WAT EEN DOKTER

IN DEN BIJBEL VINDT

PROF. DR H. TH. OBBINK:

OP BIJBELSCHEN BODEM
Egypte, Palestina, Syri
2e druk

/4-9 - / 5-8O
OVER HET BOEK JOB

i. - 1.50
O

DR A. H. EDELKOORT.NAHUM-HABAKUKZEFANJA
Drie Profeten voor onzen tijd

2.60 - 3.25
O

DR P. HENDRIX:
RUSSISCH CHRISTENDOM
Persoonlijke Herinneringen
/ 3-25 - / 3-90
O

PROF. DR G. VAN DER LEEUW:

WEGEN EN GRENZEN
Over de Verhouding van Religie
en Kunst

4-9 - 5-90
O

W. Jos. DE GRUYTER:
WEZEN EN ONTWIKKELING
DER EUROPEESCHE
SCHILDERKUNST NA 1850
3.65 - 4.50

Prof. Dr D. M. BLAIR

M.B. Ch.B. D.Sc.

DR M. D. OZINGA:
DE PROTESTANTSCHE
KERKENBOUW IN NEDERLAND
VAN HERVORMING TOT
FRANSCHEN TIJD
5.50 - 6.75
UITGAVEN H. J. P A R I S

WAT EEN DOKTER

IN DEN BIJBEL VINDT

WAT EEN DOKTER

IN DEN BIJBEL VINDT
DOOR

Dr D. M. BLAIR
M.B. CH.B. D.SC.
Hoogleeraar in de Anatomie
aan de Universiteit te Glasgow

GEAUTHORISEERDE VERTALING VAN

Dr F. W. C. L. SCHULTE
lllllllllllilllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllMIHIIIIIIIIIIIimiimillimilHiiilHiiiitHiiiiiHHHHiiHiiuiiHiiiiiuimuiiiiuHiuiuiiu

A M S T E R D A M H. J. P A R I S M C M X X X V I I I

VOORDRACHT GEHOUDEN VOOR

THE INTER-VARSITY FELLOWSHIP
OF EVANGELICAL UNIONS

INHOUD
INLEIDING

Hand. 2 : i-ii

OUDE TESTAMENT

Gen. 31:11, 12 Ex. 7 en 8 1 Cor. 13 : 12

Lev. 11 Lev. 13 Lev. 15 : 1-12 Hebr. 9 : 22
Lev. 17 : 11, 14 2 Sam. 4:4 2 Kon. 4 : 18-20
Pred. 11:5 Pred. 8 : 8 Pred. 12 : 1-7
Psalm 17:8 Ezech. 37 Ezech. 30 : 21 Mal.
4 :2

NIEUWE TESTAMENT
Col. 4:14 Philemon : 24 Col. 4:14 2 Tim.
4 : 11 Phil. 4 : 8 Luc. 7 : 12: 13:11 Luc.
10 : 34 Hand. 28 : 1 Luc. 5:12 Luc. 8 :
26v,v. Luc. 7:21 Mare. 5 : 25, 26 Luc. 8 : 43
Luc. 22 : 50 Hand. 20 : 8, g Luc. 18 : 25
Hand. 10 : 11 Hand. 27 : 17 Luc. 11 : 17
Luc. 11 : 46 Luc. 6:38 Luc. 15:17 Hand.
12:11
Luc. 22 : 44 Rom. 12 1 Cor. 12 :
12V.V. Eph. 4:15, 16

23

I-INLEIDING
De Bijbel is een wonder onder de boeken in de
wereld. Op het geheele literatuurgebied is niets, dat
gelijk te stellen is met deze wonderbare verzame
ling van historie, anthropologie, ethiek, pozie, philosophie en profetie. Geestelijk is het, zooals in den
naam zelf ligt, het Boek: behalve dit is er geen an
der. Het is genoemd het boek, dat niemand kent,
en hoeveel is er uit zijn onuitputtelijke schatten voor
de wijsten der menschen nog te leeren! En van de
verhevenste, wonderbaarste dingen van dit wonder
bare boek is zijn ongewone algemeenheid: het richt
zijn roeping tot iedereen. Dit is als het ware zinne
beeldig voorgesteld in het verhaal van wat op het
Pinksterfeest gebeurde, Handelingen der Apostelen,
hoofdstuk 2, verzen I-II.

Hand. 2: 1-11
Want wat er op dien grooten Pinksterdag gebeurde
is waar gebleven van de woorden van den Bijbel
alle volgende eeuwen door. Een iegelijk hoorde hen
spreken in zijne eigene taal... Parthers en
Meden en Elamieten, en die inwoners zijn van Mesopotami, en Judea en Cappadoci, Pontus en Azi,
en Phrygi en Pamphyli, Egypte en de deelen van
Libye hetwelk bij Cyrene ligt, en uitlandsche Ro
meinen, beide Joden en Jodengenooten, Cretensen
7

en Arabieren; wij hooren hen in onze talen de groote werken Gods spreken." De Bijbel spreekt tot
iedereen in zijn eigen taal: elke tijd heeft zijn eigen
problemen, elk ras zijn eigenaardigheden, en toch
is er geen tijd en geen ras, die of dat niet antwoordt
op den roep van den Bijbel. De Bijbel richt zich tot
eiken trap van het intellect, want de eenvoudigen
en ongeleerden vinden er dingen in, die voor de
wijzen en verstandigen verborgen zijn, en de groot
ste geesten verliezen zich in de grondelooze diepte
zijner verborgenheden.
Het is de gewoonte van dit Genootschap *) voorzit
ters te kiezen uit de verschillende beroepen en amb
ten, en ik geloof, dat het ook de gewoonte is, dat
elke voorzitter voor zijn rede een onderwerp kiest,
dat eenig verband houdt met het beroep van den
voorzitter. U hebt nu weer een medicus als presi
dent, en ik kies als onderwerp: de Bijbel.
De Bijbel doet een universeel beroep op allen, maar
dat beroep is niet eenvormig, want alle menschen
zijn verschillend, en iedereen komt tot dit Boek
met zijn eigen wijze van denken en zijn eigen er
varing, en vindt toch in het Boek een vorm, waarin
zijn gedachten passen. De Bijbel is een juweel van
vele facetten, en geen een kan ze allen omvatten,
maar ons begrip kan geholpen worden, als wij op
-1) The Inter-Varsity Fellowship of Evangelical Unions

eenigerlei wijze met elkander onze waardeering van

deze facetten deelen, waarin wij meer van nabij
onze eigen ervaring zien weerspiegeld. En zoo zou
ik u graag iets mededeelen van een en ander uit den
Bijbel, waarin ik speciaal belang stel. Om des tijds
wille ben ik gedwongen mij te beperken tot een selec
tie, die ik hoop dat u niet te onsamenhangend zult
vinden; ik vertrouw, dat u aan het slot de eenheid
zult zien.
Mag ik beginnen met twee opmerkingen tusschen
haakjes ?
De eerste opmerking is: de Bijbel is geen weten
schappelijk handboek. Als hij dat was, zou men
zelfs in de tweedehands boekwinkels er geen exem
plaar van vinden: wetenschappelijke handboeken
hebben een kort bestaan, zij kennen hun dagje van
veranderende drukken, en dan komt de nacht der
vergetelheid. Maar de Bijbel is niet onwetenschappe
lijk, want hij is waar, en hij zal bevonden worden
waar te zijn in alle ware wetenschap. Paulus zin
speelde op de tegenstellingen der valschelijk ge
naamde wetenschap", en als iemand, die zich in
teresseert voor een tak der medische wetenschap,
verheug ik mij over het niet te loochenen probleem
dat er inderdaad een wetenschap is, die zoo genoemd
kan worden. Ware wetenschap is kennis, en kennis
is een zeker deel der waarheid, maar dat zal nooit
9

in strijd bevonden worden met het Boek der Waar

heid.
Mijn tweede opmerking betreft een speciaal voor
beeld van wat ik in de eerste opmerking gezegd heb.
Ik ben niet van plan te blijven stilstaan bij het eer
ste hoofdstuk van Genesis, of mij te begeven in een
onstichtelijke discussie over evolutie, maar ik zou
u alleen een woord van waarschuwing willen geven:
bedenk, dat noch de Evolutionist noch de Anti
evolutionist weet hoe de mensch werd gemaakt, en
de Bijbel vertelt het ons niet. Er zijn vele theorien
aangaande de graden in het proces, met een groot
element van gissingen in allemaal. De Bijbel geeft
geen gedetailleerd verslag hoe de mensch werd ge
maakt; hij stelt zich tevreden met het constateeren
van het wezenlijke feit, dat God hem maakte. De
vordering der wetenschappelijke kennis zal onge
zonde theorien wetenschappelijk onhoudbaar ma
ken. Nadeel ontstaat dan, wanneer theorien ge
doceerd worden als feiten, en dat voorzeker is valschelijk genaamde wetenschap.

10

II-OUDE TESTAMENT
In het Oude Testament begin ik met een episode
uit het leven van Jacob, terwijl hij als balling in
Paddan-Aram woonde. U zult u wel het contract
herinneren, dat Jacob met zijn oom Laban maakte,
waarbij al het gespikkelde en geplekte en gespren
kelde vee aan Jacob moest gegeven worden, en u
zult u herinneren, dat Jacob een plan beraamde om
zich een groot aantal te verzekeren van zulke die
ren uit de jongen der kudde. Men heeft zich af
gevraagd of zoo iets kon bereikt worden door ge
deeltelijk geschilde roeden naast de drinkbakken der
kudde te plaatsen. Deze kunstgreep kwam voort uit
het volksbijgeloof, hetwelk meende, dat de nakome
lingschap de gevolgen kan dragen van indrukken,
die de moeder vr het baren ontvangt, een mee
ning die volkomen weerlegd is door de wetenschap
der biologie, maar die nog altijd hardnekkig stand
houdt, b.v. wanneer een vrouw de aanwezigheid
van een moedervlek of van een of andere misvor
ming bij haar kind verklaart uit den schrik, dien
zij kreeg toen zij iemand met een soortgelijke mis
vorming zag korten tijd voordat het kind werd ge
boren. Jacob maakte gebruik van dit populaire bij
geloof, maar hij schreef er de gunstige uitkomsten
niet aan toe: in een ander vers wordt ons mede
gedeeld, dat hij voor het fokken zorgvuldig manII

netjes uitkoos, die zoo geteekend waren als hij

wenschte, dat ook de jongen zouden zijn, en in het
volgende hoofdstuk is de oorzaak van dit overleg
beschreven als een droom, waarin een engel Gods
tot hem sprak.
Gen. 31:11, 12

Dit was de ware bron van zijn succes; hij handelde

zooals nog heden een veefokker doet, die door selec
tieve paring zich bijzondere eigenschappen in de af
stamming verzekert. Stellig is dit de vroegste ver
melding van het aanwenden van genetische begin
selen bij de veefokkerij! Zooals deze geschiedenis
vermeld is in den Bijbel, is zij heerlijk karakteristiek
voor den man en het Boek: de arme Jacob is zoo
dikwijls in de verzoeking, om het beste van de beide
werelden te nemen, en hier handelt hij naar den
wenk, door God hem gegeven, en maakt tevens ge
bruik van het volksbijgeloof, en de Bijbel, als steeds,
laat ons den man zien zooals hij was en beschrijft
het feit, zooals het gebeurd is.
Ex. 7 en 8

Ik kom nu tot de Plagen van Egypte. Men heeft

aangewezen, dat er een zekere medische volgorde
door een aantal der plagen heen loopt. De eerste was
het veranderen van water in bloed, een organisch
fluidum, hetwelk in dat subtropische land spoedig
12

tot rotting overging en stonk. Organische stof, die

in ontbinding verkeert is een gunstige voedingsbodem
voor vele soorten van ongewenscht leven, en er
volgde de menigte van kikvorschen, die zich ont
wikkelden in de stinkende wateren. De vorschen
stierven en werden verzameld tot ontbindende hoopen, en het gansche land stonk. De vervuilde grond
begon te leven van de luizen, die mogelijk een vorm
van larven waren van de zwermen vliegen die volg
den. Wij weten, dat vliegen machtige dragers van
infectie zijn, en daarom kunnen zij wel de dra
gers geweest zijn bij de verspreiding der septische
infecties onder menschen en dieren bij de plagen,
die nu volgden. Deze gevolgtrekking te maken is
in geen geval het wonder te willen verkleinen; God
hield nauwkeurig toezicht op tijd en plaats van de
plagen en hare gevolgen. God werkt volgens Zijn
eigen wetten, en wat wij natuurlijke wetten gelie
ven te noemen is ons beperkt begrip van sommige
Zijner wetten.
i Cor. 13 ; 12
Op den dag wanneer wij zullen kennen, gelijk ook
wij gekend zijn, zullen wij alle wonderen begrijpen,
maar toch zullen het wonderen blijven.
Ik vrees, dat vele lezers de Boeken der Wet erg droog
zullen vinden, maar voor een medicus zijn zij van
enorm belang, want de Mozasche Wet bevat de
13

allereerste voorschriften van prophylactische genees

kunde. Onze moderne geesten, bewust van het feit,
dat alleen in onzen tijd op den preventieven kant
der geneeskunde nadruk werd gelegd, en geleerd te
gelooven, dat het hoogste ideaal der geneeskunde
niet is menschen te genezen als zij ziek zijn, maar
te voorkomen, dat zij ziek worden, moeten verbaasd
zijn in dit oude wetboek een medische afdeeling te
vinden, die vollen nadruk legt op het voorkomen
van ziekte.
Lev. 11
Zoo iets was noodig, zouden de kinderen Israels,
physisch verzwakt door de drukkende slavernij in
Egypte, de vermoeienissen en ontberingen van de
woestijnreis en het onhyginische van hun saamgepakte kampen kunnen overleven. Wij kunnen de
beteekenis van al de verordeningen niet begrijpen
mogelijk ook door moeielijkheden in de vertaling
maar vele zijn duidelijk genoeg. Het vleesch van
het varken is bijzonder vatbaar voor infectie door
parasieten, die overgebracht kunnen worden op den
mensch, en dat wij heden ten dage ongestraft varkensvleesch eten, komt alleen daardoor, dat de Mo
zasche voorschriften voor ons vervangen zijn door
een strenge keuring van de geslachte dieren in onze
abattoirs en havens. De onreine" vogels omvatten
wijselijk de roofvogels, die door hun eetgewoon14

ten, besliste dragers van infectie zijn. Het reine"

dier dat van zelf stierf, was terecht verboden voed
sel, omdat vele ziekten van dieren overgebracht
kunnen worden op den mensch.

Lev. 13
Het is twijfelachtig of wat door melaatschheid"
vertaald wordt in de Mozasche Wet, melaatschheid
was, zooals wij die kennen in de dagen van het
Nieuwe Testament en in onzen eigenen tijd de
melaatschheid" der gebouwen was klaarblijkelijk
de een of andere soort van schimmelvorming, maar
de strenge afzondering, die daarbij behoort, is juist
wat wij heden doen met gevallen van besmettelijke
ziekte.
Lev. I J : 1-12
Buitengewoon groot wordt het gevaar van versprei
ding geacht door aanraking pannen en ovens,
watervaten, tent, beddegoed, alles moet, als het aan
besmetting is blootgesteld geweest, worden gereinigd
of vernietigd. Allermerkwaardigst is, dat ook het
spuwen als een oorzaak van verspreiding van ziekte
herkend is. Ik zou wel eens willen weten, wat in
de wetten van Mozes het equivalent was van een
boete tot ten hoogste veertig shilling"!
De krachtige werking van dit nauwkeurig omschre
ven ritueel ter bestrijding van het verspreiden van
onreinheid of besmetting, ontving een aardige
5

erkenning vele eeuwen na de instelling er van. Ge

durende de middeleeuwen werd Europa periodiek
ontvolkt door pestziekten, die zich over geheele
landen verspreidden en volkeren decimeerden. De
Zwarte Dood in Engeland in de veertiende eeuw
was zulk een bezoeking, die vroeger over Itali ge
gaan was, waar de verlichte bestuurder van een der
Italiaansche Staten opmerkte, dat de Joodsche ge
meenschap er veel beter af kwam dan de anderen,
en dit terecht toeschreef aan de perioden van af
zondering, die na de aanraking met besmette per
sonen of lijken in acht genomen werden, en daarom
de Joodsche Wet voor den geheelen staat invoerde.
In de volgende eeuw werden de Venetiaansche
quarantainewetten ingevoerd. De uitdrukking qua
rantaine", die wij heden nog hebben, komt van
bet Italiaansche woord ciuYanta, dat veertig beteekent. De Venetianen namen uit het Mozasche Wet
boek een van zijn langste perioden van afzondering
over, die van veertig dagen. Het doet ons vreemd
aan te denken, dat onze hedendaagsche quarantainewetten oorspronkelijk hun gezag ontleenen aan de
donders van Sina.
Dat de Mozasche reinigingswetten zoo tot in de
kleinste bijzonderheden zijn uitgewerkt, moge onbeteekenend schijnen aan niet-medische lezers, doch
medisch geschoolden zullen dadelijk denken aan het
even volledig uitgewerkte ritueel van de aseptische
16

techniek in een moderne operatiezaal. Deze dingen

zijn ook een gelijkenis: willen mijne medische hoor
ders aan twee geboden denken telken male als zij de
operatiezaal betreden: Weest rein, gij die de vaten
des Heeren draagt", en Weest heilig, want Ik ben
heilig"?
Hebr. 9 : 22. Lev. 17 : 11, 14

Bij de offervoorschriften in het Wetboek van Mozes

u zult het u herinneren wordt bijzonder na
druk gelegd op het storten van bloed, en zonder
bloedstorting geschiedt geene vergeving"; Want
het is het bloed, dat voor de ziel verzoening zal
doen ... Want het is het leven van alle vleesch; het
bloed is voor zijn leven... want het leven van alle
vleesch is zijn bloed . Dat hier zoo met nadruk van
de beteekenis van het bloed gesproken wordt, zal
ons minder verwonderen, als wij denken aan de
nieuwere kennis van de wonderbare eigenschappen
van dit levend fluidum, dat naar alle deelen van
het lichaam de echte voedingsstoffen en de werk
zame hormonen, die alle levensfunctin regelen,
rondvoert, en als wij ons herinneren hoe dikwijls de
transfusie van gestort bloed" nieuw leven schonk
aan een haast stervenden patint! Deze dingen zijn
een groote gelijkenis, en spreken ons van het gehei
menis des kruises in ons geloof.
Wat een dokter in den Bijbel vindt.

17

2 Sam. 4: 4

Door het geheele Oude Testament is veel verspreid,

dat in verband staat met de geneeskunde. Er zijn
pen-teekeningen geschreven van ziekten: Mephiboseth gebrekkig aan beide voeten van dien vreeselijken dag af, toen hij vijf jaren oud was en toen de
machtigen waren gevallen en de wapenen smadelijk
neergeworpen waren op de bergen van Gilboa, en
zijne verzorgster hem opnam en vluchtte, en het
geschiedde als zij haastte om te vluchten, dat hij
viel, en kreupel werd". Een jong kind beschadigt
zijn beenen niet zoo spoedig bij een val, en daarom
is het mogelijk, dat wij hier een geval hebben van
kinderverlamming, die zich dikwijls pas openbaart
door een struikeling, met daarna optredende ver
lamming en misvorming van de beenen.
2 Kon. 4 : 18-20

Of dat andere kind, van de Sunamitische, aan wie

het geschiedde op een dag, dat het uitging tot zijn
vader, tot de maaiers. En het zeide tot zijn vader,
Mijn hoofd, mijn hoofd! Hij dan zeide tot een jon
gen, Draag hem tot zijne moeder. En hij droeg hem,
en bracht hem tot zijne moeder. En hij zat op hare
knien tot aan den middag toe; toen stierf hij".
De hevige hoofdpijn, gevolgd door den dood in wei
nige uren, bij een kind, dat te voren gezond was.
18

doet ons denken aan snel verloopende meningitis

cerebro-spinalis (nekkramp).
Pred. i i : j

In het boek De Prediker staat veel, dat de aandacht

van een dokter moet trekken. Gelijk gij niet weet
hoe de beenderen groeien in den schoot eener zwan
gere vrouw, alzoo weet gij het werk Gods niet, die
alles maakt'.' Gisteren dachten wij nog, dat wij iets
wisten van de wijze waarop de beenderen gevormd
worden, en spraken heel geleerd van den trek
der aanhechtende spieren en zoo voort, maar van
daag zijn onze theorien omver geworpen doordat
aangetoond is, dat het nietige begin van het dijbeen
van een kuiken-embryo, los van al zijn verbindin
gen, kan groeien en zich vormen door zekere ge
heime inherente kracht.
Pred. 8 : 8

Waarlijk, daar is een Godheid, die onze einden

schept" zelfs de einden onzer dijbeenderen! En
niemand dan een dokter kan volledig de waarheid
realiseeren van de verklaring: Er is geen mensch,
die heerschappij heeft over den geest, om den geest
in te houden, en hij heeft geene heerschappij over
den dag des doods, ook geen verweer in dezen
strijd." Dokters vechten voortdurend tegen den
dood, en zij weten wel, dat hoewel de strijd voor
i9

een tijd in hun voordeel kan zijn, het op het einde

toch een verloren veldslag wordt. Geen aardsche
dokter kan den dood van ons afhouden, maar daar
is n Geneesheer die geen verloren slag leverde te
gen den Dood zouden wij dan maar niet tot
Hem gaan?
Pred. 12 : i -7
Dan is daar die wonderschoone schildering van den
ouderdom in het laatste hoofdstuk van het boek
De Prediker van den ouderdom en het onver
mijdelijk einde, wanneer het stof weerkeert tot
de aarde als het geweest is, en de geest weder tot
God keert, die hem gegeven heeft". Er staan in die
schildering drie woorden van ernstige waarschu
wing: de wensch zal ontbreken"1). Hebt u ooit
gestaan zooals ik gestaan heb bij zulk een
hevige crisis van een acute ziekte, toen het leven
aan een zijden draad hing, en elk verlangen, zelfs de
begeerte om te blijven leven, ontbrak? Gods genade
kan op het laatste oogenblik nog werken:
Tusschen stijgbeugel en grond
Ik genade zocht, en genade vond."
Maar het verlangen kan ontbreken. Nu,
in de dagen uwer jeugd is het de tijd uwen Schep
per te zoeken.
1)

De Engelsche bijbel heeft desire shall fail", de Hollandsche

de lust zal vergaan".
20

Psalm 17 : 8. Ezech. 37
Ik moet verder volstaan met een enkele bloote ver
melding van het gebed van den Psalmist Bewaar
mij als den appel van het oog", een geschikte tekst
als een anatoom spreken wil over de wonderen van
Gods genade! van het anatomisch hoofdstuk" Ezechil 37, waar de profeet het vizioen van het Dal
der Dorre Beenderen beschrijft dat is de letter
lijke taak van een leeraar in de Anatomie, de dorre
beenderen van zijn voorwerp te doen leven,
Ezech. 30:21
van de waarschijnlijkheid dat het gebruik van een
zwachtel bij het verbinden van fracturen ten
minste even oud is als Ezechil: Ik heb den arm
van Farao, den koning van Egypte, gebroken; en
zie, hij zal niet verbonden worden, met een windel
doek aan te doen om dien te verbinden, om dien te
sterken dat hij het zwaard houde"; van de vele me
dische toespelingen bij Jeremia, die ons doen vragen
of de profeet zelf kennis had van geneeskunde, of
dat hij, evenals Paulus, een geliefden medicijn
meester" had, die hem medische illustraties aan de
hand deed om zijn prediking te verduidelijken.
Mal. 4: 2
Ik stap af van het Oude Testament, met een aan
haling uit het laatste hoofdstuk van het laatste boek:
21

Ulieden daarentegen, die Mijnen Naam vreest zal

de Zon der Gerechtigheid opgaan, en er zal gene
zing zijn onder Zijne vleugelen." Dit zou ontleend
kunnen zijn aan de afbeelding van den gevleugelden Zonnegod der Egyptenaren, maar het heeft een
hoogere overdrachtelijke beteekenis voor ons, die op
de hoogte zijn van de geneeskrachtige werking
der ultra-violette stralen van het zonlicht.

22

III - NIEUWE TESTAMENT

Col. 4:14

In het Nieuwe Testament is de belangstelling

van den medicus bijna geheel geconcentreerd op den
persoon en de geschriften van Lucas, den gelief
den medicijnmeester". Als medicus en als Christen
uit de heidenen", gevoel ik veel dankbaarheid jegens
Lucas: hij was de eenige uit de heidenen wien een
aandeel in het tot stand brengen van het Nieuwe
Testament was toevertrouwd, en hij was dokter.
Wij kunnen aannemen, dat hij de eenige man van
wetenschap was, die in verband stond met den
canon der Heilige Schrift, en het is niet van be
lang ontbloot, dat er rondom zijn persoon een hel
der licht straalde zelfs te midden van de nevelen
der Hoogere Critiek. Weinig dingen aangaande den
Bijbel zijn beter gestaafd en meer algemeen aange
nomen dan dat Lucas, een Grieksch geneesheer, de
auteur is van het derde Evangelie en van de Han
delingen. Behalve dan uit deze twee boeken van
hem weten we bijna niets van Lucas buiten zijn
naam.
Pbilemon: 24, Col. 4: 14, 2 Tim. 4:11

Drie malen wordt hij in de brieven van Paulus ver

meld, heel kort, maar heel beteekenisvol: hij is Pau
lus' medearbeider", en de geliefde medicijnmeester",
*3

r
en in die donkere ure, waarin Paulus voor de tweede
maal aan Timotheus schreef, heet het Lucas is al
leen bij mij". Maar uit Lucas' eigen geschriften, on
danks die aantrekkelijke bescheidenheid, die alle
rechtstreeksche heenwijzing naar zich zelf vermijdt,
kunnen wij heel wat te weten komen aangaande zijn
persoon en hoedanigheden. Er bestaat een overleve
ring, dat hij schilder was, doch hij was in waarheid
een woordkunstenaar.
Phil. 4 : 8. Luc. 7 : 12. Luc. 13 : 11
Een heer, man van beschaving, beminnende al wat
rein is, al wat liefelijk is, al wat wl luidt, begaafd
met den geest der pozie, dat is Lucas, de eenige
van de vier evangelisten, die voor ons de groote lie
deren der kerk bewaard heeft, het M a g n i f i c a t ,
het Benedictus, het Gloria in Excelsis,
het Nunc dimittis. Sommige der verhalen van
onzen Heer, die hij alleen mededeelt, behooren tot
de schoonste van allen, zooals de gelijkenissen van
den Barmhartigen Samaritaan, van den Rijken man
en Lazarus, van den Verloren Zoon. Hij alleen ver
haalt sommige van de treffendste genezingen die
Jezus verrichtte, de doodenopwekking van een knaap,
die eenige zoon zijner moeder was, en die moeder
was weduwe, de genezing van een vrouw die acht
tien lange jaren gekweld was geweest door een uit
puttende ziekte. Lucas' houding van teedere hof24

felijkheid jegens vrouwen is een beminnelijke trek;

dit was niet Joodsch, en ook niet Grieksch, ik denk
liefst, dat dit voortkwam uit Lucas' eerbied voor
de moeder van onzen Heer, die Lucas bijna zeker
intiem moet gekend hebben. Het evangelie van
Lucas is hierin kenmerkend; het is genoemd het
Evangelie der Behoudenis. Het portret, dat Lucas
van onzen Heer geeft, is het portret van Jezus den
Zaligmaker. De stijve tradities der Joden en de intellectueele trots der Helleensche Grieken (hij was
een Aziaat) hadden hem niet benvloed of be
vooroordeeld: Lucas was in bijzonderen zin een
Christel ij ke Christen.
De magistrale analyse die Hobart (in zijn Medical
Language of St. Luke, Londen 1882) van den Griekschen tekst van Lucas gaf, vergeleken met gelijk
tijdige Grieksche medische teksten, een analyse, die
voor altijd vaststelde wie de auteur van het Derde
Evangelie en van de Handelingen is, toont duidelijk
een punt aan, dat van belang is voor medische lezers
van den bijbel, maar ook van groot gewicht voor
alle andere lezers. Lucas was doorkneed in de
standaardwerken der Grieksche geneeskundige we
tenschap, haar taal was zijn taal, de taal van zijn
vak. Zoo openbaart hij in zijn geschriften zijn be
roep, wat vooral te merken is als hij medische onder
werpen behandelt, maar ook op andere plaatsen ge
bruikt hij woorden of zinswendingen, die naar de
*5

geneeskunde rieken, woorden dikwijls, die bijna

nergens elders in het Nieuwe Testament worden ge
vonden, maar gewoon zijn in de boeken van Galenus
en de andere Grieksche medische autoriteiten. Even
zoo is het nog heden in de algemeene conversatie:
dan kan men dikwijls den dokter, of den advocaat
of den zeeman herkennen aan een eigenaardige uit
drukking of een vakterm, waar een ander een ge
woner, een algemeener woord zou gebruiken. Dat
wil zeggen Lucas de Evangelist, Lucas de kerkhisto
ricus, Lucas de reisgezel van Paulus, was nochtans
en desniettegenstaande Lucas de Medicijnmeester.
Lucas was door den Heiligen Geest genspireerd om
deze boeken te schrijven, maar tegelijk gebruikte de
Heilige Geest Lucas den Griekschen dokter, als
zoodanig. Dit is van belang voor ons begrip van
het aandeel, dat het menschelijk kanaal heeft in de
inspiratie. Kanaal" is een te lijdelijke term, weef
sel" zou beter zijn; het weefsel kan alleen opleveren
wat het ontvangen heeft, niet meer en niet minder
dan iederen draad der waarheid, maar het patroon
is er duidelijk in te zien. Men zou geneigd zijn te
zeggen, dat n van de vier Evangelisten een dokter
moet geweest zijn: niemand anders kon z vol
ledig en z duidelijk sommige dingen in het leven
en het werk des Heeren waardeeren.
Ik ga u aantoonen hoe bijzonder gewichtig Lucas'
getuigenis in sommige zaken is, omdat het het ge26

tuigenis is van een deskundige, maar eerst moet ik

u duidelijk maken waarom wij zulk een bijzondere
aandacht kunnen schenken aan een geneesheer van
bijna twee duizend jaren geleden. Als Lucas zoowat
duizend jaren geleden geleefd had, zou het een
heel ander geval geweest zijn: geen gewicht kon
gehecht worden aan het medisch getuigenis van een
dokter van die tijden, die de Donkere Middeleeuwen
waren in de geneeskunde evenals op ander gebied.
Maar Lucas was voortgekomen uit de Grieksche
medische school, die bloeide van den tijd van Hippocrates af in de vierde eeuw vr Christus tot op
de dagen van Galenus in de tweede eeuw der christe
lijke jaartelling, en men herkent in hem dadelijk den
man, die doordrongen is van een werkelijk wetenschappelijken geest. Diagnose in deze school beteekende logische deductie uit zorgvuldige waarne
ming; de dokter was geoefend in het schrijven van
nauwkeurige ziekteverslagen van zijn patinten
een moderne diagnose kan dikwijls vastgesteld wor
den uit de Hippocratische ziekterapporten, die tot
ons gekomen zijn.
Lucas 10:34
De behandeling was eenvoudig en geheel naar de
hyginische regelen van onze dagen: zuiver water,
frissche lucht, zonneschijn waren van belang. Won
den werden gewoonlijk behandeld met olie en wijn
*7

 de Barmhartige Samaritaan uit de gelijkenis deed

dat ook, zooals u zich zult herinneren de olie ver
zachtte en beschermde de rauwe oppervlakten, en
de wijn was, ofschoon de Grieken het niet wisten,
een uitstekend antisepticum. Een hoog zedelijk
standpunt werd van den dokter gevergd in de ver
houding tot zijne patinten: inderdaad, de Hippo
cratische eed is de basis van de verklaring, die vele
medische studenten van heden afleggen bij het ver
werven van hun bevoegdheid.
Zoodanig dus was de man, dien de Heilige Geest
verkoor om dat Evangelieboek (hetwelk Renan het
schoonste boek in de wereld noemde) en de eerste
geschiedenis der Christelijke kerk te schrijven. Welk
voordeel heeft het voor ons, dat hij dokter was?
Het antwoord op die vraag begint bij het allereerste
hoofdstuk van zijn Evangelie.
Heeft het u nooit getroffen, dat het eenige omstan
dig verhaal van de maagdelijke geboorte onzes Heeren gevonden wordt in het eenige Evangelie dat door
een medicus is geschreven? Lucas daalt af tot on
gewoon kleine bijzonderheden. Het is alsof zijn vak
instincten werden gewekt, en hij bij zichzelf zeide:
Hier geschiedt iets wonderbaars; het is mijn plicht
als medicus, dat er een nauwkeurige oorkonde komt
van alle gewichtige details." Sommige dezer details
kunnen alleen, hetzij direct, hetzij indirect, ver
kregen zijn van de moeder des Heeren zelve.
28

Deze zaak van de geboorte uit eene maagd is be

langrijk. Maar al te veel nieuwere schrijvers zien
het belang er niet van in. Wat mij zeiven betreft",
zullen zij zeggen, ben ik dadelijk bereid de geboorte
uit een maagd te aanvaarden, maar ik weet dat het
velen onoverkomelijke moeielijkheden aanbiedt, en
wij behoeven er niet zoo streng aan vast te houden,
want het is niet werkelijk noodzakelijk er in te gelooven." Maar het is noodzakelijk, zonder eenige
dubbelzinnigheid hoegenaamd, de Godheid van on
zen Heere Jezus Christus te erkennen, en de ge
boorte uit een maagd te ontkennen is de eerste stap
tot loochening van de Godheid van Christus. Ons
gevoel zegt ons, dat het onmogelijk zou zijn de
wezenlijke godheid van Christus te aanvaarden als
Hij twee aardsche ouders had gehad. Iedere cel in
uw lichaam en in het mijne bevat in haar kern ele
menten, chromosomen genoemd, die rechtstreeks
van onze ouders afkomstig zijn, elementen van
vaders- en moederszijde in gelijk aantal; ieder deeltje
van ons lichaam komt in wezen van onze twee
ouders, en van niemand anders, en deze wezensver
binding is onscheidbaar. Mogen wij, met eerbied
gezegd, dit niet, bij vergelijking, toepassen op onzen
Heer, en zoodoende een wat helderder inzicht krij
gen in het geheimenis van Hem, die is waarachtig
God uit waarachtig God, en toch ook been van onze
beenderen en vleesch van ons vleesch, God en
29

mensch in twee onderscheiden naturen, en n per

soon, voor eeuwig".
De wonderen van genezing, zooals die in de werken
van Lucas beschreven zijn, vragen thans onze aan
dacht. Hier kan de volle smaak van het medisch
auteurschap slechts in het oorspronkelijk genoten
worden, maar zelfs in onze kerkelijke vertaling ko
men karakteristieke punten naar voren. Daar is die
levendige, nauwkeurige weergave van kleine bijzon
derheden, die alleen voor den gestudeerden medischen waarnemer van belang zijn: de leeftijd van
den patint, de duur van de ziekte; of het aange
boren was (van de geboorte af aanwezig), welke
zijde aangedaan was, de rechter of de linker; de spe
cifieke handelingen der genezing; het onmiddel
lijk intredend herstel Lucas is de eenige van de
evangelisten, die hierop nadruk legt, want het was
iets treffends voor het oog van den medicus, dat
gewend was het langzaam verloop te volgen van
een ziekte, hetzij tot genezing, hetzij tot den dood.
Bij het vermelden van de wonderbare genezingen
gebruikt Lucas een technisch woord, dat volledig
herstel aanduidt, terwijl de andere evangelin een
in de gewone taal gangbaren term gebruiken, die
evenwel in den mond van een geneesheer de beperkte
beteekenis zou hebben van den aanval te boven ko
men, mogelijk met voortdurende ziekteverschijnse
len daarna.
30

Hand. 2 8 : 1 .
Lucas zelf gebruikt het gewone woord, maar met
sterke technische beperking van beteekenis, om de
redding van de schipbreuk op Malta te beschrijven,
toen allen behouden aan land kwamen, maar met
verlies hunner bezittingen.
Eenige ophelderende trekken kunnen wij opmerken
in de afzonderlijke verhalen. De schoonmoeder van
Petrus was, zegt Lucas, aangetast door een groote
koorts zekere koortsen werden gediagnostiseerd
als groote" koortsen, niet alleen in den tijd van
Lucas, maar ook nog eeuwen later.
Luc. 5 ;

12,

Luc.

8 : 26V.V.

De speciale beschrijving van een man vol van melaatschheid past bij den bijzonder virulenten en
uitgebreiden vorm van de ziekte, die wij acute
lepra zouden kunnen noemen. De genezing van
den bezetene van Gadara vinden wij bij drie evan
gelisten, maar alleen Lucas vermeldt den langen duur
van de ziekte, het intermitteerende der aanvallen,
en dat de patint geen kleeren droeg allemaal
kenmerkende symptomen van mania.
Luc. 7:21
Op n plaats verhaalt Lucas ons, dat Christus er
velen van z i e k t e n en k w a 1 e n" genas. Die
twee woorden zijn geen pleonasmen, maar komen
3i

dicht bij onze moderne onderverdeeling van chro

nische en acute ziekten: beiden gelijkelijk onderwor
pen aan de aanraking van dezen Medicijnmeester.
Vergelijk eens (niet zonder een glimlach!) hoe Marcus en hoe Lucas de genezing mededeelen van de
vrouw, die twaalf jaren den vloed des bloeds" ge
had had (Mattheus is hier kleurloos kort).
Mare. j: 25,26

Marcus, de leek, beziet de dingen uit het oogpunt

van de patint, en zegt ons, dat zij veel geleden
had van vele medicijnmeesters, en al het hare daar
aan ten koste gelegd, en geen baat gevonden had,
maar veeleer erger geworden was".
Lucas 8 :43

Lucas behandelt het geval met gelijke juistheid maar

van dokters standpunt: zij had al haar leeftocht
aan medicijnmeesters ten koste gelegd, en van nie
mand kunnen genezen worden". Marcus beschrijft
de genezing met de dichterlijke vrijheid van een
leek: en terstond is de fontein haars bloeds opge
droogd". Lucas geeft het resultaat met technische
kortheid: en terstond stelpte de vloed haars bloeds"
modern uitgedrukt: de haemorrhagie was tot
staan gebracht.
Luc. 22 : 5 0

De genezing van het oor van Malchus wordt alleen

32

door Lucas beschreven, met de veelzeggende ver

melding er bij welke zijde getroffen was, ofschoon
alle vier evangelin de verwonding vermelden. Harnack (in zijn Lukas der Arzt") merkt scham
per op: Dus Lucas was de eenige die zich ergerde
aan het feit, dat de arme kerel zijn oor verloren
had ', en onderstelt, dat hij de genezing verzon:
omdat hij dacht, dat het zoo hoorde, laat hij het
ook zoo gebeuren". Harnack, die geen dokter was,
ziet de pointe niet, evenals in anderen zin de drie
niet-medische evangelisten. Voor hen beteekende
de verwonding van een oor niet zoo veel: het was
maar een oppervlakkige beleediging, zooals wij
zouden zeggen, en een gewone verminking voor
dien tijd; maar voor Lucas, den medicijnmeester,
zooals Hobart aantoont, was de genezing van het
oor een eenige genezing het eenig bekende geval
uit de wonderen van onzen Heer, dat Hij een af
gezet lichaamsdeel herstelde. Daarom zeer zeker
heeft Lucas het de vermelding waard geacht.
Wij willen n enkele mededeeling in de Hande
lingen beschouwen van een wonder van genezing,
dat zeer interessant is. Paulus houdt een afscheidsdienst te Troas; hij had al verscheidene malen gezegd: en ten slotte, broeders", en middernacht was
aangebroken toen een jongeling, genaamd Eutyches,
door slaap overmand, uit het venster valt en dood
wordt opgenomen; Paulus komt beneden, ziet hem
Wat een dokter in den Bijbel vindt.

33

weer tot het leven hersteld, en vervolgt dan zijn

rede totdat de dag aanbreekt!
Hand. 20 : 8,9

Lucas' verhaal is frisch en levendig: En er waren

vele lichten in de opperzaal waar zij vergaderd wa
ren, en een zeker jongeling met name Eutyches zat
in het venster, en met een diepen slaap overvallen
zijnde, alzoo Paulus lang tot hen sprak, door den
slaap nederstortende, viel van de derde zoldering
nederwaarts, en werd dood opgenomen." M e t e e n
diepen slaap overvallen zijnde... door
den slaap nederstortende de dubbele
toestand, waarbij Lucas gebruik maakt van een
karakteristieken Griekschen medischen term voor
in slaap vallen; een uitdrukking, die nergens elders
in het Nieuwe Testament voorkomt, drukt de diepe
bewusteloosheid uit, die ten slotte uitliep op volko
men verslapping der spieren, zoodat Eutyches in
sopor uit het venster viel. Maar waarom die
overbodige vermelding van de vele lichten"? Dat
is niet overbodig, maar eenvoudig de medische vak
man, die in zijn verslag onwillekeurig de oorzaak
er bij voegt. De lichten waren olielampen, riekend
en walmend, en men kan zich de bedorven lucht
in die overvolle kamer voorstellen naarmate de nacht
verstreek. De verwarmde lucht uit de kamer ging
in een voortdurenden stroom het open venster uit,
34

en de giftige dampen brachten Eutyches langzamer

hand in een staat van coma. Ik heb een dergelijk
geval zien gebeuren bij een dame, die in een over
volle kerkzaal naast een gasradiator zat, welke niet
geheel in orde was. Juist deze kleine bijzonderheid
van de vele lichten" de vluchtige technische aan
duiding dat gewone slaap in hulpelooze bezwijming
was overgegaan het neervallen van het slappe
lichaam welk een onmiskenbaar stempel van
waarheid drukt dat op de heele gebeurtenis! Lucas
vertelt ons van iets dat werkelijk gebeurd is.
Maar dat Lucas veelvuldig geneeskundige uitdruk
kingen gebruikt, ook wanneer hij geen geneeskun
dige zaken behandelt, is dikwijls heel belangrijk.
Luc. 18:25

Als Lucas de uitspraak van Christus over den ka

meel en het oog van de naald weergeeft, gebruikt
hij voor naald een medisch woord, n.1. het woord
voor de naald van den chirurg. Wij hebben daar geen
bijzonderen naam voor in het Engelsch, maar een
chirurg zal spreken van hechten", als een ander
mensch zou zeggen naaien of stikken.
Hand. 10: 11

Als Lucas verhaalt van het visioen van Petrus: het

groote laken, aan de vier hoeken g e k n o o p t (vol
gens de Eng. vertaling, de Nederl. heeft gebonden),
35

gebruikt hij weer medische termen, die toonen dat

hij zich het laken" van het vizioen denkt als een
reusachtigen vierpuntigen verbanddoek.

Hand. 27: 17
Het levendige, zeeman-achtige verhaal (in onze ver
taling) van de schipbreuk van Paulus danken wij
niet aan het gebruik van oorspronkelijk Grieksche
zeemanstermen, waarvan Lucas onkundig schijnt
geweest te zijn, maar aan zijn vaardig gebruik van
medische termen van nog veelzeggender beteekenis:
b.v. als hij spreekt van behulpselen" om het schip
te ondergorden" dan gebruikt hij twee woorden,
die men eerder vinden zal in een Grieksch handboek
voor anatomie dan in een verhandeling over zee
vaartkunde!

Luc. 11 : 17
Toen de Pharizen bij zichzelven zeiden, dat Chris
tus duivelen uitwierp door de macht van Belzebul,
den overste der duivelen, zegt Lucas ons, dat hij
hunne gedachten kende, en gebruikt dan een
woord, dat de verwarde hallucinaties der kranken
beteekent. Galenus gebruikt hetzelfde woord in het
geval van een zijner patinten, die nachten wakker
lag, aldoor er over tobbende, wat er gebeuren zou als
Atlas moede werd van het omhoog houden van de
hemelen!
36

De Grieksche medici hadden twee woorden voor het

palpeeren met de vingers: het eene woord werd ge
bruikt voor de zachte aanraking: bij het voelen van
den pols of het onderzoek van een ontstoken plaats;
het andere voor een soms krachtigen druk bij die
pere onderzoekingen.
Luc. I I : 46
Lucas gebruikt het eerste bij het vermelden van
Jezus' verwijt aan de Pharizen: Gij zeiven r a a k t
die lasten niet aan met n van uwe vingers",
zooals wij zouden zeggen gij steekt nog geen pink
uit om ons te helpen".
Luc. 6:38
Het tweede woord wordt uitdrukkelijk gebruikt in
het bevel van onzen Heer Geeft, en u zal gegeven
worden; een goede, neergedrukte, en geschud
de en overloopende maat..."
Luc. 15 : I J . Hand. 12 : 1 1
Hier moet ook nog even vermeld worden de bekende uit
drukking in de gelijkenis van den Verloren Zoon tot zichzelven gekomen zijnde", die slechts twee malen in het Nieuwe
Testament voorkomt, n.1. ook nog als Petrus door een engel
uit de gevangenis bevrijd is, en als hij dan eindelijk op straat
komt, gaat de engel weg, en Petrus, tot zichzelven gekomen
zijnde, zeide... . De hier door Lucas alleen gebruikte woor
den tot zichzelven komen" zijn dezelfde woorden, die Hippocrates gebruikt voor het na een bezwijming of bewusteloos
heid weer bij kennis komen. (Vertaler).

Wij beluisteren met bijzondere belangstelling wat

37

Lucas mededeelt van den Zieleangst in den Hof der

Olijven. Wij vinden hier", zegt Hobart, een ver
slag met al het kenmerkende van de taal der genees
kunde; tot in kleine bijzonderheden wordt ons, als
door een medicus, de zichtbare uitwerking van den
innerlijken angst des Heeren op het lichaam, geteekend."
Luc. 22 : 44

Lucas alleen vermeldt den bijstand van den engel

den lievelingsengel van den goeden ouden Rabbi
Duncan. En in zwaren strijd zijnde (Engelsche vert.: agony) Lucas gebruikt weer een
woord, dat nergens anders in het Nieuwe Testa
ment voorkomt; wat die geestelijke benauwdheid
was kan geen menschelijke geest volledig begrijpen,
en geen menschentong uitdrukken; Lucas kan al
leen een term gebruiken, die in geneeskundige wer
ken verbonden is aan den meest beangstigenden
vorm van physieke pijn, die een mensch kan onder
vinden.
Ram. 12. i Car. 12 : 12 v.v.

Nog een laatste blik op den geliefden Medicijn

meester, maar ditmaal door de geschriften van Paulus. U zult zich de voorstelling van de leden der
kerk herinneren, met hun verschillende gaven, als
leden of deelen van een lichaam, welks hoofd is
38

Christus; dit wordt ons in het kort geteekend in

Romeinen XII, en breeder in i Corinthen XII, maar
ook daar is de voorgestelde anatomische beschrijving de voet, de hand, het oog, het oor zoo als
iedere leek die kan geven.

Eph. 4 : i j , 16

Doch in Ephese IV: 16 is een veel gecompliceerder

beschouwing, waar de Apostel spreekt van ... het
hoofd, namelijk Christus, uit welken het geheele
lichaam bekwamelijk samengevoegd en samen vast
gemaakt zijnde, door alle voegselen der toebrenging,
naar de werking van een iegelijk deel in zijne maat,
den wasdom des lichaams bekomt, tot zijns zelfs op
bouwing in de liefde". In dit vers, zooals wij zien
zullen, ligt een veel meer gedetailleerde en zelfs
technische beschouwing van het lichaam opgesloten;
het verraadt den deskundige, in tegenstelling met
de veel eenvoudiger verwijzing naar het lichaam en
zijne leden in de vroegere brieven. De brief aan de
Ephesen werd veel later geschreven, toen Paulus in
Rome gevangen zat en alleen Lucas bij hem was.
Had Lucas Paulus misschien iets verteld van den
wonderbaren bouw van het menschelijk lichaam, en
van de schoone harmonie, die er tusschen de ver
schillende deelen bestaat, als alles gezond functio
neert? Ik geloof zeker, dat het zoo gegaan is. En
39

de vlugge geest van den apostel, die zoo graag ge

schikte illustraties voor de geestelijke waarheden uit
de hem omringende wereld overnam de geheele
wapenrusting van den Romeinschen soldaat, de wor
stelstrijd der athleten in de kampspelen legde be
slag op wat Lucas hem vertelde, om het te gebrui
ken als een nog suggestiever gelijkenis van de verhou
ding tusschen Christus en Zijne kerk. Sommige
nieuwe vertalingen hebben dit vers geparafraseerd
om het te verduidelijken. Maar z als het staat in
onze gewone bijbelvertaling, die, dunkt mij, zich
het dichtst bij het oorspronkelijke aansluit, spreekt
deze tekst ten minste tot een anatoom meer dan een
vrijere overzetting zou doen. Men denkt, laat ons zeg
gen, aan den arm met zijn bijzondere gewrichten aan
schouder, elleboog, voorarm, pols en hand, elk met
een afzonderlijken van de andere verschillenden
vorm en bouw, elk zijn eigen rol spelend in de on
telbare wisselingen van houding en beweging, die
bij elk lid mogelijk zijn. Men denkt aan de verschil
lende lengten der phalangen (kootjes) van de buig
zame vingers, die nauwkeurig er op ingesteld kun
nen worden om met verschillende krachtgraden
voorwerpen van grootelijks verschillenden omvang
en vorm en maaksel aan te vatten. Men denkt aan
de zorgvuldig geregelde verrichtingen, waartoe, on
der controle van de hersen-centra in het hoofd,
armen en handen in staat zijn. Met al deze en andere
40

dingen, die hem voor den geest kwamen, toont ons

dit schitterend voorbeeld van Paulus' rijk beladen
spreektrant een wonderbaar beeld van de kerk van
Christus: al haar leden in levende eenheid verbon
den met haar verheerlijkt Hoofd, dat haar door den
drang van Zijn wil beweegt tot het vervullen van
de heerlijkheid van God.
De kijk van den dokter op den bijbel is bijna ten
einde. Maar intusschen is het hem gegaan als een
botanist, die zeldzame planten gaat zoeken op de
onderste hellingen der bergen: door zijn vurig ver
langen om al meer te verzamelen, komt hij lang
zamerhand hooger, totdat hij, zonder het gemerkt
te hebben, naar de toppen is geklommen. Hij heeft
slechts een vaag bewustzijn van de toenemende fijn
heid der lucht; ten slotte wekt hem de scherpe prik
keling uit zijn overpeinzingen; hij kijkt op, en aan
schouwt met eerbiedige verbazing de pracht der
groote hoogten en de uitgestrekte vergezichten
rondom. De dokter, die naar den Bijbel schouwt,
bevindt zich aan het eind van aangezicht tot aan
gezicht bij Een, die grooter is dan de Bijbel, grooter
dan iemand, dien hij ooit ontmoette; een Medicijn
meester, den Grooten Medicijnmeester, die niet al
leen tot den geraakte kan zeggen Neem uw bedde
ken op en wandel", maar ook Zoon, wees goeds
moeds, uwe zonden zijn u vergeven". Hier is een
4i

onvergelijkelijk Groote, die gebroken lichamen kan

heelen, maar ook de zielen der menschen.

Hij heelt gebrokenen van harte

En Hij verbindt z'in hunne smarte
Die in hun zonden en ellenden
Tot Hem zich ter genezing wenden.
De dokter ziet nog eens terug, den weg langs, dien
hij gekomen is. Hij heeft vele dingen gezien, die hij
als ware dingen erkend heeft, maar nu ziet hij ach
ter die allen een grootere waarheid, Een die is de
Waarheid, van wien zelfs Mozes en de Propheten
spraken, als zij Zijne heerlijkheid zagen en van Hem
getuigden".
Ligt hierin niet een gelijkenis voor ons eigen leven?
Uw en mijn leven moeten waar zijn in zichzelven,
waar tegenover God en tegenover onze naasten. Dat
beteekent, dat wij onze gewone taak in het leven
zoo goed als wij kunnen moeten volbrengen, doch
die gewone taak is geen minderwaardige taak, maar
ons goddelijk beroep", de taak waartoe God een
ieder van ons geroepen heeft. Doch wij zijn geroe
pen wat meer te doen dan dat: wij moeten in ons
leven een gekruisigden en opgestanen Heiland doen
aanschouwen, totdat Hij komt".

42

WAT IS DE OXFORD-GROEP ?
Verslag van een Leek
Voorwoord van Prof. L. W. Grensted

je druk
0.85 - 1.25
3 5 ex. 0 . 6 5 - 1.05

DR W. J. DE HAAN:
PSYCHO-ANALYSE
Ontwikkeling van Freud's leer en
Critische Beschouwingen
2.90 - 3.90
MODERNE ZIELKUNDE EN
HET EVANGELIE
3-25 - f 3-90
O
FEEST EN STRIJD
Uit de geschriften van

MR A. DE GRAAF
1867-17

Mei-1937

1.50

2.25

IR G. KNUTTEL:
BEKNOPTE ONTWIKKELINGS
GESCHIEDENIS DER
BOUWKUNST
Geb. 2 . 9 0
OVER CHINEESCHE
EN JAPANSCHE KUNST
Geb. 2 . 4 0
O

CASPER HWELER:
INLEIDING TOT DE
MUZIEKGESCHIEDENIS

je druk
4-75

5-75

MUZIEKGESCHIEDENIS IN
BEELD
3-5 - 4-5

UITGAVEN H. J. PARIS