Вы находитесь на странице: 1из 18

07/08/2015

Prof.BiuVicente:ACrianaesuaEducaonoPerodoModerno

mais Prximoblog

Criarumblog Login

prof.biuvicente

Espaoparadarpublicidadeaos
trabalhosdosalunosdasdiversas
disciplinasqueleciono,naUFPE,como
tambmdepessoasqueprocurema
minhaorientao.

sextafeira,19dejunhode2009

biuvicente
www.biuvicente.com

ACrianaesuaEducaonoPerodoModerno
UNIVERSIDADEFEDERALDEPERNAMBUCO
CENTRODEFILOSOFIAECINCIASHUMANAS
GRADUAAOEMHISTORIA
HISTRIAMODERNAII
PROF:SEVERINOVICENTEDASILVA

Textoproduzidoeapresentadopor:
DaianadoNascimentoSantos
KildaKarulinaAraujodeOliveira
MelannyStephannyMaiaB.DeVasconcelos
SuzaniSantosdaSilva
do5Perodo

Quemsoueu
BiuVicente
Olinda,Pernambuco,Brazil
ProfessoradjuntodaUniversidadeFederalde
Pernambuco,DepartamentodeHistria
lecionoHistriaModerna,etambm,minha
reademaiorinteresseBrasiligrejas,
cultura.TambmofereocursoemHistria
dePernambuco.SoumembrodoInstituto
HistricodeOlindaeassociadoda
AssociaoREVIVA.Estouauxiliando,
comocoordenadorpedaggico,oPontode
CulturaEstreladeOurodeAliana.
Visualizarmeuperfilcompleto

AssociaoReviva
http://www.associacaoreviva.org.br

http://profbiuvicente.blogspot.com.br/2009/06/criancaesuaeducacaonoperiodo.html

1/18

07/08/2015

Prof.BiuVicente:ACrianaesuaEducaonoPerodoModerno

Brasilcultura
http://www.brasilcultura.com.br

ACRIANAESUAEDUCAONOPERODOMODERNO

InstitutoHistricodeOlinda
http://www.iholinda.org

VerveEarth
Paraabordaravidaescolarinfantilnoperodoestudadonecessria
acompreensodecomoseformouosentimentodesercrianaao
longodaHistriae,paraatingirtalintentoutilizamosolivroHistria
SocialdaCrianaedaFamliadePhilippeArisquepossuirico
materialacercadotema,utilizandovastainterpretaoiconogrfica
paramostraraevoluodosentimentodeinfncia.
Noperodomedieval,porvoltadosculoXII,ainfncianopossua
lugarnasociedadeaindanoexistiaaconscinciadas
particularidadesinfantis,acrianaeraconsideradaumadultode
proporesreduzidasquenopossuapersonalidadenemalma.
Quandoacrianajpossuacondiesdeserminimamente
autnomaelaingressavanomundodosadultos.Nesseperodoa
morteprematuraeramuitocomum,acrianaeradecertaforma
ignorada,poissesabiaqueiriamnascermuitasparaapenas
algumaspoucasvingarem.Aspessoasnoseapegavammuitosas
crianasdevidoaessaameaa.
Asinmeraspinturasmedievaisquerepresentamcrianass
retratamcomopequenosadultos,apresentandomuitasvezes
musculaturadeumhomemfeito,numaminiaturafrancesadofimdo
sculoXI,astrscrianasqueSoNicolauressuscitaesto
representadasnumaescalamaisreduzidaqueosadultos,sem
nenhumadiferenadeexpressooudetraos.(ARIS,1981,p.51).
Essaincoernciaentreacrianapintadaeacrianarealmostraa
faltadeatenoqueeradispensadainfncia,esseperodoera
consideradoumafasemuitobrevequelogoseriaesquecido,era
portandosemmuitaimportncia.SegundoAris,arecusade
representaracrianadeummodomaisfidedignoencontradana
maioriadasculturasarcaicas.

Arquivodoblog
2009(19)
Dezembro(1)
Novembro(1)
Outubro(2)
Junho(7)
ACrianaesuaEducaono
PerodoModerno
AscidadesnaIdadeModerna
Ocidental
BairrodaVrzea
CompanhiasdeComrcionaIdade
Moderna
OBairrodeSoJos
OBairrodaBoaVista
MendicncianaIdadeModerna
Maio(1)
Abril(3)
Maro(1)
Janeiro(3)
2008(31)

PorvoltadosculoXIIIiniciouseumamudananomododevere
consequentementerepresentar,acriana.SegundoAris,devidoa
trsmodelosdifundidosnessapoca:JesuseMariaemsuas
sagradasinfncias,oanjoquesepareciacomcrianaspequenase
comoutrasmalsadasdainfncia,eacriananuaouputto,sendo
estaumamanifestaodosculoXVI.
OtemadasinfnciassagradascomeoucomMariaeJesuse
depoisseestendeuamuitosoutrossantos,nessasrepresentaes
hapresenadeinmerosaspectosobservveisdascrianas.Os
santosinfanteserampintadoscomsuasmes,sozinhosoucom
outrossantosnamesmaidade.
NosculoXIVcomeaaaparecernaarteavontadedeexprimira
http://profbiuvicente.blogspot.com.br/2009/06/criancaesuaeducacaonoperiodo.html

2/18

07/08/2015

Prof.BiuVicente:ACrianaesuaEducaonoPerodoModerno

personalidadeeasparticularidadesdecadacriana.Agraciosidade,
eadiversoqueacrianaproporcionavaaosadultosfezsurgiro
sentimentoqueArischamadepaparicao,ouseja,oprazerem
cuidardacrianadebrincaredemimla.Essesentimentojexistia
anteriormenteentreasmeseamas,quetinhamumcontatomais
diretocomosinfantes,masnoeramdemonstrados.Apartirdesse
sculoaspessoaspassaramaadmitirquegostavamdeficarcomas
crianas.Entretanto,essesentimentonoeraunnime,muitas
pessoascondenavamapaparicao,haviaacoexistnciada
indiferenamedievalcomanovavontadedemimarascrianas.
OputtoreapareceunosculoXVIcomoorenascimentodoEros
helenstico,essaculturapossuaumarepresentaomuitofieldas
crianasequandoaculturaromanapassouapredominaraspinturas
infantisperderammuito,averacidade.Ascrianasrepresentadas
nuasnesseperodonuncaexistiramnarealidade,erammitolgicas,
atentoeramuitoraroumacrianahistricaserretratadanua.O
primeirousodoputtofoicomodecorao,ornandoaposentosinteiros
comtapeariasdascrianinhasnuas.Elaseramquasesempre
representadasbrincando.Aspinturassacrastambmforam
invadidasporessetipoderepresentao,ondeoartistamuitas
vezesevitavaanudezcompletacobrindoascrianascomumtecido
fino.
NosculoXVIeXVIIcomeamaaparecer,aindaquerarasimagens
decrianashistricasnuas.Tornandoseapartirdessapoca
comumarepresentaodecriancinhasnuasatosdiasatuais.
Nohaviaumacrianacujaimagemnofosseconservadaemsua
nudez,diretamenteherdadadosputtidoRenascimento:singular
persistnciadogostocoletivo,tantoburguscomopopular,deum
temaqueoriginalmentefoidecorativo.OErosantigo,redescoberto
nosculoXV,continuouaservirdemodeloparaosretratos
artsticosdossculosXIXeXX.(ARIS,1981,p.65)
OsculoXVIIfoideimportnciadecisivaparaaafirmaoda
infnciaedeseupapeldedestaquenapinturaenasociedade,agora
soinmerososexemplosderetratoscomcrianasrepresentadas
sozinhas,comocentrodoquadro.Nesseperodosurgiuentre
moralistaseestudiososumanovavisodainfncia,acreditavase
queascrianaseramtestemunhasdainocnciabatismal,
semelhantesaosanjoseprximasdeCristo,queashaviaamado
(ARIS,1981,p.163).Assimhaveriaanecessidadedeeducaressas
crianasparaquecrescessemesetornassemadultosprobos.
Nasceuavontadedeentenderouniversoinfantilparapoderinstru
lasmelhor.SegundoAris,foinessesculoquesurgiuuma
verdadeirapercepodacriana.
NosculoXVIIIcoexistenoseiofamiliarosentimentode
paparicaoeodebemeducarascrianasedezelarporsua
sadefsicaesuahigiene,ouseja,haviaumaatenoespeciala
tudoquediziarespeitocriana.Foiapartirdessesculoquea
crianapassouaserocentrodafamlia.Aevoluodadescoberta
dosentimentodeinfnciainiciouseporvoltadosculoXIII,mas
seussinaissforammaisagudosentreossculosXVIIeXVIII.

http://profbiuvicente.blogspot.com.br/2009/06/criancaesuaeducacaonoperiodo.html

3/18

07/08/2015

Prof.BiuVicente:ACrianaesuaEducaonoPerodoModerno

Antesdepassaraotemadaeducaoinfantilpropriamentedito,
achamosnecessrioressaltaropensamentoeducacionalnos
perodosdoRenascimento,doHumanismo,naReformaeContra
Reformaquelevaramaonossoperodoemestudo,oIluminismo.

RENASCIMETOEOHUMANISMO

OprimeiromovimentonaeducaomodernafoioRenascimento.A
Renascenafoiummovimentointelectual,estticoesocial,
responsvelporalteraesemtodasasfasesdopensamentoeda
prticaeducativa.Osistemadoperodoanterior,aIdadeMdia,no
permitianenhumamudana,nemprogresso,nestesistemanohavia
lugarparaoindivduo.JnoRenascimentoaessnciaera
individualismo.
Ohumanismonascearistocrtico,e,emboranenhumoutro
movimentoculturaltenhadedicadomaioratenoaosproblemasdo
homemedasuaeducao,todaviaorenovadocontatocomos
clssicosgeranosnovosintelectuaisumaaversonosomentepela
culturamedieval,mastambmpelasuaformatradicionalde
transmisso,aescola.(MANACORDA,1996,p.175)
SegundoPaulMonroe,oRenascimentotevetrsgrandesinteresses
queeramdesconhecidosduranteaIdadeMdia:oprimeirofoia
vindadopassado,(osgregoseromanostiveraminteressesmais
variadoseconhecimentomaisextensodavidaedesuas
possibilidadesdoqueahumanidadenaIdadeMdia)osegundo,foi
omundosubjetivodasemoes,daalegriadeviverdosprazeres
satisfaescontemplativasdestavidaedaapreciaodobelo,o
objetivodetalatitudeeraocultivonoaperfeioamentodoEspritoe,
oresultado,aliteraturaeaarteopensamentomedievalignorava
completamenteestemundo.Oterceiropontodanaturezafsica,
estemundonoseradesconhecidodospovosmedievais,como
estudloeraumaatitudehumilhantenainflunciasobreohomem.O
primeirodestespontoslevouaoestudomaisamploeintensivodas
lnguaslatinaegregaeaoentusiasmopelaliteraturaclssica.
Seguindoasconvicesemtodosdosgregososestudiososdo
Renascimentodedicaramseaobservaoeaexperimentaodos
fenmenosdanatureza,oquelevouaosdescobrimentos
geogrficos,aexploraoporterraepormaresdescobertas
astronmicasquesetornaramabasedopensamentocientfico
moderno.
Atransioentreavelhaculturaeanovanoocorreuderepente,
masessamudananoenvolveuodesaparecimentodovelho
esprito.Osvelhosmtodosdepensamento,asvelhasidiase
ideologiascontinuaramativospormuitossculos.
Oestudodaliteraturaclssicasetornouaprincipalmanifestaodo
Renascimentoeproporcionouosmeiosparaodesenvolvimentode
umanovavida.EmboraoRenascimentonotenhasidouma
http://profbiuvicente.blogspot.com.br/2009/06/criancaesuaeducacaonoperiodo.html

4/18

07/08/2015

Prof.BiuVicente:ACrianaesuaEducaonoPerodoModerno

tentativadiretaparaarestauraodasidiasedavidadosantigos,
emmuitosaspectostornouseimitao.Umadasmaisimportantes
fasesdoRenascimentofoiarestauraodoconceitodeeducao
formuladopelosgregoseadaptadopelosromanos.Dopontodevista
educacionaloRenascimentoparecefrequentementetersidoapenas
umaexaltaodoestudodosclssicosdeliterriosprecedidosdo
necessrioestudolingstico."Ograndeaneloeraporumavida
nova,econsequentemente,umanovaeducaohostilaovelhoe
pedanteesquemadaescolstica.EsteidealdeNovavidaaparecia
naeducaoliberal,comoforaformuladopelosantigos".(MONROE,
1977,p.153)
Afinalidadedaeducaoeraconcebidacomoadeformarohomem
capazdeparticipardasatividadesedasinstituiessociais
dominantes.
UmaspectomuitoimportantedaeducaodoRenascimentofoia
inclusonoidealeprticadaeducaodeelementoscomunsao
perodoclssicoexcludosdaeducaomedieval,comexceoda
cavalaria.Oprimeirodesteselementosofsicoejuntoaelea
formaodocarter.PoresteladoaeducaodoRenascimento
representouafusodaeducaonacavalariaedaeducao
literria.Estafusojuntamentecomaidiadequeapreparao
literrianodeveriaserdecartercontemplativo,revelaocontedo
cvicodopensamentoeducacionaldoRenascimento.
Pormaisliterriaquefosseanovaeducao,umdeseusprincipais
objetivoseradeformarumsensoprticoagudonoquesereferia
vidacotidiana.Decorreudaumareconstruomoraldaeducao,
quenoespritomedievalestiveramlimitadasformulaoreligiosae
teolgica.(MONROE,1977,p.154)
Outroelementocaractersticodanovaeducaofoioesttico.
Eliminadodaeducaomedieval,tornousenovomovimentoasua
maisprofundainspirao.Constituiuotraomaiscaractersticoda
mudanadavelhaparanovaeducao,encontrousuaexpresso
principalnoestudodaliteraturaepenetrounaescolasobreottulode
gramticaeretrica.
Ocontedodestanovaeducao,tendoconsistncianaslnguase
literaturasclssicasdosgregoseromanos,foidesignadopelotermo
humanidades.Afinalidadedaeducaopassouaserconsiderada
emtermosdelnguaedeliteraturaenodevida,aaoeducativa
foiorientadaparaodomniodessaliteratura.Davasemaior
importnciaaoaspectodessasliteraturasdoqueaseuprprio
contedo.
Naeducaohumanistaestreitaafamiliaridadecomaliteratura
clssicaoucomaarteconsideradasuperiordopontodevista
retricoeoconhecimentodolatimescritoefaladoconstituamo
nicoalvodaeducao.(MONROE,1977,p.157)
Ocontedodaeducaoeasmatriaseramrepassadosemlongos
exercciosdegramticalatina,nominuciosoestudogramticoe
http://profbiuvicente.blogspot.com.br/2009/06/criancaesuaeducacaonoperiodo.html

5/18

07/08/2015

Prof.BiuVicente:ACrianaesuaEducaonoPerodoModerno

retricodeantologiaslatinas.SegundoMonroe,estedomniodo
latimeraaperfeioadopormeiodefreqentesexercciosde
declamaoerepresentaodascomdiasdePlautoeTerncio.
Essaeducaoeracompletadacomumpoucodegregoesvezes
comasmatemticaselementares.Ocoroamentofinaldaobraera
umtreinodeoratria.Aoratriasignificavaosaberfalarlatimsob
formatoclssicaquantopossvel.
Essemtodonodiferenciadoparaascrianas."Acrianaera
encaradacomoumadultoemminiatura,cujosinteressesepoder
mentaldiferiamdosadultosapenasemgrau,maisnoem
qualidade.(MONROE,1977,p.158)
Acrianaaochegarescolatinhaatarefadeadquirirumalngua
estrangeirageralmenteantesdeadquiriracapacidadedelerou
escreverasuaprpria.Istoeraobtidoatravsdoestudoformalda
gramticaedaretrica,estudoquesefaziaquasesempreatofim
dosculoXVIIpormeiodelivrosdidticosescritosnomesmo
idiomaestrangeiro.
Otemadacrianaeramuitopresentenasquestesdoshumanistas,
entreoutrostemaspodemsercitados:
Aleituradiretadostextos,inclusiveosdaliteraturagregaatento
ignoradaoamorpelapoesiaumavidaemcomumentremestree
discpulo,naqualosestudoseasdisputasdoutasso
acompanhadasdepasseiosagrestes,diverses,jogose
brincadeirasumadisciplinabaseadanorespeitopelosadolescentes,
queexcluiastradicionaispuniescorporaisumaamplasriede
aprendizagemquevaidoestudosobreoslivrosmsica,asartese
ataosexercciosfsicosprpriosdatradiocavaleiresca".
(MANACORDA,1996,p.180)
Entreasescolashumanistastmseasuniversidades,asescolasda
corteedanobrezaeoginsio.Avitriadasidiashumanistasem
educaoascendeuemprimeirolugarnasinstituieseducativas
existentesprincipalmentenasuniversidadesenasescolas
municipaisrecentementefundadas.
Nasuniversidadesasvelhastradiesresistirampormuitosanos.
Asmodificaesmaisimportantesforamumaexpansodocritrio
deautoridadequedominavaosestudos,amodificaodocontedo
feitapeloacrscimodasmatriasliterriaselingsticas,com
destaqueparaogrego,easubstituiodolatimeclesisticopelo
clssico.
AresistnciadasuniversidadesdaIgrejaedasescolasmonsticas
pelonovosaberlevoufundaodemuitasescolasinspiradasno
novomodelosobopatrocniodosmonarcasedanobreza,foraas
escolasdecorteedanobreza.Istoaconteceu,sobretudoemmuitos
dospequenosestadositalianosondeacortesesentiamuito
envaidecidacomessasnovasfundaesculturais.
Afunoqueestasescolasexerciamnaeducaodascrianasda
cortedeterminouumrelevodoselementosfsicosesociaisda
http://profbiuvicente.blogspot.com.br/2009/06/criancaesuaeducacaonoperiodo.html

6/18

07/08/2015

Prof.BiuVicente:ACrianaesuaEducaonoPerodoModerno

educao,bemcomodosliterrios,eresultounumafusodasidias
dacavalariacomashumanistas.(MONROE,1977,p.167).
Oginsioeraaescolahumanistatpicadospasesteutticoseficou
atostemposmodernoscomootipomaisperfeitodasescolas
secundriasdaquelespases.Essasescolasvieramda
transformaodasescolassuperioresmunicipaisoudasescolas
eclesisticasexistentes,pelasubstituiodolatimmedievalpelo
latimclssico,davelharetricaformalpeloestudodaliteratura,da
dialticapelasmatemticas,epeloacrscimodogregoemuitos
casosdohebraico.
Masdeseconsiderarquetudonoserenovouderepentena
prticaeducativaenosinstrumentosdidticosdosmestresdo
humanismo.Muitosaspectosmedievaispermaneceram.
AREFORMAEACONTRAREFORMA
Outrosmovimentosquepossibilitarammudanasnaprtica
educativaforamaReformaeaContraReforma.AReformafoium
movimentoquepretendiaquecadaumpudesselereinterpretar
pessoalmenteaBbliasemamediaodoclero.Tinhacomomisso
orientarasociedadeeaigreja.Noquedizrespeitoaocontedoos
educadoresdaReformaaceitaramocurrculohumanista,emborao
utilizassemcomumafinalidadediferente.Estaaceitaoresultouda
conexoentreosdoismovimentosedofatodeodomniodas
lnguasclssicasseremessencialaoestudodasescrituras.
Consequentementeesteestudotornouseopropsitoimediatoda
educaoprotestantevindoaserlargamentedesenvolvidoemsuas
escolas.
Ocurrculofoirenovadoporumprofundoespritoreligioso.decorava
seoscatecismos,credosecerimniasdaigreja.asescrituras
passaramaserolivrodidtico.Otrabalhointeirodaescolase
resumianaexposiodaliteraturaedadoutrinacristaseno
desenvolvimentodashabilidadesexegticaedepolemica.
(MONROE,1977,p.176)
OutragrandeinflunciaeducativadaReformafoicomo
estabelecimentodesistemasescolaresbaseadosnaidiade
educaocomumparatodos.Odesenvolvimentodesistemasde
escolaspblicasdoestadoaguardouaevoluodaidiapolticade
queobemestardoestadodependiadaeducaoindividualdo
cidado.MasaorigemencontrasenadoutrinadaReformadequeo
bemestareternodecadaindivduodependiadaaplicaodasua
prpriarazorevelaocontidanasescrituras.Porconseqncia,
acapacidadedelerasEscrituras,avantagemdellasnooriginale
anecessidadedotreinodasfaculdadesdoraciocnioapresentaram
novastarefasescolaeexigiramaeducaouniversaleatmesmo
obrigatriadascrianasdetodasasclasseseambosossexos.
Entreostiposdeescolasreligiosastmseasuniversidadeseas
escolassecundarias.

http://profbiuvicente.blogspot.com.br/2009/06/criancaesuaeducacaonoperiodo.html

7/18

07/08/2015

Prof.BiuVicente:ACrianaesuaEducaonoPerodoModerno

Ahistriadasuniversidadesdosestadosalemesduranteos
sculosXVIeXVIIfoideterminadapeloprogressodareligio
protestanteequaseidnticaadodesenvolvimentodateologia
protestante.Asuniversidadesforamseexcluindodaobedinciaao
papaeabrigandosejuntoaosprncipes.Passandoasermantidas
porestesgovernosenopelosantigosrecursoseclesisticos,o
controleexercidopelosprncipestornouseoprincipal.Novasfontes
derendaderivaramse,emgrandeparte,dadissoluodasvelhas
fundaesmonsticaseeclesisticas.Marburgo,fundadaem1527,
foiaprimeiradessasuniversidadesprotestantes.Nestemesmo
perodofundaramseteuniversidadescatlicasromanasdentrodos
limitesdosestadosalemes,diversosginsiossetransformaramem
universidades.
NaInglaterraasrelaesentreaReformaeasuniversidades
seguiramumrumosemelhanteAlemanha.Houvecompensao
gradualpelafundaodenovoscolgioscomosdespojosdestas
instituiesepeloestabelecimentodectedrasregias.
Omovimentoparaasecularizaodasescolasdelatimcomeado
nosculoXVcompletousepelomovimentodaReformanosculo
XVI.Estasecularizaoreferiaseaocontroledasescolasenoao
objetivoecarterdoestudo.Mesmosobocontroledoestadoera
aindaoespritoreligiosodominante."Osreitoresdestasescolas,
assimcomomuitosdeseusprofessoreseramlderesouministros
protestantes.Ainflunciadominantenosconselhosadministrativos
deinspeoeraadorepresentantedaigreja."(MONROE,1977,p.
182).
Emrelaoaocontedo,umpoucodegregoealgodematemtica
foramacrescentadosaocurrculolatim.Nenhumaatenoaoidioma
vernculo.Umamodificaoquetevedestaquefoiaorganizao
destasescolasemsistemas,graascooperaodoestadocomas
municipalidades.Oprimeiroginsiocaracteristicamenteprotestante
foiodeMagdeburgofundadoem1524pelafusodasvelhasescolas
paroquiaisdestacidade.
OprincipalresultadoprticodaReformafoioestabelecimentode
sistemasdeescolascontroladaseparcialmentemantidaspelo
estado,fundadasnoprincpiodequeeradeverdafamlia,daigrejae
principalmentedoestadovelarparaquetodasascrianas
freqentassemasescolaserecebessempelomenosumaeducao
elementar.
Reforma,portantodeveseaidiadeeducaoelementare
universaleaprimeirarealizaodestaidia.
ComorespostaporpartedaigrejaReformaahouveaContra
Reforma,cujaorientaoeducativadaigrejacatlicacomoresposta
aoprotestantismofoifixadanoConciliodeTrento(15451564).Neste
Concilioaigrejajulgavaseranicacapazdepossibilitaraimpresso
delivros,eningumtinhaodireitodeimprimiroumandarimprimir
algumlivroouqualqueroutroescritosemqueantestivessesido
cuidadosamenteexaminadoeaprovadopelovigrioouporumbispo,
casocontrrioalgumnoobedecessecorriaoriscodeser
http://profbiuvicente.blogspot.com.br/2009/06/criancaesuaeducacaonoperiodo.html

8/18

07/08/2015

Prof.BiuVicente:ACrianaesuaEducaonoPerodoModerno

excomungado.OConciliocondenouvriasespciesdelivrose
estabeleceuquefossemtotalmenteproibidososlivrosherticos,
entreestesosdeLutero,principalrepresentantedaReforma.
SegundoManacorda:OIndexlibrorumproibitorumcortavanaraiz
qualquerpossibilidadedeescndalo,impedindoqualquer
possibilidadedeseremimpressos.(MANACORDA,1996,p.201)
OConciliodeTrentoprovidenciouareorganizaodasescolas
catlicas,tomandoporbaseasantigastradies.Reorganizouas
escolasdasigrejasmetropolitanaseasmaispobres,dosmosteiros
econventos,regulamentouoensinodagramtica,dasSagradas
Escriturasedateologiaeintroduziuoestudodasteologiastambm
nosginsiossubmetendotudoaocontroledobispo.
ILUMINISMO
ApocadasLuzesfoiumareaocontraoformalismoexistenteno
pensamentoenacrena,econtraoabsolutismodaigreja.Rebelou
secontraahierarquiaeodespotismonaigreja,noestadoena
sociedadecontraasuperstioeaignorncianopensamento,contra
ahipocrisianamoral.
Estabeleceucomoprincpiofundamentalacompletaconfianano
entendimentoenarazohumana."Omovimentonoincioopssea
todososabusosantigos,incluindonissotodasasformasdetirania,
quernasidiasounogovernoounamoral.(MONROE,1977,p.250)
Atacouosfundamentosdetodasasinstituiesespecialmenteosdo
estadoedaigreja,fundamentosqueserviamdebasessuas
autoridades.Apartirdistosarazohumanaditariaosverdadeiros
mritosdanovavidaedirigiriaaconquistadafelicidadehumana.
OIluminismotinhacomoobjetivolibertaropensamentododomnio
doterrorismosobrenaturalestabelecerapersonalidademoraldo
indivduo,independentedasformaseclesisticasesociais
demonstrarliberdadeintelectualeaindependnciadohomem
destruiroterrorquepairavasobreossentimentosaniquilaro
absolutismonopensamento,atiranianaao,exercidos
especialmentepelaigreja,e,comocomplementodaigreja,pela
monarquia.Oiluminismofundavasenumafsupremanarazodo
indivduo,najustiadoestado,natolernciadascrenasreligiosas,
naliberdadedaaopoltica,enosdireitosdohomem.(MONROE,
1977,p.250)
Omovimentodeidiasdoinciodosculofoiaristocrticoporque
eraracionalista.Tinhacomopropsitoasseguraraculturadeuma
elite,destruiratradioestreitaeodogmatismonasexistnciasdos
quedirigiamasociedadeeestabelecerodomniodarazoentreos
cultos.Queriasubstituirporumanovaaristocraciadeintelignciae
riquezaavelhaaristocraciadefamlia,deposioedaigreja.
AtmeadosdosculoXVIIIafilosofiaearazoconcentraramna
igrejaamaiorpartedosseusataques.Passadoomeiosculo,a
criticasedirigiuparaosmalesdaorganizaodavidasociale
http://profbiuvicente.blogspot.com.br/2009/06/criancaesuaeducacaonoperiodo.html

9/18

07/08/2015

Prof.BiuVicente:ACrianaesuaEducaonoPerodoModerno

poltica.Oobjetivonoprimeirocasoeradestruirosabusos
existentesnosegundo,pretendiaseaconstruodeumasociedade
ideal.
AtarefadasegundapartedosculosobalideranadeRousseau,foi
adedesenvolverumanovafnohomem,traarumnovoidealna
vida,infundirnovoespritonasociedade,erestabelecernanatureza
dohomemumabaseparaareligio.Rousseaufoioprimeiroapregar
oevangelhodohomemcomumedarlheaeducaocomoumdireito
denascimento.
ParaRousseauaeducaoumprocessonaturalenoartificial.
umdesenvolvimentointernoenoumacrscimoexterior.Vempor
meiodaaodosinstintoseinteressesnaturais,enopor
imposiodeumaforaexterna.
Rousseaurevolucionoutotalmenteocampodapedagogia
privilegiandoosujeito,acriana,ohomemedandoumgolpeferoz
naabordagemepistemolgicacentradanaclassificaodosabere
nasuatransmissocrianacomoumtodojpronto."Pelaprimeira
vez,eleenfrentacomclarezaoproblemafocalizandoodoladoda
criana,consideradanosomentecomohomeminfiori,mais
propriamentecomocriana,serperfeitoemsi"(MANACORDA,1996,
p.242)
ANTESDEROUSSEAUACRIANAERAVISTACOMOUM
ADULTOEMMINIATURA.
Falavacomoumadulto,pensavacomoadulto,agiacomoumadulto.
Dopontodevistaeducacional,estudavaasmesmasmatriasqueo
adultoespecialmenteaslnguasenfrentavaasdomesmopontode
vistalgico,pormeiodagramticaformaldominavaaspelopuro
esforodememria,faziaomesmousoformaldelas,namesma
vidaartificialmenteorganizada.(MONROE,1977,p.265)
EmRousseau,pelaprimeiravezaeducaoencontrouasua
finalidade,oseuprocessoeseusmeiostotalmentedentrodavidae
daexperinciadacriana.Odesenvolvimentoadequadodainfncia
eraoobjetivodecadaestdioparticulardaeducaoanaturezada
crianaeseucrescimentodeterminamoprocessoaexperinciada
crianaproporcionaosmeios.
Aeducaonodeveriaterporalvoinstruir,mas,simplesmente
permitirqueastendnciasnaturaischegassemaseusresultados
naturalmente.

ESCOLAS,COLGIOSEANOODEIDADEEINFNCIA
AescolaeocolgionaIdadeMdiaeramreservadosaumpequeno
nmerodeclrigosenodistinguiamidade.Tornaramseinicioda
modernidadeummeiodeisolaraindamaisascrianas,duranteo
perododeformaomoraleintelectual.
Operodomodernofoimarcadopelamultiplicaodasescolas
particulareseaconseqenteameaaaomonopliodaescolada
http://profbiuvicente.blogspot.com.br/2009/06/criancaesuaeducacaonoperiodo.html

10/18

07/08/2015

Prof.BiuVicente:ACrianaesuaEducaonoPerodoModerno

catedral.Emreaoaessecrescimentooscnegostentaramimpor
limites,proibindosescolasparticulares,todoensinomaisavanado
doqueoDonat,sinnimodegramticarudimentar.
Ostextosmedievaiseoscontratosdepenso,espciedecontrato
deaprendizagematravsdoqualasfamliasnegociavamoufixavam
apensoescolardoseufilho,raramentefaziamrefernciasidade
dosalunos.AidadeeraumpontoquenointeressavaIdade
Mdia,ascrianasquandoingressavamnaescolaeraminseridas
imediatamentenomundodosadultos.Nohaviadiferenciaoou
gradaonoscurrculoscrianaseadultoscompartilhavamomesmo
espaodeaprendizagem.
Osespaosdeaprendizagem,asescolas,eramprecriosersticos
muitosfuncionavamemsalasalugadas,schola,pelomestresem
nenhumaestrutura.SomenteapartirdosculoXIVpassousea
utilizarbancos,anteriormenteosalunossentavamsobretapetes.
Controlarosalunoseraalgoquefugiaaomestreemvirtudedos
inmerosalunosedasrelaesoriundasdamisturaentrejovense
adultoseaprpriasituaoaqueosalunosestavamsubmetidos,
muitosdelesmoravamcomoprpriomestreounacasadeumpadre
oucnego.
Essaindiferenaemrelaoidadeoumesmoprpriaidiadoque
seriaidade,constituaumdostraoscaractersticosdaeducaodo
AntigoRegimeequefoimodificandoseemfinsdaIdadeMdia.
Aevoluodaescolamedieval,umasimplessaladeaulas,levouao
surgimentodeumanovainstituio,ocolgio.Oscolgiosnosculo
XIIIfuncionavamcomoasilosparaestudantespobres,bolsistas,
fundadospordoadores.ApartirdoSculoXV,oscolgiostornaram
seinstituiesdeensino,quevieramaforneceromodelodas
grandesinstituiesescolaresdosculoXVaoXVII,comopor
exemplo,ocolgiodosJesutasdemonstrandoocartercomplexo
dessasinstituiesquenoapenasensinavam,mastambm
vigiavameenquadravamajuventude.
Essaevoluodainstituioescolarestligadaaumaevoluodo
sentidoedapercepodasidadesedainfncia,evoluoessaque
despertouosolharesacercadasmisturasdasidadesnasescolase
colgios.Apartirdainiciouseumadistinoemfaseinicialcomos
alunosdegramticaecomopassardotemposeestendeuaos
maioreseaoutroscamposdoconhecimento.Noentanto,essa
diferenciaonosedeunotocanteaoconhecimentoe
desenvolvimentodainfncia,massimdavidaescolardos
estudantes.
NosculoXIVajuventudeescolarfoiseparadadorestanteda
sociedade,ondeamisturadasidadescontinuava.Ocolgioapartir
dosculoXVeprincipalmenteNosculoXVIItornouseuma
instituioessencialsociedade,quepossuaumaposturarigorosa,
disciplinanteeformadoraguiadaporeducadores,religiosose
magistrados.
Aolongodoprocessoevolutivodasescolasecolgiossefez
necessriaumadivisodapopulaoescolaremgruposdemesma
capacidadedeaprendizagem,iniciadaaindanosculoXV.

http://profbiuvicente.blogspot.com.br/2009/06/criancaesuaeducacaonoperiodo.html

11/18

07/08/2015

Prof.BiuVicente:ACrianaesuaEducaonoPerodoModerno

Essainiciativadeseparaodasclassesescolaresfoitomadaa
principio,pelosparisienseseflamengosqueposteriormentegeroua
estruturamodernadeclasseescolar.Oponto,digasedepassagem,
essencialaesseprocessofoianecessidadedeaproximaoe
adaptaodoensinoentreomestreeoaluno,ouseja,umamaior
aproximaoeumnivelamentodosconhecimentos.Preocupao
estaqueseopunhatantoaosmtodosmedievaisquantoao
humanista.
Essapreocupaoemsecolocaraoalcancedosalunosopunhase
tantoaosmtodosmedievaisdesimultaneidadeourepetio,como
pedagogiahumanista,quenodistinguiaacrianadohomeme
confundiaainstruoescolarumapreocupaoparaavidacoma
culturaumaaquisiodavida.(ARIS,1981,p.173)
Adistinodeclassesindicaquehumaconscientizaoda
particularidadedainfncia.Noentantoessadivisonotornavaas
classeshomogneas,poisvisavamaisograudeaprendizagemdo
quepropriamenteafaixaetria,oquenodeixadeserumavano
dasinstituiesescolaresedaprpriaeducaoinfantil.
AprecocidadedainfnciaaindapresentenosculoXVIeiniciodo
XVII,revelaasobrevivnciadehbitosescolaresmedievais.Apartir
demeadosdosculoXVIIessaprecocidaderetardada,acrianaa
partirdeentoiniciavasuavidaescolarentreosnoveedezanos.
Essadiferenciaocorrespondenteaprimeirainfncia,nomodifica
aheterogeneidadedasidadesnasclasses,crianas,jovense
adultoscompartilhavamumamesmasaladeaula.Estequadro
somentevaisermodificadocomadifusodasuniversidadesedas
grandesescolas.
Todoesseprocessocontribuiuparaquecomopassardotempoas
estruturasescolareseasrelaesdeaprendizagemfossemcada
vezmaisevoluindoeseadequandoparaomelhordesenvolvimento
dasinstituiesdeensinoedoprprioensino.
Aopassoqueaescolasedesenvolvia,cresciatambmosentimento
derepdioafaltadecontroleedisciplinadosmestressobreseus
alunos,noperodomedieval.PrincipalmenteapartirdosculoXV
essarealidadefoicombatida,construiuseaidiadequenopoderia
havereducaosemimposiodelimitesdisciplinarese
hierrquicos.
Umanovadisciplinaimplantariaatravsdaestruturajmodernados
colgios,umaautoridadesuperiordomestrequefoifacilitadapela
divisodasclasses(sries).OcastigocorporalnossculosXVe
XVIsegeneralizouetornouseoprincipalmecanismodisciplinar
utilizadopararatificaraautoridadeearelaohierarquizadanas
escolas,todasascrianasejovenseatmesmoadultoseram
submetidosaesseregimedisciplinarescolstico.
Oprolongamentoeafaltadedistinodainfncia,caracterizado
pelapreocupaoemhumilhlaatravsdoscastigosdisciplinares,
rgidosimplantadosnasescolas.NosculoXVIIIaprincipiona
Frana,aopiniopblicahostilaessesmecanismoscoercivose
http://profbiuvicente.blogspot.com.br/2009/06/criancaesuaeducacaonoperiodo.html

12/18

07/08/2015

Prof.BiuVicente:ACrianaesuaEducaonoPerodoModerno

surgeaidiadequeainfncianoeraumaidadeservileportanto
nomereciasermetodicamentehumilhada,iniciouseentoum
processoderelaxamentodaantigadisciplinaescolar.
Orelaxamentodaantigodisciplinaescolarcorrespondeuaumanova
orientaodosentidodainfncia,quenomaisseligavaao
sentimentodesuafraquezaenomaisreconheciaanecessidadede
suahumilhao.(ARIS,1981,p.182)
Paraleloatodosessesprocessoevolutivodasescolase,por
conseguinte,daeducao,nosculoXVIIIsedesenvolveuuma
separaonosomentenoquedizrespeitoaidadedosalunosmas
tambmnombitosocial,osricosforamseparadosdospobres.O
conceitodacrianabemeducada,opequenoburgusnaFrana,em
detrimentodarudezaqueeracaractersticascamadaspopularese
aosmolequespassouaserdisseminado.
Aoanalisaraconcepodecrianaedeinfnciaedaeducao
desdeaIdadeMdiamodernidade,notaseummonopliodeum
sexo,omasculino.Asmulhereseramexcludasdombitoescolar,
asmeninaseramtreinadasdesdemuitocedoasecomportarem
comoadultas.Almdaaprendizagemdomsticaelasnorecebiam
nenhumaeducao,elasmalsabiamlereramsemianalfabetas.
SomentenosculoXVIISaintCyrdeMaintenoncriouummodelode
umainstituioeducativadecartermodernoparameninas,que
ingressavamentreosseteedozeanosesaamemtornodosvinte
anosdeidade.

EDYCAOFEMININANAIDADEMODERNA

DuranteossculosXVIIeXVIII,apreocupaocomaeducao
femininacresceenovasexignciassurgem,combatendoasprticas
medievaisimitaodosgestosdotrabalhoedaorao(DUBY&
PERROT,1991,p.141).Apesardisso,essaeducaono
proporcionaasmulheresgrandespossibilidadesdeconhecimentos,
sendolimitada,almdossaberesreligiosos,trilogialerescrever
contaremesmoassimsobreapertadavigilncia.
Somaseaisso,ofatodenoseradmitidaaigualdadede
intelignciaentreossexos,tesequecombatidaporalguns
filsofos,comoPoullaindeLaBarre,queacreditamqueesseatraso
intelectualfemininoemrelaoaohomemconsistianafaltade
acessoporpartedasmulheresaosconhecimentosqueeram
exclusividademasculina.Noentanto,essaequivalncianaeducao
entrehomensemulheresnoserobranessessculos.
Aeducaofeminina,entreossculosXVIeXVIIsofreforte
impulsodaReformaedaContraReforma.Asigrejasvendoa
mulhercomofuturameeassimprimeiraeducadoradosseusfilhos,
promoveainstruodestasnosentidodeorientlasnadoutrina
corretae,assim,transmitirafcristaseusdescendentes.Alm
http://profbiuvicente.blogspot.com.br/2009/06/criancaesuaeducacaonoperiodo.html

13/18

07/08/2015

Prof.BiuVicente:ACrianaesuaEducaonoPerodoModerno

disso,atraduodaBbliaemlnguavernculaproporcionouomaior
acessoasSagradasEscrituras.
Visando,assim,formarboasmescrists,oensinofemininotem
seuhorizontealargado,noficandomaisrestritoasaltasclasses,
masexpandindose,atravsdasescolasdecaridade,asmeninas
menosfavorecidas.Essainstruopassaaserencaradacomoum
dosmaioresbensqueoscristospodemfazereproporcionar,euma
dasmaioresmissesedasmaisnecessriasobrasdemisericrdia
quepodemrealizarparasalvaodasalmas(DUBY&PERROT,
1991,p.145).Comesseobjetivosocriadasdiversasescolaspara
aeducaofemininapelaEuropa.
Contudo,nosoapenasosreligiososquetmessapreocupao
comainstruodasmulheres.Nossalesliterrios,diversas
opiniesesoluessodebatidas,chegandoalgunsaafirmarque
nosomenteadiferenadeensinoentrehomensemulheres
prejudicavaessasltimas,comotambmavidaconjugalefamiliar.
partedessasdiscusses,desenvolviaseumareflexomais
pedaggicasobreaquestodasmulheres.Contudo,aspropostasde
ensinocontinuavamaexcluirconhecimentosabstratoscomolnguas
antigas,retricaefilosofiaatmesmosaberescomohistria,
literatura,latim,msicaepintura,dosadosedirigidos,econtinuama
serprivilgiodasclassesfavorecidas,emgrandeparte.
Comeasetambmapensarcomoesseconhecimentodeveriaser
passado,dividindoassimasmeninasdeacordocomaidadeem
classesnasquaisaprendiamdiferentescompetncias.
Apesardessasreformas,nosculoXVIIIqueaeducaopassa
pormaiorestransformaes.Comaerosodaprticareligiosa,a
pedagogiaassumeopoderdemoldarumsersocialnovo,despojado
dospreconceitosantigoserevestidodosnovosprincpios(DUBY&
PERROT,1991,p.148)quesotrazidospelasLuzes.
Essasreflexesso,sobretudo,estimuladasapsapublicaode
mile,deJeanJacquesRosseau,edalaicizaodaeducao,com
aexpulsodosjesutas,queacabapordesorganizarasredesde
colgioedeixarumvazioporpreencher.Assim,numerososplanos
deestudo,detratadosdeeducaoeoutrasreflexespedaggicas
soelaboradas,segundoSonnet.
Essaondadeinovaotambminfluenciaaeducaofeminina.
Mesdoshomensnovos,elasserotambmassuasprimeiras
educadorasedeteroporissoosegredodaregeneraoduradoura
(DUBY&PERROT,1991p.148).Assim,questescomoolocalde
ensino,osmestreseoscontedosaseremensinadoscomeama
serrepensados.
Oconventopassaasercriticadoerejeitadocomoumainstituio
eficazdeensino,estimulandoaeducaofamiliar.Contudo,
reconhecidoolimitedessaeducaofamiliar,umavezquesnos
meiosprivilegiadospodeserasseguradacombonsresultados
(DUBY&PERROT,1991,p.149),sendoincentivada,tambma
criaodeumsistemadeeducaopblicacapazdeatenderao
http://profbiuvicente.blogspot.com.br/2009/06/criancaesuaeducacaonoperiodo.html

14/18

07/08/2015

Prof.BiuVicente:ACrianaesuaEducaonoPerodoModerno

restantedapopulao.
Entretanto,essaeducaonofrutodeumaconscinciasobrea
necessidadefemininadeaprendizadoparaseuengrandecimento
pessoal,amulhernotemacessoaeducaoparasimesma,mas
paratornarasuapresenaagradvelaosquearodeiam(DUBY&
PERROT,1991,p.151).
Apesardasinovaes,noseadmiteumaeducaomista.As
mulheressoconfinadasaoespaoesaberesdomsticos,sendo
excludasdosdireitosedasfunespolticas,propeselhes
sempreumainstruodenvelprimrio(DUBY&PERROT,1991,p.
152).
Acasaoprimeirolocaldesseacessoaosaber.Esses
aprendizados,namaioriadasvezes,consistememlies
domsticas,quedependendodaorigem,poderiamincluirtambm
atividadesagrcolas,comerciaisouartesanais.
Aeducaoiniciadanacasapaternapoderiaseraprimoradaemcasa
deoutrosparentes.Talprticacomumtantoentreasmeninasde
origemaristocrticaquantonasdeorigemmaismodestaessas
ltimasatuandocomocriadasouempregadasnocomrcio.No
entanto,acasapoderiaserolocaldeumaformaomais
especializada.Paisesclarecidosequetinhammeiosdepagarbons
mestresconseguiamproporcionarumaeducaomaiselaboradaas
suasfilhas.Apesardisso,essaeducaovinha,geralmente,em
funodeumfilhovaroque,namaioriadasvezes,erao
privilegiadodessaeducao,cabendoasmeninasopapelde
espectadoras.
Apsreceberemaeducaodomstica,asmeninaseram
encaminhadasparainstituiesdesaberesespecficoscomo
convento,escolaelementarouinternatolaico.
Oconvento,nesseperodo,assumeumaperspectivadiferenteda
quetinhanossculosXVIeXVII,noqualeraolocaldeiniciaoda
vidamonstica,muitasvezesforada.
ApartirdosculoXVIII,algumasinstituiesreligiosasse
especializamnoensino,nomaisconstituindoumsistemafechadoe
isolado.Aclassejnoseintegraavidamonstica,masobjeto
deumverdadeiroinvestimentoemespaosepessoal(DUBY&
PERROT,1991,p.160),principalmenteaquelasqueagiamem
regimedeinternato.Noentanto,oconventoabrigaaminoriada
populaoescolardevidoaoaltocustodaeducaoconventualque
fica,assim,restritaaaristocraciaougrandesburgueses.
Outraoponapocaseriaosinternatoslaicos.Apesardenose
termuitainformaosobreessasinstituiesdevidoinstabilidade
desuamanutenosabesequesedesenvolviamdeformas
diferentesemdiferentespocas.NaInglaterra,asboardingschools
preocupavamseemtransformarasfilhasdaburguesiacomerciante
emesposasapresentveisparaosgentishomensdagentry,
valorizandoasartesrecreativas,oporte,osabervivereas
http://profbiuvicente.blogspot.com.br/2009/06/criancaesuaeducacaonoperiodo.html

15/18

07/08/2015

Prof.BiuVicente:ACrianaesuaEducaonoPerodoModerno

aparncias.Essasinstituiessofreramdurascrticasnofinaldo
sculoXVII,ealgumassereformaramparaatenderademanda
educacional,introduzindoemseusprogramassaberescomohistria
egeografia,cinciasnaturais,aritmtica,entreoutros.
Apesardessasduasalternativas,eraescolaelementarqueatingiaa
maiorpartedosalunostantonomeiourbanoquantonomeiorural,
podendoaindaserpagaougratuita.
Suasprticaseducativasnopossuiamumaradicalizaoem
termosdediferenciaosexual,existindo,inclusive,escolasmistas
nocampo,emboranascidadesessaprticafossemaiscombatida
pelaigreja,sendomenoscomum.
Administradaspelacatedral,quedetmseumonopliodesdeo
perodomedieval,asescolaselementarespagassomais
acessveissecomparadasaointernato.Destinadasaopblico
burgus,nomuitocomumencontrarloutrascategoriassociais.
Contudo,tambmsooferecidasasclassesmenosfavorecidas
possibilidadesdeescolarizao.Asescolaselementaresgratuitas
ficavamacargodeinstituiesdecaridadeesemantinhamatravs
dasdoaesrecebidasedavendadostrabalhosdeagulha
realizadospelasalunas.Mesmoassimeradifcilmanteressas
alunasnaescola,umavezquemuitasdelastinhamquetrabalhar
parasobreviver.
Noentanto,adificuldadeeraaindamaiorparaasmeninasnocampo.
Aquelasnosebeneficiavamde[...]vriasredesescolares,pagas
egratuitas(DUBY&PERROT,1991,p.167).Devidoaoaltocusto
demanutenodeumaescola,nascomunidadesaldesasescolas
mistaseram,praticamente,anicapossibilidadedeeducaopara
asmeninas,almdasrarasinstituiesdecaridadevoltadaspara
elas.
Apesardetodasessasalternativaseducacionais,sobretudonas
cidades,devidomultiplicaodeescolas,aeducaooferecidaera
muitomaisquantitativaquequalitativa,asfileirasdapopulao
femininaescolarizadaaumentaram,masasestudantesnaprtica
continuaramasabermuitopouco(DUBY&PERROT,1991,pp.168
169).
Umadasdificuldadesimpostaaessesaberopoucotempode
permannciadasmeninasnaescola,sobretudonosconventos.
Enquantoasalunasficavamdeumadoisanosnasescolas,os
meninospermaneciamlde3a8anos,oquedificultavaumreal
acompanhamentodocurso.Somaseaissodificuldadeemgerir
turmaseafaltadenoodeanoeidadeescolar.
Almdisso,grandepartedessetempoeradedicadaaoensino
religioso,osaberprofanoencaradocomotapaburacosentrea
instruoeosofciosreligiosos,assessesdeorao,as
meditaeseasleituraspiedosas(DUBY&PERROT,1991,p.170).
Enemmesmoosrudimentosdeensinogeralescapavamainvaso
religiosaeeram,nomelhordoscasos,umprmiodeincitamentoda
http://profbiuvicente.blogspot.com.br/2009/06/criancaesuaeducacaonoperiodo.html

16/18

07/08/2015

Prof.BiuVicente:ACrianaesuaEducaonoPerodoModerno

freqnciadaescola(DUBY&PERROT,1991,p.173).
Assim,asalunasaprendiamaleremoraesdecompostasem
slabaseaexercitaramoescritacopiandomximasreligiosas,
segundoSonnet.
Amaiordificuldadeencontravase,sobretudo,naescrita.Almde
algumasmestrasnodominaremaartedeescrever,segundo
Sonnet,muitasdasalunasnopermaneciamtemposuficientepara
aprendlasjqueconstituaumafaseposterioraleitura.
Almdisso,muitosdessesconhecimentostendiamacairno
esquecimentocomotempo,devidospoucasoportunidadese
estmulosdeumverdadeirodomniodestes.
Outrapreocupaoeducacional,almdareligiosa,eraatidacomos
trabalhosmanuais.Assim,trabalhoscomagulhasepanosso
ensinadosasalunascomdiferentesobjetivosdeacordocoma
classeaquepertenciam:sricas,eraconsideradocomoum
passatempospobres,comoummododetergarantidaasua
subsistnciadeformahonesta.
Apesardasinovaesedapreocupaocomaeducaofeminina,
sobretudonosculoXVIII,esseconhecimentonoconseguiuser
autnomoecompletoparagarantirumatransformaosocialnavida
dessasmulheres,emuitasvezes,atuoucomomantenedordaordem
socialeasubordinaodessasaoshomens.Almdisso,esse
conhecimentoeravistocomoumpredicadosnpciaspela
sociedadeedevidoaofatodasmeninassecasaremmuitocedono
dispunhadetempoparasededicaraumregimeescolarque
abrangesseamplosnveisdeconhecimento.Emdetrimentodas
dificuldades,apopulaofeminina,nesseperodo,alcanoucerto
graudealfabetizao,oqueverificadocomoaumentodas
assinaturasfemininasnosregistrosdecasamento.

REFERNCIAS
ARIS,Philippe.HistriaSocialdaCrianaedaFamlia.Traduo
deDoraFlaksman.2edio.Editora.RiodeJaneiro.1981.
DUBY,GeorgesPERROT,Michelle.HistriadasMulheresno
Ocidente.3edio.EdiesAfrontamento.Porto,1991.
MANACORDA,MarioAlighiero.HistriadaEducao:daAntiguidade
aosnossosdias.Traduo:GaetanoLoMonaco.5edio.Editora
Cortez.SoPaulo.1996.
MONROE,Paul.HistriadaEducao.Traduo:IdelBecker.12
edio.CompanhiaEditoraNacional.SoPaulo.1977.
PostadoporBiuVicente s09:13

http://profbiuvicente.blogspot.com.br/2009/06/criancaesuaeducacaonoperiodo.html

17/18

07/08/2015

Prof.BiuVicente:ACrianaesuaEducaonoPerodoModerno

nenhum com entri o:


Postarumcomentrio
Postagemmaisrecente

Pginainicial

Postagemmaisantiga

Assinar:Postarcomentrios(Atom)

http://profbiuvicente.blogspot.com.br/2009/06/criancaesuaeducacaonoperiodo.html

18/18

Вам также может понравиться