Вы находитесь на странице: 1из 4

ExistenciayAutoridadenLaSunamita,deInsArredondo.

Por
MauricioAlonsoEnrquezZamora

EnelpresenteensayohagounanlisisdelcuentoLaSunamita,deInsArredondo,para
esclarecerlarelacinquemantienelahistorianarradaconelconceptode
Autoridad
,vistacomo
unadimensinimportantedela
Existencia
humana.Nopretendodaraquunaexposicin
completadeesteltimoconcepto,paralocualseranecesarioconsiderartodalaobrade
Arredondoensuconjunto.Sinembargo,creoqueelanlisisquesepuedalograrsobresu
concepcindela
Autoridad
aportaralgoalesclarecimientodeunaconcepcingeneraldela
Existencia
.
Lanarracininiciaconlaexpresindeunestadodenimodelaprotagonista,Luisa,
querevelaunciertoorgulloporsucastidad:

Enelcentrodelallamaestabayo
[]
lasmiradasdeloshombresresbalabanpor
micuerposinmancharloymialtivorecatoobligabaalsaludodeferente.Estaba
seguradetenerelpoderdedomearlaspasiones,depurificarlotodoenelaire
encendidoquemecercabaynomeconsuma
.

Luisaestenelcentrodelfuego,quesimbolizalaspasionesdeorigensexual,eldeseosexual,
peronoesalcanzadaporesefuego.Ynoesalcanzadaporqueestpresa.Sesabeenelcentrodel
fuegoporqueesconscientedeundeseo,perocuyoobjetoseoculta.Yesteobjetoocultodesu
deseolahaceinaccesibleacualquierotrarelacin:lahacesuesclava.Luisadeseaunobjeto
desconocido,enquienimaginaunaafirmacindesuserencambio,desdealosplaceresque
pudierandarlelosindividuoscomunes,fenomnicos,queexistenasusimplevista.Astos
ltimos,quizs,lesatribuyeunarepresindesulibertad,puestoquenosedaaellos,sinoquese
muestraconunaltivorecato.
stepasajeconstituyelaprimeradetresfasesqueformanlanarracindeestahistoria.Enellase
ponedemanifiestoyalatensinpsicolgicaquedesarrollarelpersonajehastaelfinal:lalucha
entrelaesperanzadelafelicidadolaalegradelavida(delalibertad)yeltemoralamuerte(o
msbien,alamuerteenvida).Enestaprimeraparte,talluchaesapenasconsciente,donde
inclusoLuisaconfundelostrminos,porquesesometeaunaautoridaddelaquenosepercatay
rechazaunaexistenciamslibre,conindividuosdesumismacondicin.
ErichFromm,ensulibro
ticaypsicoanlisis
,definealaconcienciaautoritariacomola
interiorizacin,esdecir,larepresentacinmental,delasrelacionesdeautoridadqueafectanal
individuoensuexistencia.As,pues,[]
autoridadestalescomolospadres,laIglesia,el
Estadoolaopininpblica,sonaceptadasconscienteoinconscientementecomolegisladores
ticosymoralescuyasleyesysancionesadopta
[].Estaconciencia,equiparablealsupery
freudiano,esparaFrommtanslounaetapadeldesarrollopsicolgicodelindividuo,cuya
utilidadseapreciademejormaneraenelnioolosjvenesquedebenadoptarciertosmodelos
deconductadelasautoridadessociales,cuandostasrepresentanensvaloresadecuadosparasu
vida.Elproblemasurgecuandoestaautoridadqueseinteriorizanoaceptacrticasynoveporel
intersdesusubalterno,cuandoste,enfin,estcondenadoasersiempreinferior,nuncaiguala
esemodeloquequiereseguir.
Estaconcienciaautoritariaeslaque,contodassuscaractersticas,seexpresaenvarios
pasajesdelcuentoqueaquanalizo.Porejemplo,enlasegundafasedelanarracin,queempieza

conlanoticiasobrelainminentemuerteporenfermedaddeApolonio,eltodeLuisa,conquien
vivierasuniez:

Fuimosdirectamentealahabitacindelenfermo.Alentrarcasisentfro.El
silencioylapenumbraprecedanalamuerte.
Luisa,erest?
Aquellavozcariosaseibahaciendoquedayprontoenmudeceradeltodo.
Aquestoy,to.
BenditoseaDios,yanomemorirsolo
.

Surgeaquunadelasnocionesqueirestrechamentevinculadaconladeautoridady
concienciaautoritaria,queeslanocindelamuerte.Estanocin,sinembargo,notieneun
referentereal.CuandoLuisamencionalapalabramuerte,nohabladeunacosaconcreta(pues
sutoestvivo),sinodeunestadodenimosuyo:imaginalamuerte.Aqualudoalconceptode
imaginacinenSpinoza,comoelrevivirdeunaafeccinenlamente(
tica
,II,Props.17y18).
Laimagendelamuerteindicalatristeza(tambinensentidospinoziano:
tica
,III,Aforismo3)
potencializadaalmximo,esdecir,lasupremaimpotencia,laabsolutaderrotadelaexistencia.
Lamuerteeslamanifestacinsuperiordeopresindelavida.Porellomantieneuna
estrecharelacinconlaautoridad,entendidaenelsentidodemalaautoridadoautoridad
opresiva,quenoveporelintersdelsubalterno,sinosloporelsuyo.Yaunqueestaautoridad
essiempreunafigurahumana,cabrapreguntarse:nosienteLuisa,tambin,unaopresindela
propiaNaturaleza,delacualnosabecmoescapar?Lamuertenosesperaatodos,comoalgo
inevitable,ysinembargo,todosqueremosvivir.Nuestraesenciahumanaeseldeseo
spinoziano:elesfuerzoporperseverarennuestroserdeunamaneracontinuayconunaduracin
indeterminada(
tica
,III,Props.6,7y8).
Comorespuestaalapreguntaanteriorpodramosdecirques,queLuisaveenla
naturalidaddelamuerteunaleyquefungecomounaautoridadms,aunquenohumana,sinopor
encimadelserhumano.Sinembargo,nopuedeseratribuiblealaNaturalezaensutotalidad,oa
laesenciadelaNaturaleza,pordecirlodeotromodo.Lanaturalidaddelamuertetienesuorigen
enlafinituddequienesmueren,enqueporserpartedelaNaturalezaexistenenunadependencia
deotros,msfuertesomsdbiles.Lanaturalidaddelamuertenoesmsquelaexpresindel
poderdeunasciertascosassobreotras.LaNaturaleza,ensmisma,nooprime,noesunamala
autoridad,sinoalcontrario,puestoqueespurapotencia,sinnegacin,sinmuerte.Lafinitudde
laexistenciahumanaesloquehainventadolamuerte.
Laexistenciaenrelacionessocialesautoritariasgenera,porinteriorizacin,la
concienciaautoritariay,ahorapodemosagregar,estaconcienciaesunaformaimaginativade
percibirelmundo,endondelamuertetieneunaabsoluta(norelativa)realidadyestemible,aun
enmediodelapropiaexistencia,comounlastredelavida.
Elrelatodaungiroespecialcuando,msadelante,lagravedaddeApolonioobligala
presenciadelmdicoydelcuray,sobretodo,porqueenelabismodelamuerteApoloniodesea
heredaraLuisa,perocomosuesposa:

Vinoelseorcuraymetocenelhombro.Crequetodohabaterminadoyun
escalofromerecorrilaespalda.
[]
Tellama.Entra.

[]
Eslavoluntaddetuto,sinotienesalgoqueoponer,casarsecontigo
in
articulomortis
,conlaintencindequeheredessusbienes.Aceptas?
Ahoguungritodeterror.Abrlosojoscomoparaabarcartodoelespantoque
aquelcuartoencerraba.Porqumequerraarrastraralatumba?Sentque
lamuerterozabamipropiacarne
.

Enestasegundafasedelanarracin,Luisafluctaentreelamorasuto,esdecir,los
cuidadosquedebadarleensusltimosdas,yeldesdnporsacrificarsuvidaenposdela
mismamuerte.Decualquiermanera,Apolonioibaamorir.Loqueleacongojabanoeral,sino
laimagenmismadelamuerteyelsometimientoalavoluntaddeotro.Ellaqueravivir.
Ytrasestedeseoexpresodesutosehicieronpatentesotrosdecretos,deotrasfigurasde
autoridad:laspersonasqueleaconsejanqueaceptecasarseconsutoparaheredarsusbienes,
quedicen:sloellamerece,aduciendoademsrazonesmorales,puessetratadelavoluntad
deunmoribundolafiguradelsacerdoteque,inclusocuandoellalecuentadelalujuriadesuto,
yasobreviviente,lselimitaahablarledelasobligacionesdelmatrimonio,yquesilo
abandona,suaccinseracalificadadeasesinatoincluso,podramencionarsealaautoridad
mismadelapropiedadprivadaimponindoseenLuisa.
Todaslasanterioressonfigurasdeautoridad,quedanalatensinpsicolgicadel
personajeunorigenmsobjetivo,fueradesumente,enlasinstitucionessociales:lafamilia,el
sentidocomn,lareligin,lasleyes.YqueterminanporimponersesobreeldeseodeLuisa:

[]
meobligaronatomarlamanocubiertadesudorfro.Mevinootraarcada,
perodijes.
[]
Lasensacinquedeesanochemequedpara

siemprefueladeunamalfica
rondaquegirabavertiginosamenteentornomoyrea,grotesca,cantando.
yosoylaviuditaquemandalaley
yyoenmedioeraunaesclava.Sufraynopodalevantarlacaraalcielo.
Cuandomedicuenta,todohabapasado,yenmimanobrillabaelanillotorzalque
vitantasvecesenelanulardemitaPanchita:nohabahabidotiempoparaotra
cosa.

Latercerayltimafasedelanarracinversasobrelasconsecuenciaspsicolgicasque
laimposicinsocialtuvosobreLuisa.Consecuenciasqueinicianenunaafeccindelcuerpo,una
afeccinsexual:elincesto.Perolatercerafase,ens,iniciaconunaimagenmuysugerente:la
sobrevivenciadeApolonioenmediodeloscuidadosdeLuisa.Ascomounvampiroodemonio,
Luisalovealimentndosedesuvida.Alprincipio,explotndolaconsusexigencias:
Luisa
tremeLuisa,dameLuisa,arrglemelasalmohadasdameaguaacomdameesta
pierna
.Perodespus,ApoloniotomaposesindeLuisaenunsentidosexual,sinquemedie
ningunaresistenciaexteriorporpartedeella,salvoenelinteriordesuconciencia:

[]
alenfrentarmealmeolviddemyentrcomounautmataenlapesadilla:
sereaquedito,consubocasindientes.Yluego,ponindoseseriodegolpe,conuna
frialdadquemedejaterrada:
Qu!NoeresmimujeranteDiosyantelosHombres?Ven,tengofro,calintame
lacama.Peroqutateelvestido,lovasaarrugar


UnadoblealusinaDioscomofiguradeautoridadeslaquehaceaquApolonio,junto
alaquedespusbrotadelamentedeLuisa,alpensarque
Diosnopodrapermitiraquello
y
que
loimpedira,l,personalmente
.Setratadelamalaylabuenaautoridad,respectivamente:
Dioscomopretextodeimposiciny,Dioscomoesperanzadeunbienpersonal.Peroesteltimo
Diosnolleg,yLuisatuvoqueabandonaraApolonioenunactodeafirmacindesuvoluntad.
Sinembargo,alenterarsedequevolviaagonizar,regresparasalvarlo,acostadeellamisma.
Previoaestefallidoabandono,Luisadeseabalamuerte:
NoladeApolonio,no,lera
undemoniodelamuerte,sinolama,lajustaynecesariamuerteparamicarnecorrompida.
Peronadasucedi.Todocontinususpendidoeneltiempo,sinfuturoposible
.Yestedeseode
morireslaexpresin,segnelpsicoanlisisdeFromm,deladestructividadinherenteala
relacinautoritaria:

Elhombreseconvierteasnosloenesclavoobediente,sinoenelriguroso
capataz,quesetrataasmismocomosuesclavo.
[]
laconcienciaautoritariase
nutredeladestructividadcontralapropiapersona,demodoquepermitealos
impulsosdestructivosobrarbajoeldisfrazdelavirtud
.

LaimpotenciafrenteasuopresorconducelasenergasdeLuisacontrasmisma,
disfrazandoestaaccinodeseocomounavirtud.Yaqusalealaluzunaspectomsaestudiar
enelfenmenodelarelacinylaconcienciaautoritaria:eltiempo.Bajolarelacinopresivano
hayfuturoelindividuoquedaancladoenelpresenteoenelpasado.Nosetieneesperanza,sino
msbienladesesperanza.Enlarelacinautoritariaseahogantodoslosdeseosque
constituyenlaesenciadelindividuo,generalmenteexpresadosenunaimagenproyectadaenel
futuro.Eldeseodemorirylaprdidadelaesperanzatienensuorigencomnenlaopresin
inherentealarelacinautoritaria.
Lasltimaspalabrasdelanarracinmuestran,adems,laluchaentrelaesperanzayla
desesperanza.Mientrassevive,hayesperanza.Perocuandostaseexpresa,enlaconciencia
autoritariasurgedeinmediatolaculpay,denuevo,larepresindelavidaqueacadainstante
luchaporserellamisma.

Ahoralavilezaylamaliciabrillanenlosojosdeloshombresquememiranyyo
mesientoocasindepecadoparatodos,peorquelamsabyectadelasprostitutas.
Sola,pecadora,consumidatotalmenteporlallamaimplacablequenosenvuelvea
todoslosque,comohormigas,habitamosesteveranocruelquenoterminanunca
.

Вам также может понравиться