Monitor Werkgelegenheid Haaglanden

Monitor
werkgelegenheid
Haaglanden
1 januari 2005
Inhoud
Hoofdstuk
Samenvatting 3
1 Inleiding 7
1.1 Algemeen 7
1.2 Opzet van de monitor 7
1.3 Aandachtspunten 8
2 Haaglanden 11
2.1 Totaal 11
2.1.1 Werkgelegenheid 11
2.1.2 Vestigingen 12
2.2 Arbeidsmarkt 15
2.2.1 Mannen/vrouwen 15
2.2.2 Deeltijdarbeid 15
2.2.3 Beroepsbevolking 16
2.2.4 Werkloosheid 17
2.2.5 Pendel 19
2.3 Internationale vestigingen 19
2.4 Economische activiteit 20
2.4.1 Ontwikkeling per sectie 20
2.4.2 Glastuinbouw 24
2.4.3 Uitzendbranche 25
2.5 Overheid 26
2.6 Winkels 27
2.7 Regionale verschuivingen 28
2.8 Migratievoornemens 29
2.9 Bedrijventerreinen en kantorengebieden 29
3 Stadsgewestgemeenten 35
3.1 Den Haag 35
3.1.1 Totaalbeeld 35
3.1.2 Stadsdelen 36
3.2 Delft 38
3.2.1 Totaalbeeld 38
3.2.2 Wijken 40
3.3 Leidschendam-Voorburg 40
3.4 Midden-Delfland 42
3.5 Pijnacker-Nootdorp 44
3.6 Rijswijk 46
3.7 Wassenaar 48
3.8 Westland 50
3.9 Zoetermeer 52
Bijlagen 55
2 Monitor werkgelegenheid Haaglanden 2005

Samenvatting
Haaglanden
In het afgelopen jaar is de werkgelegenheid in Haaglanden teruggelopen met 1,8 à
2%. Daarmee laat 2004 een overeenkomstige ontwikkeling zien als 2002, toen het
aantal binnen Haaglanden werkzame personen met 1 à 2% verminderde. In het
tussenliggende jaar 2003 bleef de werkgelegenheid op peil. De regionale werk-
gelegenheid heeft per 1 januari 2005 een omvang van bijna 463.000 banen, dat is
circa 14.000 onder het recordniveau van begin 2002.
Het totale aantal werkzame personen in het stadsgewest is in de periode van

1 januari 2004 tot 1 januari 2005 afgenomen met ruim 8.500. Het aantal personen
met een werkweek van 12 uur of meer (de netto werkgelegenheid) loopt terug met
bijna 8.700. De totale (bruto) werkgelegenheid in Haaglanden begin 2005 komt uit
op 462.895, waarvan netto 421.825. Herberekend naar arbeidsjaren (van volledige
werkweken) neemt het arbeidsvolume af met circa 7.500 tot 391.000.
De werkgelegenheid in het stadsgewest volgt de landelijke ontwikkeling in 2004: het

Centraal Planbureau gaat uit van een daling van de werkgelegenheid en het arbeids-
volume op nationaal niveau van 0,9% respectievelijk 1,1%; het Centraal Bureau
voor de Statistiek meet een afname van banen van werknemers in 2004 van 1,9%.
Gemeenten
In alle stadsgewestgemeenten gaat de netto werkgelegenheid terug, de mate waarin
is per gemeente verschillend, zie onderstaand overzicht.
Netto werkgelegenheid per gemeente

stand 01-01-2005 afname in 2004
in aantallen in %
Rijswijk 33.674 -2.334 -6,5

Den Haag 215.565 -2.218 -1,0
Leidschendam-Voorburg 22.724 -1.131 -4,7
Pijnacker-Nootdorp 9.766 -349 -3,5
Westland 45.215 -1.386 -3,0
Zoetermeer 40.146 -598 -1,5
Delft 41.654 -605 -1,4
Wassenaar 8.256 -58 -0,7
Midden-Delfland 4.825 -3 -0,1
Rijswijk laat in aantallen de grootste afname zien, in aantallen volgt Den Haag maar
in procenten Leidschendam-Voorburg. Ook in Pijnacker-Nootdorp en Westland is de
teruggang bovengemiddeld. Relatief bescheiden blijft de afname in Zoetermeer en
Delft terwijl Wassenaar en Midden-Delfland ten slotte gering tot nauwelijks
teruggaan in netto werkgelegenheid en nog enige groei in bruto werkgelegenheid
laten zien: +1,3 à 1,4%.
In de meeste stadsgewestgemeenten daalt de werkgelegenheid bruto minder dan

netto. Alleen in Rijswijk en Zoetermeer overstijgt de daling van de totale (bruto)
werkgelegenheid de afname van het aantal netto werkzame personen (met een
werkweek van 12 uur of meer) met 1,5% respectievelijk 1,0%.
Het aandeel van de verschillende stadsgewestgemeenten in de netto werk-

gelegenheid van geheel Haaglanden laat voor twee gemeenten een verschuiving van
meer dan 0,1% zien: het aandeel van Den Haag stijgt tot 51,1% (+0,5%), dat van
Rijswijk daalt tot 8,0% (-0,4%).
Samenvatting 3
Vestigingen
De werkgelegenheidsgegevens worden per vestiging geregistreerd; op 1 januari 2005
zijn er in totaal 37.858 vestigingen, 38 minder dan een jaar eerder. De sectie handel
& horeca houdt de meeste vestigingen: 12.487; het aantal winkels is 6.435,
gemiddeld 6,5 per 1.000 inwoners. De gemiddelde vestigingsgrootte gemeten in
netto werkgelegenheid per bedrijf of instelling neemt ten opzichte van vorig jaar
met 0,3 af tot 11,1; inclusief parttimers met een werkweek tot 12 uur per week komt
het aantal werkzame personen per vestiging op 12,2 (-0,2).
Arbeidsmarkt
Tegenover een afname van het netto aantal werkenden in 2004 staat een toename
van de beroepsbevolking in dat jaar van circa 3.000 tot 469.000. Daardoor zakt de
werkgelegenheidsgraad of woon-werkbalans, de netto werkgelegenheid in % van de
beroepsbevolking, van 92 naar 90. Het pendelsaldo slaat om van 9.000 inkomend
naar 2.000 uitgaand.
Voor het vierde jaar in successie steeg de werkloosheid. De stijging in 2004 met 496
tot 44.778 eind december is echter aanmerkelijk geringer dan in 2003. In procenten
van de beroepsbevolking blijft de werkloosheid in Haaglanden 9,5%.
De vergelijkbare landelijke cijfers laten een ontwikkeling zien van 9,0% tot 9,2%.
Secties
Naar secties van economische activiteit onderscheiden valt op dat, tegen de
afnemende trend in, drie secties in 2004 groei in netto werkgelegenheid laten zien:
gezondheidszorg & welzijn, milieu/cultuur & recreatie en vervoer/opslag &
communicatie. De groei in de zorg is van dezelfde orde van grootte als in 2003, de
groei bij milieu, cultuur & recreatie is sterker dan vorig jaar terwijl de groei in de
transport- & communicatiesectie ten opzichte van 2003 sterk afneemt.
Genoemde secties groeien eveneens in bruto werkgelegenheid. Ook in het onderwijs
neemt het totaal aantal werkzame personen toe, zij het gering (+0,3%), netto is er
een afname van 0,6%, zie onderstaande tabel.
Netto werkgelegenheid per sectie

stand 01-01-2005 mutatie in 2004
in aantallen in %
Landbouw en Visserij 12.973 -498 -3,7

Industrie en openbaar nut 24.443 -2.123 -8,0
Bouwnijverheid 17.417 -264 -1,5
Handel, horeca en reparatie 65.302 -3.353 -4,9
Vervoer, opslag, communicatie 31.745 +244 +0,8
Financiële instellingen 15.595 -1.079 -6,5
Vastgoed en zakelijke diensten 81.763 -1.362 -1,6
Openbaar bestuur 67.964 -1.334 -1,9
Onderwijs 25.760 -154 -0,6
Gezondheidszorg en welzijn 55.622 +1.013 +1,9
Milieu, cultuur, recreatie 23.241 +228 +1,0
De overige secties gaan alle terug in werkgelegenheid, zowel netto als bruto.
Koploper daarbij is industrie & openbaar nut, gevolgd door financiële instellingen,
handel & horeca en de agrarische sectie. In de sectie zakelijke dienstverlening gaat
de bruto werkgelegenheid bovengemiddeld terug (-2,8%), netto is de teruggang
minder. Openbaar bestuur gaat voor het eerst sinds jaren terug. De bouw tenslotte
laat een relatief geringe afname zien.

Vrouwen
Het aandeel vrouwen in de totale werkgelegenheid in Haaglanden blijft licht
groeien: per 1 januari 2005 was 43,0% (+0,6%punt) van de werkzame personen
vrouw, voor de netto werkgelegenheid komt dit aandeel op 41,3% (idem), vrijwel
hetzelfde percentage als het landelijke aandeel.
Vrouwen werken wel meer in deeltijd dan mannen; dit komt tot uiting in het
percentage kleine banen van vrouwen versus mannen: van de in Haaglanden
werkzame vrouwen heeft ruim 12% een baan van minder dan 12 uur per week, van
de mannen is dit maar 6%.
450.000
Netto werkgelegenheid
in Haaglanden
1983-2005
400.000
350.000
300.000
83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 00 01 02 03 04 05
Samenvatting 5
Starter van het jaar! Home Academy Publishers: www.home-academy.nl
Hoofdstuk 1 Inleiding
1.1 Algemeen
Deze Monitor Werkgelegenheid 2005 is de 30e in een reeks die (de voorloper van)
het stadsgewest Haaglanden sinds 1976 uitbrengt. Elke aflevering rapporteert over
de stand van de werkgelegenheid in de regio in het betreffende jaar, en de
ontwikkeling in de periode daarvoor. Sinds 2002 dragen deze publicaties de titel
Monitor Werkgelegenheid Haaglanden.
Ter gelegenheid van deze 30e rapportage is de werkgelegenheidsontwikkeling in het

gebied dat het huidige Haaglanden omvat in grafiek gebracht vanaf 1983, het eerste
jaar dat voor dit gehele gebied cijfers beschikbaar zijn (zie pagina 5). De monitor
bevat voorts de gebruikelijke overzichten voor Haaglanden als geheel en voor elk
van de afzonderlijke gemeenten, veelal vergeleken met de situatie van een jaar
eerder. De gegevens in deze en vorige publicaties zijn gebaseerd op het werk-
gelegenheidsonderzoek dat elk jaar in de gehele regio plaatsvindt. De uitkomsten
van dit onderzoek worden opgeslagen in het Werkgelegenheidsregister Haaglanden
(WRH). Dit databestand bevat informatie over alle vestigingen in het stadsgewest
Haaglanden en de in of vanuit die vestigingen werkzame personen, en additionele
gegevens (zie bijlage 2.1 en 2.3). De verslagperiode van deze publicatie loopt van
1 januari 2004 tot 1 januari 2005. De in deze monitor gebruikte begrippen worden
in bijlage 2.2 gedefinieerd.
1.2 Opzet van de monitor
In hoofdstuk 2 wordt de ontwikkeling van de werkgelegenheid in Haaglanden als

geheel beschreven. De beschrijving betreft primair werkgelegenheids- en
vestigingsgegevens, maar ook andere arbeidsmarktgrootheden worden genoemd,
zoals beroepsbevolking en werkloosheid.
Hoofdstuk 3 gaat gedetailleerder in op de ontwikkeling van de werkgelegenheid per

gemeente.
Aansluitend bevat bijlage 1 een vijftal overzichtstabellen.
De monitor is globaal van aard; doel is het signaleren van ontwikkelingen op

hoofdlijnen. Nadere informatie is te verkrijgen bij het stadsgewest Haaglanden,
sector Economie en Werkgelegenheid.
Inleiding 7
1.3 Aandachtspunten
c Van belang is het onderscheid tussen bruto en netto werkgelegenheid. Optelling

van het aantal parttimers (1 tot 12 uur per week werkzaam) bij het netto aantal
werkzame personen (12 uur of meer per week werkzaam) levert de totale, bruto
werkgelegenheid op. Een parttimer met een tweede deeltijdbaan in een andere
vestiging wordt tweemaal geteld. Hiervoor wordt niet gecorrigeerd.
c In 2003 is een start gemaakt met een integrale koppeling van het Handelsregister
aan het WRH, een proces dat eind 2004 is voltooid. Deze koppeling leidt ertoe dat
mutaties vanuit het Handelsregister automatisch kunnen worden ingelezen en
verwerkt. Deze kwaliteitsverbetering heeft geleid tot enige aanpassingen achteraf
in de bestanden van 2004, zodat enkele cijfers uit de rapportage van vorig jaar in
deze publicatie gecorrigeerd zijn.
c Sinds 2003 wordt aan vestigingen met 5 of meer werkzame personen de vraag
gesteld of ze onderdeel zijn van een internationale onderneming of instelling en
zo ja waar zich de hoofdzetel bevindt.
c Vestigingen en werkzame personen worden ingedeeld naar economische activiteit.
Daarvoor wordt de standaard bedrijfsindeling (SBI) van het Centraal Bureau voor
de Statistiek (CBS) gehanteerd (zie bijlage 2.4). Deze indeling is met
terugwerkende kracht tot 1 januari 2004 herzien. Door deze herziening zijn de
naar sectie verbijzonderde gegevens in deze publicatie beperkt vergelijkbaar met
die uit de monitoren van vóór 2004.
c Voor het eerst wordt apart aandacht besteed aan de glastuinbouw(cluster) in
Haaglanden. Het gaat om de SBI-bedrijfsklasse tuinbouw zowel als om alle daaraan
gerelateerde bedrijvigheid. Deze is voor de tuinbouwgemeenten geselecteerd op
basis van de SBI, voor de overige gemeenten geschat. De meest recente cijfers over
de omvang van het tuinbouwareaal, afkomstig van het CBS, zijn eveneens
opgenomen.
c Uitzendkrachten zijn geteld op de vestiging waar feitelijk wordt gewerkt. Dit biedt
inzicht in de verdeling van deze krachten over de verschillende secties. Het totaal
wordt vergeleken met de opgaven van de uitzendbureaus.
c Naast het aantal winkels en de netto werkgelegenheid in winkels is een overzicht
opgenomen van het totale verkoopvloeroppervlak per gemeente en per inwoner.
Deze gegevens zijn ontleend aan Locatus, Basisregister verkooppunten.
c Voorts wordt specifieke aandacht besteed aan de werkgelegenheid op bedrijven-
terreinen en in kantorengebieden, aangevuld met gegevens over (uitgegeven)
grondoppervlakte respectievelijk vloeroppervlak (in gebruik). Bron van de
oppervlaktegegevens zijn de monitoren die het stadsgewest bijhoudt voor
bedrijventerreinen en de kantorenmarkt.
c Ten slotte is een bijlage toegevoegd waarin cijfers over regionale productie
(toegevoegde waarde) en werkgelegenheid zijn samengebracht. Deze tabel biedt
inzicht in de onderlinge verhouding van deze grootheden per sectie en de
verschillen met landelijke cijfers. De getallen betreffen 2003, het meest recente
jaar waarover het CBS regionale productiecijfers heeft berekend.

Inleiding 9
Starter: Bella Cosa: www.bellacosa.nl
Starter: Young Talent Publishers: www.ytr.nl

Hoofdstuk 2 Haaglanden
2.1 Totaal
2.1.1 Werkgelegenheid
Werkgelegenheid wordt gemeten in aantallen werkzame personen. Daarbij wordt
onderscheid gemaakt naar netto en bruto werkgelegenheid. De netto werk-
gelegenheid is het aantal werkzame personen dat 12 uur of meer per week werkt.
De bruto werkgelegenheid betreft alle werkzame personen.
De netto werkgelegenheid in Haaglanden nam in 2004 af met 8.682 (-2,0%) tot
421.825 per 1 januari 2005. Daarmee laat 2004 een overeenkomstige ontwikkeling
zien als 2002, toen het aantal netto werkzame personen in het stadsgewest eveneens
met 2,0% verminderde. In het tussenliggende jaar 2003 bleef dit aantal op peil. Al
met al is de regionale netto werkgelegenheid sinds 1 januari 2002, toen het
recordniveau van 438.746 werd bereikt, teruggelopen met bijna 17.000.
Tabel 1 Werkzame personen in Haaglanden

en de afzonderlijke gemeenten 2004-2005 1-12 uur per week / 12 uur en meer per week (netto) en totaal (bruto)
2004 2005 verschil 2004-2005
1-12 u netto bruto 1-12 u netto bruto 1-12 u netto bruto netto bruto
1 2 1+2 % 1 2 1+2 % 1 2 1+2 % %
Den Haag 18.340 217.783 236.123 50,6 18.691 215.565 234.256 51,1 351 -2.218 -1.867 -1,0 -0,8
Delft 5.190 42.259 47.449 9,8 5.772 41.654 47.426 9,9 582 -605 -23 -1,4 0,0
Leidschendam-Voorburg 2.217 23.855 26.072 5,5 2.346 22.724 25.070 5,4 129 -1.131 -1.002 -4,7 -3,8
Midden-Delfland 563 4.828 5.391 1,1 644 4.825 5.469 1,1 81 -3 78 -0,1 1,4
Pijnacker-Nootdorp 1.530 10.115 11.645 2,3 1.750 9.766 11.516 2,3 220 -349 -129 -3,5 -1,1
Rijswijk 2.487 36.008 38.495 8,4 1.732 33.674 35.406 8,0 -755 -2.334 -3.089 -6,5 -8,0
Wassenaar 1.130 8.314 9.444 1,9 1.309 8.256 9.565 2,0 179 -58 121 -0,7 1,3
Westland 4.805 46.601 51.406 10,8 4.727 45.215 49.942 10,7 -78 -1.386 -1.464 -3,0 -2,8
Zoetermeer 4.654 40.744 45.398 9,5 4.099 40.146 44.245 9,5 -555 -598 -1.153 -1,5 -2,5
Haaglanden 40.916 430.507 471.423 100 41.070 421.825 462.895 100 154 -8.682 -8.528 -2,0 -1,8
Bruto werkgelegenheid
De ontwikkeling van de bruto werkgelegenheid laat eenzelfde beeld zien: het totale
aantal werkzame personen in het stadsgewest is in de periode van 1 januari 2004 tot
1 januari 2005 afgenomen met 8.528 (-1,8%). De totale (bruto) werkgelegenheid in
Haaglanden begin 2005 komt uit op 462.895, bijna 14.000 onder het hoogste
niveau van 476.771 van begin 2002. Het aantal kleine banen (van minder dan
12 uur per week) neemt iets toe, met 0,4% tot 41.070 (zie tabel 2). Daardoor is de
ontwikkeling van het bruto totaal iets minder ongunstig dan die van de netto
werkgelegenheid.
Tabel 2 Ontwikkeling van het aantal 1 tot 12 uur per week in Haaglanden
werkzame personen sinds 2000
Stand per 1/1 2000 2001 2002 2003 2004 2005
Aantal 1-12 uur per week werkzame personen 39.754 39.237 38.052 41.242 40.916 41.070
Verschil met voorgaande jaar -2.623 -517 -1.185 3.190 -326 154
Idem, in procenten -6,5 -1,3 -3,0 8,4 -0,8 0,4
Haaglanden 11
De werkgelegenheid in het stadsgewest volgt de landelijke ontwikkeling in 2004: het
Centraal Planbureau gaat uit van een daling van de werkgelegenheid op nationaal
niveau van 0,9%; het Centraal Bureau voor de Statistiek meet een afname van
banen van werknemers in 2004 van 1,9%.
Arbeidsvolume
De totale werkgelegenheid herberekend naar arbeidsjaren (van volledige werkweken)
geeft het arbeidsvolume. Neemt dit volume (naar raming van het Centraal
Planbureau) nationaal met 1,1% af in 2004, in Haaglanden loopt het terug met
1,9% (-7.500) naar circa 391.000.
Het aandeel vrouwen in werkgelegenheid en arbeidsvolume in Haaglanden is iets

gestegen: circa 0,6%punt (zie tabel 4).
Gemeenten
In alle stadsgewestgemeenten gaat de netto werkgelegenheid terug, de mate waarin
is per gemeente verschillend. Rijswijk laat in aantallen de grootste afname zien: de
netto werkgelegenheid daalt er met 2.334 (-6,5%) tot 33.674 per 1 januari 2005. In
aantallen volgt Den Haag met een vermindering van 2.218 (-1,0%) tot 215.565, in
procenten Leidschendam-Voorburg met een daling van 4,7% (-1.131) tot 22.724.
Ook in Pijnacker-Nootdorp en Westland is de teruggang bovengemiddeld: -349
(-3,5%) respectievelijk -1.386 (-3,0%). Relatief bescheiden blijft de afname in
Zoetermeer en Delft: -598 (-1,5%) respectievelijk -605 (-1,4%). Wassenaar en
Midden-Delfland ten slotte gaan in netto werkgelegenheid gering tot nauwelijks
terug, maar laten nog enige groei in bruto werkgelegenheid zien: +1,3 à 1,4%.
In de meeste stadsgewestgemeenten daalt de werkgelegenheid bruto minder dan

netto. Alleen in Rijswijk en Zoetermeer overstijgt de daling van de totale (bruto)
werkgelegenheid de afname van het aantal netto werkzame personen (met een
werkweek van 12 uur of meer) met 1,5% respectievelijk 1,0%.

Rijswijk daalt tot 8,0% (-0,4%).
2.1.2 Vestigingen
Loopt de werkgelegenheid in Haaglanden terug, het aantal vestigingen van
bedrijven en instellingen waar de werkgelegenheid is gesitueerd of van waaruit
wordt gewerkt blijft vrijwel gelijk: op 1 januari 2005 zijn er in totaal 37.858
vestigingen, 38 minder dan een jaar eerder.
Per gemeente is de ontwikkeling verschillend: de sterkste groei laat Den Haag zien
(+147), gevolgd door Wassenaar (+84), de grootste teruggang Westland (-157),
gevolgd door Rijswijk (-83) en Zoetermeer (-40). In Delft neemt het aantal
vestigingen met 29 toe, evenveel als de afname in Leidschendam-Voorburg.
In Midden-Delfland komen er 24 vestigingen bij, Pijnacker-Nootdorp ten slotte
verliest er 13.

Tabel 3 Vestigingen in Haaglanden
en de afzonderlijke gemeenten, 2004-2005
2004 2005 verschil 2004-2005
Den Haag 16.634 16.781 147

Delft 3.094 3.123 29
Leidschendam-Voorburg 2.250 2.221 -29
Midden-Delfland 990 1.014 24
Pijnacker-Nootdorp 1.928 1.915 -13
Rijswijk 2.058 1.975 -83
Wassenaar 1.036 1.120 84
Westland 6.862 6.705 -157
Zoetermeer 3.044 3.004 -40
Haaglanden 37.896 37.858 -38
De gemiddelde vestigingsgrootte gemeten in netto werkgelegenheid per bedrijf of

instelling neemt ten opzichte van vorig jaar met 0,3 af tot 11,1; inclusief parttimers
met een werkweek tot 12 uur per week komt het aantal werkzame personen per
vestiging op 12,2 (-0,2).
Haaglanden 13
Figuur 1
Bruto werkgelegenheid
per sector, 2005
Bruto werkgelegenheid per sector, 2005

totaal agrarische sector nijverheid commerciële diensten overige diensten
(%) (%) (%) (%)
Den Haag 234.256 0,4 6,8 44,6 48,2

Delft 47.426 0,2 10,4 47,8 41,6
Leidschendam-Voorburg 25.070 1,7 7,1 47,4 43,8
Midden-Delfland 5.469 21,2 16,7 44,8 17,4
Pijnacker-Nootdorp 11.516 13,0 15,2 48,3 23,4
Rijswijk 35.406 0,9 7,5 64,2 27,4
Wassenaar 9.565 2,0 5,9 53,2 38,8
Westland 49.942 19,5 17,0 47,0 16,5
Zoetermeer 44.245 0,2 13,4 49,2 37,2
Haaglanden 462.895 3,1 9,3 47,6 40,0

2.2 Arbeidsmarkt
2.2.1 Mannen/vrouwen
Het aandeel vrouwen in het totaal van de beroepsbevolking in Haaglanden is met
43% gelijk gebleven. Het percentage vrouwen in de totale netto werkgelegenheid is
iets gestegen ten opzichte van vorig jaar, maar blijft lager dan het aandeel in de
beroepsbevolking: 41,3% (+0,6%-punt). Worden ook de parttimers met minder dan
12 werkuren per week meegeteld dan komt het aandeel vrouwen in de totale bruto
werkgelegenheid op 43,0% (eveneens 0,6%-punt hoger dan vorig jaar).
500
469,0 Figuur 2
458,0 462,0 466,0
453,0 Arbeidsmarktgegevens
450 431,9 439,9
430,7 430,5 421,8 van Haaglanden (x1.000),
2001-2005
400
350
300
250
200
150
100
50 38,1 44,3 44,8 Beroepsbevolking

33,5 35,2
Werkloosheid
0 Werkgelegenheid (netto)
2001 2002 2003 2004 2005
2.2.2 Deeltijdarbeid
De meeste nadruk ligt in deze monitor op (de ontwikkeling van) de netto
werkgelegenheid. Daarnaast is ook het aantal parttimers (met een werkweek van
minder dan 12 uur) van belang. Het aantal mannen dat minder dan 12 uur per
week werkt in Haaglanden is in 2004 gedaald met 119. Het aantal vrouwen met een
werkweek tot deze omvang is met meer toegenomen, en wel met 273.
Van de werkzame vrouwen heeft nu 12,4% een kleine deeltijdbaan, tegen 6,2% van
de werkzame mannen. Anders dan vorig jaar is deze parttime werkgelegenheid in
Haaglanden toegenomen (zie de tabellen 2 en 4).
De ontwikkeling van parttime en fulltime werkgelegenheid laat per gemeente

opvallende verschillen zien. In het merendeel van de stadsgewestgemeenten is de
ontwikkeling van het aantal kleine banen tegengesteld aan die van de fulltime
werkgelegenheid, alleen in Rijswijk, Westland en Zoetermeer neemt ook de parttime
werkgelegenheid af, het meest in Rijswijk (-755), gevolgd door Zoetermeer (-555).
De afname in Westland is veel geringer (-78). De grootste toename laat Delft
zien: +582.
Gemeenten met verhoudingsgewijs veel deeltijdarbeid zijn Pijnacker-Nootdorp en

Wassenaar: in deze gemeenten werkt 14 à 15% minder dan 12 uur per week. Het
laagste percentage parttimers laat Rijswijk zien: minder dan 5%.
Haaglanden 15
Tabel 4 Netto en bruto werkgelegenheid, arbeidsvolume en
beroepsbevolking in Haaglanden naar geslacht, 2004-2005
2004 2005
mannen vrouwen totaal mannen vrouwen totaal
Parttimers (1-12 uur) 16.461 24.455 40.916 16.342 24.728 41.070

Netto (12 uur en meer) 255.042 175.465 430.507 247.620 174.205 421.825
Bruto (totaal) 271.503 199.920 471.423 263.962 198.933 462.895
Arbeidsvolume 253.000 145.500 398.500 246.000 145.000 391.000

Beroepsbevolking 267.000 199.000 466.000 268.000 201.000 469.000
2.2.3 Beroepsbevolking
De arbeidsparticipatie ligt in Haaglanden met 47,6% iets boven het landelijke
gemiddelde van 46,3%. De participatie van vrouwen ligt in Haaglanden hoger dan
in Nederland als geheel: in het stadsgewest behoort 40,2% van de vrouwen tot de
beroepsbevolking, landelijk is dat 38,7%. De mannelijke beroepsbevolking omvat in
Haaglanden 55,3%, het nationale aandeel is 54,1%.
De beroepsbevolking van Haaglanden bedraagt per 1 januari 2005 circa 469.000, een
toename van 3.000 ten opzichte van een jaar eerder. Omdat tegenover deze
toename een afgenomen aantal werkzame personen staat daalt de verhouding
tussen netto werkgelegenheid en beroepsbevolking (x100), de werkgelegenheids-
graad of woon-werkbalans, met 2 punten naar 90. De woon-werkbalans per
gemeente wordt weergegeven in figuur 3.
De werkzame beroepsbevolking neemt minder toe dan de beroepsbevolking, met

circa 2.000 tot 424.000, gezien de stijging van de werkloosheid, zie de volgende
paragraaf.

Figuur 3
Werkgelegenheidsgraad
of woon-werkbalans per
gemeente in Haaglanden
2005
2.2.4 Werkloosheid
Gegevens over werkloosheid zijn ontleend aan het bestand van werkzoekenden die
bij de Centra voor Werk en Inkomen (CWI) staan ingeschreven.
Voor het vierde achtereenvolgende jaar stijgt het aantal niet-werkende
werkzoekenden in Haaglanden. Laat van 2001 tot en met 2003 elk jaar een sterkere
stijging van de werkloosheid zien, in 2004 neemt de stijging duidelijk af, tot 496.
Per 1 januari 2005 staan 44.778 werklozen in Haaglanden ingeschreven. In
procenten van de beroepsbevolking is dit 9,5%. Op grond van deze ontwikkeling is
de verwachting gerechtvaardigd dat het aantal werklozen in Haaglanden ruim onder
de historisch hoge niveaus uit 1997 (ruim 54.000) en 1998 (bijna 49.000) zal
blijven.
Haaglanden 17
Tabel 5 Werkloosheid in Haaglanden (mannen en vrouwen)
absoluut relatief
(in % van de beroepsbevolking)
2004 2005 2004 2005
Den Haag 29.278 28.985 13,1 12,9

Delft 4.301 4.373 9,2 9,3
Leidschendam-Voorburg 2.171 2.315 7,2 7,7
Midden-Delfland 185 171 2,3 2,1
Pijnacker-Nootdorp 605 631 3,4 3,3
Rijswijk 1.657 1.673 7,9 8,0
Wassenaar 386 390 3,9 3,9
Westland 1.382 1.491 3,0 3,2
Zoetermeer 4.317 4.749 6,9 7,5
Haaglanden totaal 44.282 44.778 9,5 9,5
waarvan:
Mannen 22.737 22.706 8,5 8,5
Vrouwen 21.545 22.072 10,8 11,0
Nederland totaal 678.500 692.200 9,0 9,2
waarvan:
Mannen 352.000 353.200 8,1 8,1
Vrouwen 326.500 339.000 10,4 10,6
Uit de cijfers per gemeente blijkt dat de werkloosheid in het stedelijke gebied is
geconcentreerd, het meest in Den Haag met 28.985 werklozen, gevolgd door
Zoetermeer (4.749) en Delft (4.373). Ook in procenten van de beroepsbevolking
staat Den Haag bovenaan met 12,9% werklozen, maar daarna is de volgorde anders.
Tweede is dan Delft met 9,3%, Rijswijk volgt als derde met 8,0%, Leidschendam-
Voorburg komt op de vierde plaats met 7,7% en Zoetermeer op de vijfde met 7,5%.
In alle meer landelijke gemeenten in Haaglanden ligt de werkloosheid op een

beduidend lager niveau. Geen van deze gemeenten kent een werkloosheids-
percentage hoger dan 4%. Voor Westland ligt het op 3,2%, voor Midden Delfland
nog lager: op 2,1%.
Opmerkelijk is dat in Haaglanden in 2004 de werkloosheid onder mannen

stabiliseert; de stijging komt geheel voor rekening van vrouwen: het aantal werkloze
vrouwen steeg met 527 (+2,4%). Het aandeel vrouwen in de totale werkloosheid in
Haaglanden is 49,3%, en ligt dus hoger dan de 43% die zij van de beroepsbevolking
uitmaken.

Tabel 6 Arbeidsmarktbalansen Haaglanden personen 12 uur of meer per week werkzaam / voor werk beschikbaar x 1.000
2000 2001 2002 2003 2004 2005
Beroepsbevolking 436 453 458 462 466 469

Werkloosheid 37 33 35 38 44 45
Werkzame beroepsbevolking 399 420 423 424 422 424
Inkomende pendel 96 106 106 101 101 99

Uitgaande pendel 78 94 89 94 92 101
Pendelsaldo 18 12 17 7 9 -2
Werkgelegenheid 417 432 440 431 431 422
2.2.5 Pendel
In 2003 is uitgebreid onderzoek gedaan naar forensenstromen. Op basis daarvan kan
voor 2005 geconcludeerd worden dat van de in Haaglanden woonachtige werkzame
beroepsbevolking circa 101.000 personen (24%) een werkkring (van 12 uur of meer
per week) vervult buiten Haaglanden. De inkomende forensenstroom omvat circa
99.000 personen, die in Haaglanden (12 uur of meer per week) werken maar
daarbuiten wonen. Deze inkomende pendel betreft ruim 23% van de netto
werkgelegenheid in Haaglanden. Het saldo van inkomende en uitgaande pendel
slaat in 2004 om van positief naar licht negatief.
2.3 Internationale vestigingen
Sinds 2003 wordt aan de grotere vestigingen (vestigingen met 5 of meer werkzame
personen) gevraagd of ze onderdeel zijn van een internationale onderneming of
instelling. De uitkomst van deze vraagstelling voor 2005 staat samengevat in tabel 7.
Uit deze tabel blijkt dat 323 vestigingen (3,1% van het grotere geheel) een
internationaal karakter dragen. De daaraan verbonden netto werkgelegenheid komt
op 29.244 (7,8% van het aantal werkenden bij vestigingen met 5 of meer werkzame
personen). Naar gemeenten bevindt het grootste aantal internationale vestigingen
zich in Den Haag, gevolgd door Zoetermeer, maar qua werkgelegenheid bij zulke
vestigingen komt Rijswijk op de tweede plaats.
De meeste internationale vestigingen ondernemen handelsactiviteiten, maar wat

werkgelegenheid betreft is de internationale activiteit vooral verbonden aan
zakelijke diensten. Van de internationale vestigingen heeft 28% de hoofdzetel in
Nederland. De overige zijn als volgt verdeeld: Europa 52% (exclusief Nederland,
inclusief Noorwegen, 1%, en Zwitserland, 6%), VS 11%, Verre Oosten 2% en
elders 7%.
Haaglanden 19
Tabel 7 Vestigingen (met 5 en meer werkzame personen) van
internationale bedrijven en instellingen in Haaglanden, 2005
per gemeente en per sectie, en bijbehorende netto werkgelegenheid
Sectie aantal vestigingen netto werkgelegenheid
Landbouw en visserij 6 279

Industrie en openbaar nut 27 5.468
Bouwnijverheid 3 72
Handel, horeca, reparatie 154 6.322
Vervoer, opslag, communicatie 31 4.057
Financiële instellingen 16 1.567
Vastgoed en zakelijke diensten 58 9.880
Openbaar bestuur 6 786
Onderwijs 5 169
Gezondheidszorg en welzijn 2 88
Milieu, cultuur, recreatie 15 556
Den Haag 127 9.270

Delft 24 3.022
Leidschendam-Voorburg 15 1.206
Midden-Delfland 2 156
Pijnacker-Nootdorp 8 458
Rijswijk 43 8.120
Westland 44 1.890
Zoetermeer 60 5.122
Totaal Haaglanden 323 29.244
2.4 Economische activiteit
2.4.1 Ontwikkeling per sectie

De werkgelegenheid liep in het afgelopen jaar duidelijk terug. Tabel 8a laat zien dat
de netto werkgelegenheid met 8.682 (-2,0%) is teruggelopen. Werd in vorige jaren
de terugloop in de netto werkgelegenheid nog ten dele opgevangen door een
toename in de kleine deeltijdbanen, dit jaar kan de geringe toename in deze
categorie (+154) de terugloop bij lange na niet meer compenseren.
Per sectie is duidelijk te zien waar de klappen vielen in het afgelopen jaar. In vier
secties liep de netto werkgelegenheid fors achteruit. In absolute getallen deed de
grootste teruggang zich voor in de sectie handel, horeca & reparatie met 3.353
minder banen (-4,9%), gevolgd door industrie & openbaar nut met 2.123 banen
minder (-8.0%) en vastgoed & zakelijke dienstverlening met 1.362 (-1,6%).
Opmerkelijk is de teruggang van de netto werkgelegenheid in de sectie financiële
instellingen. Voor het eerst in jaren is hier een terugloop te zien en wel met -6,5%.
Een afname van het aantal fulltime banen gaat veelal gepaard met groei van het
aantal parttimers (minder dan 12 uur per week werkzaam). Dit jaar groeit deze
categorie in zijn totaliteit met slechts +0,4%. Opmerkelijk zijn echter de verschillen
tussen de secties onderling als het gaat om deeltijdarbeid. Zo wordt de teruggang in
netto werkgelegenheid in de sectie financiële dienstverlening (-1.079) in belangrijke
mate opgevangen door een toename van het aantal arbeidskrachten in deeltijd
(+865), een toename die echter voor een groot deel het gevolg is van verbeterde
registratie. In de sectie vastgoed & zakelijke diensten echter neemt zowel de
deeltijdarbeid (-1.136) als de voltijd werkgelegenheid (-1.362) niet onaanzienlijk af.
Landbouw & visserij

In de sectie landbouw en visserij zijn per 1 januari 2005 netto 12.973 mensen
werkzaam in 3.278 vestigingen, gemiddeld komt dat neer op bijna 4 werkzame
personen per vestiging. In tegenstelling tot 2003 (+11) nam het aantal vestigingen
in 2004 af (-186). Het aantal netto werkzame personen liep over 2004 terug met
498 (-3,7%). Vorig jaar was de teruggang nog 2,2%.

Tabel 8a Werkzame personen per bedrijfstak in Haaglanden, 2004-2005
1-12 uur per week / 12 uur en meer per week (netto) en totaal (bruto)
werkzame personen 2004 werkzame personen 2005 verschil 2004-2005
1-12 uur netto bruto 1-12 uur netto bruto netto % bruto %
Sectie 1 2 1+2 1 2 1+2
Landbouw en visserij 1.629 13.471 15.100 1.494 12.973 14.467 -3,7 -4,2
Industrie en openbaar nut 661 26.566 27.227 700 24.443 25.143 -8,0 -7,7
Bouwnijverheid 333 17.681 18.014 373 17.417 17.790 -1,5 -1,2
Handel, horeca, reparatie 16.879 68.655 85.534 16.827 65.302 82.129 -4,9 -4,0
Vervoer, opslag, communicatie 1.445 31.501 32.946 1.746 31.745 33.491 0,8 1,7
Financiële instellingen 167 16.674 16.841 1.032 15.595 16.627 -6,5 -1,3
Vastgoed en zakelijke diensten 7.250 83.125 90.375 6.114 81.763 87.877 -1,6 -2,8
Openbaar bestuur 997 69.298 70.295 984 67.964 68.948 -1,9 -1,9
Onderwijs 2.401 25.914 28.315 2.635 25.760 28.395 -0,6 0,3
Gezondheidszorg en welzijn 6.082 54.609 60.691 5.872 55.622 61.494 1,9 1,3
Milieu, cultuur, recreatie 3.072 23.013 26.085 3.293 23.241 26.534 1,0 1,7
Totaal 40.916 430.507 471.423 41.070 421.825 462.895 -2,0 -1,8
Het merendeel van de sectie bevindt zich in de gemeente Westland, met 2.200
vestigingen ofwel 67% van het sectietotaal, gevolgd door Pijnacker-Nootdorp met
12% en Midden-Delfland met 8%, te samen 87%. Qua netto werkgelegenheid
komen deze drie gemeenten samen op 85% van het sectietotaal. Verreweg de
belangrijkste bedrijfsklasse in deze sectie is de glastuinbouw; daaraan wordt apart
aandacht besteed in § 2.4.2.
De agrarische sectie maakt in absolute aantallen veel gebruik van uitzendkrachten;

op 1 januari 2005 waren er 1.379 uitzendkrachten actief in deze bedrijfstak,
ongeveer 10% van het aantal werkzame personen in deze sectie.
Het aantal vestigingen in de visserij loopt met 2 terug tot 7; het netto aantal
werkzame personen in deze subsectie neemt af met 17 tot 331.
Aan het eind van 2004 neemt de gehele sectie 3,1% in van de totale netto
werkgelegenheid in Haaglanden. De bijdrage aan het regionale product ligt hoger:
4,7% in 2003 (zie bijlage 1.5).
Industrie & openbare nutsbedrijven

De netto werkgelegenheid in industrie & openbaar nut is in 2004 met 8,0%
teruggelopen naar 25.143 per 1 januari 2005. Dit komt neer op een afname van
2.123 banen. Het aantal parttime banen steeg slechts met 39 (+5,9%). Het aantal
vestigingen liep echter met 13 terug naar 1.524, een duidelijk teken dat de sectie
alleen kan overleven door te snijden in het aantal arbeidplaatsen.
Het aandeel van de sectie in de totale werkgelegenheid van Haaglanden ligt begin
2005 op 5,8%, en levert daarmee 0,4%punt in ten opzichte van 1 januari 2004.
De bijdrage aan het regionaal product ligt belangrijk hoger: 8,8% in 2003.
Bouwnijverheid
De sectie bouwnijverheid blijft een stabiele factor in de werkgelegenheid in
Haaglanden. Ondanks een teruggang in de netto werkgelegenheid in 2004 van 264
banen (-1,5%) blijft het verlies marginaal gezien het aantal werkzame personen in
deze sectie (17.417).
Het aantal vestigingen bleef in 2004 ook vrij stabiel (+9). Dit betekent wel dat in
tegenstelling tot het jaar ervoor het aantal startende kleine zelfstandigen (‘zzp-ers’,
zelfstandigen zonder personeel) drastisch is afgenomen. In 2003 liet de sectie nog
een groei van 312 vestigingen zien.
Het aandeel van de bouwnijverheid in de totale werkgelegenheid van Haaglanden
blijft vrijwel gelijk: 4,1%. De bijdrage aan het regionale product is van dezelfde orde
van grootte: 4,6%.
Haaglanden 21
Tabel 8b Aantal en aandeel werkzame personen (netto) en
aantal vestigingen per sectie in Haaglanden, 2004-2005
Aantal werkzame personen (wp) Aantal vestigingen (v)
% % wp/v
Sectie 2004 2005 2005 2004 2005 2005 2005
Landbouw en visserij 13.471 12.973 3,1 3.464 3.278 8,7 4,0

Industrie en openbaar nut 26.566 24.443 5,8 1.537 1.524 4,0 16,0
Bouwnijverheid 17.681 17.417 4,1 2.668 2.677 7,1 6,5
Handel, horeca, reparatie 68.655 65.302 15,5 12.446 12.487 33,0 5,2
Vervoer, opslag, communicatie 31.501 31.745 7,5 1.080 1.084 2,9 29,3
Financiële instellingen 16.674 15.595 3,7 1.048 1.030 2,7 15,1
Vastgoed en zakelijke diensten 83.125 81.763 19,4 7.587 7.689 20,3 10,6
Openbaar bestuur 69.298 67.964 16,1 526 537 1,4 126,6
Onderwijs 25.914 25.760 6,1 1.042 1.022 2,7 25,2
Gezondheidszorg en welzijn 54.609 55.622 13,2 2.894 2.897 7,7 19,2
Milieu, cultuur, recreatie 23.013 23.241 5,5 3.604 3.633 9,6 6,4
Totaal 430.507 421.825 100 37.896 37.858 100 11,1
Handel, horeca & reparatie

De afname van het aantal voltijdbanen in deze sectie lijkt maar niet tot stilstand te
komen. In 2003 nam het aantal banen af met 3.734 (-5,1%). In 2004 is er een
soortgelijke afname te zien: -3.353 (-4,9%). Werd de teruggang in fulltime
werkgelegenheid vorig jaar nog deels gecompenseerd door een toename van
parttime banen (+554), in 2004 liep ook deze categorie terug met 52 (-0,3%).
Traditioneel is deze sectie verantwoordelijk voor het grootste aandeel in parttime
banen (1 tot 12 uur per week) in Haaglanden. Op 1 januari 2005 was nog steeds
41% van de parttimers actief in deze sectie.
De economische teruggang laat zich dus duidelijk vertalen in het bestedingspatroon

van de consument, die de hand op de knip houdt gedurende 2004, met minder
omzet en werk tot gevolg. Opmerkelijk is dat het aantal vestigingen wel is
toegenomen. Netto kwamen er 41 nieuwe vestigingen bij. Gemiddeld werken er nu
5,2 werknemers fulltime per vestiging.
De detailhandel heeft binnen de sectie verreweg het grootste aandeel en is één van
de weinige bedrijfsklassen waarin het percentage werkzame vrouwen ruim boven 50
ligt.
Het netto werkgelegenheidsaandeel van de sectie handel, horeca & reparatie in

Haaglanden is 15,5%, het aandeel in de bruto toegevoegde waarde ligt daar met
10,6% beduidend onder.
Vervoer, opslag & communicatie

Deze sectie blijft stabiel in 2004. De netto werkgelegenheid groeit met bijna 1%, bij
lange na niet het resultaat van het jaar daarvoor (+9,3%), maar de sectie is een
stabiele factor met 1.084 vestigingen (+4) en gemiddeld 29 netto arbeidsplaatsen per
vestiging. Na openbaar bestuur heeft deze sectie hiermee de grootste gemiddelde
vestigingsomvang. Vervoer, opslag & communicatie was begin 2005 goed voor 7,5%
van de netto werkgelegenheid in Haaglanden, het aandeel in de regionale productie
bedroeg in 2003 al 10,6%.
Financiële instellingen
In deze sectie is het aantal fulltime banen drastisch teruggelopen met 1.079 (-6,5%).
Het aantal parttime banen laat - deels als gevolg van verbeterde registratie - een
toename zien van 865. Per 1 januari 2005 omvat de sectie 1.030 vestigingen (-18).
Gemiddeld werken er 15,1 (netto) personen per vestiging. Een jaar eerder waren dat
nog 15,9. Van alle netto werkzame personen in Haaglanden is 3,7% actief in deze
sectie, die daarmee na landbouw & visserij de kleinste sectie in Haaglanden is.

Landbouw en visserij 3% Figuur 4
Industrie en openbaar nut 6% per sectie in
Haaglanden, 2005
Bouwnijverheid 4%
Handel, horeca, reparatie 15%
Vervoer, opslag, communicatie 8%
Financiële instellingen 4%
Vastgoed en zakelijke diensten 19%
Openbaar bestuur 16%
Onderwijs 6%
Gezondheidszorg en welzijn 13%
Milieu, cultuur, recreatie 6%
0% 5% 10% 15% 20% 25%
Vastgoed & zakelijke diensten

In deze omvangrijkste sectie in Haaglanden daalde de netto werkgelegenheid in
2004, evenals het jaar ervoor, wederom aanzienlijk: -1.362 (-1,6%). Het aantal
parttimers kromp in absolute getallen bijna evenveel (-1.163) maar in percentages
liep dat aantal met maar liefst 15,7% terug. Het aantal vestigingen nam toe met
102, waaruit afgeleid kan worden dat het aantal kleine zelfstandigen is toegenomen.
Op 1 januari 2005 zijn er 81.763 personen netto werkzaam in 7.689 vestigingen.
Dat komt neer op gemiddeld 10,6 netto werkzame personen per vestiging.
Met 19,4% is deze sectie de grootste werkgever in de regio. De sectie levert ook de
hoogste bijdrage aan de regionale productie: 21% (in 2003).
Openbaar bestuur
Ook de sectie openbaar bestuur ontkomt niet aan de terugloop in de werk-
gelegenheid over 2004. Op 1 januari 2005 werken er netto 1.334 (-1,9%) personen
minder dan een jaar eerder. De sectie blijft de tweede werkgever in de regio. Met
67.964 netto werkzame personen verspreid over 537 vestigingen vertegenwoordigt
de sectie 16,1% van de totale werkgelegenheid in de regio.
De sectie omvat uitsluitend overheidsbestuur en -diensten (defensie, justitie, politie

en brandweer) alsmede sociale verzekeringsorganen. Het is daarom niet verbazing-
wekkend dat de sectie het hoogste aantal werkzame personen per vestiging telt: 127
(het gemiddelde van heel Haaglanden ligt op 11,1).
De ambtelijke productie en publieke dienstverlening in alle secties te samen wordt

in § 2.5 toegelicht.
Vestigingen van extraterritoriale lichamen en internationale organisaties worden bij

de sectie openbaar bestuur meegeteld; het gaat om 144 vestigingen in totaal. Van
het merendeel (ambassades, consulaten en handelsmissies) is het aantal werkenden
echter niet bekend, zo ook het aantal werknemers bij de instellingen van de
Verenigde Naties in de regio. Worden deze vestigingen buiten beschouwing gelaten
dan blijven er 8 internationale organisaties over waar 3.230 netto arbeidsplaatsen
worden ingenomen.
Haaglanden 23
Onderwijs
De sectie onderwijs bleef gedurende 2004 stabiel en vertoonde een kleine teruggang
in de netto werkgelegenheid: -154 (-0,6%). De kleine parttime banen in deze sectie
namen echter met bijna 10% toe (+234). In het voorgaande jaar steeg het aantal
parttime banen nog met 487 (+25,4%). In totaal zijn er op 1 januari 2005 in deze
sectie 25.760 netto arbeidsplaatsen, verspreid over 1.022 (-20) vestigingen.
Gemiddeld werken er per vestiging nu iets meer dan 25 personen.
Gezondheidszorg & welzijn

In deze sectie werken in Haaglanden per 1 januari 2005 netto 55.622 personen. Dit
is een toename van 1.013 (+1,9%) arbeidsplaatsen ten opzichte van het jaar ervoor.
Opmerkelijk in deze sectie is dat evenals het jaar ervoor het aantal kleine deeltijd-
banen afneemt: -210 (-3,5%). Het werkgelegenheidsaandeel van de sectie komt per
1 januari 2005 op 13,2% netto. Het aantal vestigingen bleef vrijwel gelijk (+3) en
daarmee komt de gemiddelde werkgelegenheid per vestiging op ruim 19.
Milieu, cultuur & recreatie

In deze sectie neemt in 2004 het aantal vestigingen toe met 29 tot 3.633. Ook de
netto werkgelegenheid is toegenomen (+1,0%) en omvat nu 23.241 arbeidsplaatsen.
Het aantal parttime banen nam eveneens toe: met 221 (+7,2%) tot 3.293 op
1 januari 2005. Opmerkelijk is dat deze sectie verantwoordelijk is voor 9,6% van het
totale aantal vestigingen in Haaglanden, maar slechts 5,5% uitmaakt van de
regionale netto werkgelegenheid.
2.4.2 Glastuinbouw
De glastuinbouw in Haaglanden omvat de primaire bedrijvigheid in de kassen en de
bedrijvigheid die eraan gelieerd is (de spin off), tezamen ook wel de
glastuinbouwcluster genaamd. De werkgelegenheid gemoeid met de primaire
glastuinbouw komt in Haaglanden per 1 januari 2005 neer op 12.253 personen (zie
tabel 9). Dit aantal betekent een daling van ruim 6% ten opzichte van een jaar
eerder. De glastuinbouwcluster als geheel telt begin 2005 ruim 30.000 werkzame
personen, wat een afname van bijna 2% inhoudt ten opzichte van het jaar ervoor.
De teruggang van de werkgelegenheid in de primaire tuinbouw in Haaglanden komt
met 6% dus hoger uit dan de afname binnen de cluster als geheel van 2%, een
afname van dezelfde omvang als die van de totale werkgelegenheid in Haaglanden
in 2004. Al met al neemt het relatieve belang van de spin off van de glastuinbouw
dus toe.
Het aantal bedrijfsvestigingen in de primaire glastuinbouw komt begin 2005 uit op

2.368. Dit is een daling van ruim 6% ten opzichte van 1 januari 2004, toen de
bedrijfsklasse 2.531 vestigingen telde. Het aantal vestigingen in de cluster als geheel
is in 2004 met ruim 4% teruggelopen tot 4.294 op 1 januari 2005. Ook hier valt op
dat de terugloop van het aantal bedrijven zich sterker voordoet in de primaire
tuinbouw (-6%) dan in de cluster als geheel (-4%).
De primaire tuinbouw neemt in 2004 met haar kassenoppervlak een ruimtebeslag in

ter grootte van 3.450 netto ha. Dit netto areaal betreft het feitelijke teeltoppervlak.
Als bijbehorende bedrijfsgebouwen (ketelhuizen, wateropslag e.d.) worden
meegenomen, komt het bruto oppervlak op ongeveer 4.140 ha. Het gemiddelde
glastuinbouwbedrijf in Haaglanden heeft een omvang van netto 1,4 ha en telt 4
werkzame personen.

Tabel 9 Vestigingen en werkgelegenheid (bruto werkzame personen + uitzendkrachten)
in de (tuinbouw)cluster in Haaglanden en de afzonderlijke gemeenten, 2004-2005
2004 2005 verschil 2004-2005 verschil 2004-2005 2004
oppervlak % %
ha vest. pers. vest. pers. vest. pers. vest. pers. a1) b2)
Tuinbouw
Den Haag 74,6 29 73 26 64 -3 -9 -10,3 -12,3 2,6 1
Delft 6,8 10 21 6 18 -4 -3 -40,0 -14,3 0,7 3
Leidschendam-Voorburg 40,1 29 206 27 191 -2 -15 -6,9 -7,3 1,4 5
Midden-Delfland 255,5 141 829 137 796 -4 -33 -2,8 -4,0 1,8 3
Pijnacker-Nootdorp 372,3 288 1.371 280 1.381 -8 10 -2,8 0,7 1,3 4
Rijswijk 34,7 36 439 31 273 -5 -166 -13,9 -37,8 1,0 13
Wassenaar 6,3 13 44 12 44 -1 0 -7,7 0,0 0,5 7
Westland 2.658,1 1.982 10.068 1.846 9.478 -136 -590 -6,9 -5,9 1,3 4
Zoetermeer 1,4 3 9 3 8 0 -1 0,0 -11,1 0,5 7
Haaglanden 3.449,8 2.531 13.060 2.368 12.253 -163 -807 -6,4 -6,2 1,4 4
Tuinbouwcluster
Den Haag 237 1.567 202 1.351 -35 -216 -14,8 -13,8
Delft 29 134 20 124 -9 -10 -31,0 -7,5
Leidschendam-Voorburg 76 684 75 650 -1 -34 -1,3 -5,0
Midden-Delfland 300 1.981 307 2.018 7 37 2,3 1,9
Pijnacker-Nootdorp 565 2.695 547 2.716 -18 21 -3,2 0,8
Rijswijk 66 948 61 654 -5 -294 -7,6 -31,0
Wassenaar 42 215 44 208 2 -7 4,8 -3,3
Westland 3.145 23.534 3.008 22.207 -137 -1.327 -4,4 -5,6
Zoetermeer 29 136 30 138 1 2 3,4 1,5
Haaglanden 4.489 31.894 4.294 30.066 -195 -1.828 -4,3 -5,7
1)
Bedrijfsgrootte (gemiddeld) in ha.
2)
Werkgelegenheid (gemiddeld) per ha.
Bron van de oppervlaktecijfers: CBS.
2.4.3 Uitzendbranche
Binnen de sectie zakelijke diensten neemt de uitzendbranche een bijzondere plaats
in. Deze branche heeft op 1 januari 2005 in de regio Haaglanden 358 vestigingen
met een bruto werkgelegenheid van 6.948. Naar raming hebben de uitzendbureaus
zelf elk gemiddeld een eigen bezetting van 3 à 4 werkzame personen, zodat circa
5.700 uitzendkrachten vanuit deze bureaus elders werkzaam zijn.
Tabel 10 Uitzendkrachten (bruto) per sectie in Haaglanden, 2004-2005

2004 2005
mannen vrouwen totaal mannen vrouwen totaal
Landbouw en visserij 1.103 386 1.489 1.002 377 1.379

Industrie en openbaar nut 514 141 655 482 150 632
Bouwnijverheid 164 16 180 201 23 224
Handel, horeca, reparatie 923 915 1.838 654 574 1.228
Vervoer, opslag, communicatie 96 26 122 137 162 299
Financiële instellingen 6 10 16 20 20 40
Vastgoed en zakelijke diensten 822 547 1.369 797 486 1.283
Openbaar bestuur 253 212 465 185 142 327
Onderwijs 24 24 48 43 40 83
Gezondheidszorg en welzijn 57 59 116 77 255 332
Milieu, cultuur, recreatie 219 195 414 297 180 477
Totaal (bruto) 4.181 2.531 6.712 3.895 2.409 6.304
Haaglanden 25
Sinds 1998 wordt aan alle vestigingen van bedrijven en instellingen ook gevraagd
naar het aantal ingeleende krachten boven de vaste bezetting. De uitkomsten van
deze vraagstelling bieden inzicht in de verdeling van de uitzendkrachten over de
verschillende secties. Volgens opgaven van de vestigingen zijn in Haaglanden per
1 januari 2005 in totaal 6.304 uitzendkrachten (-408 ten opzichte van een jaar
eerder) werkzaam, waarvan 3.895 mannen en 2.409 vrouwen. Tabel 10 toont de
verdeling over de secties. Het grootste aantal werkt in de agrarische sectie: 1.379,
gevolgd door vastgoed & zakelijke diensten met 1.283 en handel, horeca & reparatie
met 1.228.
De door bedrijven en instellingen opgegeven aantallen tellen niet op tot het via de
uitzendbranche verkregen totaal, voor 2005 eerdergenoemd aantal van 5.700.
Het verschil van circa 600 betreft uitzendkrachten met een werkplek binnen het
stadsgewest die werken vanuit bureaus buiten Haaglanden en/of omissies in de
opgaven van de uitzendbureaus.
2.5 Overheid
De overheid omvat de ambtelijke productie en publieke dienstverlening in alle

secties te samen (zie tabel 11 en bijlage 1.4). Het totale aantal personen in
overheidsdienst met een werkweek van 12 uur of meer is na een vrij sterke stijging
in 2003 weer gedaald in 2004, en wel met 2.629 (-2.9%). Per 1 januari 2005 zijn er
87.673 personen werkzaam in de overheidscluster.
Het aandeel van de overheid in de totale netto werkgelegenheid binnen Haaglanden
is in 2004 zeer licht gedaald ten opzichte van het jaar ervoor, terwijl het in de jaren
ervoor nog in relatieve zin toenam; in 2004 nam dit aandeel af met 0,2%-punt tot
20,8% op 1 januari 2005.
Tabel 11 Netto werkgelegenheid bij de overheid in Haaglanden

aantal werkzame personen aandeel in de netto werkgelegenheid (%)
2004 2005 2004 2005
Den Haag 66.529 63.914 30,5 29,6

Delft 3.291 3.475 7,8 8,3
Leidschendam-Voorburg 3.647 3.699 15,3 16,3
Midden-Delfland 870 975 18,0 20,2
Pijnacker-Nootdorp 509 483 5,0 4,9
Rijswijk 6.714 6.723 18,6 20,0
Wassenaar 1.224 1.208 14,7 14,6
Westland 1.328 1.321 2,8 2,9
Zoetermeer 6.190 5.875 15,2 14,6
Totaal 90.302 87.673 21,0 20,8
waarvan:
Rijk /Kroon 52.193 50.764 12,1 12,0
Provincie 3.427 3.256 0,8 0,8
Gemeente 27.377 26.611 6,4 6,3
Overig 7.359 7.042 1,7 1,7
Den Haag blijft ambtenarenstad bij uitstek, met een netto werkgelegenheid bij de
overheid van 63.914. Dit is een daling van 2.615 ten opzichte van het jaar daarvoor.
Binnen de Haagse gemeentegrens is de overheidscluster verantwoordelijk voor bijna
30% van de netto werkgelegenheid en van de totale werkgelegenheid bij de
overheid in Haaglanden komt meer dan 70% voor rekening van Den Haag. Van de
overige stadsgewestgemeenten hebben alleen Rijswijk (circa 8%) en Zoetermeer (7%)
een aandeel van substantiële omvang in de overheidscluster in Haaglanden.

Personeel in dienst van rijk en kroon maakt het merendeel uit van de overheids-
werkgelegenheid in Haaglanden (58%). Tweede belangrijke overheidswerkgever zijn
de gemeenten, die samen ruim 30% van de ambtenaren in dienst hebben.
2.6 Winkels
Het aantal fulltimers dat in Haaglanden per 1 januari 2005 in de winkelsector

werkzaam is bedraagt 29.709, een daling van 175 (-0,6%) ten opzichte van begin
2004. Het aantal winkels neemt in het stadsgewest met 30 af. Het merendeel van dit
verlies komt voor rekening van de gemeenten Rijswijk, Westland en Zoetermeer.
De geografische spreiding van winkels naar omvang van de netto werkgelegenheid
toont figuur 5.
Figuur 5
Spreiding van winkels
naar grootte in
Haaglanden, 2005
Haaglanden 27
Het aantal winkels in Haaglanden komt per 1 januari 2005 op 6.435, ofwel
gemiddeld 6,5 per 1.000 inwoners, 0,1 minder dan een jaar eerder. In het oog
springen de verschillen tussen de gemeenten in aantallen winkels per
1.000 inwoners. Rijswijk en Den Haag staan bovenaan, met 7,5 winkels per 1.000
inwoners. Dan komt Wassenaar met 7,2 en vervolgens Leidschendam-Voorburg met
6,6. Alle andere gemeenten in Haaglanden blijven beneden het gemiddelde van 6,5.
Delft ligt net daaronder met 6,3. Westland komt op 6,0. Pijnacker-Nootdorp heeft
4,5 winkel per 1.000 inwoners, Zoetermeer heeft 3,9 en de gemeente Midden-
Delfland sluit de rij met 3,4.
Tabel 12 Netto werkgelegenheid in winkels, aantal winkels en aantal winkels per 1.000 inwoners,
verkoopvloeroppervlak (v.v.o.) en v.v.o. per inwoner in Haaglanden en
de afzonderlijke gemeenten, 2004-2005
2004 2005
werkz. winkels winkels/ v.v.o. v.v.o werkz. winkels winkels/ v.v.o. v.v.o.
personen 1.000 inw. x1.000 m2 per inw. personen 1.000 inw. x1.000 m2 per inw.
Den Haag 14.034 3.536 7,5 714,4 1,5 14.115 3.542 7,5 691,4 1,5
Delft 3.218 585 6,1 146,7 1,5 3.139 594 6,3 139,2 1,5
Leidschendam-Voorburg 3.055 493 6,7 99,5 1,3 3.075 490 6,6 99,7 1,4
Midden-Delfland 224 59 3,5 9,8 0,6 244 58 3,4 9,0 0,5
Pijnacker-Nootdorp 1.005 176 4,7 53,7 1,4 886 179 4,5 55,6 1,4
Rijswijk 1.915 369 7,7 81,4 1,7 1.898 357 7,5 85,8 1,8
Wassenaar 698 183 7,2 32,1 1,3 660 184 7,2 32,1 1,3
Westland 3.012 610 6,3 149,2 1,5 3.058 584 6,0 151,4 1,5
Zoetermeer 2.723 454 4,0 135,0 1,2 2.634 447 3,9 133,9 1,2
Haaglanden 29.884 6.465 6,6 1421,6 1,5 29.709 6.435 6,5 1398,1 1,4
De v.v.o.-gegevens zijn ontleend aan Locatus, Basisregister verkooppunten.
Het verkoopvloeroppervlak (v.v.o.) per inwoner varieert van 0,5 m2 in Midden-

Delfland tot 1,8 m2 in Rijswijk. Den Haag heeft met 691.400 m2 het grootste
winkelareaal in heel Haaglanden; per inwoner is er 1,5 m2 beschikbaar, evenveel
overigens als in Delft en Westland. Leidschendam-Voorburg en Pijnacker-Nootdorp
komen op 1,4, het gemiddelde voor geheel Haaglanden. Dit gemiddelde is in 2004
met 0,1 m2 v.v.o. per inwoner afgenomen.
2.7 Regionale verschuivingen

Rijswijk daalt (-0,4%) tot 8,0% (zie tabel 1). Den Haag heeft het grootste aandeel
binnen Haaglanden, Westland volgt als tweede met 10,7%. Het aandeel van de
derde gemeente, Delft, is 9,9%. Zoetermeer volgt als vierde met 9,5%. Rijswijk blijft
vijfde met 8,0%. Het aandeel van Leidschendam-Voorburg is 5,4%, dat van
Pijnacker-Nootdorp en Wassenaar elk circa 2% en Midden-Delfland sluit de rij met
ruim 1%.
Wordt het aandeel in de bruto werkgelegenheid bezien dan blijft de volgorde

dezelfde.
De gemiddelde woon-werkbalans of werkgelegenheidsgraad van geheel Haaglanden

is gedaald van 92 naar 90. De variatie in dit getal over de gemeenten is groot. De
woongemeenten zijn Pijnacker-Nootdorp (51), Midden-Delfland (60), Zoetermeer
(64), Leidschendam-Voorburg (76) en Wassenaar (83). In Delft (89), Den Haag (96)
en Westland (98) ligt de woon-werkbalans rond het gemiddelde van Haaglanden.
Alleen Rijswijk (160) kan als werkgemeente getypeerd worden.

2.8 Migratievoornemens
De behoefte van werkgevers in de regio om te verhuizen heeft zich gestabiliseerd.

Evenals vorig jaar geven ook dit jaar ruim 500 werkgevers (van bedrijven of
instellingen met 5 of meer werkzame personen) aan voornemens te hebben om te
verhuizen. In 2002 waren dat er nog ruim 700.
Het aantal personen dat werkzaam is bij vestigingen die voornemens zijn te
verhuizen bedraagt 19.134. Dat zijn er 1.043 meer dan in het vorige jaar, terwijl het
aantal vestigingen in vergelijking tot vorig jaar dus vrijwel gelijk blijft. Hieruit kan
geconcludeerd worden dat de interesse om te verhuizen in tegenstelling tot vorig
jaar juist iets verschuift naar de grotere vestigingen.
Het merendeel, namelijk 83%, van de werkgevers oriënteert zich op een nieuwe
vestigingsplek binnen Haaglanden. Vorig jaar was dit nog 78%. De urgentie om te
verhuizen is ook nog steeds hoog. Van de bedrijven geeft 75% aan binnen drie jaar
een nieuwe locatie te zoeken.
Tabel 13 Migratievoornemens van vestigingen (met 5 of meer werkzame personen)

en de daaraan verbonden netto werkgelegenheid, 2005
nieuwe vestiging buiten gem. waarvan
wordt gezocht: binnen gem. binnen Hgl1) buiten Hgl1) onbekend totaal binnen 3 jaar
vest. pers. vest. pers. vest. pers. vest. pers. vest. pers. vest. pers.
Den Haag 149 5.005 21 403 15 582 19 1.689 204 7.679 153 5.487
Delft 39 3.359 6 254 2 32 4 473 51 4.118 40 1.513
Leidschendam-Voorburg 14 294 5 1.324 2 14 21 1.632 16 1.556
Midden-Delfland 12 253 1 6 1 5 2 99 16 363 11 229
Pijnacker-Nootdorp 14 161 7 857 1 9 1 7 23 1.034 16 988
Rijswijk 22 457 14 209 5 394 3 54 44 1.114 37 997
Wassenaar 6 104 1 5 1 8 8 117 6 56
Westland 54 1.033 12 202 6 105 9 121 81 1.461 57 930
Zoetermeer 35 805 12 435 8 285 8 91 63 1.616 47 1.361
Totaal 345 11.471 79 3.695 38 1.412 49 2.556 511 19.134 383 13.117
1)
Haaglanden.
2.9 Bedrijventerreinen en kantorengebieden
Van de totale netto werkgelegenheid in Haaglanden per 1 januari 2005 is 27,6%

gelokaliseerd op bedrijventerreinen. Tussen gemeenten doen zich aanzienlijke
variaties voor. Rijswijk heeft de hoogste concentratie werkgelegenheid op bedrijven-
terreinen (58,8%). Het merendeel daarvan bevindt zich in de Plaspoelpolder. Wel is
in Rijswijk en met name in de Plaspoelpolder een aanzienlijke daling van de
werkgelegenheid op bedrijventerreinen in vergelijking met de monitor 2004 te zien.
In Westland is eveneens veel werkgelegenheid geconcentreerd op bedrijventerrein
(43,3%). Iets beneden 40% scoren Delft (38,8%) en Pijnacker-Nootdorp (38,3%).
Ook Zoetermeer (32,7%) en Midden-Delfland (31,9%) komen nog boven het
gemiddelde van Haaglanden. Den Haag ligt daar met 19,2% ruim onder. De
gemeenten met weinig werkgelegenheid op bedrijventerreinen zijn Leidschendam-
Voorburg (4,5%) en Wassenaar (3,8%).
Gemiddeld zijn er in de regio per hectare bedrijventerrein 83 personen werkzaam.
Blijkens tabel 14 loopt dit kengetal sterk uiteen: van minder dan 10 tot bijna 260.
Dit hangt samen met verschillen in inrichting van de terreinen en de aard van de
gevestigde bedrijven. Een hoge dichtheid als in de Plaspoelpolder hangt veelal
samen met een grote mate van kantoorachtige activiteiten. Een geringe dichtheid
kan tijdelijke leegstand als oorzaak hebben, kan zich voordoen op terreinen waar op
recent uitgegeven gronden nog geen bedrijvigheid is gestart of is het gevolg van de
aanwezigheid van grootschalige bedrijven met niet veel werkgelegenheid.
Haaglanden 29
Tabel 14 Netto werkgelegenheid op bedrijventerreinen in de gemeenten van Haaglanden, 2005
netto werkzame aandeel in totaal netto werkzame pers.
personen van gemeente netto oppervlakte (ha) per uitgegeven ha
totaal uitgegeven
Binckhorst k1) 12.250 96,1 96,1 127

Dekkershoek 346 6,2 6,2 56
Forepark k1) 6.152 65,8 65,8 93
Fruitweg 1.954 29,2 29,2 67
Hoornwijck k1) 627 6,5 4,9 128
Kerketuinen k1) 4.303 21,8 21,8 197
Laakhaven k1) 7.901 32,3 29,3 270
Middenweg 162 6,4 5,9 27
Monstersestraat 174 3,0 3,0 58
Scheveningen (haven) 1.722 27,2 27,2 63
De Verademing 646 10,1 10,1 64
Westvlietweg II en III 1.425 35,0 35,0 41
Westvlietweg IV 18 2,8 2,8 6
Ypenburg: Rijswijkse Poort 187 6,6 1,4 134
Ypenburg: TCY 981 20,2 12,0 82
Ypenburg: TNO 1 15,0 15,0
Ypenburg: A12 17,2 0,0
Zichtenburg k1) 2.561 27,8 27,8 92
Den Haag 41.410 19,2% 429,2 393,5 105
Buitenwatersloot 1.215 4,9 4,9 248

Delftechpark k1) 1.445 6,2 6,2 233
Delftse Poort Oost en West k1) 2.059 10,8 10,8 191
Indische buurt 303 4,4 4,4 69
Rotterdamseweg Noord en Zuid 866 20,0 20,0 43
Schie-oevers Noord en Zuid 3.560 63,0 63,0 57
Tanthof Oost en West k1) 1.325 12,5 12,5 106
Technopolis k1) 511 35,0 25,0 20
Voorhof 921 9,5 9,5 97
Vulcanusweg 441 4,0 4,0 110
Wateringseweg 1.833 33,0 33,0 56
Zuidpolder (TNO) k1) 1.323 17,0 17,0 78
Ypenburgse Poort 358 5,3 5,0 72
Delft 16.160 38,8% 225,6 215,3 75
Essesteyn 192 1,9 1,9 101

't Loo 218 1,4 1,4 156
Star 244 3,1 3,1 79
Stompwijk 131 2,8 2,8 47
Utrechtsebaan 75 2,3 2,3 33
Westeinde 159 1,9 1,9 84
Leidschendam-Voorburg 1.019 4,5% 13,4 13,4 76
Het Ambacht 84 0,9 0,9 93

Harnaschpolder Noord 16,0 0,0
Hooipolder 317 5,0 5,0 63
Oude Camp/Coldenhovelaan k1) 975 19,0 19,0 51
Oude Veiling/Maassluiseweg 150 3,5 3,5 43
Midden-Delfland 1.526 31,6% 44,4 28,4 54

Vervolg tabel 14
totaal uitgegeven
Boezem 1.708 24,4 23,8 72

Boezem II 60 13,5 0,0
Heron 0 12,0 0,0
Katwijkerlaan 184 5,0 5,0 37
Koningshof Zuid k1) 316 5,0 5,0 63
Nieuwe Veen 138 4,8 4,8 29
Oostambacht 416 13,6 12,5 33
Ruyven 919 35,3 29,9 31
Pijnacker-Nootdorp 3.741 38,3% 113,6 81,0 46
Broekpolder k1) 1.116 6,9 6,9 162

Delftweg 293 2,8 2,8 105
Heulweg/Lange Kleiweg (TNO) 1.116 19,5 19,5 57
Plaspoelpolder k1) 16.355 63,3 63,3 258
Vrijenban/Zuidflank 912 10,0 10,0 91
Rijswijk 19.792 58,8% 102,5 102,5 193
Van Hallstraat 132 3,5 3,5 38

Hoge Klei 133 0,7 0,7 190
Maaldrift I en II 46 3,6 3,6 13
Wassenaar 311 3,8% 7,8 7,8 40
ABC Westland k1) 851 40,9 32,0 27

Agrologistiek Centrum 342 7,7 6,6 52
Bloemenveiling Holland k1) 3.187 64,0 64,0 50
Bovendijk Kwintsheul 379 7,0 7,0 54
Coldenhove 884 12,0 12,0 74
Coldenhove West/Honderdland 62 24,0 10,5 6
Dorpskade 98 2,1 2,1 47
Galgeweg 103 1,7 1,7 61
Hoge Woerd/De Woerd 1.333 14,7 13,1 102
De Hondert Margen 648 5,7 5,7 114
Honsel 724 18,0 18,0 40
Leehove k1) 287 11,0 7,1 40
Leeweg 143 2,0 2,0 72
Lierweg 305 5,6 5,6 54
Maasdijk 383 2,5 2,5 153
Mercurius k1) 1.193 9,6 9,6 124
Noordweg 152 1,5 1,5 101
Rijnvaart 66 3,4 3,4 19
Rijsenburgerweg 176 2,7 2,7 65
Suydervelt 378 3,1 3,1 122
Teylingen 983 19,4 18,6 53
Tiendweg k1) 656 2,8 2,8 234
Trade Parc Westland k1) 426 35,0 22,0 19
Transportcentrum 1.032 20,5 20,5 50
Vlotlaan/Vlotwatering 1.251 21,7 18,3 68
Wateringse veld k1) 1.469 27,3 20,3 72
Wateringveldsche Polder 176 7,5 7,5 23
Westerlee: The Greenery k1) 438 24,0 24,0 18
Westland Business Center 242 10,1 10,1 24
Woutersweg 81 5,0 5,0 16
Zanddijk 55 1,6 1,6 34
Zandevelt 167 1,4 1,4 119
Zwethove 916 16,1 16,1 57
Westland 19.586 43,3% 431,6 378,4 52
Haaglanden 31
Vervolg tabel 14
totaal uitgegeven
Brinkhage k1) 2.072 20,3 20,3 102

Dwarstocht 477 13,4 8,2 58
Hoornerhage 1.019 15,9 14,8 69
Lansinghage k1) 4.290 69,1 64,6 66
Oosterheem 10,0 2,8 0,0
Rokkehage/Nutricia 1.673 25,1 25,0 67
Rokkeveen Oost k1) 1.472 9,1 7,2 204
Zoeterhage 1.813 32,1 31,4 58
Zoetermeer 12.816 31,9% 195 174,3 74
Haaglanden 116.361 27,6% 1563,1 1394,6 83
1)
Ook kantoren.
Op veel bedrijventerreinen zijn ook kantoren aanwezig; voor de betreffende locaties

is dat in tabel 14 aangegeven met k. Behalve deze locaties zijn er ook specifieke
kantorengebieden. De belangrijkste daarvan staan in tabel 15, met per locatie ook
het vloeroppervlak (in gebruik). De overige kantoren bevinden zich verspreid in
woonwijken, in tabel 15 opgenomen onder overige locaties; de werkgelegenheid op
deze locaties is geschat. In tabel 15 is tevens het geschatte aantal kantorenwerkers
op bedrijventerreinen apart vermeld. In totaal wordt dit aantal geschat op circa
38.000 personen. Om dubbeltelling te voorkomen zijn deze overigens niet
opgenomen in het totaal aantal netto werkzame personen in kantorengebieden.
Tabel 15 Netto werkgelegenheid in kantorengebieden in de gemeenten van Haaglanden, 2005

netto werkzame aandeel in totaal bruto vloeroppervlak (1.000 m2)
personen van gemeente
bedrijventerreinen kantorengebieden totaal in gebruik
Nieuw Centrum 13.329 416,8 416,8

CS kwadrant 2.762 92,7 92,7
Utrechtsebaan e.o. 8.823 147,8 92,5
Beatrixkwartier 10.665 442,7 417,3
Binnenstad 8.464 791,0 760,6
Congresgebouwgebied 3.337 258,9 243,2
Benoordenhout 8.755 165,3 158,4
Schenk, Laan van NOI 2.370 109,3 108,0
Schenk, Mariahoeve 1.987 79,8 78,1
Overige locaties 28.000 960,0 898,8
Bedrijventerreinen 19.000 845,5 617,4
Den Haag 88.492 41,1% 4309,8 3883,8
Station C/Spoorzone 922 20,0 20,0

Brassersplein 443 11,0 11,0
Delft 4.365 10,5% 333,1 278,0

Vervolg tabel 15
netto werkzame aandeel in totaal bruto vloeroppervlak (1.000 m2)
personen van gemeente
bedrijventerreinen kantorengebieden totaal in gebruik
Voorburg station 356 9,0 7,2

Voorburg Centrum 505 25,6 21,2
Sijtwende/Oosteinde 319 10,0 8,8
Leidsenhage e.o. 1.059 123,5 117,2
Klein Plaspoelpolder 1.900 50,0 43,7
Overgoo 1.581 40,0 37,5
Bedrijventerreinen 500 23,0 23,0
Leidschendam-Voorburg 10.220 45,0% 422,5 387,2
Overige locaties 300 7,5 7,2

Midden Delfland 300 6,2% 24,0 23,7
Overige locaties 300 8,6 5,6

Pijnacker-Nootdorp 300 3,1% 15,1 7,1
In de Bogaard 2.456 82,0 53,3

Hoornwijck 2.126 76,6 56,3
Rijswijk 9.082 27,0% 850,8 720,2
Clingendael 1.871 41,6 41,6

Wassenaar 3.871 46,9% 82,9 80,8

Westland 3.300 7,3% 126,5 101,1
Rokkeveen/A12 3.434 132,9 124,3

Stadscentrum 5.271 213,9 198,8
Afrikaweg 4.201 122,0 80,9
Zoetermeer 14.406 35,9% 562,0 467,6
Haaglanden 38.000 134.336 31,8% 6726,7 5949,5
In totaal zijn op specifieke werklocaties voor bedrijven en kantoren circa 251.000

personen (12 uur of meer per week) werkzaam, dat is bijna 60% van de gehele netto
werkgelegenheid in Haaglanden.
Haaglanden 33
Starter: RC shop: www.tedsrcshop.nl
Starter: The Blueprint: www.theblueprint.nl

Hoofdstuk 3 Stadsgewestgemeenten
3.1 Den Haag
3.1.1 Totaalbeeld
De werkgelegenheid in Den Haag is in 2004 afgenomen met ruim 2.000 werkzame
personen. Het totaal aantal werkzame personen (met een werkweek van 12 uur of
meer) komt daarmee op 215.565 per 1 januari 2005. Een jaar eerder bedroeg het
aantal werkzame personen nog 217.783. Dit levert een krimp op van 1%.
Hoewel het totaalbeeld in Den Haag er één is van krimpende werkgelegenheid, geldt
dat niet voor alle secties. Er is sprake van werkgelegenheidsgroei in de bouw-
nijverheid, in de sectie vervoer, opslag & communicatie, in gezondheidszorg &
welzijn en in de sectie milieu, cultuur & recreatie. Met name in de bouwnijverheid
heeft een schaalvergroting plaatsgevonden. Hier groeide de netto werkgelegenheid
met 6,7% terwijl het aantal vestigingen afnam met 1,3%.
Daar staat tegenover dat er in de overige secties sprake is geweest van krimp. Met
name in de secties financiële instellingen, vastgoed & zakelijke diensten, onderwijs
en openbaar bestuur viel werkgelegenheid weg. Daarnaast ging het ook met de
secties landbouw & visserij, industrie & openbaar nut en handel, horeca & reparatie
minder dan vorig jaar.
Naast de fulltime banen zijn er ook banen van minder dan 12 uur in de week. In
deze kleine banen werken in Den Haag per 1 januari 2005 bijna 19.000 personen.
Dit zijn er circa 350 meer dan begin 2004.
Het aantal vestigingen laat geen teruggang zien: er is een toename van 147, zodat er
per 1 januari 2005 in totaal 16.781 vestigingen zijn. Deze toename is beperkt tot
een aantal secties. Alleen in de secties handel, horeca & reparatie, vastgoed &
zakelijke diensten, openbaar bestuur en milieu, cultuur & recreatie nam het aantal
vestigingen toe. In de andere secties bleef dit gelijk of was er sprake van een afname.
De grootste toename is te zien in de handel, horeca & reparatie, waar er 70
vestigingen bij kwamen, de grootste afname in de landbouw & visserij, waar 30
vestigingen verdwenen.

Den Haag, 2005
Bouwnijverheid 3%
Onderwijs 5%
0% 5% 10% 15% 20% 25%
Stadsgewestgemeenten 35
Figuur 6 laat zien dat de grote ‘werkgevers’ vooral in de dienstensector te vinden
zijn. Openbaar bestuur, vastgoed & zakelijke diensten, gezondheidszorg & welzijn
en handel, horeca & reparatie zijn verantwoordelijk voor ruim tweederde van de
werkgelegenheid.
Het aantal winkels is toegenomen tot 3.542. Ook het aantal personen dat werkzaam
is in winkels is toegenomen, en wel van 14.034 per 1 januari 2004 tot 14.115 per
1 januari 2005, een toename van 81. In totaal is het verzorgingsniveau per inwoner
niet toegenomen. Het aantal winkels per 1.000 inwoners blijft 7,5.
Met 215.565 arbeidsplaatsen en een beroepsbevolking van 225.000 personen kent

Den Haag een woon-werkbalans of werkgelegenheidsgraad van 96. Daarmee is de
verhouding verslechterd ten opzichte van begin 2004, toen deze balans nog 98 was.
Na een aantal jaren van daling liet het aantal werkzoekende werklozen vanaf 2002
een toename zien. In 2004 is weer sprake van een daling van 29.287 per 1 januari
van dat jaar tot 28.985 per 1 januari 2005. De beroepsbevolking steeg wel, van
223.000 naar 225.000. De daling van het aantal arbeidsplaatsen en een woon-
werkbalans die onder 100 ligt is terug te zien in het grote deel van de beroeps-
bevolking in Den Haag dat werkloos is (12,9%). Belangrijkste verklaring voor deze
hoge werkloosheid is dat het scholingsniveau van het werklozenbestand (het
aanbod) niet aansluit op de vraag op de arbeidsmarkt en er een aanzienlijke
inkomende pendel is.
Tabel 16 Aantal werkzame personen en vestigingen

per sectie in Den Haag, 2004-2005
netto werkzame personen vestigingen
2004 2005 2004-2005 2004 2005 2004-2005
Landbouw en visserij 1.024 936 -88 182 152 -30

Industrie en openbaar nut 9.326 9.251 -75 606 599 -7
Bouwnijverheid 5.897 6.295 398 890 878 -12
Handel, horeca, reparatie 27.953 27.725 -228 6.324 6.394 70
Vervoer, opslag, communicatie 19.883 20.331 448 480 480 0
Financiële instellingen 11.670 10.612 -1.058 468 465 -3
Vastgoed en zakelijke diensten 33.798 33.033 -765 3.359 3.425 66
Openbaar bestuur 54.420 53.742 -678 402 416 14
Onderwijs 11.577 10.898 -679 493 483 -10
Gezondheidszorg en welzijn 29.497 29.896 399 1.566 1.567 1
Milieu, cultuur, recreatie 12.738 12.846 108 1.864 1.922 58
Totaal 217.783 215.565 -2.218 16.634 16.781 147
waarvan:
Winkels 14.034 14.115 81 3.536 3.542 6
- per 1.000 inwoners 7,5 7,5 0,0
Overheid 66.529 63.914 -2.615

- Rijk / Kroon 41.401 40.120 -1.281
- Provincie 3.057 2.889 -168
- Gemeente 18.938 17.932 -1.006
- Overig 3.133 2.973 -160
3.1.2 Stadsdelen
Het stadsdeel Centrum heeft begin 2005 evenals het jaar daarvoor het grootste
aandeel in de netto werkgelegenheid (30%). In totaal werken hier 65.084 personen.
In dit stadsdeel is de werkgelegenheid afgenomen met 6%. Centrum is hiermee het
stadsdeel met de grootste werkgelegenheidsafname, zowel absoluut als relatief.
Minder sterke afname van de werkgelegenheid was er in Haagse Hout en in
Segbroek.

Tabel 17 Vestigingen en netto werkgelegenheid in Den Haag,
onderscheiden naar stadsdeelgebieden, 2004-2005
netto werkgelegenheid vestigingen
2004 2005 2004-2005 2004 2005 2004-2005
Loosduinen 15.959 16.638 679 1.297 1.282 -15

Escamp 14.996 15.106 110 1.792 1.748 -44
Segbroek 10.263 10.214 -49 1.945 1.964 19
Scheveningen 28.785 28.982 197 2.945 2.860 -85
Centrum 69.099 65.084 -4.015 5.421 5.433 12
Laak 21.993 23.450 1.457 1.100 1.117 17
Haagse Hout 46.734 44.950 -1.784 1.553 1.564 11
Leidschenveen-Ypenburg 9.954 11.141 1.187 581 813 232
Totaal 217.783 215.565 -2.218 16.634 16.781 147
Toename is er vooral in Laak en Leidschenveen-Ypenburg. Hier deed zich een

werkgelegenheidsgroei voor van respectievelijk 7% en 12%. Ook was er werk-
gelegenheidstoename in Loosduinen, Scheveningen en Escamp. Deze drie stads-
delen zijn wel de enige met een afname in het aantal vestigingen. In de andere
stadsdelen nam het aantal vestigingen toe.
Figuur 7
in de stadsdeelgebieden
in Den Haag, 2005
Scheveningen
28.982
Haagse Hout
44.950
Seghbroek
10.214
Centrum Laak
65.084 23.450
Loosduinen
Leidschenveen-Ypenburg
16.638
11.141
Escamp
15.106
3.2 Delft
3.2.1 Totaalbeeld
Op 1 januari 2005 waren er in Delft 3.123 vestigingen van bedrijven en instellingen
geregistreerd, dat zijn er per saldo 29 meer dan op 1 januari 2004. De toename in
2004 was het grootst bij de sectie vastgoed & en zakelijke diensten (+41), gevolgd
door de sectie handel, horeca & reparatie (+9). Bij de overige secties waren er
kleinere wijzigingen.
Handel, horeca & reparatie blijft in Delft de sectie met het grootste aantal
vestigingen (36% van het totaal), gevolgd door de secties vastgoed & zakelijke
diensten (25%), milieu, cultuur & recreatie (11%) en gezondheidszorg & welzijn
(10%).

Delft, 2005
Bouwnijverheid 3%
Openbaar bestuur 3%
Onderwijs 17%
0% 5% 10% 15% 20% 25% 30%
In tegenstelling tot de toename van het aantal Delftse vestigingen is de netto

werkgelegenheid op 1 januari 2005 ten opzichte van 1 januari 2004 afgenomen,
met ruim 600 werkzame personen, dat is een afname van 1,4%. Aan het einde van
de verslagperiode werkten 41.654 personen in vestigingen van Delftse bedrijven en
instellingen. De grootste afname van het netto aantal werkzame personen vond
plaats in de sectie industrie & openbaar nut (-1.181), dat is ten opzichte van
1 januari 2004 een afname van 25%. Deze afname kan grotendeels verklaard
worden uit het feit dat er een vestiging van DSM Gist is afgesplitst van de sectie
industrie & openbaar nut naar de sectie vastgoed & zakelijke diensten. Forse
afnames van de werkgelegenheid waren er ook bij de secties gezondheidszorg &
welzijn (-475 ofwel -6%), handel, horeca & reparatie (-274 ofwel -4%) en milieu,
cultuur & recreatie (-180 ofwel -8%). Maar ook bij financiële instellingen en
openbaar bestuur nam het aantal werkzame personen af. Deze afnames werden
gedeeltelijk gecompenseerd door een forse toename bij de sectie vastgoed &
zakelijke diensten, waar het aantal werkzame personen toenam met ruim
1.200, dat is een toename van 12%. Ook deze toename is grotendeels toe te
schrijven aan bovengenoemde afsplitsing van een vestiging van DSM Gist naar deze
sectie. Ook bij de sectie onderwijs (+394 ofwel +6%) nam het aantal werkzame
personen toe.

De belangrijkste sectie qua werkgelegenheid in Delft is vastgoed & zakelijke
diensten. In deze sectie zijn 11.282 personen werkzaam, dat is 27% van de totale
Delftse netto werkgelegenheid. Andere qua werkgelegenheid belangrijke secties in
Delft zijn onderwijs (17%), gezondheidszorg & welzijn (16%), handel, horeca &
reparatie (15%), en industrie & openbaar nut (8%).
Het aantal personen dat minder dan 12 uur per week werkt is in de verslagperiode
toegenomen met bijna 600 tot 5.772 per 1 januari 2005. Samen met de afname van
de netto werkgelegenheid betekent dit, dat het bruto aantal werkzame personen in
Delft is afgenomen met slechts 23 tot een totaal van 47.426. Het vrijwel gelijk
gebleven bruto aantal werkzame personen in 2004 staat in schril contrast met de
afname van de bruto werkgelegenheid in 2003, toen de afname nog 4% bedroeg.
Met 41.654 netto arbeidsplaatsen en een beroepsbevolking van 47.000 komt de

woon-werkbalans of werkgelegenheidsgraad in Delft op 89. Dit betekent dat in
theorie 11% van de beroepsbevolking in Delft aangewezen is op werken buiten de
woongemeente.
De werkloosheid is in Delft gelijk gebleven, op 1 januari 2005 telde Delft

4.400 werklozen, dat is 9,3% van de beroepsbevolking. Binnen de regio Haaglanden
is dit percentage alleen in Den Haag (12,9%) hoger. In het gehele stadsgewest ligt
het werkloosheidspercentage op 9,5%.
Tabel 18 Aantal werkzame personen en vestigingen

per sectie in Delft, 2004-2005
2004 2005 2004-2005 2004 2005 2004-2005
Landbouw en visserij 68 67 -1 26 20 -6
Industrie en openbaar nut 4.636 3.455 -1.181 168 160 -8
Bouwnijverheid 1.312 1.332 20 137 140 3
Handel, horeca, reparatie 6.620 6.346 -274 1.108 1.117 9
Vervoer, opslag, communicatie 1.340 1.391 51 63 60 -3
Financiële instellingen 543 461 -82 68 62 -6
Vastgoed en zakelijke diensten 10.078 11.282 1.204 755 796 41
Openbaar bestuur 1.527 1.446 -81 15 14 -1
Onderwijs 6.663 7.057 394 113 115 2
Gezondheidszorg en welzijn 7.345 6.870 -475 304 306 2
Milieu, cultuur, recreatie 2.127 1.947 -180 337 333 -4
Totaal 42.259 41.654 -605 3.094 3.123 29
waarvan:
Winkels 3.218 3.139 -79 585 594 9
- per 1.000 inwoners 6,1 6,3 0,2
Overheid 3.291 3.475 184

- Rijk / Kroon 694 622 -72
- Provincie 249 249 0
- Gemeente 2.327 2.584 257
- Overig 21 20 -1
3.2.2 Wijken
Delft heeft twee grote concentraties aan werkgelegenheid, als deze per wijk wordt
uitgedrukt. Dat zijn ‘Wippolder’ waar onder andere de Technische Universiteit Delft
is gevestigd en ‘Binnenstad’. Deze wijken hebben respectievelijk een aandeel van
23% en 16% in de totale netto werkgelegenheid.
De grootste afname van werkzame personen in 2004 heeft plaatsgevonden in de

wijk ‘Binnenstad’. In deze wijk nam het aantal werkzame personen in 2004 af met
ruim 1.500. Deze wijziging is wederom grotendeels te verklaren uit het feit dat er
een vestiging van DSM Gist is afgesplitst en daarbij verhuisd is naar de wijk ‘Hof
van Delft’, waar het aantal werkzame personen toenam met ruim 1.600. In de wijk
‘Buitenhof’ nam de werkgelegenheid af met ruim 600, onder andere door een
afname van het aantal werkzame personen in de sectie gezondheidszorg & welzijn.
Ook nam het aantal werkzame personen met ruim 200 af in de wijk
‘Delftse Hout’ met name in de sectie handel, horeca & reparatie. In de wijk
‘Wippolder’ nam het aantal werkzame personen in 2004 daarentegen toe met ruim
750, met name in de sectie onderwijs, onder andere veroorzaakt door verhuizing
van een vestiging van de TU Delft uit ‘Ruiven’ naar ‘Wippolder’. Hierdoor nam de
werkgelegenheid in de wijk ‘Ruiven’ af met ruim 300. Verder waren er in 2004
verschuivingen tussen de wijken in de sectie vastgoed & zakelijke diensten, het
aantal werkzame personen in deze sectie nam af in de wijken ‘Schieweg’ en
‘Tanthof-Oost’ en nam toe in de wijk ‘Vrijenban’.
3.3 Leidschendam-Voorburg
In de gemeente Leidschendam-Voorburg is het aantal vestigingen vergeleken met

het vorige verslagjaar gedaald met 29. Het totaal aantal vestigingen bedraagt 2.221
per 1 januari 2005. In absolute zin heeft de opvallendste daling zich voorgedaan in
de sectie vastgoed & zakelijke diensten. Ook het aantal winkelvestigingen is gedaald,
maar het aantal in winkels werkzame personen is toegenomen. Dit effect is onder
andere het gevolg van de schaalvergroting in de detailhandelsbranche.
De waar te nemen teruggang in het aantal werkzame personen is onder meer het
gevolg van het vertrek van zorgverzekeraar Interpolis naar de buurgemeente
Zoetermeer en het opheffen van het Dr Neherlab, waarvan een gedeelte van de
medewerkers thans werkzaam is bij TNO in Delft. Opvallende stijger in de werk-
gelegenheid vormt de sectie gezondheidszorg & welzijn. Binnen de gemeente vormt
dit een groeiende werkgever die op de schaal van het aantal werkzame personen een
derde plaats inneemt.
Ondanks het gegeven dat de gemeente zich profileert als woonstad is de ambitie
van het toekomstig lokaal economisch beleid gericht op, in ieder geval, instand-
houding van de woon-werkbalans (werkgelegenheid in procenten van de beroeps-
bevolking). Uitgaande van een beroepsbevolking van circa 30.000 bedraagt deze
thans ruim 75%.

Leidschendam-Voorburg,
Bouwnijverheid 5% 2005
Onderwijs 5%
0% 5% 10% 15% 20% 25%
Tabel 19 Aantal werkzame personen en vestigingen per sectie

in Leidschendam-Voorburg, 2004-2005
2004 2005 2004-2005 2004 2005 2004-2005

Industrie en openbaar nut 1.458 648 -810 84 80 -4
Bouwnijverheid 1.113 1.059 -54 137 136 -1
Handel, horeca, reparatie 4.085 4.026 -59 786 782 -4
Vervoer, opslag, communicatie 1.096 1.205 109 59 61 2
Financiële instellingen 661 541 -120 70 71 1
Vastgoed en zakelijke diensten 4.945 4.544 -401 452 437 -15
Openbaar bestuur 3.210 3.254 44 14 15 1
Onderwijs 1.240 1.216 -24 59 57 -2
Gezondheidszorg en welzijn 4.230 4.371 141 212 215 3
Milieu, cultuur, recreatie 1.419 1.480 61 265 258 -7
Totaal 23.855 22.724 -1.131 2.250 2.221 -29
waarvan:
Winkels 2.340 2.439 99 493 490 -3
- per 1.000 inwoners 6,7 6,6 -0,1
Overheid 3.647 3.699 52

- Rijk / Kroon 2.531 2.571 40
- Gemeente 1.047 1.052 5
- Overig 69 76 7
3.4 Midden-Delfland
De werkloosheid in Midden-Delfland is van het al lage niveau van 1 januari 2004

van 2,3% nog verder gedaald naar 2,1% per 1 januari 2005 (zie tabel 5). Dit is het
laagste percentage van alle gemeenten in Haaglanden.
Het totaal aantal werkzame personen in Midden-Delfland is in Haaglanden relatief

gelijk gebleven. Geconstateerd kan worden dat het aantal personen dat in deeltijd
werkt sterk toeneemt.
In het aantal werkzame personen treedt een verschuiving op. Blijkens tabel 20
vermindert het aantal werkzame personen in de sectie handel, horeca & reparatie
met 857 personen en is er sprake van een toename van het aantal werkzame
personen in de sectie vastgoed & zakelijke diensten met 857 personen. Een en ander
heeft voor een groot deel te maken met een omnummering door het CBS.
De werkzaamheden bij Defensie werden voorheen nog aangemerkt als groothandel
in computerapparatuur en worden nu gerekend tot de zakelijke dienstverlening.
Het gaat om een afname met 687 werkzame personen in de handelssectie en een
toename bij zakelijke diensten van 840. Verder is er in de sectie handel, horeca &
reparatie sprake van een afname met 170 werkzame personen. Deze daling heeft
vooral te maken met het vertrek van het bedrijf Laurentis (met circa 80 werkzame
personen) naar Ypenburg.
Het verkoopvloeroppervlak van winkels per inwoner in Midden-Delfland is volgens

de gegevens in tabel 12 laag. Van alle gemeenten in Haaglanden is dit kengetal het
laagst en neemt in 2004 verder af. De oorzaak van deze daling kan worden gezocht
in de toename van het aantal woningen in de kern Den Hoorn met circa 200.
In de kern Den Hoorn worden momenteel plannen voorbereid voor de
herontwikkeling van het centrumgebied. De huidige centrumvoorzieningen worden
gemoderniseerd en uitgebreid met een supermarkt en enkele winkels of kantoren.
In de kern Maasland zal er in het centrum ook een nieuwe supermarkt en enige
aanvullende winkelruimte gerealiseerd worden. De uitbreidingen zijn bedoeld voor
de inwoners van de kernen. Het voorzieningenniveau kan hiermee beter op peil
gebracht worden.
De groei bij Defensie werkt door in de toename bij de overheid met 105 netto
werkzame personen.
In totaal is er in 2004 in Midden-Delfland geen groei van de netto werkgelegenheid,

het bruto aantal werkzame personen neemt wel toe: met 78 (+1,4%).
De netto werkgelegenheid op bedrijventerreinen (zie tabel 14) in Midden-Delfland

loopt met 31,6% in de pas met Haaglanden. Met de ontwikkelingen in de
Harnaschpolder zal dit percentage nog verder toenemen.
Gezien de spreiding van de werkgelegenheid in Midden-Delfland over de secties

(zie tabel 20) valt op dat het aandeel van de agrarische sectie voor een gemeente in
Haaglanden relatief groot blijft. De werkzaamheden in deze sectie hebben een
arbeidsextensief karakter, waardoor het aantal werkzame personen per bedrijf laag is.

Midden-Delfland, 2005
Bouwnijverheid 15%
Openbaar bestuur 2%
Onderwijs 7%
0% 5% 10% 15% 20% 25%

in Midden-Delfland, 2004-2005
2004 2005 2004-2005 2004 2005 2004-2005
Landbouw en visserij 1.000 1.024 24 275 274 -1

Industrie en openbaar nut 190 187 -3 22 21 -1
Bouwnijverheid 738 703 -35 121 124 3
Handel, horeca, reparatie 1.663 806 -857 203 198 -5
Vervoer, opslag, communicatie 141 148 7 30 33 3
Vastgoed en zakelijke diensten 313 1.170 857 172 195 23
Openbaar bestuur 106 100 -6 3 4 1
Onderwijs 300 315 15 21 21 0
Gezondheidszorg en welzijn 167 160 -7 45 44 -1
Totaal 4.828 4.825 -3 990 1.014 24
waarvan:
Winkels 224 244 20 59 58 -1
- per 1.000 inwoners 3,5 3,4 -0,1
Overheid 870 975 105

- Rijk / Kroon 687 848 161
- Provincie 4 4 0
- Gemeente 166 115 -51
- Overig 13 8 -5
3.5 Pijnacker-Nootdorp
In de verslagperiode is het aantal arbeidsplaatsen in Pijnacker-Nootdorp met 349

afgenomen tot 9.766 netto. Was de relatieve werkgelegenheidsgroei vorig jaar (6%)
en het jaar daarvoor (12%) nog één van de hoogste van de regio, dit jaar gaan alleen
de gemeenten Rijswijk en Leidschendam-Voorburg de gemeente nog voor in de
ranglijst van grootste dalers van werkgelegenheid. De werkgelegenheid nam in het
verslagjaar in relatieve zin met bijna 3,5% af.
De daling van de werkgelegenheid valt in absolute termen voornamelijk toe te

schrijven aan de secties vastgoed & zakelijke diensten (-356), handel, horeca &
reparatie (-114) en industrie & openbare nutsbedrijven (-105). Dit terwijl de eerste
twee secties in de vorige periode in absolute zin nog de grootste werkgelegenheids-
groei te zien gaven (respectievelijk +447 en +173). De toename aan arbeidsplaatsen
die in beide secties in de vorige verslagperiode kon worden gerealiseerd, is daarmee
in de huidige verslagperiode nagenoeg geheel verdampt.
De daling van de werkgelegenheid in de sectie vastgoed & zakelijke diensten krijgt

een nog groter gewicht als de relatieve daling in beeld wordt gebracht: de
werkgelegenheid in de sectie neemt met bijna 25% af.
Slechts in twee secties kon de werkgelegenheid worden geconsolideerd (bouw-

nijverheid) of uitgebouwd (gezondheidszorg & welzijn). Met name de groei van deze
laatste sectie met 386 arbeidsplaatsen (ruim 42%) is daarbij opvallend. Een deel van
de verklaring hiervoor kan worden gevonden in de uitbreiding van Ipse en de
realisatie van Veenhage, beide in Nootdorp

Pijnacker-Nootdorp, 2005
Bouwnijverheid 9%
Openbaar bestuur 3%
Onderwijs 4%
0% 5% 10% 15% 20% 25% 30%

Het totaal aantal vestigingen in het verslagjaar is met 13 afgenomen en gekomen op
1.915. Gaf de ontwikkeling van het aantal vestigingen in de afgelopen twee verslag-
perioden nog een forse groei te zien (25% in de verslagperiode 2002 en 16% in de
verslagperiode 2003), in de huidige verslagperiode is dus sprake van een afname van
het aantal vestigingen met ruim een half procent.
In absolute zin neemt het aantal vestigingen in de sectie landbouw en visserij het
sterkst af (-10), in relatieve zin het aantal vestigingen in de sectie onderwijs
(-10% = 3 vestigingen).
Hoewel de werkgelegenheid in vastgoed & zakelijke dienstverlening met bijna 25%

afneemt, gaat het aantal vestigingen in deze sectie maar met iets minder dan 2%
terug.
Na een toename van de werkgelegenheid in winkels in de vorige verslagperiode nam

deze in 2004 weer af. Het verlies van 119 arbeidsplaatsen levert een relatieve afname
van bijna 12% op. Omdat het aantal winkelvestigingen toch nog toenam met
3 moet de daling van de werkgelegenheid gezocht worden in de algemene trend in
de detailhandel (en met name in de supermarktbranche) om met minder personeel
de concurrentiestrijd aan te gaan.
De bevolkingsgroei zet gestaag door. Na een groei van 5,1% in de vorige periode
geeft 2004 een relatieve groei van 5,7% te zien. Daarmee telde de gemeente
Pijnacker-Nootdorp op 1 januari 2005 39.882 inwoners.
Gelet op enerzijds de relatief sterke bevolkingsgroei en anderzijds de daling van de

werkgelegenheid behoeft het niet te verbazen dat de woon-werkbalans, die vorig
jaar nog op 56 uitkwam, daalt naar 51. Dit cijfer blijft nog steeds het laagste van de
regio.

in Pijnacker-Nootdorp, 2004-2005
2004 2005 2004-2005 2004 2005 2004-2005
Landbouw en visserij 1.382 1.310 -72 400 390 -10

Industrie en openbaar nut 934 829 -105 89 94 5
Bouwnijverheid 860 862 2 225 226 1
Vervoer, opslag, communicatie 667 643 -24 70 70 0
Openbaar bestuur 344 319 -25 6 6 0
Onderwijs 370 360 -10 34 31 -3
Gezondheidszorg en welzijn 913 1.299 386 71 75 4
Milieu, cultuur, recreatie 315 304 -11 114 116 2
Totaal 10.115 9.766 -349 1.928 1.915 -13
waarvan:
Winkels 1.005 886 -119 176 179 3
- per 1.000 inwoners 4,7 4,5 -0,2
Overheid 509 483 -26

- Rijk / Kroon 42 41 -1
- Provincie 34 34 0
- Gemeente 433 408 -25
3.6 Rijswijk
Voor het derde opeenvolgende jaar is het aantal werkzame personen in Rijswijk
afgenomen.
In het laatste jaar, de periode 1 januari 2004 tot 1 januari 2005, bedroeg de afname
6,5%. Ten opzichte van de regio heeft in Rijswijk de grootste afname plaats-
gevonden.
Ook het aantal vestigingen volgt deze trend. Was in de periode 1 januari 2003 -
1 januari 2004 nog sprake van een forse groei (+13%), tussen 1 januari 2004 en
1 januari 2005 is het aantal vestigingen in Rijswijk afgenomen met 4%. Rijswijk
scoort hiermee onder het gemiddelde van de regio (rond de 0%).
Met uitzondering van de sectie gezondheidszorg & welzijn (0) geldt dat voor de
andere secties sprake is van een afname van het aantal vestigingen. Verhoudings-
gewijs is de afname het grootste bij: openbaar bestuur (-9,7%), bouwnijverheid
(-9,6%), landbouw & visserij (-8,3%) en milieu, cultuur & recreatie (-7,4%). Absoluut
gezien is het aantal vestigingen bij de secties vastgoed & zakelijke diensten (-18),
handel, horeca & reparatie (-15), milieu, cultuur & recreatie (-15) en bouwnijverheid
(-14) het sterkst afgenomen.
De afname van het aantal netto werkzame personen in de periode 1 januari 2004 -
1 januari 2005 (-2.334) is voor een belangrijk deel toe te schrijven aan de secties
vastgoed & zakelijke diensten (-520), handel, horeca & reparatie (-452) en openbaar
bestuur (-435). Procentueel is het aantal netto werkzame personen het meeste
afgenomen in de sectie landbouw & visserij (-28%).
Alleen bij de secties vervoer, opslag & communicatie (+1,6%) en gezondheidszorg &
welzijn (+0,7%) is het aantal netto werkzame personen, zij het op bescheiden
schaal, toegenomen.

Rijswijk, 2005
Bouwnijverheid 4%
Openbaar bestuur 8%
Onderwijs 3%
0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45%

De ontwikkeling van het aantal netto werkzame personen in de Rijswijkse winkels
en de overheidssector ligt rond de nullijn (-0,9% en +0,1%), geldend voor de
periode 1 januari 2004 - 1 januari 2005. Het aantal winkelvestigingen is licht
afgenomen (-3,3%). Het gemiddelde aantal winkels per 1.000 inwoners is nagenoeg
op het zelfde niveau gebleven (7,5 per 1.000 inwoners).
Op 1 januari 2005 telde Rijswijk 1.673 werklozen, wat neerkomt op een

werkloosheidscijfer van 8%. In de regio hebben alleen Delft (9,3%) en Den Haag
(12,9%) een hogere werkloosheid.
Ten opzicht van het voorgaande jaar is de werkloosheid in Rijswijk nagenoeg het
zelfde gebleven (+0,1%).

in Rijswijk, 2004-2005
2004 2005 2004-2005 2004 2005 2004-2005

Industrie en openbaar nut 1.639 1.341 -298 96 92 -4
Bouwnijverheid 1.568 1.256 -312 146 132 -14
Vervoer, opslag, communicatie 1.487 1.511 24 62 58 -4
Financiële instellingen 912 815 -97 77 73 -4
Openbaar bestuur 3.276 2.841 -435 31 28 -3
Onderwijs 1.144 1.123 -21 52 50 -2
Totaal 36.008 33.674 -2.334 2.058 1.975 -83
waarvan:
Winkels 1.915 1.898 -17 369 357 -12
- per 1.000 inwoners 7,7 7,5 -0,2
Overheid 6.714 6.723 9

- Rijk / Kroon 3.224 3.150 -74
- Provincie 75 72 -3
- Gemeente 574 690 116
- Overig 2.841 2.811 -30
3.7 Wassenaar
Het aantal vestigingen is in 2004 gestegen van 1.036 naar 1.120 per 1 januari 2005.
Het netto aantal werkzame personen is daarentegen in deze periode gedaald, met 58
naar 8.256.

Wassenaar, 2005
Bouwnijverheid 5%
Onderwijs 7%
0% 5% 10% 15% 20% 25%
De sectie handel, horeca & reparatie laat de grootste stijging zien in het aantal
vestigingen: +27. Hoewel het aantal vestigingen in de sectie vervoer, opslag &
communicatie stijgt (+6) neemt het aantal netto werkzame personen in deze sectie
met 199 af. Gezondheidszorg & welzijn is de enige sectie die een daling van het
aantal vestigingen laat zien (-1). In deze sectie neemt wel de werkgelegenheid het
meeste toe (+139 werkzame personen).
Het aantal winkels blijft stabiel, 7,2 per 1.000 inwoners.

in Wassenaar, 2004-2005
2004 2005 2004-2005 2004 2005 2004-2005
Landbouw en visserij 171 168 -3 52 55 3

Industrie en openbaar nut 69 82 13 25 28 3
Bouwnijverheid 450 451 1 86 101 15
Handel, horeca, reparatie 1.469 1.445 -24 349 376 27
Vervoer, opslag, communicatie 2.188 1.989 -199 24 30 6
Vastgoed en zakelijke diensten 722 764 42 234 258 24
Onderwijs 587 574 -13 23 23 0
Gezondheidszorg en welzijn 908 1.047 139 87 86 -1
Totaal 8.314 8.256 -58 1.036 1.120 84
waarvan:
Winkels 698 660 -38 183 184 1
- per 1.000 inwoners 7,2 7,2 0,0
Overheid 1.224 1.208 -16

- Rijk / Kroon 820 821 1
- Gemeente 404 387 -17
Wassenaar houdt een woon-werkbalans van 83; de werkloosheid blijft slechts 3,9%
van de beroepsbevolking.
3.8 Westland
Tijdens de vorige monitorperiode kon Westland een stijging van de werk-

gelegenheid laten zien van ruim 5.700 arbeidsplaatsen. Een deel van deze grote
stijging was te verklaren door de gemeentelijke herindeling en grenscorrecties die
hiervan het gevolg waren. Westland heeft het afgelopen jaar deze groei niet kunnen
doorzetten, maar laat in 2004 een daling van de werkgelegenheid zien. Het aantal
netto werkzame personen is in nagenoeg alle economische secties gedaald. In totaal
zijn er per 1 januari 2005 in Westland 45.215 mensen 12 uur of meer per week
werkzaam. Vorig jaar lag dit aantal nog op 46.601, een daling van de netto
werkgelegenheid met 1.386 arbeidsplaatsen in 2004. Procentueel is dit 3%. De
grootste daling van de netto werkgelegenheid deed zich voor in de sectie vastgoed &
zakelijke dienstverlening (-519 arbeidsplaatsen). Relatief geringe daling van de netto
werkgelegenheid laten de non-profit secties zien zoals onderwijs (-23),
gezondheidszorg & welzijn (-26) en milieu, cultuur & recreatie (15). Opvallend is dat
de Westlandse winkelsector een stijging van het aantal werkzame personen te zien
geeft in een periode dat een hevige concurrentiestrijd gaande is binnen die sector.
Westland heeft absoluut gezien een werkloosheidcijfer van 1.500. Procentueel

bedraagt dit 3,2%. Dit cijfer is het één na laagste van Haaglanden. De werk-
gelegenheid van Westland komt nagenoeg overeen met de aanwezige beroeps-
bevolking. Dit heeft tot gevolg dat Westland een behoorlijk hoge woon-werkbalans
(98) heeft. Deze hoge woon-werkbalans en het relatief lage werkloosheidcijfer geven
aan dat Westland een gemeente is met economische slagkracht en een sterke
dynamiek.
Het aantal bedrijfsvestigingen in Westland, 6.705 per 1 januari 2005 tenopzichte

van 6.862 een jaar eerder, is met 157 afgenomen, een procentuele afname van 2%.
Deze afname is kleiner dan de daling van de netto werkgelegenheid (3%).
Geconcludeerd kan worden dat de schaalvergroting in Westland in 2004 enigszins
stagneert en inzet voor verdere versterking van de Westlandse economie nodig blijft.
Investeringsbereidheid speelt hierin een belangrijke rol.

Westland, 2005
Bouwnijverheid 9%
Openbaar bestuur 2%
Onderwijs 3%
0% 5% 10% 15% 20% 25%

in Westland, 2004-2005
2004 2005 2004-2005 2004 2005 2004-2005
Landbouw en visserij 8.930 8.712 -218 2.332 2.200 -132

Industrie en openbaar nut 3.858 4.053 195 306 302 -4
Bouwnijverheid 4.430 4.207 -223 767 782 15
Handel, horeca, reparatie 10.785 10.469 -316 1.561 1.539 -22
Financiële instellingen 1.211 1.113 -98 148 141 -7
Vastgoed en zakelijke diensten 7.474 6.955 -519 841 849 8
Openbaar bestuur 883 872 -11 14 13 -1
Onderwijs 1.577 1.554 -23 108 105 -3
Gezondheidszorg en welzijn 3.418 3.392 -26 204 199 -5
Totaal 46.601 45.215 -1.386 6.862 6.705 -157
waarvan:
Winkels 3.012 3.058 46 610 584 -26
- per 1.000 inwoners 6,3 6,0 -0,3
Overheid 1.328 1.321 -7

- Rijk / Kroon 203 194 -9
- Provincie 7 7 0
- Gemeente 1.116 1.119 3
- Overig 2 1 -1
3.9 Zoetermeer
De werkgelegenheidscijfers in Zoetermeer weerspiegelen eveneens de recessie die de

afgelopen jaren in geheel Haaglanden zichtbaar was. Hoewel minder hevig dan
vorig jaar was in het peiljaar 2004 ook sprake van een daling van het aantal arbeids-
plaatsen. De (netto) werkgelegenheid is in 2004 teruggelopen van 40.744 begin dat
jaar naar 40.146 arbeidsplaatsen per 1 januari 2005. Dit is een daling van 1,5%.

Zoetermeer, 2005
Bouwnijverheid 3%
Onderwijs 7%
0% 5% 10% 15% 20% 25%
Het aantal vestigingen liep eveneens licht terug: van 3.044 naar 3.004 (-1,3%).
De afname van de werkgelegenheid is vrij breed te zien bij bestaande bedrijven en

instellingen (bijvoorbeeld de gemeente). Daarnaast zijn er ook relatief meer
opheffingen c.q. faillissementen. In enkele gevallen is er sprake van verplaatsing van
een onderdeel van een groot bedrijf (bijvoorbeeld SNT/KPN).
Bedrijfstakgewijs zijn enkele opmerkelijke verschillen te zien. Zo is de sectie

vastgoed & zakelijke diensten voor het tweede achtereenvolgende jaar fors gedaald,
met maar liefst 904 arbeidsplaatsen (-9,9%). Ook de sectie handel, horeca &
reparatie laat dit jaar een flinke daling zien van 1.029 arbeidsplaatsen (-11,9%).
In de meeste andere secties nam de werkgelegenheid echter toe. De sectie financiële

instellingen groeide aanzienlijk (+36,6%), evenals de sectie gezondheidszorg &
welzijn (+9,0%). Opmerkelijk is ook de groei in de sectie industrie & openbaar nut
die met 141 arbeidsplaatsen toenam tot 4.456 (+3,2%). Ook de sectie milieu, cultuur
& recreatie liet wederom een toename aan werkgelegenheid zien: +371 (+15,3%) tot
2.800 arbeidsplaatsen. Hiermee komt Zoetermeer na Den Haag op de tweede plaats
in Haaglanden in deze sectie.
Ondanks een lichte daling bij openbaar bestuur is in de zogenaamde kwartaire

sector als geheel (openbaar bestuur, onderwijs, gezondheidszorg & welzijn) weer een
stijging te zien.

De werkgelegenheidsdaling in Zoetermeer is iets gunstiger dan het gemiddelde
regionale cijfer van -2,0%. Desondanks blijft Zoetermeer na Den Haag, Westland en
Delft de vierde werkgelegenheidskern van de regio.
Het gemiddeld aantal winkels per 1.000 inwoners is eveneens afgenomen van 4,0
naar 3,9% en ligt daarmee ruim onder het gemiddelde van Haaglanden.

in Zoetermeer, 2004-2005
2004 2005 2004-2005 2004 2005 2004-2005
Industrie en openbaar nut 4.456 4.597 141 141 148 7
Bouwnijverheid 1.313 1.252 -61 159 158 -1
Handel, horeca, reparatie 8.635 7.606 -1.029 1.010 997 -13
Financiële instellingen 1.133 1.546 413 102 99 -3
Onderwijs 2.456 2.663 207 139 137 -2
Milieu, cultuur, recreatie 2.429 2.800 371 275 270 -5
Totaal 40.744 40.146 -598 3.044 3.004 -40
waarvan:
Winkels 2.723 2.634 -89 454 447 -7
- per 1.000 inwoners 4,0 3,9 -0,1
Overheid 6.190 5.875 -315

- Rijk / Kroon 2.537 2.397 -140
- Provincie 1 1 0
- Gemeente 2.372 2.324 -48
- Overig 1.280 1.153 -127
Starter: Topaze: www.topaze.net
Starter: Dining Restaurant: www.diningrestaurant.nl

Bijlagen
Bijlage
1 Overzichtstabellen 56
1.1 Arbeidsmarktgrootheden van Haaglanden
en de afzonderlijke gemeenten, 2005 56
1.2 Netto werkgelegenheid per gemeente in Haaglanden
naar grootteklasse van de vestiging, 2005 56
1.3 Netto werkgelegenheid per gemeente naar sectie, 2005 56
1.4 Netto werkgelegenheid bij de overheid naar overheidssoort
per gemeente in Haaglanden, 2005 57
1.5 Bruto toegevoegde waarde en werkgelegenheid per sectie in
Haaglanden en % vergelijking met Nederland, 2003 57
2 Statistische verantwoording 58
2.1 Samenstelling, bronnen 58
2.2 Definities 59
2.3 Werkgelegenheidsregister Haaglanden 60
2.4 Standaard bedrijfsindeling 61
2.5 Vragenformulier werkgelegenheidsonderzoek 2005 63
Bijlagen 55
Bijlage 1.1 Arbeidsmarktgrootheden van Haaglanden en de afzonderlijke gemeenten, 2005
in duizendtallen dan wel %
gemeente netto beroeps woon-werk
werkgelegenheid bevolking bevolking idem in %1) balans werkloosheid idem in %2)
Den Haag 215,6 472,1 225,0 48 96 29,0 12,9

Delft 41,7 95,0 47,0 49 89 4,4 9,3
Leidschendam-Voorburg 22,7 73,8 30,0 41 76 2,3 7,7
Midden-Delfland 4,8 17,1 8,0 47 60 0,2 2,1
Pijnacker-Nootdorp 9,8 39,9 19,0 48 51 0,6 3,3
Rijswijk 33,7 47,4 21,0 44 160 1,7 8,0
Wassenaar 8,3 25,6 10,0 39 83 0,4 3,9
Westland 45,2 97,9 46,0 47 98 1,5 3,2
Zoetermeer 40,1 115,8 63,0 54 64 4,7 7,5
Haaglanden 421,8 984,4 469,0 48 90 44,8 9,5
Externe bronnen: CBS en CWI.

1)
Van de totale bevolking. .
2)
Van de beroepsbevolking.
Bijlage 1.2 Netto werkgelegenheid per gemeente naar grootteklasse van de vestiging, 2005
1 2-4 5-49 50-99 100-499 500-999 1.000 en + totaal
Den Haag 6.525 14.420 49.652 20.666 54.002 22.560 47.740 215.565
Delft 1.026 2.807 11.444 3.841 11.292 1.691 9.553 41.654
Leidschendam-Voorburg 874 1.815 6.972 2.812 5.991 2.037 2.223 22.724
Midden-Delfland 490 787 1.994 459 255 840 0 4.825
Pijnacker-Nootdorp 877 1.591 4.644 818 1.057 779 0 9.766
Rijswijk 664 1.448 8.342 3.552 10.721 3.076 5.871 33.674
Wassenaar 500 834 2.578 559 1.235 760 1.790 8.256
Westland 2.445 5.885 21.016 5.175 8.217 809 1.668 45.215
Zoetermeer 1.004 2.327 12.780 4.505 12.249 3.614 3.667 40.146
Haaglanden 14.405 31.914 119.422 42.387 105.019 36.166 72.512 421.825
Bijlage 1.3 Netto werkgelegenheid per gemeente en sectie, 2005

Den Haag Delft L-V1) M-D2) P-N3) Rijswijk W’naar Westl Z’meer totaal
Landbouw en visserij 936 67 380 1.024 1.310 293 168 8.712 83 12.973
Industrie en openbaar nut 9.251 3.455 648 187 829 1.341 82 4.053 4.597 24.443
Bouwnijverheid 6.295 1.332 1.059 703 862 1.256 451 4.207 1.252 17.417
Handel, horeca, reparatie 27.725 6.346 4.026 806 2.545 4.334 1.445 10.469 7.606 65.302
Vervoer, opslag, communicatie 20.331 1.391 1.205 148 643 1.511 1.989 2.655 1.872 31.745
Financiële instellingen 10.612 461 541 54 216 815 237 1.113 1.546 15.595
Vastgoed en zakelijke diensten 33.033 11.282 4.544 1.170 1.079 14.714 764 6.955 8.222 81.763
Openbaar bestuur 53.742 1.446 3.254 100 319 2.841 1.136 872 4.254 67.964
Onderwijs 10.898 7.057 1.216 315 360 1.123 574 1.554 2.663 25.760
Gezondheidszorg en welzijn 29.896 6.870 4.371 160 1.299 3.336 1.047 3.392 5.251 55.622
Milieu, cultuur, recreatie 12.846 1.947 1.480 158 304 2.110 363 1.233 2.800 23.241
Totaal 215.565 41.654 22.724 4.825 9.766 33.674 8.256 45.215 40.146 421.825
1)
L-V : Leidschendam-Voorburg. .
2)
M-D : Midden Delfland.
3)
P-N : Pijnacker-Nootdorp.

Bijlage 1.4 Netto werkgelegenheid bij de overheid naar overheidssoort per gemeente, 2005
provincie/
rijk/kroon waterschappen gemeenten overige overheid totaal
Den Haag 40.120 2.889 17.932 2.973 63.914

Delft 622 249 2.584 20 3.475
Leidschendam-Voorburg 2.571 1.052 76 3.699
Midden-Delfland 848 4 115 8 975
Pijnacker-Nootdorp 41 34 408 483
Rijswijk 3.150 72 690 2.811 6.723
Wassenaar 821 387 1.208
Westland 194 7 1.119 1 1.321
Zoetermeer 2.397 1 2.324 1.153 5.875
Haaglanden 50.764 3.256 26.611 7.042 87.673
Bijlage 1.5 Bruto toegevoegde waarde en werkgelegenheid (bruto) per sectie

in Haaglanden en % vergelijking met Nederland, 2003
Bruto toegevoegde waarde Werkgelegenheid
Haaglanden Nederland Haaglanden Nederland
mln w % % 1.000 pers. % %
Landbouw en visserij 1417 4,7% 2,5% 15,5 3,3% 3,8%

Industrie en openbaar nut 2669 8,8% 18,9% 28,1 6,0% 13,3%
Bouwnijverheid 1406 4,6% 5,8% 17,5 3,7% 6,4%
Handel, horeca, reparatie 3203 10,6% 14,3% 88,9 18,8% 22,1%
Vervoer, opslag, communicatie 3209 10,6% 7,3% 30,3 6,4% 6,4%
Financiële instellingen 2105 6,9% 7,2% 16,7 3,5% 3,6%
Vastgoed en zakelijke diensten 6379 21,0% 19,2% 93,2 19,7% 14,1%
Openbaar bestuur 4982 16,4% 7,8% 67,9 14,4% 5,9%
Onderwijs 1276 4,2% 4,2% 27,8 5,9% 6,2%
Gezondheidszorg en welzijn 2252 7,4% 8,7% 60,0 12,7% 13,9%
Milieu, cultuur, recreatie 1460 4,8% 4,1% 26,1 5,5% 4,4%
Totaal 30358 100% 100% 471,9 100% 100%
Bronnen: CBS, WRH, LISA.
Bijlagen 57
Bijlage 2 Statistische verantwoording
Bijlage 2.1 Samenstelling, bronnen
Het Werkgelegenheidsregister Haaglanden (WRH) is een adressenbestand van alle actief werkzame bedrijven,
instellingen en zelfstandige beroepsbeoefenaren in Delft, Den Haag, Leidschendam-Voorburg, Midden-Delfland,
Pijnacker-Nootdorp, Rijswijk, Wassenaar, Westland en Zoetermeer. Dit bestand wordt doorlopend geactualiseerd
aan de hand van o.a. mutatielijsten van het Handelsregister, adresboeken, opnames door buitendienst-
medewerkers en jaarlijks uit de respons op het werkgelegenheidsonderzoek. Dit onderzoek wordt in het gehele
gebied van Haaglanden integraal uitgevoerd. Er wordt met name informatie verzameld over het aantal personen
dat in of vanuit de vestiging werkzaam is en over de aard en de activiteiten van het bedrijf of de instelling.
Zie voor het vragenformulier, dat bij het onderzoek wordt gehanteerd, bijlage 2.5.
De registratie dateert van 1972 en omvatte tot 1981 de Haagse agglomeratie inclusief Zoetermeer en Nootdorp.
Begin jaren ‘80 is ook kortstondig in Delft geregistreerd. Per 1 mei 1987 is Wassenaar opgenomen in de
registratie.
Met ingang van 1993 is de registratie uitgebreid met Delft, de toenmalige gemeenten Pijnacker, De Lier,
‘s-Gravenzande, Maasland, Monster, Naaldwijk, Schipluiden en Wateringen, waarbij werd voortgebouwd op de
bestanden uit het provinciale werkgelegenheidsinformatiesysteem. Dit provinciale systeem ging uit van dezelfde
definities.
Sinds 1982 is de peildatum van de gegevens 1 mei, met ingang van 1994 is deze gewijzigd in 1 januari.
Het bijhouden van het register gebeurt bij de sector Landmeten en Vastgoedinformatie van de Dienst Stedelijke
Ontwikkeling van de gemeente Den Haag. De samenstelling van de monitor wordt verzorgd door de sector
Economie en Werkgelegenheid van het stadsgewest Haaglanden. Diensten en afdelingen van
stadsgewestgemeenten leveren tekstbijdragen.
Alle regionale werkgelegenheids- en vestigingsgegevens zijn ontleend aan het WRH; vergelijkende landelijke
werkgelegenheidscijfers zijn afkomstig van het Centraal Planbureau (CPB) en het Landelijk Informatiesysteem
van Arbeidsplaatsen en vestigingen (LISA, zie ook bijlage 2.3).
Regionale productiecijfers, bevolkingsaantallen en enkele arbeidsmarktgegevens zijn afkomstig van het Centraal
Bureau voor de Statistiek (CBS), gegevens over werkloosheid zijn afkomstig van het Centrum voor Werk en
Inkomen (CWI) Middenwest Nederland.
Oppervlaktegegevens van bedrijventerreinen en kantorenlocaties worden overgenomen uit de monitoren die het
stadsgewest op basis van gemeentelijke gegevens samenstelt. Oppervlaktecijfers van de tuinbouw zijn afkomstig
van het CBS.
Informatie over het verkoopvloeroppervlak in de detailhandel is ontleend aan Locatus, Basisregister

verkooppunten, dat mede in opdracht van het stadsgewest wordt bijgehouden.

Bijlage 2.2 Definities
Bij de registratie worden de volgende definities en omschrijvingen aangehouden:
Arbeidsparticipatie
Het aandeel van de beroepsbevolking, die (12 uur of meer per week) beroepsarbeid verricht of daarvoor
beschikbaar is, in de totale bevolking.
Arbeidsvolume
Alle banen omgerekend in voltijd-equivalenten (of fulltime-equivalenten, afgekort fte).
Fulltime
12 uur of meer per week werken.
Economische activiteit
De activiteit waarin de meeste personen in de vestiging werkzaam zijn. Daarnaast worden zo nodig neven-
activiteiten onderscheiden. Voor classificatie van de activiteiten wordt de standaard bedrijfsindeling (SBI, zie
bijlage 2.4) gehanteerd.
Overheid
Vestigingen van overheden worden onderscheiden naar rijk en kroon, provincie (inclusief regio-organen en
waterschappen), gemeenten, en overige overheid. Nutsbedrijven en openbaar-vervoermaatschappijen (met
uitzondering van een deel van de HTM) worden niet tot de overheid gerekend. Ook openbare onderwijs-
instellingen worden als overheid aangemerkt.
Parttime
Minder dan 12 uur per week werken.
Vestiging
Elk(e) afzonderlijk gelegen fabriek, werkplaats, winkel, kantoor of andere bedrijfsruimte c.q. complex van
bedrijfsruimten waar minimaal 1 persoon werkzaam is. Voor ambulante bedrijven (markthandel, glazen-
wasserijen, schoonmaakbedrijven, e.d.) geldt als vestiging het adres van waaruit het bedrijf wordt uitgeoefend.
Uitzendkrachten worden zowel geteld op het adres van vestiging van het uitzendbureau als op de vestiging waar
ze feitelijk werkzaam zijn; in de totalen zijn ze - uiteraard - slechts 1 x meegeteld.
Werkgelegenheid
Het totale aantal arbeidsplaatsen dat daadwerkelijk wordt ingevuld (dus exclusief vacatures).
Netto: arbeidsplaatsen van 12 uur en meer per week.
Bruto: alle arbeidsplaatsen.
Werkzame personen
Werknemers op de loonlijst, meewerkende eigenaren en gezinsleden, uitzendkrachten en werknemers in de zin
van de Wet inschakeling werkzoekenden (WIW) en de Wet sociale werkvoorziening (WSW).
Winkel
Een aankoopplaats voor consumentengoederen, zelfstandig of als onderdeel van een keten of formule.
Bijlagen 59
Bijlage 2.3 Werkgelegenheidsregister Haaglanden
Het Werkgelegenheidsregister Haaglanden (WRH) bevat per vestiging:

c naam, adres, postcode, gemeente
c economische activiteit volgens de standaard bedrijfsindeling (SBI)
c gegevens over start en eventueel beëindiging van activiteiten
c aantal werkzame personen en uitzendkrachten1), onderscheiden naar geslacht en in fulltime en parttime
c woongemeente van de werkzame personen1)
c internationale karakter2)
c verhuiswens2)
1)
niet voor alle jaren beschikbaar
2)
ook niet van vestigingen met minder dan 5 werkzame personen
Voor de gehanteerde definities en de SBI wordt naar respectievelijk de bijlagen 2.2 en 2.4 verwezen.
Het werkgelegenheidsregister is aldus een databestand, opgebouwd uit gegevens per vestiging. Uit dit register
kunnen verschillende selecties worden gemaakt naar bijvoorbeeld economische activiteit, grootteklasse en
geografische ligging.
Dit materiaal - eventueel aangevuld met historische gegevens - kan onder meer worden gebruikt voor de
opstelling van stadsvernieuwings-, bestemmings- en streekplannen, bedrijventerreinprogrammering en -planning,
analyses van ontwikkelingen in verschillende arbeidsmarktsegmenten en sectorverkenningen.
Gegevens uit het register worden ingebracht in het Landelijk Informatiesysteem van Arbeidsplaatsen en
vestigingen (LISA). Dit landsdekkende bestand biedt mogelijkheden tot vergelijking met andere regio’s.
Alle gegevens in het WRH vallen onder de Wet Bescherming Persoonsregistraties. Deze waarborgt onder meer dat
gegevens over individuele bedrijven en instellingen (uitgezonderd naam, adres, economische activiteit en
grootteklasse) niet aan derden worden verstrekt. Voorzover gegevensverstrekking aan derden wel is toegestaan
worden kosten in rekening gebracht.

Bijlage 2.4 Standaard bedrijfsindeling (SBI)
De SBI onderscheidt secties, aangeduid met letters, en afdelingen, aangeduid met tweecijferige nummers.
Voor verdergaande uitsplitsingen wordt verwezen naar CBS-publicaties.
In deze monitor zijn steeds samengenomen de secties A en B (onder de titel landbouw en visserij), evenals de
secties C, D en E (onder de titel industrie en openbaar nut), de secties G en H (onder de titel handel, horeca,
reparatie) en de secties L en Q (onder de titel openbaar bestuur). Sectie P is niet geïnventariseerd. Over de andere
secties wordt afzonderlijk gerapporteerd.
A Landbouw
01 landbouw en jacht
02 bosbouw
B Visserij
05 visserij en viskweek
C Delfstoffenwinning
10 turfwinning
11 aardolie- en aardgaswinning
14 winning van zand, grind, klei, zout e.d.
D Industrie
15 voedingsmiddelen en dranken
16 tabak
17 textiel
18 kleding en bont
19 leer en lederwaren
20 hout, kurk, riet e.d.
21 papier en karton
22 uitgeverijen, drukkerijen
23 aardolie- en steenkoolverwerking
24 chemische producten
25 rubber en kunststof
26 glas, aardewerk, cement, kalk en gips
27 metaal
28 metaalproducten
29 machines
30 kantoorapparatuur en computers
31 overige elektrische apparaten
32 audio-, video- en telecommunicatie-apparatuur
33 medische apparaten en hulpmiddelen, instrumenten en uurwerken
34 auto’s, aanhangwagens en opleggers
35 overige transportmiddelen
36 meubels en overige goederen
37 voorbereiding tot recycling
E Openbare nutsbedrijven
40 elektriciteit, aardgas, stoom
41 water
F Bouwnijverheid
45 bouwnijverheid
G Handel en reparatie van consumentenartikelen

50 auto’s en motorfietsen; benzinestations
51 groothandel
52 detailhandel
Bijlagen 61
H Horeca
55 logiesbedrijven, eet- en drinkgelegenheden
I Vervoer, opslag en communicatie

60 vervoer over land
61 vervoer over water
62 vervoer door de lucht
63 dienstverlening ten behoeve van vervoer
64 post en telecommunicatie
J Financiële instellingen
65 banken
66 verzekeringswezen en pensioenfondsen
67 beurzen en andere verwante activiteiten
K Vastgoed en zakelijke dienstverlening

70 onroerend goed (verhuur en handel)
71 verhuur van roerende goederen
72 computerservice
73 speur- en ontwikkelingswerk
74 overige zakelijke dienstverlening
L Openbaar bestuur en sociale verzekering

75 openbaar bestuur, overheidsdiensten en verplichte sociale verzekeringen
M Onderwijs
80 onderwijs
N Gezondheidszorg en welzijn
85 gezondheidszorg en welzijn
O Milieu, cultuur, recreatie

90 milieudienstverlening
91 werkgevers-, werknemers- en beroepsorganisaties, politieke organen, kerken e.d.
92 cultuur, sport en recreatie
93 overige dienstverlening
P Particulieren met personeel in loondienst

95 particuliere huishoudens met personeel in loondienst
Q Extraterritoriale lichamen en organisaties

99 extraterritoriale lichamen en organisaties

Bijlage 2.5 Vragenformulier werkgelegenheidsonderzoek 2005
070 3533074 Werkgelegenheidsonderzoek

Haeghe Groep Diensten per 1 januari 2005
Wilt u de volgende vragen beantwoorden?
Invullen bij voorkeur via internet. Ga daarvoor naar www.haaglanden.nl/2005 en log in met
gebruikersnaam wrh2005
wachtwoord
U kunt de vragen ook beantwoorden door invulling van onderstaand formulier.

Mocht u niet binnen twee weken kunnen reageren, dan volgt een herinnering.
Over het hoe en waarom van dit onderzoek geeft bijgaande brief informatie.
1. Adresgegevens
A Zijn onderstaande gegevens juist en volledig?

❑ ja ❑ nee, de correcte/volledige gegevens zijn:
vestigingsadres vestigingsadres
telefoonnummer telefoonnummer
postadres postadres
e-mailadres e-mailadres
Kamer van Koophandelnummer is dit Kamer van Koophandelnummer correct?

❑ ja ❑ nee ❑ niet van toepassing
B Heeft u elders nog ruimte(n) in gebruik voor opslag, stalling e.d. waar geen personen werkzaam zijn?
❑ nee ❑ ja, op het hieronder weergegeven adres
De volgende vragen hebben uitsluitend betrekking op bovenstaand bij A genoemd vestigingsadres.

2. Vestiging
Worden in of vanuit de vestiging werkzaamheden verricht?

❑ ja ❑ nee, de vestiging is opgeheven omdat
(verder met vraag 7)
3. Economische activiteit
De economische activiteit van de vestiging is de activiteit waarin de meeste personen in of vanuit de vestiging werkzaam zijn.
Is onderstaande geregistreerde activiteit juist en volledig?
❑ ja ❑ nee, de correcte/volledige activiteit is:
Wilt u met de vragen aan keerzijde vervolgen? (De vakken hieronder behoeven niet ingevuld te worden)
Bijlagen 63
Vervolg werkgelegenheidsonderzoek
per 1 januari 2005
4. Werkzame personen
Hoeveel personen waren in of vanuit het vestigingsadres werkzaam op 1 januari 2005?

duur van de werkweek werknemers op de loonlijst van de vestiging, uitzendkrachten
meewerkende eigenaren en gezinsleden1)
mannen vrouwen mannen vrouwen
12 uur of meer per week
1 tot 12 uur per week
totaal
1)
Uitzendbureaus wordt gevraagd de in de vestiging werkzame krachten in deze twee kolommen aan te geven,
en de vanuit de vestiging werkzame uitzendkrachten in de laatste twee kolommen.
Vestigingen met minder dan 5 werkzame personen kunnen verder gaan met vraag 7.
5. Internationale vestiging
Is uw vestiging onderdeel van een internationale onderneming of instelling?

❑ nee (verder met vraag 6) ❑ ja, in welk land zetelt de hoofdvestiging?
6. Verplaatsing
A Bestaan er voor uw vestiging verhuisplannen?

❑ nee (verder met vraag 7) ❑ ja, verhuizing wordt voorzien ❑ binnen 3 jaar
❑ op langere termijn
B Waar zoekt u een nieuwe vestigingsplaats?

❑ binnen de huidige gemeente van vestiging
❑ buiten de huidige gemeente van vestiging, maar binnen Haaglanden
❑ in de rest van Nederland
❑ buiten Nederland
❑ nog niet bekend
7. Invulling
Wie is de contactpersoon binnen uw vestiging voor de invulling van dit formulier?

naam datum
telefoon
fax
Wilt u voortaan het vragenformulier op internet invullen?

❑ nee
❑ ja, de uitnodiging hiervoor kan naar het volgende e-mailadres worden gestuurd
e-mailadres
Uw e-mailadres wordt uitsluitend voor dit doel gebruikt.
U kunt nu dit formulier in bijgaande envelop portvrij retour zenden.

Vriendelijk dank voor uw medewerking.

Uitgave
stadsgewest Haaglanden
december 2005
stadsgewest Haaglanden
Grote Marktstraat 43
Postbus 66
2501 CB Den Haag
T 070 750 1520
F 070 750 1591
E informatie@haaglanden.nl
I www.haaglanden.nl
Samenstelling
stadsgewest Haaglanden,
sector Economie en Werkgelegenheid, G. Scholtens
met bijdragen van A.E. Barendse, N. Bink, C. Damen,
R. de Gruijter, F.G. Hendriksen, N. Keltjens, E.M. Klok,
Monitor
werkgelegenheid
H. Mayer, N. Krol, B.C. den Ouden, A.M. Putman,
C.E. Rothuizen, D.H. van Stiphout, M.R. Vleut,
H.G.J. Wensveen en met medewerking van
Tauro kantorencentrum
Gegevens
Gemeente Den Haag, Dienst Stedelijke Ontwikkeling,
sector Landmeten en Vastgoedinformatie
Fotografie
Haaglanden
Paul Lunenburg, Den Haag
Vormgeving
Zwart op Wit, Delft
Druk
Nivo, Delft
Oplage
2005
750 exemplaren
CIP-gegevens Koninklijke Bibliotheek, Den Haag

Monitor Werkgelegenheid Haaglanden 2005
ISBN-10: 90-75157-27-4
ISBN-13: 978-90-75157-27-7
economische zaken
ISSN: 1871-3637
NUR: 781/903
Trefw.: werkgelegenheid, Haaglanden (Den Haag)
© Uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd,

samengevat en/of openbaar gemaakt door middel
van druk, fotokopie of op welke wijze dan ook,
alleen met nadrukkelijke bronvermelding.

Monitor Werkgelegenheid Haaglanden

Загружено:

Сведения о документе

Авторское право

Доступные форматы

Поделиться этим документом

Поделиться или встроить документ

Параметры публикации

Этот документ был вам полезен?

Это неприемлемый материал?

Авторское право:

Доступные форматы

Monitor Werkgelegenheid Haaglanden

Загружено:

Авторское право:

Доступные форматы

Monitor

2 Monitor werkgelegenheid Haaglanden 2005

Het totale aantal werkzame personen in het stadsgewest is in de periode van

De werkgelegenheid in het stadsgewest volgt de landelijke ontwikkeling in 2004: het

Netto werkgelegenheid per gemeente

Rijswijk 33.674 -2.334 -6,5

In de meeste stadsgewestgemeenten daalt de werkgelegenheid bruto minder dan

Het aandeel van de verschillende stadsgewestgemeenten in de netto werk-

Netto werkgelegenheid per sectie

Landbouw en Visserij 12.973 -498 -3,7

4 Monitor werkgelegenheid Haaglanden 2005

Ter gelegenheid van deze 30e rapportage is de werkgelegenheidsontwikkeling in het

1.2 Opzet van de monitor

In hoofdstuk 2 wordt de ontwikkeling van de werkgelegenheid in Haaglanden als

Hoofdstuk 3 gaat gedetailleerder in op de ontwikkeling van de werkgelegenheid per

Aansluitend bevat bijlage 1 een vijftal overzichtstabellen.

De monitor is globaal van aard; doel is het signaleren van ontwikkelingen op

c Van belang is het onderscheid tussen bruto en netto werkgelegenheid. Optelling

8 Monitor werkgelegenheid Haaglanden 2005

Starter: Young Talent Publishers: www.ytr.nl

Tabel 1 Werkzame personen in Haaglanden

Het aandeel vrouwen in werkgelegenheid en arbeidsvolume in Haaglanden is iets

In de meeste stadsgewestgemeenten daalt de werkgelegenheid bruto minder dan

Het aandeel van de verschillende stadsgewestgemeenten in de netto werk-

12 Monitor werkgelegenheid Haaglanden 2005

Den Haag 16.634 16.781 147

De gemiddelde vestigingsgrootte gemeten in netto werkgelegenheid per bedrijf of

Bruto werkgelegenheid per sector, 2005

Den Haag 234.256 0,4 6,8 44,6 48,2

14 Monitor werkgelegenheid Haaglanden 2005

50 38,1 44,3 44,8 Beroepsbevolking

De ontwikkeling van parttime en fulltime werkgelegenheid laat per gemeente

Gemeenten met verhoudingsgewijs veel deeltijdarbeid zijn Pijnacker-Nootdorp en

Parttimers (1-12 uur) 16.461 24.455 40.916 16.342 24.728 41.070

Arbeidsvolume 253.000 145.500 398.500 246.000 145.000 391.000

De werkzame beroepsbevolking neemt minder toe dan de beroepsbevolking, met

16 Monitor werkgelegenheid Haaglanden 2005

Den Haag 29.278 28.985 13,1 12,9

Nederland totaal 678.500 692.200 9,0 9,2

In alle meer landelijke gemeenten in Haaglanden ligt de werkloosheid op een

Opmerkelijk is dat in Haaglanden in 2004 de werkloosheid onder mannen

18 Monitor werkgelegenheid Haaglanden 2005

Beroepsbevolking 436 453 458 462 466 469

Inkomende pendel 96 106 106 101 101 99

Werkgelegenheid 417 432 440 431 431 422

2.3 Internationale vestigingen

De meeste internationale vestigingen ondernemen handelsactiviteiten, maar wat

Landbouw en visserij 6 279

Den Haag 127 9.270

2.4 Economische activiteit

2.4.1 Ontwikkeling per sectie

Landbouw & visserij

20 Monitor werkgelegenheid Haaglanden 2005

De agrarische sectie maakt in absolute aantallen veel gebruik van uitzendkrachten;

Industrie & openbare nutsbedrijven

Landbouw en visserij 13.471 12.973 3,1 3.464 3.278 8,7 4,0

Handel, horeca & reparatie

De economische teruggang laat zich dus duidelijk vertalen in het bestedingspatroon

Het netto werkgelegenheidsaandeel van de sectie handel, horeca & reparatie in

Vervoer, opslag & communicatie

22 Monitor werkgelegenheid Haaglanden 2005

Handel, horeca, reparatie 15%

Vervoer, opslag, communicatie 8%

Vastgoed en zakelijke diensten 19%