De framing die media gebruiken bij

berichtgeving over de omstreden VVD'ers

Oumaima Abalhaj

Inhoudsopgave

Inleiding

hoofdstuk

Theoretische achtergrond

hoofdstuk

Onderzoeksopzet

hoofdstuk

Resultaten

hoofdstuk

Conclusie

hoofdstuk

Bronnenlijst

hoofdstuk

Bijlage

1 Inleiding
Aanleiding
De VVD is de laatste tijd vaak in opspraak door de integriteitskwestie. De partij kreeg veel aandacht
toen bekend werd dat Mark Verheijen (Tweede Kamerlid) onterecht duizenden euros had
gedeclareerd. Het ging om priv-uitgaven, campagnekosten en kosten als lid van het landelijk bestuur.
Verheijen is niet de enige die in opspraak is geweest. Kathalijne de Kruif, fractieleider in de gemeente
Stichtste Vecht, wordt onder andere verdacht van witwassen en drugshandel. Inmiddels zijn er in een
jaar tijd meer dan zes VVDers in opspraak gekomen door de integriteitskwestie. Ivo Opstelten en Fred
Teeven spelen daarin ook een grote rol. Beiden zijn opgestapt door een deal met een crimineel.
Teeven sloot de deal en Opstelten loog over het bewijs. Dit kan natuurlijk grote gevolgen hebben voor
de partij.
Framing
Door de vele berichtgeving over de omstreden leden van de VVD kan de partij kiezers kwijtraken. De
waarheidsgehalte van de partij daalt. De manier waarop de media berichten, kan tot schade leiden
voor de regeringspartij. Ook wel framing (De Boer en Brennecke, 2009) genoemd. Journalisten
hebben de taak om objectief en onpartijdig te berichten, lukt dit niet dan creer je voor de lezer een
bepaald beeld over het onderwerp.
De onderzoeksvraag is dan ook als volgt: Welke framing hebben Trouw, de Volkskrant, Het
Algemeen Dagblad en telegraaf gebruikt bij het berichtgeven over de omstreden VVDers?

Leeswijzer
Naast het onderzoek wordt ook het theoretisch kader behandeld. Hierin wordt de functie van het
onderzoek toegelicht. De opzet van het onderzoek zal het verzamelde materiaal inzichtelijk maken.
Ook worden de resultaten van het onderzoek behandeld. Tot slot staat er een conclusie in het
onderzoeksverslag waarin de onderzoeksvraag beantwoord wordt. Verder wordt dit onderzoek
afgesloten met zelfreflectie en een bronnenlijst.

2 Theoretisch kader
Dit onderzoek bevat verschillende begrippen die toelichting vereisen om het onderzoek te begrijpen.
Deze begrippen zijn ook nodig om de onderzoeksvraag te beantwoorden . De onderzoeksvraag
is: Welke framing hebben Trouw, de Volkskrant, Het Algemeen Dagblad en deTelegraaf
gebruikt bij het berichtgeven over de omstreden VVDers?

Framing
De media bepalen waarover men denkt. Dit noem je agendasetting. De manier
waarop journalisten het nieuws inkaderen noem je framing (De Boer en Brennecke,
blz. 206, 2009). Framing kan door woordkeus of beeldgebruik bepaalde gevoelens of ideen
opwekken over het onderwerp. In dit geval wordt er bericht over de omstreden VVDers die te maken
hebben met onder andere corruptieschandalen. Dit kan gevoelens als wantrouwen bij de lezers
opwekken. De lezers staan dicht bij dit onderwerp, omdat de VVD een regeringspartij is. Als er geen
vertrouwen meer is in de regering, dan kan dit gevolgen hebben voor de partij. Doordat de media
berichten op een bepaalde manier, heeft dit invloed op de manier waarop de lezers het nieuws
interpreteren.
Kenmerken van frames`
Er bestaan verschillende soorten frames. Zo heb je vergelijkende frame, een metafoor, een verhaal of
een oneliner. Maar waar moet je nu opletten als je een goede frame wilt?

Kenmerken van een goede frame (De Bruijn, blz. 20 t/m 26):
-

Het frame blijft hangen en komt snel weer op in onze herinneringen. Dit is omdat het beeld
over een bepaald nieuwsfeit eenvoudig en overtuigend is. Het is belangrijk dat een frame blijft
hangen, omdat dat de frame het debat moet beheersen.

Lezers en kijkers zijn het bijna altijd eens met de frame. Een voorbeeld is een frame van VVD:
Vandalen gaan betalen. Iedereen zal het eens zijn met deze oneliner. Wie iets vernielt, moet
voor de kosten opdraaien.

Het frame is gekoppeld aan een maatschappelijke onderstroom.

Een frame zet de gedachte in werking. Men wil dan weten wie het bijvoorbeeld goedkeurt dat
politici geld witwassen. Je hebt een boef nodig op de achtergrond. Een verantwoordelijke dus
die het bijvoorbeeld niet eens is met de frame.

Het frame is zo opgebouwd dat het de tegenstander dwingt om erin te stappen. Door
bijvoorbeeld uitgesproken taalgebruik stapt de tegenstander snel in het frame.

Het frame is gekoppeld aan een maatschappelijke onderstroom.

Een goede frame is vaak bevrijdend. Bij lastige dillemas wijst het naar een uitweg.

In de politiek maken ze geregeld gebruik van frames om de aandacht van de kiezer te trekken. De
media tonen de werkelijkheid van de politiek. De politiek en media hebben een nauwe relatie. De een
kan niet zonder de ander. Het is een winstgevende relatie voor beide partijen (Van Praag en Brants,
2014). Dit is een onderdeel van medialogica.

Medialogica
Medialogica is het ontstaan van een publieke opinie door journalisten, beleidsmakers en consumenten
die zich bewust of onbewust aanpassen aan de kaders en regels van de media. Kortom de interactie
tussen de media, burger en overheid en de druk die daarbij ontstaat noem je medialogica
(Ontsnappen aan medialogica, 2006)
Medialogica leidt tot een verschuiving van de machtsinrichting in de media en tot minder inhoudelijke
politieke berichtgevingen. Dit gebeurt met name met politieke standpunten en maatschappelijke
onderwerpen. (Van Praag en Brants, 2014).
De VVD zorgt op dit moment voor opschudding in de media en onder de burgers. De burgers
vertrouwen de partij veel minder door de berichtgeving van de media. De berichtgeving over de VVD
door de media kan ook een positief effect hebben voor de partij. Ze krijgen (ongevraagd) alle
aandacht, terwijl de andere partijen om die aandacht moet zoeken. De VVD kan dus niet zonder de
media.

Voorbeeldstudies
Om aan te tonen dat de media invloed hebben op het publiek, behandel ik twee voorbeeldstudies.
Claire Wardle is een Britse onderzoekster. Zij heeft een onderzoek gedaan naar framing. Het
onderzoek heet It could happen to you. Wardle bestudeerd 12 artikelen over een moordzaak. Het
onderzoek vond plaats in drie periodes plaats. In de jaren: 1930, 1960 en 1990. In 1930 en 1960 was
de manier van berichtgeven vrijwel hetzelfde. In 1990 kwam daar een beetje verandering in. Het
verhaal was minder institutioneel en meer gericht op het persoonlijke en maatschappelijke deel.
Tbs-voorbeeld

De RMO( Raad voor Maatschappelijke Ontwikkelingen) kwam met een rapport

over de ontwikkelingen naar TBS. Het onderzoek ging over de framing van het
systeem. RMO heeft een analyse gemaakt van de berichtgeving en gekeken naar
wat de maatschappelijke gevolgen kunnen zijn hierdoor.
Uit het onderzoek werd duidelijk dat het systeem niet goed is. Het TBS systeem
moet de samenleving beschermen. Het publiek is aangedaan door de
berichtgeving over TBS.

Om bij een frame-onderzoek het frame te kunnen ontdekken, dien je een aantal vragen te
beantwoorden. Harmen Groenhart heeft het in zijn hoorcollege gehad over de volgende vragen:

Wat is het probleem?

Wat is de oorzaak?

Wat is de oplossing?

Wie is er verantwoordelijk?

Voor het onderzoek: Welke framing hebben Trouw, de Volkskrant, Het Algemeen Dagblad en de
Telegraaf gebruikt bij het berichtgeven over de omstreden VVDers? Analyseer ik dertig
artikelen, zowel kwalitatief als kwantitatief. Het kwalitatieve wordt onderzocht door middel van de
gevonden frames in de artikelen en het kwantitatieve deel wordt onderzocht door het aantal artikelen
te vergelijken.

3 Onderzoeksopzet
Om de onderzoeksvraag te beantwoorden, analyseer ik dertig artikelen. De onderzoeksvraag luidt:
Welke framing hebben Trouw, de Volkskrant, Het Algemeen Dagblad en de Telegraaf gebruikt
bij het berichtgeven over de omstreden VVDers?
De artikelen komen van de database LexisNexis. Om gericht te zoeken in de database heb ik gebruik
gemaakt van de volgende termen: VVD, VVD'er opgestapt, Ren Leegte, Verheijen, integriteit,
integriteitsaffaire, omstreden VVD'ers, Van Rey, Houwers en hypotheekfraude. De zoektermen zijn
nodig voor het vinden van relevante artikelen. De artikelen zijn afkomstig van het Algemeen Dagblad,
de Volkskrant, Trouw en de Telegraaf.
De namen die voorkomen in de zoektermen, zijn de omstreden personen. De zoekterm VVD heb ik
gebruikt omdat dat de partij is waar het probleem over gaat. Het probleem gaat over de integriteit, dus
dat is ook een relevante zoekterm.
Ik zocht in de periode van 01-06-2014 tot en met 25-03-2015. Dit is omdat in dat tijdsvak veel VVD'ers
in opspraak waren.
Ik zocht op basis van de krantenkoppen. Als de zoekterm(en) in de kop stond(en), dan bekeek ik het
artikel. Op basis daarvan selecteerde ik dertig artikelen voor het onderzoek.
Aantal artikelen:
Het Algemeen Dagblad: 6
De Volkskrant: 8 artikelen
Trouw: 6 artikelen
De Telegraaf:9 artikelen

4 Resultaten
De resultaten in het onderzoeksverslag geven een zo objectief en onafhankelijk mogelijk beeld van het
verzamelde materiaal. Zowel kwalitatief als kwantitatief. Nel Verhoeven,
In de resultatenanalyse geef ik antwoord op de vier vragen van het hoorcollege van Harmen
Groenhart:

Wat is het probleem?

Wat is de oorzaak?

Wat is de oplossing?

Wie is er verantwoordelijk?

De resultaten geven antwoord op de onderzoeksvraag: Welke framing hebben Trouw, de

Volkskrant, Het Algemeen Dagblad en de Telegraaf gebruikt bij het berichtgeven over de
omstreden VVDers?

De vragen beantwoord ik per krant:

Trouw:
Wat is het probleem?
De VVD verliest haar geloofwaardigheid. De partij is koploper als het gaat om sjoemelende politici. Er
lijkt geen eind aan te komen. Vanuit de VVD was er veel kritiek richting partijleider Rutte en
fractievoorzitter Zijlstra.
Wat is de oorzaak?
Rutte en Zijlstra namen de zaak-Verheijen niet serieus. Ze reageerden nonchalant op de publicatie
van het NRC waarin Verheijen beschuldigd werd van corruptie.
Wat is de oplossing?
In 2013 kwamen er al strenge integriteitsregels die elke VVD'er moest ondertekenen. De VVD-top
moest direct een onderzoek instellen na de publicatie van het NRC-artikel over Verheijen. De
integriteitscommissie moest eerder aan het werk worden gezet.
Wie is er verantwoordelijk?
De VVD-top is voornamelijk verantwoordelijk, omdat zij de zaak in eerste instantie niet serieus namen.
Hierdoor verloor VVD haar geloofwaardigheid en reageerde de achterban van de VVD kritisch op
Rutte en Zijlstra.

De Volkskrant:
Wat is het probleem?
Er is onrust in de Kamerfractie door de Verheijen-kwestie. Het is niet de eerste keer dat de VVD in
opspraak is om corruptieschandalen. Van Rey werd eerder ook verdacht van corruptie. En Houwers
hypotheekfraude gepleegd. Dit heeft grote gevolgen voor de partij.
Wat is de oorzaak?
De VVD onderschatte de imagoschade door de affaires. De imagoschade komt door de negatieve
publiciteit over de partij. Van Rey zou vertrouwelijke stukken hebben doorgespeeld aan een
projectontwikkelaar. Houwers was in opspraak over zijn declaratiegedrag en de hypotheekfraude.
Wat is de oplossing?
De Kamerleden die in opspraak waren door hun gebrek aan integriteit, zijn opgestapt. Justitie
onderzoekt verder de verdenkingen. De VVD-top had adequater moeten reageren na de
beschuldigingen.
Wie is er verantwoordelijk?
De omstreden VVD'ers zijn verantwoordelijk voor hun daden, daarom zijn zij ook opgestapt. De
integriteitscommissie oordeelt of de leden nog integer zijn. Rutte en Zijlstra zijn verantwoordelijk voor
de nonchalante uitspraken.

Het Algemeen Dagblad:

Wat is het probleem?
De VVD heeft veel tegenslagen moeten verwerken. Hierdoor is het imago van de partij geschaad. Dit
kan gevolgen hebben voor de Provinciale Statenverkiezingen.

Wat is de oorzaak?
Verschillende Kamerleden zijn opgestapt omdat ze niet integer zijn. Ze werden verdacht van onder
andere fraude, witwassen en corruptie. De harde klap kwam toen het bonnetje van de Teeven-deal
opdook. Opstelten en Teeven hebben toen hun ontslag ingediend. Door de bagatelliserende
uitspraken van Rutte en Zijlstra komt de partij ongeloofwaardig over.
Wat is de oplossing?
Na verschillende onderzoeken door de integriteitscommissie zijn verschillende leden van de partij
opgestapt. Rutte bemoeit zich ook persoonlijk met de verkiezingen om kans te maken op de
meerderheid.
Wie is er verantwoordelijk?
De integriteitscommissie is verantwoordelijk voor de verschillende onderzoeken naar de omstreden
leden. Daarnaast zijn die leden verantwoordelijk voor hun daden. Rutte en Zijlstra hebben de
verantwoordelijkheid over de uitspraken.

De Telegraaf:
Wat is het probleem?
Verschillende VVD'ers zijn in opspraak. Kathalijne de Kruif wordt verdacht van drugshandel,
witwassen en het schenden van geheimhoudingsplicht. Ze wordt opgepakt, waardoor ze gedwongen
is om haar functie als fractieleider neer te leggen. Ren Leegte schaadt het vertrouwen van de VVD
door openlijk te praten over de gaswinning in de trein. Hij zegt pijnlijke dingen die er uiteindelijk voor
zorgen dat hij zijn functie als woordvoerder over de gaswinning kwijtraakt. En alsof het allemaal niet
erg genoeg was, loopt ook Mark Verheijen tegen de lamp. Het talent van de VVD.
Wat is de oorzaak?
Er zijn verschillende oorzaken voor de opgestapte leden. Kruif had de 'verkeerde' vrienden, Leegte is
om zijn loslippigheid zijn woordvoerderschap kwijt en later ook zijn Kamerlidmaatschap en het
declaratiegedrag van Verheijen heeft hem genekt.
Wat is de oplossing?
De bovengenoemde VVD'ers hebben hun functie neergelegd.
Wie is er verantwoordelijk?
De verdachte Kamerleden zijn verantwoordelijk voor de oplossing; functie neerleggen.
Justitie is verantwoordelijk voor het onderzoek naar Kathalijne de Kruif.

5 Conclusie en discussie
In dit hoofdstuk ga ik antwoord geven op mijn onderzoeksvraag: Welke framing hebben Trouw, de
Volkskrant, Het Algemeen Dagblad en de Telegraaf gebruikt bij het berichtgeven over de
omstreden VVDers?
Bij een kwalitatief onderzoek hoort een kwalitatieve analyse. De gegevens kunnen worden beschreven
of samengevat. Een kwalitatief onderzoek gaat niet over het verzamelen van cijfers, maar over de
betekenis die mensen aan bepaalde situaties en gedrag verlenen. (Nel Verhoeven, blz. 251, 252,
2007)
In het vorige hoofdstuk heb ik de vijf vragen van het hoorcollege van Harmen Groenhart behandeld
per krant. Zo ontstond er een duidelijk beeld over de framing die de media gebruikt hebben:
Het probleem dat centraal staat bij de vier kranten is het imagoschade dat de VVD heeft opgelopen
door de omstreden VVD'ers. De meeste artikelen gaan over 'hoe de VVD-top omgaat met de
schandalen'. Het frame zet de gedachte in werking. De lezer wil weten of de VVD-top het goedkeurt
dat de politici geld witwassen en frauderen. (De Bruijn, blz. 20 t/m 26 )
De Trouw, de Volkskrant, het AD en de Telegraaf berichten negatief over de omstreden VVD'ers. Bij
ieder nieuw schandaal, schrijven de media over de schandalen uit het verleden om de lezer eraan te
herinneren dat het niet de eerste keer is. Het frame blijft dan sneller hangen en komt terug bij het
lezen van een soortgelijk artikel over de VVD'ers. Deze frame zal het debat blijven overheersen,
omdat de omstreden VVD'ers in de regeringspartij zitten. ( De Bruijn, blz. 20 t/m 26 )
Wie iets strafbaars doet, moet ervoor boeten. Dat komt overeen met een bekende frame van de VVD:
"Vandalen gaan betalen". Het is dan ook logisch dat de dubieuze VVD'ers gestraft worden, anders
spreekt de VVD zichzelf tegen. De lezer zal het eens zijn met deze frame. ( De Bruijn, blz. 20 t/m 26 )
De VVD-top wordt verantwoordelijk gehouden, omdat zij de verdenkingen op partijgenoten niet serieus
hebben genomen. Mark Rutte en Halbe Zijlstra reageerden nonchalant op de verdenkingen over
Verheijen na publicatie van een artikel in het NRC. Ze vonden de kwestie rondom Verheijen
"opgeblazen" en "opgepompt". Door deze uitspraak kregen Rutte en Zijlstra veel kritiek. Met name
Rutte, omdat hij de premier is. Zijn uitgesproken taalgebruik zorgt voor het frame 'Ik-roep-zomaar-wat'.
De kranten zijn het overeens: het gaat niet goed bij de VVD. De laatste jaren hebben veel VVD'ers
hun functie neergelegd, omdat zij zich bezig hielden met illegale praktijken. Van witwassen tot
drugsdealen. De VVD-top begaat een moeilijke en zware tijd. Het vertrouwen is weg.

6 Bronnenlijst
Nel Verhoeven, 2007, Wat is onderzoek? Uitgeverij: Boom Lemma
De Boer en Brennecke, 2009, Media en publiek. Uitgeverij: Boom Lemma
Van Praag en Brants, 2014, De macht van medialogica. Uitgeverij:
Annette Boon, 2014, Medialogica in verkiezingstijd
Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling, 2006, Ontsnappen aan medialogica. Uitgeverij: SWP
Amsterdam
Claire Wardle, 2006, It could happen to you.

Bijlage
Matrix
Artikel:
Noteer auteur,
titel, datum, bron
en aard van het
artikel.
Falend
selectiebeleid blijft
VVD achtervolgen.
De Volkskrant, Jan
Hoedeman, 25-0315.
VVD'er Verheijen
komt weer in
opspraak.
De Volkskrant, Jan
Hoedeman, 12-0215.
Integriteitsaffaires
kwellen VVDverkiezingscampag
ne.
De Volkskrant, Jan
Hoedeman, 27-0215

Donaties Verheijen
sluw maar 'correct';
VVD'er verzet zich
tegen
'kwaadaardige'
beschuldiging.

Wat is het
probleem?

Wat is de
oorzaak?

Wat is de
oplossing?

Wie is er
verantwoordelij
k?

Weer vertrek van

een Kamerlid.
Selectiebeleid van
VVD heeft
gefaald.

Leegte hield
nevenfuncties
verborgen,
waardoor de
vertrouwen werd
geschaad.

Volgens Zijlstra
Partijleider Rutte.
moet de lat hoger
worden gelegd
om dit te
voorkomen.

Verheijen heeft
Gebrek aan
onjuiste bedragen integriteit.
gedeclareerd als
gedeputeerde bij
de provincie
Limburg.

De partij heeft de De partij.

integriteitsregels
aangescherpt.

De
Aantal Kamerleden
integriteitsaffaires worden verdacht
dreigen de VVD- van corruptie.
campagne te
overheersen.

Integriteitscommi Integriteitscommis
ssie komt
sie
dezelfde dag
naar buiten met
bevindingen over
declaratiegedrag
Verheijen.

De VVD ontkent
dat Verheijen op
een onjuiste
manier donaties
heeft verworven
voor de VVD.

De VVD zegt dat de Wordt niet

donaties volgens de gegeven.
regels waren
gegaan.

Verheijen is
verantwoordelijk
voor de donaties.

Kamerlid Leegte
moet weg, omdat
hij zich niet heeft

Het is niet meer

Verdiepen in de
duidelijk wat wel en interne regels
niet mag volgens de

De VVD

Telegraaf,
parlementaire
redactie, 6-11-14.
Mailtjes nekten
VVD'er; Kamerlid
Leegte moet weg

om verzwegen
gehouden aan de regels van een
adviseursfunctie bij regels van de
partij.
Plantlab.
VVD.

van de politiek.

Telegraaf,
parlementaire
redactie, 25-3-25.
VVD-Kamerlid om
zijn loslippigheid
bestraft; Ren
Leegte verliest
woordvoerderscha
p gaswinning.

Leegte verliest
functie als
woordvoerder
gaswinning.

Zijn loslippigheid.

Telegraaf,
parlementaire
redactie, 19-01-15
VVD aarzelde te
lang met
onderzoek naar
integriteit van
Kamerlid.

VVD verliest
Rutte en Zijlstra
geloofwaardigheid nemen zaak
Verheijen op het
begin niet serieus.

VVD is koploper
als het gaat om
sjoemelende
politici.

Er waren geen
duidelijke regels..

Trouw, Wilfried van

der Bles, 20-02-15

Meer aanklachten
tegen De Kruif.
Telegraaf,
verslaggever
Utrecht, 20-03-15

De top moest de VVD-top

integriteitscommi
ssie direct aan
het werk zetten.

(n.a.v. berichtgeving
NRC)

Trouw,
hoofdredactie, 1702-15
Limburgse
boemerang raakt
de VVD-top vol.

De fractietop
Leegte.
heeft hem uit zijn
functie gezet en
een nieuw
Kamerlid
aangesteld voor
de functie.

VVD'er de Kruif
Ze ging de mist in
wordt verdacht
toen ze contact had
van wietteelt,
met Jeroen T.
witwassen,
schenden van
geheimhoudingspl
icht en van
valsheid in
geschrifte.

In 2013 kwamen VVD-top

er strenge
integriteitsregels
die elke VVDbestuurder moest
ondertekenen.

Ze moet voor de
rechter
verschijnen.

Het Openbare
Ministerie

De Kruif (VVD) vrij, De Kruif (VVD)

maar nog wel
mag onder strikte
verdacht.
voorwaarden de
cel verlaten.
Telegraaf, redactie
politiek,19-03-15

Ze wordt verdacht
van deelname aan
een criminele
organisatie.

Coalitie kan zich

geen dissident
meer veroorloven.

Houwers neemt zijn n.v.t.

zetel van de VVD
mee en gaat
zelfstandig verder.

Trouw, Nicole
Besselink, 20-0315

Fred Teeven kan

niet terugkeren
naar de VVD,
omdat geroyeerde
VVD'er Houwers
zelfstandig
terugkeert in de
Kamer.

Er loopt een
onderzoek naar
haar
betrokkenheid.

VVD wil Houwers

De VVD wil niet
niet terug in Kamer. dat Houwers
terugkeert naar
Trouw, redactie, 17- de Kamer.
03-15

Houwers is de laan
uitgestuurd omdat
hij hypotheekfraude
had gepleegd.

VVD'ers met wie

'iets' mis is.

Opstelten en Teeven n.v.t.

worden
'bijgeschreven' op
de lijst door de
Teeven-deal.

De lijst met
omstreden
VVD'ers groeit.

Trouw, redactie, 1103-15

Leegte lag al niet
goed in VVD.

De VVD
vertrouwde
Leegte al niet
door eerdere
AD, Deborah
Jongejan, 25-03-15 incidenten.

Het OM is
verantwoordelijk
voor het
onderzoek.

Door Houwers kan

Teeven niet
terugkeren, maar
de VVD-top is
weer
verantwoordelijk
voor het vertrek
van Houwers.

Houwers kan wel n.v.t.

terugkeren als
onafhankelijk
Kamerlid.

n.v.t.

Leegte mocht het

Het
De fractieleider,
woord niet meer
Kamerlidmaatsch Zijlstra.
voeren over
ap is opgezegd.
gaswinning door zijn
loslippigheid en hij
mocht geen
voorzitter zijn van de
Europese Zaken
omdat hij dit achter
de rug van de partij
regelde.

Rutte heeft nog 1

De VVD zit zwaar De incidenten
dag om alle plooien in de problemen. binnen de partij
glad te strijken.
zorgen voor
problemen. (Teeven,
Opstelten,
AD, Marcel
Verheijen, etc.)
Wiegman, 17-03-15

Rutte bemoeit
zich persoonlijk
met de
Provinciale
Statenverkiezing
en

De VVD

Leegte: 'Ik ben

Excuses maken.

Ren Leegte

Leegte zegt dat

Hij had een zware

naef geweest'.
Telegraaf, Inge
Lengton, 21-01-15

zijn woorden over week achter de rug.

gaswinning zijn
verdraaid. En dat
hij spijt heeft dat
hij zijn functie
heeft opgegeven.
(treinincident)

VVD'er blundert
met uitspraken
over gaswinning.

De woorden van
Leegte zijn
schadelijk voor
het vertrouwen
Telegraaf, Hendriks van de VVD.
Jeroen, 18-01-15

Kiezer negatief
over integriteit
Kamerleden.

Treinreizigers
Het ontlopen van Ren Leegte
hoorden Leegte
de media.
praten over de
gaswinning in
Groningen. Hij deed
toen gevoelige
uitspraken.

De kiezer
vertrouwt
integriteit
Kamerleden niet.

Door de manier
waarop de VVD is
omgegaan met de
kwestie-Verheijen

Alle Kamerleden
intensief
checken.

Fractievoorzitter
VVD Kees Jongh
vertrekt.

Er was
Hij heeft zijn
aanhoudende ruzie functie
en onenigheid
neergelegd.
binnen de VVD
Pijnacker Nootdorp.

Integriteitscommis
sie

ANP, 01-03-15

Fractieleider VVD
weg.
AD, redactie, 1706-14
Opnieuw
omstreden VVD'er
opgestapt.

Kees Jongh.

Verheijen is het
derde Kamerlid
dat opstapt omdat
zijn integriteit in
Telegraaf, redactie, het geding is.
27-02-15

De aanscherping
van de
integriteitsregels
binnen de partij.
(Nadat VVDbestuurders in
opspraak waren
vanwege corruptie)

Opstappen is een De verdachte

oplossing.
Kamerleden.

VVD'er Mark
Verheijen stapt op
als Kamerlid.

De VVD heeft
imagoschade
opgelopen door
vertrek Verheijen.

Door het
declaratiegedrag
van Verheijen en
zijn verdenking op
corruptie.

Verheijen heeft
zijn functie
neergelegd.

Mark Verheijen.

De VVD heeft
imagoschade

Door de slechte
publiciteit over de

Er moet een
onderzoek

De
integriteitscommiss

Telegraaf,
parlementaire
redactie, 27-02-15
Bij VVD ging alles
mis in de affaire-

Verheijen.

opgelopen.

AD, Deborah
Jongejan, 28-02-15

VVD in de media.
worden ingesteld. ie
En door de
bagatelliserende
uitspraken van Rutte
en Zijlstra.

VVD'ers: vertrek
De
Verheijen is logisch integriteitscommis
besluit.
sie publiceerde
de conclusie dat
Volkskrant,
Verheijen niet
redactie, 27-02-15 past in het
integriteitskader.

Verheijen kwam in
opspraak na een
publicatie in het
NRC over foute
declaraties.

Verheijen legt zijn Mark Verheijen en

functie neer.
de
integriteitscommiss
ie

VVD-campagne
Er is onrust in de
start in mineur door Kamerfractie.
integriteitsaffaires. (VVD)

Door de negatieve
publiciteit over de
partij.

Een aantal
fractieleden
hebben Verheijen
gevraagd zijn
Kamerlidmaatsch
ap op te zeggen.

Volkskrant, Jan
Hoedeman, 27-0215

VVD-Kamerlid
Ren Leegte stapt
op om
nevenfunctie.

Trouw, redactie, 2701-15

Verheijen is
verantwoordelijk
voor de onrust.

De partij van
Rutte moet weer
een tegenslag
verwerken.

Ren Leegte stapt

op, omdat hij een
zijn nevenfunctie
niet heeft laten
registreren.

Het opstappen is Ren Leegte.

de oplossing.

Vanuit de VVD
was er veel kritiek
richting Rutte en
Zijlstra.

Rutte en Zijlstra
reageerden
nonchalant op de
Verheijen-kwestie.

De VVD moest
Rutte en Zijlstra.
direct een
onderzoek
instellen na de
publicatie van het
NRC. (Politiek
verslaggever,
Jelle Brandsma)

AD, redactie, 2403-15

De naviteit van de
VVD is
raadselachtig.

De media is
verantwoordelijk
voor de negatieve
berichtgeving.

Een pijnlijke
De Verheijenwaarschuwing voor kwestie had
de VVD.
anders kunnen
lopen.
Volkskrant, Raoul
du Pr, 27-02-15

De VVD onderschat De partijtop

De VVD-top
de imagoschade
hadden
door de affaires.
adequater
moeten reageren
na de
beschuldigingen.

Van Rey ontkent

Van Rey wordt
lekken geheime
verdacht van
info aan
corruptie.
projectontwikkelaar.
Volkskrant, Tom
Kreling, 08-03-2015

Fraudeur Houwers
mag niet
terugkeren in VVDfractie.
Volkskrant,
redactie, 16-03-15

Houwers mag niet

als VVD'er
terugkeren naar
de Kamer.

Hij zou
Justitie
vertrouwelijke
onderzoekt de
stukken hebben
verdenkingen.
doorgespeeld aan
een
projectontwikkelaar.

Houwers heeft
hypotheekfraude
gepleegd en er was
gedoe over zijn
declaratiegedrag.

Justitie

De Tweede
De Tweede Kamer
Kamer moet
oordelen of
Houwers het
Kamerlidmaatsch
ap kan
behouden.