Вы находитесь на странице: 1из 8

InstitutodeTerapiaCognitivaINTECOSantiagodeChile

http://www.inteco.cl

ElAmorcomoelDominioEmocionalHumano.
LaVisinPostRacionalistadeVittorioGuidano
AlfredoRuiz
InstitutodeTerapiaCognitiva.SantiagodeChile
ConferenciaconmotivodelainauguracindelaoacadmicodelInstitutodeTerapiaCognitiva.
SantiagodeChile02deMayodel2002

PORQUEESTACONFERENCIA?
Quisieraaprovecharestaexposicinparahacerlesunabrevereseahistricaacercadelmodocomoesta
conferenciasegest.ComenzardicindolesquelaprematuraeimprevistamuertedeVittorioGuidano
significparaminoslolaprdidairreparabledeunamigoextraordinario,sinotambinlaparalizacin
deunaseriedeproyectosquehabamoselaboradoenconjunto.Unodelosproyectosquemepropusofue
elqueleeditaraunensayosobreelamorenlarevistadepublicacionesocasionalesdeInteco.Laocasin
sepresentenunanochedediciembrede1997,enquesalimosacenarjuntosaunrestaurantede
Santiago.Enesaoportunidadplaticamossobreeltemadelamor:Vittoriomeproponeentoncesquele
publiquealgunasideasacercadelamorenquehabaestadoreflexionandoideasquehabacomunicado
yaendeterminadasinstancias:especialmenteenelseminarioquerealizeseao(1997)enBuenosAires
yenSantiagotambinenalgunasconversacionesycomunicacionespersonalesyposteriormenteenel
cursoquelofrecienIntecoqueyotambinintegroenesteestudiounasemanaantesdefallecer.
Mirandohaciaatrsveoclaramentequesuproposicinfueunaoportunidadhistricaquetuvimospara
queV.Guidanohubieseenunciadoyformalizadoenunapublicacinsuteoradelamor.Peroellonofue
posiblelaformalizacindesuteoraconlaimprontadesupersonalestilo,quedporsiempretruncada.
Enestaconferencia,portanto,elttuloelegidohacereferenciaalavisindelamorenVittorioGuidanoy
noasuteoraarticuladasobreelamor.
Otraraznimportantequemellevaaretomarelproyectosedaenunmarcodearticulacindelenfoque
cognitivopostracionalistalapublicacindeesteartculoser,pues,unbueniniciopararecomenzarun
desarrollosistemticodelmodelo,naturalmentedesdelacimaenquelodejV.Guidano.Porlodems,
fueelmismoautorquienmeabriunespaciodeparticipacinenestedesarrollo(aprovechode
testimoniaraqulagenerosidadycalidezhumanadeVittorio),puessiempremesentestimuladoy
respaldadoporlencadaunodemistrabajossobreelpostracionalismoeltrabajarenlacontinuacin
desumodeloesloquedemisegncreohubieseesperadoVittorio.Heasumido,enconsecuencia,que
eldesarrollodelpostracionalismosermiproyectodeinvestigacincientficafutura.

OBJETIVOSGENERALES.
Sinduda,hayautoresquesehanocupadodeltemadelamordesdeunpuntodevistacientfico,incluso
algunosdeelloshancomunicadoformalmentesusteorassobreelamorsinembargoesos
planteamientossiempremehanparecidolimitadospordosrazonesfundamentales,laprimeraesqueno
sonexplicativasylaotraesquecomoteoracientficadelamornosonfalsable.Amiparecer,en
cambio,lavisintericadelamorenGuidanoeslamsexplicativayexhustivadequedisponemosen
estemomento.Ahora,siconsideramosquetodoslostrastornospsicopatolgicossondeldominio
afectivo(comoenfatizaVittorio),secomprenderporqueltemadelamoresfundamentalenla
comprensindelaexperienciahumanay,porende,enlapsicoterapia.
Elobjetivodeestaexposicinyartculoser,ensuma,eldaraconoceralacomunidadcientficala
visindelamordesdeelenfoquepostracionalistadeV.Guidano.Ynoobstantedequesepuedaleer
comounesbozodeteora,ellonoobstaparaqueenalgnmomentonosotros,susseguidores,podamos
formalizarlacomounateoracientfica.

NOTASINTRODUCTORIAS.
Alaluzdelaevidenciaquenosentregantantolaprcticadelapsicoterapiacomolasinvestigacionesen
psicopatologa,podemosdecircomohasostenidoGuidanoquetodoslostrastornospsicopatolgicosde
quenosocupamoslospsicoterapeutassonslodeordenafectivo,yquesepuedenpresentar(ydehecho
sepresentan)cuandoelsignificadopersonaldeunindividuohumanopuededesbalancearseensuciclode
vidatemporal,eneleventodequealgoensucoherenciainternalleguedealgnmodoafallarenel
procesodeformar,manteneroromperlasrelacionesafectivassignificativas.Perotambinpodemos
agregar,entrminosgenerales,quenohayperturbacionesemocionalesmsintensasenlahistoria
personaldeunindividuohumanocomolasqueseactivanyseproducenenelcursodelaformacin,
mantencinyrupturadelasrelacionesafectivassignificativas(porelloeldueloeselmaximumde
emocinperturbadora).

PREMISASDEEPISTEMOLOGIAEVOLUTIVA.
Desdeunaperspectivadeepistemologaevolutiva,disciplinaquese"definecomoelestudiodelos
procesosquehacenposibleelconocimientoyelestudiodelosprocesosquedefinenquetipoderelacin
existeentreelconocimientoyelmedioexternoenelcualelorganismovive",elhombreesconsiderado
unprimate,yque,comotal,habitaenunarealidadintersubjetivaestosignificaquesuconocimientoes
siempreinteractivoas,elconocimientoqueelindividuotienedessedaenrelacinalconocimiento
quetienedelosotros,yelconocimientoquetienedelosotros,asuvez,essiempreunconocimientode
smismo.Laintersubjetividadpermitiquesurgieraelmentalismo,delquesederivandoscapacidades
emergentesenlosprimateshumanos:porunladoelatribuirintenciones,emocionesyestadosinternosa
losotrosyporotro,lacapacidaddefingir.Estoloconstituy,segnHumphrey,msqueenun"homo
sapiens",enun"homopsicologicus",enunanimalpsicolgicoquevivesintonizadoconlosotros,que
buscaentenderalotroafindemanipularloyasaumentarmslaconsensualidad.Elfijarentonces
nuestraspremisasdeepistemologaevolutivaentrminosdelaintersubjetividad,noslonospermitir
focalizarconprecisinlaafectividadenlavidadelossereshumanos(juntoalaimportanciaqueesto
llevaconsigo),sinotambinnossertilparaenfocarlaafectividadoemocionalidadquevajuntoala
conductadeapego,ovnculoafectivo,oelamor,endefinitiva.

ELAMORCOMOELESPACIOEMOCIONALHUMANO
Guidanonosadviertequeenlaliteraturainternacionalhayteorasqueidentificanelamorconuna
particularcalidademocionaloconunparticularsentimiento.Ensuconcepcin,empero,elamornoes
unatonalidademocionalespecfica,noesunsentimientoounestadodenimoespecficoelamordice
hayqueentenderlomsbiencomoelespacioemocionaldondevivenlosanimalesintersubjetivoscomo
elhombre,yenunespaciointersubjetivoloquecuentasiempreeselmoversedelosindividuosen
coordinacionesconsensualesenesteespacioladimensinemocionalidadesunadimensinqueocurre
enuncontinum,enuncontinumacercamientoalejamiento,obien,enuncontinumapegoseparacinde
lafigurasignificativa.Enestesentidoelcontinuoapegoseparacinoelcontinuoattachmentand
separationcoincideconelespacioemocionalhumano.EstaeslapropuestadeGuidanoquevamosa
desarrollar.
Ahora,enestavisindeGuidano,elamornoesdiferentedelconocimiento.Elconocimientosegnl
defineelespaciohumanodondelarealidadequivalealaexperienciaqueesordenableyelespacio
intersubjetivoattachmentseparationdefineelespaciodondelarealidadesvivida,definelavivencia
perolosdosaspectosenesteenfoquesoncomolasdoscarasdeunamismamoneda.
ParaunamayorcomprensindeestoGuidanonosproponelasiguienteimagen:visualicemosdice,por
unaparte,elorganismoqueesautoorganizantey,porlaotra,estemismoorganismoqueinteractaconel
mediohayentoncesunorganismoqueesautoorganizante,yhay,porotrolado,unordenorganizado.
Puesbien,elorganismoqueesautoorganizantepresentadosniveles.Unnivelqueeninglssedenomina
cognizing(accindeconocer),yelordenestructuradoporcognizingesloqueenunsentidoamplio
podemosllamarrealidad.Larealidadesentendidaaquentoncescomonuestramaneradepercibir,de
concebirelmundoeselconocimientoengeneral.Elotroniveleselemocionar.Elordenqueseproduce
conelemocionar,queesparaleloalordendelconocimiento,vieneaserelamor.As,enestaconcepcin,

elamoreselordenorganizadoporeldominioemocionalhumanodelmismomodocomolarealidad,el
conocimiento,eselordenorganizadoporelconocerhumano,porelcognizing.Ahorasenosaclarapor
quGuidanonosdicequeelamoryelconocimientosoncomolasdoscarasdeunamismamonedaas,
elamorescomoelconocimiento,yaqueeselordenproducidoporeldominioemocionalhumano,que
hubiesesidodiferentealdominioemocionaldeotrasespeciescomolosdinosaurios,sihubiesen
seguidoevolucionando.

LAEVOLUCIONDELAAFECTIVIDAD:SURGIMIENTODELA
CONCIENCIA.
Elmentalismosedijodiocomienzoal"homopsicologicus"u"hombrepsicolgico",delquehicimos
brevemencin.AhoraGuidanonosinvitaaldesarrollodeuntemacentralaqu,conbaseenla
epistemologaevolutiva,queeslaevolucindelaafectividadenel"hombrepsicolgico".Veremoscon
Guidanolasrepercusionesafectivas,elmodoenquesehaidodesenvolviendolaafectividadconla
emergenciadelmentalismo.
Comounaprimerarepercusinnosdiceelautortenemoslaformacindelaconciencia.Ensus
palabras:"cuandopensamossloentrminosracionalistasconrespectoalorigendelaconciencia,sta
aparececomounregalodelosdioses,comounaespeciedeinstrumentodivinoquetodoloilumina.Sin
embargo,laconcienciasurgecomolacapacidaddereaccionarantelarealidadaotronivel,puessila
vemosdesdeelpuntodevistadecmolahanexperienciadolosanimalesquecomienzanavivirenesta
coordinacinconsensualrecprocaencadamomentodesusvidas,laconcienciaenestesentidosurge,
histricamente,comounaconcienciadeseparacin".Ahorabien,Guidanonosdicequeeliniciodela
concienciamoderna,laconcienciahumanacomosehallamadodataalrededordelainvencindela
agricultura,cuandosedanenesteperodocambiosmuygrandesenlacomunidadhumana.Antesdeesa
poca,delaagricultura,loshombresvivancomotodoslosdemsanimales,ycomotales,semovan
continuamentesobrelafazdelatierraenbuscadealimentosnoeran,portanto,diferentesdeotros
mamferos.
Conlaagriculturacomienzaotrapercepcindelarealidad:elagricultorseestabiliza,puestieneque
establecerseenunlugardeterminadoy,sobretodo,tieneunarelacinconlarealidadmuchoms
separada,ldejadeser"partede"lanaturalezaypasaaserespectadordeella,ahoratieneque
anticiparsealanaturaleza.Mientrasloshombresfueroncazadoresyrecolectores,larealidadseviva
prevalentementeenlainmediatez,comocualquierotroanimal,prcticamentenohabaposibilidadesde
vivirenotrosentido.Elagricultor,encambio,viveconlaconcienciadequelainmediatezessloun
aspectodelarealidad,sutrabajoestorientadohaciaunresultadoquelverdespusdeseis,sieteu
ochomeses,yesoledaunaactitudhacialarealidadcompletamentedistintaaladelrestodelos
animales.

ParaGuidano,estacapacidaddeactuaraseficazmentesobreestarealidadtieneenloafectivo,enla
vivencia,unaconcienciadeseparacin,deserdiferentedeesarealidad,de"lootro".Estaconcienciade
separacin,dequeseesdistintodelootro,seguramenteincrementlanecesidaddeunamayor
coordinacinintersubjetiva.Increment,enotraspalabras,lanecesidaddeunmayorsoporteemocional,
deunamayorconsistenciaafectivapordecirloas,conelfindehacertolerableestaconcienciade
separatidad.Aestaconcienciadeseparacin,portanto,noleeraajenaunaformaprotectora,puesuno
podaestarseparadoysentirsedistintoalrestodelanaturaleza,peroalmenoselindividuopodaseguir
vinculadoasugrupo,yensugrupolosvnculostuvieronqueseranmsfuertes.Estesera,segn
Guidano,unaspectocrucialdelaconciencia,encuantoconcienciadeseparacin.

LACONCIENCIACOMOCONCIENCIADESIMISMO.
ParaGuidanohaytambinotroaspectoimportante,yquevieneaserelmomentoenelcualseestabiliza
anmselsentidodeunomismo.Probablementesealaesotambinocurriconelsurgirdela
agricultura,enelqueseincrementelpensamientoautorreflexivo,autorreferencialasemergientonces
estacalidaddelaconcienciacomoconcienciadeunomismo,desmismoyalmismotiempoesta
calidaddeconcienciaestambincapacidaddeactuareficientementesobreunomismo.Peroenlamedida
enquesetieneconcienciadeserconscienteesoconllevatambinunaexperienciadeseparacin,de
divisin.Porquealhaceresoencadamomentosoyunespectadordemiexperiencia(puestengoque
situarmecomounindividuoobservable),ynoslosoyunespectadordelanaturalezaanms,serun

espectadordemipropiavivenciaprovocaenmiunsentidodedivisin,desoledadexistencial.

REVOLUCIONSEXUAL.
Hastaaquhemospresentado,siguiendoaGuidano,lascondicionesqueentrminosevolutivoshan
empujadoenestadireccinalaafectividad.Perolaafectividad,queessensorialasuvez,sehaido
haciendocadavezmscomplejapararesponderaestanecesidadqueelsurgirdeestanuevaformade
conocer,estoes,laconcienciadeunomismo,llevaconsigo.
EnestepuntoGuidanonosinvitaaprestaratencinaotrofenmenoevolutivoysuefectoenla
afectividadhumana.Laespeciehumananosdiceeslanicaespeciequehastaahorahallevadoalas
hembrasapasardesdeunasituacindeestro,compartidaportodoslosanimalesincluyendolosprimates,
alasituacindemenstruacin.Entodoelmundoanimal,incluyendoalosprimates,lashembrastienen
estro,loqueocurregeneralmentedosvecesalao,quinceaveintedascadavez,lahembrachimpanc
tambinesreceptivasexualmenteenciertosperodos,entresesentaysetentadasdelao,despusno
hayningncontactosexual.Lahembrahumana,encambio,conlamenstruacinllegaaserreceptivalos
trescientossesentaycincodasdelaoporconsiguiente,elhechodequeseareceptivasexualmente
todoslosdasdelaonadatienequeverconlareproduccin.Estehechonosindicaque,porprimeravez
enloshumanos,apareceunaseparacinentreactividadsexualyactividadreproductiva.
Desdeelinicioenelmundoanimallaidentidadentresexualidadyreproduccinesmuyfuerte,yenun
altoporcentajelaidentidadestotal,nocabedistincinentresexualidadyreproduccin.Enanimalesms
evolucionadoscomoelchimpancvemosquelasexualidadtambinestfuertementeligadaala
reproduccin,ysihayalgunadistincinstaesmuyleve.Guidanoreformulaestefenmenodequeen
loshumanoslasexualidadsehayaseparadodelaactividadreproductivasealandoquelafuncindela
sexualidadessiemprelademantenerlasrelacionesafectivas,quelafuncinessiempreladeconservar
losvnculosafectivosyagregaquestaprobablementeeslagranrevolucinhumana,juntoala
revolucincognitiva.LosignificativoparaGuidano,enestecontexto,esquetodoelmentalismoytodo
elhombreencuantohombrepsicolgicoquesurgiconelmentalismofueposibleenbaseados
revoluciones:unarevolucincognitivayunarevolucinafectiva,quemarchaalapar.
Estaevolucindelasexualidad,sealatambinelautor,comienzaaserinteresantedesdeelpuntode
vistaevolutivo.Porejemploelchimpanc,porcaractersticasdementalismo,esmscercanoanosotros
sibienesteprimateantienelasexualidadmuyligadaalareproduccin,noobstantepresentaalgunos
mrgenesdemayordistincin,yaquepuedetenerconductasdecortejamientocasisinsensacionespre
sexualesancuandolahembranoestenestro,peronuncavamsalldeeso.Existe,sinembargo,una
categoradechimpancparticular(mspequeo)llamado"bonobo",quesesitaenunaescalaevolutiva
superioralchimpanccomneinferioralhumanopuesbien,elbonobotambinpuedentenerrelaciones
sexualesancuandolahembranoestenestro,yseentiendequedealgnmodosabequelaactividad
noesreproductiva.Ahora,enesteprocesoapareceunaspectoimportantequeestpicamentehumano:las
relacionessexualescaraacaraenloshumanossedioporprimeravezestamodalidad(aunqueelbonobo
frecuentementeoscilanentrelatpicaposicinanimalylaactividadsexualcaraacara).Esdecir,segn
Guidanotambinpodemostomarsignosdeestaevolucinquetuvolaafectividadenloshumanos
haciendoreferenciaanuestrosparientesloschimpancs,yconsignosdeestacomplejidademergenteque
semanifiestaenelprocesoevolutivo.Esteesentonceselcontextoevolutivoenelquesurgela
afectividadhumana,ylatransformacinquetuvolasexualidadhastavolversepropiamentehumana.

AMORYCONOCIMIENTO.
Corroborandoloquehadicho,Guidanonoshacealgunasconnotacionesrelevantesparaesteestudiodel
amor.Ensustrminos:"Silaafectividadsurgiporelempuje,porunanecesidaddelaevolucin
cognitiva,delaautoconciencia,senosmanifiestasiempreloqueyahedichoantes:enlamedidaenque
seamplaladimensindelconocimientoseampla,paralelamente,ladimensinafectivayeneste
sentidoelamornoesnadamsquelaotracaradelespaciohumano,sudimensinemocional.Podemos
percibirasqueesclaramenteuncontinuo,uncontinuoentreattachmentandseparation,entreapegoy
separacin,quesonloslmitesquedefinennuestroespacioemocional.Lesinvito,pues,aavanzarenesta
comparacinqueGuidanohaceentreelamoryelconocimiento,comodoscarasdeunamismamoneda
porquesibiensonconsideracionesfuertementetericas,ellotambinnospuedeayudareneltrabajo
psicoteraputicoquehacemosconnuestrospacientes.

AmoryConocimiento:Similitudes(I)
ParaGuidano,unaprimerasemejanzabsicaenelqueamoryconocimientorevelanimportantes
similitudessedaenunadimensinnegativa.As,elconocimientonuncase
puedealcanzardeunmodoabsolutolomismoenelamor,nuncasepuedellegaraunacorrespondencia
absolutaconelotro."Porquecitosuspalabrasladinmicadelamoresotra,comootraesladinmica
delconocimiento.Sicadaunoseinvolucraenunproyectocognitivoespecficotieneporlomenosla
motivacin,elintentodealcanzarunconocimientocompleto,estableydefinitivoyfrenteaesta
expectativalafrustracinseharsentirporqueelresultadocognitivoessiempreunconocimientoparcial,
relativo,aproximado,sujetoaunaconfirmacinconstante.Enloqueserefierealadinmicadelamor
humanosiempresebusca,seesperaquelaexpectativacoincidaconunacorrespondenciadesdeelotro
quesealtima,definitiva,verdadera,nomscuestionada,ynoobstantelasconfirmacionessiempreson
parciales,limitadas,contingentesraravez,portanto,tienenesecarcterdeabsolutezqueelindividuo
esperara".
Porcierto,noesunproblematansimpleparaacotarloenbrevespalabras.Enestecontrastedeuna
bsquedadeabsoluto,deultimidades,peroconresultadossiempreprecarios,contingentesyparciales,se
vuelvedifcil,yaseaparaelamoroparaelconocimiento,estableceroelegirunadireccinquenos
puedaparecerviable,porcuantoestecontinuocontrasteentre"absoluto"y"parcial"nosllevaauna
confusinconstante.EnlavidaafectivasepuedeverdiceGuidanoqueunodelosproblemas
principalesenlospacientesoencualquierpersonaqueconsultaporlomenosenalgnmomentodesu
vidaesintentarcomprendersiestnonoenunarelacinsignificativa.Porquecomoalpacientele
ocurreestecontrasteacadamomento,encadadadesuvida,leparecealqueenunmomentola
relacinessignificativayluegoleparecequeno,luegoqueesydespusquenoes,yassucesivamente.
Esteconstituyepiensaelautorelproblemamsgrandequedespusproducemuchaspatologas,
muchoscuadrosclnicos.
AmoryConocimiento:Similitudes(II)
"Elamoryelconocimientopuedenasumirtodaslasformasposibles":otrasemejanzamuyrelevante,por
cierto,quenosrefiereGuidano."Elconocimientoexpresaelautorpuedetomaroconcordarcontodas
lasformasposibles,desdelaobraartsticamsgenialymsoriginalalaobramsbanaleinsignificante
todasconfigurandiferentesmaticesdelconocimiento,desdeuncontinuoaotro.Lamismadinmica
ocurreenelamor:tambinpuedeasumirtodaslasformasposiblesensuespacioemocional.Y,
sobretodo,lesdigoenseguidaloqueesunavariacinprincipal,enmiopininlamayordetodaslasque
puedeasumirelamoryelconocimientounadelasvariablesquehaceladistincinfundamentalesla
percepcin,laconcepcindealteridad,laimagenquetenemosdelotro.Porque"elotro"puedevariaren
uncontinuo,aspodemosveralotrocomoobjetoocomopersona,locualcambiaradicalmentela
cuestin.Estonosvaaayudartambinaexplicarnoslasvariacionesenelsentidodelamorcomo
generadordetrastornospsicopatolgicos".

Guidanonosinvitaafocalizarnosenestoltimo,pueslepareceimportantecomoprincipiogeneral.Enla
literaturacientficaafirmaexistenteorasqueintentanidentificarpsicopatologaconfaltadeamor,
comosilanicainterferencianegativaenunsistemahumanofueralafaltadeamor.Noniega,sin
embargo,queesoesevidenteenlasorganizacionesdesignificadopersonaldepresivas,peronoesla
nicafuentedepsicopatologa.Lafuentemsimportante,segnGuidano,eslacalidaddelamorpor
ejemplo,elpadrequeesttotalmenteinvolucradoenlavidadesuhijo,comoelamorpreponderanteen
suvidaperosiloamacomoseamaunobjeto,esunamorquetienecaractersticasdeaplastador.Ola
famosamamesquizofrenognica,quesiempreleestponiendoendudaelvnculoalhijo,ylohaceno
porquenoloquiera,pueslopuedequererconlamismaabsolutezdecualquieramormasparaellaelhijo
siguesiendounobjeto,comoalgoquesepuedecontrolaravoluntad:cuantomslotengabajosu
control,tantomsseguraestardequenolovaaperder,dequelnuncalavaaabandonar,yasella
sacrificarasuvidatambinporl,etc.
Esdecir,elasuntoesmuchomscomplejo.Guidanoinsistesobreestoparadecirqueelamoreneste
sentidopuedetomartodoslosaspectos,todaslasvariacionesposiblesunadelasvariacionesms
importantespuedeserlaconsideracinquesetienedel"otro".Porqueelmismogranamor,siesreferido
alotrocomopersona,loactivaylepermitedesarrollarseysiserefierealotrocomoobjeto,loaplastay
leimpidecualquiertipodedesarrollo,seaenlaetapadelcrecimientooenlavidaafectivaadulta.
AmoryConocimiento:Similitudes(III).
LatercerasemejanzaqueGuidanonosproponeentreamoryconocimientoestreferidaaunarelacinde

ciertaopacidadointransparenciaqueseviveenambosdominios.Valedecir,ascomoenel
conocimientonuncasabemosclaramenteloqueestamosentendiendoastambinenelamor,nunca
sabemosconclaridadloqueestamossintiendooloquebuscamossentir.Estoespatenteenel
conocimiento,enquelamaneraquetenemosdeordenarelmundolovemoscomoalgoquenoes
propiamente"nuestro"ordenamiento,sinocomoalgoqueestfuerayconexistenciaindependientede
nosotros.Enelamorocurrealgosimilar,porquegeneralmentelobuscamosfueradenosotros,entanto
queslopodemossentirloovivirloennosotrosmismos.
HayaqutambinunaespeciedejuegoaescondersequenuncatienesalidaestolepareceaGuidano
comoalgoquepertenecealaprimerareconversinquetuvolahumanidadsobresmisma.Parailustrar
esto,elautornosrelataunmitogriegomuyinteresante,yeselmitoprometeicoprevioalacreacin.As
dice,undaenelcuallosdiosesseencontrabanenojadosconloshombres,acuerdanreunirsepara
buscarunamaneraapropiadadecastigarlosparaestefintendrnquedescubrirquesaquelloenlocual
loshombresconcentransumayorintersyluego,concedrselo.Enelprimerpuntohayunanimidad
entrelosdioses:aquelloenlocualloshombresestnmsinteresadoses,sinduda,enelamor."Comoya
sabemosdicenquesloquetenemosqueotorgarles,almismotiemposeloocultaremos,demaneratal
quenuncalopuedanhallar".Unodelosdiosesproponeesconderloenlacumbredelamontaamsalta
perootroestendesacuerdo,"porqueellostardeotempranollegarnall".EntoncesNeptuno,diosdel
mar,creequeesmejorsituarloenelfondodelmar,puesesmuydifcilaccederall."Quinsabereplic
elotro,nohaycertezadequeeldademaananopuedanencontrarloeneselugar".Seores,qu
hacemos(exclamanalunsono)!Alfinal,eldiosmsastutoproponealgoqueaceptantodosde
inmediato:"Loesconderemosdicedentrodeellosmismos,porqueahjamslovanabuscar".
AmoryConocimiento:Similitudes(IV).
ComoltimopuntoenestasemejanzaentreamoryconocimientodiremosconGuidanoqueel
conocimientoesunprocesoquenotienefin,queensmismotieneunatensinesencial,queesuna
actividadconstantequeseretroalimentaasmismaLonicoquesepuedehacerconlescontinuar
articulndoloportodalavida.Esdecir,elmismosentidodelconocerestenlametforadelviajar,esel
viajeporelviaje,sinnecesidaddetenerquellegarnuncaalametapuescuandounollegaalametaah
seacabaelconocer(ylametaeselmorir),Lamismametforasepuedeaplicaralamoresunproceso
(openendless)abiertoysinfin,notieneunobjetivoofinquesepuedaalcanzarenunmomento
determinado,yaqueelamorsebastaotieneunaconsistenciaensimismo.
Enestoscuatropuntos,entonces,sepuedeverconclaridadlassemejanzasbsicasexistentesentreel
conocimientoyelamor.

LAAUTOESTIMADESDEELPOSTRACIONALISMO.
Haremosunaltimaacotacinsobrelaimportanciadelaafectividadenelciclotemporaldeunavida
individual.Subrayemosunavezmsquesomosprimates,yque,comotales,vivimosenunmundo
intersubjetivo.Esmuyimportante,paracadaprimatequeviveenunmundointersubjetivo,conservarun
rangosocialestoyaseveenlosprimatesprevioallenguajetemticoyprevioalaconcienciahumana.
Eltemadelrangosocialenloshumanosseinternalizaconlacapacidaddesecuencializacin,yeltener
una"autoestimaaceptable"sevuelvefundamentalparalasobrevivencia.Laautoestimatenemosque
verlacomounjuicio,unaautoevaluacinquenoshacemosparaverificarenqumedidanossentimos
idneosdeserreconocidosylegitimadosporlosotrosesdecir,enqumedidayosoyidneoparaqueel
otromereconozcaymelegitimecomopersonallegandohastaquererme,ynoslolegitimarme.Porello,
cadavezqueyoconstruyounaimagendemimismotengoquehacerlo(siempre)deunamaneraqueme
garanticeunniveldeaceptabilidaddemimismo,queseaalmenosviabledondeelsentirmeaceptable
significasentirmeidneo,oseaquelosotrosmereconozcanymequieranporquesoyunapersona.
Porconsiguiente,todaamenazaalacoherenciainternadeunindividuohumanoocurrecuandoestesiente
quedesciendesuniveldeautoestimaaunnivelenelqueyanosepuedesentirconlacapacidaddeser
reconocidoylegitimadoporlosotros.Ahora,estopuedeocurrirdirectamenteporrazonesafectivas
separaciones,divorcios,muertes,duelosperopuedesucedertambinporsituacionesquesevenmenos
gravescomounfracasolaboral,yquesinembargotambinpuedeimpactarseriamenteaunapersona.En
unfracasolaboralmuchaspersonaspuedencambiarlaimagenquetienendesdeunamaneratal,que
lleganaversecomounapersonaquenuncamsserqueridapornadie.Nosetratasimplementedeuna
prdidadeganancia:esunaprdidadelaposibilidad,delacapacidaddesentirsereconocidoylegitimado
porlosotros,cuyapresenciaesmuysignificativaennuestraestructuravital.Porello,entodoslos
desbalancesclnicossostieneGuidanosiempresepuedereconstruirunaperturbacinafectiva,no
importandosihaocurridoporvadirectaoindirecta.Peroalfinalloquemsdesestabilizaaunsistema
humanoeslaperturbacinqueexperimentaenestesentido,cuandoserefierealaexperienciaquetienen

delyelmodocomosientequeeslegitimadoyreconocidocomopersona.

LASAMBIGUEDADESENELCONOCIMIENTOYENELAMOR.
Ascomoesfrecuentequesereconozcanlasambigedadesenladimensincognitiva:falsascreencias,
falsaspruebas,falsorazonamientoetchayotropuntoquetambinGuidanointentaaclarar:eldelas
ambigedadesquepertenecenalazonadelaafectividad.Yunavezaclaradasestasambigedades
bsicasnosdiceseentenderconmsfacilidadque,tantoenlaafectividadcomoenelconocimientola
tareaesdifcil,aunquecadaunoconsusignificadointentahacerloquepuede.
UnaspectosealaGuidanoqueserefiereaestaopacidadyquelamitologagriegaloatribuyeaquelos
dioseslohanocultado"adentro",eselsiguienteenpalabrasdelautor:"unosiempresientemsdeloque
refiereodeloquepuedereferir(algoqueennosotrossiempreesdifcilreconoceraquhaytambinuna
discrepanciamuyfuerte).Estaestambinunaactitudquepertenecealaafectividadcomotal,que
encontramosdediferentesmanerasendiferentessignificados,yensmismaestadiscrepanciapareceser
parteintegrantedelaafectividad.Sinembargonosotrosintentamossiemprelimitarloquesentimos,
intentamosdarnoscuentalomenosposibledeloquesentimosyveremosquecadapersonatienesu
propiamodalidadparanodarsecuentadecuandoestinvolucradaenunarelacinsignificativa".Para
Guidanolarazndeestaactitudsejustificaporlamismaexperienciahumana,porquelavivenciade
intimidadesentendidacomolaexperienciadecorrespondenciamximayabsolutaconlaotrapersona,y
queesseguramentelaexperienciaqueotorgamayorplenitud.Perounaexperienciaquetambinpuede
destruir,porcuantoeselmomentoenelqueseestmsvulnerableas,cuandoseestenestatotal
correspondencia,enestaintensaexperienciadeplenitud,almismotiempoestaexperienciase
correspondeconelmximodevulnerabilidad,puescualquierdisminucindelareciprocidadpuedeser
percibida,enesemomento,comounduelo,comounaprdidamxima.Porellonosdicefinalmente
Guidano,cuandounoseacercaaesto,nuncasetienelasuficienteclaridadsilaintencinesbuscarloo
evitarlo.Lomismoocurreenelmbitodelconocimiento:todoelqueestorientadoalconocimiento,
deseandonaturalmenteestablecerunaverdad"ltimaydefinitiva",enlamedidaenqueseacercaaesta
quimeranosabesilavaaquererononotieneclarosiverdaderamentedeseaonohuirdefinitivamente
delaignoranciayaccederaun"maximumcognitivo".

Porltimoyparafinalizarestaconferencia,quisierasimplementesealarlarespuestaqueldioami
pregunta:
Vittorio,desdeunpuntodevistapostracionalista,cmodefineselamor?
Elamor(merespondi)eseldominioemocionalhumano,ascomoelconocimientoeseldominio
cognitivohumano.

Noquisieraterminarsindejardeofrecerlesmisdisculpaporelcarcterdeestapresentacin,todavaen
proyectodeformalizacin.Muchasgraciasporsuatencin.
ElautoragradecelacolaboracinprestadaporA.PatricioCrdova.
Notadeleditor:LaConferenciaoriginalfuemodificadaafindefacilitarlalecturadeltextoyla
comprensindesusconceptos,noobstantesehanconservadoloscontenidosoriginales.Ahora,por
tratarsedeunatranscripcintextualysimultneadelaconferencia,enestaoportunidadnollevarnotas
nireferenciasbibliogrficas,lasquesereservarnparasuedicindefinitivatambinenlawebdeInteco,
enunafechaprxima.

Volverapginaanterior
PginaPrincipal|Publicaciones|CursosyProgramas|CorreoElectrnico
PginaPostRacionalista|ChileanSchoolofBiologyofCognition

Copyright19962002InstitutodeTerapiaCognitivaINTECO
Direccin:Providencia2608of.62,Santiago,CHILE.
Telfono:+56(2)2321781Fax:+56(2)2342978
Email:info@inteco.cl

Вам также может понравиться