LABORATORIUM

MECHANIKI MATERIAW SYPKICH

Analiza sitowa.
mgr in. Krzysztof Woosz

ZAKAD APARATURY PRZEMYSOWEJ

POLITECHNIKA WARSZAWSKA
WYDZIA BMiP
Pock, 2005

Cel wiczenia
Celem wiczenia jest przeprowadzenie analizy sitowej na wybranej prbce materiau
sypkiego.
Analiza sitowa ma na celu okrelenie rozkadu granulometrycznego materiau
ziarnistego. Wykonana na sucho polega na przesiewaniu wysuszonej prbki za pomoc
zestawu sit kontrolnych, zwaeniu uzyskanych frakcji i okreleniu przez proste obliczenia
skadu ziarnowego.
Wprowadzenie teoretyczne
Analiza sitowa jest to okrelenie rozkadu wielkoci ziaren w danym materiale.
Rozkadu tego dokonuje si na prbie danego materiau , za pomoc zestawu sit kontrolnych,
przez podzielenie sortymenty o okrelonych granicach wielkoci ziaren i oznaczenie udziau
tych sortymentw w ciarze caoci danej prby.
Aby prbka zachowaa reprezentatywno, musi ona zawiera odpowiedni liczb
czstek. Ze wzgldw statystycznych prbka powinna zawiera co najmniej 104 czstek.
Istniej normy pastwowe i branowe opisujce jednoznacznie procedury analizy sitowej
(PN-71/C-04501).
Pobran zgodnie z normami prbk poddaje si przesiewaniu
przez odpowiednio dobrany zestaw sit o zmniejszajcych (liczc od
gry) oczkach (rys.1). Czstki poddawane s wibracji w stosunku do
siebie i do sita. Drobniejsze czstki przechodz wtedy przez oczka
sita. Masa prbki, ktra przejdzie przez sita nazywa si przesiewem, a
pozostao na sicie odsiewem. Wielko oczek sit i ich
maksymalne odchyki od wartoci nominalnych podane s w
normach. Aby unikn cierania si czstek lub ich aglomeracji,
Rys. 1 Zestaw sit do
analizy sitowe

dobiera si moliwie krtki czas przesiewania, tzn. taki, dla ktrego

nie ma ju zmian wielkoci odsiewu na sicie.

Ca prbk o masie m poddaje si

analizie na kilku sitach. Po zakoczeniu
przesiewania notuje si odsiewy na
poszczeglnych sitach m1,m2,...,mn.
Przez podzielenie poszczeglnych mas
odsiewu przez mas prbki m otrzymuje
si wartoci niezalene od wielkoci
prbki, tzn. wzgldne odsiewy. Wartoci
te przedstawia si za pomoc histogramu
(rys.2),

ktrego

ksztat

bdzie

Rys. 2 Wzgldny odsiew poszczeglnych klas

ziarnowych

uzaleniony od szerokoci klas wielkoci ziaren. Aby tego unikn, naley wzgldny odsiew
podzieli przez szeroko danej klasy czstek. Wzgldna gsto rozkadu danej klasy czstek
i wynosi:

y Hi =

m i
m d pi

(1)

Po naniesieniu na wykres funkcji

yHi(dp)

otrzymuje

si

histogram

standaryzowany (rys.3). Aby uzyska

lini cig, naleaoby zastosowa
nieskoczenie

wiele

sit

nieskoczenie maej szerokoci klasy

d(dp)

wtedy

odsiew

na

nich

wynosiby dm. Rwnanie (1) w tym

przypadku

przechodzi

rniczkow:

yH =

posta

Rys. 3 Wzgldne gstoci poszczeglnych klas

ziarnowych z wykrelonym przebiegiem krzywej
wzgldnej gstoci rozkadu wielkoci czstek

dm
m d (d p )

(2)

Poniewa nie mona praktycznie przeprowadzi analizy sitowej dla nieskoczenie duej
liczby sit, szuka si innej drogi wyznaczenia krzywej yH=f(dp) dla kilku sit. Wprowadza si
pojcie wzgldnej sumy odsiewu dla poszczeglnego sita. Jest to rzeczywisty odsiew na
danym sicie dla przypadku, gdyby wszystkie sita powyej byy usunite. Dla przykadu
wzgldna suma odsiewu dla sita nr 4 bdzie rwna: (m1/m)+(m2/m)+(m3/m)+(m4/m).
Oglna zaleno okrelajca wzgldn sum odsiewu dowolnego sita n ma posta:

mi
n
mO = mi = i

m
m
m

(3)

Zaleno wzgldnej sumy odsiewu od wielkoci czstek przedstawiono na rys.4. Aby

przej znowu do nieskoczenie duej liczby sit, naley zsumowa nieskoczon ilo
nieskoczenie maych wzgldnych odsieww. Wtedy rwnanie (3) przyjmuje posta:

mO = dm =

m
m

d p max
dp

dm m

d p max

(4)

dp

Po wstawieniu rwnania (2) do rwnania (4) otrzymuje si:

mO =
m

d p max

d (d p )

(5)

dp

Zrniczkowanie obydwu stron tego rwnania i przeksztacenie algebraiczne daje

zaleno do obliczenia wzgldnej gstoci rozkadu wielkoci czstek w zbiorze:
yH =

d (mO m )
d (d p )

(6)

Wzgldna gsto rozkadu jest wic

ujemnym

pochyleniem

krzywej

wzgldnej

sumy odsiewu. Mona j okreli graficznie z

rys.4. Gdy numerycznie okrelimy yH, wtedy
przebieg krzywej (mo/m) mona przybliy
wielomianem. Wartoci yH w zalenoci od dp
przedstawiono na wykresie 3. Na podstawie

Rys. 4 Krzywa ziarnowa (dystrybuanta)

rys.4 mona okreli przecitn (redni)

rednice czstek w zbiorze d pm . Zbiory, ktre skadaj si z czstek o zblionej wielkoci
odznaczaj si wsk krzyw wzgldnej gstoci rozkadu, a zbiory o bardzo zrnicowanej
wielkoci czstek maj krzyw wzgldnej gstoci rozkadu bardzo szerok.
Graficzne przedstawienie rozkadu wielkoci czstek
Do praktycznego okrelenia tych parametrw su specjalnie opracowane wykresy w
tzw. siatkach ziarnowych, gdzie nanosi si sum wzgldnego odsiewu jako funkcj
odpowiednich wielkoci ziaren. Podziaki tych siatek s tak dobrane, e krzywe wzgldnej
sumy odsiewu maj przebieg prostoliniowy, co umoliwia atwe okrelenie dwch
zasadniczych parametrw:

 parametr charakteryzujcy wielko czstki,

parametr jednolitoci wielkoci czstek w zbiorze.
Nie jest moliwe ujcie wszystkich rodzajw zbiorw czstek za pomoc jednej siatki
ziarnowej. Wynika to z rnorodnego pochodzenia materiaw rozdrobnionych. S to np.
produkty rozdrabniania w mynach (kulowych, chilijskich), produkty procesu krystalizacji lub
sublimacji, produkty rozpylania z jednoczesnym zestalaniem itp.
Opisy najczciej stosowanych krzywych gstoci rozkadu oraz ich parametrw mona
znale w literaturze [4].
Rozkad wielkoci czstek logarytmiczno-normalny (tzw. rozkad LN)
Wiele zbiorw czstek nie ma symetrycznego rozkadu wielkoci ziarn. W wielu
przypadkach maksimum wzgldnej gstoci przesuwa si w obszar ziarn najdrobniejszych.
Takie zbiory mog by niekiedy przedstawione w rozkadzie LN. Mona je opisa za pomoc
rwnania:
ylg =

ylg =

(7)

dmo
md (lg d p )

exp{[(lg d p lg d pm ) 2 /(2 2 lg )]}

2 lg

(8)

d pm jest okrelane dla (mo/m) = 0,5.

Parametr rwnomiernoci rozkadu lg jako logarytmiczne odchylenie standardowe,
oblicza si nastpujco:

lg = (lg d p 2 lg d p1 ) / 2 = lg(d p 2 / d p1 ) / 2

(9)

Warunek ten umoliwia obliczenie wzgldnych sum odsiewu dla obydwu punktw
przegicia, ktre dla dp1 wynosz (mo/m) = 0,8413, a dla dp2 wynosi (mo/m) = 0,1587.
Celem rozwaa jest jednak nie warto pomocnicza ylg, lecz yH. Otrzymuje si j przez
porwnanie rwna (7) i (6):
d (lg d p )
ylg
y H = ylg
=
d (d p )
d p ln10

(10)

i nastpnie przez podstawienie rwnania (8) do rwnania (9), tj.:

yH =

exp{[lg(d p d pm )]2 /( 2 2 lg )}
5,772d p

(11)

Rys.5 Przebieg krzywej yH=f(dp) dla rozkadu LN

Na rysunku 5 pokazano przykadowy przebieg krzywej wzgldnej gstoci rozkadu

wielkoci czstek wedug rozkadu LN. Czstki najczciej wystpujce w zbiorze dpH s
mniejsze ni czstki rednie d pm . Udzia ziarn drobnych przewaa nad udziaem ziarn
grubszych. Siatk ziarnow dla rozkadu LN pokazano na rysunku 6. Znane s rwnie siatki
LN do bezporedniego okrelenia logarytmicznego odchylenia standarowego.

Rys.6 Siatka ziarnowa rozkadu LN

Metodyka postpowania

W tym punkcie zostanie omwiony tok postpowania podczas okrelania obydwch

parametrw charakterystycznych rozpatrywanego zbioru na podstawie dowiadczalnie
wykonanej analizy rozkadu wielkoci czstek (analizy sitowej):
1. Wyznaczenie dowiadczalnie wzgldnych sum odsieww (mo/m).
2. Naniesienie wynikw na odpowiedni siatk ziarnow. W wiczeniu zostanie
wykorzystana siatka ziarnowa rozkadu logarytmiczno-normalnego.
3. Okrelenie parametrw charakterystycznych rozkadu wielkoci ziaren (czstek) albo
wprost z siatki ziarnowej, albo na podstawie podanych rwna.
4. Wykonanie wykreu gstoci rozkadu wielkoci ziaren (czstek).

Wykonanie wiczenia:

1.

Wsypa okoo 300 gram materiau sypkiego na grne sito, naoy wieko i starannie
dokrci.

2.

Wczy wstrzsark na okoo 3 minuty.

3.

Zway odsiewy na wszystkich sitach i na tacy.

4.

Dowiadczenie powtrzy do momentu przesiania caoci prbki.

W sprawozdaniu naley zamieci:

1. Obliczenia redniej arytmetycznej odsiewu mi kadego sita.
2. Obliczenia wzgldnej sumy odsieww dla wszystkich sit ze wzoru (3).
3. Punktowy wykres mo/m(dp).
4. Komputerowo aproksymowa krzyw wielomianem stopnia 3 lub 4 (np. za pomoc
Mathcada lub arkusza kalkulacyjnego).
5. Obliczenie wartoci redniej wielkoci czstki w zou dla wartoci mo/m = 0,5 oraz
wartoci wielkoci czstki dla mo/m = 0,8314 i mo/m = 0,1523. S to wielkoci ziarna,
ktrym odpowiadaj punkty przegicia na krzywej yH = f(dp) dla rozkadu LN.
Wyniki oblicze i pomiarw naley zamieci w poniszej tabeli:

dp [mm]

mi [kg]

mi/m

dpi [mm]

yHi [1/mm]

mo/m

2,0

1,5

0,5

0,7

0,8

0,5

0,2

0,2

0,3

0,2

6. Ze wzoru (9) obliczy odchylenie standardowe rozkadu LN.

7. Na jednym rysunku zamieci histogram yHi (
dpi) oraz wykres yH (dp).

Literatura:

[1] Koch Roman Procesy mechaniczne w inynierii chemicznej Wrocaw 1984

[2] Malczewski Jerzy Mechanika materiaw sypkich operacje jednostkowe Warszawa
1990
[3] Suchecki Witold Metody opracowania wynikw pomiarw Pock 1999