncionaisrespostasem
GH3somatomammotropes/B6/F10"(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2685833).Asade
ambientalperspectivas117(5):.723730doi:10,1289/ehp.0800182
(https://dx.doi.org/10.1289%2Fehp.0800182).ISSN0.0916.765(https://www.worldcat.org/issn/00916765)
.PMC2.685.833(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2685833).PMID19479013
(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19479013).
77. ^BanseuropeiassobresurfactanteGatilhoTransatlanticDebate
(http://pubs.acs.org/hotartcl/est/97/jul/euro.html)
78. ^"RecibosdeumgrandeelargamenteignoradofontedeBPA"
(http://www.sciencenews.org/view/generic/id/61764/title/Receipts_a_large_%E2%80%94_and_largely_ignored
_%E2%80%94_source_of_BPA/).ScienceNews178(5):5.Agostode2010.
79. ^.GoreACendcrinasdedesregulaoChemicals:dapesquisabsicaPrticaClnica(Endocrinology
Contempornea).Totowa,NJ:HumanaPress2007.(EndocrinologyContempornea).ISBN1588298302
.
80. ^O'ConnorJC,ChapinRE.Avaliaocrticadeefeitosadversosobservadosdesubstnciasactivas
endcrinasnareproduoedesenvolvimento,osistemaimunolgico,eosistemanervoso.PurAppl.Chem.
.200375(1112):20992123doi:10,1351/pac200375112099
(http://dx.doi.org/10.1351%2Fpac200375112099).
81. ^OkadaH,TTokunaga,LiuX,TakayanagiS,MatsushimaA,ShimohigashiY.Aevidnciadiretarevelando
elementosestruturaisessenciaisparaacapacidadedeligaodealtadebisfenolAparaasadehumana
relacionadoscomoestrognioreceptorgama(http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2199305/).
Environ.PerspectSade.2008116(1):..328doi:10,1289/ehp.10587
(http://dx.doi.org/10.1289%2Fehp.10587).PMID18197296.
82. ^vomSaalFS,MyersJP.BisfenolAeRiscodedistrbiosmetablicos(http://jama.ama
assn.org/cgi/content/full/300.11.1353).JAMA..2008300(11):13535doi:10,1001/jama.300.11.1353
(http://dx.doi.org/10.1001%2Fjama.300.11.1353).PMID18799451.
83. ^DraftAssessmentScreeningparaodesafioFenol,4,4'(1metil)bis(bisfenolA)ChemicalAbstracts
ServiceRegistryNmero80057.(http://www.ec.gc.ca/substances/ese/eng/challenge/batch2/batch2_8005
7.cfm)HealthCanada,2008.
84. ^GinsbergG,ArrozDC.DoesrpidometabolismoAssegurarrisconegligenciveldeBisfenolA?
(http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2801165/).EPH.2009117(11):16391643.doi:10,1289
/ehp.0901010(http://dx.doi.org/10.1289%2Fehp.0901010).PMID20049111.
http://en.wikipedia.org/wiki/Endocrine_disruptor

22/29

29/01/2015

DisruptorendcrinoWikipdia,aenciclopdialivre

/ehp.0901010(http://dx.doi.org/10.1289%2Fehp.0901010).PMID20049111.
85. ^BeroniusA,RdenC,HkanssonH,HanbergA.Riscodetudoounada?Umaanlisecomparativadas
controvrsiasnaavaliaoderiscosadedebisfenolA.Reprod..Toxicol.201029(2):13246.doi:
10.1016/j.reprotox.2009.11.007(http://dx.doi.org/10.1016%2Fj.reprotox.2009.11.007).PMID19931376.
86. ^ScienceDaily.99%dasmulheresgrvidasemUStestarpositivoparavriosprodutosqumicos,incluindo
aquelesproibidos,oestudosugere(http://www.sciencedaily.com/releases/2011/01/110114081653.htm)14de
janeirode2011[Retirado01fevereirode2012].
87. ^Brown,Eryn."JuryaindaforaemBPA,OrganizaoMundialdeSadediz"
(http://articles.latimes.com/2010/nov/11/news/lahebwhobpa20101111),TheLosAngelesTimes,11de
novembrode2010.Pginavisitadaem7defevereirode2011.
88. ^"produtoqumicousadoemgarrafasdeplsticoseguro,FDASays"
(http://www.nytimes.com/2008/08/16/business/16chemical.html?ref=health).NewYorkTimes.20080816.
Retirado2009/03/14.
89. ^SzaboL(20081101)."Advisers:decisodaFDAsobreaseguranadoBPA'falho' "
(http://www.usatoday.com/news/health/20081031bpafda_N.htm).HojeEUA.Retirado2009/03/14.
90. ^"ObisfenolA(BPA):UseemContatocomAlimentosAplicao"
(http://www.fda.gov/NewsEvents/PublicHealthFocus/ucm064437.htm).News&Events.UnitedStatesFood
&DrugAdministration.20120330.Retirado2012/04/14.
91. ^FDAparaaProibioBPAdegarrafasdebebPlanejeficaaqumdasproteesnecessrias:Cientistas|
Sonhoscomuns(http://www.commondreams.org/headline/2012/07/174)
92. ^"BPAproibidodegarrafasdebeb"(http://www.huffingtonpost.com/2012/07/17/fdabansbpababy
bottles_n_1679795.html).HuffingtonPost.20120717.
93. ^SoaresA,BGuieysse,JeffersonB,CartmellE,LesterJN(outubrode2008)."Ononilfenolnoambiente:
umaanlisecrticasobreaocorrncia,odestino,atoxicidadeetratamentodeguasresiduais".EnvironInt34
(7):.10331049doi:10.1016/j.envint.2008.01.004(https://dx.doi.org/10.1016%2Fj.envint.2008.01.004).
PMID18282600(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18282600).
94. ^"StatewidedesregulaoendcrinaCompostoMonitoringStudy,20072008"
(http://www.pca.state.mn.us/index.php/component/option,com_docman/task,doc_download/gid,10280).
AgnciadeControledePoluiodoMinnesota.
95. ^umbDavisKS(1971)."Apoeiramortal:ahistriainfelizdeDDT"
(http://www.americanheritage.com/articles/magazine/ah/1971/2/1971_2_44.shtml).AmericanHeritage
Revista22(2).
96. ^"ConvenodeEstocolmosobrePoluentesOrgnicosPersistentes"
(http://chm.pops.int/Convention/tabid/54/language/enUS/Default.aspx#convtext/).
97. ^LundholmCD(Outubrode1997)."DDEinduzidaadelgaamentodacascadoovoemaves:efeitosdep,p'
DDEnometabolismodoclcioeprostaglandinadaglnduladacascadeovo".Comp.Biochem.Physiol.C,
Pharmacol.Toxicol.Endocrinol.118(2):11328.doi:10.1016/S07428413(97)001059
(https://dx.doi.org/10.1016%2FS07428413%2897%29001059).PMID9.490.182
(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/9490182).
98. ^SzlinderRichertJ,BarskaI,JMazerski,UsydusZ(Maiode2008)."pesticidasorganocloradosempeixes
domarBlticosul:nveis,caractersticasdebioacumulaoetendnciastemporaisduranteoperodode1995
2006".maroPollut.Bol.56(5):92740.doi:10.1016/j.marpolbul.2008.01.029
(https://dx.doi.org/10.1016%2Fj.marpolbul.2008.01.029).PMID18407298
(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18407298).
99. ^PeterleTJ(Novembrode1969)."DDTnanevedaAntrtida".Nature224(5219):620.doi:10.1038/
http://en.wikipedia.org/wiki/Endocrine_disruptor

23/29

29/01/2015

DisruptorendcrinoWikipdia,aenciclopdialivre

99. ^PeterleTJ(Novembrode1969)."DDTnanevedaAntrtida".Nature224(5219):620.doi:10.1038/
224620a0(https://dx.doi.org/10.1038%2F224620a0).PMID5346606
(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/5346606).

100. ^DalyGL,WaniaF(Janeirode2005)."contaminantesorgnicosemmontanhas".Environ.Sci.Technol.39
(2):38598.doi:10,1021/es048859u(https://dx.doi.org/10.1021%2Fes048859u).PMID15707037
(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15707037).
101. ^TauberOE,HughesAB(novembrode1950)."EfeitodaingestoDDTnocontedodecolesteroltotalde
ovriosderatobranco".Proc.Soe.Exp.Biol.Med.75(2):4202.doi:10,3181/003797277518217
(https://dx.doi.org/10.3181%2F003797277518217).PMID14808278
(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/14808278).
102. ^StonerHB(Dezembrode1953)."Efeitode2,2bis(parachlorophenyl)1,1dicloroetano(DDD)nocrtex
adrenaldorato".Nature172(4388):10445.doi:10.1038/1721044a0
(https://dx.doi.org/10.1038%2F1721044a0).PMID13111250
(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/13111250).
103. ^TiemannU(Abrilde2008)."InvivoeinvitroefeitosdoDDTpesticidasorganoclorados,TCPM,
methoxychlor,elindanonosistemareprodutivodasmulheresdosmamferos:aavaliao".Reprod.Toxicol.
25(3):31626.doi:10.1016/j.reprotox.2008.03.002(https://dx.doi.org/10.1016%2Fj.reprotox.2008.03.002)
.PMID18434086(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18434086).
104. ^HallegueD,RhoumaKB,TbourbiO,SaklyM(Abrilde2003)."ImparidadedeTesticularendcrinae
excrinaFunesapsDieldrinExposioemratosadultos"(http://6csnfn.pjoes.com/pdf/12.5/557561.pdf).
JornalpolonsdeEstudosAmbientais12(5):557562.
105. ^umbVerhulstSL,NelenV,HondED,KoppenG,BeunckensC,VaelC,SchoetersG,DesagerK(Janeiro
de2009)."Aexposiointrauterinaapoluentesambientaisendicedemassacorporalduranteosprimeiros3
anosdavida"(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2627855).Environ.PerspectSade.117(1):
1226.doi:10,1289/ehp.0800003(https://dx.doi.org/10.1289%2Fehp.0800003).PMC2.627.855
(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2627855).PMID19165398
(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19165398).
106. ^FrancisE(19940901)."Maro/abril2001SierraMagazineSierraClub"
(http://www.sierraclub.org/sierra/200103/conspiracy.asp).SierraMagazine.Retirado2009/03/14.
107. ^umb"FoxRiverHistriadoPCB"(http://www.foxriverwatch.com/fox_river_history_pcbs.html).Fox
RiverWatch.LimpeConselhodeAodegua.Retirado2009/03/14.
108. ^JensenS,JohnelsAG,OlssonM,GOtterlind(Outubrode1969)."DDTePCBemanimaismarinhosde
guassuecas".Nature224(5216):24750.doi:10.1038/224247a0
(https://dx.doi.org/10.1038%2F224247a0).PMID5388040(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/5388040)
.
109. ^TangNJ,LiuJ,CoenraadsPJ,DongL,ZhaoLJ,MaSW,ChenX,ZhangCM,MaXM,WeiWG,Zhang
P,BaiZP(Abrilde2008)."AexpressodeAhrCYP1A1,GSTA1,cfoseTGFalphanaslesesdapelede
sereshumanosexpostosdioxinacomchloracne".Toxicol.Lett.177(3):1827.doi:10.1016/
j.toxlet.2008.01.011(https://dx.doi.org/10.1016%2Fj.toxlet.2008.01.011).PMID18329192
(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18329192).
110. ^umbLoomisD,BrowningSR,SchenckAP,GregoryE,SavitzDA(Outubrode1997)."Mortalidadepor
cnceremtrabalhadoresdosetoreltricoexpostosaosbifenilospoliclorados"
(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1128926).OccupEnvironMed54(10):7208.doi:
10.1136/oem.54.10.720(https://dx.doi.org/10.1136%2Foem.54.10.720).PMC1.128.926
(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1128926).PMID9404319
http://en.wikipedia.org/wiki/Endocrine_disruptor

24/29

29/01/2015

DisruptorendcrinoWikipdia,aenciclopdialivre

(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/9404319).
111. ^BrownDP(1987)."Amortalidadedetrabalhadoresexpostosaosbifenilospolicloradosumaatualizao".
Arch.Environ.Sade42(6):3339.doi:10,1080/00039896.1987.9934355
(https://dx.doi.org/10.1080%2F00039896.1987.9934355).PMID3125795
(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/3125795).
112. ^TSinks,SteeleG,SmithAB,WatkinsK,ShultsRA(Agostode1992)."Amortalidadeentretrabalhadores
expostosaosbifenilospoliclorados"(http://aje.oxfordjournals.org/cgi/content/abstract/136/4/389).Am.J.
Epidemiol.136(4):.38998PMID1415158(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/1415158).
113. ^GrunwaldM(20020101)."DcadasMonsantoHIDPoluio"(http://www.washingtonpost.com/ac2/wp
dyn?pagename=article&contentId=A466482001Dec31).WashingtonPost.Retirado2009/03/14.
114. ^policlorobifenilose(http://www.inchem.org/documents/ehc/ehc/ehc002.htm),CritriosmonografiaSade
Ambientaln002,deGenebra:OrganizaoMundialdeSadede1976,ISBN9241540621
115. ^abcKodavantiPR(2006)."AneurotoxicidadedePoluentesOrgnicosPersistentes:PossvelMode(s)de
Aoeoutrasconsideraes"(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2475949).DoseResponse3
(3):.273305doi:10,2203/doseresponse.003.03.002(https://dx.doi.org/10.2203%2Fdose
response.003.03.002).PMC2.475.949(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2475949).PMID
18648619(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18648619).
116. ^UemuraH,KArisawa,HiyoshiM,SatohH,SumiyoshiY,MorinagaK,KKodama,SuzukiT,MNagai,
SuzukiT(Setembrode2008)."Associaesdeexposioambientalsdioxinascomdiabetesprevalenteentre
oshabitantesgeraisnoJapo".Environ.Res.108(1):.638doi:10.1016/j.envres.2008.06.002
(https://dx.doi.org/10.1016%2Fj.envres.2008.06.002).PMID18649880
(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18649880).
117. ^MullerovaD,JKopecky,MatejkovaD,LMuller,RosmusJ,JRacek,SefrnaF,OpatrnaS,KudaO,
MatejovicM(Dezembrode2008)."Associaonegativaentreosnveisplasmticosdeadiponectinae
bifenilospoliclorados153emmulheresobesassobregimedenoenergiarestritiva".IntJObes(Lond)32
(12):18758.doi:10.1038/ijo.2008.169(https://dx.doi.org/10.1038%2Fijo.2008.169).PMID18825156
(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18825156).
118. ^Efeitosdaexposiohumanaaprodutosqumicosdedesregulaohormonalexaminadosnomarcorelatrio
dasNaesUnidas(http://www.sciencedaily.com/releases/2013/02/130219115501.htm)
119. ^PEriksson,FischerC,FredrikssonA(Dezembrode2006)."teresdifenilpolibromados,umgrupode
retardadoresdechamabromados,podeinteragircombifenilaspolicloradasnoreforodefeitos
neurocomportamentaisdedesenvolvimento".Toxicol.Sci.94(2):3029.doi:10.1093/toxsci/kfl109
(https://dx.doi.org/10.1093%2Ftoxsci%2Fkfl109).PMID16980691
(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16980691).
120. ^abc"Ahistriadoplstico"(http://www.americanchemistry.com/s_plastics/doc.asp?
CID=1102&DID=4665).PlasticsDivision.ConselhoAmericanodeQumica.Retirado2009/03/14.
121. ^"CottonProductsResearch:DurableImprensaeretardadordechamasAlgodo"
(http://www.acs.org/content/acs/en/education/whatischemistry/landmarks/cottonproducts.html).Nacionais
Marcoshistricosqumicos.SociedadeAmericanadeQumica.Retirado2014/02/21.
122. ^EpidemiologiaeEstatsticaUnidade(20080701)."TendnciasnoUsodoTabaco"
(http://www.lungusa.org/atf/cf/{7a8d42c2fcca46048ade
7f5d5e762256}/TREND_TOBACCO_JULY_08.PDF).AmericanLungAssociation.Retirado2009/03/14.
123. ^KarterMJ(20080801)."PerdaFireInTheUnitedStates2007"
(http://www.nfpa.org/assets/files/PDF/OS.fireloss.pdf).NationalFireProtectionAssociation.Retirado
2009/03/14.

http://en.wikipedia.org/wiki/Endocrine_disruptor

25/29

29/01/2015

DisruptorendcrinoWikipdia,aenciclopdialivre

2009/03/14.
124. ^"AmericaArdente"(http://www.usfa.dhs.gov/downloads/pdf/publications/fa264.pdf).Administraodos
EUAFogo.1973/05/04.Retirado2009/03/14.
125. ^umbcretardadoresdechama:umaintroduogeral
(http://www.inchem.org/documents/ehc/ehc/ehc192.htm),CritriosmonografiaSadeAmbientalNo.192,de
Genebra:OrganizaoMundialdeSadede1997,ISBN9241571926
126. ^"GreatLakesChemicalCorporationHistricodaempresa"(http://www.fundinguniverse.com/company
histories/GreatLakesChemicalCorporationCompanyHistory.html).Retirado2009/03/14.
127. ^"avaliaotoxicolgicadeterdecabromodifenlico(BDE209)"
(http://www.epa.gov/ncea/iris/toxreviews/0035tr.pdf).AgnciadeProteoAmbientaldosEUA.2009806
01.Retirado2009/03/14.Verifiqueosvaloresdedataem:|date=(ajuda)
128. ^"avaliaotoxicolgicade2,2',4,4'tetrabromodiphenylter(BDE47)"
(http://www.epa.gov/ncea/iris/toxreviews/1010tr.pdf).AgnciadeProteoAmbientaldosEUA.20080601
.Retirado2009/03/14.
129. ^BettsKS(maiode2008)."Newpensandoemretardadoresdechama"
(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2367656).Environ.PerspectSade.116(5):A2103.doi:
10,1289/ehp.116A210(https://dx.doi.org/10.1289%2Fehp.116a210).PMC2.367.656
(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2367656).PMID18470294
(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18470294).
130. ^CostaLG,GiordanoG(Novembrode2007)."neurotoxicidadeparaodesenvolvimentodeterdifenil
polibromados(PBDE)retardantesdechamas"(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2118052).
Neurotoxicology28(6):.10471067doi:10.1016/j.neuro.2007.08.007
(https://dx.doi.org/10.1016%2Fj.neuro.2007.08.007).PMC2.118.052
(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2118052).PMID17904639
(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17904639).
131. ^LemaSC,DickeyJT,SchultzIR,SwansonP(Dezembrode2008)."exposioalimentara2,2',4,4'
tetrabromodiphenylter(PBDE47)alteraasituaodatirideetireidetranscriodegenesregulados
hormnionahipfiseenocrebro"(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2599765).Environ.
PerspectSade.116(12):16949.doi:10,1289/ehp.11570(https://dx.doi.org/10.1289%2Fehp.11570).
PMC2.599.765(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2599765).PMID19079722
(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19079722).
132. ^umbFisherJS(Marode2004)."Antiandrgenosambientaisesadereprodutivamasculina:focosobreos
ftalatosesndromededisgenesiatesticular".Reproduo127(3):.30515doi:10,1530/rep.1.00025
(https://dx.doi.org/10.1530%2Frep.1.00025).PMID15016950
(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15016950).
133. ^Barrett,JR(2005)."OsftalatoseBebs:potencialperturbaodoDesenvolvimentoGenitalHuman".Sade
AmbientalPerspective(Brogan&#38)113(8):.542542doi:10,1289/ehp.113a542a
(https://dx.doi.org/10.1289%2Fehp.113a542a).JSTOR3.436.340(https://www.jstor.org/stable/3436340).
134. ^KaiserJ(Outubrode2005).".ToxicologiaPainelconcluinenhumaprovadequeossistemasdedano
ftalatosinfantisreprodutivos".Cincia310(5747):.422doi:10.1126/science.310.5747.422a
(https://dx.doi.org/10.1126%2Fscience.310.5747.422a).PMID16239449
(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16239449).
135. ^"CaliforniaOKsftalatosproibiodeprodutosinfantis"
(http://www.reuters.com/article/healthNews/idUSN1443724320071015).ThomsonReuters.20071015.
Retirado2009/03/14.
http://en.wikipedia.org/wiki/Endocrine_disruptor

26/29

29/01/2015

Retirado2009/03/14.

DisruptorendcrinoWikipdia,aenciclopdialivre

136. ^HilemanB(20071017)."CaliforniaBansftalatosembrinquedosparaascrianas"
(http://pubs.acs.org/cen/news/85/i43/8543news4.html).Chemical&EngineeringNews.Retirado2009/03/14
.
137. ^FeigalDW(2002/07/12)."DispositivosdePVCcontendooplastificanteDEHP"
(http://www.fda.gov/cdrh/safety/dehp.html).USFDA/CDRH:NotificaoFDASadePblica.Foodand
DrugAdministration.Retirado2009/03/14.
138. ^SwanSH,LiuF,HinesM,KruseRL,WangC,RedmonJB,FascaA,BWeiss(novembrode2009)."A
exposioprnataleftalatoreduzidajogomasculinonosmeninos"
(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2874619).Int.J.Androl.33(2):.25969doi:10,1111/
j.13652605.2009.01019.x(https://dx.doi.org/10.1111%2Fj.13652605.2009.01019.x).PMC2.874.619
(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2874619).PMID19919614
(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19919614).
139. ^TumburuL,ShepardEF,StrandAE,BrowdyCL(novembrode2011)."Efeitosdaexposioendosulfane
infecopeloVrusdaSndromedeTauranasobrevivnciaedemudadamarinhapenaeidcamaro
Litopenaeusvannamei".Chemosphere86(9):9128.doi:10.1016/j.chemosphere.2011.10.057
(https://dx.doi.org/10.1016%2Fj.chemosphere.2011.10.057).PMID22119282
(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22119282).
140. ^Burnett,MEeWang,SQ(2011),protetorsolarcontrovrsiasatuais:umarevisocrtica.
Photodermatology,Photoimmunology&Photomedicine,27:5867
141. ^KnobelochL,TurykM,ImmP,SchrankC,AndersonH(Janeirode2009)."MudanastemporaisnaPCBe
osnveisdeDDEentreumacoortedeconsumidoresfrequentesepoucofrequentesdeGrandesLagos
sportfish".Environ.Res.109(1):.6672doi:10.1016/j.envres.2008.08.010
(https://dx.doi.org/10.1016%2Fj.envres.2008.08.010).PMID18950754
(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18950754).
142. ^umbNornK,MeironytD(2000)."organocloradoseorganobromadasAlgunscontaminantesnoleite
humanosuecoemperspectivaltimos2030anos".Chemosphere40(911):11111123.doi:10.1016/
S00456535(99)003604(https://dx.doi.org/10.1016%2FS00456535%2899%29003604).PMID10739053
(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/10739053).
143. ^HitesRA(Fevereirode2004).teresdifenilpolibromados"noambienteenaspessoas:umametaanlise
dasconcentraes".Environ.Sci.Technol.38(4):94556.doi:10,1021/es035082g
(https://dx.doi.org/10.1021%2Fes035082g).PMID14998004
(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/14998004).
144. ^BettsKS(Fevereirode2002)."ArpidasubidadosnveisdePBDEnaAmricadoNorte".Environ.Sci.
Technol.36(3):.50A52Adoi:10,1021/es022197w(https://dx.doi.org/10.1021%2Fes022197w).PMID
11871568(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11871568).
145. ^AmbroseSG(20070527)."OscientistascriticamEPAprogramadetriagemqumica"
(http://www.dallasnews.com/sharedcontent/dws/news/healthscience/stories/052707dnentendocrine.3a08215.ht
ml#).DallasMorningNews.Retirado2009/03/14.
146. ^HardingAK,DastonGP,BoydGR,LucierGW,SeguroSH,StewartJ,TillittDE,VanDerKraakG
(agostode2006)."desregulaoendcrinaprogramadaAgnciadeProteoAmbientaldosEstadosUnidos
pesquisadeprodutosqumicos:resumodeumdosparesrelatrioReview"
(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1552001).Environ.PerspectSade.114(8):12761282.
doi:10,1289/ehp.8875(https://dx.doi.org/10.1289%2Fehp.8875).PMC1.552.001
(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1552001).PMID16882539
http://en.wikipedia.org/wiki/Endocrine_disruptor

27/29

29/01/2015

DisruptorendcrinoWikipdia,aenciclopdialivre

(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16882539).
147. ^"RelatrioNacionalsobreaexposiohumanaaprodutosqumicosambientais"
(http://www.cdc.gov/exposurereport/).CentrosdeControleePrevenodeDoenas,DepartamentodeSade
eServiosHumanos.Retirado2009/03/14.
148. ^"ProgramadeBiomonitoramentoCalifornia"
(http://www.cdph.ca.gov/programs/Biomonitoring/Pages/default.aspx).EstadodaCalifrnia.Retirado
2009/03/14.
149. ^"GreenRemediao"(http://www.cluin.org/greenremediation).UnitedStatesEnvironmentalProtection
Agency.Retirado2009/03/14.
150. ^CampoJA,SierraAlvarezR(Setembrode2008)."Transformaomicrobianaedegradaodebifenilos
policlorados".Environ.Pollut.155(1):112.doi:10.1016/j.envpol.2007.10.016
(https://dx.doi.org/10.1016%2Fj.envpol.2007.10.016).PMID18035460
(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18035460).
151. ^"Perfisdeestratgiasverdes:RizomaCollectiveInc.BrownfieldSite,Austin,TX"(http://www.clu
in.org/greenremediation/subtab_d11.cfm).RemediaoVerde.UnitedStatesEnvironmentalProtection
Agency.Retirado2009/03/14.
152. ^"PerfiseCasosdeGreenRemediao:PaducahgasosoDiffusionFlora,Paducah,KY"(http://www.clu
in.org/greenremediation/subtab_d28.cfm).RemediaoVerde.UnitedStatesEnvironmentalProtection
Agency.Retirado2009/03/14.
153. ^"EstudosdeCasodeRemediaoVerde:ReSolve,Inc.,NorthDartmouth,MA"(http://www.clu
in.org/greenremediation/subtab_d29.cfm).RemediaoVerde.UnitedStatesEnvironmentalProtection
Agency.Retirado2009/03/14.

Almdissoleitura
KrimskyS(2000).caoshormonal:asorigenscientficasesociaisdahipteseendcrino
ambiental(http://www.press.jhu.edu/books/title_pages/1736.html).JohnsHopkinsUniversity
Press:Baltimore.ISBN0801862795.
Bergman,keHeindel,JerroldJ.Jobling,SusanKidd,KarenA.Zoeller,R.Thomas,eds.
(2013).EstadodaCinciadedesreguladoresendcrinos2012
(http://unep.org/pdf/9789241505031_eng.pdf)..ProgramadeMeioAmbientedasNaesUnidas
edaOrganizaoMundialdeSadeISBN9789280732740.eISBN9789241505031
TheoColborn,DianneDumanoskieJohnPeterMeyers(1996).Nossofuturoroubado:estamos
ameaandonossafertilidade,intelignciaesobrevivncia?:umahistriadedetetivecientfica.
NovaIorque:.DuttonISBN0525939822.ISBN0452274141(1997).

Ligaesexternas
"Avaliaoglobaldothecinciastateofdedisruptoresendcrinos"
(http://www.who.int/ipcs/publications/new_issues/endocrine_disruptors/en/).Programa
InternacionaldeSeguranaQumica.OrganizaoMundialdeSade.2002.Retirado
2009/03/14.
http://en.wikipedia.org/wiki/Endocrine_disruptor

28/29

29/01/2015

DisruptorendcrinoWikipdia,aenciclopdialivre

"Fatoscientficossobredisruptoresendcrinos"(http://www.greenfacts.org/en/endocrine
disruptors/endocrinedisruptors.htm).GreenFacts.Retirado2009/03/14."umresumopeer
revieweddoacimaOMSavaliao,porGreenFacts"
"Desreguladoresendcrinos"(http://e.hormone.tulane.edu/learning/learning.html).Centerfor
ResearchbioambientaisnaTulaneeXavierUniversidades.Retirado2009/03/14."NSF
patrocinouositedaRedeAmbientalSinalizao"
"EUROPAAmbienteOsdesreguladoresendcrinos"
(http://ec.europa.eu/environment/endocrine/index_en.htm).ComissoEuropeia.Retirado
2009/03/14."AestratgiadaUEsobreEDCs"
"ProgramadeTriagemdisruptorendcrino"(http://www.epa.gov/scipoly/oscpendo/index.htm).
UnitedStatesEnvironmentalProtectionAgency.Retirado2009/03/14."USEPA(estratgia)em
EDCs"
ConnorEL(20080320)."disruptoresendcrinos:Factvs.FadIMEVdeoLibrary"
(http://videos.med.wisc.edu/videoInfo.php?videoid=2386).UniversityofWisconsinMadison
CinciasdaSadeLearningCenter.Retirado2009/03/14.
BothamC,HolmesP(20050301)."Chemicalspretendiaserdisruptoresendcrinos:uma
complicaodelistaspublicadas"
(http://www.cranfield.ac.uk/health/researchareas/environmenthealth/ieh/ieh%20publications/w20.
pdf).Leicester,ReinoUnido,MRCInstitutodoAmbienteedaSade.Retirado2009/03/14.
"Nossofuturoroubado"(http://www.ourstolenfuture.org/index.htm).www.OurStolenFuture.org.
Retirado2009/03/14."Sinopsesdenovasdescobertascientficassobredesregulaoendcrina"
DalyG(2006)."OnEarthMagazine,Inverno2006BadQumica:Umrelatrioespecial"
(http://www.nrdc.org/onearth/06win/chem1.asp).NaturalResourcesDefenseCouncil.Retirado
2009/03/14.
HamiltonD(1998)."Enganarcomanatureza:entrevistas:TheoColborn"
(http://www.pbs.org/wgbh/pages/frontline/shows/nature/interviews/colborn.html).Frontline.O
SistemaPblicodeRadiodifusoeFundaoEducacionalWGBHBoston.Retirado2009/03/14.
"produtosqumicosdemudanadesexoemPotomac"
(http://news.bbc.co.uk/2/hi/science/nature/6275841.stm).BBCNews.20070118.Retirado
2009/03/14.
Retiradode"http://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Endocrine_disruptor&oldid=642758926"
Categorias: Osdisruptoresendcrinos Endocrinologia
Estapginafoimodificadapelaltimavezem16dejaneirode2015,s12:37.
OtextoestdisponvelsobaLicenaCreativeCommonsAttributionShareAlikepodeestar
sujeitoacondiesadicionais.Aoutilizarestesite,vocconcordacomosTermosdeUsoe
PolticadePrivacidade.WikipdiaumamarcacomercialregistradadaWikimediaFoundation,
Inc.,umaorganizaosemfinslucrativos.
http://en.wikipedia.org/wiki/Endocrine_disruptor

29/29

Вам также может понравиться