Вы находитесь на странице: 1из 7

ATRVETEAPENSARCONLIBERTAD(2/2)

arvo.net

Autor:JuttaBurggraf[*]
Fuente:Arvo.net
IVDesafosylibertad
Filosofarsignifica,enciertomodo,apartarsedelmundolaboral.Estepaso
trascendentenosloescondicionadoporelorigen,sinoantetodoporlametaque
consisteenadquirir,enlamayormedidaposible,conocimientosacercadelsentido
denuestromundo.Sebasaenlacreenciadequelaautnticariquezadelhombreno
estensaciarsusnecesidadescotidianas,sinoensaberveraquelloqueexiste."
[20]
Enestesentido,lafilosofanoestreservadaalosespecialistas.Sepodradecirque
esundonyunatareaparatodapersona.Porconsiguiente,tendraqueserloms
normaldelmundocomenzarconversacionesfilosficas,nosloenlaUniversidad,
sinotambinenlascallesyenplenocentrodelaciudad.Peroahnosdamoscuenta
dealgocuriosoque,porcierto,sepuedeobservarentodaslaspocasyentodaslas
sociedades:losfilsofos,muyfrecuentemente,sonunosmarginados!Eneste
mundodeldineroydelxitopuedeocurririnclusoqueinspirenenlosdemsun
sentimientodepenaodeincomprensin.
Hemosvistoquelafilosofa,porsunaturaleza,noesalgocomercializablese
oponealmundolaboral.Poreso,muchasveces,tieneelestigmadeloraro,deser
unmerolujointelectual,quetalvezsepuedatolerar,peroquetambines
ridiculizado.Confrecuencia,elfilsofonotienelospiessobrelatierra.Admirael
cieloestrellado,eldientedelenyelmosquito.Aveceslohacepornecesidad,por
nopodersoportarelmundodelocotidiano.Xantipahacaquesuhogarnofuera
acogedor,yentoncesScratessesubialtejadodelacasa,puesmirarelcielo
estrelladoeramsatractivoPerosisemiraalcielo,sepuedellegaraandarporlas
nubes.Es,pordecirlodealgunamanera,laenfermedadprofesionaldelfilsofo.
Existe,realmente,unaciertaproblemtica:elfilsofo,consuficientefrecuencia,no
veelmundocotidiano.Miraalcieloperonadiepuedevivirasconstantemente!No
somosesprituspuros.Tenemosuncuerpo,yhemosdecomer,beberydormir.
Necesitamosuntechoyunaseguridadsocial.Conotraspalabras,nonosbastaslo
elcieloestrellado,sinotambinserequiereunespacioprotegido,unhogar.
Tambinnoshacefaltaunentornofamiliar,loconcreto,sentirnosacogidosy
acompaados.Sitodoelmundosededicaamirarelcieloestrellado,lavidase
vuelveinhspita.Cuandomeduelelacabezanoquieroquenadiesequede
mirndome,sinhacermsqueadmirarseyfilosofarsobreelmaldelaenfermedad

deseoquemedunanalgsico!Tambinesciertoque,sinlabasematerialque
haceposiblelaexistenciafsica,nadiepuedefilosofar.Esdifcilmeditarsobreel
mundoensutotalidad,cuandoseestconstruyendounacasa,setieneunpleitoo
seestnpreparandounosexmenesimportantesymuchomenos,siseest
apremiadoporelhambreobajolosefectosdeunaenfermedaddolorosa.
Laadmiracinnoconcedehabilidadesniaumentaelsentidoprctico,antesbien,
admirarsesignificaconmoverse.Peronadiepuedepasarselavidaenlapura
contemplacindelaverdad.Pueselhombrenopuedevivir,alalarga,tanslodel
sentirseconmovido.Dehecho,alencontrarlaverdad,surgeeldeseodetransmitirla
aspuedenacerlafiguradelprofesordefilosofaodelescritorfilsofo.
Deloscomienzos(conocidos)delafilosofaoccidental,nosestransmitidauna
ancdotabastantesignificativa:comoTalesdeMiletopaseabacontemplandoel
cielo,enunaocasinsecayenunpozo.Unacriadaquefuetestigodelhecho,se
riacarcajadas.Platnadviertealrespecto:Elfilsofosuelesersiempredenuevo
motivoderisa,nosloparalascriadas,sinoparamuchagente,porquel,ajenoa
lascosasdelmundo,secaeenunpozoysetopaconmuchosmsapuros."[21]
Esteeseldilemadelfilsofo:viveenunmundoenelquesuscoetneosseorientan
poraspectospragmticoscomoeldineroyelxitol,encambio,sededicaaalgo
queseoponediametralmentealasambicionesdeestaspersonas,oalmenosse
puededecirquesededicaaalgoquenoestil,noesprctico.
Loquenoestil,nosueletomarseenserio.Peroestosloesunaspecto(el
negativo)delaimposibilidaddesercomercializado.Elladopositivoeslalibertadque
supone.Porunlado,lafilosofaesintilenelsentidodeusoyaplicacindirectos.
Porelotro,lafilosofaseoponeaserutilizada,noestdisponibleparaobjetivosque
estnfueradeellamisma.Lafilosofanoessabiduradefuncionario,sinocomo
dijoJohnHenryNewman,sabiduradecaballero"[22]noessabiduratil,sino
sabiduralibre.
Muchosserendelfilsofo,peroleslibre.Porsupuesto,esconscientedesu
situacin,peronoleimporta,yaqueesindependientedeloqueotrospiensendel.
Platn,adems,dalavueltaalatortilla:losdems(loshombresdeldinero)
tambinseexponenalridculoprecisamentealperseguirunosobjetivostanpoco
nobles.Ycuandosetratadecuestionesesenciales,nosabenqudecir,yentonces
escuandolestocarersealosfilsofos."[23]
Elconceptodelibertadsignificaaqu,comohemosvisto,lanodisponibilidadpara
objetivosconcretos.Elactodefilosofareslibreenlamismamedidaenquenose
remiteaalgoqueestfueradel.Esunquehacerllenodesentidoensmismo."
[24]Seveotravezqueelfilsofoseparecealamante:tampocoesposibleamara
unapersonaparaconseguiralgo!Necesitamosmdicosparadiagnosticar
enfermedades,necesitamosalbailesparaconstruircasas,perononecesitamos

filsofosparanuestrasnecesidadesinmediatas,ytampocoparajustificarnuestras
acciones!Siunestadonecesitafilsofosparaavalarlapropiapoltica,entoncesla
filosofaserdestruida.Porelcontrario,s,losnecesitamosparaquenosayudena
comprendernosanosotrosmismos,yalosdems.
Unfilsofo,portanto,suelevivircomouninconformista,avecescomounmarginado,
ypuedeserconsideradocomounloco.Esalguienquenosedejaengatusar,ni
utilizarparaunosobjetivosestrechos,porejemplo,parasuministrarlaideologa
adecuadaaunrgimentotalitario.Alavez,estllenodeaoranzaporlaverdad.Su
metaescaptarlosfundamentosdelaexistencia,ysabequesloloconseguirde
maneramuyimperfecta,aunquesuesfuerzoseamuygrande.Noestantouna
personaquehaconseguidoconxitoelaborarseunconceptodelmundobien
redondeadoesmsbienalguienqueestocupadoenconservarvivacierta
pregunta,laqueserefierealltimoporqudeeltododelarealidad."[25]Sindudase
podrnencontrarunaseriederespuestasprovisoriasaestapregunta,peronuncase
podrencontrarlarespuestadefinitiva.Esporestoporloquedebemosestar
dispuestosaplantearnosestapreguntaconstantementeydurantetodaunavida.
Darseporvencido,resignarse,porquenuncasevaaencontrarlaverdadensu
totalidad,darseporsatisfechoconcualquiersolucinqueslopuedeserprovisional,
ydesistirdeseguirpreguntando,essealdehaberseconvertidoenunaburguesado.
Filosofarsignificaprecisamentelaexperienciadequenuestravidacotidiana,
condicionadaporobjetivosexistencialesdirectos,porsupuestoesimportantey
necesaria,peronobasta:sepuedeysedebeconmocionardevezencuandoporla
preguntainquietanteporelsentidodeltodo.
VUnametaqueabrenuevoshorizontes
Lacapacidaddeadmirarseformapartedelasmximasposibilidadesdenuestra
naturaleza.Nosayudaadarnoscuentadequeelmundoesmsprofundo,extenso,
misterioso,belloydiversodeloqueleparecealentendimientocotidiano.Dela
admiracinnacelaalegra,"[26]afirmaAristteles.Estoexpresatambineldicho
castizotomarselascosasconfilosofa:nosignificatomarselascosascon
resignacin,nicongravedad,sinotomrselasalegremente.Pieperhabladela
intrnsecaesperanzadelaadmiracin"[27].
Lapersonaqueseadmiranosequedaencerradaensupequeomundo.Boecio
escribienlacrcel,yenarasdelamuerte,suclebrelibroConsolacindela
filosofa.Elenfoqueinteriordelaadmiracinmantienevivoelconocimientodeque
laexistenciaesincomprensibleymisteriosa,peroquetambinestllenadesentido.
Yenlamedidaenlaquesedescubreelsentidodelapropiaexistencia,puede
experimentarseunafelicidadprofunda.
Cuandounosededicaalafilosofa,sevaacercandoalailuminacindelarealidad.

Y,aunquesealcancelaverdadsobrelaexistencia,elhombreyelmundo,siempre
sepodrprofundizarms,porqueelsabercerradoylafilosofaseexcluyen!(Nose
danrecetasenfilosofa).Puesmientrasmsprofundayextensasehacela
comprensin,msaplastalavisindelcampoinmensodeloqueanquedapor
comprender.Poreso,elcomienzoyelfinaldelafilosofaestncaracterizadasporel
escucharalarealidad,elsilencio,lacontemplacin.ElfilsofogriegoAnaxgoras
respondialapreguntadeparaquestabaenlatierraconestaspalabras:Estoyen
latierraparalacontemplacindelcieloydelordendeluniverso."[28]Sepuede
considerarcomounarespuestareligiosa.
Finalmente,lafilosofapreparayliberaalhombreparalaexperienciadeDios.Le
hacecapazdetrascendernuevamente.Desembocaenunaverdadmayor,enla
teologa.Aristtelesnodudencalificarlafilosofacomocienciadivina."[29]Y
Wittgenstein,quetenaunaciertavisinmsticaacercadelsentidodelavida,pudo
afirmar:Elfilsofopreguntaporelsentido.SlosisecreeenDios,sedescubreque
lavidadehechotienesentido."[30]Sepuededescubrirunmundocadavezms
extensoyprofundo.Perotampocoentoncesseencuentransolucionesfcileso
solucioneshechasparalasgrandespreguntasdelaviday,menosan,
sistematizaciones.Cuantomsseconoceelmundo,tantomssepercibesu
carctermisterioso.
Lafilosofa,pues,seencuentracaminodeunametaquenuncaalcanzarporsus
propiosmedios.Sentimosque,aunquetodaslaspreguntascientficasestuvieran
contestadas,annohabramostocadonuestrosproblemasexistenciales,"[31]dice
Wittgenstein.Sicomparamoslafilosofaconlateologa,aqullaslopuedellegara
unconocimientomuylimitado.Peroestepocoqueseganaconella,noobstante
pesamsquetodolodemsqueseconoceporlasciencias"[32],afirmaTomsde
Aquino.Porlotanto,slosepuedeinvitaratodapersonadebuenavoluntadaserun
filsofo,ananteelpeligrodeserconsideradopornuestrasociedadconsumista
comounextrao,uninconformistaoloco.Alfin,nospuedenanimarlaspalabrasde
unautorcontemporneo:Quienjamstuvounataquefilosfico,pasaporlavida
comosiestuvieraencerradoenunacrcel:encerradoporprejuicios,lasopinionesde
supocaydesunacin."[33]Quiennopiensaporsupropiacuenta,noeslibre.
Notas:
[1].JUANPABLOII:EncclicaFidesetRatio,n.30.
[2].Cf.JakobBRUCKER:KritischeGeschichtederPhilosophie,vonderWiegeder
WeltanbiszuunseremZeitalter,cit.enWilhelmWEISCHEDEL:Diephilosophische
Hintertreppe,25ed.,Mnchen1995,p.11.
[3].HansSCHOLL:DiariodeRusia,inscripcindel22.8.1942.

[4].FeodorM.DOSTOIEVSKI,cit.enAnselmGRUN:50EngelfrdasJahr,
FreiburgBaselWien2000,p.53.
[5].
LudwigWITTGENSTEIN,cit.enWilhelmWEISCHEDEL:Diephilosophische
Hintertreppe,cit.,p.293.
[6].LudwigWITTGENSTEIN,cit.enWilhelmWEISCHEDEL:Diephilosophische
Hintertreppe,cit.,p.294.
[7].JosefPIEPER:Washeisstphilosophieren?4ed.,Mnchen1959,p.12.
[8].MartinHEIDEGGER:EinfhrungindieMetaphysik,Frankfurt/M.1983,p.9.
Alavez,lafilosofaessumamentetilparaayudarnosacomprenderelmundo.
[9].WilhelmWEISCHEDEL:DiephilosophischeHintertreppe,cit.,p.29.
[10].TOMSDEAQUINO,cit.enJosefPIEPER:Washeisstphilosophieren?cit.
[11].Cf.WilhelmWEISCHEDEL:DiephilosophischeHintertreppe,cit.,p.13y90.
[12].JohannWolfgangvonGOETHE:GesprchemitEckermann,18II1829.
[13].TOMSDEAQUINO:SummatheologiaeI,q.76a.5ad4.
[14].Cf.JosefPIEPER:VerteidigungsredefrdiePhilosophie,Mnchen1966,p.97.
[15].JohannWolfgangvonGOETHE:BriefanZelter,27.10.1827.
[16].JosefPIEPER:VerteidigungsredefrdiePhilosophie,cit.,p.52.
[17].Cf.ibid.p.53.
[18].ibid.,p.54.
[19].Cf.ibid.,p.48.
[20].JosefPIEPER:Washeisstphilosophieren?cit.,p.33.
[21].PLATN:Theaitetos,174.
[22].JohnHenryNEWMAN:TheIdeaofaUniversity.DiscourseV,5.
[23].Cf.WilhelmWEISCHEDEL:DiephilosophischeHintertreppe,cit.,p.14.

[24].JosefPIEPER:VerteidigungsredefrdiePhilosophie,cit.,p.46.
[25].Cf.JosefPIEPER:Philosophie.Kontemplation.Weisheit,EinsiedelnFreiburg
1991,p.54.
[26].Cf.ARISTTELES:Retrica1,2.
[27].JosefPIEPER:Washeisstphilosophieren?cit.,p.73.
[28].Cf.ARISTTELES:ticaeudmica1,51216a15.
[29].ARISTTELES:Metafsica,983a.
[30].LudwigWITTGENSTEIN,cit.enWilhelmWEISCHEDEL:Diephilosophische
Hintertreppe,cit.,p.296.
[31].LudwigWITTGENSTEIN,cit.enWilhelmWEISCHEDEL:Diephilosophische
Hintertreppe,cit.,p.296.
[32].TOMSDEAQUINO:ComentarioalaMetafsica1,3.
[33].BertrandRUSSELL,cit.enWilhelmWEISCHEDEL:Diephilosophische
Hintertreppe,cit.,p.287.
[*]JUTTABURGGRAF.NacidaenHildesheim(Alemania).DoctoraenPedagoga
(UniversidaddeKln).DoctoraenTeologa(UniversidaddeNavarra),dondees
ProfesoradeTeologaDogmtica.Entresuspublicacionesfiguran:Lmancipation
delafemme,Paris1990WomensLibertationandFeminism,NewYork1991La
mujerylafamilia,Monterrey1995TeresavonAvila,PaderbornMnchenWien
Zrich1996EineNeuentdeckungderchristlichenEheundFamilievordem
HintergrundderFrauenfrage,Paderborn1998AlsKinderGottesleben,Kln1999.
EnEspaa:Mujeryhombrefrentealosnuevosdesafosdelavidaencomn,
Pamplona1999Viviryconvivirenunasociedadmulticultural,Pamplona2000
TeologaFundamental:ManualdeIniciacin,Madrid2001,3ed.2002.EnCosta
Rica:Haciaunanuevacomprensindelasexualidadhumana,SanJos2001Hacia
unnuevofeminismoparaelSigloXXI,SanJos2001Unaperspectivacristianaen
unmundosecularizado,SanJos2001InderSchuledesSchmerzes,SanJos
2001Elpoderdelaconfianza:elbeatoJosemaraEscrivdeBalaguerylas
mujeres,SanJos2001Ququieredecirgnero?Entornoaunnuevomodode
hablar,SanJos2001Larazndenuestraalegra,SanJos2001yAtrvetea
pensarconlibertad,SanJos2002.
EDICIONESPROMESA
PROMESA43,Serie:Filosofa3

Apartado43001000.SanJos,CostaRica
email:eecrica@sol.racsa.co.cr
edicionespromesa@hotmail.com

Вам также может понравиться