1.

Definicija javnih finansija

Javne finansije - nauka koja izuava pojave, odnose i institucije u vezi sa prikupljanjem,
raspodjelom, troenjem i upravljanjem javnim novanim sredstvima radi zadovoljavanja
opih i zajednikih drutvenih potreba.
2. Javni rashodi
Javni rashodi-sva novana sredstva drave koja se usmjeravaju za finansiranje opih potreba
tj. potreba ire drutvene zajednice odnosno drutva u cjelini.
3. Vrste javnih rashoda
Redovni i vanredni
Produktivni i neproduktivni
Funkcionalni i transferni
Lini i materijalni
Obavezni i neobavezni
Odloivi i neodloivi
Rashodi centralnih i lokalnih organa
4. Javni prihodi
Javni prihodi - novana sredstva koja drava, odnosno drutvena zajednica prikuplja radi
pokrivanja drutvenih rashoda.
5. Oblici javnih prihoda
Porezi
Prihodi od javne imovine
Doprinosi
Takse
Carine
Parafiskalni prihodi
Novac od primarne emisije CB-e
Javni dug drave
Pokloni i dr.
6. Vrste javnih prihoda
Redovni i vanredni
Originalni i derivatni
Javnopravni i privatnopravni
Prihodi od stanovnitva i pravnih lica
Parafiskaliteti (poseban oblik prihoda)

7. Definicija poreza
Porezi su osnovni oblik ili instrument formiranja javnih prihoda, pokria budetskih rashoda i
zadovoljavanja javnih potreba.
8. Poreska evazija
- Zakonska ( namjerna i nenamjerna ) - obuhvata postupke pomou kojih poreski obveznik
izbegava plaanje poreza potpuno ili delimino na jedan od sledeih naina: promenom mesta
prebivalita ili boravka; - smanjenjem ili odustajanjem od potronje oporezovanih prozvoda ili
usluga; - pronalaenjem praznina u zakonu
- Nezakonska ( utaja i krijumarenje ) :
- proputanje poreskog dunika da se prijavi poreskim vlastima da obavlja delatnost na
osnovu koje nastaje poreska obaveza;
- neprijavljivanje prihoda poreskom organu ili prijavljivanje samo dela, a ne svih ostvarenih
prihoda;
- isticanje odbitaka po osnovu rashoda koji nisu postojali ili su bili manji od navedenog
iznosa, kao i isticanje odbitaka po osnovu rashoda ija se svrha ne podudara sa navedenom
(npr. navoenje u poreskoj prijavi trokova za kupovinu linog automobila kao troka
poslovanja); itd.
9. Prevaljivanje poreza
Poreski obveznik prihvata poresku obavezu, ali ne i namjeru da plati porez, ve poreski teret
snosi neka druga osoba.
Faze prevaljivanja poreza :
a) Porezna perkusija (biljeenje) predstavlja fazu uvoenja porezne obveze i poreznog
obveznika. Imaju je svi porezi.
b) Porezna reperkusija prevaljivanje poreznog tereta s poreznog obveznika na drugu osobu,
a ta druga osoba je novi nositelj poreznog tereta, to ne mora znaiti da je ona i porezni platac.
c) Porezna incidencija faza kada vie ne postoji mogunost daljnjeg prevaljivanja poreza,
to znai da je pronaen konani porezni platac.
d) Porezna difuzija faza gdje konani porezni platac ipak pokuava prevaliti svoju poreznu
obvezu na neku treu osobu. Ta se faza moe pojaviti tako da porezni platac plaeni porez
(incidenciju) ukalkulira u cijenu svog uinka. Ono moe za posljedicu imati poveanje cijena
tih uinaka, to moe dovesti do inflatorne depresije.
10. Vrste prevaljivanja poreza
- Namjerno i nenamjerno ( carine ; porez na dobit )
- Prevaljivanje unaprijed i unazad ( cijena proizvoda ; jeftiniji materijal )
- Jednostruko i viestruko prevaljivanje

11. Budet definicija

Budet predstavlja sistematizovan plan prihoda i rashoda drave za odreeno vremensko
razdoblje, najee za godinu dana. Budet predstavlja pravni akt koji donosi najvie
zakonodavno tijelo u dravi, u kome se za godinu dana detaljno predviaju svi javni prihodi i
rashodi a zatim se prikazuju i namjenski rasporeuju po tano i unaprijed utvrenoj
budetskoj strukturi.
12. Javni dug definicija
Pod javnim dugom oznaavaju se ukupne obaveze drave prema povjeriocima po osnovu
zajmova, zakonskih, ugovorenih i drugih obaveza.
13. Nabrojati uzroke stvaranja javnog duga.
- Vanredni veliki javni rashodi
- Savremeni dravni intervencionizam u privredi
- Nepoklapanje vremena formiranja javnih prihoda i troenja sredstava (rashoda)
- Stalni budetski deficit koji nije mogue pokriti redovnim javnim prihodima
14. Vrste javnog duga nabrojati i objasniti svaku vrstu.
- Unutranji i spoljni
- Dobrovoljni i prinudni
- Kratkoroni i dugoroni
- Anuitetni
- Zajmovi sa zalogom i zajmovi bez zaloga
15. ta je konverzija javnog duga?
Konverzija javnog duga vri se u cilju oslobaanja prevelikog tereta dravnog duga putem
pretvaranja kratkoronih dugova u dugorone ili preko sniavanja kamata, pri emu se javni
dug ne smanjuje.
16. Budetski principi (naela) nabrojati i objasniti svaki.
- Naelo budetskog jedinstva prema kome svi javni prihodi i rashodi odreene teritorijalnopolitike zajednice treba da budu iskazani u jednom budetu
- Naelo potpunosti zahteva da se u budetu prikau svi javni prihodi i rashodi
- Naelo tanosti zahteva da se prihodi i rashodi iskau to realnije odnosno da razlika
izmeu planiranih i ostvarenih budetskih pozicija bude to manja
- Naelo budetske ravnotee - zahteva da javni prihodi u budetu budu uravnoteeni sa
javnim rashodima
- Naelo specijalizacije zahteva da se za svaku poziciju rashoda precizno definie namena,
iznos sredstava i vremenski period u kome e se realizovati rashodi

- Naelo trajanja (periodinosti) budeta zahteva da se budet donosi za odreeni vremenski

period, koji po pravilu iznosi godinu dana
- Naelo jasnoe (transprentnosti) budeta - podrazumeva da sve pozicije prihoda i rashoda
budu iskazane u skladu sa odreenom standardnom metodologijom
- Naelo javnosti podrazumava da predlog budeta, usvojeni budet kao i izvrenje budeta
budu dostupni najiroj javnosti (publikacije, web site ministarstva finansija)
17. ta je budetski suficit, a ta budetski deficit?
Budetski suficit postoji kada su ukupni prihodi i primanja vei od ukupnih rashoda i
izdataka. Jednostavno reeno, to bi znailo da drava ima na raspolaganju vie novca nego to
iznose planirani rashodi u budetskoj godini.
ea pojava jeste budetski deficit, ili, ono to popularno zovemo manjak u dravnoj kasi.
Budetski deficit nastaje kada su rashodi i izdaci vei od prihoda i primanja. To zapravo znai
da drava ili drugi nivo vlasti nisu u mogunosti da obezbede dovoljno novca za finansiranje
planiranih rashoda i izdataka.
18. Nabrojati i objasniti faze izrade i donoenja budeta.
- Budetska inicijativa
- Planiranje prihoda i rashoda
- Izrada prijedloga budeta
19. Privremeno finansiranje
Ukoliko se pre poetka budetske godine (najee se poklapa sa kalendarskom godinom) ne
usvoji budet tada se pristupa privremenom finansiranju.
Privremeno finansiranje obino traje jedan kvartal (izuzetno dva kvartala).
Odluku o privremenom finansiranju obino donosi Vlada.
20. Rebalans budeta
Rebalans budeta predstavlja ponovno uspostavljanje budetske ravnotee. Obavezan
postupak u situaciji kada se ocijeni da prihodi ili rashodi odstupaju od predvianja utvrenih u
budetu to uzrokuje neostvarivanje jednog od najznaajnijih budetskih principa uravnoteenosti. Uzrok mogu biti nepredvieni ili nerealno predvieni rashodi,
neblagovremena ili loe procijenjena naplata prihoda, kao i ekonomske ili prirodne nepogode.
Rebalans budeta donosi se po istoj proceduri kao i budet i time se prvobitni budet stavlja
van snage.
21. Javne finansije definicija
Javne finansije-nauka koja izuava pojave, odnose i institucije u vezi sa prikupljanjem,
raspodjelom, troenjem i upravljanjem javnim novanim sredstvima radi zadovoljavanja
opih i zajednikih drutvenih potreba.

22. Objasniti pojam javno dobro.

Usluge drave: odbrana, sudstvo, obrazovanje, nauka, kultura, zdravstvo, komunalne
djelatnosti, zakonodavne regulative i sl.
Slue veem broju korisnika i ukljuivanje novog korisnika ne smanjuje zadovoljstvo
postojeih i njihov dotadanji stepen koritenja.
23. Navesti i objasniti principe javnih rashoda
- Naelo opteg interesa
- Naelo tednje
- Naelo umjerenosti i proporcionalnosti
- Naelo izvora sredstava
- Nacelo podudarnosti javnih rashoda i prihoda
- Nacelo odravanja strukture i javnih rashoda
24. Podjela javnih rashoda prema nivou vlasti navesti.
Rashodi centralnih organa vlasti
Rashodi lokalnih organa vlasti
25. Navesti i objasniti prividne i stvarne uzroke rasta javnih rashoda.
Prividni :
a)Smanjenje kupovne snage novca odnosno inflacija i rast cena dovode do nomimalnog
rasta dohodaka, javnih rashoda i budetskih izdataka uopte, iako stvarni raste ne mora da
postoji.
b) Povecanje broja stanovnika obicno dovodi do porasta javnih rashoda, ali je taj porast
pracen istovremenim porastom prihoda.
c) Promene u tehnici izrade budeta ubrajaju se u faktore koji prividno dovode do povecanja
javnih rashoda.
Stvarni :
a) Ekonomski faktori porasta javnih rashoda vezani su za stalni rast produktivnosti rada,
drutveno i materijalno blagostanje i ivotni standad zemlje. Naime, kada do porasta javnih
rashoda dolazi usled odredenih zahvata koje drava cini vezano za ekonomske tokove, onda
svakako
govorimo
o
ekonomskim
faktorima
povecanja
javnih
rashoda.
b) Politicki faktori poreasta javnih rashoda mogu biti unutranji i spoljni. Unutranji faktori
se prvenstveno odnose na oblik drutveno-politickog uredenja. Spoljno politicki faktori
povecanja javnih rashoda vezani su za politicke odnose drave sa inostranstvom.
c) Finansijski faktori porasta javnih rashoda vezuju se prvenstveno za slubu javnog duga.
Naime, raspisivanje i monetizacija tj. prikupljanje sredstava javnog duga ima karakter javnih
prihoda.

26. Redovni javni rashodi definicija, karakteristike i primjer redovnih javnih rashoda.
Redovni rashodi su oni koji se redovno (stalno) javljaju u odreenim vremenskim intervalima.
Mogu se unaprijed predvidjeti, po visini su prilino stabilni, redovno se javljaju.
27. Vanredni javni rashodi - definicija, karakteristike i primjer vanrednih javnih
rashoda.
Vanredni javni rashodi javljalju se s vremena na vrijeme u uslovima vanrednih i
nepredvienih okolnosti. (npr. Poari, poplave...)
28. Vrste poreza nabrojati i definisati
Neposredni :
- Porez na dobit - Obveznik plaanja je privredno drutvo i druga pravna lica, ali ne i
samostalni poduzetnici (oni plaaju porez na dohodak).
- Porez na dohodak - Porez na dohodak plaaju fizika lica: zaposlenici, lica angaovana po
osnovu Ugovora o djelu, Ugovora o autorskom djelu, samostalni poduzetnici i druga fizika
lica.
- Doprinosi - Doprinosi se odnose na penzijsko invalidsko osiguranje, zdravstveno
osiguranje i osiguranje od nezaposlenosti.
Posredni : porez na dodatnu vrijednost (PDV), carine, akcize, putarine.
29. Objasniti defraudaciju (utaju) kao oblik nezakonitog izbjegavanja plaanja poreza.
Defraudacija poreza ili utaja poreza izbjegavanje plaanja izravnih ili direktnih poreza
(primjerice, poreza na dohodak) te se svodi na utaju poreza koja moe biti potpuna ili
nepotpuna, tj. kod koje porezni obveznik ne prijavi ili prijavi samo djelomino injenice
relevantne za utvrivanje poreza.
30. Objasniti kontrabandu (verc/krijumarenje)
verc izbjegavanje plaanja posrednih poreza (porez na promet i
Krijumarenje prometovanje robom iji je promet zabranjen (droga, oruje, i sl.)

carina).

31. ta je dvostruko oporezivanje i u koja etiri sluaja se javlja (objasniti svaki)

Pod dvostrukim oporezivanje podrazumijeva se sluaj kada porezni obveznik plaa isti ili
istovrsni porez na isti objekt za isto vremensko razdoblje dvjema dravama.

32. Definisati pojmove: poreski obveznik, poreska osnovica i poreska stopa

Poreski obveznik jeste svaki poreski dunik koji je obavezan da plati porez, odnosno bilo koje
sporedno poresko davanje.
Porezna osnovica je baza na koju se primjenjuje porezna stopa i nakon toga se dobiva
iznos poreza koji je potrebno platiti.
Porezna stopa pokazuje odnos porezne osnovice i poreza koji dobijemo, tj. iznos poreznog
tereta u odnosu na poreznu osnovicu.
33. ta su direktni, a ta indirektni porezi (navesti primjer za obje kategorije)
Pod direktnim porezima se obino smatraju oni porezi koje poreski obveznici sami plaaju.
Porez na imovinu, Porez na dohodak i porez na dobit.
Pod indirektnim se smatraju oni porezi koje neki posrednik obraunava i naplauje.
PDV, akcize, carine.
34. ta je PDV i koje su mu osnovne karakteristike ?
Porez na dodatu vrijednost (PDV) jeste najrasprostranjeniji sistem oporezivanja prometa roba
(dobara) i usluga u svijetu. Porez na dodatu vrijednost je indirektni porez, to znai da se ne
prikuplja direktno od lica koje je porezni obveznik, ve od lica koja se smatraju krajnjim
potroaima. S obzirom da je PDV zamiljen kao porez na konzumiranje, izvoz nije predmet
oporezivanja.
Za njega treba rei da je neto svefazni porez. Svefazni jer se obraunava u svakoj fazi prometa
dobara i usluga podlonih oporezivanju, a neto, jer se ne obraunava na ukupnu prodajnu
vrijednost u svakoj od faza, ve samo na dodatu vrijednost, nastalu u konkretnoj fazi. On u
velikoj mjeri onemoguava razliite oblike prevara, ali je i meta brojnih kritika zbog toga to
je to regresivni porez.
35. Porez na dohodak u BiH (ta je predmet oporezivanja, koja je stopa, kako se
utvruje osnovica i izraunava obaveza po osnovu poreza na dohodak).
Stopa PDV-a u BiH je 17%. Obraunava se na cijenu koja ne sadri PDV.
Porezna osnovica na koju e se obraunavati PDV jeste oporezivi iznos naknade koju
obveznik primi ili treba da primi za isporuena dobra ili pruene usluge, ukljuujui
subvencije koje su neposredno povezane s cijenom tih dobara. Porezna osnovica ukljuuje i
akcize, carinske dabine, osim PDV-a, sporedni trokovi (provizije, trokovi pakovanja,
prijevoza, osiguranja), trokovi povratne ambalae kao i druge trokove koji se naplauju od
kupca. Porezna osnovica e biti umanjena za popuste koji se odobre kupcu.

36. Carine definicija i uloga

Carine predstavljaju vrstu fiskalnih prihoda, odnosno posebnu dabinu koju drava naplauje
prilikom prelaska robe preko dravne, odnosno carinske granice. Spadaju u posredne poreze i
predstavljaju jedan od najznaajnijih instrumenata spoljnotrgovinske razmene.
37. Doprinosi definicija; navesti neke doprinose koji postoje u BiH.
Doprinosi su fiskalni oblici javnih prihoda pomou kojih se prikupljaju sredstva za
finansiranje odreenih javnih potreba.
Doprinosi za obavezno zdravstveno osiguranje, penzijsko i invalidsko i osiguranje od
nezaposlenosti.
38. Takse definisati i navesti primjer.
Takse su novani prihod drave. Obaveza njihova plaanja nije ograniena na dravljane
zemlje koja tu obavezu uvodi, nego se pri plaanju taksa primjenjuje teritorijalno naelo.
Prihodi od takse slue za finansiranje javnih potreba i deklarativni su prihod drave.
Obveznici plaanja su fizike i pravne osobe.
Vrste taksi : administrativne, komunalne i sudske
39. Parafiskalni prihodi definicija i primjer.
Parafiskalni prihodi se nalaze izmeu administrativnih taksi i poreza, nisu vezani za dravne
funkcije nego za odreene neteritorijalne organizacije koje u svojim ekonomskim i socijalnim
funkcijama formiraju odreene prihode. Ovi prihodi se formiraju na istim izvorima kao i
porezi i ostala javne sredstva, te dodatno optereuju drutveni proizvod zemlje.
U naoj praksi parafiskaliteti se uvode kao: dobrovoljni prilozi, vodni doprinosi, naknada za
puteve, lanarine udruenjima i komorama, obavezno osiguranje vozila, itd.