Академический Документы
Профессиональный Документы
Культура Документы
Milone,JuanAntonioc/AsociartS.A.
AseguradoradeRiesgosdelTrabajos/
accidenteley9688.
gravedadinstitucionalenunacuestindelasestablecidas
enelartculo14delaleyn 48,almalinterpretarlaregla
mstardeinvalidada,desconociendolaprimacadelosar
tculos16,17y18delaNormaFundamental.
Enconcreto,reprochaqueelfalloadmiteunplanteo
constitucionalsinlaevidenciadeunagraviosuficiente,
acudiendo,medianteunaanaloganohabilitadaporley,al
dispositivodelartculo14,incisoa),delaleyn 24.557,
desconociendoaslaantiguadatadelrgimendelarenta
peridicaenlalegislacinargentinasobreinfortunioslabo
ralesart.5,ConvenioOITn 17,ratificadoporleyn
13.560ylainclusindelaleyderiesgosdetrabajoenel
contextogeneraldeprestacionesperidicasdelsistemadela
seguridadsocial(Fallos:325:11).
Prescinde,asimismo,dequelamodalidaddepago
observada,lejosdediscriminar,alcanzaatodounsegmento
delapoblacintrabajadoresaquienes,porotraparte,
beneficiaunrgimenespecialqueconllevaunaseriedepres
tacionesquenoseextiendenaotrosectores.Enfatizaqueno
existeunmontodecapitaldisponiblequesedivideencuotas
formandolarentaperidica,sinoqueellaseestableceme
dianteunaecuacinqueincluye,entreotroscomponentes,
la
expectativadevidadelactor,demodotalquestenunca
accedealatitularidaddelasumacuyainversinataeal
sepretendeasegurar,siendoqueenestecasodesdela
perspectivadelrecurrentelosimportesobtenidosson
equitativosyaseguranalpretensoruningresoadecuadoasus
razonablesexpectativasyproporcionadoasusituacin(v.
fs.237/249).
III
Previoatodo,procedereferirque,comobiensealan
losjuecesdeambasinstancias,eldebatesecieaqua
lamodalidaddepagodelaindemnizacinporincapacidadla
boralimplementadaenelartculo14,apartado2.b),dela
leyn 24.557(fs.213y233).Sibienvalerecordarquela
apelacinextraordinariaslofueconcedidaenloquesere
fierealacuestinfederalestrictaynoporarbitrariedad
de
sentenciaaspectoapropsitodelcuallademandadano
dedujounapresentacindirectalociertoesqueestaltima
se.-4- vinculademanerainescindibleconlaanterior,porlo
quecorrespondequeV.E.atiendalosagraviosconlaamplitud
queexigelagarantadeladefensaenjuicio(Fallos:
301:1194;307:493,1824;315:1485;323:3784;324:4013;y,ms
recientemente,S.C.R.n 887,L.XXXVI,"Radiodifusora
MediterrneaSRLc/EstadoNacionalamparo",del05.
11.02).
IV
HareiteradoV.E.queladeclaracindeinconstitu
cionalidaddeunanormaesunactodesumagravedadinstitu
cionalquedebeserconsideradocomoltimaratiodelorden
jurdico(v.Fallos:324:3345,4404;325:645,etc.),yproce
denteentantoelinteresadodemuestreclaramentedequefor
maaqullacontraralaNormaFundamental,causndoleungra
vamen;yparaelloesmenesterquepreciseyacreditefeha
cientementeenelsupuestoconcretoelperjuicioquelegene
ralaaplicacindeldispositivo,resultandoinsuficientela
invocacindeagraviosmeramenteconjeturales(cfse.Fallos:
321:220;324:3345;325:645,etc.).
Ello,decididamente,noseadvierteenlaspresentaciones
defs.3/6y10,nitampococonulterioridad,desde
que,enrigor,elrequirenteselimitaadescalificarlaren
taperidicaalaquetildasucesivamentedemagra,perver
sa,exigua,irrazonable,absurda,confiscatoria,arbitraria
yaconjeturaragraviosvinculadosaladepreciacindela
divisayalaobtencindeunarentafinancierasuperior,sin
proveer,empero,evidenciaeconmicaalgunadelasventajas
involucradasenlasustitucindelarentaperidicaalaque
serefiereelartculo14,tem2b),delaleyn 24.557,
porunpagonicoentegrodelconceptocomprometido(v.
Fallos:324:754,etc.),aspectoinsistoalquelaquejosa
cie,endefinitiva,supeticin.
valeadvertirquetampocoaquseexplicitan,comoes
debido,lasrazonesporlasqueseconsideraquelarenta
peridicadebesituarse,necesariamente,enunacierta
relacindeproporcionalidadconelingresobrutodel
trabajadorincapacitado(Fallos:323:2834;324:2801,entre
otros);nimenosanporquelmontodecondenano
constituyeunapulverizacindelderechoquesequiere
asegurar,cuandosusparmetrosdclculonoparecendistar
demasiadodejandodeladolacondicinperidicadela
rentadelospautadosenladisposicinlegalinvalidada.
Porltimo,debetenersepresente,adems,queel
nicojuicioquecorrespondeemitiraqualostribunaleses
elreferidoalaconstitucionalidaddelasleyes,afinde
discernirsimediarestriccindelosderechosconsagradosen
laCartaMagna,sininmiscuirseenelescrutiniodela
conveniencia,oportunidad,aciertooeficaciadelcriterio
adoptadoporellegisladorenelmbitopropiodesus
funciones(v.Fallos:324:3345;323:645,etc.).
V
Porloexpresado,entiendoquecorrespondedeclarar
procedenteelrecursodelaaccionada,dejarsinefectola
sentenciayrestituirlasactuacionesaltribunaldeorigen
paraque,porquienproceda,dicteunnuevopronunciamiento
conarregloaloindicado.
BuenosAires,29dediciembrede2003.
EsCopiaNicolsEduardoBecerra
BuenosAires,26deoctubrede2004.
portratarsedeunapersona,elactor,"de55aos,cuyaac
tividadlaboraleraconduciruntaxi,queentrelos
distintos
padecimientosdetectadosquelegeneranunaminusvalalabo
raltotaldel65%,haperdidolavisindelojoizquierdo,
locualporeltipodetarearealizadaleimposibilitasu
reubicacinlaboral",resultaba"msbeneficiosaparael
acreedor,elpagontegrodelcapitalindemnizatorio,ynoa
travsdeunaprestacinmensualcomplementaria".Acot,
seguidamente,entreotrasrazones,que"lasprestaciones
previstascomosistemadepagoenformade'renta'pueden
llegaradesnaturalizarlafinalidadparalacualfueron
establecidas,yatravsdeelloseconfigureenforma
indirectaperosignificativa,unadesproteccintalque
tornealasnormasaplicables,porinequidad,encontrarias
alasdisposicionescontenidasenlaConstitucinNacional
paralatuteladelostrabajadores";queelrgimendela
LRT"nocontemplalasnecesidadesinmediatas,
actualesypresentesdelostrabajadores[...],eignoralos
finesquedebenteneryhantenidolosregmenesquereparan
losaccidentesdetrabajo,ligadosenformadirectaaevitar
quelaminusvalatotalqueportaeltrabajador,quecomo.-8dependientenopuedetrabajarporunactoquenolees
imputable,loafectealyasuncleofamiliaroriginando
ladesproteccinconsecuente(art.14C.N.)";yqueel
sistemadepagoderenta"acarrealaprdidade
disponibilidadycontroldeldineroporpartedeldamnifi
cado,todavezqueestdestinadoaparcializarseydesvane
cerseensufinalidadreparatoria,sintenerseencuentaque
laadministracindelmontototalporpartedelreclamante
Cque,reitero,portaunaincapacidadtotalyalafechadel
infortuniotena55aosC permitiraobtenerfrutosmsren
tables,manteniendoelcapitalyadecuarlosalasnecesidades
deltrabajadorysufamilia".
2)Quecontradichasentencia,lavencidainterpuso
recursoextraordinario,quefueconcedidosloencuanto
controvierteladeclaracindeinconstitucionalidadexpuesta
enelconsiderandoanterior,valedecir,deloriginarioart.
14.2.bdelaLRT.Estaconcesinescorrecta,pueslaapela
cinobservalosrequisitosdeadmisibilidadprevistosen
los
arts.14y15delaley48,mayormentecuandoestenjuego
unacuestinfederalenlostrminosdelinc.1delaprimera
deestasnormas.
3)Que,enconsecuencia,correspondesealar,porun
lado,queelpreceptodelaLRTimpugnadoreza:"Artculo14
[...]2.Declaradoelcarcterdefinitivodelaincapacidad
laboralpermanenteparcial(IPP),eldamnificadopercibir
lassiguientesprestaciones:[...]b)Cuandoelporcentajede
incapacidadseasuperioral20%einferioral66%,unarenta
peridica[...]".Porelotro,queestanorma,segnsesigue
delpronunciamientodelaquo,debeserinterpretadaenel
sentidodequeelrgimenindemnizatorioderentaperidica,
dentrodelmbitoenelquerige,nohaceacepcinde
personasnidecircunstancias,valedecir,hasidoimpuesto
demanera.
rgimenindemnizatorioderentaperidica,dadosuantesin
dicadocarcterabsoluto,puedeconduciraresultadosopues
tosalos"objetivos"legalesalosquedebeservir,yaun
apartamientodelatendenciaaaproximarsealas"efectivas.10necesidadesqueexperimentanlosdamnificados".Lasconclu
sionesfirmesdelaquoacercadelascircunstancias
fcticas
querodeanalactor,recordadasalcomienzo,sonelocuentes
encuantoalaconfiguracindeunsupuestoenelquesepro
ducen,precisamente,losmentadosoposicinyalejamiento.
Entalsentido,laLRT,noobstanteladeclarada
intencinderecuperareloriginariosistemadelaley9688,
parecehabersoslayadoquelaexistenciadeunconflictoan
logoalpresenteyahabasidoadvertidaporellegislador
delacitadaleyde1915.Lalecturadeldebatedesarrollado
enlaCmaradeDiputadosconmotivodelexamendelart.9
delentoncesproyectomuestra,connitidez,queelpropio
miembroinformantedelaComisinydefensordelaclusula,
doctorArturoM.Bas,reconocilasconsecuenciasnegativas
queoriginabaunsistemaderentaqueexclua
inflexiblementequelaindemnizacinpudieraserotorgadaen
unpagonico.Msan;frentealascrticasplanteadas,
dichomiembroadmiti,sinrebozos,quelaComisin"no
tendrainconvenienteenaceptaralgnagregado"alart.9
tendienteaevitarlosaludidosinconvenientes,sibien,
finalmente,lapropuestaenjuegono
fuematerializada(v.lasintervencionesdelosdiputados
PadillayBas,DiariodeSesionesdelaCmaradeDiputados,
1915,t.III,pgs.602/603).
Nomenosprecisoesponerderelieveque,duranteel
lapsoenquerigi,i.e.,hastasuabandonoenfavordelpago
nico(ley18.913),elsistemaderentadelaley9688fue
modificadoCmsalldelosbrevesefectoseneltiempoque
produjoeldecretoley650/55(art.1),dadasuderogacin
por
eldecretoley5005/56(art.1)C porvadeldecretoley
4834/58,alestablecerstequelos"beneficiariosmayoresde
edadpodrnoptarenpercibirntegramenteoenformade
rentaelimportedelaindemnizacin"(art.1.d).Esta
reformade
1958seapoy,entreotrosmotivos,enque"nopuededudarse
quelasnecesidadeseconmicasdelosbeneficiariossehacen
msindispensablesenlapocainmediataalinfortunio,como
tambinquelainversindelcapitalenformadirectaporel
interesadopuedeserviralmejordesenvolvimientoeconmico
delmismo"(BoletnOficial,2341958,pg.1).
Asimismo,particularimportanciacobraelConvenio
17delaOrganizacinInternacionaldelTrabajo,de1925,
ratificadopornuestropas,yquetienejerarquasuperiora
lasleyes(ConstitucinNacional,art.75.22),puestoque,si
biendisponeelpagodelaindemnizacin"enformaderenta",
comoloafirmalarecurrente,nodejadepreverlaposibili
daddelpago"enformadecapital"(art.5),circunstancia
quesilenciaestaltimaaltranscribirelpreceptodemanera
parcial.
Finalmente,tampocopuedeserpasadoporalto,aun
cuandonosetratedeunanormaaplicablealapresentecon
tienda,
queeldecreto1278/2000reformelart.14.2.by
aadialarentaperidicaunimporteadicionaldepago
nico(art.6).Porestamodificacin,expresanlos
considerandosdeesecuerpolegal,sepretende"dar
satisfaccinanecesidadesimpostergablesdeltrabajador
[...],originadasenelinfortuniolaboral"(BoletnOficial,
n 29.558,10.Seccin,312001,pg.2).
Lossealamientosdelosdosprrafosprecedentes,
porcierto,noestnenderezadosadeterminarculeselr
gimen
legalcompatibleconlaConstitucinNacional.Sufina
lidad,
yladelareferenciaaldebatede1915,esdemostrar
quetantolahistorialegislativanacionalcuantolafuente
internacionalatestiguanlainconsistenciadelasreglamenta
ciones
que,almododelasublite,seagotaninflexiblemente
enindemnizacionesdepagoperidico,cuandoloque
aqullas.-12debenconsagraresunareparacinequitativa,osea,queres
guarde
elsentidoreparadorinconcreto.
6)Queestoltimoreflejalanecesidaddesopesar
lanormaencuestindelaLRTalaluzdelllamadoprincipio
protectoriocontenidoenelart.14bisdelaConstitucin
Nacional:"Eltrabajoensusdiversasformasgozardela
proteccindelasleyes",ydelaexpresamandadelaqueda
cuentaestanorma:dichasleyes"asegurarnaltrabajador:
condicionesdignasyequitativasdelabor".Convienerecordar
queestospostuladosimponenalCongreso"deberesinexcusa
bles"
afindeaseguraraltrabajadorunconjuntode"derechos
inviolables"(Fallos:252:158,161,considerando3),lo
cual,
enatencinaloexpresadoenlosconsiderandosanteriores,
contrastaconlascircunstanciasfcticasyjurdicassub
examine.Enotraspalabras,seadviertequeenelcaso,nose
satisfacenlosrequerimientosde"asegurar"unacondicinde
labor"equitativa",valedecir,justa,todavezque,porsu
rigor,lanormacuestionadaterminadesinteresndosedela
concretarealidadsobrelaquedebeobrar.
Asuvez,cabesealarquelosprincipioselaborados
apartirdelodispuestoenelmencionadoart.14bisse
integranalasdisposicionesincorporadasporlareformade
1994,enelart.75,incs.22y23,deltextoconstitucional.
Entalsentido,elPrembulodelPactoInternacionaldeDere
chos
Econmicos,SocialesyCulturalesconsiderademanera
explcitalainterdependenciaeindivisibilidadqueexiste
entrelavigenciadelosderechoseconmicos,socialesycul
turales
yladelosderechoscivilesypolticos,porcuanto
todosstossedesprendendeladignidadinherentealaper
sona
humana(prrs.2y3;asimismo:PactoInternacionalde
DerechosCivilesyPolticos,Prembulo,prrs.2y3).Por
dicharazn,elmencionadoconjuntodederechosexigeuna
maneraparticular,laseguridadylahigieneeneltrabajo,
entreotrasmateriasqueCsegnloallprevistoC debenser
garantizadasporlosestadosensuslegislaciones.Aellose
sumaelart.12,relativoalderechodetodapersonaal"dis
frute
delmsaltonivelposibledesaludfsicaymental",
cuandoensuinc.2dispone:"Entrelasmedidasquedebern
adoptarlosEstadosPartesenelPactoafindeasegurarla
plenaefectividaddeestederecho,figurarnlasnecesarias
para[...]b.Elmejoramientoentodossusaspectosdela
higienedeltrabajo[...];c.Laprevencinyeltratamiento
delasenfermedades[...]profesionales".Elcitadoart.7.b,
correspondesubrayarlo,implicaque,unavezestablecidapor
losestadoslalegislacinapropiadaenmateriadeseguridad
e
higieneeneltrabajo,unodelosmscrucialesaspectossea
lareparacinaquetenganderecholosdaados(Craven,
Matthew,TheInternationalCovenantonEconomic,Socialand
CulturalRights,Oxford,Clarendom,1998,pg.242).
Aconclusionessustancialmenteanlogasconduceel
ProtocoloAdicionalalaConvencinAmericanasobreDerechos
HumanosenMateriadeDerechosEconmicos,SocialesyCultu
rales,
ProtocolodeSanSalvador,aprobadoporlaley24.658,
siseatiendeasuPrembuloyalosarts.6y7,
concernien.-14tesalderechoaltrabajoyalascondicionesjustas,equita
tivas
ysatisfactoriasdetrabajo,respectivamente.
Porsuparte,elart.75,inc.23,delaConstitucin
Nacional,alestablecercomoatribucionesdelCongresode
laNacinlasdelegislarypromovermedidasdeaccin
positivaquegaranticenlaigualdadrealdeoportunidadesy
de
trato,yelplenogoceyejerciciodelosderechosrecono
cidos
porlaConstitucinyporlostratadosinternacionales
vigentessobrederechoshumanos,ponenfasisendeterminados
grupostradicionalmentepostergados,dentrodeloscualesse
mencionaenformaexpresaalaspersonascondiscapacidad.
Por
talrazn,unainterpretacinconformeconeltextocons
titucional
indicaquelaefectivaproteccinaltrabajodispuesta
enelart.14bisseencuentraalcanzadaycomplementada,
enlascircunstanciassubexamine,porelmandatodel
art.75,inc.23,normaque,paralelamente,asientaelprin
cipio
denoregresinenmateriadederechosfundamentales.
Aslopreceptatambinelprincipiodeprogresividadasen
tado
enelart.2.1delcitadoPactoInternacionaldeDerechos
Econmicos,SocialesyCulturales,enconcordanciaconsu
art.
11,inc.1,porelquelosestadoshanreconocidoelderecho
detodapersona"aunamejoracontinuadelascondicionesde
existencia".
7)Que,desdeotraperspectiva,estfueradetoda
dudaqueunadiscapacidad,sobretododelascomprendidaspor
elart.14.2.b,repercutirnosloenlaesferaeconmica
de
lavctima,sinotambinendiversosaspectosdesupersona
lidad
quehacenalmbitodomstico,culturalysocial,conla
consiguientefrustracindeldesarrolloplenodelavida
(Fallos:315:2834,2848,considerando12,entremuchos
otros).
Untrancedetamaagravedad,porende,llevarseguramente
al
trabajadorCy,ensucaso,alafamiliadesteC auna.M.
3724.XXXVIII.
Milone,JuanAntonioc/AsociartS.A.
AseguradoradeRiesgosdelTrabajos/
accidenteley9688.
realizablesmedianteunaindemnizacindepagonico,aun
cuandofueranmsfavorablesalavctima,laquedeber
contentarseconescogerdentrodelmarcomsqueestrechoque
leimponelarenta.Detalmanera,ysibiencabedescartar
queseaunfinqueridoporellegislador,lodecisivoesque
elmbitodelibertadconstitucionalmenteprotegidoenel
que
seinsertaelproyectodevida,esobjetodeunainjerencia
reglamentariairrazonablealnoencontrarsustentoenningn
fintutelarlegtimo.
8)Que,porotraparte,elsistemadepurarenta
peridicareguladoporeloriginalart.14.2.b,importaun
tratamientodiscriminatorioparalosdamnificadosvctimasde
lasincapacidadesmsseveras(superioresal20%einferiores
al66%)entantoaquienessufrenunaminusvaladerango
inferiorlesreconoceunaindemnizacindepagonico(art.
14.2.a,leycitada),distincinquenosecompadececonla
atencindelasnecesidadesimpostergablesdelasvctimas
ms
afectadasporlaincapacidad,desnaturalizndoseporesava
lafinalidadprotectoriadelaley(ConstitucinNacional,
arts.16y75,inc.23).
9)Que,ensuma,auncuandolaLRT(art.14.2.b)no
resultacensurabledesdeelplanoconstitucionalporesta
blecer
comoregla,paradeterminadasincapacidades,quela.-16reparacindinerariaseasatisfechamedianteunarenta
peridica,
sesmerecedoradelaludidoreproche,deacuerdoconla
jurisprudenciaquehasidocitadaenelconsiderando4,por
no
establecerexcepcinalgunaparasupuestoscomoelsub
examine,enqueelcriteriolegalnoseadecuaalobjetivo
reparadorcuyarealizacinseprocura.Frenteatalescir
cunstancias,
adems,lanormaconsagraunasolucinincompatible
conelprincipioprotectorioylosrequerimientosde
condicionesequitativasdelabor(art.14biscit.),alpaso
quemortificaelmbitodelibertadresultantedelaautono
ma
delsujetoparaelaborarsuproyectodevida,eintroduceun
tratodiscriminatorio.
Porello,yodoelseorProcuradorGeneral,sedeclara
admisibleelrecursoextraordinarioconcedidoyseconfirma
la
sentenciaapelada,concostas(art.68delCdigoProcesal
CivilyComercialdelaNacin).Hgasesabery,oportunamen
te,
devulvase.ENRIQUESANTIAGOPETRACCHIAUGUSTOCESAR
BELLUSCIO(endisidencia)CARLOSS.FAYT(endisidencia)
ANTONIOBOGGIANOJUANCARLOSMAQUEDAE.RAULZAFFARONI
ELENAI.HIGHTONdeNOLASCO.
ESCOPIA
DISI//
CARLOSS.FAYT.
ESCOPIA
RecursoextraordinariointerpuestoporAsociartAseguradoradeRiesgosdel
Trabajo
S.A.,representadaporeldoctorCsarJustoBlasco
TrasladocontestadoporJuanMilone,representadoporladoctoraCarmendelPilar
Garra
Tribunaldeorigen:CmaraNacionaldeApelacionesdelTrabajo,SalaIX
Tribunalesqueintervinieronconanterioridad:JuzgadoNacionaldePrimeraInstan
cia
delTrabajoN 68