Академический Документы
Профессиональный Документы
Культура Документы
LONGUEUIL
TravaildesessionMET1105Gestiondessystmesd'information
Datederemise:22Avril2015
Prsent:JeanFranoisMourieras
Prsentpar:
BiramDIOUF
ZiWangCHEN
CarlosQuintaroCASTRO
SidiMohamedSIDNE
TABLEDESMATIRES
Pagetitre..1
Tabledesmatires.2
Introduction..3
Planification.3
Organisation..10
Dcision..15
Contrle..15
Conclusion..27
Bibliographie..28
INTRODUCTION:
LedpanneurTABAGIEMTROLONGUEUILfaitpartidesmagasinsd'alimentation
quioffrentdesproduitsetservicesauxvoyageursauterminusdumtrodelaligne
jaune.Cemagasinfaitfacelaconcurrenced'autresmagasinsquioffrentdes
marchandisesdiversesenmettantenventedesaliments.Ceciaamenlegestionnaire
duTABAGIElaborerunestratgiepourledveloppementetlecontrledumagasin
ainsiquesonexpansion.
Danscerapportnousallonsappliquerlapprochesystmiquevuencoursetanalyserla
faondontlegestionnairedumagasingresaplanification,commentestcequelleest
organise.Nousallonsaussiparlerdesaprisededcisionstratgique,deladirection
etducontrle.
Danslecadredecetravail,onsepencherasurlecasdecemagasinpourenfaireune
analysecomplteetapprofondieduprocessusmanagrial.Pourcefaire,nousallons
nousbasermajoritairement,surlentrevuequenousavonsmeneaveclegestionnaire
dumagasin,linformationrecueilliedanslesouvrages,d'Internetetbienvidemmentles
principesfondamentauxabordstoutaulongdelasessionenclasse.
Planification:
Lelocal:
Photoentreduterminusmtrolongueuil
Pourcommencer,nousallonssituerledpanneurauseindelastationdemtro.
Ledpanneurestsitulanglededeuxallesquimnentauxgaresdesautobusqui
gravitentautourdelastation.Aujourd'huiilexisteunetrsforteconcentrationde
magasinsdalimentationauniveauduterminusdumtrodeLongueuil.Cequia
poussledpanneurTABAGIEMTROLONGUEUILdadopterdesstratgiesafinde
pouvoircoulerleplusdeproduitspossiblespendantlesheuresdepointesetavec
moinsdepressionsurlesemploys.
Lenvironnement:
L'environnementexterne:
Photosortieduterminusmtrolongueuil
Commetoutsystme,ledpanneurestouvertunenvironnementexternepour
accomplirsafonction:vendredesproduitsetdesalimentsaupassagerdumtro.de
faonrapideetavecunetrsgrandeamabilit.
Pourfairefacelaconcurrencedesautresmagasinsenvironnants,legestionnairea
dramnagerlafaondontongrelemagasinpendantlesheuresdepointes.Par
exemple,danslebutdenepasavoirunelonguefiledeclientsquiattendentau
comptoir,legestionnaireadcidquelespausessoitprisesuneheurepluttavantles
heuresdepointesetaucunesortienestpermise.
Acetteredecommandesenligne,lemagasinabtiunerelationexternetrssolide
avecsesfournisseurs.Lesinformationschanges
portentsouventsurlafaondont
lesgestionnairesdemagasinpeuventprofiterdeleurrelationavecleursfournisseurs
pourobtenirdesinformationsetdesperspectivesquilesaiderontfaireaugmenter
leursventes.Lemagasinconsacreunegrandepartiedeceschangessurlaplus
importantecatgoriedetouslesdtaillants:letabac,boissonsgazeusesetcroustilles
Photodescentemtrolongueuil
L'environnementinterne
Danslenvironnementinternedumagasin,ilexistedesinterrelationsentrelesemploys
constitusdehuitpersonnesetlegestionnaire.Parexemple,lorsquelapremireligne
decommislacaisse,constitusdequatrepersonnes,narrivepasrespecterles
emploisdetempsquileursontassigns,legestionnaireenvoieuncourrieloufaitun
appelpourvoirsiunepersonnedelautrequipenepeutpasfaireduremplacement..
Lalignedecommislacaisseestaussiencontactaveclenvironnementexterne.
Cettequipeestchargedegreralorstouslesintrantscommelesappels
tlphoniques,lestlcopies,lescourrielslectroniques.
LOuverture
Parlesfluxdinformations,onvoitcommentlemagasinestouvertsonenvironnement
externe.Parlarceptiondesintrants,maisaussicarilsesertdesonenvironnement
externepour
nourrirsesclientsetsesprofits
.Danssonenvironnementinterne,onvoit
bienquelesquipesdecommislacaissesontinterdpendanteslunedelautrecaril
peutyavoirdeschangesdinformationtoujourspourarriveraummebut.
Laplanificationoprationnelle
Legestionnairenousaexposdanslesdtailsetavecdesdocumentslappuisa
mthodedeplanificationdesesoprationsquotidiennes.Ainsiellenousexplique
commentquavecunpeudeplanificationelleparvientrduirelerisquequunaccident
seproduisedanslemagasin.Letermeaccidentdsignantdesdsagrmentsaussi
bienductclientqueductdesemploysoudumagasin.Cesdsagrments
peuventsagirde:volsltalage,devolsmainarme,debrisdemarchandises(
exemplesbouteillesdevinquisebrise),defraudesurcartebancaire,dedtectionde
fauxbilletsetc
Cetteplanificationsertsurtoutrduirelespertesdumagasinetdemaximiserdu
mmecouplascuritdesemploysetdesclients.
Uneformulededescriptionconnuepartouslesemploysestaffichelacaisseafin
qu'ellespuissenttreconsultesfacilementetrapidementparlesemploys.Le
gestionnairesestassurquelesemployssaventosetrouventdesphotocopieset
commentconsulterlaformulededescription
Nousdonnonsciaprsunexempledeformulepourlaprventiondesvolsmain
arme:
Fichedescriptivevol
Legestionnairenousaexpostoutleprotocolequelesemploysdoiventsuivreet
nousaexhortnepasdivulguercesinformationspourlascuritdumagasin.
Legestionnaireareulesdocumentsquilontaidemettreenoeuvresaplanification
oprationnelleparl'intermdiairedunconseillerenplanificationdaffairesdesa
banque(R.B.C).
Nousallonslisterquelquesunesdescesprocduresdeprventiondespertesetde
protectiondumagasindanslecadredeltudequenousavonsmene.
Ainsipourlaprventiondespertes,voicilalistedequelquesattitudesadopterparle
gestionnaire:
1. treconscientdelaprsencedetouttrangeroudetoutepersonnequiest
peuttreentraind'observerlemagasinouquiposedesquestionsausujetde
sonexploitation.
2. Sassurerquetouteslesportesetfentresontunprocessusdeverrouillage
oprationnel.
3. Nepasdiscuterdesencaissesmontairesoufluxd'encaissesenpublic.
4. Rduirelaquantitd'argentconservedanslacaisseaustrictncessaire.
5. Serappelerentouttempslesprocduresdescuritetlesprocduressuivre
encasdevolmainarmeetsavoirquoifairesiuntelincidentsurvient.
6. Surveillerconstammentltatdelasignalisationetdesautocollantsl'intrieuret
l'extrieurdumagasinafindepromouvoirl'applicationdesmesuresdescurit
appropries(verrousretardement,surveillancevido,conservationd'une
sommed'argentminimaledanslacaisse,etc.)
7. Inciterleclientlutilisationdesystmesdepaiementlectroniquesafinde
rduirelemontantd'argentconservdanslacaisse.
Pourlaprventionvolltalagequiestlecaslepluscourantnousavonslalistedes
recommandationssuivantes:
Fairechecauvoll'talageensuivantcesquelquesconseils.
Amnagerleslieux
:Descomptoirsbas,desalleslarges,unbonclairageetdes
miroirsvousaiderontbienvoircequisepassedanslecommerce.Placerlacaisse
l'entreetaccueillirlesclients.Sassurerquel'intrieurducommerceestvisibledela
rue.
Mmoriserlesprix
:Siquelqu'unachangunetiquette,trecapabledelesavoirtout
desuite.
Surveillerlespersonnesquiconsommentsurplace
:(
ex.:friandises,boissons
).
Ellespourraientquittersanspayer.
Faireattentionauxvandales
:Certainespersonnesabmentvolontairementun
emballageouunproduitpourrclamerunrabais.
Protgerlesarticlesdevaleur
:Lesmettredansdesprsentoirscl.Nefairesortir
qu'unarticlelafois.Refermerlesprsentoirschaquefoisquonretireourangeun
article.
Vrifierlamarchandiselacaisse
:Sassurerquelenombred'articlesdans
l'emballagecorrespondauprixindiqu.
Nepasselaisserdistraire
:Unclientpeutvousattirerdansuncoindumagasin,
pendantquesoncomplice,laisssanssurveillance,voledelamarchandise.
Compliquerlaviedesvoleurs
:Monterdestalagestruqusavecdescontenants
videsouavecunepartiedesarticlesseulement.Attacherauxprsentoirslescintressur
lesquelssetrouventdesvtementsdevaleurouenalternerlesens.Mettrelesproduits
bonmarchetlesproduitsencombrantsdifficilesvoleraufonddumagasin.Placerles
produitslesplusdispendieuxloindesportesetfentres,enhautdestagres.Apposer
destiquettesdesretsurlesproduits.Demanderauxclientsdelaisserleurssacs
l'entre.
Faireinstallerunbonsystmedesurveillancevido
:Desmoniteursbienenvue
dissuaderontlesvoleurs.Faitesensortequelescamrasenregistrentnonseulement
touteslesallesetvenues,maisaussitouteslestransactionslacaisse.
Adopterunepolitiquedetolrancezro
:Nepaslaisserunvolimpuni.Dnoncerles
voleurs:clientouemploy.
Organisation:
Lorganisationauniveaudumagasinestfaitdelamaniresuivante:ilyale
gestionnaireetdeuxquipesconstituesdequatrepersonneschacuneformantun
groupedecommislacaisse.cestlegestionnairequirpartilestchesdesemploys
etcestluiquifaitlesformationsdesnouveauxemploys.Illesvaluechaquemois.
Lecommislacaisseestlapersonnequisertlesclientsdanslemagasin.Illes
accueille,leurdonnelesrenseignementsouleurfournitlesproduitsdemands,calcule
lemontantdesfactures,reoitlespaiementsetlesenregistresurunecaisse
enregistreuse.Elles'occupegalementdelarceptionetdel'tiquetagedes
marchandisesainsiquedelapropretdeslieux.Elledoitcalculerlesprixdemanire
exacte,percevoirlesmontantscorrespondantsetnefaireaucuneerreurlorsdela
remisedemonnaie.
Legestionnairedumagasinnousaexpliquendtailcommentilaformsesemploys
afindecrerunenvironnementcommercialrentableetsr.
Listedestapescitespourunenvironnementcommercialrentableetsr:
Connatrelesprocduresdouvertureetdefermeturedumagasin.
Retenirbienquidisposedunecl..
Informationsurlheuredarriverdunfournisseur.
Attirerlattentiondupersonnelsurauxagissementssuspectsproximitdumagasin
Dposeztousvoseffetspersonnelsdansuncasierouunearmoirefermantcl.
Plandescurit:
Informationaupersonneldestapessuivreencasdevol.Organisation
rgulirementtouslesmoisdunbriefingderappel.
10
Attributionauxemploysduneplacebienprcisedanslemagasinpourquilsgardent
unebonnevuedensembleducommerce.
Legestionnairenousexpliqueunautreaspectsurveiller,selonexprience:le
dessousdespaniers.Souventparinadvertancedelapartduconsommateur,du
caissieretdelemballeur,lesarticlessetrouvantsouslepaniersontoublisetainsi
nonpays.
SelonlesdonnesrecueilliesauprsdesclientsdeVCSGroupeConseil,cettesituation
survientdans70%descas.Ilmanquedesensibilisationauprsdesemploysetde
lasupervisiondugestionnaire,croitil.
Pourassurerunecohrenceetuneefficacitausystmedeproductionmisenplace
danslemagasin,legestionnaireatablilesconditionsncessairessuivantes:
1. CRATIONDEVALEUR
2. AUGMENTERLESVENTES
3. DIMINUERLESCOTS
4. OPTIMISERLEFFORTDEVENTE
1.CRATIONDEVALEUR
Unemeilleureproductivitncessitelappeluncertainnombredlmentsdebase
telsque:lavaleurajoutepourlemagasinetlavaleurdusagepourleclient.Cesdeux
premierslmentsdcoulentdirectementdelorientationduplandaffairesdumagasin
lavaleurajouteestladiffrenceentreleprixdevente(horstaxes)etleprixdachat
(horstaxes)enngoceouleprixdesmarchandisesetlesservices(horstaxes)en
production
lavaleurdusagepourleclientestladiffrencedesavantagesperusparleclient,
entredeuxproduits,parrapportladiffrencedeprix.
Cesdeuxlmentsconduisent:
lachasseauxdpensesinutiles(estcencessairepourservirnotreclient?)
11
uncritredeslectiondunservicesupplmentaireenvisag(leclientestilprt
payerceservice?).
Lesdeuxlmentscombinspermettentuneplusgrandeefficacitcommercialecarils
vonttoujoursdanslesensdesdeuxpartenaires,lemagasinetsesclients.
2.AUGMENTERLESVENTES
Lespossibilitsdegnrerdescommandespouraugmenterlesventessontmultiples.
a)Parlactionduvendeurchezunclient
Surunplanquantitatif:
Onessayedaccrotrelesvaleursmoyennesdechaquecommandeen:
augmentantlaquantitdeproduitscommandsparligne(effetdemasse)
augmentantleprixparligne(effetderentabilitunitairetrsimportantdanslecas
olademandeestinlastiquepourleproduitdecetteligne)
dveloppantdeslignessupplmentairesconcernantdautresproduits
largissantlacommandeauxservicesspcifiquesrendusparlentreprise:sileclient
exigedesmatriauxspciaux,desmodificationsouunserviceparticulierquiaugmente
lavaleurdusage,levendeurngociecettevaleurajouteparlentreprise
combinantcertainsdeseffetscidessusenngociantlatotalit,quantitmultipliepar
prix:pourleproducteurunequantitsuprieurerduitlesfrais(manutention)alors
quellecredesproblmesdestockagechezleclient.Lapriseencomptepar
lentreprisedesvaleursdusagepourleclientetdesvaleursajoutespermetde
ngocierunrapportsatisfaisantpourlesdeux.
Surunplanqualitatif:
onsuitmieuxlesclients:onnelaissepasdeclientsenattenteetongardelinitiative
durappel
onencouragelesclientspasserdescommandesdirectessansattendrequele
vendeurvienneleschercher
12
oncollemieuxauxproblmesdesclientspourtresrdeleurvendrelesproduits
quilsveulent(valeurdusage)etdeleurfournirdessolutionsrelles(afindeles
fidliser).
b)Pardesprvisionsadquates
Ellespermettentdavoirdispositionlesproduitsouderduireauminimumlesdlais
dattente.
3.DIMINUERLESCOTS
a)Lescotsdeproductiondesventes
Lastratgiedeventeaidediminuerlescotsdeproduction:
envendantlesproduitsprvus(unchangementdeprogrammationdelafabrication
entraneautomatiquementdesfraisdelancement),
envendantunegrandequantitdeproduitsstandardsurlesquelslemagasinpeut
gagnerparconomiedchelleetparleffetdelacourbedexprience(lorsquilnese
posepasunproblmeinsolubledeproduction),
envendantdesproduitscomposantsstandard(rptitivitdansledomaine
industriel).
Lastratgiedeventevitelaugmentationdescotsdeproduction:
ensegardantdacceptertropfacilementdesmodificationsdematriauxoude
spcificationsquiloignentdesproduitsstandard(saufsicestlasuitedune
ngociationousileclientestprtpayercettevaleurdusagesupplmentaire)
ensabstenantdecommanderlalimitedelacapacitdeproduction(aprsavisdu
gestionnaire).
b)Lescotsdedistribution
Nousnouslimiteronsauxcotsdelastratgiedevente,cestdireceuxlisla
gestiondesontemps,desesmoyensetauxconsquencesdesesactes:
13
Gestiondutemps:saufdanslecasdesvendeursuniquementrtribusla
commission,lutilisationdutempsdelastratgiedeventeestunproblmedutilisation
duneressourcelimite.Lescaissiers:
traitentlestransactionsavecleclientbeaucoupplusrapidement,doncplus
efficacement
optimisentleurspausesetleursquartdetravail
Gestiondesmoyens:lesemploysdisposent,pourdesinterventionsspcifiques,de
lappuidugestionnaireetdaideslavente(prixexactdemarchandises,essai
dchantillons).Ilslesoptimisentenprparantetenplanifiantdestournesdevisite
dappui.
Consquences
Lesemploysdoiventrenoncerauxnombreusespetitescommandesparpilles,
posantaumagasindesproblmesdecot,defacturation,etc..
c)Lecotadministratifdesventes
Nousnouslimiteronstroistypesdecotsgnrsparlevendeur:
Sescotsadministratifspropres(frais,tempspass):levendeurpeutlesrduire
avecunemeilleureorganisationdesestournes(respectdelheureduquartdetravail),
unebonneutilisationdutlphone,dumailing(laplacedevisites),lutilisationdu
tempsdattentepourlardactiondesrapports,desrapportsutilesetutilisables.
Lecotdesonencadrement:lavaleurdelencadrementnesejugepasautemps
passavecleshommesniautempsquonleurafaitperdre,maisauxrsultats.Lecot
estdautantplusrduitquelevendeurdevientplusefficace,cequiimpliqueune
autodisciplinestricte,unprofessionnalismedanslecontrleetlanimationmaisaussi
danslaconceptiondusystme,unbonemploidelaformationlorganisationetla
gestion,lutilisationdesrapports.
Lesautrescotsadministratifs:lesinformationsmalrecueillies,lesbonsde
commandemalremplis,desrenseignementsfinancierssuperficielsreprsententautant
detempsperdu(sicenestplus)parlesautresservices,obligsderappelerlevendeur
14
pourcomplmentdinformation,ouderappelereuxmmesleclientencasde
transactionbancairenonapprouveouencoredengagerdesprocduresdiverses.
4.OPTIMISERLEFFORTDEVENTE
Laconceptiondenotresystmedestratgiedeventereposesurunerpartition
optimaledeleffortdevente.Nousutilisonscetermegnralparcequilpermetune
grandeflexibilitsansprjugerlanaturedeceteffort(tempsdepause,tches
excutesparlesautresemployspendant).Ilestattribuablelaseulestratgiede
vente,enexcluantlesautreseffortsdemarketing(parexemplepromotionde
produits).
Dcision:
Danslemagasincestlegestionnairequiprendlesdcisionsstratgiques.Ildfinitle
budget,lesplansetlesobjectifsdumagasin.Lestypesdedcisionssontprisesselon
lesbesoinsdesclients.Cestlegestionnairequichangedesinformationsavecles
fournisseur,planifiedesrencontrespourdciderlameilleurestratgieadopter..
Legestionnaireparticipelacrationdesnouvellesidesenapportantdesmeilleures
solutionsauxproblmesexistants.Linnovationposesouventdesproblmescertains
employs,carilsdoiventsadaptertrssouventdeschangementsdhorairesde
travail.
Contrle:
Legestionnairefaitrigoureusementlecontrledesemploysetdesmarchandises.Il
nousafaitpartdunflaudontlesmagasinshsitentdbattrepubliquementc'estle
voll'talage.Etlevolcotetrscherauxconsommateurs.aaunimpactdirect
surlesprixquelesconsommateursvontpayerauboutdelaligne,confirmeSerge
15
Fleurent,propritaireduIGAExtraFleurent(585RueDeSaintHubert
CantonDeGranby,QCJ2H1Y5).
D'aprslesrecherchesdelajournalistemilieProulxdeRadioCanada,lesdtaillants
qubcoisperdentchaquejour1,6milliondedollarscauseduvol.Etlamoitides
volssontcommispardesemploys.Pendantqu'ilsvolentunpotdecaf,les
employseuxvontvolerlacaissedecaf,ditRobertBoul,ancienpropritaired'un
magasinMtro.
Lesgensvolentdanslebutderevendrelanourritureetoupoursenourrir.Ilsvolent
lestrucslespluschersdanslemagasin:levin,labire,letabacetlesvendentporte
porte,leplussouventdanslesbrasseriesoudanslesrestaurants.Ilsachtentces
produitsmoindrecotpourbaisservidemmentleurcotd'achat,constateM.
Boul.
Pourarrterlevolltalage,legestionnairedumagasinamisenoeuvredesmoyens
pourprendrelesvoleurssurlefait,soitparl'entremisedemembresdupersonnelou
encoreparlebiaisdescamrasdescurit.SelonstatistiqueCanada(donnes2013),
dixhuitmilledossierscriminelssontdevantlaCourmunicipaledeMontral.Parmieux,
2000concernentlevoll'talage.SelonlesinformationstiresderadioCanada,,peu
d'entreeuxaboutirontlaCourcaused'unsystmequiprivilgielaclmence..
LesnouveauxvrificateursdebilletslibreservicedeLotoQubecontpermisdelibrer
lescomptoirsdecaisseetlecaissierdelavalidationdebilletsdeloterie.Auparavant,
lesmalfaiteursoccupaientl'attentionducaissieraveccettetchependantquedes
complicescommettaientduvoll'talage.Depuisquelquesannes,cesappareils
permettentauxconsommateursdevrifiereuxmmesleursbillets.Riennempche
levol,convientleprsidentdirecteurgnraldelAssociationdesDtaillantsen
AlimentationduQubec(ADA),FlorentGravel,.Souvent,lesdtaillantsfontfaceune
rotationdepersonnelimportante.Ilestdoncprimordialdeformerlescaissierstout
l'environnementtouchantl'argentetlescartesdepaiement..
16
Unerechercheefficacedesdtournementsdactifscommisparlesemploysrend
ncessairelamatrisedesprincipauxschmasdefraude,afindadapterlescontrles
effectueretlesoutilsutiliserauxobjectifspoursuivis.Ilconvientdeconnatrenon
seulementlamthodededtournementmaisaussilatechniquededissimulationdu
dtournementqui,siellesavreefficiente,permettralaritrationdelactefrauduleux.
Eneffet,pourunemployfraudeur,ladissimulationdelafraudeestlapartielaplus
importantedudlit,carelleluipermettra,dunepart,denepastrepoursuivietde
conserversontravailet,dautrepart,decontinuersenrichiraveccesdtournements,
tantquelecommercevictimeneserendpascompteduprjudicesubi.
Lesfraudespeuventconcernertouslescyclesducommerce,quilssoientoprationnels
ouadministratifs.Cetarticleselimiteralaprsentationdeschmasdefraude
spcifiquesaucycleventes/clients.
Leprocessusventessentenddelaprisedunecommandedunclient
lencaissementdurglement,lafacturationetlacomptabilisationdelopration
concerne.
Cecyclepeuttreconsidrcommetantrisquedufaitduvolumeimportantde
transactionsquilcomprendetdesfluxdargentquilgnre,enentresprincipalement
(rglementsdesclients)maisgalementensorties(remboursements,avoirsou
remises).
Lesschmasprsentsciaprsvontconcernersoitdesventessurcompte,cest
direavecuneinscriptiondansuncompteclient,quelonretrouveradanslaplupartdes
entreprisescommerciales,soitdesventesaucomptantralisesenmagasin,cas
spcifiquesauxentreprisesdecommercededtail.Enrevanche,neserontpas
voqueslesventeseffectuespardesreprsentants.
17
1.LAFRAUDESURENCAISSEMENTS
Lafraudesurencaissementsskimmingenanglaispermettoutepersonneen
liaisondirecteavecleprocessderceptiondetrsoreriededroberlefruitdesventes
oudescrancesclientsavantleurenregistrement.Celasignifiequecesschmas
noffrentpasdepistedauditdirecte.Eneffet,lesfondsdtournsnayantjamaist
enregistrsdanslesystmedinformationsducommerce,cellecinapasconscience
delarceptiondelargent.Enconsquence,ladtectiondecetypedefraudeva
savrertrsdifficile,cequilarendtrsfrquenteparmilescasdedtournements
dactifs.
1.1Lenonenregistrementdelavente
1.1.1Absencedenregistrement
Laformelaplusbasiquedelafraudesurencaissementsconsistepourunemploy
vendredesproduitsoudesservicesducommercesansenenregistrerlaventedansles
comptes.Lemployvasimplementprendrepourluilargentreuduclientaulieudele
remettresonemployeur.
1.1.2Venteshorshorairesdouverture
Uneautreformedefraudepeuttrelaralisationdeventesendehorsdesheures
douverturenormalessansprvenirsonemployeur.Lesfraudeurspeuventainsi
conserverlatotalitduproduitdesventesfaitesdurantcespriodes,carlecommerce
nestpasaucourantdecesactivits.
Cestcetypedefraudequonretrouveprincipalementdanslesactivitsdecommerce
dedtail,commecelledeceresponsabledemagasinquiouvraitsoncommercedeux
18
heuresavantlouvertureofficielle.Pendantcettepriode,ilenregistraitlesventesde
faonhabituelle,maislafindelajourne,ilretiraitlesupportquiavaitprisencompte
lesenregistrementsainsiquelargentaccumuldurantcettepriode.
1.2Ledtournementdunrglement
Lecircuitallantdelarceptiondurglement(liquidits)enprovenancedesclients
jusquaudptenbanqueduditrglementestparticulirementexposaurisquede
fraude.Eneffet,ilesttentantpourchacunedespersonnesintervenantsurcette
chanededtournersonprofitlargentducommerce.Toutefois,silefraudeurnapas
accsauxmodificationsdanslesventesenregistres(exemple:caissiersans
possibilitdemodificationsdestickets),lanomalieserarapidementconstate,soitpar
leservicecomptabilitdanslecadredusuividescrancesclients,soitlorsde
linventairedescaisses.Danslecascontraire,ildisposedeplusieursmoyensde
dissimulationdesonacte:
1.2.1Lannulationdelatransaction
Unedessituationsparticulirementrisqueentermesdefraudeexistelorsquela
personneenchargedelencaissementdesrglementssoccupegalementdes
enregistrementscomptables.Eneffet,illuiestaismentpossibledefalsifierles
enregistrementscomptablespourdissimulersonactefrauduleux.
Unetechniquededissimulationconsisterasimplementannulerlatransactionaprs
avoirdroblesfonds.Ainsi,lannulationdelaventepermetdesolderlecomptedu
clientetilnapparatplusdetracedelavente.
19
Afindtreenmesuredidentifiercegenredanomalie,lecommercepossdeunlogiciel
comptablequigardelestracesdelensembledestransactionseffectues,ycompris
cellesquionttannules.
1.2.2Lenregistrementdunecontrepartieanormale(charge,crance
fictive,pertesurcrance)
Pourdissimulersafraude,lemploypeutgalementutiliserdesschmasdcritures
comptablesanormaux.Lobjectifrestetoujoursdefaireensorte,dunepart,quele
compteclientsoitsoldpourviterqueceluicinesoitrelanc,et,dautrepart,queles
comptesdebanquessoientquilibrsetjustifisparrapportauxrelevsbancaires.
Ainsi,lemployfraudeurpeutsolderlecompteduclientencrditantsoncompte
auxiliaireparledbitduncompteautrequeceluidelabanque.Toutefois,afinque
cetteoprationsoitpeuvisible,lecomptedbiterdoitpossderplusieurs
caractristiques:
ildoitcomprendrebeaucoupdemouvements,
ildoittredifficileauditer,
ildoittrepeusurveill,
lesoldedoittresuffisammentlevpourquelarevueanalytiquenesignalerien.
Laseuletechniquededtectiondecegenredemanipulationpasseparunelecturedes
journauxcomptablesetunerevuedtailledescritures.Mais,silesvolumessont
importants,cecontrlenepeuttreralisqueparunlogicielspcialis.
1.2.3Letransfertdelacrancedtournesurunautrecompteclient
Cettetechniquededissimulationconnuesouslenomdelappingparlesanglais
consisteimputersurlecompteclientdontonadtournlesfondslerglementdun
20
autreclientetderptercettemanipulationaufuretmesuredesrglementsdes
clients.
Exemple:lefraudeurdtournelargentreudunclientAcequilaisselecomptedece
dernierdbiteuralorsquilauraitdutresold.LorsqueleclientBrglesacrance,les
sommesreuessontimputessurlecompteduclientA,rgularisantainsilasituation
decedernier.Lerglementduntroisimeclientpermettradesolderlecompteduclient
Betdoncdertablirsapositionrelle,etainsidesuite.
1.3Lafalsificationdelafacturation
Cesschmasdedtournementsdactifssontessentiellementralisablesparles
personnesencontactavecleclient.Ilssediffrencientdesschmasditshors
enregistrementsparlefaitquilsengendrenteffectivementunenregistrement,mais
quinestpasconformelaralitdelavente.
1.3.1Lasousfacturation
Lasousfacturationestuneformedefraudefrquemmentutiliseparlesemploysqui
travaillentlacaissedunmagasindedtail.
Typiquement,unemployenregistreuneventepourunmontantinfrieurcelui
effectivementpayparleclient.Puisildtournesonprofitladiffrenceentreleprix
reldachatetlemontantdelaventeenregistrdanslesystme.
galement,lasousfacturationpeuttrecommisedansdescasdecollusion.Cela
permetuncomplicedacheterunbienunprixinfrieurautarifnormal.Lemploy
fraudeurrcuprealorsauprsdesoncompliceunepartiedelconomiequilluiafait
raliser.
21
1.3.2Lacrationdefaussesremises
Lesemploysquisonthabilitsaccorderdesremisespeuventutilisercettefacult
pourdtournerdesfondslorsdeventes.Parlebiaisdefaussesremises,lemploy
fraudeurpeut,dunepart,recevoirlerglementcompletdunevente,et,dautrepart,
enregistrerencomptabilitlatransactioncommesileclientavaitbnficidune
remise.Ainsi,ilestmmedepouvoirdroberlasommecorrespondantlaremise
fictivementaccordesansdsquilibrerlescomptesducommerce.
1.3.3Lasurfacturation
Danslescasdesurfacturation,lesclientssurpayentleurinsulesbiensquilsont
acquisetladiffrenceestconserveparlefraudeur.Poursurfacturer,cestdire
factureraudelduprixfixparlentreprise,lefraudeurdoitsoitavoirlapossibilitde
modifierlesprixdesarticlesvendus,soittablirdesfacturesmanuellement,ouencoreil
peutnepasfairebnficierauxclientsfacturesdesconditionstarifaires
promotionnelles.
Situationsfavorableslafraudesurencaissement
Dunemaniregnrale,lafraudesurencaissementestfacilitelorsquelesclients
effectuentleurpaiementenespces.Toutefois,ellepeutaussiseproduireavecdes
rglementsparchquemmesicelancessitedelapartdufraudeurdes
manipulationscomplmentaires,quipeuvent,danscertainscas,tredifficilesraliser.
Parailleurs,entermesdecontrleinterne,lafraudesurencaissementrelativeaucycle
ventesestfavorisedanslesentreprisesolasparationdesfonctionsprsente
desdfaillances,notammentdanslescassuivants:
22
lapersonnequirceptionneenpremierlieulesrglementsestdpendanteduservice
comptable,ouducaissier
lesrglementsreusnefontpaslobjetdunrelevparlapersonnequiouvrele
courrier
lecaissieraaccsauxjournauxdeventesetdebanques
lecomptableenchargedesclientsprparelesremisesenbanques
aucunevrificationinterneouexterne(circularisation)nestralise.
2.LAFRAUDESURDECAISSEMENTS
Leprincipegnraldelafraudesurdcaissementconsistefaireensortequele
commercevictimedcaissedelargentquelefraudeurpuissedtourner.Cette
techniqueimpliquedeuxcaractristiques:dunepart,lesapparencesdoivent
convaincrelecommercequeledcaissementquilvaraliserestvalideetjustifi
dautrepart,largentdcaissparlecommercedoitpouvoirtredtournsasortie
parlefraudeur.
Donc,ladiffrencedelafraudesurencaissementouduvol,quandunefraudeest
basesurundcaissement,lemouvementdesortiedefondsestrellementenregistr
encomptabilit.Unetransactionfrauduleusevientalorsmaquillercetteoprationde
faoncequeledcaissementapparaisselgitime.
2.1Leremboursementfictifdunclient
Danslecasdunremboursementfictif,lemployfraudeureffectueunetransaction
commesiunclientretournaitunemarchandise.
Cettemanipulationadeuximplications:
23
Ellepermetaufraudeurdercuprersoncomptelasommedargentcorrespondant
lavaleurdubienfictivementrendu.Lesystmelgitimealorsledcaissement
puisquencontrepartielentreprisesestthoriquementenrichiedelamarchandise
rapporte.Deplus,lecomptecomptabledecaisseestgalaumontanteffectivement
encaisse.
Ellegnreuneentredanslesstocks.Commelatransactionestfictive,lesstocks
deviennentsurvalus.Celaperturbealorslesuividesquantitsetpeutengendrerdes
problmesderupturedestockcarlerapprovisionnementneseffectuepassurdes
basesrelles.
2.2Lasurvaluationdunremboursement
Alasuitedunproblme(dequalitoudequantit)survenudanslalivraisondunbien
oudunservice,lecommerce
peuttreamenremboursersonclientunepartiede
sonachat.Unetechniquedefraudeconsisteenregistrerunremboursement
effectuersuprieurcequerclameleclientetencaissersoncompteladiffrence.
Selonlammetechnique,lemployfraudeurpeut,aulieudecrerentirementun
remboursementfictifcommevuprcdemment,prfrersurvaluerleremboursement
totaldunrelretourdemarchandiseetencaisserladiffrence.
Ainsi,danslecasounclientramneraitunbiendunevaleurde10$,lemploy
enregistreraitunretourpourunevaleurde20$.Ilrendraitles10$auclientet
empocheraitles10$restants.Comptablementlacaisseseraitquilibre,maisilen
rsulteraituncartdinventairede10$.
Cegenredemalversationexisteprincipalementdanslescommercesdedtailsoles
remboursementssontsouventfaitsenespce.Eneffet,lefraudeurnepourrait
dtournerunepartiedupaiementeffectuparchqueouvirementbancaire.
24
2.3Lafalsificationduneannulation
Dansceschmaci,lemployfraudeur,aprsavoireffectuuneventeetaprsle
dpartduclient,annulelatransactionetretiredelacaisselargentcorrespondant,
commesillavaitrenduauclient.
Afinquecesfraudessurdcaissementsoientlemoinsvisiblespossible,lesemploys
fraudeursprfrenthabituellementdtournerdemultiplespetitessommespluttquune
seulesommeimportante.Eneffet,denombreusescommercesfixentdesseuilsaudel
desquelsuneapprobationparticuliredoittreobtenuepourprocderun
remboursement.Lesfraudeursfontdoncensortededroberdessommes
suffisammentpetites,pournepasavoirbesoindautorisation.
Ainsi,selonunetudeduncabinetspcialisdanslescontrlesinternesdes
commercesPANSARD&ASSOCIS,unemployamricainaeffectuplusde1.000
remboursementsfictifsousurvalus,toujoursendessousduseuildapprobationde15
$.Safraudeafinalementtdcouvertelorsquilacommencraliserdes
remboursementsfictifsavantlesheuresdouverture.Toutefois,avantquesa
malversationnesoitdtecte,ilapudtournerplusde11.000$sonentreprise.
Lescartsdinventaires
Unedescaractristiquesdelafraudesurdcaissementslieaucycleventesest
quelleengendre,danslamajoritdescas,desanomaliesdanslesstocks,carilafallu
enregistrerdanslesystmeleretourdunbienquinexistepas.Aussi,lorsducomptage
physiquedesstocks,seraconstatuncartdinventaire.Touslescommercesdedtail
fonttatdcartsentrelestockthoriqueetlestockrel,quiconstatentrgulirement
unedmarqueinconnuequipeutprovenirdefraudesinternesouexternesmaisaussi
derreurs.
25
Tantquecescartssontnonsignificatifsauregarddutotaldesstocksetcomptetenu
delactivitducommerce,ilyapeudechancequelecommercevictimeprocdedes
investigationssuffisammentpoussesquipermettraientderemonterjusqulafraude.
Enrevanche,silafraudedevaitgnreruncartimportant,celancessiteraitdelapart
dufraudeurdemaquillercetcartenutilisantdiffrentsmoyensquisontfonctiondes
seshabilitations,commesurvaluerlescomptageslorsdelinventaire,enregistrerdes
misesaurebut,ouencoreconstateruncrditfictifdanslestockcomptable.
Situationsfavorableslafraudesurdcaissement
Lafraudesurdcaissementrelativeaucycleventesestfavorisedansles
commercesolasparationdesfonctionsestpeumiseenplaceetolesuivides
oprationsdannulationouderemboursementestfaiblementralis,notammentdans
lescassuivants:
lorsquunemploydecaisseesthabiliteffectuerdesannulations,
lorsquunemploydecaisseprocdeluimmelinventairedelacaisseet/oudes
stocks,
silestransactionsdannulationnesontpascorrectementjustifiesetdocumentes,
silescrituresdannulationetderemboursementnefontpaslobjetduneanalyse
dtailledansletempsetparemploy,
lorsquelemagasinntudiepaslesnumrosmanquantsdanslessquences
numriquesdestransactions.
galement,lescommercespeuventfaireplusfacilementlobjetdefraudesur
dcaissementencasdinsuffisancedanslesuividesstocksetdanslanalysedes
cartsdinventaires.
Legestionnaireadoncconsciencedesonrlequiestdefairelaprventiondespertes,
deveillerl'efficiencedesonquipedetravailenvuedaugmenterlaproductivitde
sonmagasin.
26
Conclusion:
Lesmargesdeprofitdescommercesdedtailssonttrsmincesetaucuncommerce
nestlabridurisquedefraudeoudevolltalage.Lescommercesdetoutestailles
sontexposesaurisquedepertesliesauxvols.Cesvolsoufraudespeuventtre
dorigineinterne,externeoulafoisinterneetexterne.Selondenombreuxspcialistes
delaprventiondespertes,lemeilleurmoyenderduireauminimumlerisquede
pertesdanscesecteurdelindustrieauQubecdcoulantdefraudesouvolsconsiste
concevoirdescontrlesinternesquicompliquerontlexcutionoulecamouflage
dactivitsfrauduleuses.Danslecadredecettetude,nousavonsdaborddcritla
stratgieadopteparlegestionnaireaveclamiseenplacedessystmesdecontrle
internesolidespourdcouragerlesvols.Nousnoussommesensuitepenchssurles
objectifsdediverscontrlesinternesetsurlimportancedelamiseenplacedun
environnementdecontrleefficace.Finalement,nousavonsdiscut,danslaprsente
tude,desstratagmesdedissuasiondefraudeinternelespluscourantsauseindes
commercesetdesmesuresprendrepourrduirelesrisques.Nousnesaurions
sousestimerlimportancedesprincipesnoncscar,bienquelegestionnairesoit
lultimeresponsabledelaprotectiondesmarchandisesetdesemploysducommerce,
ilfaitsouventappelauservicedecomptableexterne,pourcequiestdescontrlesdes
recettes..
27
Bibliographie:
Lauzon,P.Marquis,S.Guay,J.(2012).
ProfessionGestionnaire:ReleverLesDfisDe
LaGestionModerne
.Montral:GatanMorinditeur.
Petit,C.(2012).VolsLpicerie.DisponibleviaInternetau
http://ici.radiocanada.ca/emissions/l_epicerie/20112012/Reportage.asp?idDoc=1992
04
visitle1avril2015.
Pansardetassocis.(2013).FraudeDtournementDactifsCycleAchat.Disponiblevia
Internetau
http://www.pansard-associes.com/publications/audit-comptabilite/controle-interne
-fraudes/detournement-actifs-cycle-achats.htm
visitle1avril2015.
ConseilCanadienduCommercedeDtail.(2008).AutovaluationdelaScuritdans
leCommercedeDtail.DisponibleviaInternetau
http://www.rbcbanqueroyale.com/commerciaux/_assetscustom/pdf/1102FRetailBusi
nessSecuritySelfAssessment.pdf
visitle1avril2015.
28