Вы находитесь на странице: 1из 9

Planosdiretoresdecidades

Discutindosuabasedoutrinria
TextoseinciacomumafalasobreoPlanodiretorPoa(Aprovado),destacandoa
visopositivistadomesmo.
Planodiretor:atenderademandadeautomveis,viadutos,crescimentoe
verticalizao.
Crescentepopulaonascidades:aumentodaviolncia.

Introduo(15)
Planosdiretoressoeficientes?
Notaseafaltadeexecuodosplanosdiretores.
Oautordestacaoconflitoexisteentreavisotcnicaxavisocomum''domundo
real'',basicamentesobreistoquesedaodesenvolvimentodotexto,destacando
quesomenteatravsdaparticipaoentreosdois:resultadoseficientes.
3observaessobreosplanosdiretores.
a)Preocupaoexcessivacomaelaboraodepesquisar,metodologiaeetc,do
quenaimplantaoprovenientedaanalisedeseusdados.
b)Zoneamentoutilizadosemexcees,nosediscutiaseseriaounoimplantado
esimseudimensionamento.
c)ofertasdeequipamentosdevinculosocialsemlevaremconsideraoseusraios
deinfluncia.
Resumindo:Analisequantitativaenoqualitativa.
Preciso?
Mudaromododepensardosplanos:(mudanadomtodo)Integraocom
diversosolhares.
Mudanadeviso!
Mudanadoque:restrioaombitomunicipal,faltadeparticiaodapopulao,
interessepessoaisnasdecisespoliticasedisputaspartidrias.
Principaiscausas:Positivismomodernista.
1914iniciaseoplanourbanodoBrasil.
Osplanosdiretorescomoinstrumentodoestado(22)
Destinosdosplanos>setorizao>visoprogressiva.
Primrdio:planosespao(BrasilColonia)
Traadoregular,engenhariamilitar(InflunciaHispnica)
ApsasegundametadedosculoXIXquesoiniciadososestudoseelaborados
osprimeirosplanosdesaneamento,expansoecriaodeviasnopas.
IniciodosculoXX:Planosdiretorescomoplanosvirios,ex:planodasavenidas,
SoPaulo1930.
Preocupaescomsaneamentoeabastecimentodeagua.
Emfunodestaspreocupaes:secodeurbanismodadiretoriadesaneamento
eurbanismoelaborou24planosentre1939e1945.

1950:Populaoexcessivanacidade:vias,saneamento,usoeocupaodosolo,
distribuiodeequipamentosecondiesdetrabalho.
Iniciaseapartirdestemomentoosestudossociais,entretantonoadentramo
pensamentopolitico.
Osplanosdiretoresbuscavamdemaneiratcnicacientificaconstruiras
ferramentasnecessriasparaordenaroespaourbano.
Caracteristicasdosplanosmaistradicionais(finsde70einiciodos80):Instrumento
extremamentetcnicoafimdecontrolareestruturaroespaourbano.
Principaisdefiniesdestesplanos(7080):usoeocupaodosolo(criando
zonas),vias.
Criaoem1964dosistemafinanceirodehabitao,estavisodehabitao
permaneceuat1973,aCNPU.
Entre19641974notaseamaiorquantidadedecriaodeplanosdiretores,estes
mesmosplanosqueseriamcriticadosaseguir.
Ascriticasaosplanosdiretores(35)
3.1Aleiturarestrita(3646)
Apartirde70criticas:Faltadepreparotcnicoepoltico,faltadeprticados
planosexistente.
Planosalheioaosanseiosdasociedade.Faltadediscussoampliadacoma
populao.
''pareciamaisumamontoadoderecomendaesedesenhosdoquemedidas
relacionadasapoliticasefetivas".Visotcnica,defora,vazia.
Analisefeitaem100planosdiretores:insuficinciaderecursoefaltade
correspondnciacomasnecessidadesreaisdapopulao.(setorizaoforte).
Rezende''Oplanodiretorestvinculadoaoplanejamentoracionaloucompreensivo
etemabordagemcientifica''.Reduodoespaourbanoaleiseteorias.
Planosquenoseadequavamasdemandaserealidadesenfrentadaseestas
mesmascriticasseestendematosanos90.
Resumindo:Planosautoritrios,centralizadoresetecnocrticos.
Resumindo:Planosdiretoresfalidos,buscaramresolverumagrandediversidadede
problemascomumaposturatcnica,ignorandoosvaloressociais.

3.1AleituraAmpla(4546)
Sentindomaisglobal:repudioaoautoritarismo,aoconservadorismoeapretensa
neutralidade.
Emfinsdosanos50houveatentativadedemocratizaroplanejamento,este
processofoiabafado.(1964)Autoritarismo.
1989Criticasaosplanosdiretores:2frunsnacionaissobrereformaurbana,estes
frunsadotaramcomopremissa:a)Funosocialdapropriedade,usojustoe
equilibrado.b)direitoacidadania,direitodeparticipao,direitoaousufutrodeuma
espaodignoediversificado.

CaracteristicasGeraissobreDoutrinas(48)
Analiseminuciosadasdoutrinascriticadas:
Positivismo:lgicadourbanismomodernista.
UltimoquartodosculoXX:Transformaessociaisepoliticas,porempoucafoia
efetividade,osplanosdiretorescontinuavamsendorealizadosdamesmaforma.
Porqueisso?
"Maneiradefazer'',aestepontoestavisoerrneade''fazer''''incorporouuma
visonica''.
Ricouerdestacaalongainflunciadaideologiapositivistacienticistasobreas
cinciaseopensamentoscomumemgeral.

4.1OPositivismo(55)
SegundoofilosofoAugusteComte(17981857)compreensodomundovialeis
baseadasnaobservao.
Opositivismoorientauma''certeza'',''preciso''.Oespiritopositivistaprezaover
paracrer.Sendoomundosubmetidoaleisdepreviso,baseracional.
"Mtodoexperimental,racionaleobjetivo''.
Sobreaquestodoespaourbano,poderamosdizerque,naticadacientificidade,
osproblemasdenossascidadessseriamdefatosproblemassepuderemser
equacionadoscientificamente,comisto,osamores,osodeios,asexpectativas,as
frutaes...tudoquemoveacidadenolevadoemconsiderao.

4.2OUrbanismomodernista(67)
Urbanismomodernista:contextodastransformaessociais,econmicasepolticas
dosculoXVIII,(psguerra:19141918).
Contexto:Urbanismodeideias''progressista'',defendiam:a)Naarquiteturaa
industriaemdetrimentodoartesanatoteriapapelfundamental.b)Necessidadesde
massasrequereriampesquisasdesoluesdemassa.c)Ambienteconstrudocomo
ambientedeconstruosocial.d)Queastransformaessociaisseriameminentes.
e)Queomundomudarradicalmente,surgindodasrunasumasociedademais
justa.

Observao:Estudodavertenteprogressistaouracionalista,quedefendia:
Propostasapartirdededueslgicaseanalisesracionais.(Pensamentoque
influnciafortementeourbanismobrasileiro.)
AolongodosculoXIX:Surgimentodoprurbanismoprogressista.Caracteristicas:
Preocupaocomasalubridade,circulaodoar,ruasemxadrez,separaoentre
pedestreseveculos.
Resumindo(Prurbanismomodernista):Atuaespontais,comalgumasexcees:
HaussmannemParis(18201830).

LeCorbusier:Entendiaoestudodacidadecomosoluodosproblemas,
atendendoasdemandashabitacionais,tendonaindustriaseuelementoprincipal.
1920LeCorbusier:PensamentoTraadosregulares,construesemsrie.
"Cadacoisaemseulugar,impor''desordem'',geradoradecaos,umanovaordem,
umaordemcientfica,racional,deduzidadageometria:alinhareta,onguloreto.

PosiesRatificadasnaCartadeAtenasFunes:Habitar,Trabalhar,Recrearse,
Circular.
PolticosxArquitetos:Atarefadoarquitetoeracriar,adopolticoserinformadoe
fazerexecutardecises.
Cidadesmodernistas:ComposiodeZonas(Habitaes,unidadesdetrabalho,
unidadesdeescritrio,centrodenegocio,unidadesdelazer,interligadaspor
unidadesdecirculao)
Principaistesesdourbanismomodernistaquemaisdizemrespeitoaostradicionais
planosdiretoesso:
U01:Anovaordemespacialparaacidadeumaordemcientificaeracionalquese
opeaocaoseadesordemexistentes.
U02:Oestudodaevoluodacidade,doseudesenvolvimentoeasua
programao,umtrabalhocientificoedeveserfeitoporespecialistas.
U03:Arealizaodepesquisascientficassobreproblemascomunsemcidades
permitesoluescomparveis.
U04:AsnecessidadesHumanassopouconumerosasebastanteidnticas.
U05:Ascondiesmnimasparaavidahumananascidadessodefinidascom
baseemincadorestcnicosecientficos.
U06:Arquitetosepolticossodiferentes:osprimeiroscriameossegundos
executam.
U07:Asfunesurbanassoclassificadasemhabitar,trabalhar,circularecultivaro
corpoeoespirito.
U08:Arealizaesdasprevisesfeitasparaacidaderequerumcomandopoltico
nico.
U09:Acidadedevesersubmetidaaumrigorosoplanogeralquedeterminea
estruturaealocalizaodecadaumadaszonasdestinadasacadaumadas
funesurbanas.
U10:Aestruturaracionaldacidademodernauneosrecursosnaturais,
necessidadessociolgicasevaloresespirituais,promovendobemestarda
populao.

4.3OpadreLebreteaSAGMACS(83)
PadreLebret:pesquisadorqueatuounobrasilcomtrabalhosdepesquisaurbanae
regional,devisosocialehumanadosproblemas,adoodeprocedimentos
cientficos,exercendoforteinflunciasobreaposturadostcnicosparaenfrentaros
problemasurbanoseregionais.
1950PublicaodolivroSuicideouSurviedel'Occifentdespojadodepretenso
tcnica,oautorcombaseemvriaspesquisasdefendidacomovalores:Justia,
liberdade,conscinciasocial,amorfraternal.
"Apesquisasocialdeveteremvista,antesdemaisnada,promoverintervenesna
realidade,parainfluirpositivamenteemumambienteousociedade,necessrio
conhecloafundoeesteconhecimentospoderseralcanadomedianteuma
investigaominuciosaeobjetivacientfica.

SAGMACSSociedadedeanlisesgrficasemecanogrficasaplicadasaos
complexossociais,escritriotcnicoarticuladoaomovimentodeeconomiae
humanismo.
PesquisassobaorientaodoPadreLebret,realizarpesquisassocioeconmicas
comvistaelaboraodeplanosdiretorescidades(SoPaulo,BeloHorizonte,
SorocabaeBarretos).
1964Golpemilitar,atuaointerrompidacompletamente.
Principaistesesdoutrinrias:
L1:Aorganizaoracionaldosespaoseaimplantaodeequipamentos
apropriadosnoterritriocriamascondiestimasparaodesenvolvimentodos
habitantes.
L2:Oconhecimentodeumambienteousociedadealcanadoatravsdepesquisa
cientficalivredeimpressessubjetivasedeanlisesdeamadores
L3:Arealidademaisessencialdeumambientededuzidadaquiloqueformostrado
emedidopelapesquisacientfica.
L4:Aanlisedosresultadosdapesquisapermitedeterminarasnecessidades
humanaseaspossibilidadesdesatisfazelas.
L5:Anecessidadehumanaobjetivaadistnciaentreumasituao(oque)e
umanorma(oquedevese),definidaspelopesquisador.
L6:Asdennciasdemscondiesdevida,quandofeitasracionale
cientificamente,convencemopolticoaagirnosentindodesuperarascondies
denunciadas.
L7:Asanomaliasdotecidourbanosocaraterizveisviasistemasdendices
numricos.

4.4OSerfhau(96)
1964CriaodobanconacionaldehabitaoBNHecomeleoServioFederal
deHabitaoeUrbanismoSerfhau.Instrumentodeinvestigaodogoverno
federalnosetorhabitacional.
Respostasascrescentesreclamaesafaltadeconsideraocomrelaoaos
aspectostcnicosdoproblemahabitacional.
Sherfaupassouacoordenarasaesdediferentesministriosergosregionais
nocampodoplanejamentolocal.
ApsoDecretoFederaln.5991/66>Entidadeelaboradoraecoordenadorada
polticanacionalnocampodeplanejamentolocalintegrado,estabelecidodentrodas
diretrizesdapolticadedesenvolvimentoregional,emarticulaocomoministrio
doplanejamentoeministriodecoordenaodosorganismoregionais.
1969Criao:Programadeaoconcentrada(PAC),oprogramacolocoucomo
objetivoimediatoaimplementaodoprocessodeplanejamentomunicipal
(Financiamentodeprojetosrelativosasaneamentobsico,habitaoeorganizao
administrativa).
PACFoiumfracasso.Motivos:insuficinciadeoramentoeideologialiberalde
municipalismopromovidaatravsdoPAC.
1970SENAMOrgodeassistnciatcnicaaosmunicpios.
Duranteumadcada19641974,oSerfhaucomandouemnvelnacionala
elaboraodeplanoslocaisintegradoseoplanejamentoparaodesenvolvimento
local.
Orientouotrabalhodeumgrandenumerodetcnicos,deespecialista.
S1:Municpiosdemesmaclassedemogrficatemcomplexidadesemelhante,
merecendoomesmonveldeplanolocal.
S2:Oplanolocalintegrado,basedoplanejamentourbano,agentedemudanase
promotordedesenvolvimentolocal.
S3:Astarefasrelativasaelaboraodeplanoslocaisintegradossoexclusivasde
tcnicosedeespecialistaqualificados.
S4:Anecessriaintegraomultidisciplinaremumaplanolocalproblematcnico
edependedaqualificaodosespecialistasdaequipe.

4.5Interaeseconvergnciasentreasdoutrinas(109)
Doutrinas:Conjuntodeteses,desentenas,atravsdasquaisideologiasse
tornamoperativas,racionaiseseperpetuamaolongodotempo.
Foiatravsdessastesesqueopositivismolgico,ourbanismomodernista,
asposiesdopadreLebreteosditamesdoSerfhau,influenciaramcadaum
aseutempo,acontinuidadedaideologiapositivistacientificista.

DuasDoutrinasxdebate.
Modernismo:Considerandooshomensiguais,cidadecompoucacomplexidade
submetidaaoestudocientifico,esteurbanismoassumiuqueexclusivamenteo
conhecimentocientificopoderiapromoverobemestarnacidadeeoprogresso
social.
PadreLebret:bemestardapopulaodiretamenteligadoaorganizaodoespao,
incorporaodeterminismoespacialdourbanismoeditaqueatravsdaanalisede
dadosesuasvriaveisseriapossvelconstruirumespao(cidade)comtimas
condies.Teoricamenteapresentaoda''verdade''deformaimpessoal,e
confivel.
Serfhau:Qualidadedoplanodiretordependediretamentedaqualidadesdos
tcnicosresponsveis.
Aspectoscomunsentreelas:Conhecimentocientificocomochave,
autoridadeatribudaaoespecialistaenecessidadedesematematizarafimde
entenderosprocessossociaisdacidade.
Basedoplanejamentotradicional,reconhecidocomoinadequadoeinsatisfatrio.
Determinismofsico:Afelicidadeeobemestardavidaurbanasodeterminados,
acimadetudo,peloarranjofsicodacidade.
Fatorqueinfluencioudiretamenteosplanosdiretoresbrasileiros.LeCorbusierA
cidadeuma''mquinadeviver''.
OsPlanosdePortoAlegre
Astesesapresentadasanteriormenteinfluenciaramosrumosdacidade?
1979PrimeiroplanodiretordedesenvolvimentourbanodePortoAlegrePDDU,
planointernodefinidoportcnicosdaprefeituramunicipal.
AreavaliaodoprimeiroPDDU,passouaserumreclamedasociedade.
1987Aprovadaaalteraopelacmeradevereadores.Asalteraesdoplano
estevenocentrodeumjogodeinteresses.(Empreiteirasagorateriampermissoa
duplicarosprdios,construirprdioscomerciaisemzonasresidenciaisdacapitale
etc)

6AsCrticas,asteseseosplanosdiretores(219)
Atribuirograudeinflunciaquecadatesedoutrinriaobtevenaelaboraodos
planosdiretoresumatarefacomplicada.
Apartirdestepontootextobuscaapartirdaanliseeinterpretaesdosdiscursos,
dasmanifestaesedasargumentaesdosautoresdesteplanos,tentaridentificiar
apresenaounodetesesdoutrinrias.
Constataesiniciais:
FoimostradoapresenadetesesdoutrinriasnosplanosdiretoresdePortoAlegre
(Autor).

AscritciasaosplanosdiretoresvaleaocasodePortoAlegre?
Primeironecessrioentenderqueosplanosqueatuaramemportoalegreforam
resultadodeumprocessodequase70anos,destamaneiracadaumdeles
apresentaumdiferentecondicionamentodoutrinrio.
PortantoapenasoprimeiroPDDUpodesertransferidoaesteconjuntodecrticas.
19791PDDUProdutofinaldeumprogressivoprocessodearticulaese
condicionamentosdoutrinrios.
Considerado:
Determinsticotentativademelhoraraqualidadedevidafundamentalmentevia
reordenaodoespao.
Autoritriopretendiaimporsociedadeideiaseconcepesdeordeme
funcionamento.
PretensiosoSepropunhaaresolverumconjuntodeproblemascadavezmais
amploediversificado.
DespolitizadoPosturacientficaetecnicista,colocandoosplanosacimado
processosocial.
IneficazNoconseguiudarcontadosdiferentesproblemasdacidade.

EquantosaosdemaisplanosutilizadosnacidadedePortoAlegre?
1914PropostadoarquitetoMaciel:DespolitizadoeAutoritrio.
19381942PospostasdoArquitetoGladoschedourbanistaPaiva,absorveramo
urbanismomodernista:Depolitizados,Autoritrio,EspacialmenteDeterministicas.
1959Planodiretor:Almdascriticasanteriores:Pretensioso,nosentidode
apresentarumaampladiversidadedeproblemasquepretendiaresolver.
Adificuldadedetornaralinguagemmaisacessvelamaioriadopovocrioubarreiras
acompreensodosplanosdiretores.

7Discussescomplementares(229)
a)Seracidadeumorganismonatural?
CidadeumorganismoBiolgicoenatural:Falaembuscadesimplificara
compreensodeumfenomenocomplexo.
Buscaderacionarofenmeno,umaposturacientificista,notratodasquestes
urbanas.
Paraainfelicidadedaideologiacientificista,nomundodascidadesexistempessoas,
milharesdepessoas,queconferemaoprocessodetransformaoa
INTENCIONALIDADE
.Aspessoaspossuemintenes,elasatuamemodificamo
espao.

b)Omtodorefmdeumavisodemundo
Omtodoqueagoraquestionado(elaboraodosplanosdiretores),usadoa
muitotempo.

Estetradicionalmtodo,queagoracriticadotemaseguintevisodemundo:um
mundolgicoeracional.Buscandoentenderacidadecomoela.
necessariorevisaratradicionalmetodologiadeelabaraodosplanosdiretores.
Renovaravisodemundoexistente,enoumamudanadomtodoemsi.

c)Dequenaturezaserosistemacidade:
Sistemaurbano:visodacidadecomoumconjuntodefinalidades,mensurveise
possveisdeestudoecompreensocomoumtodo.
Pensamentoquenoqualsebaseiatodaadiscuodotexto.
Necessrioentenderqueacidadeemsimorta,oquevivosoaspessoase
justamenteaquiqueotextosededida,pessoasteminteno!pensamentoseaes.
Destaformaacincianopodeatribuiracidadeadenominaodesistema.

d)Relaoentretcnicoepolitico
Visotradicional:otcnicopensaeelaborapropostasdeforamimparcial,enquanto
opoliticoexecuta.
OprimeiroPDDUdeportoalegreumexemplodetalpensamento.

Oprimeiro:Oquepossvelfazer.Osegundo:"Atquepontoconveniente
fazer''.
Articulaodateoriacomaprtica.

e)Oconhecimentoespeculativonopodeseresquecido.
Visotradicional:aesdohojevisandooamanh,projetandoemcimadenumero
endicesonecessrio.
Presenadofuturonoplanejamentourbano:Planodiretor.
Oconhecimentoespeculativotemsuaimportncia,masaelaboraodos
tradicionaisplanosdiretorestemrejeitadodeformaradicalesistemtica,osaber
especulativo,acreditandoqueofuturopodeserprevistoapenasatravsde
procedimentoscientficos.

Вам также может понравиться