Bedrijfslocatiemanagement

Post HBO cursus op

Executive niveau
Hogeschool van Arnhem en Nijmegen
Larenstein

www.kenniscentrum.han.nl

Samenwerkingsverband van
Katholieke Universiteit Nijmegen
Hogeschool Larenstein
Hogeschool van Arnhem en Nijmegen
Algemeen
In de afgelopen decennia hebben
zich ingrijpende veranderingen voor-
gedaan in de wijze waarop bedrijven
opereren. Een eerste voorbeeld. Het
bekende Zweedse bedrijf Ericsson
heeft besloten om de fabricage van
Bedrijfslocatiemanagement
de door haar ontwikkelde producten
geheel af te stoten. Het even beken-
de Philips verplaatst regelmatig pro-
ductieactiviteiten naar elders.Tegelij-
kertijd is Nederland vrij succesvol in
het aantrekken van activiteiten van
bekende Amerikaanse bedrijven.
Dergelijke ‘verplaatsingen’ dragen er
toe bij dat de ene regio zich econo-
misch beter ontwikkeld dan de
andere. Het tweede voorbeeld. De
verticaal georganiseerde onderne-
ming heeft sterk aan betekenis inge-
boet. De netwerkonderneming is in
opkomst. Daarmee samenhangend
duiken begrippen op als ‘back to
basics’, ‘zero stock’ en ‘just-in-time’.
Zo’n wijziging in de bedrijfsorganisa-
tie heeft, los van de redenen die
daaraan ten grondslag liggen, gevol-
gen voor de wijze waarop de bedrij-
ven omgaan met hun ‘omgeving’. Zo
is voor een netwerkonderneming die
een strategie van ‘zero stock’ en ‘just
in time’ volgt de bereikbaarheid van
vitaal belang. Sommige locaties kun-
nen de vereiste bereikbaarheid
Bedrijfslocatiemanagement
wel bieden, andere niet. De ene loca-
tie biedt daardoor voor zo’n onder-
neming meer onzekerheid, meer risi-
co’s dan de ander.
Je kunt ook vanuit een ruimtelijke
invalshoek redeneren.Veel regio’s
voeren een beleid om via hun ‘omge-
ving’, hun locatie, nieuwe banen aan
te trekken. Deze regio’s zullen om
enige kans op succes te hebben,
moeten inspelen op de in de loop
der tijd veranderende eisen die
bedrijven aan hun ‘locatie’ stellen.
Wat een regio te bieden heeft, sluit
niet noodzakelijkerwijs aan op het-
geen door de bedrijven die men
graag binnen wil halen wordt
gevraagd. Wanneer men, bijvoor-
beeld op grond van arbeidsmarkt-
overwegingen, mikt op een bepaald
type bedrijf, dan zal men moeten
proberen de locatie aan te passen
aan de eisen van dergelijke bedrij-
ven. Het heeft uiteraard weinig zin
om te proberen in plaatsen die
nationaal en internationaal slecht zijn
ontsloten bedrijven aan te trekken
die tegenwoordig een strategie van
‘zero stock’ en ‘just in time’ volgen.
Evenmin is succes verzekerd wan-
neer men in een ‘dure’ regio opteert
voor simpele productie-activiteiten.
We hebben hier te maken met de
Larenstein
Hogeschool van Arnhem en Nijmegen
relatie bedrijf en omgeving. Een rela-
tie die voortdurend verandert. Een
relatie die daardoor regelmatig van
zowel bedrijven als regio’s aanpassin-
gen vraagt. Een relatie die zowel in
het beleid van ondernemingen als van
‘plaatsen’ een belangrijke rol speelt.
Doelstelling
Het doel van de leergang is inzicht
te verkrijgen in de complexe en de
zich in de tijd wijzigende relatie tus-
sen enerzijds bedrijf en anderzijds
‘plaats’, en de mogelijkheden die
deze relatie biedt voor zowel het
management van een bedrijf als van
een regio om de doelstellingen van
het bedrijf respectievelijk de regio te
optimaliseren.
Doelgroep
De leergang mikt op personen die
geïnteresseerd zijn in de ‘relatie
bedrijf en omgeving’, vanuit zowel
het gezichtspunt van het bedrijf als
vanuit de omgeving of locatie. Gere-
deneerd vanuit het bedrijf kan men
onder meer denken aan adviseurs en
beslissers op het gebied van de
locatiekeuze (Waar kan het bedrijf
het best gevestigd worden?), het per-
soneelsbeleid (Wat heeft de regiona-
le arbeidsmarkt te bieden?), het
innovatiebeleid (Welke nuttige ken-
nis kan de regio leveren?) of het
beleid met betrekking tot toelever-
anciers (Kan de regio bepaalde
onderdelen of diensten toeleveren?).
Geredeneerd vanuit de locatie kan
men onder meer denken aan advi-
seurs en beleidsmedewerkers die
betrokken zijn bij het werven van
nieuwe bedrijven (Waar liggen onze
grootste kansen? Wat moeten we op
onze locatie verbeteren?), de
arbeidsmarkt en onderwijs (Welke
opleiding levert in de regio de
meeste kans op een baan?), de regio-
naal economische ontwikkeling (Hoe
kan de bijdrage van de kenniscentra
aan de regionale economie worden
verbeterd? Hoe kan de samenwer-
king tussen bedrijven in de ‘eigen’
regio worden bevorderd?).
Algemene Opzet
De hele leergang is opgehangen aan
14 middagbijeenkomsten. Deze vin-
den alle plaats in de Bestuurskamer
van Huize Heyendaal in Nijmegen.
Ze beginnen om 15.30 uur.Tijdens
iedere bijeenkomst wordt de deelne-
mers, ook weer in Huize Heyendaal,
een diner aangeboden in de Facul-
teitskamer. Iedere bijeenkomst
wordt voorgezeten door de coördi-
nator van de leergang, Prof. Dr. E.
Wever. Iedere bijeenkomst wordt
ingeleid door een deskundige op dat
terrein, in de meeste gevallen afkom-
stig uit de Nijmeegse Universiteit, de
Hogeschool van Arnhem en Nijme-
gen of Larenstein. In de meeste
gevallen wordt het thema vervolgens
aanvullend toegelicht door iemand
die er in zijn of haar dagelijkse werk
mee te maken heeft. In de voor
iedere deelnemer beschikbare litera-
tuurbundel is voor elk van de bijeen-
komsten enige achtergrond litera-
tuur opgenomen. Het is nuttig wan-
neer de deelnemers de bij een bij-
eenkomst behorende literatuur
vooraf bestuderen.Tijdens de laatste
twee bijeenkomsten werken de deel-
nemers in kleine groepjes aan een
concrete opdracht, die direct voort-
bouwt op hetgeen in de leergang aan
de orde is geweest.
Cursusinhoud
Programma
1. Het kader:
8 januari 2003
In deze bijeenkomst wordt het kader
geschetst voor de gehele leergang.
1. De leergang in vogelvlucht
(15.30-16.00 uur)
Prof. Dr. E.Wever (KU)
2. Bedrijf en Strategisch Beleid
(16.00-16.45 uur)
Prof. Dr. B. Dankbaar (KU)
Een inleiding over de veranderingen
die zich hebben en mogelijk nog
gaan voordoen (trends) in het stra-
tegisch beleid van ondernemingen.
Deze veranderingen kunnen door-
werken op de wijze waarop bedrij-
ven omgaan met hun omgeving.
Inzicht in deze veranderingen is
daarom van belang voor al degenen
die zich op de een of andere manier
bezighouden met het stimuleren van
de economie in een specifieke regio.
3. Ruimte en Strategisch Beleid
(16.45-17.30 uur)
Prof. Dr. B. Needham (KU)
Net zoals het voor het stimuleren
van een regionale economie belang-
rijk is inzicht te hebben in verande-
ringen die zich bij bedrijven voltrek-
ken, is het voor het functioneren van
die bedrijven belangrijk om
inzicht te hebben in ontwikkelingen
die zich in de regio voordoen. Moge-
lijkerwijs zal men op grond daarvan
de wijze waarop het bedrijf functio-
neert moeten aanpassen. De veran-
deringen in de regio worden hier
behandeld aan de hand van het in
Nederland in de loop der tijd
gevoerde ruimtelijke ordeningsbe-
leid, waarbij af en toe een uitstapje
wordt gemaakt naar de situatie in
andere EU landen.
4. Discussie deelnemers
(17.00-17.45 uur)
Onder leiding van Prof. Dr. E.Wever
2. Bedrijf en Vestigings-
plaatskeuze:
15 januari 2003
In dit blok wordt een algemeen
overzicht gegeven van de ontwikke-
lingen die zich voordoen in de theo-
rieën die zich bezig houden met de
vestigingsplaatskeuze van bedrijven
om inzicht te krijgen in de factoren
die enerzijds voor de locatiekeuze
en het functioneren van bedrijven
relevant zijn en die anderzijds de
positie van de regio bij het aantrek-
ken respectievelijk vasthouden van
bedrijven bepalen.
Inleiders:
Drs. G. van Vilsteren (KUN)
drs. P. van Geffen (STEC Groep)
3. Bedrijf, Globalisering en
Lokale Verankering:
22 januari 2003
Regelmatig kan men in kranten nega-
tief getoonzette verhalen lezen over
bedrijven die hun activiteiten uit
Nederland verplaatsen en enthousi-
aste verhalen over bedrijven uit
andere landen die zich in Nederland
vestigen.Wat ligt aan deze schijnbare
paradox ten grondslag? Wat beteke-
nen dit vaak met de term ‘globalise-
ring’ aangeduide proces voor de
kleinere bedrijven in Nederland en
voor de economie van de Neder-
landse regio’s? Dit soort vragen staat
centraal in dit blok.
Inleiders:
Dr.T. van Naerssen (KUN)
ING Nederland
4. Bedrijf, Bereikbaarheid en
Logistiek:
29 januari 2003
Bedrijven vormen ware knooppun-
ten in het verkeer en vervoer. Perso-
neel komt en gaat, klanten komen en
gaan, onderdelen komen, eindpro-
ducten gaan. Zonder een goede
bereikbaarheid is het voor bedrijven
moeilijk functioneren. Zo’n goede
bereikbaarheid is niet zonder meer
gegarandeerd.We kennen allemaal
het verschijnsel ‘file’. Daarnaast wor-
den vanuit de regio vaak beperkin-
gen opgelegd aan het verkeer, het-
geen consequenties kan hebben
voor bedrijven. Soms laat men de
‘oude’ locatie voor wat ze is.Vaker
zal men echter proberen om zich
aan de gewijzigde situatie aan te pas-
sen, door anders om te gaan met de
goederenstromen of door andere
vervoersmodaliteiten in te schake-
len. In dit blok staat deze thematiek,
in het bijzonder met betrekking tot
goederenstromen centraal.
Inleiders:
Prof. Dr. R. van der Heijden (KUN)
Dr. Ir. J.P. Pauwelussen (HAN)
gement, op het gebied van lokale
bedrijfsterreinen.
Inleiders:
Drs. L. Hakvoort (Larenstein)
Drs. C. van Eert (KAN)
6. Bedrijf en Personeel:
19 februari 2003
Hoewel de situatie per type bedrijf
verschilt, is het functioneren van
ieder bedrijf sterk afhankelijk van
het daar werkzame personeel. Nog
altijd komt het grootste deel daar-
van uit de onmiddellijke omgeving
van de plaats waar het bedrijf is
gevestigd. De aard van de in een
regio aanwezige arbeidsmarkt, de
ontwikkelingen die zich in het alge-
meen op de arbeidsmarkt voordoen
en de mogelijkheden om de situatie
op de arbeidsmarkt te beïnvloeden
vormen voor zowel bedrijven als
bedrijven wervende regio’s van vitaal
belang.
Inleiders:
Dr. L. Delsen (KUN)
drs. G. Lunshof (Océ Venlo)
7. Bedrijf, Kennisinfrastruc-
tuur en Vernieuwing:
26 februari 2003
In de toenemende concurrentie tus-
sen bedrijven is vernieuwing een sleu-
telwoord. Alleen bedrijven die er
voortdurend in slagen de concurren-
tie voor te zijn door over een breed
terrein vernieuwingen door te voe-
ren, slagen er in overeind te blijven.
Om die vernieuwingen door te voe-
ren is kennis nodig. Soms wordt deze
kennis binnen het eigen bedrijf ont-
wikkeld, soms wordt (ook) een
beroep gedaan op kennis die elders
aanwezig is, bijvoorbeeld in Univer-
siteiten en Hogescholen. Omdat
bedrijven die er niet in slagen ver-
nieuwingen door te voeren veelal niet
of zelfs in negatieve zin bijdragen aan
de economische ontwikkeling van een
regio, is ook de regio’s er veel aan
gelegen om te trachten dit proces
van vernieuwing te stimuleren.
Inleiders:
Drs. H. Dijk (Larenstein)
drs. H. van der Pasch (UBC, Mercator)

5. Bedrijf, Provincie en
Gemeente:
5 februari 2003

Overheden hebben tot taak om de

diverse activiteiten in hun regio in
goede banen te leiden.Tegelijkertijd
willen ze bepaalde activiteiten zoveel
mogelijk beperken (‘overbodige’
automobiliteit), andere juist stimule-
ren (‘duurzame economische groei’).
Maar om dat beleid tot een succes
te maken moet je wel de beschik-
king hebben over effectieve instru-
menten. In dit blok gaat het over de
mogelijkheden die gemeenten en
provincie hebben om zo’n beleid te
realiseren. Daarbij zal ook worden
ingegaan op het bestemmingsplan en
op ontwikkelingen, zoals parkmana-
8. De fysieke inrichting van
werklocaties
12 maart 2003
Bereikbaarheid, milieu, veiligheid
maar ook esthetiek zijn belangrijke
elementen bij de fysieke (her)inrich-
ting van een bedrijfslocatie.
Het is de interactie tussen overhe-
den, projectontwikkelaars en de
bedrijven zelf die bepaalt hoe de
bedrijfslocatie eruit gaat zien en
fysiek gaat functioneren. Er zijn for-
mele instrumenten uit de ruimtelijke
ordening die kunnen worden aange-
wend om de inrichting van een
bedrijfslocatie te sturen maar het is
veelal een (wel of niet) interactief
planvormingsproces dat de uiteinde-
lijke vorm van de bedrijfslocatie
bepaalt. Het zijn de stedenbouwers
en landschapsarchitecten die con-
cepten of principes voor ontwerp
ontwikkelen, gevoed door bedrijfs-
kundige, technische en landschappe-
lijke randvoorwaarden.
Inleiders:
Dipl. Ing. G.O.W. Schwandt (Larenstein)
Drs. Ir. H.Vink (Amstelland Ontwikkeling)
9. Internationaal Onder-
nemerschap en Kultuur:
19 maart 2003
Ondernemingen opereren steeds
vaker buiten de eigen landsgrenzen.
Daardoor krijgt men automatisch te
maken met andere bedrijfsculturen
en andere institutionele structuren.
We kennen allemaal de voorbeelden
van bedrijven die een aantrekkelijke
opdracht niet kregen omdat men
zich onvoldoende bewust was van
een verschil in ‘cultuur’.Wat op de
ene plaats ‘normaal’ is, is op een
andere plaats ‘not done’.Wanneer
men zich daar niet van bewust is, kan
men onbewust in de fout gaan. Op
het belang van deze dimensie wordt
in dit blok nader ingegaan. Daarbij
ligt de nadruk op het als Nederlan-
ders zaken doen in Duitsland.
Inleiders:
Dr. J. Mazeland (Centrum voor
Duitslandstudies KU)
R. Leurink RA (Tennant)
10. Bedrijf, Locatiemarketing
en Public Relations:
26 maart 2003
Een bedrijf heeft er alle belang bij
dat het goed overkomt bij de locale
en regionale bevolking. Dat kan om
maar iets te noemen het werven van
personeel vergemakkelijken.
Het kan ook het contact met de
locale en regionale overheden soe-
peler laten verlopen. Anderzijds
heeft de regio er belang bij dat ze
een goed imago heeft.
City of regio marketing is dan ook
populair.Via een positief imago
wordt onder meer het aantrekken
van nieuwe bedrijvigheid. Maar ook
voor de reeds in de regio gevestigde
bedrijven is dit overigens belangrijk.
Zo kennen we in de kantorensector
het verschijnsel ‘locationele veroude-
ring’, de veroudering die optreedt als
gevolg van verpaupering van de
directe omgeving van het kantoor-
pand. Op deze aspecten wordt in dit
blok nader ingegaan.
Inleiders:
Prof. Dr. F. Boekema (KUN)
Mevrouw I. Dikken (Directeur
Marketing Management Consultancy)
11. Bedrijf en Milieu:
2 april 2003
De invloed van het milieuaspect op
het functioneren van bedrijven
neemt de laatste jaren sterk toe.
Hier kan onder meer worden gewe-
zen op de sterke milieucomponent
in het ruimtelijk ordeningsbeleid,
maar ook op de gevolgen van bij-
voorbeeld de vuurwerkramp in
Enschede, de MKZ crises, de recent
dreigende calamiteit als gevolg van
een lekkende wagon in Amersfoort
en de problemen rond het vervoer
van chloor per trein van onder meer
Hengelo en Delfzijl naar het Rotter-
damse havengebied. De handhaving
van de milieuregels is aangescherpt.
Burgers komen meteen in het
geweer tegen bedrijven die zich in
hun ogen bezondigen aan milieu
onvriendelijk gedrag. Bedrijven kun-
nen daar, ook wanneer ze zich aan
de geldende regels houden, proble-
men mee krijgen. Ook anderszins
rukt het ‘milieu’ op. Milieucertificaten
worden steeds vaker ingezet om de
gunst van de consument te winnen.
Deze relatie tussen bedrijf en milieu
staat in dit blok centraal.
Inleiders:
Drs. J. Klaver (KUN)
12. Publiek-Private-
Partnerships:
9 april 2003
In toenemende mate zien we dat
bedrijven en overheden gaan samen-
werken. Dat gebeurt onder meer bij
het ontwikkelen van nieuwe typen
bedrijfsterreinen. Uiteraard geldt bij
deze samenwerking dat, hoewel de
overheid zich meer en meer opstelt
als een bedrijf en bedrijven meer
oog krijgen voor het algemene
belang, in de samenwerking de rol
van de overheid en van het bedrijfs-
leven duidelijk verschilt. Het belang-
rijkst is om daarbij voor beiden het
goede evenwicht te realiseren. Dit
blok gaat in op dit verschijnsel PPP
en op de mogelijke betekenis daar-
van voor de ontwikkeling van een
regionale economie.
Inleiders:
Drs.Y.M.A. Coenegracht MBA (Directeur
Parkmanagement Waalwijk BV, Grontmij)
Mevrouw Drs. K. Oosterhout (Grontmij)
De integratie
Bij de opzet zoals hier geschetst, is
het risico groot dat de deelnemers,
ook bij een goed kader, de leergang
zullen ervaren als een opsomming
van afzonderlijke, toch een beetje los
van elkaar staande modulen. Daarom
dienen aan het eind van de leergang
de deelnemers een poging doen tot
integratie.Wat stellen we ons daarbij
voor?
De deelnemers worden ingedeeld in
kleinere groepjes. Sommige ver-
tegenwoordigen specifieke regio’s,
andere hypothetische bedrijven. De
bedrijvengroepjes krijgen als
opdracht om uit de verschillende
regio’s die te kiezen die het best
past bij het betreffende bedrijf. Daar-
voor dienen ze zich af te vragen wat
het bedrijf ‘vraagt’, wat de verschil-
lende ‘regio’s’ ‘aanbieden’ en hoe dit
op elkaar aansluit.Voor wat betreft
de vraag dienen ze zich een zo rea-
listisch mogelijke voorstelling van het
‘eigen’ bedrijf te maken.Voor wat
betreft het ‘aanbod’ moet een
beroep worden gedaan op statistie-
ken, internet of rechtstreeks op de
regio zelf.Voor de regiogroepjes
geldt in wezen exact hetzelfde, alleen
zullen zij de vraag moeten beant-
woorden welk van de bedrijven het
best bij hen past, of in andere woor-
den: welk bedrijf de betreffende
regio beslist zou moeten proberen
binnen te halen.
Bij de uiteindelijke keuze spelen
(nagenoeg) alle aspecten die in de
leergang aan de orde zijn gekomen
een rol. Dat levert de bedoelde inte-
gratie.
Voor de uitvoering van de taak is
een middagdeel beschikbaar
(16 april).Tijdens deze bijeenkomst
is de coördinator van de cursus,
Prof. Dr. E.Wever aanwezig om even-
tuele vragen te beantwoorden.
Tijdens de laatste bijeenkomst van de
leergang (23 april) presenteert iede-
re groep plenair de uitkomst van hun
beraadslagingen en de argumentatie
die daaraan ten grondslag ligt. Daaro-
ver wordt plenair gediscussieerd.Als
afsluiting van de leergang zal oud
Minister van VROM en oud Commis-
saris van de Koningin van Utrecht,
Jhr. Drs. P.A. Beelaerts van Blokland,
op de presentaties reageren.
Plaats / Data / Tijden
De cursus zal worden gegeven in
Huize Heyendaal,
Geert Grooteplein 9, Nijmegen
op de volgende data:
Start: woensdag 8 januari 2003,
15, 22, 29 januari,
5, 19, 26 februari,
12, 19, 26 maart,
2, 9, 16 en 23 april.
De cursustijden zijn van 15.30 tot
± 20.15 uur.
Kosten
€ 3.390,00. Het cursusgeld in inclu-
sief catering en lesmateriaal.
Certificaat
U ontvangt na afronding een KUN-
HAN-Larenstein certificaat.
Aanmelding
Voor inschrijving dient gebruik te
worden gemaakt van het bijgevoegde
aanmeldingsformulier. De inschrijvin-
gen worden in volgorde van binnen-
komst behandeld. De cursusvoor-
waarden zijn eveneens als bijlage
toegevoegd.
Informatie
Voor verdere informatie kunt u zich
wenden tot:
Hogeschool van Arnhem en Nijmegen
HAN Kenniscentrum Economie,
Techniek en Informatica
Ruitenberglaan 26
6826 CC ARNHEM
Cursuscoördinator:
Andrea Bloemendaal
T: 026-36 58 139
F : 026-36 58 126
E : Andrea.Bloemendaal@ft.han.nl
I : www.kenniscentrum.han.nl