Gentest meet herstel en verslechtering van kankerpatiënten

Karakteristieke, per patiënt verschillende genetische afwijkingen in kankercellen, zijn op te sporen

met DNA-chips die in één klap honderdduizenden DNA-kenmerken uitlezen. Foto Illumina:

In het bloed van kankerpatiënten circuleren altijd wat kankercellen. Amerikaanse onderzoekers
hebben een genetische test ontwikkeld die de hoeveelheid kankercellen kan meten. Zo kunnen ze
volgen of een tumor nog ergens groeit, of dat een operatie, bestraling of chemotherapie succes
heeft gehad. Aldus een voorpublicatie in Science Translational Medicine, online 18 Februari.

De test is mogelijk doordat het in genetisch opzicht zo’n janboel is in kankercellen. De wanorde
ontstaat doordat kankercellen vanaf hun ontstaan genetisch instabiel zijn. Er treden bij opeen-
volgende celdelingen steeds nieuwe kleine en grote mutaties op die in alle later gevormde kanker-
cellen terugkomen. Welke veranderingen dat zijn hangt van het toeval af, zodat er grote verschillen
tussen patiënten met dezelfde vorm van kanker ontstaan. Die verschillen maakten het noodzakelijk
om eerst bij iedere patiënt een kenmerkend genetisch verschil tussen kankercellen en gezonde
lichaamscellen vast te stellen. Dat kan nu doordat DNA-analyse steeds sneller en goedkoper wordt.
De ontwikkelde test meet de veranderingen in de kankercellen door steekproefsgewijs het DNA van
de kankercellen met het DNA in gezonde cellen van een patiënt te vergelijken. De gehanteerde
methode spoort vooral grote mutaties op, waarbij bijvoorbeeld hele stukken DNA zijn verplaatst of
verdwenen.

Bij het onderzoek waarin is aangetoond dat het principe werkt, waren vier patiënten met darmkanker
en twee met borstkanker betrokken. Het aantal grote mutaties varieerde van vier tot vijftien. Elke
tumor vertoonde een ander patroon. Met dit gegeven volgden de onderzoekers één van de darm-
kankerpatiënten in de loop van zijn ziekte. Op verschillende momenten van de behandeling maten zij
in het bloed het aantal kankercellen. Daarbij zagen ze dat die sterk afnamen nadat de patiënt was
geopereerd. Daarna trad weer een toename op. Blijkbaar was de kanker niet helemaal weggesne-
den. Daarop kreeg de patiënt chemotherapie en een tweede operatie. Opnieuw daalde het aantal
kankercellen sterk, maar niet tot nul. Later bleek dit te komen door een nog niet opgemerkte kleine
uitzaaiing in de lever.

De onderzoekers zien dit vooral als een bewijs dat de methode werkt en zeer gevoelig is. Vooralsnog
is de test erg duur, maar naar verwachting zullen de kosten de komende jaren dusdanig dalen dat hij
routinematig door oncologen gebruikt kan worden.

Bron: NRC Handelsblad Wetenschap Huup Dassen, Science Translational Magazine February 2010