Академический Документы
Профессиональный Документы
Культура Документы
RuiCanriofalasobrecomotransformarproblemasemsolues|Planejamento|GestaoEscolar|
EducarparaCrescer
Curtir
Superinteressante
Siganos!
MundoEstranho
PlanetaSustentvel
Veja
Revistasesites
Assine
Clube
SAC
GrupoAbril
Recebanossanewsletter
Projetos
Blogs
Vdeos
Downloads
Testes
Agenda
Todasasedies
Revistadoms
Confira
ondice!
Aprendizagem
TemposdeAprendizagem
Avaliao
Interna
Externa
Planejamento
PPP
SemanaPedaggica
Replanejamento
Administrao
Materiais
Finanas
Formao
Diretor
Coordenador
Daequipedeprofessores
Equipe
Administraodeconflitos
Formaodefuncionrios
Comunidade
Externa
Interna
Espao
>>
Aprendizagem
>Planejamento
RuiCanriofalasobrecomo
transformarproblemasem
solues
Paraeducadorportugus,asdificuldadesdevemse
transformaremaeseducativas
PaulaNadal
Compartilhe
(gestaoescolar@fvc.org.br)
Tweetar
Curtir
11
Envieporemail
Imprima
Pginade3
Ofenmenodaglobalizao,toconhecidonouniversodaEconomia,tambmatingea
Educao.Avelocidadedasinformaesedostransportespermitequeospasestroquem
produtos,servioseculturas.Contudo,nessaviaabertanaqualtudoissointensamente
compartilhado,tambmpassamproblemasecrises,comoadoensino,presenteemvrios
pases.
"Independentementedascondieseconmicasesociais,aineficinciadaescolageralno
mundotodoesetraduzpelosaltosnveisdeanalfabetismofuncional,pelaproletarizaodo
http://gestaoescolar.abril.com.br/aprendizagem/usecrisecriar482738.shtml?page=all
1/7
01/06/2015
RuiCanriofalasobrecomotransformarproblemasemsolues|Planejamento|GestaoEscolar|
trabalhodosprofessoresepelodescasocrescentedos
alunosemrelaoaosestudosedosdocentesquanto
aoensino",afirmaRuiCanrio,doutoremCinciasda
EducaoeprofessordaFaculdadedePsicologiae
CinciasdaEducaodaUniversidadedeLisboa,onde
fazpesquisasnasreasdeSociologiaedeformaode
jovenseadultos.
CADASTRESE
RUICANRIO"Osprincipaisrecursosda
Educaosoaspessoas,ossaberese
asexperinciasmobilizadoras.Comisso,
nohescolaspobres."
ENTRE
Umainiciativa
Noraro,asconsequnciasdacrise,comoo
desinteressedealunoseprofessoreseafaltade
condiesideaisdetrabalho,soapontadascomo
barreirasintransponveisparaterumensinode
qualidade.MuitosprofissionaisdaEducaosedeixam
abaterporelas.Outros,aocontrrio,usamas
dificuldadescomofonteparaabuscadesolues.
"Todasasescolastmapossibilidadedeatingirbons
resultados,mesmopartindodepontosdiferentese
adversos.Issoporqueelas,comoqualquersistema
social,podemseautorregular."
Apropriedadedegerirosrecursosdisponveisparaatingirosfinsdesejadosteveorigemno
campodaBiologia,noestudoaprofundadodossistemasvivos,efoiadaptada,nosanos1960
e70,paraorganizaessociais.NestaentrevistaaNOVAESCOLAGESTOESCOLAR,
CanrioexplicacomoessacapacidadepodeserusadanaEducao.
ComoumateoriacriadanaBiologiapodeajudaraEducao?
RUICANRIOObilogoaustracoLudwigvonBertalanffy(19011972)percebeuqueos
sistemasvivosconseguem"aprender"aadministrarosrecursosdisponveisparaatingiros
resultadospretendidos.Algunsexemplos:seumapessoaperdeaviso,comotempoela
adquiremaioracuidadeauditiva.Outraquepercaosmovimentosdamodireitapassaafazer
tudocomaesquerda.Sabemoshojequedeterminadaslesesnocrebrohumanoso
superveisporumanovareconfiguraodasdiferentesreasoupelaativaodezonas
menosutilizadas.capacidadedeseautorregularfoidadaonomedeequifinalidade.
Bertalanffynoparouporaepercebeuqueessapropriedadetambmestpresentenos
sistemassociaisinclusivenaescola.Ouseja,possvelquecadaumaencontreoprprio
caminhodesdequeasdiversidadeseospossveisproblemasoucrisessejamusadoscomo
estmuloparacriarsoluesinovadoras.
Aideia,ento,transformarproblemasemaoepropostaeducativas?
CANRIOComcerteza.Querumexemplo?Muitosafirmamqueodescasodosalunosimpede
aescoladesereficiente.Emvezdeseconformar,quetalincentivaracriaodeprojetosque
possamserdesenvolvidospeloseducandos,tratandooscomocapazesdeproduzireno
comoaprendizesquestmareceber?difcilnohaverengajamentoquandoaspessoas
setornamsujeitoseatribuemumsentidopositivoaotrabalhoquerealizam.Oquepareciaum
obstculoafaltadeenvolvimentovirouumcaminhoparaatingirosobjetivos.
Muitoseducadoresapontamtambmodescasodasfamliasedoprpriocorpodocente.
CANRIOEumesmoparticipeidealgumasiniciativasdeintervenoemturmasdasprimeiras
srieseumdosentraveserajustamenteodistanciamentodosatoresdasmetasalmejadas.E
issoaconteciacomosalunos,osfamiliaresqueestavamcompletamenteforadoprocessode
Educaodosfilhoseosprofessores,quesediziamdesmotivados.Oselementosparalidar
positivamentecompblicospoucocomprometidosforamsintetizadosemtrsaspectos:a
implantaodeumaPedagogiaqueincentivouoestudanteasetornarprodutordesaber,a
elaboraodeplanosparaaproximarasfamlias,acomunidadeeoutrasinstituiesdavida
escolareaadoodotrabalhoparticipativoeemequipeparaosdocentes,permitindoa
construodeprticassobreasquaishumareflexopermanente.
Equandooqueemperraasaesafaltaderecursos?
CANRIOOsprincipaisrecursosdaEducaosoaspessoas,ossabereseas
experinciasdemobilizao.Comisso,nohescolaspobres.Citandoograndepoetada
lnguaportuguesaLusdeCames(15241580),"anecessidadeaguaoengenho".Semfazer
nenhumaapologiadapobreza,dassituaesdenecessidadequefrequentementesurgem,
emzonasmarginalizadaseperifricasdosistemaeducativo,asformasmaiscriativasde
identificareproduzirrecursosedeconstruirsoluesinovadoras.EmPortugal,issoficou
muitoclarocomaEscoladaPonteenoprojetodasescolasrurais.
http://gestaoescolar.abril.com.br/aprendizagem/usecrisecriar482738.shtml?page=all
2/7
01/06/2015
RuiCanriofalasobrecomotransformarproblemasemsolues|Planejamento|GestaoEscolar|
QuaisassoluesencontradaspelaEscoladaPonteepelasescolasruraisportuguesas
paratransformarasnecessidadesemincentivo?
CANRIONocasodaEscoladaPonte,aorganizaodemocrticacomaparticipaodos
alunospermitiuqueelesprpriosfossemorecursoparasuperarosproblemasdeindisciplina.
Joprojetodeintervenonaspequenasescolasruraiscomeoupararesolverumproblema
deisolamentodosprofessores.Rapidamentesepercebeuqueesseisolamentodiziarespeito
noapenassescolasmastambmsprpriascomunidades.Assimasprimeirasse
transformaramempolosdeanimaocomunitria,instituindo,porexemplo,processosde
trabalhopedaggicoqueenvolviamdiretamenteascrianaseosidososdospovoados.
Ento,parapromoveraescolaedarvisibilidadeaela,ogestorprecisareconhecera
diversidade,serinovadornaspropostase,aomesmotempo,otimizarautilizaode
recursos?
CANRIOAsescolasnosogovernveisporcontroleremoto.Cadaumaviveumarealidade
nica,eissoemdiversosaspectos,acomearpelalocalizao,oquefazcomqueelas
atendamapblicosdiferenciados.Osespaoseosequipamentosdisponveisvariammuitoe,
claro,asequipespedaggicastmdistintosperfis.Portanto,parabemcumprirsuasfunes,
asescolasprecisamdesenvolvereutilizardamelhormaneirapossvelopotencialcriativodo
diretor,docoordenadorpedaggico,docorpodocenteedosalunosparadefinirmetas,
identificarproblemasemobilizarrecursos.Setodosjuntostraaremumaestratgia,ficarmais
fcilconstruirumaidentidadenicaealcanarmelhoresresultados.
nessesentidoquesepodedizerquecadaescolatemuma"cara"?
CANRIONaverdade,esseprocessoquefundamentaapertinnciadecada
estabelecimentodeensinoemorientarseparaumprojetoeducativoprprio,emqueos
professoresseformamnaao,pormeiodeumdesempenhoprofissionalquecadavezmais
claroevalorizadopelaprpriaequipe.oqueeuchamodeformaodeprofessorescentrada
naescola.Paraqueissosejaconcretizado,essencialhaverlideranasfortes,apoiadasno
trabalhodocentecolaborativo.Essasaesajudamtambmareverteroquadrode
proletarizaodotrabalhodosprofessores,tornandoosprotagonistasdetodooprocessode
ensino.
Dequemaneiraogestordeveconduziraconstruodeumprojetoeducacionale
pedaggicoespecficoparaaescolaquedirige?
CANRIOEledevetiraromximopartidodadiversidadedosistemaescolar.Dopontode
vistasocial,culturaletnico,ospblicosescolaressocadavezmaisheterogneos,eisso
nosomenteinevitvelcomotambmdesejvel.Jamaissedeveencararissocomoum
obstculoparaqueaescolatenhaumbomdesempenho.adiversidadequepermitea
contextualizaodeprticaseducativasaoimprescindvelparaquecadaumdos
envolvidosencontreumsentidopositivoparaoexercciodotrabalhointelectualdeaprender.O
princpiodaequifinalidadeaautorregulaoquedefinimosanteriormenteetrouxemosparao
campodaEducaoencaraasdiferenasentreasinstituiescomoumariquezaeuma
fontedeinspiraoparaabuscadenovoscaminhos.
Comopromoverumaformaocentradanaescola?
CANRIOOpontodepartidaarealizaodediagnsticoseaidentificaodeproblemas
para,combasenisso,tentarencontrarsolues,testlaseavalilas.Partesedoprincpiode
queaatividadedosprofessorestemumadimensocoletiva,oquenoomesmoqueasoma
dasaesindividuais.Oopostodaformaocentradanaescolaaquelabasicamenteterica
edesvinculadadasaladeaula,emqueoalvoacapacitaoindividualdecadaumcombase
naslacunasquelhesoidentificadas.Nessaperspectiva,aprticadosdocenteseo
funcionamentodainstituiotmdesermodificadosaomesmotempo.Quandooprofessor
trabalhacomprojetos,elepromovemudanasemvriasfrentes,comonaorganizaoda
turmaenamaneiradeeleprprioexercersuafunoenadeosalunosparticiparemdasaulas
edasatividades.
Masissopossvelquandoexisteumsistemaeducativocentralizado?
CANRIOAorganizaoescolardevefuncionarcomomediadoraentreaadministrao
pblicaeosprofessores,issoporquecadaumaconstituiumsistemadeaocoletiva,com
culturasecontextosqueinterferemnaaodoseducadores.Porisso,temdehaveruma
apropriaoeumareconfiguraoprpriadasorientaesrecebidasdoexterior.nesse
sentidoqueaescolafunciona,emtermosorganizacionais,comoumfiltroqueestabeleceuma
mediaoentreasorientaesgeraisvindasdecimaeasprticasefetivasemsaladeaula.
http://gestaoescolar.abril.com.br/aprendizagem/usecrisecriar482738.shtml?page=all
3/7
01/06/2015
RuiCanriofalasobrecomotransformarproblemasemsolues|Planejamento|GestaoEscolar|
Adecisosobreessasadaptaesprecisaserfeitacoletivamente?
CANRIOComcertezae,quantomaisparticipaoexistir,melhor.Agestonotemde
forosamenteserasseguradaporapenasumapessoa.Elapodeserfeitadeformacolegiada.
EmPortugal,logoapsaRevoluodosCravos,emabrilde1974,osdiretoresdos
estabelecimentosdeensino,atentonomeadospelogoverno,foramsubstitudospor
comisseseleitaspelacomunidadedoseducadores,instituindoassimumsistemaparticipativo
deautogesto.Paraqueaescolanofuncionesegundoumalgicameramentebancria
expressousadaporPauloFreire(19211997),fundamentalqueelasejapermeadapor
princpiosdemocrticos,emqueoseducandosaprendemsobrecidadaniaaoexercla.a
capacidadedemobilizaoquepermitefazerdecadaescolaumprojeto.Eissoquese
esperadeumaliderana.
Quaissoascompetnciasprofissionaisqueprecisamserdesenvolvidaspelaequipe
pedaggicaeestimuladaspelosgestores?
CANRIOAformaodosprofessorescertamentecorrespondeaumprocessode
socializaoqueseverificanoprprioexercciodaprofisso.Osdocentesaprendemcomo
trabalharnasescolas,combasenaexperinciaquetiveramcomoalunosepormeiodeum
processodesocializaocomospares.importantequenasrotinasescolaressejamcriados
espaosquepermitamrealizar,deformaconsciente,esseprocessodeaprendizagem.Aao
daslideranasdecisivaparaquecadaescolasetransformenumaorganizaoqualificante
paraosprofissionaisqueltrabalham.
Nessecontexto,possvelvislumbrarcomopoderiaserumaescolanofuturoprximo?
CANRIOOgrandeproblemahojenossabercomoseraescoladofuturo,massaber
sehumfuturoparaaescola.Oquevaiacontecernopodeseradivinhado,mas
problematizado.Hvriasperspectivaspossveis.Anossacapacidadedeinfluenciaroque
serdaquiparadiantedependedomodocomoagimosnopresente.Muitasdascrticas
escolarizao,particularmenteasqueforamdesenvolvidaspelofilsofoaustracoIvanIllich
(19262002),quedefendiaumasociedadeseminstituiesoficiaisdeensino,aparecemhoje
comobastanterealistas.Emmuitosaspectos,aescoladeixoudeserasoluoparafazer
partedoproblema.Hoje,noprevisvelhaverumcenriodedesescolarizao,mas
possvelverificaracrescenteimportnciadeoutrasmodalidadeseducativasede
aprendizagem.AEducaotranscendeemmuitoasfronteirasdaescolaeomodeloali
desenvolvidosterfuturoseeletornarseporosoedeixarsecontaminarpordiferentes
formaseducativas.
Quersabermais?
BIBLIOGRAFIA
AEscolaTemFuturo?DasPromessassIncertezas,RuiCanrio,160pgs.,Ed.Artmed,www.artmed.com.br,tel.
08007033444,40reais
OQueaEscola?UmOlharSociolgico,RuiCanrio,208pgs.,Ed.Porto,www.portoeditora.pt,
tel.00(351)24099023,20,70euros
Continuelendoaentrevista
1 ComoumateoriacriadanaBiologiapodeajudaraEducao?
2 Equandooqueemperraasaesafaltaderecursos?
3 Comopromoverumaformaocentradanaescola?
[anerroroccurredwhileprocessingthisdirective][anerror
occurredwhileprocessingthisdirective]
Compartilhe
Tweetar
Curtir
11
Pginade3
Envieporemail
Imprima
PublicadoemGESTAOESCOLAR,Edio002,JUNHO2009.
Comentrios
http://gestaoescolar.abril.com.br/aprendizagem/usecrisecriar482738.shtml?page=all
4/7
01/06/2015
RuiCanriofalasobrecomotransformarproblemasemsolues|Planejamento|GestaoEscolar|
Comentar...
PublicartambmnoFacebook
SousaMariaSonia
PublicandocomoAlexT.Santos
Comentar
SeguirUnisaUniversidadedeSantoAmaro
Muitobom
ResponderCurtir
1 Seguirpublicao22defevereiros20:01
IzabelFantecelleTrabalhanaempresaSedu
Aescoladeixoudeserasoluoparafazerpartedoproblema.Ondeestaculpa?
ResponderCurtirSeguirpublicao25demaiode2014s20:43
PluginsocialdoFacebook
MaissobreGesto
Escolar
EntrevistacomJosPacheco,exdiretor
daEscoladaPonte
EmliaFerreirofalasobreacriseda
escolamoderna
CriarprecisoPlanodeaulasobre
criatividade
Emdefesadaimaginao
Naveguepelarea
deatuao
Direo
CoordenaoPedaggica
OrientaoEducacional
Asmaislidas
1. Oqueoprojetopolticopedaggico
(PPP)
2. Leiprobeusodecelularnasalade
aula
3. Coordenadorpedaggico:oquefazer
eoquenofazer
4. Estratgiasparavenceraindisciplina
5. ComofazeroPPPdaescola
NoFacebook
Curtir 152.023pessoascurtiramisso.Sejaoprimeiro
entreseusamigos.
http://gestaoescolar.abril.com.br/aprendizagem/usecrisecriar482738.shtml?page=all
5/7
01/06/2015
RuiCanriofalasobrecomotransformarproblemasemsolues|Planejamento|GestaoEscolar|
Comoelaborarboaspautasparaasreunies
pedaggicasReuniobemconduzida
164pessoasrecomendaramisso.
Cronogramaparaumplanejamentode3dias
939pessoasrecomendaramisso.
GestoEscolarEscolainclusiva
13pessoasrecomendaramisso.
Ediodoms
ndicedoms
Tiradvidasdaediodigital
Ediesanteriores
Ediesespeciais
Voltarparaotopo
REASDOSITE
Aprendizagem
Administrao
Formao
Equipe
Comunidade
Espao
PolticasPblicas
REASDEATUAO
Direo
CoordenaoPedaggica
OrientaoEducacional
TIPOSDECONTEDO
ProjetoInstitucional
Vdeos
Downloads
Blogs
Testes
AgendadaEducao
BLOGS,COLUNASESRIE
BlogCoordenadorasemAo
BlogNaDireoCerta
BlogAlunoemFoco
BlogSustentabilidadenaescola
ColunaticanaEscola
ColunaNossoAluno
SrieMauraVisita
GRANDESTEMASDEGESTO
Aprendizagem
Temposdeaprendizagem
Avaliao
Planejamento
Administrao
Materias
Finanas
Formao
http://gestaoescolar.abril.com.br/aprendizagem/usecrisecriar482738.shtml?page=all
6/7
01/06/2015
RuiCanriofalasobrecomotransformarproblemasemsolues|Planejamento|GestaoEscolar|
Diretor
Coordenador
Daequipedeprofessores
Equipe
Administraodeconflitos
Formaodefuncionrios
Comunidade
Interna
Externa
Espao
PolticasPblicas
Iniciativas
Legislao
Financiamento
REVISTAS
EdiodomsdeGESTOESCOLAR
EdiodomsdeNOVAESCOLA
Todasasedieseespeciais
Tiradvidasdaediodigital
OUTROSSITESDEFVC
FundaoVictorCivita
PrmioVictorCivita
EstudosePesquisasEducacionais
NovaEscola
GentequeEducaa
Expediente
Newsletter
Termosdeuso
Anuncie
Trabalheconosco
DvidasFrequentes
FundaoVictorCivita2015Todososdireitosreservados.
http://gestaoescolar.abril.com.br/aprendizagem/usecrisecriar482738.shtml?page=all
7/7