Analiza Budzetu 2012

ANALIZA
WYKONANIA BUDETU PASTWA

I ZAOE POLITYKI PIENINEJ
W 2012 ROKU
W A R S Z A W A
2 0 1 3
Nr ewid. 128/2013/KBF
Nr ewid. 129/2013/KBF
ANALIZA
WYKONANIA BUDETU PASTWA

I ZAOE POLITYKI PIENINEJ
W 2012 ROKU
Zatwierdzona przez
KOLEGIUM NAJWYSZEJ IZBY KONTROLI
w dniu 5 czerwca 2013 roku
01
SPIS TRECI
I. Wprowadzenie 5
1. Podstawa prawna 5
2. Zakres rzeczowy i podmiotowy kontroli budetowej 5
3. Metodyka kontroli 7
4. Ustawa budetowa na rok 2012 7
5. Zaoenia polityki pieninej na rok 2012 9
II. Podstawowe ustalenia kontroli11
III. Warunki wykonania budetu pastwa
i budetu rodkw europejskich23
1. Sytuacja gospodarcza w wiecie 23
2. Sytuacja spoeczno-gospodarcza w Polsce25
3. Realizacja zaoe makroekonomicznych33
4. Prawne warunki wykonania budetu pastwa38
IV. Wykonanie budetu pastwa i budetu rodkw europejskich43
1. Powiadczenie rzetelnoci sprawozda i ksig rachunkowych43
1.1. Sprawozdanie Rady Ministrw43
1.2. Sprawozdawczo budetowa43
1.3. Ksigi rachunkowe45
2. czne dochody, wydatki, deficyt budetu pastwa
3. Planowanie budetu pastwa i budetu rodkw europejskich55
4. Zarzdzanie realizacj budetu pastwa i budetu rodkw europejskich60
4.1. Zarzdzanie realizacj dochodw i wydatkw60
4.2. Zarzdzanie pynnoci budetu pastwa64
4.3. Bankowa obsuga budetu pastwa
5. Dochody budetu pastwa i budetu rodkw europejskich67
5.1. Dochody podatkowe i niepodatkowe67
5.2. Dochody budetu rodkw europejskich87
6. Wydatki budetu pastwa i budetu rodkw europejskich90
6.1. Dotacje i subwencje96
6.2. wiadczenia na rzecz osb fizycznych 105
6.3. Wydatki biece jednostek budetowych 108
6.4. Wydatki majtkowe 116
6.5. Programy wieloletnie 121
6.6. Wydatki na obsug dugu Skarbu Pastwa 126
6.7. rodki wasne Unii Europejskiej 130
7. Deficyt budetu pastwa i budetu rodkw europejskich 132
7.1. Potrzeby poyczkowe 132
7.2. Finansowanie potrzeb poyczkowych 136
7.3. Wykonanie planu przychodw i rozchodw 138
V. Rozliczenia z Uni Europejsk 141

1. Saldo rozlicze pomidzy Polsk a Uni Europejsk 141
2. Wykorzystanie rodkw europejskich 143
VI. Inne plany finansowe zawarte w ustawie budetowej 155
1. Wykonanie planw finansowych pastwowych funduszy celowych 155
2. Wykonanie planw finansowych pastwowych osb prawnych 166
3. Wykonanie planw finansowych agencji wykonawczych 170
VII. Sektor finansw publicznych 177
1. Dochody i wydatki sektora finansw publicznych 177
2. Przepywy rodkw wewntrz sektora finansw publicznych 184
3. Dochody i wydatki jednostek samorzdu terytorialnego 186
4. Sytuacja finansowa wybranych jednostek 191
VIII. Pastwowy dug publiczny 199
1. Dug Skarbu Pastwa 204
2. Zarzdzanie dugiem sektora finansw publicznych 208
3. Porczenia Skarbu Pastwa 209
4. Nalenoci Skarbu Pastwa 210
IX. Wykonanie zaoe polityki pieninej 213
X. ANEKSY 225
Aneks 1. Zestawienie informacji z kontroli u dysponentw
czci budetu pastwa 225
Aneks 2. Zestawienie czci budetu pastwa w 2012 roku 230
Aneks 3. Wykaz jednostek objtych kontrol wykonania budetu pastwa
w 2012 roku 238
Aneks 4. Wykonanie budetw wojewodw 245
Aneks 5. Wykaz kontroli, ktrych wyniki zostay wykorzystane w informacjach
i analizie wykonania budetu pastwa w 2012 roku 256
Aneks 6. Kryteria oceny wykonania budetu pastwa 257
I . WPROWADZENIE
Najwysza Izba Kontroli, jako naczelny organ kontroli pastwowej, sporzdza corocznie analiz
wykonania budetu pastwa i zaoe polityki pieninej. Zawiera ona oceny wykonania budetu
pastwa, budetu rodkw europejskich oraz planw finansowych jednostek sektora finansw
publicznych stanowicych zaczniki do ustawy budetowej, a take ocen realizacji zaoe polityki pieninej. Analizowane s warunki wykonania budetu i stan finansw publicznych.
Na podstawie przeprowadzanego w ramach kontroli wykonania budetu pastwa audytu sporzdzana jest opinia o rzetelnoci sprawozdania Rady Ministrw z realizacji budetu pastwa i o rzetelnoci sprawozda kontrolowanych jednostek.
Najwysza Izba Kontroli, oprcz analizy wykonania budetu pastwa i zaoe polityki pieninej
w2012 r., sporzdzia take informacje o wynikach kontroli w poszczeglnych czciach budetowych, o realizacji planw finansowych pastwowych funduszy celowych i innych jednostek sektora finansw publicznych. Wykaz informacji przedoonych Sejmowi zamieszczono w aneksie nr1.
Zestawienie ocen wykonania budetu w poszczeglnych czciach oraz ocen wykonania planw
finansowych pastwowych osb prawnych i funduszy celowych zawiera aneks nr2.
1. Podstawa prawna
Zgodnie z art.204 ust.1 pkt1 i 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, Najwysza Izba Kontroli ma
obowizek przedstawienia Sejmowi analizy wykonania budetu pastwa i zaoe polityki pieninej wraz z opini w przedmiocie absolutorium dla Rady Ministrw. Obowizek ten wynika take
zart.7 ust.1 pkt1 i 2 ustawy z dnia 23 grudnia 1994 r. o Najwyszej Izbie Kontroli1.
Analiza, w czci dotyczcej wykonania budetu pastwa, wraz z uchwalon przez Kolegium NIK
opini w przedmiocie absolutorium dla Rady Ministrw stanowi obok sprawozdania Rzdu RP
zwykonania ustawy budetowej podstaw do dokonania parlamentarnej kontroli w sferze finansw publicznych.
2. Zakres rzeczowy i podmiotowy kontroli budetowej

Celem kontroli wykonania budetu pastwa bya ocena wykonania ustawy budetowej na rok 2012
oraz wydanie opinii o prawidowoci rozliczenia finansowego budetu pastwa. Kontrola zostaa
przeprowadzona w pastwowych jednostkach budetowych, ktrych kierownicy s dysponentami
czci budetu pastwa i dysponentami niszego stopnia, w tym realizujcymi programy finansowane z udziaem rodkw europejskich. Skontrolowano rwnie pastwowe fundusze celowe,
wybrane agencje wykonawcze i pastwowe osoby prawne oraz wybrane jednostki samorzdu terytorialnego korzystajce z dotacji budetowych. Skontrolowano take sposb obsugi budetu pastwa ibudetu rodkw europejskich przez Narodowy Bank Polski i Bank Gospodarstwa Krajowego.
cznie kontrol objto 262 jednostki, ktrych wykaz stanowi aneks nr3.
1 Dz.U. z 2012 r. poz.82 zezm.
wprowadzenie
Kontrola zostaa przeprowadzona w okresie odstycznia domaja 2013 r. u wszystkich dysponentw

czci budetu pastwa z wyjtkiem samorzdowych kolegiw odwoawczych i sdw apelacyjnych, ktrych okrelona liczba kontrolowana jest cyklicznie co trzy lata.
Tematyka kontroli obejmowaa planowanie oraz realizacj dochodw i wydatkw stan nalenoci
izobowiza, rzetelno rocznych sprawozda budetowych, nadzr nad podlegymi jednostkami.
Istotnymi obszarami problemowymi byy:
wydatkowanie rodkw budetowych na podstawowe zadania finansowane z budetu pastwa
z uwzgldnieniem osignitych efektw,
przyrost zaduenia Skarbu Pastwa wraz z analiz skadowych zaduenia,
wyliczenie deficytu budetu pastwa ibudetu rodkw europejskich,
zarzdzanie wolnymi rodkami przez pastwowe fundusze celowe i agencje wykonawcze,
operacje na rachunku dochodw budetu rodkw europejskich.
W czciach budetowych, w ktrych dochody stanowiy mniej ni 0,1% dochodw budetu pastwa, kontrol dochodw ograniczono do analizy porwnawczej z wynikami z ubiegych lat. W czciach, ktre w ostatnich trzech latach otrzymay pozytywn ocen wykonania budetu pastwa
ipozytywn opini o ewidencji ksigowej lub w ktrych wydatki budetu pastwa nie przekroczyy
50mlnz, przeprowadzono kontrol uproszczon. Przyjto rwnie, e spord jednostek, ktre speniaj warunki zakwalifikowania do kontroli uproszczonej, co roku bdzie wybierana w sposb losowy
grupa jednostek do kontroli penej. W 2012 r. na tej zasadzie do kontroli penej wykonania budetu
pastwa wylosowano czci: Kancelaria Senatu, Turystyka i Kancelaria Prezesa Rady Ministrw.
Kontrola miaa charakter kompleksowy kontrolowano zarwno wiarygodno rozlicze, jak i prawidowo transakcji lecych u ich podstaw. Przedmiotowy zakres kontroli obejmowa:
powiadczenie finansowego rozliczenia wykonania budetu pastwa w poszczeglnych jego
czciach i jako caoci;
przestrzeganie przepisw, zasad i procedur stosowanych przy realizacji dochodw i wydatkw;
ocen zgodnoci systemu rachunkowoci z zasadami rachunkowoci;
funkcjonowanie mechanizmw kontroli zarzdczej dotyczcych operacji finansowych i gospodarczych;
wykonanie zada finansowanych lub wspfinansowanych z budetu pastwa z punktu widzenia zasad naleytego zarzdzania finansami (zasady oszczdnoci, wydajnoci i skutecznoci).
Badana bya zgodno realizacji dochodw i wydatkw z ustaw budetow na rok 20122, przepisami ustawy o finansach publicznych3, rzetelno sprawozda budetowych, cznie z dowodami
izapisami ksigowymi, z ktrych wynikaj kwoty zawarte w sprawozdaniach, jak rwnie prawidowo stosowania przepisw ustawy Prawo zamwie publicznych4, ustawy o rachunkowoci5 oraz
skutki innych ustaw regulujcych zasady i tryb udzielania dotacji budetowych, w tym czy stosowane
rozwizania nie stwarzaj warunkw sprzyjajcych powstaniu mechanizmw korupcjogennych.
Do sporzdzenia analizy wykorzystano rwnie wyniki innych kontroli przeprowadzonych przez NIK
wczeniej lub rwnolegle z kontrol budetow. Wykaz tych kontroli zamieszczono w aneksie nr5.
Wykorzystano take materiay sprawozdawcze i analityczne Ministerstwa Finansw, Narodowego
Banku Polskiego, a take Gwnego Urzdu Statystycznego.
2
3
4
5
Dz.U. z 2012 r. poz.273.

Dz.U. Nr157, poz.1240 zezm.
Dz.U. z 2010 r. Nr113, poz.759 zezm.
Dz.U. z 2013 r. poz.330.
wprowadzenie
3. Metodyka kontroli
Kontrola wykonania budetu pastwa i budetu rodkw europejskich zostaa przeprowadzona
zgodnie z ustaw o Najwyszej Izbie Kontroli, obowizujcymi w NIK standardami kontroli oraz zaoeniami metodycznymi do kontroli wykonania budetu pastwa i obszarw zagroonych korupcj6.
Dysponenci II i III stopnia zostali wybrani do kontroli na podstawie wynikw analizy ryzyka. Doboru
dysponentw niszego stopnia w czci: Naczelny Sd Administracyjny, Obrona narodowa, Sprawiedliwo, Sprawy wewntrzne, Wojewdztwa, dokonano z wykorzystaniem danych pochodzcych z systemu Trezor (plan wydatkw budetu pastwa) oraz informacji o kontrolach z lat ubiegych.
Analiza ryzyka przeprowadzona zostaa na poziomie caego budetu pastwa oraz na poziomie dysponentw czci budetowych i innych jednostek objtych kontrol. Istotnym elementem analizy
ryzyka by dla kontrolerw proces poznawania jednostki i rodowiska, w jakim dziaa, ktry zosta
dokonany jeszcze przed rozpoczciem kontroli7. Proces poznawania jednostki i jej rodowiska, wtym
ustanowionych mechanizmw kontroli zarzdczej, trwa przez cay czas prowadzenia czynnoci kontrolnych. Gromadzone, aktualizowane i analizowane byy te informacje, ktre wykorzystane zostay
jako dowody badania, potwierdzajce oszacowany przed przystpieniem do bada kontrolnych
poziom ryzyka wystpienia istotnej nieprawidowoci.
Oceny wiarygodnoci ksig rachunkowych dokonano w odniesieniu do rocznych i biecych sprawozda budetowych na podstawie badania ksig rachunkowych z zastosowaniem metod i narzdzi informatycznych oraz badania prby dowodw i zapisw ksigowych wybranych metod monetarn8, uzupenionych o dobr celowy. Operacje gospodarcze potwierdzone tymi dowodami zostay
zbadane zarwno pod wzgldem poprawnoci formalnej dowodw i prawidowoci ujcia ich wewidencji ksigowej, jak rwnie pod wzgldem legalnoci, gospodarnoci, rzetelnoci i celowoci transakcji lecych u podstaw wybranych dowodw ksigowych.
Kontrola wykonania budetu pastwa i budetu rodkw europejskich zostaa przeprowadzona
zgodnie z kryteriami okrelonymi w art.5 ustawy o NIK, tj.pod wzgldem legalnoci, gospodarnoci, celowoci i rzetelnoci.
Do oceny wykonania budetu pastwa w poszczeglnych czciach oraz planw finansowych pastwowych funduszy i pastwowych osb prawnych zastosowano kryteria ocen wykonania budetu
pastwa z trzystopniow skal ocen, opisane w aneksie nr6.
4. Ustawa budetowa na rok 2012

Ustawa budetowa na rok 2012 zostaa uchwalona w dniu 2marca 2012 r. i wesza w ycie 15marca
2012 r. Zgodnie z art.219 ust.4 Konstytucji RP do czasu wejcia w ycie ustawy budetowej Rada
Ministrw prowadzia gospodark finansow na podstawie projektu ustawy przedoonego przez
Rad Ministrw w dniu 7grudnia 2011 r9. Przy konstruowaniu budetu na 2012 r. uwzgldniono
ograniczenia wynikajce z faktu, e Polska objta bya procedur nadmiernego deficytu i zobowi6 http://www.nik.gov.pl/kontrole/standardy-kontroli-nik/
7 Midzynarodowy Standard Rewizji Finansowej 315 Poznanie jednostki i jej rodowiska oraz szacowanie ryzyka
wystpienia nieprawidowoci.
8 Metoda losowania w ktrej prawdopodobiestwo wyboru transakcji jest proporcjonalnie do wartoci

transakcjiMUS (ang. Monetary Unit Sampling).
9 Druk sejmowy nr44.
wprowadzenie
zana do podjcia dziaa, w wyniku ktrych deficyt instytucji rzdowych i samorzdowych zostanie w sposb wiarygodny i trway zmniejszony do poziomu nieprzekraczajcego 3% PKB. Ponadto
zuwagi na fakt, e na koniec 2010 r. relacja kwoty pastwowego dugu publicznego do produktu
krajowego brutto przekroczya 50%, zgodnie z art.86 ust.1 ustawy o finansach publicznych relacja deficytu budetu pastwa do planowanych dochodw budetu pastwa nie moga przekroczy
14,7%, czyli analogicznej relacji z budetu pastwa na rok 2011.
W ustawie budetowej na rok 2012 zaplanowano:
dochody budetu pastwa na kwot 293.766,1mlnz;
wydatki budetu pastwa na kwot nie wiksz ni 328.765,7mlnz;
deficyt budetu pastwa na kwot nie wiksz ni 34.999,6mlnz.
W budecie rodkw europejskich zaplanowane zostay wydatki w wysokoci 77.104,1mlnz z przeznaczeniem na realizacj programw finansowanych z udziaem rodkw europejskich, z wyczeniem projektw pomocy technicznej10. W ramach tej kwoty w poszczeglnych czciach budetowych zaplanowano 37.213,3mlnz. Pozostae wydatki w wysokoci 39.890,8mlnz ujto w rezerwie
celowej (poz.98) z przeznaczeniem na finansowanie programw z budetu rodkw europejskich
39.877,8mlnz oraz wynagrodze finansowanych z tego budetu 13,0mlnz (poz.99).
Wedug uzasadnienia do projektu ustawy budetowej11 na wzrost dochodw budetu pastwa
w2012 r. wpywa miay czynniki makroekonomiczne oraz zmiany systemowe. Do najwaniejszych
wskanikw makroekonomicznych majcych wpyw na prognoz dochodw zaliczono realny wzrost
PKB o 2,5%, rednioroczny wzrost cen towarw i usug konsumpcyjnych o 2,8%, realny wzrost spoycia prywatnego o 2,9%, realny wzrost wynagrodze w gospodarce narodowej o 1,1% i wzrost zatrudnienia w gospodarce narodowej o 0,8%.
Planowane na 2012 r. zmiany systemowe obejmoway zmiany w zakresie podatku akcyzowego,
wprowadzenie nowego podatku od wydobycia niektrych kopalin, zmiany patnoci zaliczek
napodatki dochodowe od dziaalnoci gospodarczej, podwyszenie skadki rentowej w czci stanowicej obcienie pracodawcy, zmiany zasad zaokrglania podstawy opodatkowania i podatku
dochodowego od osb fizycznych od przychodw uzyskanych z odsetek od poyczek, z odsetek
idyskonta od papierw wartociowych oraz z odsetek lub innych przychodw od rodkw pieninych zgromadzonych na rachunkach podatnika lub innych formach oszczdzania, przechowywania lub inwestowania, a take wzrost stawki VAT na odzie i dodatki odzieowe dla niemowlt oraz
obuwie dla dzieci do 23%.
Przy ustalaniu wydatkw budetu pastwa istotne znaczenie miao zastosowanie tymczasowej, dyscyplinujcej reguy wydatkowej, ujtej w ustawie z dnia 16grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektrych innych ustaw12. Polegaa ona na ograniczeniu wydatkw o charakterze uznaniowym, a wic niewynikajcych z istniejcych ustaw regulujcych wydatki publiczne,
oraz nowych wydatkw prawnie zdeterminowanych. Wzrost wymienionych wydatkw nie powinien przekracza 1% w ujciu realnym. W 2012 r. utrzymano te wielko funduszu wynagrodze
wewszystkich jednostkach pastwowej sfery budetowej. Na niezmiennym poziomie miay pozosta wynagrodzenia osobowe oraz pozostae skadniki funduszu wynagrodze.
10 Zgodnie z art.117 ust.1 ustawy o finansach publicznych wydatki na realizacj projektw pomocy technicznej
swyczone z budetu rodkw europejskich i ujmowane w planie wydatkw budetu pastwa.
11 Ustawa budetowa na rok 2012. Uzasadnienie. Tom I. Rada Ministrw. Warszawa, grudzie 2011.
12 Dz.U. Nr257, poz.1726.
wprowadzenie
W ustawie budetowej na rok 2012 zaplanowano dochody budetu rodkw europejskich w wysokoci 72.570,1mlnz. Na powysz kwot skaday si dochody z tytuu realizacji zada w ramach:
Narodowej Strategii Spjnoci 20072013 51.929,4mlnz,
Wsplnej Polityki Rolnej 19.723,3mlnz,
Programu Operacyjnego Zrwnowaony Rozwj Sektora Rybowstwa i Nadbrzenych Obszarw Rybackich 20072013 579,9mlnz,
Szwajcarsko-Polskiego Programu Wsppracy 233,8mlnz,
Norweskiego Mechanizmu Finansowego i Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru
Gospodarczego 20092014 112,7mlnz.
Na sfinansowanie planowanego w 2012 r. deficytu budetowego (34.999,6mlnz), deficytu budetu
rodkw europejskich (4.533,9mlnz) oraz ujemnego salda przychodw z prywatyzacji i ich rozdysponowania (5.553,7mlnz) miaozoy si dodatnie saldo finansowania ze rde krajowych
wkwocie 27.502,1mlnz i dodatnie saldo finansowania zagranicznego w wysokoci 17.585,1mlnz.
Wedug uzasadnienia do projektu ustawy budetowej, planowany deficyt sektora finansw publicznych w relacji do produktu krajowego brutto (PKB) w 2012 r. mia wynie okoo 2,9% PKB. Poprawa
wyniku sektora finansw publicznych miaa wynika gwnie ze zmniejszenia deficytu budetu rodkw europejskich, deficytu podsektora ubezpiecze spoecznych, jak i deficytu podsektora samorzdowego. Zaoono take, e relacja pastwowego dugu publicznego do PKB, po wzrocie w 2011r.,
w 2012 r. obniy si do 52,4%. Gwn przyczyn wzrostu dugu w ujciu nominalnym miao by,
podobnie jak w ubiegych latach, finansowanie potrzeb poyczkowych budetu.
5. Zaoenia polityki pieninej na rok 2012

Zgodnie z art.227 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej Rada Polityki Pieninej ma obowizek
corocznego przedoenia do wiadomoci Sejmowi zaoe polityki pieninej rwnoczenie z przedoeniem przez Rad Ministrw projektu ustawy budetowej.
W Zaoeniach polityki pieninej na rok 2012 zostay przedstawione podstawowe elementy realizowanej przez Narodowy Bank Polski strategii polityki pieninej, a take zarys uwarunkowa makroekonomicznych mogcych wpywa na t polityk, jak rwnie opis jej instrumentw.
Podstawowym celem dziaalnoci NBP jest utrzymanie stabilnego poziomu cen. NBP jest ponadto
zobowizany do wspierania polityki gospodarczej Rzdu, o ile nie ogranicza to celu podstawowego.
Od1998 r. stosowana jest strategia bezporedniego celu inflacyjnego, ktry od pocztku 2004 r. jest
cigy13 i wynosi 2,5% z moliwoci odchylenia do jednego punktu procentowego w gr lubwd.
NBPwpywa na poziom inflacji przede wszystkim przez okrelanie wysokoci oficjalnych stp procentowych, ktre wyznaczaj rentownoci instrumentw polityki pieninej. Do ksztatowania krtkoterminowych stp procentowych na rynku pieninym NBP wykorzystuje instrumenty polityki
pieninej, takie jak operacje otwartego rynku, operacje depozytowo-kredytowe, oraz rezerw obowizkow.
Rada Polityki Pieninej w Zaoeniach polityki pieninej na rok 2012 utrzymaa podstawowe elementy dotychczasowej strategii polityki pieninej przedstawione w zaoeniach na rok 2011. Gwnym celem strategii byo utrzymanie stabilnego poziomu cen, mierzonego roczn zmian cen towarw i usug konsumpcyjnych w kadym miesicu w stosunku do analogicznego miesica poprzed13 Cel ten odnosi si do inflacji mierzonej roczn zmian cen towarw i usug konsumpcyjnych w kadym miesicu
w stosunku do analogicznego miesica roku poprzedniego.
wprowadzenie
niego roku. Priorytetem byo jednoznaczne ukierunkowanie polityki pieninej na utrzymanie inflacji
jak najbliej celu 2,5%, a nie jedynie wewntrz przedziau waha. Miao to umoliwi ustabilizowanie
oczekiwa inflacyjnych. Parametry polityki pieninej, w tym poziom stp procentowych NBP, miay
by dostosowywane do zmieniajcej si sytuacji w gospodarce. W swoich decyzjach Rada miaa
uwzgldnia rwnie sytuacj sektora finansowego, ktrego stabilno jest warunkiem koniecznym
utrzymania stabilnoci cen w duszym okresie.
Na przebieg procesw inflacyjnych w 2012 r. istotny wpyw wywiera miaa take sytuacja na krajowym rynku pracy oraz ksztatowanie si kursuzotego. W szczeglnoci dalszy wzrost popytu na
prac w warunkach wolniejszego wzrostu poday pracy powinien prowadzi do stopniowego obniania si stopy bezrobocia. W efekcie sytuacja na rynku pracy miaa dziaa w kierunku zwikszenia
presji pacowej i wzrostu jednostkowych kosztw pracy.
Czynnikiem, ktry mg wpywa na inflacj w Polsce w 2012 r., by dalszy wzrost stawek podatku
akcyzowego na wyroby tytoniowe oraz moliwe podwyki cen nonikw energii, zwizane z uwolnieniem cen energii elektrycznej dla gospodarstw domowych.
Istotnym rdem ryzyka zewntrznego pozostawa miao ksztatowanie si koniunktury za granic,
w tym nastpstwa utrzymujcej si wysokiej nierwnowagi finansw publicznych w wielu krajach.
rdem niepewnoci co do wzrostu gospodarczego i inflacji na wiecie byy skutki zacieniania polityki fiskalnej w czci tych krajw, jak rwnie nastpstwa ekspansywnej polityki pieninej, prowadzonej przez banki centralne w ostatnich latach. Utrzymanie si znacznej nadpynnoci na wiatowych rynkach finansowych mogo wpywa destabilizujco na ksztatowanie si cen surowcw,
aktyww finansowych i kursw walut.
10
I I . podstawowe usta l enia k ontro l i
Oglna ocena wykonania ustawy budetowej

1. N
ajwysza Izba Kontroli ocenia pozytywnie wykonanie ustawy budetowej na rok 2012. Pozytywnie lub pozytywnie mimo stwierdzonych nieprawidowoci ocenione zostao wykonanie budetu
pastwa w poszczeglnych czciach oraz realizacja planw finansowych przez kontrolowane
jednostki sektora finansw publicznych, z wyjtkiem wykonania planu finansowego Funduszu
Restrukturyzacji Przedsibiorcw, ktry oceniono negatywnie.
Mimo niekorzystnych tendencji w gospodarce, budet pastwa zosta wykonany zgodnie
zustaw budetow. Dochody budetu pastwa w 2012 r. byy o 2,1% nisze ni zaplanowano
wustawie. Wydatki byy take nisze o 3,3% od limitu ustawowego. W rezultacie deficyt, planowany na 35,0 mldz, wynis 30,4 mldz. Oznaczao to zmniejszenie potrzeb poyczkowych
budetu pastwa. Uzyskane dochody pozwoliy na sfinansowanie 90,4% wydatkw budetu pastwa. W poprzednim roku relacja ta wynosia 91,7%, tj.o 1,3 punktu procentowego wicej.
Wykres 1. Wydatki, dochody i deficyt budetu pastwa w 2012 r.
[mld z]
Wydatki 318,0
100%
Deficyt 30,4
9,6%
Dochody 287,6
90,4%
rdo: opracowanie wasne NIK na podstawie wynikw kontroli w Ministerstwie Finansw.
Prognozowane dochody budetu rodkw europejskich wykonano w 89,1%. Limit wydatkw

wykorzystano w 88,6%. Wskaniki wykonania budetu rodkw europejskich byy wysze ni
wroku 2011, gdy zrealizowano 70,8% planowanych dochodw i 72,4% planowanych wydatkw.
Wykonanie budetu rodkw europejskich zamkno si deficytem w kwocie 3,7 mldz, niszej
o 19,4% od limitu ustawowego. Relacja dochodw do wydatkw wyniosa 94,7%, wobec 79,9%
w poprzednim roku.
11
podstawowe ustalenia kontroli
Wykres 2. Wydatki, dochody i deficyt budetu rodkw europejskich w 2012 r.
[mld z]
Deficyt ok. 3,7

5,3%
Wydatki 68,3
100%
Dochody 64,7
94,7%
czne dochody budetu pastwa i budetu rodkw europejskich wyniosy 352,3 mldz i byy
wysze od dochodw osignitych w 2011 r. o 8,0%. Wydatki budetu pastwa i budetu rodkw
europejskich wyniosy 386,3 mldz i byy wysze od wydatkw poniesionych w 2011 r. o6,3%.
Deficyt budetu pastwa i rodkw europejskich wynis 34,1 mldz i by niszy od deficytu
osignitego w 2011 r. o 3,3 mldz, tj.o 8,8%. Dziki obnieniu w stosunku do planu deficytu
budetu pastwa i budetu rodkw europejskich, mniejszy by wzrost deficytu sektora instytucji rzdowych i samorzdowych14.
Opinia o sprawozdaniach budetowych

2. N
ajwysza Izba Kontroli stwierdza, e Sprawozdanie Rady Ministrw z wykonania budetu pastwa za okres od 1stycznia do 31grudnia 2012 r. przedstawia rzetelnie, we wszystkich istotnych aspektach, informacje i dane o wysokoci dochodw, wydatkw, nalenoci i zobowiza.
NIKwyraa rwnie pozytywn opini o rzetelnoci i zgodnoci sprawozda budetowych oraz
sprawozda w zakresie operacji finansowych z wymagajcymi zastosowania przepisami prawa.
Sprawozdania te rzetelnie przedstawiaj dane i informacje dotyczce rozlicze finansowych
budetu pastwa. Badanie powyszych sprawozda NIK zaplanowaa i przeprowadzia wtaki
sposb, aby uzyska racjonaln pewno pozwalajc na wyraenie o nich opinii. Najwysza
Izba Kontroli zaopiniowaa pozytywnie czne sprawozdania sporzdzone przez 98 dysponentw czci budetowych (93,3% badanych), a w przypadku sprawozda siedmiu dysponentw
14 Termin sektor instytucji rzdowych i samorzdowych wedug Europejskiego Systemu Rachunkw Narodowych (ESA
95) oznacza zbiorowo instytucji podlegych wadzy publicznej i wykonujcych zadania publiczne na zasadach
niekomercyjnych. Zakres podmiotowy sektora instytucji rzdowych i samorzdowych rni si od zakresu
podmiotowego pojcia sektor finansw publicznych w polskim prawie finansowym. Inne s te zasady obliczania
wielkoci dochodw, wydatkw, deficytu i dugu obu sektorw. Obowizujce Polsk kryteria konwergencji, takie
jak np.poziom dugu publicznego, odnosz si do wielkoci obliczonych wedug metodologii ESA 95.
12
zgosia zastrzeenia w stosunku do co najmniej jednego z nich. Ponadto zaopiniowano pozytywnie z wyjtkiem sprawozdania Rb-27 UE, sporzdzonego przez Ministerstwo Finansw sprawozdanie z wykonania dochodw budetu rodkw europejskich.
Stwierdzone nieprawidowoci zostay skorygowane w trakcie kontroli lub nie miay istotnego
wpywu na rzetelno informacji i danych wykazanych w wyej wymienionych sprawozdaniach oraz Sprawozdaniu Rady Ministrw z wykonania budetu pastwa za okres od 1stycznia
do31grudnia 2012 r.
Warunki wykonania budetu pastwa i budetu rodkw europejskich

3. S ytuacja gospodarcza w latach 20112012 pogorszya si w skali globalnej. Tempo wzrostu produktu krajowego brutto gospodarki wiatowej si obniyo. Polska jest w duym stopniu zalena
od sytuacji w Unii Europejskiej, w tym zwaszcza w Niemczech. Kraje UE odnotoway w2012 r.
ujemny wzrost PKB (-0,3%). Najgbszy kryzys gospodarczy wystpi w poudniowych krajach
strefy euro. Spadek PKB nastpi te w takich krajach, jak Belgia, Holandia i Finlandia. Sabe byo
take tempo wzrostu PKB w najwaniejszych gospodarczo krajach Unii w Niemczech (0,9%),
we Francji (0,0%) i w Wielkiej Brytanii (0,2%).
W 2012 r. produkt krajowy brutto zwikszy si realnie o 1,9% wobec wzrostu o 4,5% w 2011 r.
i3,9% w 2010 r. Spowolnieniu wzrostu gospodarczego towarzyszyo zahamowanie wzrostu produkcji sprzedanej przemysu, sprzeday detalicznej i spadek produkcji budowlano-montaowej.
Zwikszya si liczba osb pozostajcych bez pracy.
W odrnieniu od lat poprzednich, gwnym czynnikiem wspierajcym wzrost gospodarczy
w2012 r. by eksport netto, ktrego wpyw na tempo wzrostu PKB by wikszy ni w poprzednim roku i wynis 2,1 punktu procentowego. Spadek tempa wzrostu importu wywoany spowolnieniem inwestycji by gbszy ni ograniczenie dynamiki eksportu wywoane gorsz sytuacj gospodarcz u naszych gwnych partnerw handlowych. W efekcie w 2012 r. poprawia si
o1,4punktu procentowego relacja deficytu na rachunku obrotw biecych bilansu patniczego
do PKB. Szybszy wzrost obrotw towarowych w handlu zagranicznym po stronie eksportu ni
importu spowodowa, e relacja ta wyniosa minus 3,5%.
4. W
uzasadnieniu do projektu ustawy budetowej na rok 2012 zaoono, e sytuacja gospodarcza
na wiecie si pogorszy. Zgodnie z prognozami Komisji Europejskiej przyjto, e nastpi wyrane
spowolnienie tempa wzrostu PKB w Unii Europejskiej.
Przewidywano, e tempo wzrostu PKB w 2012 r. w Polsce spadnie i wyniesie 2,5%. Skala spowolnienia wzrostu gospodarczego Polski okazaa si wiksza ni zakadano. Tempo wzrostu PKB
w2012 r. wynioso 1,9% i byo o 0,6 punktu procentowego nisze ni zakadano w uzasadnieniu
do projektu ustawy budetowej. rednioroczny wzrost cen towarw i usug konsumpcyjnych
w2012r. wynis 3,7% i by wyszy o 0,9 punktu procentowego od przyjtego na etapie planowania wustawie budetowej. Osabienie wzrostu gospodarczego zahamowao wzrost liczby zatrudnionych wgospodarce narodowej, w tym w sektorze przedsibiorstw. Zwikszya si liczba bezrobotnych. Stopa bezrobocia rejestrowanego na koniec 2012 r. wyniosa 13,4% i bya o 1,1 punktu
procentowego wysza ni zakadano. Z uwagi na pogorszenie sytuacji gospodarczej i wysok
inflacj przecitne miesiczne wynagrodzenie brutto w ujciu realnym nieznacznie obniyo
si w porwnaniu do poprzedniego roku. redni roczny kurs euro wzrs o 1,6%, a dolara amerykaskiego o 9,9%.
13
5. W
2012 r. Polska objta bya procedur nadmiernego deficytu sektora instytucji rzdowych
isamorzdowych uruchomion przez Rad Unii Europejskiej i w zwizku z tym zobowizana
bya obniy deficyt do poziomu 3% PKB. Wedug danych GUS15 deficyt sektora instytucji rzdowych i samorzdowych w relacji do PKB zmniejszy si z 5,0% w 2011 r. do 3,9% w 2012 r., ale by
wyszy od zakadanych 2,9% PKB i nadal przekracza dopuszczalny poziom. Zasadniczym powodem takiego stanu rzeczy byo pogorszenie koniunktury w otoczeniu zewntrznym, ktre przeoyo si na spowolnienie wzrostu gospodarczego w Polsce. Wobec nieosignicia do koca
2012r. wymaganej redukcji deficytu sektora instytucji rzdowych i samorzdowych, w 2013 r.
Polska bdzie w dalszym cigu objta procedur nadmiernego deficytu.
6. W
2012 r. wdroono zmiany systemowe, ktrych celem byo dalsze ograniczenie wzrostu dugu
publicznego i deficytu sektora finansw publicznych. Przy opracowaniu ustawy budetowej
na2012 r. zastosowano tymczasow, dyscyplinujc regu wydatkow. Efektem wprowadzenia
tego mechanizmu byo ograniczenie wzrostu wydatkw o charakterze uznaniowym oraz nowych
wydatkw prawnie zdeterminowanych.
Oprcz ogranicze wynikajcych z wprowadzenia tymczasowej reguy dyscyplinujcej na wysoko wydatkw budetu pastwa wpyw miao zastosowanie w ustawie budetowej rozwiza
majcych ograniczy tempo przyrostu wynagrodze.
W 2012 r. weszy take w ycie przepisy, ktre wpyway na dochody publiczne. Wprowadzone
tymi przepisami zmiany obejmoway midzy innymi:
podwyszenie stawki akcyzy na olej napdowy,
opodatkowanie akcyz wgla i koksu,
wzrost podatku akcyzowego na papierosy,
ustanowienie podatku od wydobycia niektrych kopalin,
podwyszenie skadki rentowej w czci stanowicej obcienie pracodawcy,
zmiany zasad zaokrglania podstawy opodatkowania i podatku z niektrych rde podatku
dochodowego od osb fizycznych,
zwikszenie do poziomu 23% stawki VAT na odzie i dodatki odzieowe dla niemowlt oraz
obuwie dla dzieci.
W 2012 r. Rzd realizowa take przedsiwzicia oddziaujce na sytuacj finansw publicznych
wperspektywie wieloletniej. Przeprowadzona przez NIK w 2012 r. kontrola16 wykazaa, e Rzd
rozpocz realizacj wszystkich zalece Rady UE. Dziaania te jednak mog okaza si niewystarczajce, eby w sposb trway zredukowa deficyt sektora instytucji rzdowych i samorzdowych
do poziomu 3% PKB oraz zapewni dugofalowe wzmocnienie potencjau rozwojowego Polski.
Wykonanie budetu pastwa

7. D
ochody zaplanowane w ustawie budetowej nie zostay wykonane. Dochody wyniosy
287,6mldz i byy nisze od planowanych o 6,2 mldz, tj.o 2,1%. Na niskie wykonanie dochodw
wpyno niewykonanie planu dochodw podatkowych. Z tego tytuu pozyskano 248,3mldz,
czyli o 16,5 mldz (6,2%) mniej ni prognozowano. Zdecydowao o tym przede wszystkim niewykonanie dochodw z podatku od towarw i usug, ktre byy mniejsze od planowanych
15 Komunikat GUS z 22kwietnia 2013 r. dotyczcy deficytu i dugu sektora instytucji rzdowych i samorzdowych.
16 Informacja o wynikach kontroli realizacji zalece Rady Unii Europejskiej z dnia 12 lipca 2011 r. w sprawie
krajowego programu reform Polski z 2011 r. oraz zaktualizowanego programu konwergencji na lata 20112014,
NIK, Warszawa,2013.
14
o12,2 mldz, tj.o 9,2%. Dochody z VAT byyby jeszcze nisze o okoo 3 mldz, gdyby w ostatnich dniachgrudnia 2012 r. nie zosta zmieniony sposb rozliczania zwrotw VAT dokonywanych
wokresie od 1 do 21stycznia 2013 r.
Nisze wykonanie dochodw podatkowych byo spowodowane:
mniej korzystn ni prognozowao Ministerstwo Finansw sytuacj makroekonomiczn,
przeszacowaniem skutkw zmian regulacji majcych wpyw na wzrost dochodw podatkowych,
pogorszeniem skutecznoci poboru podatkw.
Ponadto nisze ni zaoono na etapie konstruowania prognozy dochodw na 2012 r. byy
dochody podatkowe w 2011 r. Skutkiem przyjcia zawyonej podstawy do prognozy wpyww
podatkowych w2012r. byo zawyenie tej prognozy o okoo 3,6 mldz.
Przekroczony zosta natomiast plan dochodw niepodatkowych. Zrealizowane dochody niepodatkowe wyniosy 37,1 mldz i byy wysze o 10,0 mldz, tj.o 36,9%, od dochodw planowanych. Zasadniczy wpyw na poziom wykonania tych dochodw miaa nieplanowana wpata
zzysku NBP za 2011 r. w kwocie 8,2 mldz. W trakcie prac nad projektem ustawy budetowej
Narodowy Bank Polski nie przewidywa wypracowania zysku w 2011 r.
8. Obniya si cigalno bieca dochodw podatkowych oraz zalegoci z lat ubiegych przez
urzdy skarbowe. Malaa take skonno przedsibiorcw do wywizywania si z zobowiza
podatkowych. Szybciej ni w latach poprzednich rosy zalegoci podatkowe 31grudnia 2012 r.
wynosiy one 27,1 mldz i w porwnaniu ze stanem na koniec 2011 r. byy wysze o 18,3%. Tempo
wzrostu zalegoci podatkowych byo wyranie wysze ni w poprzednich latach.
Najmocniej wzrosy zalegoci w podatku od towarw i usug oraz w podatku dochodowym
odosb fizycznych. Pogorszya si take skuteczno egzekwowania zalegoci podatkowych
przez urzdy skarbowe. Wskanik skutecznoci egzekucji, czyli relacja kwoty wyegzekwowanych zalegoci do kwoty zalegoci objtych tytuami wykonawczymi, wynis w 2012 r. 24,9%.
Wpoprzednich latach by wyszy i wynosi w 2011 r. 28,1%, a w 2010 r. 27,7%.
ydatki budetu pastwa wyniosy 318,0 mldz i byy o 3,3%, tj.o 10,8 mldz, nisze od limitu
9. W
ustalonego w ustawie budetowej. Stopie realizacji planowanych wydatkw by podobny jak
w2011 r. W porwnaniu do poprzedniego roku wydatki budetu pastwa wzrosy o 5,1%.
Najwyszy stopie wykonania planu wydatkw odnotowano w grupie Dotacje i subwencje
(99,1%), rodki wasne Unii Europejskiej (98,7%) oraz wiadczenia na rzecz osb fizycznych (98,6%).
Najwicej w relacji do wydatkw z 2011 r. wzrosy wydatki na obsug dugu publicznego
(o17,1%) i na wpaty do budetu UE (o 8,2%).
Rok 2012 by kolejnym rokiem, w ktrym zmniejszyy si wydatki majtkowe na zadania finansowane w caoci ze rodkw krajowych. W 2012 r. byy one o 9,0% mniejsze ni w poprzednim
roku i o 13,2% mniejsze (po uwzgldnieniu zmian planu w trakcie roku budetowego) od wydatkw planowanych. W porwnaniu do roku 2011 zmniejszeniu (o 5,3%) ulegy rwnie wydatki
na wspfinansowanie projektw z udziaem rodkw Unii Europejskiej, a plan tych wydatkw
zosta wykonany w 78,6%. Nie wystpoway trudnoci w regulowaniu zobowiza przez pastwowe jednostki budetowe.
15
10. Wydatki na wynagrodzenia w pastwowych jednostkach budetowych, ujte w zaczniku

nr10 do ustawy budetowej na rok 201217, wyniosy 26,1 mldz, co stanowio 99,6% planu po
zmianach. W porwnaniu do 2011 r. wydatki na wynagrodzenia byy w 2012 r. o 1,8% wiksze
niwroku 2011 i o 3,5% wiksze ni w roku 2010. Przecitne miesiczne wynagrodzenie wynioso 4.330,3z i byo o 3,3% wiksze ni w roku 2011 r. i o 4,7% wiksze ni w 2010 r.
Wyniki kontroli NIK z ostatnich trzech lat wskazuj, e zniesienie z dniem 1stycznia 2010 r.
wymogu okrelenia w ustawie budetowej limitw zatrudnienia osb objtych mnonikowymi
systemami wynagrodze w pastwowych jednostkach budetowych stworzyo warunki do elastycznego ksztatowania wielkoci i struktury zatrudnienia oraz poziomu wynagrodze, adekwatnego do realizowanych zada, posiadanych kwalifikacji czy efektw pracy. W 2012 r. przecitne
zatrudnienie w pastwowych jednostkach budetowych, ujtych w zaczniku nr10 do ustawy
budetowej, wynioso 502.232 osoby i byo o 6,2% mniejsze od planowanego. Zatrudnienie byo
nisze o 1,5% w porwnaniu do przecitnego zatrudnienia w 2011 r., a o 1,3% w porwnaniu
do2010 r.
Przecitne zatrudnienie osb objtych mnonikowymi systemami wynagrodze zmniejszyo
si o2.526 osb, tj.o 0,6% w porwnaniu do 2011 r. i o 5.664 osoby, tj.o 1,4%, w porwnaniu do2010r. Najwikszy spadek zatrudnienia wrd osb objtych mnonikowymi systemami
wynagrodze wystpi wrd czonkw korpusu suby cywilnej o 1,2%, tj.o 1.453 osoby, oraz
onierzy i funkcjonariuszy o 0,4%, tj.o 945 osb.
Wykonanie budetu rodkw europejskich

11. Wydatki budetu rodkw europejskich wyniosy 68,3 mldz i byy o 12,3% wiksze ni w 2011 r.
Ich relacja do PKB zwikszya si z 4,0% w 2011 r. do 4,3% w 2012 r. Wskanik wykonania wydatkw budetu rodkw europejskich do planu w ustawie budetowej wynis 88,6%, wicej ni
w latach 20102011.
Dochody budetu rodkw europejskich wyniosy 64,7 mldz, tj.89,1% planu i pozwoliy na sfinansowanie 94,7% wydatkw tego budetu. Budet rodkw europejskich zamkn si deficytem
w wysokoci okoo 3,7 mldz, mimo e Minister Finansw dysponowa wystarczajcymi rodkami
pochodzcymi z budetu Unii Europejskiej i innych rde zagranicznych na pokrycie wydatkw
budetu rodkw europejskich. Na prowadzonych w NBP rachunkach bankowych programw
Narodowej Strategii Spjnoci (bez Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna), Programu Operacyjnego Zrwnowaony Rozwj Sektora Rybowstwa i Nadbrzenych Obszarw Rybackich
oraz Norweskiego Mechanizmu Finansowego i Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru
Gospodarczego 20092014 na koniec 2012 r. pozostay rodki w kwocie 2,5 mld euro. Zdaniem
NIK postpowanie takie byo niewaciwe i naruszao zasad kasowego ujcia wydatkw. Deficyt
budetu rodkw europejskich nie wynika wic z rzeczywistego braku rodkw nawydatki tego
budetu, lecz by wynikiem przyjtego przez Ministra Finansw sposobu dysponowania rodkami
pochodzcymi z budetu Unii Europejskiej.
17 W zaczniku nr10 do ustawy budetowej ujmowane s wynagrodzenia pracownikw pastwowych jednostek
budetowych objtych ustaw z dnia 23grudnia 1999 r. o ksztatowaniu wynagrodze w pastwowej sferze
budetowej oraz o zmianie niektrych ustaw (Dz.U. z 2011 r. Nr79, poz.431 zezm.). Nie s ujmowane wynagrodzenia
pracownikw zatrudnionych w urzdach organw wadzy publicznej, kontroli, ochrony prawa oraz sdach
itrybunaach, ktrych dochody i wydatki s wczane do projektu ustawy budetowej. Nie suwzgldnione
take wynagrodzenia pracownikw uczelni publicznych.
16
Deficyt budetu pastwa i budetu rodkw europejskich

i inne potrzeby poyczkowe
12. Deficyt budetu Pastwa w 2012 r. wynis 30,4 mld z, a deficyt budetu rodkw europejskich 3,7 mld. z. Potrzeby poyczkowe netto18 zostay zaplanowane w wysokoci 46,2 mldz.
Rzeczywiste potrzeby poyczkowe netto wyniosy 37,3 mldz. Ponad 91% tej kwoty stanowi
deficyt budetu pastwa i budetu rodkw europejskich. cznie oba deficyty zostay wykonane w kwocie o 5,5 mldz niszej od planu. W porwnaniu do 2011 r. czny deficyt budetu
pastwa ibudetu rodkw europejskich by mniejszy o 3,3 mldz. Stanowi on 2,1% PKB, czyli
o0,3punktu procentowego mniej ni w 2011 r.
Na zmniejszenie potrzeb poyczkowych budetu pastwa istotny wpyw miao pozyskanie
odjednostek sektora finansw publicznych wolnych rodkw i wykorzystanie ich do zarzdzania pynnoci. redni stan rodkw z konsolidacji na depozytach terminowych i overnight,
wczci wykorzystywanej na biece finansowanie wydatkw budetowych, wynis 26,2 mldz
(w 2011r. 18,4 mldz). Zastpienie rodkami z konsolidacji emisji skarbowych papierw wartociowych obniyo koszty obsugi dugu o 98mlnz i pozwolio na zmniejszenie przyrostu dugu
o okoo 26,4 mldz.
Na inne ni finansowanie deficytu budetowego potrzeby poyczkowezoyy si przede wszystkim udzielone przez Skarb Pastwa poyczki dla Funduszu Ubezpiecze Spoecznych w kwocie
3,0 mldz, a take rodki przekazane do FUS w wysokoci 4,7 mldz na sfinansowanie ubytku
skadek przekazanych do OFE, nieznajdujce pokrycia we wpywach z prywatyzacji. W wyniku
udzielenia FUS poyczki na wypat wiadcze gwarantowanych przez pastwo w maksymalnej
wysokoci okrelonej w art.8 ustawy budetowej na rok 2012, zobowizania FUS wobec Skarbu
Pastwa na koniec 2012 r. wyniosy 18,9 mldz. By to kolejny rok z rzdu, gdy Skarb Pastwa
udzieli poyczki Funduszowi Ubezpiecze Spoecznych. Stay przyrost tych zobowiza wskazuje, e maj one charakter systemowego finansowania Funduszu, podobny do dotacji, tzn. zastpuj dotacj bez zaliczenia ich do wydatkw budetowych. Zaniony tym samym zostaje deficyt budetu pastwa.
13. Pozyskiwanie rodkw na finansowanie potrzeb poyczkowych odbywao si gwnie w drodze
emisji skarbowych papierw wartociowych na rynku krajowym. Z tego rda pochodzio 78,6%
ogu rodkw na finansowanie potrzeb poyczkowych budetu pastwa. Jednak w stosunku
dozaoe przyjtych w ustawie budetowej finansowanie netto krajowymi skarbowymi papierami wartociowymi byo nisze jego udzia stanowi 49%, zamiast planowanych 71,4%.
Finansowanie zagraniczne netto19 przewyszyo planowany poziom ponad dwukrotnie. Taki sposb finansowania wynika przede wszystkim z korzystnych warunkw na rynkach midzynarodowych. W 2012 r. mia miejsce istotny spadek rentownoci obligacji nominowanych weuro
iwdolarach amerykaskich. Ze wzgldu na nisze koszty obsugi obligacji emitowanych na rynku
zagranicznym ni krajowych papierw wartociowych Minister Finansw podj decyzj o zgromadzeniu rodkw walutowych na prefinansowanie potrzeb poyczkowych 2013 r. Dziaania
tezostay dopuszczone w Strategii zarzdzania dugiem sektora finansw publicznych w latach
18 Potrzeby poyczkowe netto wskazuj kwot rocznego przyrostu zaduenia Skarbu Pastwa wynikajcego
zfinansowania deficytu budetowego (oraz innych wskazanych prawnie pozycji) z wyczeniem refinansowania
dugu.
19 Obejmujce saldo rodkw pozyskanych w wyniku emisji obligacji i zacignicia kredytw, po pomniejszeniu
orozliczenia na rachunku walutowym.
17
20132016. W wyniku emisji dugu na kwoty przewyszajce biece potrzeby poyczkowe, stan
rodkw walutowych zgromadzonych na rachunkach Ministra Finansw w NBP i BGK na koniec
2012 r. by w przeliczeniu na zote o 6,4 mldz wyszy ni w kocu 2011 r. Szacunkowy koszt wczeniejszego pozyskania walut obliczony dla 2012 r. wynis okoo 130mlnz.
W dniu 31grudnia 2012 r. stan rodkwzotowych i walutowych zgromadzonych na rachunkach Ministra Finansw wynosi 42,1 mldz i by wyszy ni w kocu 2011 r. o okoo 10 mldz.
Natkwotzoyy si rodki na rachunkach lokat walutowych o rwnowartoci 18,2 mldz,
rodki na rachunkach budetu rodkw europejskich o rwnowartoci 12,5 mldz oraz 11,4 mldz
na rachunkachzotowych.
Rozliczenia z Uni Europejsk

14. Dodatnie saldo biecych rozlicze Polski z Uni Europejsk wynioso w 2012 r. 11,9 mld euro
ibyo o 1,4 mld euro wysze ni w 2011 r. Do Polski z budetu Unii Europejskiej wpyny rodki
wwysokoci 15,4 mld euro, o 7,7% wyszej ni w 2011 r. Z tytuu skadki oraz zwrotw Polska
wpacia do budetu Unii Europejskiej 3,6 mld euro, tj.o 5,3% mniej ni w2011r. Napyw rodkw
z UE by o 7,2% niszy ni zaplanowano w ustawie budetowej. Najwiksz pozycj wpyww
stanowiy rodki z tytuu refundacji wydatkw na programy operacyjne perspektywy finansowej
20072013 (10,2 mld euro) oraz na realizacj Wsplnej Polityki Rolnej (4,9mld euro). Na finansowanie projektw w ramach perspektywy finansowej 20072013 rodki byy o 13,4% nisze
niplanowano, a na Wspln Polityk Roln o 4,8% wysze.
Napyw rodkw z UE by uzaleniony od realizacji gwnie programw operacyjnych. Ze rodkw, ktre wpyny z budetu Unii Europejskiej, przekazano 11,1 mld euro na sfinansowanie
w2012r. wydatkw dotyczcych programw perspektywy finansowej 20072013 oraz 4,9 mld
euro naWspln Polityk Roln. W dniu 31grudnia 2012 r. na rachunkach programowych w Narodowym Banku Polskim pozostay rodki w kwocie 2,6 mld euro wobec 3,3 mld euro na koniec 2011 r.
Pozabudetowe jednostki sektora finansw publicznych

15. Pastwowe fundusze celowe prawidowo i zgodnie z planem finansowym realizoway zadania
ustawowe. Stwierdzone nieprawidowoci nie wpyny w zasadniczy sposb na gospodarowanie rodkami publicznymi. Na koniec 2012 r. funkcjonowao 28 pastwowych funduszy celowych,
ktrych przychody wyniosy 212,7 mldz i byy o 0,7% nisze ni zaplanowano w ustawie budetowej. Wydatki wyniosy 212,4 mldz i w 73,5% pochodziy z dochodw wasnych funduszy.
Pozosta cz przychodw stanowiy dotacje z budetu pastwa, ktre wyniosy 56,5 mldz,
wtym do Funduszu Ubezpiecze Spoecznych (FUS) 39,5 mldz. Przychody FUS stanowiy 81,8%
przychodw wszystkich funduszy, a wydatki 83,0% wydatkw tych funduszy. Stan funduszy
nakoniec 2012 r. wynis 3,5 mldz i by o 10,5% wyszy od stanu na koniec 2011 r. Na stan funduszy decydujcy wpyw miaa pogarszajca si kondycja finansowa FUS. Stan FUS na koniec
2012r. wynis minus 19,0 mldz i by o ponad 2,3 mldz niszy ni rok wczeniej.
Inaczej wygldaa sytuacja w niektrych innych funduszach. Najwyszy stan rodkw na koniec
2012 r., by w Funduszu Pracy (7,3 mldz), Funduszu Reprywatyzacji (5,4 mldz), Funduszu Gwarantowanych wiadcze Pracowniczych (4,3 mldz). rodki gromadzone w tych funduszach
sobjte konsolidacj finansw sektora rzdowego i mog by wykorzystane, w zastpstwie
rodkw zewntrznych, do sfinansowania potrzeb poyczkowych. Nie powinno to by jednak
18
podstawowym celem dziaalnoci tych funduszy. Niepowstrzymanie wnajbliszych latach pogbiajcej si nierwnowagi midzy dochodami i wydatkami Funduszu Ubezpiecze Spoecznych,
powikszajcej deficyt finansw publicznych, moe stanowi zagroenie dla finansw pastwa.
Sprzyja temu nieutworzenie funduszy rezerwowych dla ubezpiecze rentowych oraz chorobowego i wypadkowego, co NIK wielokrotnie postulowaa.
16. W ustawie budetowej ujto plany finansowe 10 agencji wykonawczych, w tym Agencji Nieruchomoci Rolnych administrujcej Zasobem Wasnoci Rolnej Skarbu Pastwa. Dwie agencje (Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (ARiMR), Agencja Rynku Rolnego) penice funkcj agencji patniczych dysponoway rodkami na realizacj programw wspfinansowanych zbudetu Unii Europejskiej, ktre nie byy ujte w ich planach finansowych. Naruszao
toco NIK sygnalizowaa ju w poprzednich latach zasady przejrzystoci finansw publicznych.
Dotacje z budetu pastwa zostay przekazane do dziewiciu agencji w kwocie 6,5 mldz, stanowicej 97,0% kwoty zaplanowanej w ustawie budetowej. Zasadnicza cz rodkw (68,9%)
skierowana zostaa do agencji realizujcej ustawowe zadania w rolnictwie (ARiMR) i na zadania
badawczo-rozwojowe (Narodowe Centrum Bada i Rozwoju, Narodowe Centrum Nauki).
Agencje (wraz z Zasobem Wasnoci Rolnej Skarbu Pastwa) zrealizoway przychody w kwocie 11,9 mldz, tj.103,7% planu po zmianach. W porwnaniu do 2011 r. przychody byy wysze
o10,0%. Wzrs rwnie udzia dotacji w przychodach z 51,1% w 2011 r. do 54,2% w 2012 r. Dotacje stanowiy 98,8% przychodw Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa oraz 100%
przychodw Narodowego Centrum Bada i Rozwoju.
Koszty agencji, wraz z kosztami Zasobu Wasnoci Rolnej Skarbu Pastwa, wyniosy 10,3 mldz,
tj.98,9% planu. W porwnaniu do 2011 r. koszty byy wysze o 713,4mlnz. Rok 2012 agencje zamkny dodatnim wynikiem finansowym brutto w kwocie 1,6 mldz, przy planowanym
0,9mldz.
Sytuacja finansw publicznych

17. W 2012 r. po raz pierwszy od 2007 r. obniyy si relacje pastwowego dugu publicznego oraz
dugu sektora instytucji rzdowych i samorzdowych do PKB. Przyrosty dugu obliczanego
wedug metodologii krajowej i unijnej byy kwotowo najnisze od 2008 r.
Na koniec 2012 r. pastwowy dug publiczny (PDP) wynis 840,5 mldz i by o 25,1 mldz,
tj.o3,1%, wyszy ni na koniec 2011 r. Relacja PDP do PKB wyniosa 52,7%, tj.o 0,7 punktu procentowego mniej ni w kocu 2011 r. W 2012 r., trzeci rok z rzdu, relacja PDP do PKB przekroczya 50%, tj.pierwszy prg ostronociowy okrelony w art.86 ust.1 pkt1 ustawy o finansach publicznych. W zwizku z powyszym, na rok 2014 Rada Ministrw bdzie zobowizana
uchwali projekt ustawy budetowej, w ktrym relacja deficytu budetu pastwa do dochodw
budetu pastwa nie bdzie moga by wysza ni analogiczna proporcja z ustawy budetowej
na rok2013, tj.11,9%.
W dalszym cigu wystpuje zagroenie przekroczenia drugiego progu ostronociowego ustalonego na poziomie 55%. Wizaoby si to z koniecznoci podjcia znacznie bardziej restrykcyjnych dziaa, w tym istotnego ograniczenia wydatkw sektora publicznego w kolejnych latach.
Naley zauway, e pomimo obnienia relacji dugu do PKB, wysoki poziom kosztw obsugi
dugu istotnie wpywa na rwnowag budetu pastwa. W 2012 r. koszty te wzrosy o 17,1%,
audzia wydatkw na obsug dugu publicznego w wydatkach budetu pastwa zwikszy si
z 11,9% w 2011 r. do 13,2% w 2012 r.
19
W 2012 r. dug sektora instytucji rzdowych i samorzdowych wynis 886,8 mldz i stanowi
55,6% PKB. W stosunku do 2011 r. relacja ta ulega zmniejszeniu o 0,6 punktu procentowego
ibya o 4,4 punktu procentowego nisza ni wielko referencyjna, okrelona w Traktacie o funkcjonowaniu Unii Europejskiej20 oraz w Protokole Nr1321 w sprawie kryteriw konwergencji. Osignicie na koniec 2012 r. relacji zaduenia sektora instytucji rzdowych i samorzdowych do PKB
napoziomie 55,6% stawia Polsk na 13. miejscu wrd 27 krajw Unii Europejskiej.
18. W 2012 r. odnotowano najniszy procentowy i wartociowy roczny wzrost zaduenia Skarbu Pastwa w ostatnich dziesiciu latach. Dug Skarbu Pastwa na koniec 2012 r. wynis 793,9 mldz
iwzrs w cigu roku o 22,7 mldz, tj.o 2,9%. Wzrost poziomu dugu by gwnie wynikiem finansowania potrzeb poyczkowych netto, w tym deficytu budetu pastwa i budetu rodkw europejskich. W dugu Skarbu Pastwa zaduenie krajowe i zagraniczne, wedug miejsca emisji, stanowiy odpowiednio 68,4% i 31,6%. Na koniec 2012 r. udzia inwestorw zagranicznych w dugu
Skarbu Pastwa wynis 432,4 mldz, tj.54,5%.
19. W czci opisowej Sprawozdania Rady Ministrw z wykonania budetu pastwa za okres
od1stycznia do 31 grudnia 2012 r. istotnie zawyono dochody publiczne i zaniono deficyt sektora finansw publicznych. Deficyt sektora finansw publicznych zosta zaniony o 8,2
mldz, tj.o17,7%. Faktyczny deficyt sektora finansw publicznych w 2012 r. wynosi 46,3 mldz,
coodpowiada 2,9% PKB, a nie 2,4% jak wykazano wSprawozdaniu Rady Ministrw. Nieprawidowo tapowstaa w wyniku zaliczenia do dochodw sektora finansw publicznych rodkw
przekazanych z budetu pastwa doFunduszu Ubezpiecze Spoecznych z tytuu refundacji
skadki dlaotwartych funduszy emerytalnych. Byo to niezgodne z przepisem art.7 ust.2 ustawy
o finansach publicznych, ktry nakazuje ustalenie dochodw i wydatkw publicznych oraz nadwyki lub deficytu sektora finansw publicznych po wyeliminowaniu przepyww finansowych
midzy jednostkami tego sektora.
Rnica pomidzy deficytem sektora instytucji rzdowych i samorzdowych, obliczonym wedug
metodologii systemu rachunkw narodowych ESA95 stosowanej w Unii Europejskiej, a deficytem sektora finansw publicznych, obliczonym wedug metodologii krajowej, wyniosa, zdaniem
NIK, 16,4 mldz, tj.1,0% PKB. Rnica ta wynika przede wszystkim z szerszego zakresu podmiotowego sektora instytucji rzdowych i samorzdowych oraz innej metody ujmowania danych.
Weuropejskim systemie rachunkw narodowych dane s ujmowane wedug zasady memoriaowej, awmetodologii krajowej wedug zasady kasowej. Istotne rnice w wielkoci deficytu
obliczonego wedug metody unijnej i krajowej s take skutkiem innego ujmowania:
umorze podatkw i skadek naubezpieczenia spoeczne,
wpaty z zysku NBP,
dokapitalizowania spek,
umorzenia i przejcia dugu,
rozlicze z Uni Europejsk oraz transakcji SWAP.
20 Dz.U. UE C z dnia 30marca 2010 r. Nr83, str. 47.

21 Dz.U. UE C z dnia 9maja 2008 r. Nr115, str. 281.
20
Nieprawidowoci
20. Skala i waga nieprawidowoci stwierdzonych w kontroli wykonania budetu pastwa i budetu
rodkw europejskich bya, podobnie jak w poprzednich latach, niewielka. Nieprawidowoci
najczciej polegay na:
przekroczeniu upowanie do dokonywania wydatkw,
nieegzekwowaniu zwrotu niewykorzystanych dotacji,
nierzetelnym planowaniu dochodw i wydatkw,
niedochodzeniu nalenoci budetowych,
nieprzestrzeganiu procedur w postpowaniach o udzielanie zamwie publicznych.
Nieliczne byy przypadki niegospodarnego czy niecelowego wydatkowania rodkw.
W 2012 r. odnotowano popraw jakoci prowadzenia ksig rachunkowych wyraon wzrostem
liczby opinii pozytywnych na temat ich wiarygodnoci, a take poprawnoci formalnej zapisw
idowodw ksigowych. W obszarze ksig rachunkowych i sprawozda stwierdzono nieprawidowoci o podobnym charakterze jak w latach poprzednich (ujmowanie dowodw ksigowych
do niewaciwego okresu sprawozdawczego, bdna kwalifikacja transakcji w ramach klasyfikacji
budetowej, bdy formalne zapisw, a take bdy w kontroli biecej i dekretacji).
21. N iezalenie od opisanych powyej pozytywnych aspektw wykonania ustawy budetowej,
Najwysza Izba Kontroli podkrela, e w dalszym cigu nie zostay zrealizowane formuowane
przez NIK po poprzednich kontrolach budetowych wnioski ocharakterze systemowym, dotyczce midzy innymi:
okrelenia zasad dotyczcych przekazywania rodkw z Unii Europejskiej na rachunek dochodw budetu rodkw europejskich,
stworzenia podstaw prawnych lub zrezygnowania z udzielania zaliczek na poczet zakupw
inwestycyjnych zakupu sprztu wojskowego,
okrelenia zasad przyznawania nagrd osobom zajmujcym kierownicze stanowiska pastwowe, w tym zwaszcza penicych funkcje, w stosunku do ktrych nie mona wskaza organu
nadrzdnego.
Zaoenia polityki pieninej

22. Inflacja mierzona wskanikiem wzrostu cen towarw i usug konsumpcyjnych ksztatowaa si
w okresie odstycznia dowrzenia 2012 r. powyej celu inflacyjnego (2,5%) i grnej granicy
dopuszczalnego przedziau odchyle od celu inflacyjnego (3,5%). Znaczcy spadek inflacji wystpi wIVkwartale 2012 r. W grudniu inflacja obniya si do 2,4%, tj.poniej celu inflacyjnego.
rednioroczna inflacja w 2012 r. wyniosa 3,7%. Na podwyszon inflacj najwikszy wpyw mia
wzrost cen zwizanych z uytkowaniem mieszkania i nonikw energii, cen ywnoci oraz cen
w transporcie. Wzrost tych cen zwizany by gwnie z oddziaywaniem importowanej inflacji,
tj.podwyszonych cen surowcw rolnych i energetycznych (w tym ropy naftowej) na rynkach
wiatowych oraz niekorzystn sytuacj podaow na rynku misa wieprzowego w Polsce.
Pomimo e cel inflacyjny przez trzy kwartay nie zosta osignity, Najwysza Izba Kontroli ocenia pozytywnie wykonanie zaoe polityki pieninej w 2012 r. Rada Polityki Pieninej podja
waciwe dziaania w celu wykonania Zaoe polityki pieninej na rok 2012 r. Decyzje o ksztatowaniu wysokoci stp procentowych podejmowane byy z uwzgldnieniem celw i zasad okrelonych w Zaoeniach, w szczeglnoci projekcji inflacji i danych o przewidywanym rozwoju
sytuacji gospodarczej. Na czynniki zewntrzne, powodujce podwyszenie inflacji, polityka pienina NBP nie miaa bezporedniego wpywu.
21
I I I . W A R U N K I w y k onani A b ud etu pa stwa

I b ud etu R O D K W E U R O P E J S K I C H
Budet pastwa i budet rodkw europejskich w 2012 r. wykonywane byy w warunkach pogbiaj
cego si spowolnienia wzrostu gospodarczego w Polsce, recesji w Unii Europejskiej i pogorszenia
sytuacji w gospodarce wiatowej. Na ksztat budetu wpyw miay ograniczenia wynikajce z faktu,
e Polska objta bya procedur nadmiernego deficytu, a take ograniczenia wynikajce z procedur ostronociowych, bdce konsekwencj faktu, i w kocu 2010 r. pastwowy dug publiczny
bywikszy od 50% PKB z roku 2010 r.
1. Sytuacja gospodarcza na wiecie

Sytuacja gospodarcza w latach 20112012 pogorszya si w skali globalnej. Wedug danych Midzynarodowego Funduszu Walutowego tempo wzrostu PKB gospodarki wiatowej szacowane na podstawie parytetu siy nabywczej obniyo si z poziomu 3,9% w 2011 r. do 3,2% w 2012 r.22.
Kraje Unii Europejskiej odnotoway ujemny wzrost PKB (-0,3%). Kryzys gospodarczy by najgbszy
wpoudniowych krajach strefy euro. Spadek PKB nastpi nie tylko w takich krajach jak Grecja (-6,4%),
Portugalia (-3,2%), Wochy (-2,4%), Hiszpania (-1,4%), Cypr (-2,4%), ale rwnie w Sowenii (-0,3%),
Belgii (-0,2%), Holandii (-0,9%) i Finlandii (-0,2%). W najwaniejszych gospodarczo krajach Unii tempo
wzrostu gospodarczego byo znacznie nisze ni w 2011 r. i wynosio w Niemczech 0,9%, we Francji 0,0% iwWielkiej Brytanii 0,2%. Najwyszy wzrost gospodarczy wystpi w tym okresie na otwie
(5,6%) iLitwie (3,6%). Kryzys w Unii Europejskiej spowodowa spowolnienie tempa wzrostu caej
gospodarki wiatowej, w tym gospodarki Polski, ktra odnotowaa wzrost PKB na poziomie 1,9%.
Kryzys gospodarczy w Unii Europejskiej ma dugotrway wpyw na sytuacj finansow wielu podmiotw publicznych i prywatnych, oddziaujc na zaufanie inwestorw i poyczkodawcw oraz skuteczno sektora finansowego. Napicia na rynkach dugu pastwowego i w sektorze bankowym
wzajemnie si napdzaj, przysparzajc wielu poyczkobiorcom powanych problemw. Ograniczony dostp do finansowania sta si gwn przeszkod dla oywienia gospodarczego. Problemy
te sszczeglnie dotkliwe w sabszych pastwach czonkowskich nalecych dostrefy euro23.
Polska jest w duym stopniu zalena od sytuacji w Unii Europejskiej, a zwaszcza w Niemczech.
W2012r. w strukturze geograficznej obrotw towarowych zmniejszy si nieznacznie udzia krajwUE,
alewdalszym cigu jest on dominujcy. Udzia krajw unijnych w eksporcie Polski zmniejszy si
z78,0% w2011r. do 75,8% w roku ubiegym, a w imporcie z 59,6% do 57,0%. Dugotrwaa stagnacja
na rynkach unijnych moe stanowi dla wzrostu gospodarczego Polski powane zagroenie.
W cigu 2012 r. w Unii Europejskiej nastpowao stopniowe wyhamowywanie dynamiki produktu
krajowego brutto. W konsekwencji w II kwartale w UE ogem po raz pierwszy od IV kwartau
2009r. wystpi spadek PKB o 0,3% w skali roku. W czwartym kwartale 2012 r. odnotowano spadek
PKBo0,6%24 wobec spadku o 0,4% w trzecim kwartale. Najgorsza bya sytuacja w Grecji i Portugalii, gdzie PKB w IV kwartale 2012 r. by odpowiednio o 5,7% i 3,8% mniejszy ni przed rokiem. Duy
22 IMF World Economic Outlook Update, January 2013, Waszyngton, D.C.
23 Na podstawie komunikatu Komisji Europejskiej z 28 listopada 2012 r. Roczna analiza wzrostu na 2013 r.,
COM (2012) 750.
24 Informacja o sytuacji spoeczno-gospodarczej kraju, I kwarta 2013, GUS, Warszawa, kwiecie 2013 r.
23
W A R U N K I wykonani A budetu pastwa

I budetu R O D K W E U R O P E J S K I CH
spadek produktu krajowego brutto wystpi take na Cyprze (o 3,3%), we Woszech, na Wgrzech
iwSowenii (po 2,8%). Najwyszy wzrost PKB miay kraje batyckie, z tego otwa (5,8%), Estonia(3,5%) iLitwa(3,0%). Wzrost PKB wystpi take w Szwecji (o 1,5%), na Sowacji (o 1,2%), w Polsce
(o 0,7%), wNiemczech (o 0,4%) oraz Wielkiej Brytanii (o 0,2%). We Francji wystpi spadek PKB o 0,3%.
Wedug danych Eurostatu w 2012 r. w Unii Europejskiej odnotowano niewielk popraw relacji deficytu sektora instytucji rzdowych i samorzdowych do PKB z4,4% w 2011 r. do 4,0% w 2012 r.25.
W17krajach czonkowskich deficyt przekroczy ustalone kryterium konwergencji (3% PKB). Najgbszy deficyt odnotowano w Hiszpanii (10,6%) i Grecji (10,0%) i by on wikszy ni w roku poprzednim. W 13 krajach (w tym w Polsce) relacja deficytu do PKB poprawia si, w 12 pogorszya, natomiast
wAustrii i na Cyprze nie zmienia si.
Relacja dugu sektora instytucji rzdowych i samorzdowych do PKB w krajach Unii Europejskiej
pogorszya si w 2012 r. o 2,8 punktu procentowego w porwnaniu do roku poprzedniego i wyniosa
85,3% PKB. Dopuszczalny poziom dugu (60% PKB) przekroczyo, podobnie jak w 2011 r., 14 pastw
UE. Wnajtrudniejszej sytuacji bya Grecja, gdzie dug sektora rzdowego i samorzdowego wynis
156,9%PKB. Wysoki poziom dugu obserwowano we Woszech (127% PKB) i w Portugalii (123,6%
PKB). Wyszy od przecitnego w UE poziom dugu odnotowano take w Irlandii, Belgii, we Francji,
wWielkiej Brytanii oraz na Cyprze (w granicach od 117,6% do 85,8% PKB). W Niemczech nastpio
niewielkie pogorszenie relacji dugu do PKB z 80,4% w 2011 r. do 81,9% w 2012 r.
Ubiegy rok by kolejnym rokiem objcia Polski przez Rad Unii Europejskiej procedur nadmiernego deficytu sektora instytucji rzdowych i samorzdowych, zgodnie z ktr powinnimy obniy
deficyt sektora finansw publicznych do dopuszczalnego poziomu 3% PKB. Wedug danych GUS26
w 2012 roku deficyt uksztatowa si na poziomie ok. 62,7 mldz, co stanowio 3,9% PKB, natomiast
dug sektora instytucji rzdowych i samorzdowych wynis 886,8 mldz, tj.55,6% PKB.
W wikszoci pozaunijnych krajw OECD27 w 2012 r. obserwowano umiarkowane spowolnienie
tempa wzrostu PKB. Najwysz dynamik charakteryzowao si Chile, gdzie wzrost PKB wynis
5,6% i by tylko nieznacznie wolniejszy ni przed rokiem. Wysz dynamik w porwnaniu do roku
poprzedniego charakteryzoway si Stany Zjednoczone (2,2%), Japonia (2,0%), Australia (3,6%)
iNorwegia (3,2%). Relatywnie wysokie tempo wzrostu produktu krajowego brutto notowano take
w Izraelu (3,1%) i Meksyku (3,9%). W rezultacie PKB krajw OECD ogem w 2012 r. zwikszy si
o1,4% wskali roku wobec 1,9% w 2011 r.28. W jedenastu krajach OECD produkt krajowy brutto by
mniejszy ni przed rokiem. Najgbszy spadek notowano w krajach nalecych do Unii Europejskiej,
tj.wGrecji, Portugalii, we Woszech oraz Sowenii.
Spowolnienie wzrostu gospodarczego objo w 2012 r. rwnie pozostae najwiksze gospodarki
wiata, tzw. kraje BRICS29. W Chinach PKB zwikszy si o 7,8% wobec 9,4% w 2011 r., i by to najniszy wzrost od 1999 roku. Szczeglnie due spowolnienie wzrostu gospodarczego wystpio drugi
rok zrzdu w Brazylii. W 2012 r. Brazylia odnotowaa wzrost PKB o 0,9%, podczas gdy w 2010 r. wyno-
25 Notyfikacja fiskalna Eurostatu, 22kwietnia 2013 r.

26 Komunikat GUS z dnia 22kwietnia 2013 r. dotyczcy deficytu i dugu sektora instytucji rzdowych i samorzdowych.
27 Czonkami OECD s nalece do Unii Europejskiej: Austria, Belgia, Dania, Estonia, Finlandia, Francja, Grecja,
Hiszpania, Irlandia, Luksemburg, Holandia, Niemcy, Polska, Portugalia, Republika Czeska, Sowacja, Sowenia,
Szwecja, Wgry, Wielka Brytania, Wochy; a z krajw spoza UE: Australia, Chile, Kanada, Islandia, Izrael, Japonia,
Meksyk, Norwegia, Nowa Zelandia, Republika Korei, Stany Zjednoczone, Szwajcaria, Turcja.
28 GUS. Podstawowe wskaniki makroekonomiczne. OECD i wybrane kraje wiata.

29 Brazylia, Rosja, Indie, Chiny oraz Republika Poudniowej Afryki.
24

si on 7,5%, a w roku 2011 2,7%. W Indiach PKB zwikszy si w ubiegym roku o 4%, a w Rosji
o3,6%. Kraje BRICS miay istotny, pozytywny wpyw na ksztatowanie si dynamiki PKB na wiecie.
Wedug prognoz Midzynarodowego Funduszu Walutowego w 2013 r. gospodarka wiatowa zacznie
stopniowo przyspiesza30. Produkt krajowy brutto na wiecie zwikszy si w skali roku o 3,3%.
Wstrefie euro wzrost PKB bdzie nadal ujemny (-0,3%). Gospodarka Stanw Zjednoczonych wzronie o1,9%, to jest nieco wolniej ni w 2012 r. W Japonii przewidywany wzrost PKB wyniesie 1,5%.
Znaczne oywienie gospodarcze MFW przewiduje w Chinach (8%) i w Indiach (5,7%). Ze stagnacji
wyjdzie Brazylia. Prognozowany jest wzrost PKB Brazylii na poziomie 3,0%. W Rosji MFW przewiduje
wzrost PKB w2013 r. o 3,4%, w Republice Poudniowej Afryki o 1,9%.
Jednym z zasadniczych czynnikw ryzyka dla naszej gospodarki pozostaje ksztatowanie si sytuacji makroekonomicznej w krajach bdcych gwnymi partnerami gospodarczymi Polski. Tendencje w strefie euro wskazuj na ryzyko dalszego spowolnienia wzrostu gospodarczego. Stan finansw publicznych niektrych krajw strefy euro stwarza nadal powane zagroenie dla koniunktury
gospodarczej i stabilnoci rynkw finansowych. W efekcie budet unijny moe mie problemy zrealizacj biecych patnoci. Dalsza konsolidacja fiskalna w krajach realizujcych programy naprawcze jest niepewna, moliwe jest wystpienie kolejnych zaburze na rynkach finansowych oraz protestw spoecznych. Taki rozwj sytuacji moe pogbi spowolnienie wzrostu gospodarczego
orazodpywkapitau z rynkw gospodarek wschodzcych, do ktrych naley Polska.
2. Sytuacja spoeczno-gospodarcza w Polsce

W 2012 r. nastpio spowolnienie wzrostu gospodarczego Polski. Produkt krajowy brutto zwikszy si realnie o 1,9% wobec wzrostu o 4,5% w 2011 r. i o 3,9% w 2010 r. Gospodarka polska zacza
odczuwa wpyw niekorzystnych procesw zachodzcych w gospodarce wiatowej i europejskiej.
Nie nastpi wzrost zatrudnienia i realnych wynagrodze. Zwikszya si liczba osb pozostajcych
bez pracy. Wzrost cen towarw i usug konsumpcyjnych by wikszy ni zakadano.
Wpyw popytu krajowego na tempo wzrostu gospodarczego by ujemny i wynis minus 0,2 punktu
procentowego. Byo to spowodowane spadkiem (o 0,2%) realnych nakadw na rodki trwae. Wpyw
spoycia na wzrost PKB by dodatni, ale mniejszy ni w poprzednim roku, i wynis 0,5 punktu procentowego.
W odrnieniu od lat poprzednich gwnym czynnikiem wspierajcym wzrost gospodarczy w2012r.
by eksport netto, ktrego wpyw na tempo wzrostu PKB by wikszy ni w poprzednim roku i wynis
2,1 punktu procentowego. Spadek tempa wzrostu importu wywoany spowolnieniem inwestycji by
gbszy ni ograniczenie dynamiki eksportu wywoane gorsz sytuacj gospodarcz u naszych gwnych partnerw handlowych.
30 IMF World Economic Outlook, April 2013.
25

Wykres 3. Dynamika PKB w latach 20032012 (rok poprzedni = 100)
108
106
103,9
100
101,5
102,5
[%]
105,1
103,6
104
102
106,8
106,2
105,3
103,3
102,1
104,5
103,9
101,6
103,2
101,9
102,1
101,6
100,3
99,7
98
96
94
95,7
2003
2004
2005
2006
2007
2008
Polska
2009
2010
2011
2012
UE
rdo: dane GUS.
Wzrost gospodarczy w Polsce ulega spowolnieniu w kolejnych kwartaach 2012 r.

Tabela 1. Wzrost PKB w poszczeglnych kwartaach 2011 i 2012 r.
Kwartay
Lata
II
III
IV
Analogiczny okres roku poprzedniego = 100

2011
104,5
104,3
104,4
2012
103,5
102,3
101,3
104,9
100,7
rdo: Informacja w sprawie zaktualizowanego szacunku PKB za lata 20112012. GUS, Warszawa, 22kwietnia 2013 r.
rednioroczny wzrost cen towarw i usug konsumpcyjnych w 2012 r. wynis 3,7%. Wzrost cen
by wolniejszy ni w 2011 r., ale wyszy od zaoonego w ustawie budetowej. Zanotowano wysoki
wzrost cen towarw i usug zwizanych z transportem oraz mieszkaniem, a take ywnoci i napojw bezalkoholowych. Sabsza ni w 2011 r. bya dynamika cen w przemyle i budownictwie.
Tabela 2. Inflacja w latach 20112012
Kwartay
Lata
II
III
IV
Analogiczny okres roku poprzedniego = 100

2011
103,8
104,6
104,1
104,6
2012
104,1
104,0
103,9
102,9
rdo: dane GUS.
Spowolnieniu wzrostu gospodarczego towarzyszyo zahamowanie produkcji sprzedanej przemysu,

sprzeday detalicznej i spadek produkcji budowlano-montaowej.
26

Produkcja sprzedana przemysu (w cenach staych) w 2012 r. bya o 0,8% wysza ni w roku poprzednim (w 2011 r. wzrost o 7,7%). W przedsibiorstwach zatrudniajcych wicej ni 9 osb produkcja
sprzedana bya w 2012 r. o 1% wysza ni przed rokiem, przy czym z kwartau na kwarta dynamika
wzrostu produkcji sprzedanej malaa, a w IV kwartale produkcja sprzedana przemysu bya o3,2%
mniejsza ni w IV kwartale 2011 r. W grudniu 2012 r. produkcja sprzedana bya a o10,6% mniejsza
ni w roku 2011.
W 2012 r. wzrosa (o 1,3%) produkcja sprzedana przedsibiorstw przetwrstwa przemysowego
oraznieznacznie przedsibiorstw w sektorze wytwarzania i zaopatrywania w energi elektryczn,
gaz, par wodn i gorc wod (o 0,3%). Najwikszy spadek sprzeday (o 5,6%) odnotowano w przemyle wydobywczym, w ktrym jeszcze w 2011 r. produkcja sprzedana wzrosa o 2,7%.
Wykres 4. Tempo wzrostu produkcji sprzedanej przemysu w poszczeglnych kwartaach lat
20112012 (analogiczny okres roku poprzedniego = 100)
[%]
12
10
8
6
4
2
0
-2
I kw. 2011
II kw.
III kw.
IV kw.
I kw. 2012
II kw .
III kw.
IV kw.
-4
rdo: dane GUS.
Sprzeda detaliczna (w cenach staych) w 2012 r. bya o 0,8% wysza ni w roku poprzednim.
W2011r. wystpi wzrost sprzeday detalicznej o 3,2%. W przedsibiorstwach o liczbie pracujcych
powyej dziewiciu osb sprzeda detaliczna w 2012 r. wzrosa jeszcze bardziej, tj.o 2,3%, cho
wzrost by wolniejszy ni w 2011 r., gdy sprzeda zwikszya si o 7,3%.
27

Wykres 5. Tempo sprzeday detalicznej w poszczeglnych kwartaach lat 20112012

(analogiczny okres poprzedniego roku = 100)
[%]
10
8
6
4
2
0
I kw. 2011
II kw.
III kw.
IV kw.
I kw. 2012
II kw.
III kw.
IV kw.
-2
-4
rdo: dane GUS.
Najwyszy wzrost sprzeday detalicznej (o 16,1%) wystpi w grupie Meble, rtv, agd, a take
wprzedsibiorstwach prowadzcych sprzeda w niewyspecjalizowanych sklepach (wzrost o 12,6%).
Szybciej rosa te sprzeda w jednostkach zajmujcych si handlem pojazdami samochodowymi,
motocyklami i czciami (wzrost o 4,1% w porwnaniu do 3,5% w roku poprzednim). Najwiksze tempo spadku sprzeday zanotowano w 2012 r. w grupie Prasa, ksiki, pozostaa sprzeda
wwyspecjalizowanych sklepach o 14,7%.
Produkcja budowlano-montaowa (w cenach staych) zrealizowana na terenie kraju przez przedsibiorstwa o liczbie pracujcych powyej dziewiciu osb w 2012 r. bya o 1,0% nisza ni przed
rokiem, przy wzrocie o 16,3% w roku poprzednim. Wpyn na to spadek sprzeday w III i IV kwartale
2012 r. Spadek wystpi w kadej dziaalnoci budowlanej, poza budow obiektw inynierii ldowej i wodnej, w ktrej zanotowano wzrost o 0,7%. Spadek dynamiki produkcji budowlano-montaowej wynis od 0,4% (roboty budowlane o charakterze remontowym) do 2,2% (budowa budynkw). Wpoprzednich latach sprzeda produkcji budowlano-montaowej rosa szybko w 2010 r.
o3,5%, a w2011 r. o 16,3%.
Krajowy Program Reform

Ubiegy rok by drugim rokiem funkcjonowania w Unii Europejskiej tzw. Europejskiego Semestru,
tj.procedury zarzdzania koordynacj polityki gospodarczej i budetowej pastw czonkowskich.
W trakcie tej procedury pastwa czonkowskie cyklicznie dostosowuj swoj polityk budetow
igospodarcz do celw i zasad uzgodnionych na szczeblu unijnym. Celem wdroenia procedury
Europejskiego Semestru jest zapewnienie takiej koordynacji polityki budetowej i gospodarczej
pastw czonkowskich, ktra przyczyni si do stabilnoci finansw publicznych, wzrostu gospodarczego oraz zapobiegnie nadmiernej nierwnowadze makroekonomicznej. Procedura ta ma zapew-
28

ni odpowiednie warunki dla corocznego zbliania si Unii do osignicia celw okrelonych w dugookresowej strategii rozwoju spoeczno-gospodarczego Europa 202031.
Narzdziem realizacji strategii Europa 2020 w Polsce, podobnie jak i w innych pastwach czonkowskich, jest Krajowy Program Reform na rzecz realizacji strategii Europa 2020 (KPR)32. Rada UE
ocenia Krajowy Program Reform oraz wydaa opini na temat przedstawionego przez Polsk Programu konwergencji. Wynikiem tej oceny i opinii byo wydanie w 2011 r. siedmiu zalece, ktre rzd
powinien wdroy. Realizacja zalece wymagaa podjcia reform, ktre powinny zwikszy potencja rozwojowy pastwa. Przedmiotem zalece byy finanse publiczne, system emerytalny, ksztacenie i szkolenia, finansowanie placwek opieki nad dziemi, energetyka, transport kolejowy oraz procedury prawne zwizane z egzekwowaniem zobowiza umownych, budownictwem i zagospodarowaniem przestrzennym.
Przeprowadzona przez NIK w 2012 r. kontrola realizacji zalece Rady UE wykazaa, e rzd rozpocz
realizacj wszystkich zalece. Dziaania te jednak mog okaza si niewystarczajce, eby w sposb
trway zredukowa deficyt sektora instytucji rzdowych i samorzdowych do poziomu 3% PKB oraz
zapewni dugofalowe wzmocnienie potencjau rozwojowego Polski.
Tabela 3. Wybrane wskaniki realizacji strategii Europa 2020 w Polsce
2005
2010
2011
2012
Wskanik zatrudnienia osb

w wieku 2064 lat (%)
Wskanik
Cel dla Polski (2020)
58,3
64,6
64,8
64,7
71
Nakady na B+R (% PKB)
0,57
0,74
0,77
1,7
Udzia energii ze rde odnawialnych

w zuyciu energii (%)
7,0
9,4
10,8
Zwikszenie wykorzystania
odnawialnych rde energii
Modzie niekontynuujca nauki (%)
5,3
5,4
5,6
5,7
4,5
Osoby w wieku 3034 lat posiadajce

wysze wyksztacenie (%)
22,7
34,8
36,5
39,1
45
Wskanik zagroenia ubstwem

lub wykluczeniem spoecznym (%)
45,3
27,8
27,2
Zmniejszenie o 1,5mln liczby osb

yjcych poniej relatywnej granicy
ubstwa
rdo: dane GUS.
31 Strategia Europa 2020 zostaa zatwierdzona przez Rad Europejsk 17 czerwca 2010 r. i zastpia obowizujc
wlatach 20002010 Strategi Lizbosk. Strategia Europa 2020 okrela gwne cele, ktre Unia powinna
osign do 2020r.:
75-procentowe zatrudnienie osb w wieku 2064 lat;
3-procentowy udzia wydatkw na badania i rozwj w PKB;
cel 20:20:20 (ograniczenie o 20% emisji CO, pozyskiwanie 20% energii ze rde odnawialnych, 20% wzrost
efektywnoci energetycznej);
obnienie do 10% udziau modziey niekontynuujcej nauki przy osigniciu 40-procentowego udziau osb
z wyszym wyksztaceniem w grupie wiekowej 3034 lat;
zmniejszenie o 20mln liczby osb zagroonych wykluczeniem spoecznym.
32 Krajowy Program Reform na rzecz realizacji strategii Europa 2020 w Polsce jest dokumentem rzdowym przyjtym
przez Rad Ministrw 26kwietnia 2011 r. Po jego aktualizacji w 2012 roku Rada Ministrw przyja 25kwietnia
2012 r. Krajowy Program Reform Europa 2020. Aktualizacja 2012/2013.
29

Strategia Rozwoju Kraju

Strategia Rozwoju Kraju 20072015 zostaa przyjta przez Rad Ministrw 29listopada 2006 r. Zgodnie z art.12a ust. 7 ustawy z dnia 6grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju Strategia podlega okresowej aktualizacji, co najmniej raz na cztery lata33. Strategia Rozwoju Kraju (SRK)
todokument rzdowy tworzony w celu okrelenia przedsiwzi rozwojowych, ktre trzeba podj,
aby poprawi sytuacj spoeczno-gospodarcz kraju. Wyznaczane s w nim cele, ktre maj by osignite w czasie okrelonym w danym dokumencie.
Ostatnia Informacja o realizacji Strategii Rozwoju Kraju 20072015 zostaa przekazana Sejmowi wlipcu
2012 r.34. W zwizku z koniecznoci dostosowania SRK do nowych uwarunkowa spoecznogospodarczych oraz do wyzwa wewntrznych i zewntrznych, podjto decyzj o jej aktualizacji
oraz owydueniu horyzontu czasowego do 2020 roku. Strategia Rozwoju Kraju 2020 Aktywne
spoeczestwo, konkurencyjna gospodarka, sprawne pastwo zostaa przyjta przez Rad Ministrw 25wrzenia 2012 r.35.
Tabela 4. Wybrane wskaniki realizacji przez Polsk Strategii Rozwoju Kraju 20072015
Wskanik
2010
2011
2012
Zakadana
warto
wskanika
2010
rednie roczne tempo wzrostu PKB (%)

rednia stopa inwestycji (%)
rednia roczna inflacja (%)
Deficyt/nadwyka sektora finansw publicznych w % PKB
Dug publiczny w % PKB
Eksport towarw na 1 mieszkaca (wtys. euro)
Turyci zagraniczni (przyjazdy wmln osb)
2015
3,9
4,5
1,9
5,1
5,2
19,9
20,2
19,4
21,0
25,0
2,6
4,3
3,7
-7,9
-5,0
-3,9
2,5
2,0
54,8
56,2
55,6
51,7
47,0
3,1
3,5
3,7
3,5
4,9
12,5
13,4
14,8
18,3
22,0
62,0
Wskanik zatrudnienia osb w wieku 1564 lat
58,9
59,3
59,7
57,0
Wskanik zatrudnienia kobiet w wieku 1564 lat
52,6
52,7
53,1
51,0
53,0
Wskanik zatrudnienia osb niepenosprawnych
20,4
20,7
21,4
18,0
25,0
Stopa bezrobocia osb w wieku 1524 lat (%)
23,7
25,8
26,5
26,0
18,0
Udzia % ludnoci w wieku 1564 lat z wyksztaceniem

wyszym
35,8
35,3
35,1
38,0
41,0
Poziom zaufania do administracji publicznej
42
45
45
50
Wskanik poczucia bezpieczestwa
70
75
66
50
60
Wskanik zatrudnienia osb w wieku 15 lat

i wicej na wsi (%)
50,4
50,4
50,4
51
54
Odsetek dzieci w wieku 35 lat objtych wychowaniem

przedszkolnym w placwkach na wsi
43,1
49,3
50,8
25
35
Liczba penozatrudnionych w rolnictwie indywidualnym

na 100 ha uytkw rolnych
13,8
13,5
13,6
12
10
Wskanik urbanizacji
60,8
60,7
60,6
62
65
rdo: Strategia Rozwoju Kraju, Podstawowe wskaniki realizacji. GUS.
33 Dz.U. z 2009 r. Nr84, poz. 712 zezm.

34 Informacja o realizacji Strategii Rozwoju Kraju 20072015 w roku 2011. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego.
Warszawa, lipiec 2012 r.
35 M.P. z 2012 r. poz. 882, Strategia Rozwoju Kraju 2020 Aktywne spoeczestwo, konkurencyjna gospodarka,
sprawne pastwo.
30

Stopie realizacji celw Strategii Rozwoju Kraju 20072015 jest w roku 2012 bardzo zrnicowany.
Wniektrych obszarach ju w 2012 r. osignito docelowe wartoci wskanikw zaplanowane
na rok2015, poziom innych wskanikw wskazuje, e cele SRK nie zostan w peni zrealizowane.
Widoczne jest przy tym, e lepsze rezultaty uzyskano w zakresie jakoci ycia ni w kwestiach dotyczcych sytuacji gospodarczej. W szczeglnoci nierealne jest ju osignicie zakadanych wSRK
wskanikw redniego tempa wzrostu PKB czy relacji pastwowego dugu publicznego do PKB.
Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia 20072013

Fundusze strukturalne i Fundusz Spjnoci wdraane s zgodnie z Narodowymi Strategicznymi
Ramami Odniesienia 20072013 (NSRO 20072013)36. Dokument ten zosta przyjty przez Rad Ministrw 29listopada 2006 r. rodki przekazywane do Polski w ramach NSRO 20072013 maj suy realizacji celu strategicznego, jakim jest tworzenie warunkw dla wzrostu konkurencyjnoci gospodarki polskiej opartej na wiedzy i przedsibiorczoci, zapewniajcej wzrost zatrudnienia oraz poziomu spjnoci spoecznej, gospodarczej i przestrzennej. Powyszy cel mia by osignity poprzez realizacj szeciu szczegowych celw horyzontalnych. Nie wszystkie wskaniki realizacji tych celw s na zadowalajcym poziomie37. Analiza wskanikw GUS monitorujcych NSRO wskazuje, e pomimo znaczcych
kwot wpywajcych z UE do Polski, nie zostan osignite rezultaty zakadane na rok 201338 w obszarze podnoszenia wydajnoci pracy, inwestycji, innowacyjnoci przedsibiorstw, w tym wydatkw na
badania i rozwj, oraz zaawansowania technologicznego produkcji.
Najwiksze problemy wi si z osigniciem docelowych efektw polityki spjnoci w ramach
podnoszenia konkurencyjnoci i innowacyjnoci przedsibiorstw, w tym szczeglnie sektora
wytwrczego o wysokiej wartoci dodanej oraz rozwj sektora usug. Na przykad wskanik nakadw ogem na dziaalno badawcz i rozwojow mierzony jako % PKB planowany do osignicia w2013 r. na poziomie 1,5%, przy redniej dla UE wynoszcej 2,03%, na koniec 2011 r. wynis
0,77% PKB idynamika wzrostu wskanika w latach poprzednich w zasadzie wyklucza moliwo
zblienia si do zakadanego poziomu (w latach 2009 i 2010 wskanik ten ksztatowa si na poziomie odpowiednio 0,68% i 0,74%). Wskanik udziau przedsibiorstw przemysowych ponoszcych
nakady nadziaalno innowacyjn, liczony jako procent wszystkich przedsibiorstw, na koniec
2011 r. osign poziom 29,8%, przy zakadanych 60% na 2013 r., i uplasowa Polsk na przedostatnim miejscu wrd 27 krajw UE. Wskanik ten w latach 20032010 obniy si z 39,3% do 29,6%.
Pomimo dostpnoci rodkw na podniesienie konkurencyjnoci i innowacyjnoci przedsibiorstwa,
udzia produktw wysokiej i redniowysokiej techniki w produkcji sprzedanej w przemyle osign
na koniec 2011r. poziom 33,6%, przy zaplanowanym na 2013 r. 37,5%, i by o 1,6 punktu procentowego niszy ni w2010 r. (35,2%).
Nie zostan te osignite wskaniki zaoone dla budowy i modernizacji infrastruktury technicznej i spoecznej, majcej podstawowe znaczenie dla wzrostu konkurencyjnoci. Wystpuj trudnoci wrealizacji planu budowy autostrad i drg ekspresowych. Do koca 2012 r. zbudowano 1.367km
autostrad przy zaplanowanym celu w 2013 r. 1.754km. Stanowi to 77,8% planu. Dokoca 2012r.
zbudowano 1.065km drg ekspresowych, co stanowio 41,7% wielkoci zaoonej na 2013 r.
36 Dokument zaakceptowany decyzj Komisji Europejskiej zatwierdzajc pewne elementy Narodowych Strategicznych
Ram Odniesienia. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego,Warszawa, maj, 2007 r.
37 Zgodnie z danymi monitoringu GUS Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia. Podstawowe wskaniki realizacji
stan na kwiecie 2013 r.
38 Wskaniki monitorujce GUS.
31

(2.555km ). Budowa autostrad i drg ekspresowych napotykaa liczne problemy zwizane z opnieniami i wycofywaniem si wykonawcw z placw budw oraz bankructwami niektrych firm. Rozwizanie tych problemw powinno by priorytetem dla instytucji odpowiedzialnych za skuteczn
realizacj projektu budowy sieci autostrad i drg ekspresowych.
Poziom redniej stopy inwestycji39 w 2012 r. wynosi 19,4% i by najniszy od 2005 r., podczas gdy
na2013 r. przewidziano 24,0%. Podobnie wydajno pracy na jednego pracujcego wyniosa
w2011r. 66,9%, przy zaoeniu, e rednia UE 25 wynosi 100%, i bya to warto o 1,5 punktu procentowego wysza ni w 2010 r. Osignicie w 2013 r. zakadanego poziomu 75% wydaje si mao
realne, poniewa wymagaoby to wzrostu relacji o 8,1 punktu procentowego.
Nie s take realizowane zaoenia ilociowe w zakresie tworzenia nowych miejsc pracy oraz redukcji stopy bezrobocia w obszarach najbardziej dotknitych tym zjawiskiem.
Take w przypadku PROW wskaniki obrazujce rezultaty wydatkowania rodkw unijnych ksztatuj si poniej oczekiwanego poziomu pod wzgldem liczby gospodarstw odbierajcych wsparcie ze rodkw unijnych, jak rwnie wynikajcych z tego efektw gospodarczych (np.inwestycje,
przekwalifikowanie gospodarstw na dziaalno pozarolnicz).
Opisane wyej wskaniki realizacji celw strategicznych NSRO wskazuj, e pomimo widocznych
wwielu dziedzinach efektw z wykorzystania rodkw, pozostaj jednak obszary, w ktrych nie osignito zaplanowanych celw.
Tabela 5. Wybrane wskaniki realizacji celw NSRO
Wskanik
rednie roczne tempo wzrostu PKB (%)
2010
2011
Zakadana
warto
wskanika
2013 r.
2012
3,9
4,5
1,9
5,2
PKB na 1 mieszkaca w PPS1 (UE 25 = 100)
60,0
63,0
65,0
rednia stopa inwestycji (%)
19,9
20,2
19,4
25,0
Nakady na dziaalno badawcz i rozwojow mierzone jako % PKB
0,74
0,77
1,5
29,6
29,8
60,0
35,2
33,6
37,5
857
675
65,4
1.070
738
66,9
1.367
1.065
1.754
2.555
75,0
23,7
23,7
24,5
22,0
830,0
830,0
685,0
200,0
5,3
5,5
5,0
56,2
61,2
66,1
70,0
Udzia przedsibiorstw przemysowych ponoszcych nakady na

dziaalno innowacyjn, liczony jako % wszystkich przedsibiorstw
Udzia produktw wysokiej i redniowysokiej techniki w produkcji
sprzedanej w przemyle
czna dugo autostrad (km)
czna dugo drg ekspresowych (km)
Wydajno pracy na 1 pracujcego (UE 25 = 100)
Bezrobocie w trzech podregionach (NUTS 3) o najwyszej stopie
bezrobocia (%)
redni czas egzekucji wyrokw sdowych (dni)
Wskanik postrzegania korupcji
Odsetek gospodarstw domowych posiadajcych dostp
do Internetu na wsi (%)
58,0
1
Ang. Purchasing Power Standard
roku 2012 r. obowizywaa skala 0100, na ktrej 0 oznacza, e kraj jest postrzegany jako bardzo skorumpowany,
W
a 100oznacza, e jest postrzegany jako pozbawiony korupcji, natomiast w latach poprzednich skala 010 podobnie skonstruowana.
rdo: Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia, wskaniki monitorujce. GUS.
39 Relacja nakadw brutto na rodki trwae do PKB.

32

3. Realizacja zaoe makroekonomicznych

W uzasadnieniu do projektu ustawy budetowej na rok 2012 zaoono, e sytuacja gospodarcza
nawiecie si pogorszy. Przyjto zgodnie z prognozami Komisji Europejskiej, e nastpi wyrane
spowolnienie tempa wzrostu PKB w Unii Europejskiej do 0,6% z 1,6% w 2011 r. i 1,9% w 2010 r. Przewidywano, e tempo wzrostu PKB w 2012 r. w Polsce spadnie i wyniesie 2,5%, przy istnieniu wielu
zagroe dla tej prognozy. Skala spowolnienia wzrostu gospodarczego Polski okazaa si wiksza
ni zakadano.
Produkt krajowy brutto i jego skadowe

Produkt krajowy brutto w cenach biecych w 2012 r. wynis 1.595,3 mld z wobec 1.528,1 mld z
w2011 r. Gwnym czynnikiem wzrostu PKB by popyt zagraniczny. Eksport zwikszy si o 2,8%
przyzmniejszeniu importu o 1,8%. Popyt krajowy zmala o 0,2%, do czego przyczyni si spadek akumulacji o 3,3%. Spoycie zwikszyo si o 0,6%.
Realne tempo wzrostu PKB w 2012 r. wynioso 1,9% i byo o 0,6 punktu procentowego nisze
nizakadano w uzasadnieniu do ustawy budetowej.
Tabela 6. Dynamika produktu krajowego brutto i jego skadowych w latach 20112012
Wyszczeglnienie
PKB (ceny stae)
Eksport
Import
Popyt krajowy
Spoycie
indywidualne
zbiorowe
Akumulacja
nakady brutto na rodki trwae
2011
2012
Prognoza
Wykonanie
Prognoza
Wykonanie
Analogiczny okres poprzedniego roku = 100
104,0
104,5
102,5
101,9
106,5
107,7
104,6
102,8
106,8
105,5
103,2
98,2
104,1
103,6
102,0
99,8
103,0
101,6
102,5
100,6
103,6
102,6
102,9
100,8
101,2
98,3
101,2
100,0
108,1
111,2
100,1
96,7
108,5
108,5
101,5
99,2
rdo: Uzasadnienie do ustawy budetowej na rok 2012; Biuletyn Statystyczny GUS nr3, kwiecie 2013.
Bilans patniczy
W 2012 r. poprawia si relacja salda obrotw biecych do PKB, ktra wyniosa minus 3,5%. Spowodowane to byo szybszym wzrostem eksportu ni importu. Rachunek biecy bilansu patniczego
zamkn si w 2012 r. ujemnym saldem w kwocie 13.480mln euro, ktre poprawio si w ujciu
rocznym o 4.497mln euro. Relacja salda obrotw biecych do PKB bya lepsza o 1,4 punktu procentowego ni w 2011 r. Na wysoko nierwnowagi zewntrznej znaczny wpyw miay ujemne
salda obrotw towarowych oraz dochodw. Ujemne saldo obrotw towarowych zmniejszyo si,
ale nadal jest ujemne. Wpywy z eksportu towarw zwikszyy si w ujciu rocznym o 4,6%, a wypaty
za import o 1,1%.
33

Tabela 7. Bilans patniczy w latach 20112012

Wyszczeglnienie
Rachunek biecy
2011
2012
mln euro
-17.977
-13.480
-10.059
-5.313
Wpywy z eksportu
140.181
146.594
Wypaty za import
150.240
151.907
29.273
24.779
8.370
3.308
w tym obroty towarowe: saldo
Rachunek kapitaowy i finansowy

w tym inwestycje bezporednie (netto)
rdo: Bilans patniczy, dane roczne, NBP.
W 2012 r. obroty towarowe handlu zagranicznego zwikszyy si w porwnaniu do roku poprzedniego, ale ich dynamika bya znacznie nisza. Zwikszya si wymiana handlowa ze wszystkimi grupami krajw. Eksport w cenach biecych liczony wzotych by wyszy o 6,9% ni w roku poprzednim, za import wyszy o 2,4%. Najwikszy wzrost eksportu zanotowano w handlu z krajami Europy
rodkowo-Wschodniej (o 25,4%) i krajami rozwijajcymi si (o 18,2%). W handlu z krajami Unii Europejskiej wystpi wzrost o 3,9%. Wymiana zamkna si ujemnym saldem w wysokoci 41,2 mldz,
wobec minus 64,6 mldz w 2011 r.
W strukturze geograficznej obrotw ogem w 2012 r., w porwnaniu do poprzedniego roku, obniy si udzia krajw rozwinitych, w tym krajw UE, przy jednoczesnym wzrocie udziau krajw
Europy rodkowo-Wschodniej. Najwikszym odbiorc polskich produktw w 2012 r. bya podobnie jak wlatach poprzednich Unia Europejska. Eksport do krajw Unii Europejskiej stanowi 75,8%
wartoci eksportu ogem, a import z tych krajw 57,0% wartoci importu ogem (w 2011 r.
odpowiednio 78,0% i 59,6%). Najwyszy udzia w obrotach handlu zagranicznego miay Niemcy,
ktrych udzia w eksporcie ogem wynis 25,1%, a w imporcie ogem 21,1%. Wrd najwaniejszych partnerw Polski kolejne miejsca po Niemczech w eksporcie zajmoway Wielka Brytania (6,7%),
Republika Czeska (6,3%), Francja (5,8%), Rosja (5,4%) i Wochy (4,9%), a w imporcie Rosja (14,3%),
Chiny (9,0%), Wochy (5,1%) i Francja (4,0%). Saldo obrotw kapitaowych i finansowych bilansu patniczego si zmniejszyo, lecz nadal byo prawie dwukrotnie wysze ni deficyt obrotw biecych.
W 2012 r. nastpi znaczny spadek zagranicznych inwestycji bezporednich w Polsce. Zmalay one
z13.646mln euro w 2011 r. do 2.664mln euro w 2012 r. Polskie inwestycje bezporednie za granic wyniosy 644mln euro.
Rynek pracy
Przecitne zatrudnienie w 2012 r. w sektorze przedsibiorstw nieznacznie zwikszyo si w porwnaniu z rokiem poprzednim. Dynamika zatrudnienia saba w kolejnych kwartaach, a w IV kwartale
2012 r. zatrudnienie byo nisze ni w 2011 r. Przecitne zatrudnienie w sektorze przedsibiorstw
w2012 r. uksztatowao si na poziomie 5.549tys. osb, tj.o 0,1% wicej ni w 2011 r.
W uzasadnieniu do projektu ustawy budetowej na rok 2012 zaoono, e przecitne zatrudnienie
wsektorze przedsibiorstw wyniesie 5.602tys. osb, liczba zarejestrowanych bezrobotnych zmaleje
do 1.966tys. osb, a stopa bezrobocia 12,3%. Zaoe tych nie udao si zrealizowa.
34

Tabela 8. Zatrudnienie i bezrobocie w latach 20112012

2011
Prognoza
Wyszczeglnienie
2012
Wykonanie
Prognoza
Wykonanie
Prognoza
Liczba osb (tys.)
Wykonanie
Dynamika
Przecitne zatrudnienie
w gospodarce narodowej
10.022
9.802
10.104
9.790
100,8
99,9
w
tym w sektorze
przedsibiorstw
5.538
5.544
5.602
5.549
101,2
100,1
1.978
1.983
1.966
2.137
99,4
107,8
12,4
12,5
12,3
13,4
Liczba bezrobotnych
Stopa bezrobocia
na koniec roku (%)
rdo: Uzasadnienie do ustawy budetowej na rok 2012, Biuletyn Statystyczny GUS Nr3, Warszawa, kwiecie 2013 r.
Nietrafna okazaa si prognoza dotyczca liczby bezrobotnych. Liczba bezrobotnych zarejestrowanych w urzdach pracy na koniec 2012 r. wyniosa 2.137tys. osb i bya wysza o 7,8% ni na koniec
2011 r. Stopa bezrobocia na koniec 2012 r. bya najwysza od 2006 r.
Wykres 6. Stopa bezrobocia rejestrowanego w latach 20032012
[%]
25
20
20,0
19,0
17,6
14,8
15
11,2
10
11,9
12,4
12,5
2009
2010
2011
13,4
9,5
5
0
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2012
rdo: dane GUS.
W 2012 r. liczba nowo zarejestrowanych bezrobotnych wyniosa 2.655tys. osb i w ujciu rocznym
zwikszya si o 2,5% wobec spadku przed rokiem o 14,8%. Osoby rejestrujce si po raz kolejny
stanowiy 78,3% nowo zarejestrowanych bezrobotnych. Z ewidencji bezrobotnych w 2012 r. skrelono 2.500,8tys. osb, tj.o 2,4% mniej ni w 2011 r. Gwn przyczyn wyrejestrowania byo podjcie pracy. W strukturze bezrobotnych zarejestrowanych na koniec 2012 r. mniej ni rok wczeniej
byo kobiet, ktre stanowiy 51,4% (w 2011 53,5%) oraz absolwentw 5,9% wobec 6,2% w 2011r.
Zwikszy si natomiast do 81,4% udzia osb wczeniej pracujcych.
35

Wynagrodzenia i wiadczenia spoeczne

W 2012 r. przecitne miesiczne wynagrodzenia nominalne brutto w sektorze przedsibiorstw rosy
w skali roku wolniej ni w 2011 r. Przecitne nominalne emerytury i renty brutto rosy szybciej ni
pace w sektorze przedsibiorstw, a ich sia nabywcza bya wiksza ni w 2011 r.
Tabela 9. Wynagrodzenia i wiadczenia spoeczne w latach 20112012
2011
Wyszczeglnienie
Prognoza
2012
Wykonanie
Prognoza
Wykonanie
Przecitne wynagrodzenie
brutto w gospodarce narodowej
Prognoza
Wykonanie
Dynamika
3.392
3.404
3.526
3.522
104,0
103,5
3.606
3.605
3.750
3.728
104,0
103,4
3.700
3.852
104,1
z pozarolniczego systemu
ubezpiecze
1.727
1.821
105.4
rolnikw indywidualnych
986
1.054
106,9
w tym:
sektor przedsibiorstw
jednostki sfery budetowej
Przecitna emerytura i renta
rdo: Uzasadnienie do ustawy budetowej na rok 2012; Biuletyn Statystyczny Nr3, GUS, Warszawa, kwiecie 2013 r.
Przecitne miesiczne wynagrodzenie brutto ogem w porwnaniu do poprzedniego roku byo

o3,5% wysze, a w ujciu realnym nisze o 0,1%. Wielkoci te byy nisze ni zaoono w uzasadnieniu do ustawy budetowej.
Przecitne miesiczne wynagrodzenie brutto w sektorze przedsibiorstw byo o 3,4% wysze, a realnie nisze o 0,2% ni przed rokiem. W pastwowych jednostkach budetowych, objtych przepisami ustawy o ksztatowaniu wynagrodze w pastwowej sferze budetowej, przecitne miesiczne
wynagrodzenie wynioso 4.330z i w porwnaniu do 2011 r. wzroso nominalnie o 3,3%, czyli realnie si obniyo.
Przecitna miesiczna emerytura i renta brutto z pozarolniczego systemu ubezpiecze spoecznych
bya o 5,4%, a realnie o 1,3% wysza ni przed rokiem. Przecitna miesiczna emerytura i renta brutto
rolnikw indywidualnych bya o 6,9%, a realnie o 2,8% wysza ni przed rokiem.
Ceny, rynek pieniny i walutowy

rednioroczny wzrost cen towarw i usug konsumpcyjnych (inflacja) by niszy ni w poprzednich
latach, ale wyszy od zaoonego w ustawie budetowej. W grudniu 2012 r. ceny konsumpcyjne byy
w skali roku o 2,4% wysze ni w grudniu 2011 r. Wzrost cen wystpi w wikszoci grup towarw
iusug. Najwikszy wpyw na poziom wskanika cen konsumpcyjnych 2012 r. mia wzrost cen towarw i usug zwizanych z uytkowaniem mieszkania i nonikami energii, transportem i usugami
transportowymi oraz ywnoci i napojami bezalkoholowymi.
Ceny produkcji sprzedanej przemysu rosy w 2012 r. wolniej ni w 2011 r. Wzrost tych cen spowodowany by w szczeglnoci wzrostem cen wytwarzania i zaopatrywania w energi elektryczn, gaz, par
wodn i gorc wod o 5,7% oraz w przetwrstwie przemysowym, zwaszcza w produkcji koksu i pro-
36

duktw rafinacji ropy naftowej ceny wzrosy o 10,5%. Wzrost cen produkcji sprzedanej przemysu by
o jeden punkt procentowy wyszy ni zaoono w uzasadnieniu do ustawy budetowej.
Tabela 10. Wskaniki cen i rynku walutowego w latach 20112012
Wyszczeglnienie
Jednostka
2011
Prognoza
2012
Wykonanie
Prognoza
Wykonanie
Dynamika cen towarw

i usug konsumpcyjnych
104,1
104,3
102,8
103,7
Dynamika cen produkcji

sprzedanej przemysu
107,4
107,6
102,3
103,3
Stopy procentowe operacji

otwartego rynku
(rednio w okresie)
4,0
4,2
4,7
4,6
Kurs walutowy (redni)
PLN/USD
2,96
3,26
Kurs walutowy (redni)
PLN/EUR
4,12
4,19
rdo: Uzasadnienie do ustawy budetowej na rok 2012; Biuletyn Statystyczny Nr3, GUS, Warszawa, kwiecie 2013 r.
Wartozotego wobec walut obcych najwikszym wahaniom ulegaa w styczniu i lutym oraz
odmaja dolipca 2012 r. Poczwszy odsierpnia,zoty si umacnia. redni kurszotego do euro
wgrudniu by o 4,9% niszy ni w czerwcu, a do dolara amerykaskiego o 9,3%.
Wykres 7. rednie kursy walut w 2012 r. wedug miesicy
5
4,38
4,18
4,14
4,18
3,16
3,13
3,17
4,29
4,30
4,19
4,09
4,13
4,11
4,14
4,09
3,35
3,44
3,41
3,30
3,22
3,17
3,22
3,12
4
3
3,39
2
PLN/EUR
1
0
II
III
IV
VI
VII
VIII
IX
PLN/USD
XI
XII
rdo: dane GUS.
W grudniu 2012 r. redni miesiczny kurs euro by niszy ni w grudniu 2011 r. o 8,5%, a dolara amerykaskiego o 8,1%.
37

4. Prawne warunki wykonania budetu pastwa

Na realizacj dochodw i wydatkw budetu pastwa w 2012 r. wpyw miay regulacje prawne
ozrnicowanym charakterze. Pierwsza grupa regulacji, na czele z ustaw o finansach publicznych,
okrelajc zasady dziaania jednostek sektora finansw publicznych, wykonania budetu, zasady
zarzdzania dugiem publicznym oraz zasady gospodarowania rodkami publicznymi z Unii Europejskiej, nie ulega zmianom. Decydujcy wpyw na uwarunkowania prawne towarzyszce wykonaniu budetu pastwa w 2012 r. miay jednak wczeniej uchwalone przepisy ustawy o finansach
publicznych, ktre dotyczyy stosowania procedur ostronociowych i sanacyjnych. Konieczno
przestrzegania tych procedur wymusia przygotowanie i uchwalenie projektu ustawy budetowej
na rok 2012 z deficytem nie wyszym ni w latach poprzednich oraz wdroenie rozwiza prawnych innych ni zawarte w ustawie o finansach publicznych. Nastpstwem tego bya konieczno
zmniejszenia wzrostu wydatkw budetu pastwa lub zwikszenia jego dochodw w celu zapobieenia przekroczeniu progu ostronociowego ustalonego na poziomie 55%. W zwizku z tym
w 2012r. zdecydowanie przyspieszono proces uchwalania ustaw przesdzajcych o rozmiarach
wydatkw publicznych wperspektywie wieloletniej.
Od 1lutego 2012 r. wesza w ycie ustawa z dnia 13stycznia 2012 r. o skadkach na ubezpieczenie
zdrowotne rolnikw za 2012 r.40. Ustawa jest wynikiem orzeczenia Trybunau Konstytucyjnego, ktry
zakwestionowa przepisy dotyczce regulowania skadek zdrowotnych przez budet pastwa za
wszystkich rolnikw (z wyjtkiem rolnikw prowadzcych dziay specjalne produkcji rolnej), niezalenie od ich statusu materialnego. W dniu 11maja 2012 r. Sejm uchwali ustaw o zmianie ustawy
oemeryturach i rentach z Funduszu Ubezpiecze Spoecznych oraz niektrych innych ustaw41,
ustaw o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym onierzy zawodowych oraz ich rodzin,
ustaw o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczestwa Wewntrznego, Agencji Wywiadu, Suby Kontrwywiadu Wojskowego, Suby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Stray Granicznej, Biura Ochrony Rzdu, Pastwowej Stray Poarnej i Suby Wiziennej oraz ich rodzin oraz niektrych innych ustaw42.
Efektem zmian byo przede wszystkim stopniowe podwyszenie i zrwnanie wieku przechodzenia
na emerytur kobiet i mczyzn oraz wprowadzenie nowego systemu emerytur dla funkcjonariuszy i onierzy zawodowych.
Oprcz tego w 2012 r. wdroono liczne regulacje prawne, ktrych celem byo dalsze ograniczenie wzrostu dugu publicznego w krtszej perspektywie czasowej. W odrnieniu od lat ubiegych
w2012 r. zwikszya si skala i charakter rodkw zmierzajcych do tego celu. rodki te w wikszym
stopniu ni dotychczas ukierunkowane byy na ograniczenie przyrostu wydatkw budetu pastwa
oraz wydatkw dokonywanych przez jednostki sektora finansw publicznych. Ze wzgldu na struktur wydatkw budetu pastwa, na ktre skadaj si gwnie tzw. wydatki sztywne, zdeterminowane, wprowadzone zmiany mogy dotyczy jedynie tych wydatkw, ktre nie byy objte takimi
ograniczeniami, tj.przede wszystkim wynagrodze pracownikw zatrudnionych w pastwowej
sferze budetowej oraz w jednostkach sektora finansw publicznych. Dotychczas regulacje prawne
ograniczajce przyrost wydatkw publicznych wynikay gwnie z uchwalanych corocznie ustaw
40 Dz. U. z 2012 r. poz 123.

41 Dz. U. z 2012 r. poz 637.
42 Dz.U. z 2012 r. poz.664.
38

okoobudetowych, zwizanych z wykonaniem ustawy budetowej na dany rok. W 2012 r. na ustawodawcy ciy obowizek uwzgldnienia tych regulacji rwnie w ustawie budetowej.
Ustawa budetowa na rok 2012 zostaa opracowana i uchwalona z uwzgldnieniem wymaga prawnych wynikajcych z odrbnych ustaw, przede wszystkim z ustawy o finansach publicznych, ktrych
celem byo zapewnienie rwnowagi finansw publicznych. Przy opracowaniu ustawy budetowej
na 2012 r. na Radzie Ministrw ciy obowizek zastosowania tymczasowej dyscyplinujcej reguy
wydatkowej, ktra wprowadzia mechanizm ograniczajcy wzrost wydatkw publicznych. Efektem
wprowadzenia tego mechanizmu jest redukcja wydatkw o charakterze uznaniowym (tj.wydatkw
niewynikajcych z istniejcych ustaw je regulujcych) oraz nowych wydatkw prawnie zdeterminowanych. Istot funkcjonowania tej reguy zawarto w art.112a pkt1 ustawy o finansach publicznych. Polega ona na tym, e kwota wydatkw budetu pastwa na zadania publiczne nie moe by
wiksza ni kwota rodkw planowanych na ich realizacj w roku poprzednim powikszona w stopniu odpowiadajcym prognozie redniorocznego wskanika cen towarw i usug konsumpcyjnych
na dany rok budetowy, przyjtego w zaoeniach stanowicych podstaw do prac nad projektem
ustawy budetowej, powikszonego o punkt procentowy.
Od zasady tej wprowadzono jednak bardzo liczne wyjtki, ktre dotycz tzw. wydatkw prawnie zdeterminowanych, tj.wydatkw, ktre wynikaj z ustawowo okrelonych obowizkw pastwa oraz
jego midzynarodowych zobowiza. Wydatki, do ktrych w 2012 r. nie stosuje si reguy wydatkowej, podzielono na dwie grupy. Po pierwsze byy to wydatki okrelone wart.112a pkt2 ustawy
ofinansach publicznych, w tym wydatki na obsug dugu publicznego, rodki wasne Unii Europejskiej oraz wydatki na realizacj programw finansowanych z udziaem rodkw europejskich.
Podrugie regua dyscyplinujca nie miaa zastosowania do wydatkw wymienionych w art.25
ustawy z dnia 16grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektrych innych
ustaw, tj.wydatkw budetu pastwa wynikajcych z obowizujcych przepisw, ktre weszy
wycie przed dniem wejcia w ycie tej ustawy (dotyczyo to midzy innymi subwencji oglnej dla
jednostek samorzdu terytorialnego, wydatkw na potrzeby obronne Rzeczypospolitej Polskiej, skadek na ubezpieczenie zdrowotne finansowanych z budetu pastwa).
Oprcz ogranicze wynikajcych z wprowadzenia tymczasowej reguy dyscyplinujcej, na wysoko
wydatkw budetu pastwa wpyw miao odzwierciedlenie w ustawie budetowej rozwiza majcych ograniczy tempo przyrostu wynagrodze.
W odniesieniu do pracownikw sfery budetowej utrzymano w 2012 r. zamroenie funduszu wynagrodze we wszystkich jednostkach pastwowej sfery budetowej. Wynagrodzenia w pastwowych jednostkach budetowych dla pracownikw objtych przepisami ustawy z dnia 23grudnia
1999 r. o ksztatowaniu wynagrodze w pastwowej sferze budetowej oraz o zmianie niektrych
ustaw43 pozostay generalnie na poziomie nominalnym z roku 2011. Dopuszczalne zmiany wynagrodze w pastwowych jednostkach budetowych w 2012 r., w porwnaniu do ustawy budetowej na rok2011, mogy wynika jedynie z takich tytuw jak utworzenie nowych rezerw celowych,
wtym na podwyszenie uposae funkcjonariuszy Policji, zwikszenia wynagrodze z tytuu nowych
zada oraz podwyki wynagrodze dla nauczycieli zatrudnionych w szkoach i placwkach prowadzonych przez organy administracji rzdowej. Wynagrodzenia te okrelone zostay zgodnie z przepisami ustawy z dnia 26stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela44 i ustalone zostay w relacji do kwoty
bazowej dla nauczycieli, ktra wzrosa o 3,8% od 1wrzenia 2012 r.
43 Dz.U. Nr110, poz.1255 zezm.
44 Dz. U. z 2006 r. Nr 97, poz. 674 ze zm.
39

Oprcz tych ogranicze, uwzgldnionych w ustawie budetowej, wdroono wiele instrumentw

prawnych ograniczajcych przyrost wynagrodze w tzw. ustawie okoobudetowej. W ustawie zdnia
22grudnia 2011 r. o zmianie niektrych ustaw zwizanych z realizacj ustawy budetowej45 zaoony
cel, polegajcy na ograniczeniu wydatkw publicznych, zrealizowano przede wszystkim poprzez
ograniczenie przyrostu wynagrodze poszczeglnych grup zawodowych. W 2012 r. zawieszono systemow waloryzacj wynagrodze sdziw i prokuratorw. Wprowadzone zmiany miay wpyw na
wysoko wynagrodze sdziw Sdu Najwyszego, sdziw Trybunau Konstytucyjnego, sdziw
sdw powszechnych oraz prokuratorw. Podstaw ustalenia wynagrodzenia zasadniczego tych
osb stanowio w 2012 r. przecitne wynagrodzenie w drugim kwartale 2010 r. ogoszone wkomunikacie Prezesa Gwnego Urzdu Statystycznego. Ponadto wprowadzono zakaz podwyszania wynagrodze w urzdach organw wadzy pastwowej, kontroli, ochrony prawa, sdach i trybunaach
wymienionych w art.139 ust.2 ustawy o finansach publicznych oraz jednostkach sektora finansw
publicznych, w ktrych wynagrodzenia s wypacane na podstawie innych zasad ni dla pracownikw sfery budetowej, w tym w agencjach wykonawczych, instytucjach gospodarki budetowej,
Narodowym Funduszu Zdrowia, pastwowych funduszach celowych, Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Spoecznego. Wielko wynagrodze w tych podmiotach nie moga przekroczy w 2012r. wielkoci wynagrodze zaplanowanych w ustawie budetowej na rok 2011 albo wynikajcych zplanw
finansowych na rok 2011 w przypadku, gdy nie byy one ujmowane w ustawie budetowej. Te same
zasady zastosowano do wynagrodze bezosobowych, tj.wynagrodze wypacanych na podstawie
umowyzlecenia lub umowy o dzieo oraz honorariw. Podobnie jak w latach ubiegych, w ustawie okoobudetowej ograniczono przyrost wynagrodze osb zajmujcych kierownicze stanowiska pastwowe (kwot bazow stanowic podstaw do wyliczenia wynagrodzenia tych osb ustalono w wysokoci przysugujcej im w 2008 r.) oraz osb kierujcych niektrymi podmiotami prawnymi (przecitne miesiczne wynagrodzenie w sektorze przedsibiorstw bez wypat nagrd zzysku
wczwartym kwartale 2009 r. stanowio w 2012 r. podstaw do ustalenia maksymalnej wysokoci
wynagrodzenia miesicznego tych osb).
Zmiany wprowadzone w 2012 r. ustaw okoobudetow miay wpyw przede wszystkim na sfer
wydatkw budetu pastwa oraz jednostek sektora finansw publicznych. Oprcz tych zmian weszy
w ycie przepisy, ktrych zaoonym celem mia by wzrost dochodw budetu pastwa. Wprowadzono zmiany w ustawie z dnia 29sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa46 oraz w ustawie z dnia
6grudnia 2008 r. o podatku akcyzowym47. W celu doprowadzenia do jednolitego opodatkowania
przychodw uzyskiwanych z tytuu odsetek kapitaowych, bez wzgldu na kwot zdeponowanych
rodkw finansowych i uzyskiwanych odsetek, przyjto w ustawie Ordynacja podatkowa zasad,
zgodnie z ktr podstawy opodatkowania, o ktrych mowa w art.30a ust.1 pkt13 ustawy z dnia
26lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osb fizycznych48 oraz kwoty podatkw od nich pobierane zaokrgla si do penych groszy w gr. Rozwizanie to miao zapobiec istotnemu zmniejszeniu wpyww do budetu pastwa. Osoby, ktre ulokoway rodki na lokatach z jednodniow kapitalizacj odsetek nie paciy podatku w ogle, natomiast osoby deponujce rodki na zwykych lokatach lub rachunkach uiszczay podatek. Prowadzio to do zrnicowania opodatkowania w zalenoci od ustalonego w umowie terminu kapitalizacji odsetek. Ponadto ustaw okoobudetow wprowadzono zmiany systemowe w zakresie opodatkowania niektrych wyrobw akcyzowych. Zmiany
45
46
47
48
40
Dz.U. Nr291, poz.1707.

Dz.U. z 2012 r. poz.749 zezm.
Dz.U. z 2011 r. Nr108, poz.626 zezm.

tedotyczyy wzrostu stawek akcyzy na olej napdowy i biokomponenty stanowice samoistne

paliwa do minimalnego poziomu wymaganego prawem UE oraz wzrostu podatku akcyzowego na
papierosy o 4%.
Na realizacj dochodw z podatku od towarw i usug istotny wpyw miao obowizywanie zasady,
zgodnie z ktr stawki tego podatku s w okresie od 1stycznia 2011 r. do 31grudnia 2013 r. podwyszone o 1 punkt procentowy. W 2012 r. zaprzestano rwnie stosowania obnionej stawki podatku
od towarw i usug na odzie i dodatki odzieowe dla niemowlt oraz obuwie dziecice, co byo
nastpstwem wyroku Europejskiego Trybunau Sprawiedliwoci w sprawie dotyczcej niezgodnoci
z prawem Unii Europejskiej stosowania przez Polsk obnionej stawki podatku na te towary wwysokoci 7%. Oprcz przepisw zmieniajcych obowizujce ustawy, wprowadzono take regulacje
ustanawiajce nowe daniny publiczne. Na realizacj dochodw podatkowych wpyw miao wprowadzenie w 2012 r. podatku od wydobycia niektrych kopalin49. Podatek ten jest pobierany od
18kwietnia 2012 r., a celem wprowadzenia tej daniny publicznej jest opodatkowanie zyskw podmiotw wydobywajcych mied oraz srebro.
W 2012 r. nie wprowadzono zmian, ktre w ocenie Najwyszej Izby Kontroli powinny przyczyni si
do zwikszenia przejrzystoci gospodarowania rodkami publicznymi, o co wnioskowano w latach
ubiegych. Istnieje konieczno stworzenia warunkw prawnych do zarzdzania przez Ministra
Finansw rodkami z budetu Unii Europejskiej w taki sposb, aby nie odbywao si to wsposb
dowolny. W 2012 r., podobnie jak w latach 2010 i 2011, nie zostay ustalone zasady, zktrych wynikaby tryb i terminy przekazywania rodkw z rachunkw programowych na dochody budetu rodkw europejskich. Brak tych zasad powoduje, e Minister Finansw swobodnie ksztatuje wielkoci zrealizowanych dochodw. Wielko ta nie jest wprost uzaleniona od wielkoci zrealizowanych
wydatkw ani rodkw zgromadzonych na rachunkach programowych. Opracowanie ustawowych
procedur w tym zakresie pozwoli na ograniczenie dowolnoci, ktra nie ma wprawdzie wpywu na
racjonalno i efektywno sposobu zarzdzania rodkami europejskimi, lecz negatywnie oddziaywuje na przejrzysto sektora finansw publicznych. W celu zapewnienia tej przejrzystoci konieczne
jest opracowanie takich regulacji prawnych, ktre zapewni Ministrowi Finansw moliwo zarzdzania rodkami z budetu Unii Europejskiej w granicach ustalonych przez teregulacje.
49 Ustawa z dnia 2marca 2012 r. o podatku od wydobycia niektrych kopalin (Dz.U. z 2012 r. poz.362).
41
I V . w y k onanie b ud etu pa stwa

I b ud etu R O D K W E U R O P E J S K I C H
W rozdziale tym przedstawione zostan:

powiadczenie rzetelnoci sprawozda budetowych i ksig rachunkowych stanowicych podstaw sporzdzenia tych sprawozda,
najwaniejsze ustalenia kontroli dotyczce trybu planowania i wykonywania budetu pastwa
i budetu rodkw europejskich,
analiza dochodw, wydatkw i deficytu budetu pastwa i budetu rodkw europejskich.
1. Powiadczenie rzetelnoci sprawozda i ksig rachunkowych

Powiadczenie rzetelnoci sprawozda i ksig rachunkowych wyraa opini NIK w sprawie wiarygodnoci rozlicze budetu pastwa i budetu rodkw europejskich. Opinia w sprawie wiarygodnoci rozlicze stanowi potwierdzenie, e ostateczne roczne sprawozdania z wykonania budetu pastwa za rok 2012 opracowane przez dysponentw rodkw budetowych przekazuj prawdziwy stan
dochodw, wydatkw oraz nalenoci i zobowizania za ten rok budetowy.
1.1. Sprawozdanie Rady Ministrw

Stwierdzone w wyniku przeprowadzonych kontroli nieprawidowoci zostay skorygowane w trakcie kontroli lub nie byy na tyle istotne, co pozwolio stwierdzi, e w Sprawozdaniu Rady Ministrw
z wykonania budetu pastwa za okres od 1stycznia do 31grudnia 2012 r. wiarygodnie zaprezentowano wielko dochodw, wydatkw oraz nalenoci i zobowiza budetu pastwa i budetu
rodkw europejskich.
1.2. Sprawozdawczo budetowa

Przeprowadzono kontrol rocznych sprawozda budetowych:
Rb-27 z wykonania planu dochodw budetowych,
Rb-28 z wykonania planu wydatkw budetu pastwa,
Rb-23 o stanie rodkw na rachunkach bankowych,
Rb-28 Programy z wykonania planu wydatkw budetu pastwa w zakresie programw realizowanych ze rodkw UE i innych,
Rb-28 Programy WPR z wykonania planu wydatkw na realizacj Wsplnej Polityki Rolnej
oraz sprawozda za IV kwarta 2012 r.,
Rb-N o stanie nalenoci oraz wybranych aktyww finansowych,
Rb-Z o stanie zobowiza wedug tytuw dunych oraz porcze i gwarancji,
sporzdzonych przez dysponentw 105 czci budetowych oraz 204 dysponentw budetu pastwa III stopnia. Ponadto w 48 czciach, w ktrych wydatkowano rodki z budetu rodkw europejskich, skontrolowano sprawozdania Rb-28 UE z wykonania planu wydatkw budetu rodkw europejskich oraz Rb-28 UE WPR z wykonania planu wydatkw budetu rodkw europejskich wzakresie wydatkw na realizacj Wsplnej Polityki Rolnej.
Sprawozdania budetowe oraz sprawozdania w zakresie operacji finansowych sporzdzane
swoparciu o zasad kasow lub memoriaow, zalenie od rodzaju prezentowanych danych.
43
wykonanie budetu pastwa

Dochody i wydatki budetu pastwa wykazywane s w ujciu kasowym natomiast pozostae dane,
w tym ostanie rodkw pieninych, nalenoci i zobowiza w ujciu memoriaowym.
Wszystkie sprawozdania sporzdzane byy na podstawie ksig rachunkowych. Zgodnie z przepisami ustawy z dnia 29wrzenia 1994 r. o rachunkowoci, przy prowadzeniu ewidencji ksigowej stosuje si zasad memoriau. Oznacza to, e w ksigach rachunkowych jednostki naley uj wszystkie osignite, przypadajce na jej rzecz przychody i obciajce j koszty zwizane z tymi przychodami dotyczce danego roku obrotowego, niezalenie od terminu ich zapaty.
Za zgodne z obowizujcymi przepisami sporzdzenie wyej wymienionych sprawozda odpowiadaj kierownicy kontrolowanych jednostek.
Zadaniem Najwyszej Izby Kontroli byo skontrolowanie i wyraenie opinii o zgodnoci tych sprawozda z wymagajcymi zastosowania przepisami prawa oraz sprawdzenie, czy sprawozdania budetowe rzetelnie, we wszystkich aspektach, przedstawiaj dane i informacje istotne dla oceny rozlicze finansowych budetu pastwa.
Badanie sprawozda zostao zaplanowane i przeprowadzone w taki sposb, aby uzyska racjonaln
pewno, pozwalajc na wyraenie o nich opinii. Kontrol objto w szczeglnoci sprawdzenie
organizacji systemu rachunkowoci i mechanizmw kontroli zarzdczej dotyczcych operacji finansowych i gospodarczych oraz sprawdzenie wybranych dowodw i zapisw ksigowych, ktre stanowi rdo informacji o danych prezentowanych w sprawozdaniach sporzdzanych przez dysponentw budetu pastwa III stopnia. Sprawdzono take, czy stosowane byy procedury kontroli prawidowoci ich sporzdzania. Wszystkie kontrolowane sprawozdania zostay take sprawdzone pod
kontem terminowoci ich sporzdzenia.
W wyniku przeprowadzonego badania NIK zaopiniowaa pozytywnie roczne sprawozdania budetowe sporzdzone przez dysponentw 98 czci budetu pastwa (93,3% skontrolowanych) oraz
170 dysponentw III stopnia (83,3% skontrolowanych). Do pozostaych sprawozda NIK zgosia
zastrzeenia.
Najistotniejsze nieprawidowoci stwierdzone w rocznych sprawozdaniach budetowych dysponentw czci dotyczyy:
a) s prawozdania Rb-27 czci Sdy powszechne, w ktrym zawyono nalenoci o kwot
22.138,2tys.z, ujmujc w sprawozdaniu nalenoci, ktrych termin patnoci przypada
nakolejne lata budetowe, mimo i w sprawozdaniu tym wykazuje si tylko nalenoci, ktrych
termin patnoci przypada na dany rok budetowy,
b) sprawozdania Rb-23 czci Gospodarka, w ktrym bdnie wykazano kwot 2.966,0tys.z jako
sumy na zlecenie, podczas gdy faktycznie stanowia ona zwrot rodkw z tytuu rozliczenia
umowy grantu oraz niewykorzystanych dotacji budetowych,
c) s prawozdania Rb-28 czci Komisja Nadzoru Finansowego, w ktrym wydatki w kwocie
1.066,9tys.z oraz zobowizania w wysokoci 170,8tys.z wykazano w niewaciwych paragrafach klasyfikacji budetowej,
a w przypadku sprawozda jednostek sektora finansw publicznych w zakresie operacji finansowych
sprawozdania Rb-N czci Powszechne jednostki organizacyjne prokuratury, w ktrym kwot nalenoci dugoterminowych z tytuu poyczek udzielonych prokuratorom na zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych w wysokoci 95.833,8tys.z wykazano jako Pozostae nalenoci zamiast jako Poyczki
dugoterminowe.
44

Sprawdzono take zgodno kwot wydatkw ujtych w sprawozdaniu z wykonania wydatkw

budetu pastwa oraz budetu rodkw europejskich w ukadzie zadaniowym (Rb-BZ1) z danymi
wynikajcymi z ewidencji ksigowej oraz terminowo ich sporzdzania. Roczne sprawozdania
zwykonania wydatkw budetu pastwa oraz budetu rodkw europejskich w ukadzie zadaniowym NK ocenia pozytywnie.
Skontrolowane sprawozdania roczne z wykonania wydatkw budetu rodkw europejskich przez
dysponentw czci NIK ocenia pozytywnie. Jednak w sprawozdaniach nie wykazano 643,2mlnz
zwrotw wydatkw budetu rodkw europejskich. Zwroty te dotyczyy wydatkw dokonanych
wlatach 20102011, ktre wpyny na rachunki bankowe do obsugi patnoci w2012r. Minister
Finansw nie okreli w rozporzdzeniu w sprawie sprawozdawczoci budetowej, kto i w jakim
sprawozdaniu powinien wykaza te zwroty. Zgodnie z zasad kasowoci i rocznoci budetu zwroty
powinny znale odzwierciedlenie w sprawozdawczoci budetowej roku budetowego, w ktrym
wpyny na rachunki Ministra Finansw, i zosta odniesione na wynik budetu rodkw europejskich biecego roku.
Nie zosta zrealizowany wniosek NIK sformuowany po kontroli wykonania budetu pastwa
w2010r. w sprawie wyeliminowania podwjnego wykazywania dochodw i wydatkw w ramach
wyprzedzajcego finansowania Programu Rozwoju Obszarw Wiejskich na lata 20072013. Stosowany system przewiduje dwukrotny przepyw rodkw przez rachunek dochodw budetu rodkw
europejskich i rachunek do obsugi patnoci WPR. Powoduje to, podobnie jak w latach poprzednich,
zawyenie dochodw wykazanych w sprawozdaniu Rb-27UE za 2012 r. o 221,2mln z oraz wydatkw w sprawozdaniach Rb-28UE WPR o 266,9mlnz. Tym samym znieksztacona zostaa o 45,7mlnz
wysoko deficytu budetu rodkw europejskich. Wykazany deficyt budetu rodkw europejskich
zosta zawyony o 688,9mlnz (o 18,9%), w tym o 45,7mlnz z tytuu przyjtego sposobu wykazywania w sprawozdaniach budetowych dochodw i wydatkw w ramach wyprzedzajcego finansowania WPR i o 643,2mlnz w wyniku niewykazania w sprawozdawczoci budetowej zwrotw
wydatkw z lat ubiegych.
1.3. Ksigi rachunkowe

Najwysza Izba Kontroli skontrolowaa i wyrazia opini o prawidowoci ksig rachunkowych
stanowicych podstaw sporzdzenia sprawozda budetowych przez dysponentw rodkw
budetu pastwa. Badanie ksig rachunkowych poprzedzone zostao ocen funkcjonujcych w jednostkach systemw rachunkowoci i mechanizmw kontroli zarzdczej. Ksigi rachunkowe oceniono
pod ktem ich wiarygodnoci i zgodnoci.
W 2012 roku odnotowano popraw jakoci prowadzenia ksig rachunkowych wyraon wzrostem
liczby opinii pozytywnych we wszystkich obszarach badania prawidowoci ksig rachunkowych.
W przypadku wiarygodnoci ksig w odniesieniu do sprawozda biecych opini pozytywn
wydano wobec 89,0% jednostek badanych po raz kolejny i wobec 80,9% jednostek badanych
poraz pierwszy. Wbadaniu zgodnoci udzia ocen pozytywnych wynosi 87,8% w jednostkach
badanych po raz kolejny i66,4% w jednastkach badanych po raz pierwszy.
W roku 2012 udzia ocen pozytywnych w zakresie wiarygodnoci ksig rachunkowych w porwnaniu do roku 2011 wzrs o 5,7 punktu procentowego w odniesieniu do sprawozdawczoci rocznej oraz 7,2 punktu procentowego w odniesieniu do sprawozdawczoci biecej. Udzia ocen
pozytywnych wzakresie zgodnoci wzrs o 11,3 punktu procentowego. Podobnie jak w latach
45

poprzednich, wicej opinii pozytywnych wydano w jednostkach kontrolowanych po raz kolejny

wlatach 20102012 ni w jednostkach kontrolowanych po raz pierwszy w tym okresie. Potwierdza to skuteczno kontroli i konieczno ich kontynuowania w latach nastpnych.
Badanie ksig rachunkowych przeprowadzono w 192 jednostkach, z tego w 14 naczelnych instytucjach wadzy pastwowej i sdowniczej, 69 centralnych urzdach administracji rzdowej oraz jednostkach im podlegych, 61 jednostkach wojewdzkiej administracji rzdowej oraz w 48 innych
jednostkach. Polegao ono w szczeglnoci na weryfikacji stosowanych zasad rachunkowoci,
sprawdzeniu prawidowoci dokumentowania operacji gospodarczych, rzetelnoci, bezbdnoci
isprawdzalnoci ksig rachunkowych oraz powiza dokonanych w ksigach rachunkowych zapisw zdowodami ksigowymi. Badaniem objto prb wydatkw i zobowiza dobran w gwnej
mierze metod statystyczn uwzgldniajc prawdopodobiestwo wyboru transakcji proporcjonalnie do jej wartoci50, za prb do badania dochodw i nalenoci okrelono stosujc metody niestatystyczne. Wielko prby uzaleniona bya od wynikw analizy ryzyka, ktra uwzgldniaa midzy
innymi dotychczasowe wyniki kontroli NIK oraz ocen organizacji systemu rachunkowoci i mechanizmw kontroli zarzdczej, w tym kontroli finansowej, a take efekty przegldu analitycznego.
W 192 kontrolowanych jednostkach zbadano okoo 28,1tys. dowodw ksigowych, co daje rednio
146 dowodw na jednostk. Warto transakcji objtych badaniem wynosia 6.022,1mlnz. W47jednostkach, ktre wydatkoway w 2012 r. rodki z budetu rodkw europejskich, zbadano rwnie
prb patnoci na kwot 852,8mlnz.
Opini w sprawie prawidowoci ksig rachunkowych wydano uoglniajc wyniki badania prby
nacao wydatkw objtych badaniem. Przyjto jednolite kryteria dotyczce wartoci nieprawidowoci uznawanych za istotne i z tego wzgldu skutkujcych obnieniem oceny. Dopuszczalny tolerowany poziom bdw przy badaniu wiarygodnoci wyznaczany by oddzielnie dla nieprawidowoci wpywajcych na sprawozdania roczne i biece i wynosi odpowiednio 1,5% i 2,25% wydatkw objtych ocen, a w przypadku nieprawidowoci o charakterze formalnym okrelony zosta
jako 5% wydatkw objtych ocen.
Badanie wiarygodnoci ksig rachunkowych

Badanie wiarygodnoci polegao na zbadaniu wybranych dowodw i odpowiadajcych im zapisw
ksigowych pod ktem prawidowoci wartoci transakcji, okresu ksigowania, ujcia na kontach
syntetycznych i analitycznych, w tym w podziakach klasyfikacji budetowej, zgodnie z ktr dane
zostaj ujte w sprawozdaniach budetowych.
Kontrola wykazaa nieprawidowoci na czn kwot 69.800,4tys.z, z czego w przypadku 21 dysponentw rodkw budetowych (10,9%) nieprawidowoci te miay wpyw na prawidowo danych
wykazanych w sprawozdaniach rocznych kwota 28.725,6tys.z, a u pozostaych 45 dysponentw (23,4%) wpyway jedynie na sprawozdawczo biec kwota 41.074,8tys.z. W obu przypadkach dotyczyy one ujmowania dowodw ksigowych do niewaciwego okresu sprawozdawczego, a w przypadku sprawozda rocznych take bdnej kwalifikacji transakcji w ramach klasyfikacji budetowej.
50 Metoda statystyczna uwzgldniajca prawdopodobiestwo wyboru proporcjonalnie do wartoci transakcji

MUS (ang. Monetary Unit Sampling).
46

Badanie zgodnoci ksig rachunkowych

Badanie zgodnoci polegao na ocenie wybranych zapisw i dowodw ksigowych pod wzgldem
ich poprawnoci formalnej, kompletnoci i kontroli biecej oraz dekretacji. Ksigi rachunkowe
pod ktem zgodnoci oceniono w 192 jednostkach, z czego w 145 oceniono pozytywnie (75,5%),
w38pozytywnie mimo stwierdzonych nieprawidowoci (19,8%) oraz w dziewiciu negatywnie
(4,7%). Ujawnione w trakcie badania zgodnoci naruszenia niektrych przepisw ustawy z dnia
29wrzenia 1994 r. o rachunkowoci obejmoway bdy formalne zapisu w dzienniku dotyczce
daty dokonania operacji gospodarczej lub danych identyfikacyjnych dowodu, bdy w kontroli biecej i dekretacji w zakresie wskazania miesica ksigowania i sposobu ujcia dowodw w ksigach
rachunkowych, a take akceptacji pod wzgldem merytorycznym i formalno-rachunkowym.
Organizacja systemu rachunkowoci i kontroli zarzdczej, w tym kontroli finansowej

Sposb organizacji systemu rachunkowoci i kontroli zarzdczej w kontrolowanych jednostkach
zbadano pod ktem:
zgodnoci systemu rachunkowoci, w tym dokumentacji opisujcej przyjte zasady rachunkowoci, z przepisami ustawy o rachunkowoci oraz rozporzdzenia Ministra Finansw zdnia
5lipca 2010 r. w sprawie szczeglnych zasad rachunkowoci oraz planw kont dla budetu pastwa, budetw jednostek samorzdu terytorialnego, jednostek budetowych, samorzdowych
zakadw budetowych, pastwowych funduszy celowych oraz pastwowych jednostek budetowych majcych siedzib poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej51,
ustanowienia procedur kontroli finansowej oraz mechanizmw kontroli zarzdczej, majcych
na celu eliminowanie potencjalnych nieprawidowoci,
funkcjonowania systemw ksigowoci komputerowej.
W przypadku 56 jednostek NIK zgosia zastrzeenia dotyczce midzy innymi:
niedostosowania w 40 jednostkach zakadowego planu kont do potrzeb sprawozdawczych tych
jednostek i wymogw rozporzdzenia Ministra Finansw, do ktrego z dniem 16lutego 2012r.52
wprowadzono nowe konta oraz zmieniono nazwy i opisy niektrych dotychczasowych kont
bilansowych,
niekompletnoci lub nieaktualnoci w 19 jednostkach dokumentacji przyjtych zasad rachunkowoci wymaganych w art.10 ustawy o rachunkowoci, w tym braki w zakresie opisu systemu
informatycznego sucego do prowadzenia ksig rachunkowych oraz systemu sucego ochronie danych i ich zbiorw.
W stosowanych przez objte badaniem jednostki procedurach kontroli finansowej, NIK wskazywaa
gwnie na nieprecyzyjne zasady obiegu dokumentw. Stwierdzono:
brak lub niekompletno obowizujcych instrukcji obiegu dokumentw finansowo-ksigowych
w szeciu jednostkach,
nieokrelenie odstpstw od zasady ujmowania zobowiza na kontach rozrachunkowych
w10jednostkach.
Ponadto w 17 jednostkach, przed sporzdzeniem sprawozda budetowych za dany okres, zapisy
ksigowe nie zostay ujte w ksigach rachunkowych w sposb trway, tj.bez moliwoci dokonania zmian w zapisie, co byo niezgodne z art.23 ust.1 ustawy o rachunkowoci.
51 Dz.U. z 2013 r. poz.289.
52 Rozporzdzenie Ministra Finansw z dnia 19stycznia 2012 r. zmieniajce rozporzdzenie w sprawie szczeglnych
zasad rachunkowoci () Dz.U. z 2012 r. poz.121.
47

We wszystkich jednostkach objtych kontrol funkcjonowa system ksigowoci komputerowej.

W15jednostkach stwierdzono brak pisemnego okrelenia wersji oprogramowania lub daty rozpoczcia jego eksploatacji w jednostce. W czterech jednostkach system finansowo-ksigowy nie umoliwia ujmowania w ksigach rachunkowych wszystkich wymaganych przepisami elementw zapisw ksigowych, a w 19 jednostkach nie kontrolowa kompletnoci i poprawnoci zapisw ksigowych (gwnie w zakresie dat wprowadzanych do systemu), co mogo skutkowa bdami wzapisach ksigowych.
2. czne dochody, wydatki, deficyt budetu pastwa i budetu rodkw

europejskich
Spowolnienie wzrostu gospodarczego w 2012 r. miao ograniczony wpyw na realizacj budetu
pastwa i rodkw europejskich. Wykonane dochody i wydatki ogem nie odbiegay znaczco
odwielkoci przyjtych w ustawie budetowej na 2012 r.
Tabela 11. Wykonanie budetu pastwa i rodkw europejskich w latach 20112012
2011
2012
Ustawa
Wykonanie
Dochody
273.144
277.557
Wydatki
313.344
302.681
Wynik
-40.200
-25.124
-35.000
3:2
5:3
Wykonanie
293.766
287.595
101,6
97,9
328.766
318.002
96,6
96,7
105,1
-30.407
62,5
86,9
121,0
mlnz
1
5:4
Ustawa
%
7
Budet pastwa
103,6
Budet rodkw europejskich

Dochody
68.597
48.591
72.570
64.655
70,8
89,1
133,1
Wydatki
84.004
60.830
77.104
68.309
72,4
88,6
112,3
Wynik
-15.407
-12.239
-4.534
-3.654
79,4
80,6
29,9
Razem
Dochody
341.741
326.148
366.336
352.250
95,4
96,2
108,0
Wydatki
397.348
363.511
405.870
386.311
91,5
95,2
106,3
Wynik
-55.607
-37.363
-39.534
-34.061
67,2
86,2
91,2
rdo: Sprawozdanie operatywne z wykonania budetu pastwa za okres styczegrudzie 2012 roku, Ministerstwo Finansw,
Warszawa, maj 2013 r.; wyniki kontroli NIK w Ministerstwie Finansw.
Dochody budetu pastwa wyniosy 287.595,0 mln z i byy nisze od prognozowanych

o6.171,0mlnz, tj.o 2,1%. Dochody budetu rodkw europejskich wyniosy 64.655,0mlnz i byy
nisze od prognozowanych o 7.915,0mlnz, tj.o 10,9%. cznie dochody budetu pastwa i rodkw europejskich wyniosy 352.250,0mlnz i byy wysze od dochodw osignitych w 2011r.
o26.102,0mlnz, tj.o 8%, a w 2010 r. o 64.238,0mlnz, tj.o 22,3%. Relacja cznych dochodw
doPKB wzrosa do 22,1%, tj.bya wysza o 0,7 punktu procentowego i o 1,8 punktu procentowego
wporwnaniu odpowiednio do 2011 i 2010 r.
Wydatki budetu pastwa wyniosy 318.002,0mlnz i byy nisze od limitu o 10.764,0mlnz,
tj.o3,3%. Wydatki budetu rodkw europejskich wyniosy 68.309,0mlnz i byy nisze od planowanych o 8.795,0mlnz, tj.o 11,4%. cznie wydatki budetu pastwa i rodkw europejskich wyniosy 386.311,0mlnz i byy wysze od wydatkw poniesionych w 2011 r. o22.800,0mlnz, tj.o6,3%,
48

aw2010 r. o 43.292,0mlnz, tj.o 12,6%. Wydatki budetu pastwa w przeliczeniu na jednego mieszkaca Polski wyniosy w 2012 r. 8,3tys.z i byy wysze o 0,4tys.z ni w roku 2011. czne wydatki
wprzeliczeniu na jednego mieszkaca wyniosy 10,0tys. z i byy o 0,6tys.z wysze ni w roku 2011.
Deficyt budetu pastwa w kwocie 30.407,0mlnz by niszy od planowanego o 4.593,0mlnz,
tj.o13,1%. Deficyt budetu rodkw europejskich w wysokoci 3.654,0mlnz by niszy od planowanego o 880,0mlnz, tj.o 19,4%. czny deficyt budetu pastwa i rodkw europejskich wynis
34.061,0mlnz i by niszy od deficytu osignitego w 2011 r. o 3.302,0mlnz, tj.o 8,8%. W porwnaniu do 2010 r. by on niszy o 20.946,0mlnz, tj.o 38,1%. Relacja cznych deficytw budetu pastwa
i rodkw europejskich do PKB zmniejszya si do 2,1% wobec 3,9% w roku 2010 i 2,5% wroku 2011.
Mimo niekorzystnej sytuacji gospodarczej w 2012 r. w Polsce i Europie, dochody budetu pastwa zrealizowano na poziomie 97,9% planu przyjtego w ustawie budetowej, tj.w kwocie
287.595,1mlnz.
Znaczcy wpyw na uzyskanie wysokiego odsetka wpyww miaa nieplanowana wpata z zysku NBP
w kwocie 8.205,3mlnz. Gwnym rdem dochodw budetu pastwa s dochody podatkowe.
W 2012 r. stanowiy one 86,3% dochodw ogem i wyniosy 248.274,6mlnz. Dochody niepodatkowe stanowiy 12,9% dochodw ogem i wyniosy 37.143,2mlnz, a dochody ze rodkw z Unii
Europejskiej i innych rde bezzwrotnej pomocy zagranicznej 0,8%.
Wydatki biece w budecie pastwa stanowiy 95,7% wydatkw ogem i wyniosy 304.432,4mlnz.
Byy nisze od planowanych o 9.462,5mlnz, tj.o 3,0%. W porwnaniu do wykonania w 2011 r. byy
one wysze o 5,8%, a w porwnaniu do 2010 r. o 8,9%. Wydatki majtkowe stanowiy 4,3% wydatkw i wyniosy 13.569,5mlnz. Byy one nisze od planowanych o 1.301,3mlnz, tj.o 8,8%. W porwnaniu do wykonania w 2011 r. byy nisze o 9,0%, a w 2010 r. nisze o 12,1%.
Najwiksze wielkoci niewykorzystanego limitu wydatkw odnotowano midzy innymi w czciach:
Obrona narodowa 1.408,6mlnz,
Zakad Ubezpiecze Spoecznych 729,0mlnz,
Wojewdztwa 693,5mlnz,
Obsuga dugu zagranicznego 449,4mlnz,
Obsuga dugu krajowego 437,8mlnz.
Wydatki biece w budecie rodkw europejskich stanowiy 44,4% wydatkw ogem i wyniosy
30.340,1mlnz. Byy nisze od planowanych o 1.067,5mlnz, tj.o 3,4%. W porwnaniu do wykonania
w2011 r. byy one nisze o 496,5mlnz, tj.o 1,6%. Wydatki majtkowe stanowiy 55,6% wydatkw ogem
budetu rodkw europejskich i wyniosy 37.969,0mlnz. Byy one nisze od planowanych o 854,6mlnz,
tj.o 2,2%. W porwnaniu do wykonania w 2011 r. byy one wysze o7.975,9mlnz, tj.o 26,6%.
Najwysze wydatki w budecie pastwa (27,2% wydatkw ogem) wystpiy w I kwartale, a najnisze (22,7%) w III kwartale. Podobnie jak w ubiegym roku, szczeglnie nierwnomierny by rozkad
wydatkw majtkowych. Najnisze wydatki majtkowe zrealizowano w I kwartale (6,9%), a najwysze wydatki majtkowe (60,8%) zrealizowano w IV kwartale.
W budecie rodkw europejskich najnisze wydatki w wysokoci 13.986,6mlnz (20,5%) zrealizowano wIIIkwartale, a najwysze wydatki w wysokoci 24.379,9 mln z (35,7% wydatkw w 2012 r.)
zrealizowano w IV kwartale.
Znacznie mniejsze ni w wydatkach byy rnice w wielkociach dochodw realizowanych w kolejnych kwartaach w budecie pastwa. Wyranie, z kwartau na kwarta rosy natomiast dochody
budetu rodkw europejskich. W IV kwartale 2012 r. dochody budetu rodkw europejskich byy
o prawie 65% wiksze ni w I kwartale tego samego roku.
49

Tabela 12. Wykonanie budetu pastwa i rodkw europejskich w 2012 r. wedug kwartaw
Kwartay 2012
Wyszczeglnienie
II
III
IV
mlnz
Budet pastwa
Dochody ogem
63.520,7
78.200,1
72.201,2
73.673,1
podatkowe
59.092,7
63.083,2
61.086,2
65.012,5
4.245,0
14.770,2
10.709,3
7.418,7
183,0
346,6
405,7
1.242,0
niepodatkowe
rodki z UE i innych rde niepodlegajce
zwrotowi
Wydatki ogem
86.489,4
76.317,0
72.244,4
82.951,1
biece
85.557,9
74.606,5
69.560,4
74.707,6
931,5
1.710,5
2.684,0
8.243,5
-22.968,7
1.883,1
-43,2
-9.278,0
majtkowe
Wynik

Dochody ogem
12.016,7
17.456,5
15.408,2
19.773,9
Wydatki ogem
15.705,6
14.236,9
13.986,6
24.379,9
Wynik
-3.688,9
3.219,6
1.421,6
-4.606,0
rdo: Sprawozdanie operatywne z wykonania budetu pastwa za okres styczegrudzie 2012 roku, Ministerstwo Finansw,
Nierwnomierny rozkad dochodw i wydatkw budetu pastwa w roku budetowym wynika

midzy innymi z obowizujcych przepisw, ksztatujcych terminy wpyww dochodw i realizacji wydatkw budetu pastwa. Ma to bezporedni wpyw na wielko deficytu budetowego
wposzczeglnych okresach roku budetowego.
Tempo przyrostu deficytu budetu pastwa w 2012 r. charakteryzowao si znacznym zrnicowaniem. Deficyt wystpi w I, III i IV kwartale, natomiast w II kwartale nadwyka budetowa wkwocie
1.883,1mlnz. Najwikszy deficyt w wysokoci (75,5% deficytu rocznego) wystpi wIkwartale, anajniszy w III kwartale (0,1%). W budecie rodkw europejskich deficyt by najwikszy w IV kwartale.
WIIiIIIkwartale wystpia nadwyka budetowa.
Tabela 13. Zaawansowanie realizacji budetu pastwa i rodkw europejskich
w poszczeglnych kwartaach 2012 r.
Kwartay 2012 (narastajco)
Wyszczeglnienie
II
III
IV
Plan = 100
Budet pastwa
Dochody
21,6
48,2
72,8
97,9
Wydatki
26,3
49,5
71,5
96,7
65,6
60,2
60,4
86,9
Wynik
Dochody
16,6
40,6
61,8
89,1
Wydatki
20,4
38,8
57,0
88,6
Wynik
81,4
10,4
x1
80,6
Narastajco po trzech kwartaach bya nadwyka budetowa.
rdo: Sprawozdanie operatywne z wykonania budetu pastwa za okres stycze-grudzie 2012 roku, Ministerstwo Finansw,
50

Wydatki budetu pastwa i budetu rodkw europejskich wedug dziaw

Dla struktury dziaowej wydatkw budetu pastwa i budetu rodkw europejskich charakterystyczna jest koncentracja wikszoci wydatkw w zaledwie kilku dziaach. W zbiorczym zestawieniu
wydatkw budetu pastwa i budetu rodkw europejskich na trzy najwiksze dziay:
Rne rozliczenia, do ktrego klasyfikowane s w szczeglnoci wydatki na subwencje oglne
oraz wydatki na finansowanie zada realizowanych przez samorzdy wojewdztw w ramach
Regionalnych Programw Operacyjnych;
Obowizkowe ubezpieczenia spoeczne, z ktrego wypacane s dotacje dla FUS i KRUS
orazwiadczenia emerytalno-rentowe wypacane bezporednio z budetu pastwa;
Obsuga dugu publicznego;
przypada 52% wszystkich wydatkw, w 14 najwikszych dziaach koncentruje si ponad 94% wszystkich wydatkw.
Tabela 14. Wydatki budetu pastwa i rodkw europejskich wedug wybranych dziaw
w latach 20112012
2011
2012
Budet
pastwa
Budet
rodkw
europejskich
Razem
302.682
60.830
363.511
w tym
Rne rozliczenia
64.752
15.949
Obowizkowe ubezpieczenia spoeczne
72.352
Obsuga dugu publicznego
35.956
Wyszczeglnienie
Budet
rodkw
europejskich
Razem
318.002
68.309
386.311
80.701
68.419
14.234
82.653
72.352
75.959
75.959
35.956
42.109
42.109
Budet
pastwa
mlnz
OGEM
Transport i czno
9.276
12.285
21.560
9.669
20.254
29.923
Rolnictwo i owiectwo
10.827
17.775
28.602
10.438
18.422
28.860
Obrona narodowa
19.172
19.172
20.086
20.086
Pomoc spoeczna
13.515
13.518
13.927
13.932
Szkolnictwo wysze
12.009
1.146
13.155
12 402
1.051
13.453
Bezpieczestwo publiczne
iochrona przeciwpoarowa
12.928
147
13.076
13.080
107
13.187
Administracja publiczna
12.541
623
13.163
12.379
737
13.116
Wymiar sprawiedliwoci
9.916
67
9.983
10.133
44
10.177
Ochrona zdrowia
7.492
481
7.973
7.242
346
7.588
Nauka
4.757
1.680
6.437
4.850
1.797
6.647
977
5.022
6.000
1.043
5.528
6.571
Przetwrstwo przemysowe
Jeszcze silniejsz koncentracj wydatkw wida w budecie rodkw europejskich, w ktrym na trzy
najwiksze dziay: Rne rozliczenia, Rolnictwo i owiectwo oraz Transport i czno przypada 77,5%
wszystkich wydatkw.
51

Wydatki wedug grup ekonomicznych

W strukturze wydatkw budetu pastwa wedug grup ekonomicznych dominujc pozycj (ponad
51% wszystkich wydatkw) stanowi dotacje i subwencje, a wic wydatki budetu pastwa na rzecz:
podmiotw spoza sektora finansw publicznych,
jednostek samorzdu terytorialnego,
funduszy celowych, w tym funduszy finansujcych publiczne wydatki na ubezpieczenia spoeczne,
pastwowych osb prawnych zaliczanych do sektora finansw publicznych.
Znaczc pozycj w strukturze wydatkw stanowi rwnie operacje finansowe niezwizane bezporednio ze wiadczonymi przez administracj rzdow usugami publicznymi s to wydatki
naobsug dugu publicznego i na obligatoryjne wpaty (skadki) do budetu Unii Europejskiej,
absorbujce w 2012 r. ponad 18% cznej kwoty wydatkw. Po odliczeniu wydatkw na wiadczenia pienine dla osb fizycznych (7% cznej kwoty wydatkw), na wydatki biece pastwowych jednostek budetowych i na wydatki majtkowe pozostaje ok. 23% oglnej kwoty wydatkw. Oznacza to, eprzewaajca cz rodkw budetu pastwa przeznaczona jest na transfery do instytucji pozabudetowych i do osb fizycznych, a tylko mniej ni wydatkw na biece funkcjonowanie szeroko rozumianej administracji rzdowej i najwyszych organw pastwa.
Tabela 15. Wydatki budetu pastwa w latach 20112012
Wyszczeglnienie
2011
2012
Wykonanie
Plan po
zmianach
Ustawa
Wykonanie
5:2
mlnz
1
5:4
%
OGEM1
302.681,6
328.765,7
328.765,7
318.001,9
105,1
96,7
Dotacje i subwencje
157.037,1
161.054,7
164.320,2
162.782,6
103,7
99,1
wiadczenia na rzecz osb

fizycznych
21.878,5
23.336,2
23.390,0
22.997,5
105,1
98,3
Wydatki biece jednostek

budetowych
56.271,3
69.055,6
63.382,7
57.965,0
103,0
91,5
Wydatki majtkowe
16.807,4
16.177,0
18.530,7
16.205,5
96,4
87,5
Obsuga dugu Skarbu

Pastwa
35.956,2
42.995,9
42.995,9
42.108,8
117,1
97,9
rodki wasne Unii

Europejskiej
14.731,1
16.146,2
16.146,2
15.942,5
108,2
98,7
100,0
100,0
100,0
100,0
OGEM
Dotacje i subwencje
Wydatki ogem = 100

51,9
49,0
50,0
51,2

fizycznych
7,2
7,1
7,1
7,2

budetowych
18,6
21,0
19,3
18,2
5,6
4,9
5,6
5,1
11,9
13,1
13,1
13,2
4,9
4,9
4,9
5,0
Wydatki majtkowe
Obsuga dugu Skarbu
Pastwa
rodki wasne Unii
Europejskiej
1
Z uwzgldnieniem wydatkw z grupy Wspfinansowanie projektw z udziaem rodkw z UE.
rdo: wyniki kontroli NIK w Ministerstwie Finansw.
52

Inaczej przedstawia si struktura wydatkw budetu rodkw europejskich. W 2012 r. 55,6% wydatkw tego budetu stanowiy wydatki majtkowe, a 43,6% przeznaczono na dotacje. W bardzo niewielkim stopniu finansowano z budetu rodkw europejskich wydatki biece jednostek budetowych.
Wydatki budetu rodkw europejskich stanowi 17,7% cznej kwoty wydatkw obu budetw.
Ze wzgldu na koncentracj wydatkw budetu rodkw europejskich w zaledwie dwch grupach,
udziay budetu rodkw europejskich w finansowaniu poszczeglnych grup wydatkw odbiegaj
zdecydowanie od tej redniej o ile wydatki biece jednostek budetowych, wiadczenia na rzecz
osb fizycznych, koszty obsugi dugu publicznego i skadki do budetu UE s w caoci (lub niemal
w caoci) finansowane rodkami budetu pastwa, o tyle budetowe wydatki majtkowe finansowane byy w 2012 r. gwnie ze rodkw europejskich tylko 29,9% wydatkw majtkowych finansowanych byo z budetu pastwa. Pokazuje to wyranie rol, jak rodki z budetu UE odgrywaj
wrozwoju infrastruktury spoecznej i technicznej. Pokazuje to rwnie jak istotne jest dla Polski
utrzymanie dotychczasowego poziomu zasilania z budetu UE.
Tabela 16. Wydatki budetu pastwa i rodkw europejskich wedug grup ekonomicznych wlatach
20112012
2011
Wyszczeglnienie
Budet
pastwa
2012
Budet
rodkw
europejskich
Razem
Budet
pastwa
Budet
rodkw
europejskich
Razem
mlnz
OGEM
302.681,6
60.829,6
363.511,2
318.001,9
68.309,0
386.310,9
Dotacje i subwencje
157.037,1
30.271,6
187.308,7
162.782,6
29.806,6
192.589,2
wiadczenia na rzecz osb fizycznych
21.878,5
0,7
21.879,2
22.997,5
0,2
22.997,7
Wydatki biece jednostek budetowych
56.271,3
564,3
56.835,6
57.965,0
533,2
58.498,2
Wydatki majtkowe
16.807,4
29.993,0
46.800,4
16.205,5
37.969,0
54.174,5
Obsuga dugu Skarbu Pastwa
35.956,2
0,0
35.956,2
42.108,8
0,0
42.108,8
rodki wasne Unii Europejskiej
14.731,1
0,0
14.731,1
15.942,5
0,0
15.942,5
W porwnaniu do 2011 r. czne wydatki budetu pastwa i budetu rodkw europejskich wzrosy
o 22.799,7mlnz, tj.o 6,3%. Wzrost wydatkw mia miejsce we wszystkich grupach ekonomicznych,
z tempem wzrostu zrnicowanym od 2,8% do 17,1%.
Pomidzy rokiem 2011 i 2012 nie nastpiy istotne zmiany struktury wydatkw wedug grup. Odnotowa jednak naley wzrost udziau kosztw obsugi Skarbu Pastwa i patnoci na rzecz budetu
UE w cznej kwocie wydatkw i spowodowane tym nieznaczne zmniejszenia udziau pozostaych
grup wydatkw.
53

Tabela 17. Struktura wydatkw budetu pastwa i rodkw europejskich wedug grup
ekonomicznych w latach 20112012
Wyszczeglnienie
Budet pastwa
Budet rodkw
europejskich
2011
2011
2012
Razem
2012
2011
2012
Wydatki ogem = 100

OGEM
Dotacje i subwencje
budetowych
Wydatki majtkowe
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
51,9
51,2
49,8
43,6
51,5
49,9
7,2
7,2
6,0
6,0
18,6
18,2
0,9
0,8
15,6
15,1
5,6
5,1
49,3
55,6
12,9
14,0
11,9
13,2
9,9
10,9
4,9
5,0
4,1
4,1
Wydatki na wspfinansowanie projektw z udziaem rodkw UE i wydatki z budetu rodkw europejskich skupiaj si w dwch grupach. S to dotacje i subwencje oraz wydatki majtkowe. W 2012r.
55,6% wydatkw z budetu rodkw europejskich przeznaczono na wydatki majtkowe i 43,6 %
nadotacje i subwencje, podczas gdy w 2011 r. relacja ta wynosia 49,3% i 49,8%. Inny by rozkad
wydatkw na wspfinansowanie projektw z udziaem rodkw UE. W 2012 r. 68,8% wydatkw
nawspfinansowanie projektw z udziaem rodkw UE przeznaczono na dotacje i subwencje,
aw2011 r. 75,2%. W przypadku wydatkw na dotacje i subwencje relacja wydatkw na wspfinansowanie projektw z udziaem rodkw UE do wydatkw z budetu rodkw europejskich w 2012 r.
wynosia 24,9% (w 2011 r. 28,3%), a w przypadku wydatkw majtkowych 6,9% (w 2011 r. 6,3%).
Tabela 18. Wydatki budetu pastwa, budetu rodkw europejskich i na wspfinansowanie
projektw z udziaem rodkw Unii Europejskiej wedug grup ekonomicznych w latach
20112012
2011
Wyszczeglnienie
Razem
2012
Budet
pastwa1
Wspfinansowanie
projektw
zudziaem rodkw
Unii Europejskiej
Budet
rodkw
europejskich
Razem
mlnz
OGEM
Dotacje i subwencje
wiadczenia
na rzecz osb
fizycznych
Wydatki biece
jednostek
budetowych
Wydatki majtkowe
Obsuga dugu
Skarbu Pastwa
rodki wasne Unii
Europejskiej
363.511,2
187.308,7
307.201,0
155.355,6
10.800,8
7.427,0
68.309,0
29.806,6
386.310,9
192.589,2
21.879,2
22.996,3
1,2
0,2
22.997,7
56.835,6
57.228,3
736,7
533,2
58.498,2
46.800,4
13.569,5
2.636,0
37.969,0
54.174,5
35.956,2
42.108,8
0,0
0,0
42.108,8
14.731,1
15.942,5
0,0
0,0
15.942,5
1Bez wydatkw z grupy Wspfinansowanie projektw z udziaem rodkw Unii Europejskiej
54

3. Planowanie budetu pastwa i budetu rodkw europejskich

Od 2011 roku gospodarka polska oparta jest na planie czteroletnim ujtym w Wieloletnim Planie
Finansowym Pastwa. Obowizek sporzdzenia tego dokumentu wprowadzony zosta przepisami
art.103108 ustawy o finansach publicznych. Zgodnie z art.122 ust.1 ustawy z dnia 27sierpnia
2009r. Przepisy wprowadzajce ustaw o finansach publicznych53, Rada Ministrw uchwalia po raz
pierwszy Wieloletni Plan Finansowy Pastwa na lata 20102013 w dniu 3lipca 2010 r.
Budet pastwa
Dysponenci czci budetu pastwa na podstawie rozporzdzenia Ministra Finansw z dnia
9marca 2011 r. w sprawie szczegowego sposobu, trybu i terminw opracowania materiaw
doprojektu ustawy budetowej na rok 201254 (nota budetowa), przygotowywali formularze planistyczneRZ. Obejmoway one midzy innymi wydatki inwestycyjne, wydatki na pomoc spoeczn
oraz na zadania realizowane w ramach programw i projektw dofinansowanych z budetu UE.
Zgoszenia dysponentw czci budetu pastwa byy analizowane i korygowane przez Ministra
Finansw. Propozycje te w znacznej czci przekraczay przewidywane wykonanie 2011 r. Przykadem mog by wydatki planowane na formularzach RZ-2 rodki budetu pastwa przeznaczone
na finansowanie inwestycji wraz z omwieniem, na podstawie ktrych dysponenci zaproponowali
wydatki przekraczajce plan 2011 roku o 216,9%. Do projektu ustawy budetowej na rok 2012
Minister Finansw przyj tylko 29,4% zgoszonych propozycji. Zaakceptowane kwoty wydatkw
majtkowych odpowiaday 97,3% planu wydatkw majtkowych z 2011 r. Porwnujc wielkoci
wykazane przez 10 dysponentw, stwierdzono, e w przypadku piciu z nich wczono do oglnej puli wstpnego limitu wydatkw budetowych, mniej ni 10% wnioskowanych kwot. W przypadku niektrych czci, naprzykad Wojewdztwo warmisko-mazurskie wczono do projektu
2,2% zgoszonej kwoty, Gospodarka morska 5,6%, Wojewdztwo mazowieckie 6,2%, Powszechne
jednostki prokuratury 6,6% iRolnictwo 9,9%.
Dane wykazane w formularzach planistycznych byy wykorzystywane do ustalenia wstpnych kwot
limitw wydatkw dla dysponentw czci budetowych. Zgodnie z 3 noty budetowej, w kwietniu 2011 r. zostay przekazane dysponentom informacje o wstpnych kwotach wydatkw okrelonych na podstawie Zaoe projektu budetu pastwa, a take o zadaniach realizowanych w ramach
programw i projektw dofinansowywanych ze rodkw pochodzcych z budetu Unii Europejskiej
i innych rde. Dysponenci zostali te poinformowani, e w planach wydatkw nie naley ujmowa
rodkw na podwyki wynagrodze i wydatkw na Pastwowy Fundusz Rehabilitacji Osb Niepenosprawnych55. Wstpne kwoty wydatkw stanowiy podstaw do opracowania materiaw do projektu ustawy budetowej na 2012 rok. W trakcie prac nad projektem ustawy budetowej Minister
Finansw analizowa zgaszane przez dysponentw propozycje wydatkw pod wzgldem terminu
realizacji zada i eliminowa wydatki o charakterze jednorazowym i zadania, ktrych realizacja koczya si w 2011 roku.

54 Dz.U. z 2011 r. Nr56, poz.290.
55 Wydatki na Pastwowy Fundusz Rehabilitacji Osb Niepenosprawnych, o ktrych mowa w art.21 ustawy
z dnia 27sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i spoecznej oraz zatrudnianiu osb niepenosprawnych
(Dz.U.z2011r. Nr127, poz.721 zezm.).
55

Dysponenci pastwowych funduszy celowych (Funduszu Pracy, Funduszu Gwarantowanych wiadcze Pracowniczych, Funduszu Restrukturyzacji Przedsibiorcw i Funduszu Reprywatyzacji) w projektach planw finansowych przedoonych Ministrowi Finansw nie przewidywali zagospodarowania wszystkich planowanych przychodw. Planowane przez dysponentw przychody Funduszu Pracy, Funduszu Gwarantowanych wiadcze Pracowniczych, Funduszu Restrukturyzacji Przedsibiorcw byy wysze ni ich przewidywane wydatki odpowiednio o 20,4%, o 81,8% io68,7%,
wzwizku z tym zwikszeniu ulega stan rodkw pieninych na koniec roku. Minister Finansw wramach weryfikacji projektw planw finansowych ujmowanych w ustawie budetowej
narok2012 dokonywa ich korekty, gdy nie byy one zgodne z zaoeniami, a wzrost kosztw przekracza przyjty wskanik i dysponent nie uzasadni tego wzrostu. W odniesieniu do budetu 2012 r.
planowane wydatki piciu funduszy zostay zmniejszone o 2.338,0mlnz. Takie dziaania powodoway zwikszenie i tak ju wysokich stanw rodkw pieninych funduszy. Analogiczna sytuacja dla
Funduszu Pracy, Funduszu Gwarantowanych wiadcze Pracowniczych i Funduszu Reprywatyzacji
miaa miejsce w ustawach budetowych na lata 20102011. Wprowadzone zmiany Minister Finansw uzasadni koniecznoci ograniczenia deficytu sektora finansw publicznych i zwizan z tym
potrzeb objcia regu wydatkow jednostek caego sektora, wskazujc jednoczenie na moliwo
wykorzystania tych rodkw w latach kolejnych.
Minister Finansw opracowa w maju 2011 r. projekt ustawy budetowej na rok 2012, w ktrym
okreli dochody w wysokoci 292.700,0mln z i wydatki w kwocie 327.700,0mlnz oraz planowany deficyt 35.000,0mlnz. Projekt ustawy budetowej zosta przyjty przez Rad Ministrw iprzekazany do Sejmu 30wrzenia 2011 roku, to jest z zachowaniem terminu okrelonego wart.141
ustawy ofinansach publicznych. Okrelono w nim dochody w wysokoci 292.813,0mlnz i wydatki
w kwocie 327.813,0mlnz oraz planowany deficyt 35.000,0mlnz. W porwnaniu z wersj zmaja
2011 r. projekt ten zawiera zmian polegajc na jednoczesnym zwikszeniu cznej kwoty
dochodw i wydatkw budetu pastwa o 113,0mlnz. W projekcie ustawy budetowej przedoonej do Sejmu w grudniu 2011 r. przez now Rad Ministrw zaplanowano dochody w kwocie
293.752,3mlnz,wydatki w wysokoci 328.752,3mlnz oraz deficyt w kwocie 35.000mlnz. Kwoty
ujte w ustawie budetowej byy zgodne z przyjtymi zaoeniami. W porwnaniu z wersj zwrzenia 2011 r. dochody i wydatki zostay zwikszone o 939,3mlnz. Kwota deficytu nie ulega zmianie
i pozostaa na poziomie 35,0 mldz.
Podczas prac nad projektem ustawy budetowej w Parlamencie plan dochodw zosta zwikszony
o13,8mln z, plan wydatkw o 13,4mlnz, a planowany deficyt budetowy zmniejszony o 0,4mlnz.
W trakcie prac planistycznych nad projektami ustawy budetowej zwrzenia igrudnia 2011roku
oraz prac w Parlamencie prognozowana kwota dochodw budetowych zwikszona zostaa w relacji do I wersji projektu budetu o1.066,1mlnz, wydatkw budetowych o 1.065,7mlnz, a zmniejszona zostaa wielko deficytu budetowego o 0,4mlnz. Zmniejszono prognozowane dochody
podatkowe o4.624,0mlnz, azwikszono wielko dochodw niepodatkowych o 5.622,7mlnz,
wtym z tytuu dywidend iwpat z zysku o 6.000mlnz. W projekcie ustawy budetowej zmaja
2011 r. w czci Skarb Pastwa przyjto prognoz dochodw z tytuu dywidend od spek Skarbu
Pastwa w wysokoci 2,0 mldz wobec zrealizowanych wpyww z tego tytuu w 2010 w kwocie
4,5mldz oraz 5,1mldz w 2011r. W wyniku weryfikacji przez Ministra Finansw wielkoci zgoszonych przez Ministra Skarbu Pastwa, prognoz dochodw z dywidend zwikszono do 8,0 mldz.
Wykonanie dochodw w 2012roku potwierdzio trafno decyzji podjtych przez Ministra Finansw. Dochody podatkowe pomimo zmniejszenia planu wykonano w 93,8%, a dochody niepodatkowe w 137% planu.
56

Zmiana planowanych wydatkw obja wszystkie grupy ekonomiczne. W najwikszym stopniu

wzrs limit wydatkw na dotacje i subwencje o 715,8mlnz (4,6%), wspfinansowanie projektw z udziaem rodkw UE o 632,4mlnz (4,8%) oraz wydatkw biecych o 376,6mlnz (0,6%),
azmniejszy si w zakresie rodkw wasnych UE o 541,2mlnz (3,2%) oraz wydatkw majtkowych
o 267,4mlnz (1,8%). Gwnymi przyczynami zmian byo zwikszenie planu wydatkw w czci
Rezerwy celowe o 626,9mlnz oraz wydatkw przeznaczonych na obron narodow o 224,1mlnz.
Zwikszenie planowanych wydatkw na wspfinansowanie projektw z udziaem rodkw Unii
Europejskiej oraz na wydatki biece nie przeoyo si na ich faktyczne wykorzystanie przez dysponentw. Wykonane wydatki byy nisze od planu odpowiednio o 21,4% (2.940,5mlnz) i 6,5%
(3.982,4mlnz).
Przyjte w uzasadnieniu projektu przewidywane wykonanie dochodw, wydatkw i deficytu
w2011r. byo zblione do faktycznego. W uzasadnieniu projektu zaoono wykonanie:
dochodw w kwocie 282.456,1mlnz (w wersji zmaja 2011 r.) oraz 279.209,4mlnz w wersji
zgrudnia 2011, ktre zrealizowane zostay w wysokoci 277.557,2mlnz, stanowic odpowiednio 98,3% i 99,4%,
wydatkw w wysokoci 313.344,4mlnz, ktre zrealizowane zostay w wysokoci 302.681,6mlnz,
stanowic 96,6%.
deficytu budetowego w kwocie 30.888,3mlnz (maj 2011 r.) oraz 34.135,0mlnz (grudzie
2011 r.), ktrego wykonanie wynioso 25.124,4mlnz, stanowic odpowiednio 81,3% i 73,6%.
Minister Finansw ju na etapie opracowywania projektu ustawy budetowej poinformowa ministrw i kierownikw urzdw centralnych, e w opracowywanych planach finansowych jednostek
zaliczanych do sektora finansw publicznych naley przyjmowa wielko funduszu wynagrodze
na poziomie nominalnym z roku 2011. Wzrost wynagrodze w 2012 r. by jednak zdeterminowany
rozdysponowaniem rezerw celowych w 2011 r., naliczeniem dodatkowego wynagrodzenia rocznego oraz koniecznoci zwikszenia wynagrodze z tytuu nowych zada i zmian wprowadzonych innymi ustawami. W uzasadnieniu do projektu ustawy budetowej na rok 2012 ograniczenia
te zostay dodatkowozagodzone poprzez wprowadzenie wycze i odstpstw. Utrzymano ograniczenie wynagrodzenia w pastwowych jednostkach budetowych dla pracownikw objtych przepisami ustawy z dnia 23grudnia 1999 r. o ksztatowaniu wynagrodze w pastwowej sferze budetowej oraz o zmianie niektrych ustaw do poziomu nominalnego z roku 2011. Jednoczenie zaoono wzrost wynagrodze ujtych w zaczniku nr10 do ustawy budetowej bez rodkw z rezerw
celowych o 2,9% wporwnaniu do roku 2011. Zwikszenia dotyczyy midzy innymi wynagrodze
onierzy zawodowych i funkcjonariuszy, czonkw korpusu suby cywilnej, nauczycieli zatrudnionych w szkoach i placwkach prowadzonych przez organy administracji rzdowej.
Dodatkowe ograniczenia wzrostu wynagrodze zostay wprowadzone przepisami ustawy z dnia
22grudnia 2011 r. o zmianie niektrych ustaw zwizanych z realizacj ustawy budetowej56. Zgodnie z art.24 tej ustawy wynagrodzenia, z pominiciem finansowanych z udziaem rodkw, o ktrych mowa w art.5 ust.1 pkt2 i 3 ustawy o finansach publicznych, nie mogy przekroczy wynagrodze zaplanowanych w ustawie budetowej na rok 2011.
Analiza wydatkw na wynagrodzenia ujtych w projektach planw finansowych na 2012 r. pastwowych funduszy celowych, agencji wykonawczych, instytucji gospodarki budetowej i pastwowych
osb prawnych wykazaa, e w 11 jednostkach dysponenci czci na etapie planowania nie uwzgldnili przepisw ustawy okoobudetowej. Ministerstwo Finansw skorygowao te plany do obowi56 Dz.U. z 2011 r. Nr291, poz.1707.
57

zujcego poziomu. Dziaania te nie powodoway jednak ograniczenia planu wydatkw. Tym samym
nie miay wpywu na realizacj gwnego zaoenia ogranicze, to jest redukcji deficytu.
W planie na rok 2012 ograniczone zostay, zgodnie z przepisami art.26 ustawy okoobudetowej,
take wydatki na wynagrodzenia bezosobowe. Kwota wydatkw na wynagrodzenia bezosobowe
ujta w ustawie budetowej na rok 2012 (zacznik nr2) bya o 29,0mlnz nisza ni w roku 2011.
Minister Finansw na podstawie art.26 ust.3 ustawy okoobudetowej przekaza w marcu 2012r.
dysponentom czci budetowych informacj o limicie wielkoci wynagrodze bezosobowych.
Wtrakcie roku budetowego Minister Finansw zwikszy wydatki na ten cel o 326,2mlnz, w tym
na podstawie przepisw art.31 ustawy okoobudetowej o 18,6mlnz, tj.do 902,9mlnz. Zrealizowano wydatki w kwocie 868,9mlnz, tj.niszej ni w roku 2011 o 106,1mlnz.

W ustawie budetowej na rok 2012 zaplanowane zostay dochody budetu rodkw europejskich
wkwocie 72.570,1mlnz, tj.o 4.502,4mlnz wyszej od prognozy wpywu rodkw z budetu
Unii Europejskiej, z bezzwrotnej pomocy udzielanej przez pastwa Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) i dochodw z tytuu finansowania wyprzedzajcego w ramach Programu Rozwoju Obszarw Wiejskich 20072013, zgoszonej przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi
orazMinistra Rozwoju Regionalnego, w zwizku z art.138 ust.3 i 4 ustawy o finansach publicznych
(68.067,7mlnz). W kwocie ujtej w ustawie budetowej uwzgldniono, poza planowanymi wpywami w 2012 r. z tytuu refundacji wydatkw, rodki pozostajce na rachunkach programowych,
ktre wpyny w latach poprzednich.
Planowany poziom wydatkw budetu rodkw europejskich przyjty w ustawie budetowej
77.104,1mlnz wynika z danych przekazanych w materiaach planistycznych przez Ministra
Rozwoju Regionalnego i Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Plan wydatkw na realizacj programw Narodowej Strategii Spjnoci, Szwajcarsko-Polskiego Programu Wsppracy i mechanizmw
finansowych zosta opracowany przez Ministerstwo Rozwoju Regionalnego na podstawie zgosze i we wsppracy z innymi dysponentami budetu pastwa biorcymi udzia w realizacji zada
finansowanych z budetu Unii Europejskiej. Poszczeglne departamenty merytoryczne w MRR
(Instytucje Zarzdzajce, Instytucje Koordynujce), weryfikujc materiay, uwzgldniay midzy
innymi warto wydatkw wynikajcych z zawartych umw w systemie KSI SIMIK oraz dotychczasowy proces realizacji wydatkw na programy przez dysponenta. Wydatki na realizacj zada
Wsplnej Polityki Rolnej zostay ustalone przez MRiRW na podstawie kwot wykazanych przez podlegych dysponentw oraz agencje patnicze Agencj Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa
i Agencj Rynku Rolnego.
W zwizku z ustaleniami Ministra Finansw wydatki budetu rodkw europejskich w kwocie
37.213.3mlnz zaplanowano w poszczeglnych czciach budetu pastwa. Pozostaa cz
wydatkw w wysokoci 39.890,8mlnz, tj.51,7% planu, zostaa ujta w rezerwach celowych. rodki
zrezerw celowych zaplanowane na finansowanie programw z budetu rodkw europejskich
(poz.98) i finansowanie wynagrodze w ramach budetu rodkw europejskich (poz.99), rozdysponowano w 82,8%, tj.33.017,9mlnz.
Na etapie prac nad opracowaniem projektu ustawy budetowej na rok 2012 Minister Rolnictwa
iRozwoju Wsi oraz Minister Rozwoju Regionalnego poinformowali Ministra Finansw, e z budetu
Unii Europejskiej, z bezzwrotnej pomocy udzielanej przez pastwa Europejskiego Porozumienia
oWolnym Handlu (EFTA) i dochodw z tytuu finansowania wyprzedzajcego wramach PROW pozy-
58

skane zostan rodki w kwocie 70.609,3mlnz. W kwietniu 2011 r. Minister Rozwoju Regionalnego,
wzwizku z 6 ust.1 pkt36, 37 i 39 rozporzdzenia Ministra Finansw z dnia 9marca 2011 r. w sprawie szczegowego sposobu, trybu i terminw opracowania materiaw do projektu ustawy budetowej na rok 201257 zmniejszy proponowan wczeniej prognoz wpywu rodkw o 2.547,1mlnz
ztytuu realizacji programw w ramach Narodowej Strategii Spjnoci58 (NSS), Szwajcarsko-Polskiego Programu Wsppracy (SPPW) i mechanizmw finansowych na lata 20092014, a Minister
Rolnictwa i Rozwoju Wsi zwikszy o 5,5mln z zaplanowane dochody z tytuu WPR. W wyniku tych
zmian planowana kwota zostaa zmniejszona do 68.067,7mlnz, tj.o 3,6%, cznie z dochodami
ztytuu finansowania wyprzedzajcego PROW.
W projekcie ustawy budetowej na rok 2012 przekazanym do Parlamentu we wrzeniu 2011 r. zaplanowane zostay dochody w kwocie 72.570,1mlnz, tj.o 4.502,4mlnz wyszej ni propozycje przedstawione przez Ministra Rozwoju Regionalnego oraz Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Taka kwota
zostaa przyjta w ustawie budetowej na rok 2012 z dnia 2marca 2012 r. Planujc dochody, Minister Finansw uwzgldni, poza wpywami w 2012 r. z tytuu refundacji wydatkw, take rodki pozostajce na rachunkach programowych, ktre wpyny w latach poprzednich.
Planowany poziom wydatkw budetu rodkw europejskich przyjty w ustawie budetowej
77.104,1mlnz wynika z danych przekazanych w materiaach planistycznych przez Ministra Rozwoju Regionalnego i Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Plan wydatkw BE na realizacj programw Narodowej Strategii Spjnoci, Szwajcarsko-Polskiego Programu Wsppracy i mechanizmw
finansowych zosta opracowany przez Ministerstwo Rozwoju Regionalnego na podstawie zgosze
iwe wsppracy z innymi dysponentami budetu pastwa biorcymi udzia w realizacji zada finansowanych z budetu Unii Europejskiej. Wydatki na realizacj zada Wsplnej Polityki Rolnej zostay
ustalone przez MRiRW na podstawie kwot wykazanych przez podlegych dysponentw oraz agencje patnicze Agencj Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa i Agencj Rynku Rolnego. Wydatki
budetu rodkw europejskich w kwocie 37.213.3mlnz zaplanowano w poszczeglnych czciach
budetu pastwa.
Podstaw do okrelenia planowanych kwot wydatkw byy dane przekazane przez Ministerstwo
Rozwoju Regionalnego wporozumieniu z innymi dysponentami rodkw budetu pastwa biorcymi udzia w realizacji zada finansowanych rodkami z budetu UE. Zgoszone do projektu ustawy
budetowej na rok 2012 wydatki na realizacj programw zostay opracowane zgodnie zlimitami59
i zasadami60 okrelonymi przez Ministra Finansw. Zgaszane przez dysponentw kwoty byy weryfikowane przez Instytucje Zarzdzajce oraz Instytucj Koordynujc Regionalne Programy Operacyjne (RPO), m.in. przy uwzgldnieniu wartoci wydatkw wynikajcych zzawartych umw (dane
zsystemu KSI SIMIK 07-13) oraz analizy dotychczasowego poziomu realizacji wydatkw.
57 Dz.U. Nr56, poz.290.

58 Bez rodkw na Program Operacyjny Pomoc Techniczna i innych na refundacj wydatkw poniesionych w ramach
budetu pastwa.
59 Limit wydatkw na realizacj programw wynosi w zakresie budetu pastwa 7.238,8mlnz, wzakresie budetu
rodkw europejskich 56.000,0mlnz.
60 W pimie MF okrelono, e w odniesieniu do budetu pastwa w czciach budetowych powinny by
uwzgldnione w caoci wydatki na pomoc techniczn i nie wicej ni 60% wydatkw w innych programach.
Pozostae 40% wydatkw zaproponowano uwzgldni wrezerwach celowych. W zakresie budetu rodkw
europejskich w czciach budetowych powinno by uwzgldnione nie wicej ni 60% wydatkw, natomiast
pozostae 40% wydatkw oraz cao wydatkw na projekty drogowe GDDKiA oraz na projekty kolejowe PKP
PLK w rezerwach celowych.
59

W trakcie roku budetowego MRR na bieco analizowao realizacj wydatkw w ramach programw, w tym przez analiz sprawozda budetowych skadanych przez dysponentw poszczeglnych czci budetowych oraz informacji uzyskiwanych z BGK. Przeprowadzano spotkania z marszakami wojewdztw (Instytucje Zarzdzajce Regionalnymi Programami Operacyjnymi) oraz wystpowano do nich z probami o sporzdzanie oszacowa wydatkw w biecym roku, co miao pozwoli na zwolnienie czci wydatkw w rezerwie celowej i przeniesienie na inne programy. Organizowane byy rwnie spotkania z ministrami penicymi funkcje Instytucji Poredniczcych w programach, w ktrych wystpowao niskie wykonanie wydatkw w celu omwienia przyczyn takiego
stanu rzeczy, oszacowania wykonania do koca roku i okrelenia dziaa niezbdnych do penego
wykonania budetu w2012r. Wwyniku przeprowadzanych analiz przebiegu wykonania wydatkw
na programy imoliwoci wydatkowania rodkw ujtych w ustawie budetowej na 2012 r., Minister Rozwoju Regionalnego informowaa Ministra Finansw, na etapie opracowywania planu ustawy
budetowej na 2013 r. oraz we wrzeniu 2012 r., oprzyczynach niewykonania planowanych wydatkw na programy i moliwym niewykonaniu do koca 2012 r. planu wydatkw na poziomie okoo
5,57,4 mldz (912% planu cznie zrezerwami).
4. Z
arzdzanie realizacj budetu pastwa i budetu rodkw
europejskich
4.1 Zarzdzanie realizacj dochodw i wydatkw
Ustawa o finansach publicznych szczegln rol w zakresie wykonywania ustawy budetowej przyznaje Ministrowi Finansw, ktry sprawuje ogln kontrol realizacji dochodw i wydatkw oraz
przychodw i rozchodw budetu pastwa, efektywnoci i skutecznoci realizacji budetu w ukadzie zadaniowym, wykorzystania rodkw pochodzcych z budetu Unii Europejskiej, poziomu deficytu.
Pozyskiwanie przez Ministra Finansw biecych informacji odnonie stopnia realizacji budetu
pastwa umoliwia system sprawozdawczoci i kontroli budetowej, obowizujcy dysponentw
budetowych, umoliwiajcy uzyskanie praktycznie w kadym czasie informacji dotyczcych realizacji budetu pastwa. Sprawowanie funkcji kontrolnych umoliwiaj Ministrowi Finansw rwnie
comiesiczne sprawozdania operatywne, sporzdzane przez Departament Budetu Pastwa Ministerstwa Finansw.
W razie stwierdzenia w wyniku kontroli niegospodarnoci w okrelonych jednostkach, opnienia
wrealizacji zada lub nadmiaru posiadanych rodkw Minister Finansw moe podj decyzj o blokowaniu planowanych wydatkw budetowych w zakresie caego budetu pastwa.
Wrd narzdzi zarzdzania i kontroli wykonywania budetu pastwa przynalenych Ministrowi
Finansw wymieni naley take uprawnienie do podziau rezerw celowych, dysponowanie rezerw
ogln, ustalanie harmonogramu realizacji budetu, kontrol projektw aktw normatywnych pod
ktem zapobiegania wzrostowi wydatkw lub zmniejszeniu dochodw budetowych, ustalanie trzyletniej strategii zarzdzania dugiem publicznym, uprawnienie do zacigania zobowiza w imieniu Skarbu Pastwa, w szczeglnoci poprzez poyczk, kredyt oraz emisj obligacji, bonw skarbowych i innych skarbowych papierw wartociowych, ustalanie szczegowych zasad, trybu iterminw opracowania materiaw do projektu ustawy budetowej, okrelanie planu kont jednostek
sektora finansw publicznych i szczeglnych zasad rachunkowoci, w tym zasad sporzdzania sprawozda budetowych.
60

Tabela 19. Wykonanie budetu pastwa w kolejnych miesicach 2012 r.

Miesic
1
Dochody
Struktura
Wydatki
Struktura
Wynik
Struktura
mlnz
mlnz
mlnz
RAZEM
287.595,1
100,0
318.001,9
100,0
-30.406,7
Stycze
26.978,2
9,4
32.280,0
10,2
-5.301,8
17,4
Luty
19.270,0
6,7
30.483,8
9,6
-11.213,8
36,9
Marzec
17.272,5
6,0
23.725,5
7,5
-6.453,0
21,2
I kwarta
100,0
63.520,7
22,1
86.489,4
27,2
-22.968,7
75,5
Kwiecie
30.369,2
10,6
32.220,5
10,1
-1.851,3
6,1
Maj
19.665,1
6,8
21.826,1
6,9
-2.161,0
7,1
Czerwiec
28.165,7
9,8
22.270,3
7,0
5.895,4
-19,4
II kwarta
78.200,1
27,2
76.317,0
24,0
1.883,1
-6,2
Lipiec
24.344,4
8,5
27.597,7
8,7
-3.253,2
10,7
Sierpie
23.475,4
8,2
22.048,3
6,9
1.427,0
-4,7
Wrzesie
24.381,3
8,5
22.598,4
7,1
1.782,9
-5,9
72.201,2
25,1
72.244,4
22,7
-43,2
0,1
III Kwarta
Padziernik
24.111,4
8,4
37.188,6
11,7
-13.077,2
43,0
Listopad
24.866,7
8,6
21.137.8
6,6
3.728,9
-12,3
Grudzie
IV kwarta
24.695,0
8,6
24.624,6
7,7
70,5
-0,2
73.673,1
25,6
82.951,1
26,1
-9.278,0
30,5
Miesiczna realizacja dochodw w pierwszej poowie roku podlegaa znaczcym wahaniom

od 6,0% wpyww 2012 r. w marcu do 10,6% w kwietniu. Odmiennie przedstawiaa si sytuacja
wdrugiej poowie 2012 r. Napyw rodkw budetowych by stabilny od 23.475,4mlnz w sierpniu
do24.866,7mlnz w listopadzie (odpowiednio 8,2% i 8,6% wpyww rocznych). Rnice wwysokoci dochodw pomidzy poszczeglnymi miesicami i kwartaami s wynikiem sezonowoci rozlicze i jednorazowych wpat.
Miesiczne wykonanie wydatkw w 2012 r. podlegao znacznym zmianom od 6,6% w listopadzie
do11,7% w padzierniku 2012 r. i wynikao z nierwnomiernego i odmiennego zapotrzebowania
dysponentw na rodki budetowe.
Nierwnomierno zapotrzebowania na rodki budetowe charakteryzowaa take realizacj wydatkw w poszczeglnych grupach ekonomicznych.
Tabela 20. Realizacja wydatkw w kwartaach 2012 r. w ukadzie grup ekonomicznych
Wyszczeglnienie
II
III
IV
IIV
mlnz
OGEM
86.489,4
76.317,0
72.244,4
82.951,1
318.001,9
Dotacje i subwencje
46.602,2
38.998,0
36.279,1
33.476,3
155.355,6
5.746,9
5.707,5
5.887,5
5.654,4
22.996,3
13.232,2
13.480,7
13.020,4
17.495,0
57.228,3
931,5
1 710,5
2 684,0
8 243,5
13 569,5
Wydatki na obsug dugu Skarbu Pastwa
8.787,8
10.978,3
8.824,0
13.518,7
42.108,8
rodki wasne UE
7.107,8
3.616,9
3.610,5
1.607,3
15.942,5
Wspfinansowanie projektw zudziaem rodkw UE
4.081,0
1.825,1
1.939,0
2.955,7
10.800,8

Wydatki biece na rzecz jednostek budetowych
Wydatki majtkowe
61

Najbardziej zrnicowane zapotrzebowanie na rodki wystpio w IV kwartale 2012 r. Jedynie

wydatki na dotacje i subwencje (21,5%) oraz wiadczenia na rzecz osb fizycznych (24,6%) zblione
byy do rwnomiernego rocznego rozkadu wydatkw.
Zgodnie z art. 140 ustawy o finansach publicznych wydatki, ktrych szczegowy podzia na pozycje klasyfikacji budetowej nie by moliwy do dokonania w okresie opracowywania projektu ustawy
budetowej, zaplanowano w czci Rezerwy celowe.
czna kwota rezerw celowych, ujta w 75 pozycjach, w wysokoci 18.324,9mlnz, w trakcie
roku zostaa zwikszona o 88,0mlnz z zablokowanych rodkw przez dysponenta czci Rynki
rolne. rodkami z rezerw celowych zwikszono plan wydatkw dysponentw czci budetowych
o14.188,8mlnz. Na koniec 2012 r. pozostaa nierozdysponowana kwota 4.224,1mlnz. Ponadto
w czci Rezerwa oglna zaplanowano kwot 95,0mlnz, z ktrej rozdysponowano 46,7mlnz,
tj.49,2%.
Aby dyscyplinowa jednostki do bardziej racjonalnego gospodarowania rodkami na wydatki majtkowe w 2009 r. wprowadzono w art.171 ustawy o finansach publicznych ograniczenia w przenoszeniu rodkw na te wydatki dla dysponentw. Zgody Ministra Finansw wymaga kada zmiana
polegajca na zmniejszeniu lub zwikszeniu wydatkw majtkowych jednorazowo o kwot powyej 100tys.z oraz kade przeniesienie w przypadku wydatkw na inwestycje budowlane. Ograniczenie dotyczy take przeniesie polegajcych na zmniejszeniu lub zwikszeniu wydatkw przeznaczonych na realizacj programw finansowanych z udziaem rodkw europejskich, ktre wymagaj
zgody ministra waciwego do spraw rozwoju regionalnego.
W budecie pastwa na rok 2012 zostay wprowadzone zmiany wydatkw na czn kwot
15.409,1mlnz, w tym gwnie w wyniku przeniesienia wydatkw z rezerw budetu pastwa.
Zwikszono plan wydatkw w 134 czciach, a zmniejszono w 51 czciach. Najwiksze zwikszenia wystpiy w czciach: Wojewdztwa o 5.708,8mlnz (24,9% planu ustawowego), Rozwj wsi
o2.898,1mlnz (66,1%), Transport o 839,2mlnz (13,1%), Budet, finanse publiczne, instytucje finansowe o 637,9mlnz (11,6%), Szkolnictwo wysze o 565,3mlnz (5,8%), Subwencje oglne dla jednostek samorzdu terytorialnego o 450,0mlnz (0,9%), Sprawy wewntrzne o 383, 9mlnz (2,2%), Zdrowie o 362,3mlnz (9,2%). Dysponenci tych czci wykorzystali od 94,4% do 99,1% rodkw z rezerw.
Najwysze zmniejszenia dotyczyy czci Rezerwy celowe w kwocie 14.188,8mlnz (77,4% planu
ustawowego), Sdy powszechne 496,2mlnz (8,2%), Zakad Ubezpiecze Spoecznych 418,5mlnz
(0,9%) oraz Rynki Rolne 88,0mlnz (15,4%).
Plan wydatkw majtkowych zosta zmieniony w 63 czciach budetu pastwa i by zwikszony
o 3.636,1mlnz oraz zmniejszony o 1.497,8mlnz. Minister Finansw, zgodnie z art.171 ust.3 i 4
ustawy o finansach publicznych, wyrazi zgod na zmian planu wydatkw majtkowych w 56 czciach, w wyniku czego wydatki majtkowe (per saldo) zmniejszyy si o 77,6mlnz. Po analiziezoonych wnioskw w 29 przypadkach na czn kwot 44,3mlnz Minister Finansw nie wyrazi
zgody na dokonanie zmian w tym trybie, wskazujc, i w pierwszej kolejnoci zaoszczdzone rodki
naley przeznaczy na spat zobowiza jednostki lub ostatecznie skorzysta z moliwoci blokowania wydatkw na podstawie art.177 ustawy o finansach publicznych.
Najwiksze zwikszenia wydatkw majtkowych wystpiy w czciach Wojewdztwa o1.436,0mlnz
(265,0% planu ustawowego), Transport 772,9mlnz (52,8%), Gospodarka wodna o265,6mlnz
(435,1%), Rozwj regionalny o 248,7mlnz (73,3%), Kultura fizyczna o 183,9mlnz (62,3%) oraz
Sprawy wewntrzne o 133,6mlnz (41,9%). Wykorzystanie zwikszonych planw wydatkw nastpio napoziomie od 90,9% do 94,2%
62

Dysponenci czci budetowych, zgodnie z art.177 ust.1 oraz ust.3 pkt2 ustawy o finansach
publicznych, maj moliwo blokowania planowanych wydatkw budetowych midzy innymi
wprzypadku posiadania nadmiaru rodkw lub opnie w realizacji zada.
Minister Finansw i dysponenci czci budetu pastwa dokonali blokad wydatkw na 6.039,8mlnz,
co stanowio 1,9% kwoty wydatkw ogem na 2012 r. Najwikszych blokad rodkw dokonano
wczciach Obrona narodowa 842,1mlnz, Zakad Ubezpiecze Spoecznych 690,0mlnz, Obsuga
dugu krajowego 400,0mln z, Rezerwy celowe 1.579,8mlnz.
Minister Finansw, zgodnie z art.177 ust.6 i 7 ustawy o finansach publicznych oraz art.42 ustawy
budetowej na rok 2012, z zablokowanych przez dysponentw wydatkw utworzy trzy nowe
rezerwy celowe na czn kwot 564,2mlnz.
Ministerstwo Finansw na bieco analizowao zmiany w rocznych harmonogramach wydatkw dysponentw rodkw budetowych oraz miesiczne/dzienne zapotrzebowania na rodki budetowe.
Dokonywanie tych analiz pozwalao na elastyczne zarzdzanie rodkami budetowymi oraz weryfikowanie biecych zapotrzebowa.
Ministerstwo Finansw w 2012 r. przekazao dysponentom 326.256,8mlnz. Z kwoty tej wydatkowano 318.001,9mlnz. Pozostae rodki zostay zwrcone na centralny rachunek biecy budetu
pastwa. Podobnie jak w roku 2011, obowizywaa zasada automatycznego zwrotu rodkw
nakoniec dnia roboczego z rachunkw dysponentw na centralny rachunek biecy budetu pastwa przekraczajcych 5tys.z. W zwizku z tym nie wystpowa problem nadmiaru rodkw pozostajcych na koniec dnia na rachunkach biecych dysponentw.
Minister Finansw na wniosek dysponenta czci budetowej, zgodnie z art.153 ustawy o finansach publicznych, moe udzieli zapewnienia finansowania lub dofinansowania z budetu pastwa
wdanym roku budetowym, jeeli rodki na ten cel zostay ujte w rezerwie celowej oraz w kolejnych
latach projektw finansowanych z udziaem rodkw, o ktrych mowa w art.5 ust.1 pkt2 ustawy
ofinansach publicznych, wydatkw biecych lub inwestycyjnych oraz programw wieloletnich.
Udzielenie zapewnienia umoliwia dysponentom podjcie dziaa pozwalajcych na przeprowadzenie postpowa o udzielenie zamwienia publicznego lub podpisanie umowy z wykonawc jeszcze
przed dokonaniem zmian w planie wydatkw decyzj Ministra Finansw. Instrument ten pozwala
Ministrowi Finansw na skuteczne monitorowanie wydatkowania rodkw budetowych poprzez
finansowanie jedynie zaawansowanych projektw.
Minister Finansw, na podstawie art.153 ust. 1 ustawy o finansach publicznych, wyda 306 decyzji
o zapewnieniu finansowania na rok 2012 i lata nastpne na kwot 4.363,4mlnz. Dokona rwnie,
na podstawie art.153 ust.1 pkt1 ustawy o finansach publicznych, 309 zmian decyzji, w wyniku ktrych kwota zapewnienia na 2012 r. w wysokoci 3.139,9mlnz ulega zmniejszeniu do 963,9mlnz.
rodki w wysokoci 2.176,0mln z z rezerw celowych mona byo przeznaczy na finansowanie
innych projektw.
Dokonywane w grudniu 2012 r. zmiany w decyzjach o udzieleniu zapewnienia finansowania miay
gwnie na celu dostosowanie planu wydatkw do faktycznie zrealizowanych wydatkw lub
zmian kwoty zapewnienia na lata kolejne i byy zmianami czysto formalnymi bez adnego skutku
dlabudetu pastwa.
63

4.2. Zarzdzanie pynnoci budetu pastwa

Minister Finansw, wykorzystujc dostpne instrumenty zarzdzania pynnoci, zapewni pen
iterminow obsug zobowiza krajowych i zagranicznych Skarbu Pastwa.
Dla biecego zarzdzania pynnoci budetu pastwa w 2012 r., tj.terminowej obsugi zobowiza Skarbu Pastwa, podstawowe znaczenie miao wykorzystanie rodkw jednostek sektora finansw publicznych61 obowizkowo przekazywanych Ministrowi Finansw w depozyt lub zarzdzanie. Mechanizm konsolidacji pozwoli na zmniejszenie emisji SPW i uzyskanie oszczdnoci w kosztach obsugi zaduenia Skarbu Pastwa. Na koniec 2012 r. kwota rodkw przekazanych przez podmioty sektora finansw publicznych do dyspozycji Ministra Finansw bya wysza ni na koniec
2011r. o3.785mlnz i wyniosa 28.375mlnz. Koszt pozyskania tych rodkw wynis rednio
4,01% i by niszy ni rentowno bonw skarbowych, ktra wynosia rednio 4,503%. rednioroczny
stan rodkw z konsolidacji na depozytach terminowych i overnight, w czci wykorzystywanej
na finansowanie potrzeb poyczkowych, wynis w 2012 r. 26.249mlnz. Zastpienie sprzeday
bonw skarbowych taszymi w obsudze rodkami z konsolidacji pozwolio na uzyskanie oszczdnoci wwydatkach na obsug dugu publicznego na kwot okoo 98mlnz. Konsolidacja spowodowaa take obnienie pastwowego dugu publicznego na koniec 2012 r. o okoo 3.300mlnz.
Od wprowadzenia tego mechanizmu w maju 2011 r. do koca 2012 r. dug publiczny obniy si
ookoo 26.400mlnz.
Oprcz rodkw z konsolidacji sucych do biecego zarzdzania budetem pastwa, w przypadkach okresowych niedoborw pynnocizotowej wykorzystywana bya take cz rodkw
z rachunku konsolidacyjnego overnight. Minister Finansw zasili w ten sposb centralny biecy
rachunek budetu pastwa w maju kwot 1.000mlnz i w czerwcu kwot 400mln z. Koszt pozyskania rodkw z rachunku overnight, odpowiadajcy ich oprocentowaniu naliczonym podmiotom
przekazujcym rodki, wynis rednio w roku 3,11%.
Instrumentem pynnociowym, wykorzystanym w 2012 r. przez Ministra Finansw, byy bony o niestandardowych terminach zapadalnoci, od 30 do 49 tygodni, wyemitowane w cznej wartoci
nominalnej 5.600mlnz. Standardowym instrumentem byy przetargi zamiany obligacji, suce
gwnie ograniczeniu ryzyka refinansowania przy wykupie duych emisji.
W okresach niedoboru rodkwzotowych Minister Finansw wykorzysta rwnie zgromadzone
narachunku pomocniczym w NBP rodki w dolarach amerykaskich i dokona ich wymiany nazote,
zawierajc transakcje typu FX SWAP. Polegay one na wymianie patnoci w walucie i wzotych.
Zwymiany nominau 1.400mln USD uzyskane zostay rodki w wysokoci 4.564,9mlnz. Koszt
pozyskania rodkwzotowych w drodze transakcji na parze walut USD/PLN wynis 19,8mlnz
iby niszy ni w przypadku alternatywnej emisji bonw skarbowych lub poyczki z rynku midzybankowego.
rodki walutowe bdce w dyspozycji Ministra Finansw pochodziy z emisji dugu zagranicznego, tj.sprzeday obligacji na rynkach zagranicznych i zacignitych kredytw z midzynarodowych instytucji finansowych oraz z lokat przechodzcych z 2011 r. Zostay one czciowo wymienione nazote poprzez ich sprzeda do NBP oraz na rynku za porednictwem BGK. Minister Finan61 W 2012 r. czterdzieci dwa podmioty sektora finansw publicznych przekazyway w ramach konsolidacji wolne
rodki na rachunki Ministra Finansw. Trzy spord zobowizanych jednostek nie przekazyway wolnych rodkw:
Rzecznik Ubezpieczonych, Centralny Orodek Bada Odmian Rolin Uprawnych i Orodek Studiw Wschodnich.
Minister Finansw nie dysponowa wiedz na temat przyczyn tego stanu.
64

sw dokona sprzeday rodkw walutowych stanowicych rwnowarto 8,3 mldz, przeznaczajc je nafinansowanie krajowych potrzeb poyczkowych (6,7 mldz ze sprzeday walut z rachunku
pomocniczego oraz 1,6 mldz ze sprzeday bezporedniej).
Nadwyki wolnych rodkwzotowych byy lokowane w NBP i BGK. redni stan lokatzotowych
w 2012 r. wynis 11.066mlnz. W kocu roku rodkizotowe zgromadzone na lokatach wyniosy 3.552mlnz. Utrzymanie pynnoci w 2012 r. na poziomie rednio 11,1 mldz, przy zaoeniu
pozyskania tych rodkw jedynie z konsolidacji, oznaczao poniesienie kosztw w wysokoci okoo
445mlnz, natomiast dochody budetu pastwa z lokatzotowych wyniosy razem (NBP i BGK)
504mlnz. Na finansowanie potrzeb poyczkowych roku nastpnego (stan rodkwzotowych
narachunkach Ministra Finansw na dzie 31grudnia 2012 r.) zgromadzona zostaa cznie kwota
11,4mldz.
Wolne rodki walutowe byy lokowane przede wszystkim na rachunkach w BGK. Oprocentowanie
depozytw terminowych wynioso rednio w skali roku 0,17% dla euro i 0,14% dla dolara, arodkw avista 0,13% dla euro i 0,03% dla dolara. Odsetki od rodkw zgromadzonych narachunkach
pomocniczych Ministra Finansw (w BGK i NBP) przyniosy dochody z tytuu odsetek wwysokoci
10,5mlnz. redni stan tych rodkw walutowych na rachunkach pomocniczych Ministra Finansw, cznie ze rodkami funduszy unijnych przekazanych do sprzeday, osign w2012 r. poziom
1,6mldEUR i 1,2 mld USD, tj.rwnowarto 10,9 mldz (po kursach rednich). Nakoniec roku
narachunkach Ministra Finansw w walutach obcych pozostay rodki w wysokoci 3.285,1mlnEUR
(zwyczeniem rodkw unijnych przekazanych do sprzeday i niesprzedanych w2012 r.)
i1.516,5mln USD, stanowice cznie rwnowarto 18,2 mldz. Oznaczao to przyrost wstosunku
do stanu na koniec 2011 r. o 6,4 mldz.
rodki walutowe na prefinansowanie potrzeb poyczkowych 2013 r. zostay zgromadzone w IV kwartale 2012 r. rednia rentowno obligacji na rynkach midzynarodowych bya w tym okresie nisza
o 1,7 punktu procentowego w porwnaniu z rynkiem krajowym.
Na rachunkach Ministra Finansw na dzie 31grudnia 2012 r. stan zgromadzonych rodkw ogem
wynosi 42,1 mldz i by wyszy ni na koniec 2011 r. o okoo 10 mldz. Na rachunkach lokat walutowych zostay zgromadzone rodki o rwnowartoci 18,2 mldz, na rachunkach budetu rodkw
europejskich o rwnowartoci 12,5 mldz oraz na rachunkachzotowych 11,4 mldz. Kwota rodkw na rachunkach walutowych pochodzia gwnie z emisji SPW przeprowadzonych w IV kwartale
2012 r. na wyprzedzajce finansowanie potrzeb roku 2013. W tym celu w ostatnich miesicach 2012 r.
zostay dokonane emisje obligacji na rynkach zagranicznych na kwot 2,0 mld USD, 2,5 mld EUR oraz
66 mld JPY. W dniu 5lutego 2013 r. cz rodkw walutowych o rwnowartoci 12,2 mldz zostaa
wykorzystana na wykup i wypat odsetek od obligacji o wartoci 3 mld EUR. rodki zgromadzone
na rachunkach walutowych budetu rodkw europejskich przewidziano do wykorzystania w budecie na 2013 r., w ktrym planowane jest osignicie nadwyki budetowej. Ze rodkw na rachunkachzotowych na finansowanie wynagrodze patnych z wyprzedzeniem przekazano wgrudniu
2012 r. 5,5 mldz. Na rachunkach overnight w BGK pozostaa kwota 2,0 mldz. Pouwzgldnieniu
powyszych uwarunkowa na koniec roku pozostay rodki na finansowanie potrzeb roku 2013
wwysokoci okoo 9,3 mldz. Gromadzenie kwot znacznie przekraczajcych potrzeby poyczkowe
powoduje szybszy wzrost zaduenia i wzrost kosztw jego obsugi.
65

4.3. Bankowa obsuga budetu pastwa i budetu rodkw europejskich

Bankowa obsuga budetu pastwa i budetu rodkw europejskich zgodnie z ustaw o finansach
publicznych prowadzona jest przez Narodowy Bank Polski i Bank Gospodarstwa. W 2012 r. Narodowy
Bank Polski i Bank Gospodarstwa Krajowego prawidowo wykonyway zadania zwizane z obsug
bankow budetu pastwa i budetu rodkw europejskich.
NBP obsugiwa 3.275 podmiotw z sektora finansw publicznych, dla ktrych prowadzi
8.360rachunkw biecych (w tym centralny rachunek biecy budetu pastwa, rachunki biece pastwowych jednostek budetowych i pastwowych funduszy celowych) oraz 7.004 rachunki
pomocnicze prowadzone wzotych i w walutach obcych. Na centralnym rachunku biecym
budetu pastwa wyodrbnione zostay rachunki dochodw i wydatkw budetu pastwa oraz
rachunki przychodw i rozchodw zwizanych z finansowaniem deficytu budetowego. Szczegowe zasady prowadzenia rachunkw bankowych budetu pastwa zostay ustalone w umowach
pomidzy NBP Oddziaem Okrgowym w Warszawie a Ministrem Finansw. Do zarzdzania rodkami budetu pastwa w 2012 r. wykorzystywany by wdroony w Ministerstwie Finansw informatyczny system obsugi budetu pastwa Trezor. Pozwala on na dokonanie automatycznego zwrotu
rodkw pozostajcych na rachunkach dysponentw na centralny rachunek biecy budetu pastwa. W wyniku tej operacji na rachunkach wszystkich dysponentw pozostawao rednio dziennie
okoo 7mlnz. Zasady ustalania stanu krajowych rodkw finansowych budetu pastwa na koniec
kadego dnia roboczego okrelono w porozumieniu NBP z Ministerstwem Finansw. Minister Finansw utrzymywa rodki na finansowanie biecego niedoboru budetu pastwa na wystarczajcym
poziomie. Wolne rodki pozostajce po godz. 1500 na centralnym rachunku biecym budetu pastwa byy przez Ministerstwo Finansw lokowane na rachunkach lokat w NBP lub BGK. Na rachunku
tym na koniec dnia nie pozostaway istotne kwoty rodkw.
Nie wystpiy przypadki finansowania deficytu budetowego przez NBP. Zgodnie z art.83
ust.1i3ustawy o finansach publicznych Minister Finansw moe dokonywa lokat wzotych
iwwalutach obcych. W 2012 r. Minister Finansw utrzymywa w NBP 292 lokaty terminowe wzotych
cznie na kwot 124.667,4mlnz oraz 12 lokat w walutach obcych, w tym pi na kwot 535,0mln
USD, trzy na kwot 665,0mln EUR, dwie na kwot 24.825,8mln JPY oraz dwie na kwot 24,5mln
CHF. Dozarzdzania pynnoci su take wydzielone rachunki pomocnicze w NBP rachunek
lokatzotowych i walutowych oraz w BGK rachunki do obsugi lokatzotowych, rachunek specjalny dla lokat walutowych oraz rachunki dla rodkw pozyskanych w ramach zarzdzania pynnoci sektora finansw publicznych.
Z rachunku przychodw i rozchodw centralnego rachunku biecego budetu pastwa byy przekazywane rodki na finansowanie deficytu budetu rodkw europejskich. Odbywao si to pomimo
zgromadzenia znacznej kwoty niewykorzystanych rodkw na rachunkach programowych (ponad
2,5 mld euro w cigu roku).
Minister Finansw zawar z Bankiem Gospodarstwa Krajowego trzy umowy rachunkw bankowych
na obsug budetu rodkw europejskich. Operacje na rachunku do obsugi rodkw europejskich
Wsplnej Polityki Rolnej dokonywane byy za porednictwem elektronicznego systemu obsugi
bankowej. Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi z upowanienia Ministra Finansw realizowa patnoci narzecz Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa oraz Agencji Rynku Rolnego, natomiast Minister Finansw wydawa dyspozycje o przekazywaniu rodkw na rachunki urzdw wojewdzkich ina rachunek Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Obsuga patnoci w ramach Narodowej Strategii Spjnoci 20072013, Programu Operacyjnego Zrwnowaony Rozwj Sektora Rybo-
66

wstwa iNadbrzenych Obszarw Rybackich, Norweskiego Mechanizmu Finansowego i Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego 20092014 oraz Szwajcarsko-Polskiego
Programu Wsppracy dokonywana bya za porednictwem portalu komunikacyjnego BGK-ZLECENIA, ktry umoliwia elektroniczne skadanie zlece patnoci dokonywanych ze rodkw europejskich. W ramach obsugi budetu rodkw europejskich NBP prowadzi 226 rachunkw w euro
doobsugi rodkw z funduszy strukturalnych i na Wspln Polityk Roln. rodki w euro zgromadzone narachunkach programowych w NBP byy, na zlecenie Ministra Finansw, przewalutowywane iprzekazywane na rachunek dochodw budetu rodkw europejskich w BGK lub przekazywane do Ministerstwa Finansw, ktre sprzedawao euro na rynku midzybankowym za porednictwem BGK. W2012 r. NBP przewalutowa 8.984,8mln euro, a do BGK przekaza 6.419,5mln euro.
BGK w ramach umw zawartych z Ministrem Finansw zapewnia obsug rodkw przekazywanych
przez niektre jednostki sektora finansw publicznych Ministrowi Finansw w depozyt lub zarzdzanie. W konsolidacji rodkw publicznych uczestniczyo 68 jednostek sektora finansw publicznych,
dla ktrych otwartych zostao 949 rachunkw bankowych do gromadzenia wolnych rodkw przekazywanych Ministrowi Finansw w depozyt i zarzdzanie. W ramach konsolidacji na dzie 31grudnia 2012 r. pozyskano 28,4 mldz, w tym na depozyty terminowe 24,7 mldz oraz depozyty overnight
3,7 mldz. W 2012 r. na zlecenie Ministra Finansw BGK zrealizowa 275 transakcji sprzeday walut
obcych na kwot 6,4 mld euro i 150mln USD.
5. Dochody budetu pastwa i budetu rodkw europejskich

W ustawie budetowej na rok 2012 dochody budetu pastwa oraz dochody budetu rodkw europejskich ustalono w wysokoci 366,3 mldz, ktre zrealizowano wkwocie 352,3 mldz. Byy one
nisze o 14,0 mldz, tj.o 3,8% od kwoty planowanej.
5.1. Dochody podatkowe i niepodatkowe

W ustawie budetowej na 2012 r. ustalono dochody budetu pastwa w kwocie 293.766,1mlnz.
Zrealizowane dochody wyniosy 287.595,1mlnz i byy nisze od planowanych o 6.171,0mlnz,
tj.o2,1%. Decydujcy wpyw na uzyskanie niszych od prognozowanych dochodw miao niezrealizowanie planu dochodw podatkowych.
W porwnaniu z rokiem poprzednim dochody budetu pastwa byy wysze o 10.037,9mlnz,
tj.o3,6%. Dochody pozwoliy na sfinansowanie 90,4% wydatkw budetu pastwa, podczas gdy
rok wczeniej relacja ta wyniosa 91,7%, a w 2010 r. 84,9%.
Dochody podatkowe stanowiy 86,3% dochodw budetu pastwa ogem, dochody niepodatkowe 12,9%, a dochody ze rodkw Unii Europejskiej i innych rde bezzwrotnej pomocy zagranicznej 0,8%.
67

Wykres 8. Struktura dochodw budetu pastwa w 2012 r.
Pozostae
9,0%
CIT
8,7%
Dywidendy i wpaty
z zysku
2,9%
Wpata z zysku NBP

2,9%
VAT
41,7%
PIT
13,8%
Akcyza
21,0%
O rozmiarach dochodw zadecydoway dochody omiu czci budetu pastwa. Dochody zrealizowane przez te czci budetowe stanowiy 98,2% dochodw budetu pastwa. Poprzez cz
Podatki i inne wpaty na rzecz budetu pastwa zrealizowano dochody w kwocie 259.986,3mlnz,
wtym dochody podatkowe 248.274,6mlnz. Dochody w tej czci stanowiy 90,4% dochodw
budetu pastwa. Poza wymienion czci, dochody powyej jednego miliardazotych zrealizowano wsiedmiu czciach na kwot 22.540,2mlnz, tj.7,8% dochodw ogem. Byy to dochody
zrealizowane w czciach Skarb Pastwa, Budet, finanse publiczne i instytucje finansowe, Wojewdztwa62, Transport, Subwencje oglne dla jednostek samorzdu terytorialnego, Sdy powszechne oraz
Rozwj wsi. W pozostaych czciach dochody wyniosy 5.068,6mln z i stanowiy 1,8% dochodw
budetu pastwa.
Dochody podatkowe
W ustawie budetowej ustalono dochody podatkowe na kwot 264.803,0mlnz, tj.o 8,9% wysz
od wykonania w 2011 r. Zrealizowane dochody wyniosy 248.274,6mlnz i w stosunku do kwoty
okrelonej w ustawie budetowej byy nisze o 16.528,4mlnz, tj.o 6,2%. W porwnaniu do 2011 r.
dochody podatkowe byy wysze o 5.063,7mlnz, tj.o 2,1%.
62 Umownie przyjto, jako jedn cz 85/00 Wojewdztwa oraz 15/00 Sdy powszechne.
68

Wykonanie prognozy dochodw podatkowych z poszczeglnych rde

Dochody podatkowe byy znaczco nisze od prognozowanych. Z podstawowych rde podatkowych nie uzyskano dochodw na poziomie zaplanowanym w ustawie budetowej. Dochody
zpodatku od towarw i usug byy nisze od planowanych o 9,2%, a z podatku dochodowego
odosb prawnych o 5,6%. Mniejsze rnice midzy prognoz i wykonaniem wystpiy w podatku
akcyzowym (-3,4%) oraz podatku dochodowym od osb fizycznych (-1,1%).
Tabela 21. Dochody podatkowe w 2012 r.
2012
Wyszczeglnienie
Ustawa
Wykonanie
mlnz
Dochody podatkowe, w tym:

podatek od towarw i usug
podatek akcyzowy
podatek od gier
3:2
%
264.803,0
248.274,6
93,8
132.165,0
120.000,7
90,8
62.600,0
60.449,9
96,6
1.353,0
1.441,6
106,6
podatek dochodowy od osb prawnych
26.635,0
25.145,7
94,4
podatek dochodowy od osb fizycznych, w tym:
40.250,0
39.809,4
98,9
6.808,0
6.966,6
102,3
600,0
951,5
158,6
1.800,0
1.426,9
79,3
zryczatowany podatek dochodowy

odatek dochodowy z odpatnego zbycia papierw
p
wartociowych
podatek od wydobycia niektrych kopalin
Dynamika dochodw podatkowych w 2012 r., w stosunku do wykonania 2011 r., wyniosa 102,1%
wobec zakadanej 107,3%. Dochody podatkowe, nisze od planowanych, byy wynikiem mniej
korzystnej ni prognozowao Ministerstwo Finansw sytuacji makroekonomicznej, niszych ni
szacowano na etapie planowania skutkw zmian regulacji prawnych, ktre miay wpyw na wzrost
dochodw podatkowych, a take pogorszenia skutecznoci poboru podatkw. Ponadto w okresie
planowania zawyono o 3,6 mldz przewidywane wykonanie dochodw podatkowych za2011r.
Znaczc cz (63,9%) przeszacowanego przewidywanego wykonania dochodw podatkowych w 2011 r. stanowiy dochody z VAT. Prognoza tych dochodw w trakcie prac nad projektem
ustawy budetowej midzy wrzeniem a grudniem 2011 r. zostaa zmniejszona jedynie o 650mlnz.
Wprojekcie ustawy budetowej zgrudnia 2011 r. zakadano, e dochody z VAT w 2011 r. wynios
123,1mldz. Zaoenie to okazao si bdne i nie zostao zmienione w czasie prac parlamentarnych
nad projektem ustawy, tj.midzy grudniem 2011 r. a marcem 2012 r. W rzeczywistoci dochody zVAT
byy w 2011 r. o 2,3 mldz nisze i wyniosy 120,8 mldz. Zrealizowane w 2011 r. dochody budetu
pastwa byy znane przed uchwaleniem ustawy budetowej.
Poprawnie zaplanowano dochody z podatku dochodowego od osb fizycznych oraz podatku
akcyzowego. W latach 20042011 w adnym roku nie wystpio przeszacowanie planu dochodw
wdwch z czterech podstawowych rde dochodw podatkowych. W roku 2011 poprawnie przewidziano dochody z czterech podatkw, a w roku 2010 ztrzech podatkw.
69

Tabela 22. Trafno planowania dochodw podatkowych w latach 20042012

Wyszczeglnienie
VAT
Odchylenia od planu
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
-0
+0
-0
-0
-0
Akcyza
+0
+0
-0
-0
+0
+0
CIT
+0
-0
-0
PIT
+0
-0
-0
+0
+0
+0
Objanienia symboli: -0 plan zaniony nie wicej ni 5%, +0 plan zawyony nie wicej ni 5%, - plan zaniony o wicej
ni 5%, + plan zawyony o wicej ni 5%.
Dokwietnia 2012 r. realizacja dochodw podatkowych bya zbliona do przyjtych zaoe. W kolejnych miesicach do budetu pastwa wpyway rodki w kwotach niszych od przyjtych w harmonogramie. Po szeciu miesicach niedobr dochodw podatkowych wynis 2,9 mldz, po dziewiciu miesicach 10,6 mldz, a w caym roku 16,5 mldz. Gwnym powodem byy nisze od prognozowanych dochody z VAT. W latach 20102011 realizacja dochodw podatkowych utrzymywaa
si na poziomie zblionym do ustalonego w harmonogramie lub duo wyszym ni prognozowano.
Najmniej trafna bya prognoza dochodw z podatku od towarw i usug. Dochody z VAT byy nisze
od prognozowanych o 12,2 mldz, a byyby jeszcze nisze o okoo 3 mldz, gdyby wostatnich
dniachgrudnia 2012 r., w trybie pilnym, nie zmieniono sposobu rozliczania zwrotw VAT. Gdyby
zmiany nie wprowadzono, prognoza dochodw z VAT zostaaby wykonana w 88,5%. Operacja
tazmniejszya jednak o okoo 3 mld z dochody z VAT w 2013 r.
Wpyw zmian makroekonomicznych na wykonanie dochodw podatkowych w 2012 r.

Przyjty w ustawie budetowej wzrost dochodw podatkowych o 7,3% okaza si zbyt optymistyczny. Zaoono wzrost dochodw o okoo 13 mldz z tytuu uwarunkowa makroekonomicznych oraz o 5 mldz z tytuu zmian systemowych. Dochody podatkowe, znaczco nisze od prognozowanych, byy spowodowane przede wszystkim mniej korzystn, ni przewidywao Ministerstwo
Finansw podczas prac nad projektem ustawy budetowej, sytuacj makroekonomiczn.
Na etapie prognozowania dochodw z podatku od towarw i usug szacowano, e skutki zmian
makroekonomicznych (wzrost PKB, spoycie, inflacja) spowoduj wzrost dochodw z VAT w stosunku do 2011 r. o okoo 7mldz. Uwarunkowania makroekonomiczne odbiegay od zaoe przyjtych do projektu ustawy budetowej na rok 2012. W szczeglnoci nominalny wzrost spoycia indywidualnego wynis wedug wstpnych danych 4,5% i by niszy od prognozowanego o 1,3 punktu
procentowego. Inwestycje sektora finansw publicznych w ujciu nominalnym, wedug szacunkw
Ministerstwa Finansw, nie wzrosy, jak zakadano o 0,2%, ale ulegy obnieniu. Skutki tych zmian
wyniosy nie 7 mldz, lecz okoo 4,1 mldz.
Gwnym czynnikiem wzrostu gospodarczego by popyt zewntrzny, a nie, jak zaoono przy konstrukcji budetu, popyt wewntrzny. Sytuacja taka niekorzystnie wpyna na dochody z podatku od
towarw i usug. W eksporcie oraz wewntrzwsplnotowej dostawie towarw obowizuje stawka
0%, a dostawca ma prawo do odliczenia i zwrotu podatku wynikajcego z nabycia towarw i usug.
Zwroty VAT wyniosy 75,3 mldz i byy wysze ni w 2011 r. o 9,0%, tj.o 6,2 mldz, podczas gdy wpaty
podatku wzrosy o 2,8%, tj.o 5,3 mldz. W 2012 r., wedug analiz Ministerstwa Finansw, podatnicy
czciej ni w latach poprzednich wystpowali o zwrot podatku od towarw i usug, a nie o przenie-
70

sienie nadwyki na nastpny okres rozliczeniowy. Wykazywane w deklaracjach VAT kwoty nadwyki
do przeniesienia na nastpny okres rozliczeniowy w 2012 r. byy nisze ni w 2011 r. Ministerstwo
Finansw oszacowao, e spowodowao to nisze dochody budetu pastwa o 3,6 mldz.
Szybciej rosa sprzeda towarw i usug opodatkowanych stawkami obnionymi ni sprzeda towarw i usug opodatkowanych stawk podstawow. Warto transakcji podlegajcych opodatkowaniu VAT wykazanych w deklaracjach podatkowych za 2012 r. wzrosa o 3,1%, podczas gdy w 2011 r.
w stosunku do 2010 r. o 12,4%. Dostawy towarw oraz wiadczenie usug na terytorium kraju opodatkowane stawk podstawow wzroso o 1,2%, a w 2011 r. w stosunku do 2010 r. o 7,2%. Dostawy
towarw oraz wiadczenie usug na terytorium kraju opodatkowane stawkami obnionymi byo
wysze ni w 2011 r. o 4,5%, a w 2011 r. w stosunku do 2010 r. o 8,3%. Eksport i dostawy wewntrzwsplnotowe opodatkowane stawk zerow wzrosy o 5,3%.
Odmiennie od zaoe przyjtych do projektu ustawy budetowej przebiegaa sprzeda wyrobw
objtych podatkiem akcyzowym. Zamiast prognozowanych 1,6 mldz dodatkowych dochodw
ztytuu wzrostu sprzeday, faktycznie uzyskano z tego tytuu o okoo 0,2 mldz. Najwiksze znaczenie dla dochodw z podatku akcyzowego miaa nisza od planowanej sprzeda paliw silnikowych.
Prognozujc dochody zakadano, e nastpi wzrost sprzeday paliw o 2,5% , wrzeczywistoci sprzeda zmniejszya si w porwnaniu do 2011 r.
Przy prognozowaniu dochodw z podatku dochodowego od osb fizycznych zaoono, e rozwj
sytuacji makroekonomicznej spowoduje wzrost dochodw o okoo 1,7 mldz. Zostay one zrealizowane w wielkociach niszych ni przyjte w ustawie budetowej. Na ich wykonanie wpyna
mniej korzystna ni zakadano sytuacja na rynku pracy. Prognozowano wzrost funduszu wynagrodze wgospodarce narodowej oraz emerytur i rent nominalnie o 4,9%, wzrost zatrudnienia w gospodarce narodowej o 0,8%. Wedug wstpnych szacunkw Ministerstwa Finansw, fundusz wynagrodze wgospodarce narodowej oraz emerytur i rent wzrs nominalnie o 3,7%, a zatrudnienie byo
nisze ni w 2011 r. Nisze ni zakadano byo rwnie tempo wzrostu gospodarczego oraz wpaty
podatnikw rozliczajcych si wedug skali podatkowej i prowadzcych dziaalno gospodarcz,
rozliczajcych si wedug stawki podatkowej 19%.
W prognozie dochodw z CIT uwzgldniono wzrost dochodw wynikajcy z czynnikw makroekonomicznych o 2,8 mldz. Nanisze wykonanie dochodw wpyno wiksze ni przewidywano
spowolnienie wzrostu gospodarczego. PKB w cenach biecych wzrs o 4,4%63 wobec zakadanego 5,1%.
W okresie sabncej koniunktury gospodarczej u czci przedsibiorcw powstay lub nasiliy si
problemy z biecym regulowaniem zobowiza podatkowych. Wysokie byo tempo wzrostu zalegoci podatkowych, ktrego skutkw nie uwzgldniono przy szacowaniu dochodw podatkowych
na2012 r. Najszybciej rosy zalegoci w VAT i PIT.
Wpyw zmian systemowych na wykonanie dochodw podatkowych w 2012 r.

Czynnikami wzrostu dochodw w 2012 r. w porwnaniu do roku 2011 byy zmiany systemowe,
w tym nieplanowana na etapie opracowywania ustawy budetowej zmiana sposobu rozliczania
zwrotw VAT w okresie od 1 do 21stycznia 2013 r. oraz zmiany planowane. Najwaniejsze zmiany
uwzgldnione w prognozach dochodw podatkowych obejmoway podwyszenie akcyzy na olej
napdowy oraz wyroby tytoniowe, a take wprowadzenie podatku od wydobycia miedzi i srebra.
63 Dane wstpne komunikat GUS z 22kwietnia 2013 r.
71

Bliskie prognozy byy skutki wprowadzenia od 1stycznia 2012 r. podwyki o 14,1% stawki akcyzy
na olej napdowy. Wzrost stawki podatku mia zapewni dodatkowe wpywy do budetu pastwa
wwysokoci okoo 2,1 mldz. Faktycznie wyniosy one niespena 2 mldz. Podwyszenie stawki
akcyzy na olej napdowy wynikao z postanowie dyrektywy Rady 2003/96/WE z dnia 27padziernika 2003 r. w sprawie restrukturyzacji wsplnotowych przepisw ramowych dotyczcych opodatkowania produktw energetycznych i energii elektrycznej64 w zakresie minimalnego poziomu opodatkowania wymaganego w Unii Europejskiej.
Od 1stycznia 2012 r. wprowadzona zostaa podwyka stawki podatku na papierosy w wysokoci 4%.
Szacowane na etapie opracowania projektu ustawy budetowej skutki finansowe podwyki, przewidujce wzrost dochodw o 245mlnz, byy zblione do oczekiwa. Polska stopniowo zwiksza podatek
akcyzowy od papierosw w celu spenienia od 1stycznia 2018 r. wymogw dyrektywy Rady 2011/64/UE
z dnia 21czerwca 2011 r. w sprawie struktury oraz stawek akcyzy stosowanych do wyrobw tytoniowych65.
W 2012 r. po raz pierwszy opodatkowane zostay akcyz wyroby wglowe. Z kocem 2011 r. upyn okres przejciowy na dostosowanie krajowego poziomu opodatkowania wgla i koksu do celw
grzewczych do minimalnych poziomw opodatkowania wynikajcych z dyrektywy Rady 2003/96WE.
W okresie przejciowym wgiel i koks do celw opaowych by zwolniony z podatku akcyzowego.
Dochody z opodatkowania wyrobw wglowych wyniosy 81,8mlnz, co stanowio 57,2% prognozy.
W prognozie nie uwzgldniono, z uwagi na brak danych, wielkoci zuycia wgla ikoksu przez podmioty, ktrym przysuguje zwolnienie od podatku akcyzowego, tj.zakadom energochonnym ipodmiotom gospodarczym, ktre wprowadziy zmiany prowadzce do poprawy ochrony rodowiska
lubdo podwyszenia efektywnoci energetycznej.
W 2012 r. wprowadzony zosta podatek od wydobycia niektrych kopalin. Prognozowano,
edochody z tego tytuu wynios 1,8 mldz, a faktycznie wyniosy 1,4 mldz. Szacunki, na podstawie ktrych sporzdzono prognoz, zakaday wprowadzenie podatku z dniem 1marca2012r.,
natomiast ustawa z dnia 2marca 2012 r. o podatku od wydobycia niektrych kopalin wesza w ycie
18kwietnia 2012 r.
Wzrost dochodw podatkowych w 2012 r. wynika ponadto z wprowadzenia nieplanowanej
naetapie prognozowania dochodw podatkowych zmiany sposobu rozliczania zwrotw podatku
od towarw i usug w okresie przejciowym. Minister Finansw zmieni rozporzdzeniem z 28grudnia 2012 r. o zmianie rozporzdzenia w sprawie szczegowego sposobu wykonywania budetu pastwa66 sposb rozliczania zwrotw VAT wynikajcych z przepisw ustawy z dnia 11marca 2004r.
opodatku od towarw i usug67. W wyniku uchylenia z dniem 31grudnia 2012 r. 16 ust.6 pkt3
rozporzdzenia Ministra Finansw z 20grudnia 2010 r. w sprawie szczegowego sposobu wykonywania budetu pastwa68 zwroty dokonane od 1 do 21stycznia 2013 r.69, oszacowane przez Ministerstwo Finansw na okoo 3 mldz, nie zostay sfinansowane z wpyww roku 2012, ale pomniejszyy dochody roku 2013. Sama zmiana jest zgodna z kasow zasad wykonania budetu iczyni
64
65
66
67
68
69
72
Dz.U. L 283 z 27.10.2003 r., str. 51 zezm.

Dz.U. L 176 z 5.07.2011 r., str. 24.
Dz.U. z 2012 r. poz.1546.
Dz.U. z 2011 r. Nr177, poz.1054 zezm.
Dz.U. Nr245, poz.1637 zezm.
Zgodnie z 16 ust.11 rozporzdzenia w sprawie szczegowego sposobu wykonywania budetu pastwa
wprzypadku gdy dzie, o ktrym mowa m.in. w ust.6, jest dniem wolnym od pracy, za ostatni dzie terminu
uwaa si pierwszy dzie roboczy po tym dniu (20stycznia 2013 r. bya niedziela).

rozliczenia zwrotw VAT bardziej przejrzystymi. Wtpliwoci budzi natomiast tryb wprowadzenia
nowej regulacji. Prace nad przygotowaniem projektu zmiany rozporzdzenia w sprawie szczegowego sposobu wykonywania budetu pastwa prowadzone byy w trybie pilnym. W uzasadnieniu projektu rozporzdzenia nie wskazano przyczyny pilnego prowadzenia prac legislacyjnych oraz
powodw natychmiastowego terminu wejcia w ycie rozporzdzenia. W ocenie skutkw regulacji
nie zawarto szczegowych wynikw analiz wpywu regulacji na wynik budetu pastwa w 2012r.,
w tym kwoty przewidywanych zwrotw, obciajcych rachunek dochodw roku 2013. Zdaniem
NIK skutki takie powinny by tym bardziej okrelone, e dotycz zmiany zasad szczegowego sposobu wykonywania budetu pastwa. Najwysza Izba Kontroli z wyej podanych powodw pozytywnie ocenia zmian omawianego rozporzdzenia idostosowanie rozlicze zwrotw VAT do oglnej zasady kasowego wykonywania obowizujcego wbudecie. Negatywnie natomiast ocenia nadzwyczajny tryb wprowadzenia tej zmiany bez zachowania vacatio legis, ktry wskazuje, e podstawow jej przyczyn bya intencja podwyszenia sabo realizowanych w 2012 r. dochodw z VAT.
Prognoza dochodw z VAT uwzgldniaa dodatkowe wpywy w kwocie 155mlnz z tytuu podwyki
do 23% stawki podatku na odzie i dodatki odzieowe dla niemowlt oraz obuwie dla dzieci. Zmiany
wynikay z koniecznoci opodatkowania towarw zgodnie z prawem Unii Europejskiej. Szacuje si,
e skutki podwyszenia z dniem 1stycznia 2012 r. stawki VAT byy zblione do prognozowanych.
W planie dochodw z VAT zaoono ponadto dodatkowe wpywy w kwocie blisko 1,9 mldz ztytuu
zmian w podatku wprowadzonych w 2011 r. Skutki tych zmian zostay zawyone. Szacuje si,
epo podwyszeniu od 1stycznia 2011 r. stawek podatkowych o jeden punkt procentowy wzrosy dochody 2012 r. nie o 1,1 mldz, ale o okoo 0,5 mldz. Skutki ograniczenia prawa do odliczania
podatku naliczonego przy nabyciu samochodw osobowych i innych samochodw do 60% kwoty
z faktury, nie wicej ni 6.000z, oraz cakowitego zakazu odliczania podatku naliczonego od paliwa
wykorzystywanego do ich napdu, byy nisze od przyjtych w prognozie o 0,4 mldz i wyniosy
okoo 0,1mldz. Nisze ni przewidywano byy rwnie skutki rozszerzenia obowizku stosowania
kas rejestrujcych. Zaoono z tego tytuu zmniejszenie dochodw w 2011 r. o okoo 250mlnz, ktre
ju nie wystpi w roku nastpnym. Natomiast w 2011 r. zwroty podatnikom wydatkw poniesionych
na zakup kas rejestrujcych wyniosy 18mlnz.
Na wzrost dochodw z podatku dochodowego od osb fizycznych w stosunku do 2011 r. wpyna
wprowadzona od 31marca 2012 r. zmiana zasad zaokrglania przychodw z niektrych rde kapitaowych i pobieranego od tych przychodw 19% zryczatowanego podatku dochodowego, wszczeglnoci przychodw z odsetek od rodkw pieninych zgromadzonych na rachunkach podatnika
i przychodw z innych form oszczdzania (z wyjtkiem rodkw pieninych zwizanych zwykonywaniem dziaalnoci gospodarczej). Dodatkowe dochody wyniosy okoo 0,6 mldz wobec szacowanych okoo 0,3 mldz.
Cz zmian systemowych wprowadzonych w 2012 r. spowodowaa obnienie dochodw wporwnaniu z osignitymi w 2011 r.
Przykadem jest zmiana zasad patnoci zaliczek za ostatni miesic i ostatni kwarta roku podatkowego w podatkach dochodowych od dziaalnoci gospodarczej (zniesienie zasady podwjnej
zaliczki w grudniu). Szacuje si, e dochody z CIT z tego tytuu byy nisze o okoo 1,5 mldz, a nie,
jak zakadano, o 1,0 mldz.
Podobnie podwyszenie o 2 punkty procentowe skadki rentowej w czci stanowicej obcienie
pracodawcy spowodowao zwikszenie kosztw zwizanych z zatrudnieniem pracownikw i obnienie dochodw do opodatkowania. Podwyszenie skadki rentowej obniyo dochody z CIT oraz
73

dochody z PIT o kwoty bliskie prognozowanym, tj.o okoo 0,6 mldz i o 34mlnz. W wikszym stopniu zwikszeniu ulegy jednak przychody FUS.
Dochody wynikajce ze zmian systemowych uwzgldnionych w ustawie budetowej byy nisze
ni prognozowano o 2,1 mldz i wyniosy okoo 2,9 mldz. Ponadto wprowadzenie nieplanowanej naetapie ustalania prognozy dochodw podatkowych zmiany sposobu rozliczania zwrotw
VAT dokonywanych w okresie od 1 do 21stycznia 2013 r., spowodowao wzrost dochodw 2012 r.
o okoo 3mldz.
Ksztatowanie si dochodw podatkowych w latach 20102012 oraz zmiany w strukturze

W porwnaniu do wykonania w 2011 r. nominalnie dochody podatkowe byy wysze o 2,1%, podczas gdy w 2011 r. wzrosy o 9,3%. Na obnienie tempa wzrostu dochodw miao wpyw pogorszenie si koniunktury gospodarczej nastpi ponad dwukrotny spadek dynamiki tempa wzrostu PKB
nasiliy si negatywne zjawiska, w tym oszustwa podatkowe.
Tabela 23. Dochody podatkowe wedug rde w latach 20102012
2010
2011
2012
Wykonanie
Wyszczeglnienie
4:2
mlnz
1
4:3
%
222.552,7
243.210,9
248.274,6
111,6
102,1
107.880,3
120.832,0
120.000,7
111,2
99,3
55.684,5
57.963,7
60.449,9
108,6
104,3
1.624,8
1.477,0
1.441,6
88,7
97,6
21.769,9
24.861,9
25.145,7
115,5
101,1
35.592,6
38.074,9
39.809,4
111,8
104,6
6.324,2
6.253,8
6.966,6
110,2
111,4
796,3
1.177,4
951,5
119,5
80,8

podatek akcyzowy
podatek od gier

odatek dochodowy z odpatnego zbycia
p
papierw wartociowych
1.426,9
W I proczu 2012 r. dochody podatkowe byy wysze ni w analogicznym okresie roku ubiegego
o4,4%70, po trzech kwartaach dynamika dochodw zmniejszya si do 2,6%, a w caym 2012 r.
wyniosa2,1%. Niekorzystnym zjawiskiem byo wyhamowanie dochodw w II proczu. Dochody zrealizowane wtrzecim kwartale 2012 r. byy nisze ni w trzecim kwartale 2011 r. o 0,7% (o 0,4mldz)
iwyniosy 61,1 mldz. W czwartym kwartale 2012 r. dochody byy wysze ni rok wczeniej o0,6%
(o 0,4mldz) i wyniosy 65,0 mldz.
Dochody z podatku od towarw i usug byy nisze ni w 2011 r. w drugim i trzecim kwartale oraz
byyby nisze w czwartym kwartale 2012 r., gdyby nie zosta zmieniony sposb rozliczania zwrotw
VAT od 1 do 21stycznia 2013 r., tj.w okresie przejciowym.
70 Znaczne rnice midzy realizacj dochodw w marcu i kwietniu 2012 r. i w analogicznym okresie w latach
20102011 (dochody byy nisze w marcu oraz wysze w kwietniu 2012 r. ni w latach 20112012) wynikay
zdokonania przez przedsibiorcw wpat wynikajcych z rozliczenia rocznego podatku dochodowego od osb
prawnych w dniu 2kwietnia 2012 r., gdy 31marca przypada w sobot.
74

Korzystniejszy ni za 2010 r. by wynik rozliczenia podatku dochodowego od osb fizycznych

za2011r. Kwota do zapaty wykazana w zeznaniach za 2011 r. wyniosa 6,6 mldz i bya o 0,6mldz
wysza ni przed rokiem, podczas gdy kwota nadpaconego podatku wyniosa 10,7 mldz i bya
o0,2mldz wysza ni w rozliczeniach za 2010 r. Saldo rozlicze wedug zezna podatnikw
za2011r. wynioso minus 4,1 mldz, a za 2010 r. minus 4,5 mldz. Dochody budetu pastwa zPIT
pobieranego na zasadach oglnych, tj.wedug skali podatkowej, oraz podatku od dochodw zpozarolniczej dziaalnoci gospodarczej stanowiy 80,1% dochodw w tym rdle (w 2011 r. 80,5%,
aw2010r. 80,0%).
Wzrost udziau gmin we wpywach z podatku dochodowego od osb fizycznych (pobieranego
nazasadach oglnych oraz podatku pobieranego od dochodw z pozarolniczej dziaalnoci gospodarczej w wysokoci 19%) spowodowa, e tempo wzrostu dochodw budetu pastwa z tego tytuu
byo nisze od tempa wzrostu wpyww. Podczas gdy wpywy byy wysze ni w 2011 r. o 4,3%,
dochody budetu pastwa byy wysze o 4,1%, a udziay jednostek samorzdu terytorialnego o 4,7%.
Tabela 24. Wpywy z podatku dochodowego od osb fizycznych oraz podatku dochodowego
od osb prawnych budetu pastwa i jednostek samorzdu terytorialnego
w latach 20112012
2011
Wyszczeglnienie
2012
CIT
PIT
CIT
PIT
31.739,3
60.073,9
31.949,9
62.703,9
24.861,9
30.643,7
25.145,7
31.891,4
6.876,3
29.430,2
6.799,6
30.812,5
2.017,2
22.308,5
1.998,3
23.377,6
421,3
6.160,1
416,0
6.431,0
4.437,8
961,6
4.385,3
1.003,9
mlnz
1
Wpywy , w tym:
dochody budetu pastwa
dziay jednostek samorzdu
u
terytorialnego2, z tego:
gmin
powiatw
wojewdztw
1
ane obejmuj wpywy, w ktrych jednostki samorzdu terytorialnego maj udzia, tj.wpywy z podatku dochodowego od
D
osb fizycznych pobieranego na zasadach oglnych oraz podatku pobieranego od dochodw z pozarolniczej dziaalnoci
gospodarczej.
2
Zgodnie z art.4 ust 2 i 3, art.5 ust 2 i 3 oraz art.6 ust 2 i 3 ustawy z dnia 13listopada 2003 r. o dochodach jednostek
samorzdu terytorialnego (Dz.U. z 2010 r. Nr80, poz.526 zezm.):

udzia jednostek samorzdu terytorialnego we wpywach z PIT wynosi w 2012 r. 49,11%, w 2011 r. 48,97%
oraz w2010 r. 48,79%; zmiana udziau jednostek samorzdu terytorialnego we wpywach z PIT wynikaa
zezwikszenia udziau gmin; udzia gmin we wpywach z PIT wynosi w 2012 r. 37,26% i w stosunku do 2011 r.
(37,12%) wzrs o 0,14 punktu procentowego, a w stosunku do 2010 r. (36,94%) o 0,32 punktu procentowego;
udzia powiatw i wojewdztw we wpywach z PIT w latach 20102012 nie zmienia si i wynosi 10,25% i 1,60%;
udzia jednostek samorzdu terytorialnego we wpywach z podatku dochodowego od osb prawnych w latach
20102012 wynosi 22,86%, z czego udzia gmin wynosi 6,71%, udzia powiatw 1,40%, a udzia wojewdztw
14,75%.
Dochody z podatku dochodowego od osb prawnych byy wysze ni w 2011 r. o 1,1%. Korzystny
wpyw na wysoko dochodw mia lepszy ni przed rokiem wynik rozliczenia podatku za 2011r.,
saldo rozlicze wedug zezna rocznych byo o 1,8 mldz wysze ni za 2010 r. (saldo rozlicze byo
take korzystniejsze ni prognozowano). Dochody z CIT w trzecim kwartale byy o 6,5% nisze ni
wtrzecim kwartale 2011 r., tj.o 0,4 mldz, a w czwartym kwartale nisze o 19,8%, tj.o 1,5 mldz.
Znaczny spadek dochodw w czwartym kwartale wynika ze zmiany systemowej polegajcej naznie-
75

sieniu zasady opacania podwjnej zaliczki z tytuu rozliczenia za ostatni miesic i ostatni kwarta
roku podatkowego.
Relacja dochodw podatkowych do produktu krajowego brutto zmniejszya si, poniewa wzrost
dochodw podatkowych by mniejszy od nominalnego wzrostu PKB. Obnienie relacji byo skutkiem niszych ni w 2011 r. dochodw z podatku od towarw i usug. Nie zmienia si w porwnaniu doroku poprzedniego relacja dochodw z pozostaych rde.
Tabela 25. Relacja dochodw podatkowych do PKB w latach 20102012
2010
Wyszczeglnienie
2011
2012
15,7
15,9
7,6
7,9
15,6
7,5
podatek akcyzowy
3,9
3,8
3,8
1,5
1,6
1,6
2,5
2,5
2,5
0,4
0,4
0,4
podatek dochodowy z odpatnego zbycia papierw wartociowych
0,1
0,1
0,1
0,1
0,1
0,1
podatek od gier
0,1
Udzia dochodw podatkowych w dochodach budetu pastwa w 2012 r., w porwnaniu do wykonania w 2011 r. oraz 2010 r., zmniejszy si odpowiednio o 1,3 punktu procentowego i 2,6 punktu procentowego. Najbardziej obniy si udzia dochodw z podatku od towarw i usug, tj.o 1,8punktu
procentowego i 1,4 punktu procentowego.
Tabela 26. Udzia dochodw z VAT, akcyzy, PIT i CIT w dochodach podatkowych
i dochodach budetu pastwa w latach 20102012
Udzia w dochodach podatkowych
Wyszczeglnienie
2010
2011
Udzia w dochodach budetu pastwa
2012
2010
2011
2012
%
Dochody podatkowe
100
100
100
88,9
87,6
86,3
Podatki porednie,
w tym:
74,2
74,1
73,3
66,0
64,9
63,2
VAT
48,5
49,7
48,3
43,1
43,5
41,7
Akcyza
25,0
23,8
24,3
22,2
20,9
21,0
CIT
9,8
10,2
10,1
8,7
9,0
8,7
PIT
16,0
15,7
16,0
14,2
13,7
13,8
W dochodach podatkowych 2012 r. zmniejszy si, w porwnaniu do wykonania w 2011 r., udzia
dochodw z podatkw porednich o 0,8 punktu procentowego, natomiast zwikszy si udzia
dochodw z podatku dochodowego od osb fizycznych o 0,3 punktu procentowego. Udzia dochodw z wprowadzonego w 2012 r. podatku od wydobycia niektrych kopalin w dochodach podatkowych wynis 0,6%.
76

Dochody niepodatkowe
Dochody niepodatkowe w stosunku do planu byy wysze o 10.018,0mlnz. W porwnaniu zrokiem
poprzednim dochody niepodatkowe byy wysze o 15,1% (o 4.868,7mlnz). Najwiksz pozycj
wrd tych dochodw stanowiy opaty, grzywny, odsetki i inne dochody niepodatkowe (44,0%),
dochody z dywidendy i wpat z zysku (22,1%) oraz wpata z zysku NBP (22,1%). Przekroczenie
prognozy dochodw niepodatkowych wynikao ze znacznej wpaty z zysku NBP, nieplanowanej
naetapie projektu ustawy budetowej.
Tabela 27. Dochody niepodatkowe w latach 20102012
2010
Wyszczeglnienie
2011
2012
Wykonanie
Ustawa
Wykonanie
5:4
5:3
mlnz
1
Dochody niepodatkowe
24.501,6
32.274,5
27.125,2
37.143,2
136,9
115,1
dywidendy i wpaty z zysku
4.977,1
6.122,9
8.153,5
8.208,0
100,7
134,1
wpata z zysku NBP
3.957,3
6.202,7
8.205,3
132,3
wpaty jednostek samorzdu terytorialnego
2.726,7
2.383,8
2.406,9
2.407,9
100,0
101,0
dochody z ca
1.663,7
1.923,8
1.830,0
1.974,0
107,9
102,6
11.176,9
15.641,3
14.734,8
16.348,0
110,9
104,5
opaty grzywny, odsetki i inne dochody

Dywidendy i wpaty z zysku

Dochody z dywidend oraz wpat z zysku zrealizowano w wysokoci nieznacznie wyszej od planu.
W porwnaniu do 2011 r. dochody byy wysze o 2.085,1mlnz (o 34,1%), a w porwnaniu do 2010r.
wysze o 3.230,9mlnz (o 64,9%).
Tabela 28. Dochody z tytuu dywidend i wpat z zysku w latach 20102012
2010
Wyszczeglnienie
2011
2012
Wykonanie
Ustawa
Wykonanie
5:4
mlnz
1
Dywidendy i wpaty z zysku,
z tego:
dywidendy
paty z zysku przedsibiorstw
w
pastwowych oraz jednoosobowych
spek SP
5:3
%
4.977,1
6.122,9
8.153,5
8.208,0
100,7
134,1
4.484,4
5.311,6
8.003,5
7.788,1
97,3
146,6
492,7
811,3
150,0
419,9
280,0
51,8
Dywidendy od spek z udziaem Skarbu Pastwa byy nisze od planu o 215,4mlnz (o 2,7%).
Wstosunku do 2011 r. byy wysze o 46,6%. Dochody z dywidend w czci Skarb Pastwa wyniosy
7.424,4mlnz. W 2012 r. najwiksze wpaty do budetu z tego tytuu przekazay:
PGE Polska Grupa Energetyczna SA 2.117,5mlnz,
KGHM Polska Mied SA 1.802,1mlnz,
77

Powszechny Zakad Ubezpiecze SA 681,5mln z,

Powszechna Kasa Oszczdnoci Bank Polski SA 650,8mlnz,
Energa SA 543,8mlnz,
Operator Gazocigw Przesyowych Gaz-System SA 408.3mln z,
Krajowa Spka Cukrowa SA 375,0mlnz,
Totalizator Sportowy Sp. z o.o. 251,3mln z,
Przedsibiorstwo Eksploatacji Rurocigw Naftowych Przyja SA 241,0mlnz.
Ponadto Minister Gospodarki pobra dywidend od Jastrzbskiej Spki Wglowej SA w wysokoci

349,6mlnz, nieplanowan na etapie konstrukcji budetu pastwa ze wzgldu na realizowan prywatyzacj.
Minister Skarbu Pastwa wykonywa na koniec 2011 r. prawa z akcji lub udziaw Skarbu Pastwa w 80471 spkach, Minister Gospodarki w 19 spkach, w 110 spkach pozostae organy
lub jednostki pastwowe. Warto nominalna akcji i udziaw (kapitau zakadowego) Skarbu
Pastwa w933 spkach wyniosa 78,3 mldz (a szacunkowa warto rynkowa 172,0 mldz)72.
Dobudetu pastwa w 2012 r. z jednejzotwki kapitau zakadowego w wartociach nominalnych bdcego wasnoci Skarbu Pastwa wpyno 10 groszy dywidendy (a prawie 5 groszy, liczc
dlakapitau w wartoci rynkowej).
W 2012 r. dywidend wpaciy 103 z 804 spek bdcych w nadzorze MSP. Warto nominalna
akcji iudziaw Skarbu Pastwa w tych spkach wynosia 46,0 mldz. Skaday si na to udziay
w445 spkach o wartoci nominalnej 45,3 mldz, w ktrych udzia Skarbu Pastwa wynosi powyej 25% (w tym 19 w spkach kluczowych dla Skarbu Pastwa73 o nominalnej wartoci udziaw SP36,5mldz) oraz udziay w pozostaych 359 spkach o wartoci 0,7 mldz. Kapita zakadowy, bdcy wasnoci Skarbu Pastwa wymienionych wyej spek da w 2012 r. z kadegozotego 16groszy dywidendy. Relacja ta wyniosa 19 groszy dla spek kluczowych74, siedem groszy
dlaspek niekluczowych, w ktrych udziay SP byy wysze ni 25% oraz jeden grosz dla spek,
wktrych udziay SP wynosiy do 25% wcznie.
Suma wpat do budetu pastwa w 2012 r. jedenastu spek kluczowych, ktre wypaciy dywidend,
wyniosa 7,0 mldz i stanowia 90% caoci dochodw z tytuu dywidendy. rednia wpata dywi-
71 Z tego 251 stanowiy jednoosobowe spki Skarbu Pastwa oraz 553 spki z czciowym udziaem Skarbu
Pastwa. Z251 jednoosobowych spek Skarbu Pastwa 183 prowadziy dziaalno gospodarcz, a 68 byo
wlikwidacji, w upadoci z likwidacj majtku lub nie prowadzio dziaalnoci. Spord 553 spek z czciowym
udziaem Skarbu Pastwa 331 to spki niepubliczne prowadzce dziaalno, 203 to spki niepubliczne
wlikwidacji, w upadoci z likwidacj majtku lub nieprowadzce dziaalnoci oraz 19 to spki publiczne. Dane
wedug Sprawozdania o stanie mienia Skarbu Pastwa na dzie 31grudnia 2011 r. Ministerstwa Skarbu Pastwa
str. 70, Warszawa 2012.
72 Dane wedug Sprawozdania o stanie mienia Skarbu Pastwa na dzie 31grudnia 2011 r. Ministerstwa Skarbu
Pastwa str. 7077, Warszawa 2012.
73 Wymienionych w zarzdzeniu nr5 Ministra Skarbu Pastwa z dnia 20stycznia 2012 r. w sprawie trybu doboru
kandydatw na czonkw organw niektrych spek o kluczowym znaczeniu dla Skarbu Pastwa. S to Agencja
Rozwoju Przemysu SA, Bumar Sp. z o.o., ENEA SA, ENERGA SA, Gieda Papierw Wartociowych wWarszawie SA,
Grupa Lotos SA, KGHM Polska Mied SA, Totalizator Sportowy Sp. z o. o., Operator Gazocigw Przemysowych
Gaz-System SA, PGE Polska Grupa Energetyczna SA, Polski Koncern Naftowy Orlen SA, Polskie Grnictwo
Naftowe i Gazownictwo SA, Powszechna Kasa Oszczdnoci Bank Polski SA, Powszechny Zakad Ubezpiecze SA,
Przedsibiorstwo Eksploatacji Rurocigw Naftowych Przyja SA, TAURON Polska Energia SA, Zarzd Morskiego
Portu Gdask SA, Zarzd Morskiego Portu Gdynia SA oraz Zarzd Morskich Portw Szczecin i winoujcie SA.
74 Dla 17 spek kluczowych, tj. bez uwzgldniania Powszechnej Kasy Oszczdnoci Bank Polski SA oraz
Powszechnego Zakadu Ubezpiecze SA, relacja ta wyniosa 16 groszy.
78

dendy od pozostaych 92 ze 103 spek, ktre dokonyway wpat w 2012 r. bya stokrotnie nisza
iwynosia 6,3mlnz.
Wpaty z zysku przedsibiorstw pastwowych, jednoosobowych spek SP, zrealizowane zostay
wwysokoci 419,9mlnz (280,0% planu) i w porwnaniu do wykonania 2011 r. byy nisze o 48,2%.
Przekroczenie planu dochodw wynikao gwnie z uzyskania wyszej wpaty z zysku od podmiotw zajmujcych si utrzymaniem infrastruktury energetycznej oraz od podmiotw, ktre wczeniej
nie dokonyway wpat z zysku. Zmniejszenie dochodw w porwnaniu z 2011 rokiem spowodowane
byo niszymi wpatami spek wgla kamiennego wynikajcymi z przeksztace wasnociowych
oraz niszym poziomem sprzeday wgla kamiennego.
Wpata z zysku NBP

NBP w procesie planowania finansowego przyjmuje zaoenia o staoci rednich kosztw zasobw walut obcych, kursw walutowych i stp procentowych na staym poziomie z 30wrzenia roku
poprzedzajcego.
Zysk NBP za 2011 r. wynika przede wszystkim z osignicia przez NBP wyszego ni planowano
wyniku z operacji finansowych, w tym z tytuu zrealizowanych rnic kursowych i cenowych oraz
przychodw z rozwizania rezerwy na ryzyko kursowe. Wysze ni planowano przychody z tytuu
zrealizowanych rnic kursowych osignito w zwizku z wyszym od przyjtych w planie kursw
wszystkich podstawowych walut w II poowie 2011 r. Na wysze wykonanie przychodw z tytuu
zrealizowanych rnic cenowych wpyna gwnie wiksza skala operacji sprzeday zagranicznych papierw wartociowych w warunkach wzrostu cen tych papierw na rynkach finansowych
wzwizku ze spadkiem ich rentownoci. Przychody z rozwizania rezerwy na ryzyko kursowe
powstay wwyniku aktualizacji rezerwy na pokrycie ryzyka zmian kursuzotego do walut obcych
wNBP na koniec 2011 r.
Wpaty z zysku byy wysze ni w 2011 r. o 32,3%. W ostatnich trzech latach utrzymuje si zjawisko znaczcych wpat z zysku NBP, bez ich ujmowania lub w niewielkich kwotach w ustawach
budetowych. W ustawie budetowej na 2010 r. nie zakadano wpat z zysku NBP, ale NBP uzyska
za2009 r. dodatni wynik finansowy i wpaci do budetu pastwa 3.957,3mlnz. Wustawie budetowej na 2011 r. zakadano wpat z zysku NBP w wysokoci 1.717,0mlnz, arzeczywista wpata
wyniosa 6.202,7mlnz. W ustawie budetowej na 2012 r. nie zakadano wpaty, wpata wyniosa
8.205,3mlnz.
Co
Dochody z ca w ustawie budetowej na 2012 r. zaplanowano w wysokoci 1.830,0mlnz. Zostay zrealizowane w wysokoci 1.974,0mlnz, tj.107,9% planu. Przekroczenie prognozy wynikao zodmiennego ni planowano uksztatowania si czynnikw makroekonomicznych decydujcych owysokoci wpyww z ca, tj.wyszego o 7,1% od przyjtego w ustawie budetowej importu spoza obszaru
krajw UE oraz wyszego o 0,3% od szacowanego, redniego kursu rynkowego euro. Wporwnaniu do 2011 r. dochody byy wysze o 2,6%. Zgodnie z uregulowaniami unijnymi 25% opat celnych
to rodki pastwa czonkowskiego, a 75% to rodki odprowadzane do budetu Unii Europejskiej.
Kwot 1.514,1mlnz z tytuu udziau w opatach celnych wpacono z wydatkw do budetu Unii
Europejskiej.
79

Na koniec 2012 r. zalegoci wyniosy 442,0mlnz. W porwnaniu do 2011 r. byy nisze o 47,1mlnz,
tj.o 9,6%. Na zmniejszenie w 2012 r. zalegoci z ce wpyw miao odpisanie nalenoci z tytuu
przedawnie. W 2012 r. kwota nalenoci odpisanych z tytuu przedawnie wyniosa 48,8mlnz,
w2011 19,8mlnz. W 2012 r. poprawi si wskanik egzekucji ce, mierzony relacj kwoty wyegzekwowanych zalegoci do kwoty zalegoci objtej tytuami wykonawczymi, ktry wzrs z 2,95%
w2011 r. do 3,73% w 2012 r. Wyegzekwowano 4,2mlnz, tj.o 0,2mln z wicej ni w 2011r. Zalegoci objte tytuami wykonawczymi do zaatwienia wyniosy 111,7mlnz i w stosunku do roku
poprzedniego zmniejszyy si o 23,2mlnz (o 17,2%).
Opaty, grzywny, odsetki i inne dochody niepodatkowe

Dochody z opat, grzywien, odsetek i innych dochodw niepodatkowych byy wysze od zaplanowanych w ustawie budetowej o 1.613,2mlnz, tj.o 10,9%. W porwnaniu do 2011 r. dochody z tego
tytuu byy wysze o 706,7mln z, tj.o 4,5%.
W 2012 r. 71,1% dochodw z opat, grzywien, odsetek i innych dochodw niepodatkowych zostao
zrealizowanych w nastpujcych czciach:
Wojewdztwa 2.845,1mlnz,
Obsuga dugu krajowego 2.448,4mlnz,
Sdy powszechne 2.150,7mlnz,
Rozwj wsi 1.711,1mlnz,
Budet, finanse publiczne i instytucje finansowe 1.521,1mlnz,
Obsuga zaduenia zagranicznego 955,1mlnz.
Nalenoci z tytuu opat, grzywien, odsetek innych dochodw niepodatkowych pozostae dozapaty
wyniosy 11.405,1mlnz, w tym zalegoci 10.677,1mlnz. W stosunku do stanu na koniec 2011r.
nalenoci wzrosy o 13,6%, a zalegoci o 13,0%. Zalegoci stanowiy 27,9% oglnej kwoty zalegoci budetu pastwa (38.237,3mlnz). Najwiksze zalegoci wystpiy w czciach: Wojewdztwa
(6.035,8mlnz), Obsuga zaduenia zagranicznego (1.848,8mlnz), Budet finanse publiczne i instytucje finansowe (1.140,1mlnz), Obsuga dugu krajowego (658,2mlnz).
Dochody osigane w latach 20102012 w dziale Wymiar sprawiedliwoci ksztatoway si na podobnym poziomie. Znacznie, o 113,6%, wzrosy dochody w dziale Obsuga dugu publicznego. Natomiast
zmniejszyy si o 35,0% dochody w dziale Dochody od osb prawnych, od osb fizycznych i od innych
jednostek nieposiadajcych osobowoci prawnej oraz wydatki zwizane z ich poborem, a take o 19,5%
w dziale Gospodarka mieszkaniowa. W porwnaniu do 2010 r. w obu tych dziaach zaobserwowano
wzrost dochodw, odpowiednio o 18,3% i 56,4%.
80

Tabela 29. Opaty, grzywny i inne dochody niepodatkowe w wybranych dziaach w latach 20102012
2010
Wyszczeglnienie
2011
Wykonanie
2012
Ustawa
Wykonanie
5:4
mlnz
1
Opaty, grzywny, odsetki
i inne dochody niepodatkowe,
5:3
%
11.176,9
15.641,3
14.734,8
16.348,0
110,9
104,5
1.927,0
1.593,4
1.881,1
3.403,4
180,9
213,6
Gospodarka mieszkaniowa
2.002,1
3.841,4
2.796,4
3.130,3
111,9
81,5
1.458,1
2.112,2
1.980,5
2.409,5
121,7
114,1
Wymiar sprawiedliwoci
2.165,9
2.214,5
2.189,4
2.222,5
101,5
100,4
w tym w dziale:
Rne rozliczenia
628,5
981,9
518,6
967,2
186,5
98,5
ochody od osb prawnych,

D
od osb fizycznych i od innych
jednostek nieposiadajcych
osobowoci prawnej oraz wydatki
zwizane z ich poborem
806,1
1.468,5
676,5
953,9
141,0
65,0
Transport i czno
853,9
810,2
1.866,1
790,1
42,3
97,5
Dochody w dziale Obsuga dugu publicznego w porwnaniu do 2011 r. byy wysze o 113,6%,
awodniesieniu do planu o 80,9%. W czci Obsuga dugu krajowego dochody byy wysze odzaplanowanych w ustawie budetowej o 645,4mlnz, tj.o 35,8% i wyniosy 2.448,4mlnz. Byy to gwnie wpywy z tytuu emisji i obsugi skarbowych papierw wartociowych na rynku krajowym
(2.391,4mln z). Na realizacj dochodw wyszych od planu wpyno przede wszystkim zwikszenie sprzeday hurtowych obligacji skarbowych na rynku krajowym. Dochd przy ich sprzeday realizowany jest w wyniku wykupu przez inwestorw naliczonych odsetek w przypadku sprzeday obligacji po dniu ich emisji. Warto naliczonych odsetek zaley od wielkoci nominalnej sprzedanych
obligacji, ich oprocentowania oraz okresu jaki upyn od pocztku biecego okresu odsetkowego
do dnia zakupu. Dochd stanowi rwnie premia w przypadku sprzeday obligacji po cenie wyszej od nominalnej. W czci Obsuga zaduenia zagranicznego dochody zaplanowane w wysokoci 78,2mlnz wyniosy 955,1mln z, tj.byy dwunastokrotnie wysze od prognozowanych. Wysokie
wykonanie dochodw byo gwnie wynikiem uzyskania nieplanowanych wpyww (615,6mlnz)
w zwizku ze sprzeda zerokuponowych skarbowych obligacji rzdu amerykaskiego, ktre stanowiy zabezpieczenie obligacji Bradyego (tzw. collateral). W nastpnych latach dochody z tego tytuu
nie wystpi, poniewa Minister Finansw w 2012 r. dokona przedterminowego wykupu wszystkich
obligacji Bradyego i sprzeday zabezpieczajcych je obligacji zerokuponowych. Zrealizowano take
nieplanowane wpywy z tytuu naliczonych odsetek (152,8mlnz) ipremii (77,3mlnz) odobligacji wyemitowanych na rynkach zagranicznych. Dochodw z odsetek i premii nie planowano, gdy
realizacja zalena bya od biecych warunkw rynkowych. Nieplanowane dochody stanowiy 93,1%
dochodw czci Obsuga zaduenia zagranicznego.
Dochody w dziale Gospodarka mieszkaniowa byy nisze o711,1mlnz, tj.o 18,5% od uzyskanych
w2011 r. Dochody te byy wysze od planowanych o 11,9%. Zrealizowane w czci Rozwj wsi
wpywy z tytuu wpaty od Agencji Nieruchomoci Rolnych zgospodarowania mieniem Zasobu
Wasnoci Rolnej Skarbu Pastwa wyniosy 1.687,8mlnz i byy nisze w odniesieniu do 2011 r.
o835,3mlnz, tj.o 33,1%. Dochody w czci Wojewdztwa wyniosy 1.290,2mlnz i dotyczyy gw-
81

nie dochodw z tytuu realizacji zada zlecanych jednostkom samorzdu terytorialnego zgospodarowania gruntami i nieruchomociami (1.281,3mlnz). Najwiksze dochody, 331,6mlnz zrealizowano w wojewdztwie mazowieckim. Zalegoci w tym dziale wyniosy 624,6mlnz i dotyczyy,
podobnie jak w latach poprzednich, dochodw z tytuu realizacji zada zlecanych jednostkom samorzdu terytorialnego zgospodarowania nieruchomociami Skarbu Pastwa (621,0mlnz).
Dochody w dziale Administracja publiczna byy wysze od prognozowanych o 429,0mlnz,
tj.o21,7%. W porwnaniu z 2011 r. byy wysze o 297,3mlnz, tj.o 14,1%. Najwysze dochody zrealizowano wczciach:
Budet, finanse publiczne i instytucje finansowe 798,6mlnz, w tym z opat pobranych przez jednostki budetowe w zwizku z przejciem zada, ktre w 2010 r. realizowane byy z rachunku
dochodw wasnych 478,0mlnz,
Wojewdztwa 784,3mlnz, w tym z grzywien, mandatw i kar pieninych dla ludnoci
619,2mlnz,
Sprawy zagraniczne i czonkostwo Rzeczypospolitej Polskiej w Unii Europejskiej 260,4mln z, gwnie z opat konsularnych.
Na koniec 2012 r. zalegoci wyniosy 1.271,1mlnz i w porwnaniu do 2011 r. wzrosy o 170,4mlnz,
tj.o 15,5%. Podobnie jak w poprzednim roku, dominoway zalegoci z tytuu grzywien, mandatw
iinnych kar pieninych od ludnoci wykazywane w czci Wojewdztwa, ktre wyniosy 609,5mlnz
(w 2011 r. 609,4mlnz).
Dochody w dziale Wymiar sprawiedliwoci zostay zrealizowane gwnie w czci Sdy powszechne
(2.150,7mlnz) z wpyww z tytuu opat sdowych 1.671,2mlnz oraz grzywien, mandatw iinnych
kar pieninych od ludnoci 339,9mlnz. Zalegoci na koniec 2012 r. wyniosy 555,3mlnz i zmniejszyy si w stosunku do 2011 r. o 30,4mlnz, tj.o 5,2%. Zalegoci dotyczyy gwnie grzywien, mandatw i innych kar pieninych naoonych na osoby fizyczne przez sdy.
Dochody w dziale Rne rozliczenia w stosunku do roku poprzedniego byy nieznacznie nisze,
tj.o14,7mlnz. Najwysze dochody zostay zrealizowane w czci Budet, finanse publiczne i instytucje finansowe 710,6mlnz, przede wszystkim z odsetek od lokat terminowych zaoonych przez
Ministra Finansw w Banku Gospodarstwa Krajowego (426,7mlnz) i NBP (77,8mlnz), a take niezaplanowanych odsetek od rodkw zgromadzonych na rachunkach bankowych do obsugi dochodw budetu rodkw europejskich prowadzonych w BGK (75,7mln z).
W dziale Dochody od osb prawnych, od osb fizycznych i od innych jednostek nieposiadajcych osobowoci prawnej oraz wydatki zwizane z ich poborem dochody byy wysze od prognozowanych
o41,0%, tj.o277,4mlnz. W porwnaniu z 2011 r., dochody w tym dziale byy nisze o 514,6mlnz,
tj.o 35,0%. Byo to spowodowane niszymi o 485,9mlnz dochodami zrealizowanymi w czci Skarb
Pastwa. W 2012 dochody ze zbycia majtku i praw majtkowych wyniosy 34,5mlnz, podczas gdy
w 2011r. 127,9mlnz. Najwysze dochody zostay wykazane w czci Podatki i inne wpaty na rzecz
budetu pastwa 921,8mlnz, przede wszystkim z odsetek od nieterminowych wpat z tytuu
podatkw iopat.
W dziale Transport i czno dochody w stosunku do prognozowanych byy nisze o 1.076,0mlnz,
tj.o 57,7%. Dochody w tym dziale byy nisze ni w 2011 r. o 20,1mlnz, tj.o 2,5%. Niewykonanie
planu dochodw wynikao gwnie z przyjcia przez Gwny Inspektorat Transportu Drogowego
zbyt optymistycznych zaoe przy sporzdzaniu planu dochodw, zwaszcza ztytuu grzywien
nakadanych w drodze mandatu karnego na kierowcw naruszajcych przepisy ruch drogowego.
Planowano, e dochody z tytuu naoonych przez Inspekcj Transportu Drogowego grzywien, man-
82

datw i innych kar pieninych od osb fizycznych wynios 1.200,0mlnz, a wyniosy 31,7mlnz,
tj.2,6% planu. Dochody z grzywien, i innych kar pieninych od osb prawych i innych jednostek
organizacyjnych nakadanych przez Inspekcj Transportu Drogowego, wyniosy 36,3mlnz i byy
realizowane gwnie w wojewdztwach. Dochody te nie byy planowane.
Wpaty z opat, grzywien, odsetek i innych dochodw niepodatkowych dochody z grzywien mandatw i innych kar pieninych od osb fizycznych wyniosy 1.133,9mlnz i zostay zrealizowane gwnie w czciach Wojewdztwa 624,3mlnz oraz Sdy powszechne 339,9mlnz. Wstosunku doroku
2011 dochody te wzrosy o 2,4%. Zalegoci z tego tytuu wyniosy 1.021,6mlnz iksztatoway si
na podobnym poziomie jak w 2011 r. (1.018,1mlnz).
rodki z Unii Europejskiej i innych rde bezzwrotnej pomocy zagranicznej

Dochody budetu pastwa ze rodkw z UE i innych rde bezzwrotnej pomocy zagranicznej
w2012 r. wyniosy 2.177,3mlnz, co stanowio 118,5% kwoty zaplanowanej w ustawie budetowej.
W budecie pastywa ujmowane s dochody niezaliczane do budetu rodkw europejskich ztytuu
refundacji z budetu Unii Europejskiej oraz od pastw czonkowskich EFTA wydatkw poniesionych
gwnie na realizacj projektw pomocy technicznej.
Gwnym rdem dochodw byy rodki pochodzce z refundacji wydatkw poniesionych
wramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna oraz projektw pomocy technicznej innych
programw operacyjnych Narodowej Strategii Spjnoci 20072013. Zaplanowane w wysokoci
1.389,4mlnz, zostay zrealizowane w wysokoci 1.522,7mlnz, tj.109,6% planu, i stanowiy 69,9%
dochodw w tym rdle. Powyej prognozy zrealizowane zostay dochody z pomocy technicznej
wramach 16 regionalnych programw operacyjnych Narodowej Strategii Spjnoci 20072013.
Zaplanowane wwysokoci 349,6mlnz, wykonane zostay w kwocie 533,5mlnz, na co wpyw miao
przekazanie odsetek od rodkw pozostajcych na poszczeglnych rachunkach programowych.
Dochody zrozliczenia programw i projektw Narodowego Planu Rozwoju 20042006, nieplanowane na etapie projektu ustawy budetowej, wyniosy 160,7mlnz. W ramach Wsplnej Polityki Rolnej
dochody zrealizowano w wysokoci 224,0mlnz, tj.97,4% planu, wtym z tytuu refundacji wydatkw
poniesionych z pomocy technicznej 179,9mlnz. rodki pochodzce z Norweskiego Mechanizmu
Finansowego 20042009 oraz Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego
20042009 zostay wykonane w kwocie 119,9mlnz, tj.148,5% wielkoci planowanej.
Pobr dochodw i egzekucja nalenoci

W roku 2012 cigalno bieca dochodw podatkowych przez urzdy skarbowe obniya si
wstosunku do osignitej w latach poprzednich. Wskanik realizacji podatkw, liczony jako relacja wpyww biecych pomniejszonych o nadpaty wymagalne do nalenoci powstaych w okresie biecym, wynis w urzdach skarbowych 97,3% i uleg pogorszeniu w porwnaniu z 2011 r.
o0,7punktu procentowego, by take niszy od osignitego w 2010 r. o 0,7 punktu procentowego
io0,9 punktu procentowego ni w 2009 r. Pogorszenie wskanika spowodowa znaczny wzrost zalegoci biecych na koniec 2012 r.
Pogorszya si rwnie cigalno przez urzdy skarbowe zalegoci podatkowych z lat ubiegych.
Wskanik realizacji zalegoci z lat ubiegych, liczony jako relacja wpyww do sumy zalegoci z lat
ubiegych, wynis 15,2% i by niszy od osignitego w 2011 r. o 0,4 punktu procentowego.
83

Malaa take skonno przedsibiorcw do wywizywania si z zobowiza podatkowych. Kontrole prowadzone przez urzdy kontroli skarbowej potwierdziy, e wystpowao wysokie ryzyko
oszustw podatkowych stanowicych powane zagroenie dla dochodw budetu pastwa. Inspektorzy kontroli skarbowej wykryli ponad 150tys. faktur dokumentujcych fikcyjne transakcje gospodarcze. Warto transakcji wynikajca z tych faktur wyniosa 15,5 mldz i bya wysza ni w 2011 r.
o 9,7 mldz.
Tabela 30. Zalegoci budetu pastwa w latach 20102012
2010
Wyszczeglnienie
2011
2012
Zalegoci na dzie
31grudnia
2010
4:2
4:3
mlnz
1
Zalegoci ogem
VAT
akcyza
2011
2012
Struktura zalegoci
%
29.449,5
32.872,6
38.237,3
5
129,8
116,3
100,0
100,0
100,0
20.567,6
22.915,2
27.100,1
131,8
118,3
69,8
69,7
70,9
10.862,1
12.352,8
15.298,3
140,8
123,8
36,9
37,6
40,0
5.043,5
5.402,4
5.816,3
115,3
107,7
17,1
16,4
15,2
CIT
978,7
1 032,0
1 162,7
118,8
112,7
3,3
3,1
3,0
PIT
3.631,9
4.060,8
4.757,2
131,0
117,1
12,3
12,4
12,4
Pozostae dochody, w tym:
8.881,9
9.957,4
11.137,2
125,4
111,8
30,2
30,3
29,1
realizacja zada zlecanych

jednostkom samorzdu
terytorialnego
3.132,7
4.113,1
5.202,0
166,1
126,5
10,6
12,5
13,6
odsetki i opaty
od udzielonych poyczek
ikredytw zagranicznych
oraz od rachunkw
specjalnych
1.546,7
1.870,4
1.775,7
114,8
94,9
5,3
5,7
4,6
grzywny, mandaty inne kary

pienine od osb fizycznych
958,2
1.018,1
1.021,6
106,6
100,3
3,3
3,1
2,7
co
501,4
489,1
442,0
88,2
90,4
1,7
1,5
1,2
grzywny, mandaty, inne

kary pienine od osb
prawnych i innych jednostek
organizacyjnych
162,3
122,9
205,5
126,6
167,2
0,6
0,4
0,5
W 2012 r. zalegoci podatkowe wzrosy w porwnaniu do 2011 r. o 4.184,9mlnz. W 2011 r. zalegoci podatkowe zwikszyy si o 2.347,6mlnz, tj.o 11,4%. Relacja zalegoci do wpyww zwikszya si z8,0% w 2010 r. i 8,2% w 2011 r. do 9,5%. Najszybciej wzrosy zalegoci w stosunku do roku
poprzedniego w VAT i PIT.
Zalegoci w VAT i PIT wzrosy w tempie nienotowanym od wstpienia Polski do Unii Europejskiej.
Zalegoci w podatku od towarw i usug w stosunku do 2011 r. zwikszyy si o 2.945,5mlnz,
tj.o23,8%. Relacja zalegoci do dochodw z VAT wzrosa z 10,2% w 2011 r. do 12,7%, tj.o 2,5 punktu
procentowego. Zalegoci w podatku dochodowym od osb fizycznych byy wysze w stosunku
do2011r. o696,4mlnz, tj.o 17,1%. Relacja zalegoci do wpyww wzrosa o 0,7 punktu procentowego iwyniosa w 2012 r. 6,7%.
84

Wzrost zalegoci biecych, ewidencjonowanych w urzdach skarbowych, by spowodowany

przede wszystkim wzrostem zobowiza przypisanych na podstawie decyzji wymiarowych pokontrolach urzdw kontroli skarbowej i urzdw skarbowych. Zalegoci biece zwikszyy si o37,1%,
azobowizania wynikajce z decyzji wymiarowych o 72,1%. Najszybciej wzrosy kwoty zobowiza
wpodatku od towarw i usug wynikajce z decyzji wymiarowych dyrektorw urzdw kontroli skarbowej o 129,7%, tj.o prawie miliardzotych. Zwikszya si czstotliwo wykrywania nieprawidowoci w toku kontroli podatkowych prowadzonych przez suby podlege Ministrowi Finansw oraz
kwoty ujawnionych ubytkw w dochodach. wiadczy to o poprawie doboru podmiotw do kontroli,
ale take o wysokim ryzyku wystpowania oszustw podatkowych.
Znaczcy by udzia zobowiza podatkowych objtych postpowaniami upadociowymi oraz
egzekucj sdow, ktrych urzdy skarbowe i izby celne nie mogy egzekwowa. Na koniec 2012 r.
wyniosy 4.196,8mlnz, a na koniec 2011 r. 3.274,6mln z, tj.stanowiy 15,5% oraz 14,3% zalegoci.
Nalenoci wynikajce z decyzji nieostatecznych bez nadanego rygoru natychmiastowej wykonalnoci, patne w ratach, z odroczonym terminem patnoci, objte wstrzymaniem wykonania decyzji ostatecznej oraz objte postpowaniami ugodowymi, ukadowymi na koniec 2012 r. wyniosy
2.217,4mlnz i stanowiy 7,5% nalenoci podatkowych, a na koniec 2011 r. 8,4%. W porwnaniu
dostanu na koniec 2011 r. wzrosy o 3,8%.
Pogorszya si skuteczno egzekwowania zalegoci podatkowych przez urzdy skarbowe. Wskanik skutecznoci egzekucji, liczony jako relacja kwoty wyegzekwowanych zalegoci do kwoty zalegoci objtej tytuami wykonawczymi, wynis 24,9% i by niszy ni w 2011 r. o 3,2 punktu procentowego. Skuteczno egzekucji zalegoci w VAT obniya si z 30,6% do 26,8%, w PIT z 22,6%
do21,0% oraz wCIT z 28,1% do 26,4%. W urzdach skarbowych zalegoci podatkowe objte tytuami wykonawczymi rosy szybciej ni zalegoci wyegzekwowane w trybie postpowania egzekucyjnego. Chocia zalegoci objte tytuami wykonawczymi zwikszyy si o 1.411,5mlnz (o 13,6%),
towtrybie postpowania egzekucyjnego wyegzekwowano 2.928,9mlnz, tj.tylko o 22,6mlnz
wicej ni w2011 r. (o 0,8%).
W izbach celnych kwota zalegoci podatkowych objta tytuami wykonawczymi bya nisza ni
w2011 r. o 14,8% (o 209,8mlnz), a kwota wyegzekwowanych zalegoci o 8,8% (o 3,9mlnz).
Wrezultacie wskanik skutecznoci egzekucji poprawi si z 3,1% do 3,4%. W kontroli egzekwowania nalenoci podatkowych i celnych przez izby celne75 stwierdzono, e gwnymi przyczynami niskiej skutecznoci egzekwowania nalenoci przez izby celne by brak majtku podlegajcego egzekucji, rde dochodw zobowizanych oraz zabezpiecze przyszych zobowiza na
majtku podatnika wtoku kontroli przez organy do tego uprawnione. Wikszo z tych zalegoci
wynikaa z decyzji wydanych przez dyrektorw urzdw kontroli skarbowej. Kontrole skarbowe
realizowane byy wduym stopniu na wniosek organw cigania. Zalegoci byy niemoliwe do
wyegzekwowania, gdy zobowizania wymierzono z reguy podmiotom fikcyjnie uczestniczcym w obrocie gospodarczym, ktre ju w momencie rejestracji nie posiaday majtku i nastawione byy na dziaalno przestpcz. Dunikom w wikszoci udao si unikn zapaty wymierzonych zobowiza.
Zalegoci podatkowe odpisane z powodu przedawnienia wyniosy 1.568,3mlnz i byy wysze
wporwnaniu do odpisanych w 2011 r. o 269,1mlnz, tj.o 20,7%. Najbardziej wzrosy kwoty odpisanych zalegoci w podatku akcyzowym w izbach celnych.
75 Informacja o wynikach kontroli egzekwowania nalenoci podatkowych i celnych przez izby celne. Nrewid. 48/2013/
P12037/KBF, NIK Warszawa, 2013 r.
85

W 2012 r. urzdy kontroli skarbowej przeprowadziy 10.158 kontroli, tj.o 2,5% wicej ni w 2011 r.
Kwoty uszczuplonych podatkw wymierzone w decyzjach pokontrolnych dyrektorw urzdw kontroli skarbowej i wynikajce z korekt deklaracjizoonych przez podatnikw wyniosy 3.779,5mlnz
w 2012 r. i byy wysze w porwnaniu do 2011 r. o 49,1%, tj.o 1.254,3mlnz. Poprawia si skuteczno kontroli prowadzonych przez urzdy kontroli skarbowej, mierzona wysokoci ustale wzakresie nalenoci budetowych na 1.000 kontrolerw wskanik ten wynis w 2012 r. 1.072mlnz,
tj.184% wielkoci planowanej.
Urzdy skarbowe przeprowadziy w 2012 r. 117.813 kontroli podatkowych, tj.o 10,2% mniej
niw2011 r. Czstotliwo wykrywania nieprawidowoci w trakcie kontroli prowadzonych przez
urzdy skarbowe uksztatowaa si na podobnym poziomie jak w 2011 r. (68,7%) i wyniosa 69,5%.
Zobowizania podatkowe wymierzone decyzjami po kontrolach przeprowadzonych przez urzdy
skarbowe w 2012 r. wyniosy 821,2mlnz i byy wysze ni w 2011 r. o 12,0%. Ponadto po kontrolach planowych podatnicyzoyli korekty deklaracji na kwot 538,4mlnz, tj.wysz ni w roku
poprzednim o 3,0%. Liczba czynnoci sprawdzajcych przeprowadzonych przez urzdy skarbowe
w2012r. wyniosa 3.332,4tys. i wzrosa o 139,7tys. , tj.o 4,4% w stosunku do 2011 r. Ujawniona
w trakcie tych czynnoci kwota uszczuple wyniosa 686,2mlnz i w porwnaniu do 2011 r. wzrosa o28,0%.
Wyniki kontroli w zakresie obniania dochodw do opodatkowania o straty z dziaalnoci gospodarczej76 wykazay, e urzdy skarbowe kontroloway tylko niewielk cz podatnikw wykazujcych i odliczajcych straty z dziaalnoci gospodarczej. Pozostawienie poza kontrol znacznej grupy
podatnikw wskazuje, e odliczenia mog by znaczco zawyone, powodujc ubytek w dochodach z podatkw dochodowych. Zdaniem NIK zasadne jest zwikszenie zakresu kontroli podatnikw wykazujcych straty.
Liczba kontroli podatkowych przeprowadzonych przez Sub Celn wzrosa z 1.288 w 2011 r.
do1.436 w 2012 r., tj.o 11,5%. Poprawia si take ich skuteczno, mierzona czstotliwoci stwierdzanych nieprawidowoci, z 56% w 2011 r. do 62% w 2012 r.
Minister Finansw w Planie dziaalnoci na 2012 r. jako jeden z najwaniejszych celw do realizacji
przez jednostki podlege wskaza zapewnienie wpyww budetowych na poziomie okrelonym
wustawie budetowej na 2012 r. Za jeden z miernikw okrelajcych stopie realizacji celu przyjto
kwot podatkowych dochodw budetu pastwa w odniesieniu do kwoty okrelonej w ustawie
budetowej. Za wymagan warto tego miernika Minister Finansw uzna 100%, czyli pen realizacj dochodw. Cel ten nie zosta osignity. Dochody podatkowe zostay zrealizowane w wysokoci 93,8% planu.
Aparat skarbowy i Suba Celna w 2012 r. zrealizoway dochody podatkowe brutto77 i co na kwot
288,3 mldz, tj.wysz o 2,3% oraz o 11,9% ni w roku 2011 i 2010. W kwocie tej dochody budetu
pastwa stanowiy 86,8%. Na funkcjonowanie aparatu skarbowego i Suby Celnej78 wydatkowano
5.892,3mlnz, tj.wicej ni w 2011 r. i 2010 r. o 5,1% oraz 12,7%. W roku 2012 wydatki na sfinanso-
76 Informacja o wynikach kontroli obniania dochodw do opodatkowania o straty z dziaalnoci gospodarczej. Nrewid.
26/2013/P12038/KBF, NIK Warszawa, 2013 r.
77 Obliczono jako sum wpyww z PIT i CIT (w tym udziaw jednostek samorzdu terytorialnego), dochodw
zpodatkw porednich, podatku od kopalin oraz podatkw zniesionych.
78 Wydatki czci Budet, finanse publiczne i instytucje finansowe w rozdziale 75008, 75009, 75010, 75013, 75014,
75001, 75095 (dooblicze przyjto 100% wydatkw w wymienionych rozdziaach ze wzgldu na brak moliwoci
wyodrbnienia wydatkw zwizanych z poborem podatkw i ce).
86

wanie dziaalnoci aparatu skarbowego i Suby Celnej stanowiy 2,04% zrealizowanych przez ten
aparat dochodw brutto. W 2011 r. relacja ta wyniosa 1,99% zrealizowanych dochodw brutto.
5.2. Dochody budetu rodkw europejskich

W ustawie budetowej na rok 2012 zaplanowane zostay dochody budetu rodkw europejskich
wkwocie 72.570,1mlnz, tj.o 4.502,4mlnz wyszej od kwoty prognozy wpywu rodkw z budetu
Unii Europejskiej, z bezzwrotnej pomocy udzielanej przez pastwa Europejskiego Porozumienia
oWolnym Handlu (EFTA) i dochodw z tytuu finansowania wyprzedzajcego w ramach Programu
Rozwoju Obszarw Wiejskich 20072013, zgoszonej przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz
Ministra Rozwoju Regionalnego, (68.067,7mlnz). W kwocie ujtej w ustawie budetowej uwzgldniono, poza planowanymi wpywami w 2012 r. z tytuu refundacji wydatkw, rodki pozostajce
narachunkach programowych, ktre wpyny w latach poprzednich.
Dochody budetu rodkw europejskich wyniosy 64.655,3mlnz i byy nisze o 7.914,8mlnz,
tj.o10,9%, od kwoty okrelonej w ustawie budetowej. Nisza od kwoty ujtej w ustawie budetowej o 13,8% i o 49,7% bya realizacja dochodw z tytuu zada finansowanych wramach Narodowej Strategii Spjnoci 44.780,3mlnz, i Programu Operacyjnego Zrwnowaony Rozwj Sektora Rybowstwa i Nadbrzenych Obszarw Rybackich 291,5mlnz. Dochody ztych tytuw byy
rwnie nisze od prognozy Ministra Rozwoju Regionalnego oraz Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi
odpowiednio o 6,0% i o 22,6%.
Plan dochodw nie zosta zrealizowany. Na koniec roku 2012 na rachunkach programowych Narodowej Strategii Spjnoci79, Programu Operacyjnego Zrwnowaony Rozwj Sektora Rybowstwa
i Nadbrzenych Obszarw Rybackich oraz Norweskiego Mechanizmu Finansowego iMechanizmu
Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego 2009-2014 pozostao 2.535,3mln euro,
tj.10.364,8mln z, po przeliczeniu po rednim kursie NBP z 31grudnia 2012r. (4,0882). Ponadto
Minister Finansw dysponowa rodkami w wysokoci 3.015,0mln euro przekazanymi w latach
20092010 z rachunkw programowych na finansowanie potrzeb poyczkowych budetu pastwa, ktre do koca 2012 r. nie zostay zwrcone na te rachunki, a take rodkami wkwocie
250mln euro przekazanymi do przewalutowania, ktre w 2012 r. nie zostay przekazane na rachunek dochodw budetu rodkw europejskich oraz zgromadzonymi w ramach Szwajcarsko-Polskiego Programu Wsppracy rodkami w wysokoci 41,4mln CHF.
rodki otrzymane w 2012 r. z budetu Unii Europejskiej na programy Narodowej Strategii Spjnoci80, Wspln Polityk Roln oraz PO Zrwnowaony Rozwj Sektora Rybowstwa i Nadbrzenych
Obszarw Rybackich w wysokoci 62.632,7mlnz81 pozwoliy na sfinansowanie 96,9% dochodw
budetu rodkw europejskich (64.655,3mlnz).
79 Bez Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna.

80 Bez Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna.
81 Kwota przeliczona po redniorocznym kursie EUR/PLN NBP za 2012 r. w wysokoci 4,1850.
87

Tabela 31. Dochody budetu rodkw europejskich w latach 20112012

2011
Wyszczeglnienie
Wykonanie
2012
Ustawa
Wpywy z budetu UE
Wykonanie
mlnz
i innych rde1
4:2
4:3
4:6
mln euro
mlnz
OGEM
48.590,6
72.570,1
64.655,3
18.437,9
77.162,6
133,1
89,1
83,8
Programy Narodowej
Strategii Spjnoci2
30.950,2
51.920,4
44.780,3
13.458,5
56.323,8
144,7
86,2
79,5
Krajowe Programy
Operacyjne
20.162,9
39.353,8
34.732,6
9.145,6
38.274,3
172,3
88,3
90,7
Regionalne Programy
Operacyjne na lata
20072013
10.786,6
12.565,4
10.047,6
4.312,8
18.049,1
93,1
80,0
55,7
0,7
1,2
0,0
251,1
579,9
291,5
106,5
445,7
116,1
50,3
65,4
17.372,5
19.723,3
19.446,0
4.868,3
20.373,8
111,9
98,6
95,4
16,9
233,8
137,6
41,4
173,3
814,2
58,8
79,4
4,6
19,3
Granty Europejskiego
Funduszu Spoecznego
PO Zrwnowaony Rozwj
Sektora Rybowstwa
i Nadbrzenych Obszarw
Rybackich
Wsplna Polityka Rolna
Szwajcarsko-Polski
Program Wsppracy3
Norweski Mechanizm
Finansowy iMechanizm
Finansowy Europejskiego
Obszaru Gospodarczego
20092014
112,7
S aldo pocztkowe na dzie 1 stycznia 2012 r., wpywy w 2012 r., odsetki bankowe doliczone w 2012 r. oraz wpywy wkwocie
255,0mln euro z tytuu zwrotu poyczki z rachunkw NPR 20042006. rodki zostay przeliczone nazote po redniorocznym kursie EUR/PLN w NBP w wysokoci 4,1850. Prezentowane wielkoci nie uwzgldniaj rodkw w wysokoci
3.015mln euro przekazanych na potrzeby poyczkowe budetu pastwa w latach 20092010 oraz przepyww wewntrznych midzy rachunkami programowymi NSS w 2012 r.
2
Dane w kolumnie 5 i 5a cznie z grantami EFS.
1
Dane w kolumnie 5 wmln CHF, nie s uwzgldnione w kwocie ogem.
Dochody z tytuu realizacji zada w ramach WPR wyniosy 19.446,0mlnz, tj.98,6% planu. Z rachunkw bankowych programw operacyjnych Infrastruktura i rodowisko, Innowacyjna Gospodarka,
Kapita Ludzki, Rozwj Polski Wschodniej przekazano na dochody 34.732,6mlnz, co stanowio
88,3% kwoty planowanej, a z rachunkw regionalnych programw operacyjnych 10.047,6mlnz.
Wskanik wykonania planu dochodw w 2012 r. dla 8 z 16 regionalnych programw operacyjnych
nie przekroczy 80% i ksztatowa si od 44,2% RPO Wojewdztwa Podlaskiego do 79,1% RPO Wojewdztwa Wielkopolskiego.
88

Tabela 32. Dochody budetu rodkw europejskich w latach 20112012 z tytuu realizacji
Regionalnych Programw Operacyjnych
2011
Wojewdztwa
Wykonanie
2012
Ustawa
Wykonanie
mlnz
OGEM
Dolnolskie
rodki z budetu UE
iinne na rachunkach
programowych w 2012
mln euro
mlnz
4:2
4:3
4:6
10.786,6
12.565,4
10.047,6
4.312,8
18.049,1
93,1
80,0
55,7
792,5
862,7
753,7
340,7
1.425,8
95,1
87,4
52,9
46,4
Kujawskopomorskie
539,5
910,1
504,1
259,6
1.086,4
93,4
55,4
Lubelskie
772,4
974,5
909,0
354,0
1.481,5 117,7
93,3
61,4
Lubuskie
249,2
164,6
153,3
161,3
93,1
22,7
62,2
675,0
61,5
dzkie
731,8
961,5
685,5
263,2
1.101,5
93,7
71,3
Maopolskie
985,1
849,7
770,4
250,7
1.049,2
78,2
90,7
73,4
Mazowieckie
940,8
1.492,3
1.148,8
289,6
1.212,0 122,1
77,0
94,8
Opolskie
320,4
269,0
251,4
185,1
774,6
78,5
93,4
32,5
Podkarpackie
865,0
946,7
742,4
316,8
1.325,8
85,8
78,4
56,0
Podlaskie
344,1
590,7
260,8
147,9
619,0
75,8
44,2
42,1
Pomorskie
644,8
541,9
513,3
293,9
1.230,0
79,6
94,7
41,7
1.020,3
1.125,3
1.040,1
354,1
1.481,9 101,9
92,4
70,2
witokrzyskie
530,6
583,5
442,5
276,1
1.155,5
75,8
38,3
Warmisko-mazurskie
617,1
809,8
621,1
241,8
1.011,9 100,6 76,7
61,4
Wielkopolskie
938,4
962,9
761,7
334,4
1.399,5
81,2
79,1
54,4
Zachodniopomorskie
494,6
520,3
489,5
243,8
1.020,3
99,0
94,1
48,0
lskie
83,4
Ustawa o finansach publicznych oraz przepisy wykonawcze nie okrelaj trybu i terminw przekazywania na dochody budetu rodkw europejskich rodkw zgromadzonych na rachunkach programowych. Pomimo zalece NIK, podobnie jak w latach 20102011, Minister Finansw nie wypracowa propozycji ustawowych ani procedur wewntrznych okrelajcych tryb i terminy przekazywania rodkw z rachunkw programowych na dochody budetu rodkw europejskich. Nie zostay
take ustalone kryteria przekazywania rodkw z rachunkw programowych do sprzeday na midzybankowym rynku walutowym za porednictwem BGK bd ich wymiany w NBP. Moliwo sprzeday czci rodkw z budetu UE bezporednio na rynku midzybankowym zostaa wprowadzona
wzwizku z uzgodnieniami Ministra Finansw i Prezesa NBP w kwietniu 2011 r.82.
Minister Finansw na bieco podejmowa decyzj, kiedy i jaka cz zgromadzonych rodkw
narachunkach programowych zostanie przewalutowana i przekazana na dochody. rodki byy przekazywane bezporednio po przewalutowaniu w NBP na rachunek dochodw BE lub przekazywane
do Departamentu Dugu Publicznego Ministerstwa Finansw, ktry odpowiada za ich przewalutowanie za porednictwem BGK na rynku midzybankowym. Z rachunkw programowych do sprzeday na rynku midzybankowym przekazano ogem 6.669,5mln euro, natomiast w NBP przewalutowano 8.984,8mln euro. W BGK sprzeday dokonywano przede wszystkim w sytuacji osabiania
sizotego. Pozwalao to na uzyskiwanie wyszych wpyww do budetu ni w przypadku sprze-
82 Komunikat po spotkaniu Prezesa NBP i Ministra Finansw z dnia 21 kwietnia 2011 r. oraz owiadczenie
Podsekretarza Stanu w Ministerstwie Finansw w sprawie wymiany rodkw unijnych z 21kwietnia 2011 r.
89

day rodkw z funduszy unijnych w NBP. Jednoczenie sprzeda walut na rynku midzybankowym
wokresie, gdyzoty podlega tendencjom deprecjacyjnym lub znacznym wahaniom, miaa dla kursu
EUR/PLN charakter stabilizujcy.
W 2012 r. z rachunkw programowych (bez WPR) w NBP przewalutowano 7.657,4mln euro
idosprzeday na rynku midzybankowym przekazano 3.139,5mln euro w 24 transferach. Analiza omiu transferw na czn kwot 1.906,0mln euro wykazaa, e byy one przekazywane
nadochody BE zgodnie z przewidywanym terminem realizacji zlece patnoci.
Ponadto z rachunku programowego dla rodkw pochodzcych z rolniczych funduszy Unii Europejskiej w 2012 r. przekazano w 15 transferach na rachunek walutowy 3.530,0mln euro w celu sprzeday na walutowym rynku midzybankowym, a 1.327,4mln euro przewalutowano w NBP. Analiza
piciu transferw na czn kwot 1.274,9mln euro wykazaa, e uzyskane rodki byy sukcesywnie przekazywane na rachunek dochodw budetu rodkw europejskich. Okres przetrzymywania
tych rodkw, mierzony od daty ich przekazania w ramach danego transferu do przewalutowania
do wpywu ostatniej transzy rodkw na rachunek dochodw wynosi od 6 dni do ponad 7 miesicy.
Z cznej kwoty 15.654,3mln euro przekazanej w 2012 r. do przewalutowania w NBP i na rynku
midzybankowym na dochody budetu rodkw europejskich roku 2012 wpyno 64.434,1mlnz,
anadochody BE 2013 r. 1.176,1mlnz (ze sprzeday 250mln euro).
Podobnie jak w latach poprzednich, tryb i terminy przekazywania rodkw pochodzcych z budetu
UE z rachunkw programowych w NBP na dochody budetu rodkw europejskich nie zostay uregulowane w przepisach ani w procedurach wewntrznych Ministerstwa Finansw. Zdaniem NIK brak
tych uregulowa pozwala na dowolne ksztatowanie wielkoci zrealizowanych dochodw, atym
samym deficytu budetu rodkw europejskich.
6. Wydatki budetu pastwa i budetu rodkw europejskich

czne wydatki budetu pastwa z uwzgldnieniem wydatkw budetu rodkw europejskich
w 2012 r. wyniosy 386.310,9mlnz i w porwnaniu do 2011 r. zwikszyy si o 22.799,7mlnz,
tj.o 6,3%. Wydatki budetu rodkw europejskich w 2012 r. w porwnaniu do 2011 r. wzrosy
z60.829,6mlnz do 68.309,0mlnz, tj.o 12,3%, a ich udzia w cznej kwocie wydatkw zwikszy
si z 16,7% do 17,7%. Dominujcy udzia w cznej kwocie wydatkw stanowiy wydatki budetu
pastwa (82,3% w 2012 r. i 83,3% w 2011 r.).
Wydatki budetu pastwa

Zrealizowano wydatki w kwocie 318.001,9mlnz, co stanowio 96,7% kwoty planowanej. W porwnaniu z latami 20102011 wydatki budetu pastwa byy wysze o 7,8% i o 5,1%. Byy one realizowane przez dysponentw 158 czci budetowych, w tym 16 wojewdztw, 49 samorzdowych kolegiw odwoawczych i 12 sdw apelacyjnych. Wydatki budetu rodkw europejskich byy realizowane
przez dysponentw 48 czci budetowych, w tym 16 wojewdztw. Dysponenci 50 czci budetowych ustanowili bezporednio im podlegych dysponentw drugiego i trzeciego stopnia. Najwiksza
liczba jednostek organizacyjnych funkcjonowaa w ramach czci Budet, finanse publiczne i instytucje
finansowe (451 jednostek), Sdy powszechne (377 jednostek), Kultura i ochrona dziedzictwa narodowego
(316 jednostek), Sprawiedliwo (213 jednostek), Sprawy zagraniczne i czonkostwo Rzeczypospolitej Polskiej w Unii Europejskiej (165 jednostek) oraz Obrona narodowa (110 jednostek). Dysponenci pozosta-
90

ych 108 czci budetowych byli jednoczenie dysponentami trzeciego stopnia w zakresie dokonywania wydatkw ujtych w planie finansowym jednostki. Nakoniec 2012 r. w administracji rzdowej
funkcjonowao 3.156 pastwowych jednostek budetowych.
Zgodnie z art.114 ustawy o finansach publicznych, budet pastwa skada si z czci odpowiadajcych organom wadzy publicznej, kontroli pastwowej, sdom, trybunaom i innym organom
wymienionym w art.139 ust.2 tej ustawy. Odrbne czci budetu zostay ustalone dla poszczeglnych dziaw administracji rzdowej oraz dla urzdw nadzorowanych przez Prezesa Rady Ministrw.
Dysponentami czci budetowych s osoby upowanione do gospodarowania rodkami budetowymi i przekazywania tych rodkw podlegym jednostkom. Ustanawianie przez dysponentw
czci budetowych podlegych dysponentw (drugiego i trzeciego stopnia), umoliwia imswobodne ksztatowanie struktury i wzajemnych relacji pomidzy dysponentami w ramach danej czci.
Tryb ustanawiania dysponentw rodkw budetowych okrela rozporzdzenie Ministra Finansw zdnia 20grudnia 2010 r. w sprawie szczegowego sposobu wykonywania budetu pastwa.
Wydatki budetu pastwa ujte w zaczniku nr2 do ustawy budetowej zostay przypisane do dysponentw czci budetowych, w podziale na dziay i rozdziay klasyfikacji budetowej. Okrelono
take ich charakter ekonomiczny poprzez wskazanie, czy jest to dotacja, subwencja, wiadczenie
na rzecz osb fizycznych, wydatek biecy jednostek budetowych, wydatek majtkowy, wydatki
na obsug dugu Skarbu Pastwa, rodki wasne Unii Europejskiej, czy wspfinansowanie projektw z udziaem rodkw Unii Europejskiej. Wydatki budetu rodkw europejskich ujte w zaczniku nr4 do ustawy budetowej przypisano do dysponentw czci budetowych, wpodziale na
dziay i programy operacyjne.
W 2012 r. wykonanie wydatkw budetu pastwa w poszczeglnych czciach budetowych byo
zrnicowane. Najwysze wydatki, powyej 1.000mlnz, zostay zrealizowane w 23 czciach budetowych i stanowiy 96,4% wydatkw, ogem budetu pastwa. Wydatki od 500mlnz do1mldz
zrealizowano w szeciu czciach, od 100mlnz do 500mlnz w 22 czciach, a od 50mlnz
do100mlnz w omiu czciach budetowych. W 19czciach budetowych zrealizowane wydatki
nie przekroczyy 50mlnz.
W strukturze zrealizowanych w 2012 r. wydatkw budetu pastwa wedug dziaw klasyfikacji budetowej najwikszy udzia miay wydatki w dziaach Obowizkowe ubezpieczenia spoeczne
(75.959,0mlnz), Rne rozliczenia (68.418,8mlnz), Obsuga dugu publicznego (42.108,8mlnz),
Obrona narodowa (20.085,9mlnz), Pomoc spoeczna (13.926,8mlnz) oraz Bezpieczestwo publiczne
iochrona przeciwpoarowa (13.079,6mlnz). cznie wydatki w tych dziaach stanowiy 73,5% wydatkw budetu pastwa.
W najwyszym stopniu wykonano plan wydatkw w grupie dotacje i subwencje (99,2%), w najniszym wydatki na wspfinansowanie projektw z udziaem rodkw UE (78,6%) i wydatki majtkowe (86,8%). Zrealizowane wydatki na dotacje i subwencje byy wysze o 6.894,3mlnz, tj.o 4,6%
w porwnaniu do 2011 r. Wzrost ten wynika gwnie ze zwikszenia dotacji dla pastwowych funduszy celowych (o 2.473,1mlnz), subwencji oglnych dla jednostek samorzdu terytorialnego
(o2.313,6mlnz), dotacji podmiotowych (o 1.197,6mlnz) oraz dotacji celowych z budetu pastwa dla pozostaych jednostek niezaliczanych do sektora finansw publicznych (o 314,7mlnz).
91

Tabela 33. Wydatki budetu pastwa wedug wybranych dziaw w latach 20112012
2011
Wyszczeglnienie
2012
3:2
mlnz
OGEM
%
3
302.681,6
318.001,9
105,1
Obrona narodowa
19.172,0
20.085,9
104,8
Obowizkowe ubezpieczenia spoeczne
72.351,6
75.959,0
105,0
101,2
w tym:
Bezpieczestwo publiczne i ochrona przeciwpoarowa
12.928,1
13.079,6
35.956,2
42.108,8
117,1
Rne rozliczenia
64.752,4
68.418,8
105,7
Pomoc spoeczna
13.514,7
13.926,8
103,0
Pozostae zadania zakresie polityki spoecznej
3.079,1
3.479,9
113,0
Edukacyjna opieka wychowawcza
502,9
509,0
101,2
Gospodarka komunalna i ochrona rodowiska
540,9
480,3
88,8
Kultura i ochrona dziedzictwa narodowego
1.493,7
1.717,0
114,9
Kultura fizyczna i sport
1.024,0
782,0
76,4
W 2012 r. dokonano zmian w budecie pastwa na czn kwot 15.409,1mlnz. Zmiany w planie
wydatkw wynikay, podobnie jak w latach poprzednich, z rozdysponowania rezerw celowych
irezerwy oglnej.
Tabela 34. Wydatki budetu pastwa wedug grup ekonomicznych w latach 20112012
2011
Wyszczeglnienie
Wykonanie
2012
Ustawa
Plan po
zmianach
Wykonanie
5:2
mlnz
1
5:4
%
OGEM
302.681,6
328.765,7
328.765,7
318.001,9
105,1
96,7
Dotacje i subwencje
148.461,3
156.466,5
156.547,6
155.355,6
104,6
99,2

fizycznych
21.877,3
23.334,4
23.388,3
22.996,3
105,1
98,3

budetowych
55.339,4
61.210,7
60.319,1
57.228,3
103,4
94,9
Wydatki majtkowe
14.915,1
14.870,8
15.628,5
13.569,5
91,0
86,8
35.956,2
42.995,9
42.995,9
42.108,8
117,1
97,9
14.731,1
16.146,2
16.146,2
15.942,5
108,2
98,7
Wspfinansowanie projektw
z udziaem rodkw
Unii Europejskiej1
11.401,2
13.741,2
13.740,1
10.800,8
94,7
78,6
rupa ta obejmuje wydatki budetu pastwa na wspfinansowanie projektw realizowanych z udziaem rodkw europejG
skich, finansowanie projektw pomocy technicznej, projektw z udziaem rodkw otrzymywanych od pastw czonkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) oraz wydatki na projekty z udziaem innych rodkw pochodzcych z budetu Unii Europejskiej nieujtych w budecie rodkw europejskich.
W analizowanym okresie struktura wydatkw budetu pastwa ulegaa tylko nieznacznym zmianom. Udzia wydatkw w grupie ekonomicznej dotacje i subwencje zmniejszyy si z 49,2% w 2010r.
92

do 48,9% w 2012 r. Na porwnywalnym poziomie pozostawa udzia wydatkw w grupie wiadczenia na rzecz osb fizycznych i rodki wasne Unii Europejskiej. Utrzymujcy si w latach 20102011
na poziomie 18,3% udzia wydatkw biecych jednostek budetowych zmniejszy si w 2012r.
o0,3punktu procentowego. Zmniejszy si take udzia wydatkw majtkowych w wydatkach
budetu pastwa z 5,2% w 2010 r. do 4,3% w 2012 r. Wzrs natomiast udzia wydatkw na obsug
dugu Skarbu Pastwa z 11,6% w 2010 r. do 13,2% w 2012 r.
Wykres 9. Struktura wydatkw budetu pastwa w 2012 r.
Wydatki biece
jednostek budetowych
18,0%
Dotacje i subwencje
48,9%
rodki wasne UE
5,0%
Wydatki majtkowe
4,3%
Obsuga dugu Skarbu

Pastwa
13,2% Wspfinansowanie
projektw z udziaem
rodkw UE
3,4%
wiadczenia na rzecz
osb fizycznych
7,2%
Na tym samym poziomie pozostawa udzia wydatkw w grupie wiadczenia na rzecz osb
fizycznych, natomiast zmniejszy si o 0,5 punktu procentowego udzia wydatkw majtkowych,
o0,4punktu procentowego wydatkw na wspfinansowanie projektw z udziaem rodkw UE
i 0,3 punktu procentowego wydatkw biecych jednostek budetowych.
Tabela 35. Wydatki budetu pastwa wedug grup ekonomicznych w latach 20112012
2011
2012
Wyszczeglnienie
Wykonanie
Ustawa
Plan po
zmianach
Wykonanie
5:2
mlnz
5:4
%
OGEM
302.681,6
328.765,7
328.765,7
318.001,9
105,1
96,7
Dotacje i subwencje
157.037,1
161.054,7
164.320,2
162.782,6
103,7
99,1

fizycznych
21.878,5
23.336,2
23.390,0
22.997,5
105,1
98,3

budetowych
56.271,3
69.055,6
63.382,7
57.965,0
103,0
91,5
Wydatki majtkowe
16.807,4
16.177,0
18.530,7
16.205,5
96,4
87,5
35.956,2
42.995,9
42.995,9
42.108,8
117,1
97,9
14.731,1
16.146,2
16.146,2
15.942,5
108,2
98,7
93

Uwzgldnienie wydatkw na wspfinansowanie projektw z udziaem rodkw Unii Europejskiej

w poszczeglnych grupach ekonomicznych zwiksza udzia wydatkw majtkowych w wydatkach
ogem o 0,8 punku procentowego, wydatkw na dotacje i subwencje o 0,3 punku procentowego
oraz wydatkw biecych jednostek budetowych o 0,2 punktu procentowego.
Wykres 10. Struktura wydatkw budetu pastwa w latach 20102012
[%]
50
40
30
20
10
0
2010
2011
2012
Dotacje i subwencje
Wydatki biece jednostek budetowych
Wydatki majtkowe
Wedug stanu na 31grudnia 2012 r. zobowizania83 pastwowych jednostek budetowych ztytuu

niezrealizowanych wydatkw wyniosy 3.736,4mlnz. W porwnaniu do 2011 r. byy wysze
o3.134,8mlnz. Zobowizania wymagalne na koniec 2011 r. w porwnaniu do roku 2010 zmniejszyy si o 70,4%. Na tak znaczne zmniejszenie stanu zobowiza wpyno rozwizanie narastajcego od lat problemu zobowiza wymagalnych powstaych w urzdach morskich w Szczecinie iGdyni z tytuu niezapaconych podatkw od nieruchomoci, tj.gruntw pokrytych morskimi
wodami wewntrznymi za lata 20042006. W 2012 r. zmianie ulega utrzymujca si w latach
20102011 tendencja zmniejszenia stanu zobowiza pastwowych jednostek budetowych.
Naprzestrzeni 2012 r. zobowizania ogem zwikszyy si o 601,6mlnz, tj.o 19,2%. Byy to
gwnie zobowizania wykazywane corocznie, dla ktrych termin patnoci nie upyn. Najwysze kwoty zobowiza ogem powstay z tytuu dodatkowego wynagrodzenia rocznego, dodatkowego uposaenia rocznego onierzy oraz nagrd rocznych funkcjonariuszy.
Zwikszeniu ulega take wysoko zobowiza wymagalnych. Wedug stanu na 31grudnia 2012 r.
wyniosy one 69,3mlnz i byy wysze o 63,5mlnz od stanu na koniec 2011 r. (5,8mlnz). Ich udzia
w oglnej kwocie zobowiza stanowi 1,8%, podczas gdy na przestrzeni lat 20102011 udzia ten
zmniejszy si z 0,6% w 2010 r. do 0,2% w 2011 r.
Najwyszy udzia wrd zobowiza wymagalnych, tj.94,9%, stanowiy zobowizania w czci Zdrowie (65,8mlnz). Gwn pozycj stanowiy zobowizania w kwocie 65,5mlnz, przejte przez Ministra Zdrowia w zwizku z przeksztaceniem Specjalistycznego Centrum Medycznego SP ZOZ w Polanicy-Zdroju w spk akcyjn. Przejcie tych zobowiza, ktre ju wtedy miay charakter zobowiza wymagalnych, nastpio dopiero w grudniu 2012 r., co uniemoliwio ich spat do koca roku.
83 Wedug sprawozda Rb-28.
94
W
WA
AR
RU
UN
NK
K II wykonani
W YKONANIA
A budetu
B U D E T U pastwa
PA S T WA
II budetu
R
O
D
K
BUDETU RODK
W
W EE U
UR
RO
OP
P EE JJ SS K
K II CH
ch
Wydatki
Wydatki budetu
budetu rodkw
rodkw europejskich
europejskich
Wydatki
Wydatki budetu
budetu rodkw
rodkw europejskich
europejskich wyniosy
wyniosy 68.309,0mln
68.309,0mln z,
z, co
co stanowio
stanowio 88,6%
88,6% kwoty
kwoty okreokrelonej
w
ustawie
budetowej
oraz
97,3%
planu
po
zmianach.
W
porwnaniu
do
wykonania
lonej w ustawie budetowej oraz 97,3% planu po zmianach. W porwnaniu do wykonania 2011
2011 r.r.
wydatki
wydatki te
te wzrosy
wzrosy o
o 12,3%
12,3% (o
(o 7.479,3mlnz).
7.479,3mlnz). Gwnymi
Gwnymi przyczynami
przyczynami niepenej
niepenej realizacji
realizacji wydatkw
wydatkw
byy
midzy
innymi
przesunicia
terminw
realizowanych
zada
w
harmonogramach
byy midzy innymi przesunicia terminw realizowanych zada w harmonogramach projektw
projektw
lubrezygnacja
lubrezygnacja zz czci
czci zada,
zada, w
w tym
tym zwaszcza
zwaszcza opnienia
opnienia w
w realizacji
realizacji projektw
projektw kolejowych,
kolejowych, nienieprawidowoci
ibdy
w
skadanych
przez
beneficjentw
wnioskach
o
patno
oraz
czasowe
wstrzyprawidowoci ibdy w skadanych przez beneficjentw wnioskach o patno oraz czasowe wstrzymanie
manie certyfikacji
certyfikacji wydatkw
wydatkw w
w ramach
ramach 7.
7. osi
osi priorytetowej
priorytetowej Programu
Programu Operacyjnego
Operacyjnego Innowacyjna
Innowacyjna
Gospodarka, skutkujce
skutkujce zawieszeniem
zawieszeniem czci
czci postpowa
postpowa przetargowych.
przetargowych.
Gospodarka,
Na
Na realizacj
realizacj programw
programw w
w ramach
ramach Narodowej
Narodowej Strategii
Strategii Spjnoci
Spjnoci wydatkowano
wydatkowano 48.767,7mlnz,
48.767,7mlnz,
costanowio
71,4%
wydatkw
budetu
rodkw
europejskich
ogem.
Plan
po
zmianach
costanowio 71,4% wydatkw budetu rodkw europejskich ogem. Plan po zmianach zosta
zosta
wykonany
wykonany w
w 96,8%.
96,8%. W
W porwnaniu
porwnaniu do
do wykonania
wykonania 2011
2011 r.r. wydatki
wydatki byy
byy wysze
wysze o
o 6.711,8mlnz,
6.711,8mlnz,
tj.o16,0% ..
tj.o16,0%
Tabela
Tabela 36.
36. Wydatki
Wydatki budetu
budetu rodkw
rodkw europejskich
europejskich w
w latach
latach 20112012
20112012
2011
2012
Wyszczeglnienie
Wykonanie
Ustawa
Plan po
zmianach
Wykonanie
5:2
mln z
OGEM
1. Programy Narodowej Strategii
Spjnoci
1.1. Krajowe Programy Operacyjne
PO Infrastruktura i rodowisko
PO Innowacyjna Gospodarka
PO Kapita Ludzki
PO Rozwj Polski Wschodniej
1.2. Regionalne Programy Operacyjne
1.3. Granty Europejskiego Funduszu
Spoecznego
2. PO Zrwnowaony Rozwj Sektora
Rybowstwa i Nadbrzenych
Obszarw Rybackich
3. Wsplna Polityka Rolna
4. Szwajcarsko-Polski Program
Wsppracy
5. Norweski Mechanizm Finansowy
i Mechanizm Finansowy
Europejskiego Obszaru
Gospodarczego 20092014
6. Rezerwy celowe1
5:4
%
60.829,7
77.104,1
77.104,1
68.309,0
112,3
88,6
42.055,9
26.317,8
50.375,4
48.767,7
116,0
96,8
29.888,3
16.666,9
4.795,7
6.889,3
1.536,4
12.166,6
17.572,6
7.977,5
4.281,0
4.539,6
774,6
8.744,4
39.632,2
25.688,7
6.194,6
6.492,6
1.256,3
10.742,5
38.161,8
25.456,1
5.263,7
6.194,6
1.247,3
10.605,2
127,7
152,7
109,8
89,9
81,2
87,2
96,3
99,1
85,0
95,4
99,3
98,7
1,0
0,7
0,8
0,7
70,0
87,5
598,2
249,7
621,4
606,7
101,4
97,6
18.146,6
10.350,7
18.986,3
18.745,5
103,3
98,7
28,9
178,1
221,8
187,3
648,1
84,4
0,0
117,0
26,3
1,9
7,2
39.890,8
6.872,9
1
1 W planie po zmianach kwota nierozdysponowanych rezerw.
W planie po zmianach kwota nierozdysponowanych rezerw.

rdo: Opracowanie wasne NIK na podstawie wynikw kontroli w Ministerstwie Finansw.
rdo: Opracowanie wasne NIK na podstawie wynikw kontroli w Ministerstwie Finansw.
Poziom realizacji wydatkw krajowych programw operacyjnych Narodowej Strategii Spjnoci

Poziom realizacji wydatkw krajowych programw operacyjnych Narodowej Strategii Spjnoci
wynis 96,3% planu po zmianach, najniszy dotyczy PO Innowacyjna Gospodarka (85,0%). Wskawynis 96,3% planu po zmianach, najniszy dotyczy PO Innowacyjna Gospodarka (85,0%). Wskanik realizacji wydatkw do planu po zmianach dla wszystkich regionalnych programw operacyjnych
nik realizacji wydatkw do planu po zmianach dla wszystkich regionalnych programw operacyjnych
95
95

przekroczy 90% i ksztatowa si od 93,9% RPO Wojewdztwa Opolskiego do 99,8% RPO Wojewdztwa Dolnolskiego.
Tabela 37. Wydatki budetu rodkw europejskich w ramach Regionalnych Programw
Operacyjnych w latach 20112012
2011
2012
Wojewdztwa
Wykonanie
Ustawa
Plan po
zmianach
Wykonanie
5:2
mlnz
OGEM
12.166,6
5:3
5:4
%
4
8.744,4
10.742,5
10.605,2
87,2
121,3
98,7
99,8
w tym:
Dolnolskie
820,7
542,5
783,8
782,0
95,3
144,1
Kujawsko-pomorskie
568,5
482,0
507,4
505,3
88,9
104,8
99,6
Lubelskie
845,7
719,6
962,5
954,5
112,9
132,6
99,2
Lubuskie
279,9
195,7
194,1
192,0
68,6
98,1
98,9
dzkie
785,6
513,7
728,4
702,2
89,4
136,7
96,4
Maopolskie
1.058,1
620,0
781,9
775,7
73,3
125,1
99,2
Mazowieckie
1.239,8
1.071,4
1.203,0
1.188,0
95,8
110,9
98,8
413,6
280,2
281,2
264,1
63,9
94,3
93,9
1.006,9
769,7
754,3
747,1
74,2
97,1
99,0
95,8
Opolskie
Podkarpackie
Podlaskie
351,1
291,9
271,6
260,1
74,1
89,1
Pomorskie
710,1
392,5
644,8
640,9
90,3
163,3
99,4
1.217,9
940,3
1.168,3
1.163,9
95,6
123,8
99,6
witokrzyskie
573,7
423,3
458,6
448,1
78,1
105,9
97,7
Warmisko-mazurskie
643,9
511,0
628,3
625,8
97,2
122,5
99,6
1.120,7
564,7
798,4
786,4
70,2
139,3
98,5
530,4
425,9
575,8
569,1
107,3
133,6
98,8
lskie
Wielkopolskie
Zachodniopomorskie
rdo: opracowanie NIK na podstawie wynikw kontroli w Ministerstwie Finansw.
Na realizacj zada w ramach WPR przekazano 18.745,5mlnz, tj.98,7% planu po zmianach i 27,4%
wydatkw budetu rodkw europejskich ogem. W porwnaniu do wykonania 2011 r. wydatki byy
wysze o 598,9mlnz, tj.o 3,3%. Wydatki na realizacj PO Zrwnowaony Rozwj Sektora Rybowstwa
i Nadbrzenych Obszarw Rybackich wyniosy 606,7mlnz, co stanowio 97,6% planu pozmianach.
Wydatki zwizane z realizacj Szwajcarsko-Polskiego Programu Wsppracy i mechanizmw finansowych na lata 20092014 zostay zrealizowane odpowiednio w 84,4% i 7,2% planu po zmianach.
Niski poziom wykonania wydatkw w ramach mechanizmw finansowych wynika z wyduajcego
si procesu oceny programw przez darczycw.
6.1. Dotacje i subwencje

Wydatki na dotacje i subwencje w 2012 r. wyniosy 192.589,2mlnz, w tym z budetu pastwa
162.782,6mlnz i z budetu rodkw europejskich 29.806,6mln z. W porwnaniu do 2011 r.
zwikszyy si o 5.280,5mlnz, tj.o 2,8%. Ich udzia w wydatkach ogem w 2012 r. wynis 49,9%
aw2011r. 51,5%. Dominujcy udzia w cznej kwocie dotacji i subwencji stanowiy wydatki
zbudetu pastwa (84,5% w 2012 r. i 83,8% w 2011 r.).
Zrealizowane z budetu pastwa w 2012 r. wydatki na dotacje i subwencje (z uwzgldnieniem
7.306mlnz na wspfinansowanie projektw z udziaem rodkw Unii Europejskiej) stanowiy 99,1%
planu po zmianach. Wporwnaniu do 2011 r. byy one wysze o 3,7%. Wzrost ten wynika midzy
innymi z wypaty waloryzacji wiadcze emerytalno-rentowych, skutkw przechodzcych podwyek
96

dla nauczycieli w 2011 r. oraz wypaty podwyek od 1wrzenia 2012 r. W latach 20102012 wydatki
nadotacje i subwencje stanowiy ponad 50% wydatkw budetu pastwa, z tendencj malejc
z52% w 2010 r. do 51,2% w 2012 r.
W grupie wydatkw dotacje i subwencje najwikszy udzia miay dotacje dla funduszy celowych.
Udzia ten w 2012 r. wynosi 34,3%, w 2011 r. 34,0%, a w 2010 r. 35,1%. Udzia subwencji oglnych
dla jednostek samorzdu terytorialnego ksztatowa si w przedziale od 30,6% w 2010 r. do30,9%
w2012 r. W analizowanym okresie wydatki na dotacje celowe dla jednostek samorzdu terytorialnego zmniejszay si z 13,6% w 2010 r. do 12,6% w 2012 r. Nieznacznie zmienia si rwnie udzia
dotacji podmiotowych w tej grupie ekonomicznej, tj.z 11,5% w 2010 r. do 11,7% w 2012 r.
Tabela 38. Dotacje i subwencje w latach 20112012
2011
2012
Wyszczeglnienie
Wykonanie
Plan po
zmianach1
Wykonanie
4:2
mlnz
4:3
%
OGEM
157.037,1
164.320,2
162.782,6
103,7
99,1
Subwencje oglne dla jednostek samorzdu

terytorialnego
48.058,1
50.382,0
50.371,7
104,8
100,0
Dotacje dla instytucji kultury
25,2
54,1
36,3
144,0
67,1
Dotacje dla pastwowych funduszy celowych
53.352,1
55.826,1
55.825,2
104,6
99,9
Dotacje celowe dla jednostek samorzdu

terytorialnego
20.498,0
20.992,5
20.551,6
100,3
97,9
Dotacje przedmiotowe
566,5
600,3
585,9
103,4
97,1
17.859,4
19.227,2
19.057,1
106,7
99,1
Dotacje dla jednostek niezaliczanych do sektora

finansw publicznych
1.237,4
1.433,6
1.394,3
112,7
97,3
Pozostae rozliczenia z bankami
1.363,9
1.480,0
1.479,9
108,5
99,9
Dotacje celowe na finansowanie lub

dofinansowanie zada biecych dla pozostaych
jednostek sektora finansw publicznych
3.154,6
3.395,6
3.374,7
106,9
99,4
116,3
164,8
163,8
140,8
99,4
1.962,7
2.348,8
2.296,1
116,9
97,8
7,8
4,9
4,9
62,8
100,0
60,9
54,8
51,7
84,9
94,3
179,7
191,9
189,2
105,3
98,6
Dotacje podmiotowe
Dotacje na finansowanie i dofinansowanie prac

remontowych ikonserwatorskich
Dotacje celowe dla pozostaych jednostek sektora
finansw publicznych
Rekompensaty utraconych dochodw
w podatkach oraz opatach lokalnych
Pomoc zagraniczna
Zwrot kosztw obsugi wiadcze zleconych
do wypaty przez ZUS i KRUS oraz dotacja
dla Funduszu Kocielnego
Subwencje dla partii politycznych
70,1
54,7
54,7
78,0
100,0
Dotacje dla gmin uzdrowiskowych
39,3
39,3
39,2
99,7
99,7
8.485,1
7.631,6
7.306,03
86,1
95,7
Dotacje celowe w ramach programw

finansowanych zudziaem rodkw europejskich2
1 cznie z rezerwami w ramach dotacji i subwencji (437,9mlnz).

2Wydatki
budetu pastwa na realizacj programw z udziaem rodkw europejskich, realizacj projektw pomocy technicznej, projektw z udziaem rodkw otrzymanych od pastw czonkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym
Handlu (EFTA) oraz wydatki na projekty z udziaem innych rodkw pochodzcych z budetu Unii Europejskiej nie ujtych
w budecie rodkw europejskich.
3 Wydatki w paragrafach 20002002, 20052006, 20082009.
97

W 2012 r. wydatki na subwencje oglne dla jednostek samorzdu terytorialnego zostay zrealizowane w 100% planu po zmianach. Najwyszy udzia, 77,3%, stanowia cz owiatowa. Gwnym rdem finansowania szk prowadzonych przez jednostki samorzdu terytorialnego jest cz
owiatowa subwencji oglnej. Zasady podziau pomidzy jednostki samorzdu terytorialnego cznej kwoty ustalonej w budecie pastwa na subwencj owiatow okrelao rozporzdzenie Ministra Edukacji Narodowej z 29grudnia 2011 r. w sprawie sposobu podziau czci owiatowej subwencji oglnej dla jednostek samorzdu terytorialnego w 2012 r.84.
Jednostki samorzdu terytorialnego, zgodnie z art.7 ustawy z dnia 13listopada 2003 r. o dochodach
jednostek samorzdu terytorialnego85, otrzymuj z budetu pastwa subwencj ogln, ktra skada
si z czci wyrwnawczej dla gmin, powiatw i wojewdztw, rwnowacej dla gmin i powiatw
oraz regionalnej dla wojewdztw oraz owiatowej dla gmin, powiatw i wojewdztw.
Cz wyrwnawcza subwencji oglnej obejmuje kwot podstawow i kwot uzupeniajc. Kwota
podstawowa przekazywana jest tym jednostkom samorzdu terytorialnego, w ktrych wskanik
dochodw podatkowych na jednego mieszkaca jest mniejszy od wskanika dochodw podatkowych wyliczonego odpowiednio dla wszystkich gmin86, powiatw i wojewdztw87. Kwot uzupeniajc otrzymuj gminy, w ktrych gsto zaludnienia jest nisza od redniej gstoci zaludnienia
w kraju88, powiaty, w ktrych wskanik bezrobocia w kraju jest wyszy od 1,10 oraz wojewdztwa,
w ktrych liczba mieszkacw nie przekracza trzech milionw89.
Cz rwnowac (regionaln) subwencji oglnej stanowi kwoty z podziau obowizkowych
wpat jednostek samorzdu terytorialnego, w ktrych wskaniki dochodw podatkowych przekraczaj wskaniki dochodw okrelone w ustawie o dochodach jednostek samorzdu terytorialnego
odpowiednio dla gmin, powiatw i wojewdztw90. Uzyskane rodki s nastpnie redystrybuowane
midzy jednostki samorzdu terytorialnego na podstawie szczegowych kryteriw podziau okrelonych w ustawie o dochodach jednostek samorzdu terytorialnego dla poszczeglnych szczebli
samorzdu terytorialnego91.
Wysoko kwot przeznaczonych na poszczeglne czci subwencji oraz wysoko wpat ustalana
jest corocznie w ustawie budetowej, w rozbiciu na poszczeglne szczeble jednostek samorzdu
terytorialnego92.

85 Dz.U. z 2010 r. Nr80, poz.526 zezm.
86 W przypadku gmin wskanik dochodw podatkowych uprawniajcych do otrzymania kwoty podstawowej musi
by mniejszy od 92% tego wskanika dla wszystkich gmin.
87 Art.20 ust.2, art.22 ust.2 oraz art.24 ust.2 ustawy o dochodach jednostek samorzdu terytorialnego.
88 W myl postanowie art.20 ust.9 ustawy o dochodach jednostek samorzdu terytorialnego gminom, w ktrych
wskanik dochodw podatkowych jest wyszy od 150% wskanika dochodw podatkowych dla wszystkich gmin,
nie jest przekazywana kwota uzupeniajca.
89 Art.20 ust.7, art.22 ust.7 oraz art.24 ust.7 ustawy o dochodach jednostek samorzdu terytorialnego.
90 Art.2931 ustawy o dochodach jednostek samorzdu terytorialnego. Stosownie do art.20 ust.9 powoanej
ustawy cz rwnowaca subwencji dla gmin zwikszana jest o kwot uzupeniajc czci wyrwnawczej
subwencji, ktrej nie otrzymay gminy ze wzgldu na przekroczenie 150% wskanika dochodw podatkowych
na jednego mieszkaca liczonego dla wszystkich gmin w Polsce.
91 Art.21a, art.23a oraz art.25 ustawy o dochodach jednostek samorzdu terytorialnego.

92 Art.19 i 27 ustawy o dochodach jednostek samorzdu terytorialnego.
98

Tabela 39. Subwencje oglne dla jednostek samorzdu terytorialnego w latach 20112012
2011
Wyszczeglnienie
Wykonanie
mlnz
2012
Struktura
Wykonanie1
Struktura
mlnz
Subwencje oglne dla jednostek samorzdu

terytorialnego
48.348,2
100,0
50.657,6
100,0
Cz owiatowa subwencji oglnej dla jst
36.924,8
76,4
39.161,1
77,3
uzupenienie subwencji oglnej dla jst
561,8
1,2
567,0
1,1
Cz wyrwnawcza dla powiatw
1.583,8
3,3
1.506,8
3,0
Cz wyrwnawcza dla wojewdztw
1.112,1
2,3
1.004,9
2,0
15,6
0,0
14,7
0,0
Cz wyrwnawcza dla gmin
5.944,2
12,3
6.181,1
12,2
Cz rwnowaca dla gmin
440,5
0,9
466,1
0,9
Cz rwnowaca dla powiatw
1.137,2
2,3
1.068,7
2,1
Cz regionalna dla wojewdztw
627,9
1,3
687,2
1,4
Cz rekompensujca dla gmin
1 Wraz z wydatkami majtkowymi w wysokoci 290,1mln z w 2011 r. i 285,9mlnz w 2012 r.
W latach 20102012 kwoty subwencji oglnych dla jednostek samorzdu terytorialnego wzrastay.
W2012 r. byy o 4,8%, wysze ni w 2011 r. i o 2,5% ni w 2010 r. W 2012 r. gminom przekazano
30.480,2mlnz, powiatom 17.671mlnz oraz wojewdztwom 2.506,3mlnz. W latach 20102011
kwota subwencji oglnej dla gmin zwikszya si z 27.616,1mlnz w 2010 r. do 28.529,1mlnz
w2011 r., dla powiatw odpowiednio z 16.627,2mlnz do 17.320,0mlnz. Zmniejszya si natomiast z 2.941,8mlnz w 2010 r.z do 2.499,1mlnz w 2011 r. kwota subwencji przekazanych wojewdztwom.
W latach 20102012 cz owiatowa subwencji oglnej, przekazana wszystkim jednostkom samorzdu terytorialnego, miaa tendencj wzrostow z 35.009,9mlnz w 2010 r. do 39.161,1mlnz
w2012 r.
W 2012 r. cz wyrwnawcz subwencji oglnej otrzymao 2.144 gminy, 309 powiatw i 14 wojewdztw, cz rwnowaca i regionalna subwencji oglnej dla jednostek samorzdu terytorialnego w kwocie 2.222,0mlnz zostaa przekazana 1.688 gminom, 378 powiatom i miastom na prawach powiatu oraz 16 wojewdztwom.
Wydatki na dotacje celowe dla jednostek samorzdu terytorialnego zostay zrealizowane
w97,9% planu po zmianach. W porwnaniu do 2011 r. wzrosy o 53,6mlnz, tj.o 0,3%, natomiast
byy nisze o 301,4mlnz w porwnaniu do 2010 r.
Dotacje dla jednostek samorzdu terytorialnego przekazywane byy przez ministrw, wojewodw
oraz innych dysponentw czci budetowych. Jednostki samorzdu terytorialnego otrzymyway
rodki przeznaczone na realizacj zada z zakresu administracji rzdowej oraz innych zada zleconych ustawami (78,2% kwoty dotacji), dotacje celowe na zadania wasne (21,6%) oraz dotacje celowe
na zadania realizowane na podstawie porozumie z organami administracji rzdowej (0,2%).
W ramach kontroli wykonania budetu pastwa w 2012 r. w wybranych 54 jednostkach samorzdu
terytorialnego kontrol objto prawidowo planowania i wykorzystania przez te jednostki dotacji z budetu pastwa na realizacj zada z zakresu administracji rzdowej oraz innych zada zleco-
99

nych ustawami. Dziaalno wybranych jednostek samorzdu terytorialnego w tym obszarze w zdecydowanej wikszoci zostaa oceniona przez NIK pozytywnie. Stwierdzone nieprawidowoci dotyczyy midzy innymi:
przekazania dotacji przez dysponenta trzeciego stopnia, podczas gdy dysponent ten przeznacza otrzymane rodki budetu pastwa na realizacj wydatkw objtych planem finansowym
bez prawa ich dalszego przekazywania,
wykorzystania dotacji na wiadczenia alimentacyjne, zasiki rodzinne i wiadczenia pielgnacyjne bez zweryfikowania uprawnie wnioskodawcw,
niezgodnego z przepisami wykorzystania dotacji.
Ponadto w 2012 r. na realizowane przez jednostki samorzdu terytorialnego przeksztacenia samodzielnych publicznych zakadw opieki zdrowotnej wydatkowano 39,1mlnz w ramach dotacji celowych (cz Zdrowie). Zdaniem NIK przyjty przez Ministra Zdrowia sposb interpretacji przepisw
ustawy z dnia 15kwietnia 2011 r. o dziaalnoci leczniczej93 umoliwia uzyskiwanie wyszych dotacji przez te samorzdy, ktre nie reguloway przejtych dugw do czasu otrzymania rodkw finansowych z Ministerstwa Zdrowia. W gorszej sytuacji znalazy si natomiast samorzdy, ktre spacay
przejte zobowizania przed podpisaniem umowy o dotacj. Taka interpretacja przepisw powodowaa, e wysoko dotacji uzaleniona bya od sprawnoci sub Ministerstwa przy rozpatrywaniu wnioskw o dotacje. Ustawa nie okrelaa bowiem jednoznacznie daty, wktrej ustala si wysoko zaduenia samodzielnych publicznych zakadw opieki zdrowotnej, bdcego podstaw dotacji (art.197 pkt2 lit. a). Powodowao to, e pomidzy dat przeksztacenia tych jednostek w spk
adat zawarcia umowy o udzielenie dotacji narastay odsetki od zobowiza, stanowice podstaw
wyszej dotacji z budetu pastwa.
Wydatki na dotacje podmiotowe zrealizowano w 99,1% planu po zmianach i w porwnaniu do lat
20102011 wzrosy o 6,7% i o 8,4%. Dotacje podmiotowe, podobnie jak w latach poprzednich, przekazywane byy przez 37 dysponentw czci budetu pastwa, w tym przez 16wojewodw. Najwysze kwoty dotacji, zrealizowane w czciach Szkolnictwo wysze, Rolnictwo, Nauka i Zdrowie, stanowiy 77,4% dotacji podmiotowych.
W latach 20102012 najwysze kwoty dotacji podmiotowych przeznaczone zostay na dziaalno dydaktyczn oraz pomoc materialn dla studentw i doktorantw szk wyzszych i wyszych
szk medycznych, dla Agencji Restrukturyzacji iModernizacji Rolnictwa, dla jednostek naukowych
nadziaalno statutow iinwestycyjn oraz dla szk na badania wasne, na ratownictwo medyczne
Lotnicze Pogotowie Ratunkowe. W analizowanym okresie finansowanie tej dziaalnoci wykazywao
tendencj wzrostow. Kwota dotacji na dziaalno dydaktyczn oraz pomoc materialn dlastudentw idoktorantw wzrosa z 8.941,3mlnz w 2010 r. do 9.065,2mlnz w 2012 r., dla Agencji Restrukturyzacji iModernizacji Rolnictwa z 1.820,7mlnz w 2010 r. do 1.996,9mlnz w 2012r. oraz na ratownictwo medyczne z1.400,4mlnz w 2010 r. do 1.453,4mlnz w 2012 r.
Podziau dotacji na dziaalno dydaktyczn dokonano na podstawie zasad okrelonych w rozporzdzeniu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyszego z dnia 8lutego 2012 r. w sprawie sposobu podziau
dotacji z budetu pastwa dla uczelni publicznych i niepublicznych94. rodki zostay przekazane
95publicznym uczelniom akademickim (6.827,3mlnz), 36 uczelniom zawodowym (473,8mlnz),
287 uczelniom niepublicznym (13,3mlnz) nadzorowanym przez ministra waciwego do spraw
szkolnictwa wyszego, piciu uczelniom wojskowym nadzorowanym przez Ministra Obrony
Narodowej (96,7mlnz), szeciu uczelniom prowadzonym przez kocioy i zwizki wyznaniowe
93 Dz.U. z 2013 r. poz.217.
94 Dz.U. z 2012 r. poz.202 zezm.
100

(156,4mlnz). Dotacje na dziaalno dydaktyczn stanowiy 4,6% wydatkw w grupie ekonomicznej dotacje i subwencje.
W 2012 r. dotacje z budetu pastwa stanowiy 72,4% przychodw ogem dziaalnoci dydaktycznej wyszych szk publicznych95.
W 460 szkoach wyszych wszystkich typw, w roku akademickim 2011/2012 ksztacio si
1.764,1tys. studentw i w porwnaniu do roku akademickiego 2010/2011 (1.841,3tys. studentw) ich liczba zmniejszya si o 77,2tys. Wzrosa natomiast liczba absolwentw, ktrzy ukoczyli
szkoy wysze z478,9tys. w 2010 r. do 497,5tys. w 2011 r. W tym okresie zwikszya si rwnie
liczba uczestnikw studiw doktoranckich, a take nauczycieli akademickich, tj.doktorw i profesorw. Zmniejszya si natomiast liczba adiunktw96.
W 2012 r. dla studentw przeznaczono 64,1% dotacji dla doktorantw 2,4%. W dotacjach dla studentw najwikszy udzia stanowiy stypendia socjalne (61,0%) oraz stypendia rektora dla najlepszych studentw (31,1%).
Polska znajduje si na 18. miejscu w Unii Europejskiej pod wzgldem procentowego udziau osb
w wieku 30-34 lata posiadajcych wysze wyksztacenie. Udzia ten w 2011 osign poziom 36,9%
i by wyszy o 1,6 punktu procentowego w porwnaniu do 2010 r., kiedy osign poziom 35,3%.
Zwikszy si take udzia procentowy modziey, ktra nie kontynuowaa nauki, z5,4% w 2010 r.
do 5,6% w 2011 r.97.
O poziomie ksztacenia i prestiu polskich uczelni wiadcz rankingi midzynarodowe. W rankingu
pn. Worlds Best Universities: Top 400, w ktrym przy ocenianiu uczelni brane byy pod uwag recenzowane badania naukowe, wsppraca z pracodawcami, midzynarodowa wsppraca i wymiana
oraz cytowanie autorw, wrd 400 najlepszych szk wyszych uniwersyteckich na wiecie, Uniwersytet Warszawski znajdowa si w 2012 r. na 398 miejscu, podczas gdy w 2011 r. na 36498.
W 2012 r. wydatki na bezzwrotn pomoc materialn dla studentw i doktorantw wyniosy
1.497,6mlnz i stanowiy 0,9% wydatkw w grupie dotacje i subwencje. W porwnaniu do 2011 r.
wydatki te byy nisze o 1,2%. rodki przekazane zostay do 95 uczelni publicznych nadzorowanych
przez ministra waciwego do spraw szkolnictwa wyszego (1.135,4mlnz), w tym 36 publicznych
uczelni zawodowych oraz do piciu publicznych uczelni wojskowych nadzorowanych przez Ministra Obrony Narodowej w zwizku z ksztaceniem osb cywilnych w tych uczelniach (18,4mlnz),
do 23uczelni prowadzonych przez kocioy i zwizki wyznaniowe i do 293uczelni niepublicznych
nadzorowanych przez ministra waciwego do spraw szkolnictwa wyszego (307,8mlnz), a take
do 71 jednostek naukowych, w zakresie okrelonym w art.94 ust.1 pkt7 i ust.4 oraz art.94a ustawy
z dnia 27lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyszym99.
Zgodnie z ustaw Prawo o szkolnictwie wyszym, z dniem 1stycznia 2012 r. ustanowiono dotacj
podmiotow na zadania projakociowe. Wydatki na te zadania w czci budetu, ktrej dysponentem jest minister waciwy do spraw szkolnictwa wyszego, wyniosy 213,4mlnz. Dotacj projakociow przyznano:
58 uczelniom publicznym, w tym jednej zawodowej,
11 uczelniom niepublicznym nadzorowanym przez ministra waciwego do spraw szkolnictwa
wyszego,
95
96
97
98
99
Sprawozdanie F-01/s o przychodach, kosztach i wyniku finansowym szk wyszych za rok 2012.
Rocznik Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Gwny Urzd Statystyczny, 2012.
Rocznik Statystyki Midzynarodowej, Gwny Urzd Statystyczny, 2012.
Ranking Worlds Best Universities: Top 400 www.usnews.com/education/worlds-best-uniwersities
101

czterem uczelniom prowadzonym przez kocioy i zwizki wyznaniowe,

trzem uczelniom publicznym wojskowym nadzorowanym przez Ministra Obrony Narodowej,
siedmiu uczelniom publicznym nadzorowanym przez ministra waciwego do spraw kultury
iochrony dziedzictwa narodowego,
dziewiciu uczelniom publicznym nadzorowanym przez ministra waciwego do spraw zdrowia,
jednej uczelni publicznej nadzorowanej przez ministra waciwego do spraw gospodarki morskiej,
szeciu Krajowym Naukowym Orodkom Wiodcym.
Najwiksze kwoty dotacji projakociowej zostay przeznaczone na:
dofinansowanie podstawowych jednostek organizacyjnych uczelni posiadajcych ocen wyrniajc Polskiej Akademii Akredytacyjnej, dotyczc oceny ksztacenia (229,4mlnz),
dofinansowanie podstawowych jednostek organizacyjnych uczelni w zakresie wdraania systemw poprawy jakoci ksztacenia oraz Krajowych Ram Kwalifikacji (62mlnz),
finansowanie zada zwizanych zksztaceniem uczestnikw stacjonarnych studiw doktoranckich prowadzonych w uczelniach niepublicznych (0,4mlnz),
finansowanie zwikszenia wysokoci stypendiw doktoranckich dla 30% najlepszych doktorantw w uczelniach publicznych i niepublicznych (83,9mlnz),
dofinansowanie jednostek organizacyjnych majcych status Krajowych Naukowych Orodkw
Wiodcych (46,3mlnz).
W 2012 r. wydatki na dotacje podmiotowe w dziale Nauka wyniosy 1.958,4mlnz, tj.95,2% planu
po zmianach. Wporwnaniu do 2011 r. kwota dotacji bya wysza o 5,6%. Najwikszy udzia (97%)
stanowiy dotacje przekazane jednostkom naukowym. Dotacje na utrzymanie potencjau badawczego przekazane zostay do 804 jednostek. Dotacje podmiotowe otrzymao take Narodowe Centrum Bada iRozwoju (30,7mlnz), Narodowe Centrum Nauki (37,8mlnz), Centrum Nauki Kopernik (8,3mlnz).
W latach 20102011 liczba jednostek prowadzcych dziaalno badawcz i rozwojow zwikszya
si per saldo o 453, gwnie z powodu zwikszenia si liczby podmiotw gospodarczych, pomocniczych jednostek naukowych oraz pozostaych jednostek.
W analizowanym okresie nakady na dziaalno badawcz i rozwojow wzrosy o 1.270,5mlnz.
Polska zajmowaa 38. miejsce wrd 52 krajw wiata100. Wskanik nakadw na dziaalno badawcz i rozwojow do PKB w 2010 r. ksztatowa si na poziomie 0,74%, w 2011r. 0,77%. Wskanik nakadw na dziaalno badawcz i rozwojow w relacji na jednego mieszkaca wynosi 270z w2010r.,
303 w 2011 r.
W 2012 r. najwikszy udzia w przychodach ogem dziaalnoci badawczej wyszych szk publicznych miay dotacje na finansowanie dziaalnoci statutowej (34,5%) oraz rodki na realizacj projektw finansowanych przez Narodowe Centrum Nauki (18,1%). Znaczcy udzia (15,9%) stanowiy
rodki na finansowanie wsppracy naukowej z zagranic.
Wykorzystanie rodkw publicznych na nauk w latach 20092011 byo przedmiotem kontroli101
przeprowadzonej przez NIK w 2011 r. Celem kontroli bya ocena prawidowoci wykorzystania rodkw publicznych przeznaczonych na nauk oraz ocena uzyskanych efektw badawczych i wdroeniowych. Kontrol przeprowadzono w 28 jednostkach, tj.w Ministerstwie Nauki i Szkolnictwa Wy-
100 Rocznik Statystyki Midzynarodowej, Gwny Urzd Statystyczny, 2012.

101 Informacja o wynikach kontroli wykorzystania rodkw publicznych na nauk. Nrewid. 162/2012/P/11/070/KNO,
NIK, Warszawa 2012.
102

szego, Narodowym Centrum Bada i Rozwoju, Narodowym Centrum Nauki i Polskiej Akademii Nauk
oraz w 18 jednostkach naukowych iwpiciu uczelniach. Skontrolowane jednostki naukowe osigny zaoone cele badawcze w ramach realizowanych projektw, ale w wikszoci nie uzyskay znaczcych efektw naukowych w postaci publikacji wprestiowych czasopismach naukowych, cytowa swoich publikacji, patentw na wynalazki oraz innych praw wasnoci intelektualnej, a take
wdroe wynikw bada naukowych i przychodw z tego tytuu. Wskontrolowanych jednostkach przecitna liczba publikacji w czasopismach naukowych wyrnionych przez Journal Citation
Reports102 przypadajca na jednego pracownika prowadzcego badania naukowe w roku bya niska
i wahaa si od 0,5 do 1,0 w instytutach naukowych PAN103, od 0 do 0,2 w instytutach badawczych104
icentrach badawczo-rozwojowych oraz od 0,1 do 0,5 w szkoach wyszych105. Liczba cytowa przypadajca na jednego pracownika prowadzcego badania naukowe wyniosa od 0 do 0,5 w instytutach badawczych, od 0003 do 2,6 w centrach badawczo-rozwojowych oraz od 0,15 do 8 w szkoach
wyszych. W instytutach naukowych PAN wskanik ten osign wysze wartoci, tj.od 8,2 do 26,2.
Stwierdzono take, e Narodowe Centrum Nauki nie okrelio priorytetowych obszarw bada podstawowych zgodnych z przyjt przez Rad Ministrw Strategi Rozwoju Kraju 20072015106, ktra
do gwnych priorytetw polityki pastwa zaliczya midzy innymi wzrost konkurencyjnoci iinnowacyjnoci gospodarki. Do obowizujcej w Narodowym Centrum Nauki procedury szczegowego
trybu oceny przez Zespoy Ekspertw wnioskw o dofinansowanie projektw badawczych nie wprowadzono jednolitych zasad podejmowania rozstrzygni przez te Zespoy w sprawie zakwalifikowania lub niezakwalifikowania projektw do finansowania oraz koniecznoci sporzdzania uzasadnie
wprotokach zposiedze Zespou do podjtych rozstrzygni na drugim etapie oceny. Rada Narodowego Centrum Nauki nie skorzystaa z moliwoci szerszego udziau zagranicznych ekspertw
w Zespoach Ekspertw oceniajcych wnioski o dofinansowanie projektw badawczych. Ponadto
stwierdzono, e finansowane przez Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyszego projekty badawcze miay
w szczeglnoci charakter projektw indywidualnych, w tym habilitacyjnych i promotorskich realizowanych przez mae grupy badaczy lub indywidualne osoby. rodki finansowe nie koncentroway
si wok duych bada oistotnym znaczeniu dla gospodarki irozwoju technologicznego kraju,
lecz byy nastawione na rozwj kadr naukowych. rednia warto projektu badawczego indywidualnego wynosia zaledwie 55,8tys.z.
W 2012 r. wydatki na dotacje podmiotowe w zakresie kultury i ochrony dziedzictwa narodowego
zrealizowano wkwocie 1.258,3mlnz, tj.99,8% planu po zmianach. W porwnaniu do 2011 r. kwota
dotacji wzrosa o8,2%. Wydatki te w latach 20102011 wzrosy z 1.148,3mlnz do 1.162,7mlnz.
Przedmiotem kontroli NIK przeprowadzonej w 2012 r. byo wykonywanie przez pastwowe instytucje kultury zada Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Jej celem bya ocena funkcjonowania
pastwowych instytucji kultury, w tym ich uczestnictwa w realizacji zada Ministra w latach2010
102 Baza Journal Citation Reports zapewnia usystematyzowane, obiektywne metody pozwalajce ocenia
najwaniejsze wiatowe czasopisma naukowe. Zebrano w niej i zestawiono liczb cytowa i artykuw dotyczcych
prawie wszystkich dziedzin nauk cisych i spoecznych. rdo:http:thomsonreuters.com/content/scince/pdf/
ssr/training/jcr_grc_pl_web.pdf
103 Dane bibliometryczne pochodzce z Instytutu Geofizyki PAN oraz Instytutu Bada Biologii Dowiadczalnej PAN
dotycz okresu 2009 I poowa 2011 r.
104 Z wyczeniem Instytutu Problemw Jdrowych im. A. Sotana, ktry odnotowa znacznie wysze wskaniki
efektywnoci naukowej od pozostaych instytutw objtych badaniem.
105 Dane dotycz Politechniki Warszawskiej w okresie 2009I procze 2011.

106 Dokument przyjty przez Rad Ministrw w dniu 29listopada 2006 r. (aktualizacja z 1 czerwca 2009 r.). Dostpny
na stronie Biuletynu Informacji Publicznej.
103

2012(I procze)107. Kontrol przeprowadzono w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego

oraz omiu pastwowych instytucjach kultury (Narodowym Instytucie Fryderyka Chopina, Narodowym Centrum Kultury, Narodowym Instytucie Audiowizualnym, Narodowym Instytucie Muzealnictwa i Ochrony Zbiorw, Narodowym Instytucie Adama Mickiewicza, Instytucie Muzyki i Taca wWarszawie, Instytucie Teatralnym im. Z. Raszewskiego w Warszawie i Instytucie Ksiki wKrakowie). Spord wyej wymienionych instytucji kultury najwysz dotacj podmiotow otrzyma Instytut Adama
Mickiewicza (73,1mlnz), a najnisz Instytut Muzyki i Taca wWarszawie (0,5mlnz). WNarodowej
Strategii Rozwoju Kultury na lata 20042013 oraz uzupenieniu Narodowej Strategii Rozwoju Kultury
na lata 20042020108, stanowicych podstawowe dokumenty okrelajce polityk kulturaln pastwa, zaoono decentralizacj systemu zarzdzania kultur w celu stworzenia elastycznego i sprawnego systemu realizacji zada wasnych Ministra Kultury iDziedzictwa Narodowego. W ramach procesu decentralizacji przeksztacono sze spord 32 pastwowych instytucji kultury, ktre zostay
wpisane do rejestru Ministra Kultury iDziedzictwa Narodowego po reformie ustrojowej pastwa
w 1998 r., w trzy pastwowe instytucje kultury. Ponadto wlatach 1998I procze 2012 r. utworzono 16pastwowych instytucji kultury, zostay take zawarte porozumienia zinnymi podmiotami
wsprawie utworzenia i prowadzenia jako wsplnych trzech instytucji kultury.
Pastwowe instytucje kultury skutecznie i efektywnie realizoway zarwno zadania wasne (statutowe) jak i zadania powierzone przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, polegajce midzy
innymi na penieniu funkcji instytucji zarzdzajcej priorytetem okrelonym w ramach Programu
lubProgramem Ministra. NIK ocenia pozytywnie mimo stwierdzonych nieprawidowoci dziaalno Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w zakresie powierzania zada pastwowym instytucjom kultury. Stwierdzone nieprawidowoci w dziaalnoci Ministra, ktre polegay midzy innymi
na przekazywaniu zada, ktrych zakres merytoryczny wykracza poza cele i zadania nadzorowanych
instytucji kultury, udzielaniu dotacji podmiotowych na dziaalno biec nadzorowanych instytucji kultury niezgodnie z obowizujcymi w tym zakresie przepisami prawa, stosowaniu mechanizmu dofinansowywania realizacji zada z zakresu kultury, inicjowanych przez rne podmioty
zewntrzne, poprzez zwikszenie dotacji podmiotowej na dziaalno biec pastwowych instytucji kultury z naruszeniem art.113 ustawy z dnia 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych109 oraz
art.28 ust.3 pkt1 ustawy z dnia 25padziernika 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu dziaalnoci kulturalnej110, tj.poprzez okrelenie celu wydatkowania rodkw.
Wydatki na dotacje przedmiotowe byo o 83,2 mln z wiksze ni w 2010 r. i o 19,9 mln z ni
w 2011r. Dotacje przedmiotowe dla jednostek niezaliczanych do sektora finansw publicznych,
podobnie jak w latach poprzednich, stanowiy ponad 98% kwoty dotacji przedmiotowych.
Najwysze kwoty dotacji przeznaczono na dofinansowanie krajowych przewozw pasaerskich111
wcelu wyrwnania przewonikom kolejowym utraconych przychodw z tytuu obowizujcych
ustawowych uprawnie do przewozw ulgowych (434,0mlnz) oraz na realizacj postpu biologicznego w produkcji rolinnej izwierzcej, ochrony rolin oraz rolnictwa ekologicznego (122,5mlnz).
107 Informacja o wynikach kontroli wykonywania przez pastwowe instytucje kultury zada Ministra Kultury iDziedzictwa
Narodowego. Nrewid. 174/2012/P/12/065/KNO, NIK, Warszawa 2013.
108 Narodowa Strategia Rozwoju Kultury na lata 20042013 zostaa przyjta przez Rzd RP w dniu 21wrzenia 2004r.
Zakres tego dokumentu zosta rozszerzony do roku 2020 w Uzupenieniu Narodowej Strategii Rozwoju Kultury
na lata 20042020.
109 Dz.U. Nr249, poz.2104 ze zm.
110 Dz.U. z 2012 r. poz.406.
111 Przewozy Regionalne Sp. z o.o., PKP Intercity SA, Koleje Mazowieckie Sp. z o.o., Koleje lskie Sp. z o.o., PKP SKM
w Trjmiecie Sp. z o.o., WKD Sp. z o.o., Koleje Dolnolskie SA, Koleje Wielkopolskie Sp. z o.o.
104

Tabela 40. Dotacje przedmiotowe w latach 20112012

2011
2012
Wyszczeglnienie
Wykonanie
Ustawa
Plan po
zmianach
Wykonanie
5:2
mlnz
Ogem
Dotacja przedmiotowa z budetu
dla pozostaych jednostek sektora
finansw publicznych
Dotacja przedmiotowa z budetu
dla jednostek niezaliczanych do sektora
finansw publicznych
5:4
%
566,5
555,9
600,3
585,9
103,4
97,6
11,0
12,8
10,8
10,3
93,6
95,4
555,5
543,1
589,5
575,7
103,6
97,7
Najwysza Izba Kontroli zbadaa w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi dziaania Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi podjte w zwizku z nieprawidowym wykorzystaniem dotacji celowej na dofinansowanie kosztw zwizanych z uczestnictwem izb rolniczych, zwizkw zawodowych rolnikw
indywidualnych oraz spoeczno-zawodowych organizacji rolnikw w ponadnarodowych organizacjach rolniczych reprezentujcych interesy zawodowe rolnikw indywidualnych wobec instytucji
Unii Europejskiej. Z otrzymanej dotacji (4,0mlnz) Krajowa Rada Izb Rolniczych (KRIR) w okresie
odkwietnia do czerwca 2012 r. przekazaa dziewiciu organizacjom rolniczym 3,2mlnz na dofinansowanie skadek czonkowskich w Komitecie Rolniczych Organizacji Zawodowych (COPA), Gwnym
Komitecie Spdzielczoci Rolniczej (COGECA) i Komitecie Pracodawcw Rolnych Organizacji Zawodowych (GEOPA), kosztw zwizanych z przygotowaniem, uzgadnianiem i prezentowaniem stanowisk na forum ponadnarodowych organizacji rolniczych, funkcjonowaniem biur oraz kosztw wykonania analiz i ekspertyz. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi w 2012 r. przeprowadzio w jednej
organizacji, tj.w Krajowym Zwizku Rolnikw, Kek i Organizacji Rolniczych (KZRKiOR), kontrol prawidowoci wydatkowania dotacji otrzymanej na powysze cele. Stwierdzono, e z wyodrbnionego
rachunku KZRKiOR, na ktry zostaa przekazana dotacja przez KRIR, dokonano wydatkw w wysokoci 607,5tys.z na inne cele. Wpaty skadek do COPA-COGECA w 2012 r. zostay dokonane z kilkumiesicznym opnieniem i w czci z innego rachunku ni rachunek, na ktry przekazana zostaa
dotacja. Take w 2011 r. wpaty skadek czonkowskich byy dokonywane z rachunku bankowego
Prezesa KZRKiOR, a nie z rachunku wskazanego w umowie. Z zaakceptowanego przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi sprawozdania KRIR wynika, e do zwrotu pozostaj niewykorzystane w 2012 r.
przez KZRKiOR rodki finansowe w wysokoci 260,7tys.z. Przypadek ten wskazuje na konieczno
penego wyjanienia sprawy i wzmocnienia nadzoru nad przekazywaniem organizacjom rolniczym
dotacji z budetu pastwa oraz ich rozliczaniem.
6.2. wiadczenia na rzecz osb fizycznych

Wydatki na wiadczenia na rzecz osb fizycznych z budetu pastwa i z budetu rodkw europejskich wyniosy w 2012 r. 22.997,7mlnz i w porwnaniu do 2011 r. zwikszyy si o1.118,5mlnz,
tj.o 5,1%. Ich udzia w wydatkach ogem w latach 20112012 wynis 6,0%. wiadczenia na rzecz
osb fizycznych obejmuj wydatki budetu pastwa, przekazywane na podstawie odrbnych przepisw, bezporednio lub porednio do osb fizycznych. Maj one charakter bezzwrotny i nieodpatny.
105

wiadczenia na rzecz osb fizycznych z budetu rodkw europejskich w 2012 r. w porwnaniu

do2011 r. zmniejszyy si z 0,7mlnz do 0,2mlnz.
Wydatki na wiadczenia na rzecz osb fizycznych bez uwzgldnienia budetu rodkw europejskich
wyniosy 22.997,5mlnz, tj.96,7% planu po zmianach.
Najwysze wydatki poniesiono na:
wiadczenia spoeczne 20.666,4mlnz, w tym gwnie na wiadczenia emerytalno-rentowe
tzw. sub mundurowych oraz uposaenia sdziw i prokuratorw w stanie spoczynku, wiadczenia finansowane z budetu pastwa zlecone do wypaty Zakadowi Ubezpiecze Spoecznych
i Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Spoecznego, a take pozostae zadania z zakresu polityki spoecznej, w tym na wypat renty socjalnej, zasikw i wiadcze przedemerytalnych;
wydatki osobowe niezaliczone do uposae wypacanych onierzom i funkcjonariuszom
1.429,7mlnz, przeznaczone przede wszystkim na wiadczenia wypacane z budetw czci Obrona narodowa, Sprawy wewntrzne oraz Sprawiedliwo na wypaty rwnowanikw
zabrak lub za remont lokalu mieszkalnego, pomoc mieszkaniow dla funkcjonariuszy, gratyfikacje urlopowe i dopaty do wypoczynku, a take nalenoci pienine wypacane onierzom
ifunkcjonariuszom wyznaczonym do penienia suby poza granicami pastwa.
Wykres 11. Struktura wydatkw na wiadczenia na rzecz osb fizycznych w 2012 r.
Wydatki osobowe
niezaliczone do
uposae onierzom
i funkcjonariuszom
6,2%
Pozostae
3,9%
wiadczenia spoeczne
89,9%
Najwysze wydatki poniesiono na:

wiadczenia spoeczne 20.666,4mlnz, w tym gwnie na wiadczenia emerytalno-rentowe
tzw. sub mundurowych oraz uposaenia sdziw i prokuratorw w stanie spoczynku, wiadczenia finansowane z budetu pastwa zlecone do wypaty Zakadowi Ubezpiecze Spoecznych
i Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Spoecznego, a take pozostae zadania z zakresu polityki spoecznej, w tym na wypat renty socjalnej, zasikw i wiadcze przedemerytalnych;
106

wydatki osobowe niezaliczone do uposae wypacanych onierzom i funkcjonariuszom

1.429,7mlnz, przeznaczone przede wszystkim na wiadczenia wypacane z budetw czci Obrona narodowa, Sprawy wewntrzne oraz Sprawiedliwo na wypaty rwnowanikw
zabrak lub za remont lokalu mieszkalnego, pomoc mieszkaniow dla funkcjonariuszy, gratyfikacje urlopowe i dopaty do wypoczynku, a take nalenoci pienine wypacane onierzom
ifunkcjonariuszom wyznaczonym do penienia suby poza granicami pastwa.
Wydatki na wiadczenia spoeczne stanowiy 89,9% oglnej kwoty wydatkw na wiadczenia
narzecz osb fizycznych. W porwnaniu do 2011 r. wzrosy o 1.140,1mlnz, tj.o 5,1%. Na wzrost
wydatkw wpyw miay gwnie wysze wypaty wiadcze pieninych z zaopatrzenia emerytalnego. Wysza ni w 2011 r. realizacja wydatkw na wiadczenia na rzecz osb fizycznych bya midzy
innymi wynikiem:
zmiany zasad waloryzacji z procentowej na kwotow emerytur i rent112,
wzrostu liczby wiadczeniobiorcw w wyniku podniesienia progu osiganych przychodw
z30% do 70% przecitnego miesicznego wynagrodzenia stanowicego podstaw zawieszenia pobieranych wiadcze113,
wzrostu w cigu roku kwot bazowych i wspczynnikw przeliczeniowych wynagrodze onierzy zawodowych114 i funkcjonariuszy115.
Najwysze rodki na wiadczenia na rzecz osb fizycznych w 2012 r. wydatkowano, podobnie
jak w latach 20102011 r., w czciach: Sprawy wewntrzne 7.482,0mlnz, Obrona narodowa
6.921,8mlnz, Zakad Ubezpiecze Spoecznych 5.351,1mlnz oraz w czci Sprawiedliwo
1.298,8mlnz. Ich udzia w kwocie wydatkw ogem na wiadczenia na rzecz osb fizycznych
wynosi 94,1% (94,3% w 2010 r. oraz 91,0% w 2011 r.)
Zakad Ubezpiecze Spoecznych w 2012 r. przeznaczy 96,6% wydatkw na wiadczenia na rzecz
osb fizycznych na wypat:
rent socjalnych oraz wiadcze i zasikw przedemerytalnych (2.090,5mlnz), realizujc przecitne miesiczne patnoci dla 259,8tys. osb; w porwnaniu do 2011 r. wydatki te wzrosy
o249,7mlnz, tj.o 13,6% w zwizku ze zmian zasad waloryzacji wiadcze emerytalno-rentowych oraz wzrostem liczby wiadczeniobiorcw w wyniku podniesienia progu osiganych przychodw stanowicego podstaw zawieszenia wiadczenia;
rent dla inwalidw wojennych i wojskowych wraz z rentami rodzinnymi oraz wiadcze emerytalno-rentowych dla kombatantw (1.697,7mlnz); wypacajc przecitnie miesicznie
75,9tysica rent;
112 Ustawa z dnia 13stycznia 2012 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpiecze Spoecznych
oraz niektrych innych ustaw (Dz.U. z 2012 r. poz. 118).
113 Ustawa z dnia 30sierpnia 2011 r. o zmianie ustawy o rencie socjalnej (Dz.U. z 2011 r. Nr224, poz.1338).
114 Rozporzdzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2lipca 2012 r. w sprawie okrelenia wielokrotnoci
kwoty bazowej stanowicej przecitne uposaenie onierzy zawodowych (Dz.U. z 2012 r. poz.753).
115 Na podstawie nastpujcych rozporzdze Rady Ministrw: z dnia 3kwietnia 2012 r. w sprawie wielokrotnoci
kwoty bazowej, stanowicej przecitne uposaenie policjantw (Dz.U. z 2012 r. poz.448), z dnia 15padziernika
2012 r. w sprawie wielokrotnoci kwoty bazowej, stanowicej przecitne uposaenie funkcjonariuszy Biura
Ochrony Rzdu (Dz.U. z 2012 r. poz.1191), z dnia 15padziernika 2012 r. w sprawie wielokrotnoci kwoty
bazowej, stanowicej przecitne uposaenie funkcjonariuszy Pastwowej Stray Poarnej (Dz.U. z 2012 r.
poz.1189), z dnia 15padziernika 2012 r. w sprawie wielokrotnoci kwoty bazowej, stanowicej przecitne
uposaenie funkcjonariuszy Stray Granicznej (Dz.U. z 2012 r. poz.1188) oraz z dnia 19padziernika 2012 r.
wsprawie wielokrotnoci kwoty bazowej, stanowicej przecitne uposaenie funkcjonariuszy Suby Wiziennej
(Dz.U.z2012 r. poz.1182).
107

ryczatw energetycznych (546,8mlnz), realizujc przecitnie miesicznie 292,3 tysice tych

wiadcze;
dodatkw kombatanckich (385,6mlnz), wypacajc przecitnie miesicznie 111,5 tysicy
dodatkw;
wiadcze pieninych dla osb deportowanych i osadzonych w obozach pracy przymusowej
(191,5mlnz), przecitnie miesicznie 92,7 tysica wiadcze.
W latach 20102011 udzia kwot wydatkw na podane wyej rodzaje wiadcze wypaconych przez
ZUS ksztatowa si na porwnywalnym poziomie, tj.powyej 96,0% w stosunku do kwoty wydatkw na wiadczenia na rzecz osb fizycznych ogem.
W Ministerstwie Gospodarki w ramach rodkw na wiadczenia na rzecz osb fizycznych wypacona
zostaa kwota 5,7mln z na nagrody dla 522 pracownikw za szczeglne osignicia w dziaalnoci proeksportowej. Nagrody takie byy wypacane rwnie w latach ubiegych. rodki na te nagrody ujto
wplanie finansowym w 304 Nagrody o charakterze szczeglnym niezaliczone do wynagrodze, a ich
wypat przewidywa tylko wewntrzny regulamin obowizujcy w Ministerstwie Gospodarki. Najwysza Izba Kontroli w analizie wykonania budetu pastwa i zaoe polityki pieninej w 2011 r. wskazaa na brak wystarczajcej podstawy prawnej do wypacania pracownikom Ministerstwa Gospodarki
nagrd. Wewntrzne akty prawne nie stanowi odrbnych przepisw wrozumieniu art.124 ust.2
ustawy o finansach publicznych, na podstawie ktrych wydatki budetu pastwa niebdce wynagrodzeniem za wiadczon prac mogy by bezporednio lub porednio kierowane do osb fizycznych.
Pomimo zgoszenia do projektu ustawy budetowej na rok 2013 wypaty powyszych nagrd w 402
Wynagrodzenia osobowe czonkw korpusu suby cywilnej, w listopadzie 2012 r. Minister Gospodarki
ponownie podj decyzj o wypacie nagrd ze rodkw zaplanowanych w 304.
6.3. Wydatki biece jednostek budetowych

Wydatki biece jednostek budetowych z uwzgldnieniem wydatkw biecych budetu rodkw europejskich wyniosy w 2012 r. 58.498,2mlnz i w porwnaniu do 2011 r. zwikszyy si
o1.662,6mlnz, tj.o 2,9%. Ich udzia w wydatkach ogem wynis w 2012 r. 15,1% a w 2011r. 15,6%.
Wydatki biece jednostek budetowych z budetu rodkw europejskich w 2012 r. w porwnaniu do 2011 r. zmniejszyy si z 564,3mlnz do 533,2mlnz, tj.o 5,5%, a ich udzia w cznej kwocie
wydatkw biecych jednostek budetowych rwnie zmniejszy si z 1,0% do 0,9%.
Wydatki biece jednostek budetowych bez uwzgldnienia budetu rodkw europejskich
w2012r. wyniosy 57.965,0mlnz, w tym 736,7mlnz w grupie wspfinansowanie projektw
zudziaem rodkw Unii Europejskiej, tj.91,5% planu po zmianach. W ostatnim roku wydatki wtej
grupie wzrosy o 3,0% w porwnaniu do 2011 r. i o 5,7% do 2010 r. Stanowiy one 18,2% wydatkw
budetu pastwa i byy nisze o 0,4 punktu procentowego ni w latach 20102011116.
Wydatki biece jednostek budetowych przeznaczone zostay na:
wynagrodzenia i pochodne 37.121,4mlnz117,
zakupy towarw i usug 15.493,1mlnz118,
pozostae wydatki 5.350,5mlnz, w tym midzy innymi na sfinansowanie wynagrodze bezosobowych oraz rwnowanikw pieninych i ekwiwalentw dla onierzy i funkcjonariuszy
116 Udzia wydatkw biecych jednostek budetowych w wydatkach budetu pastwa wynosi 18,6%.
117 Do wynagrodze z pochodnymi zaliczono wydatki ujte w paragrafach: 401412.
118 Do wydatkw zakup towarw i usug zaliczono wydatki ujte w paragrafach: 421430, 434440.
108

1.426,8mlnz, odpisw na ubezpieczenie zdrowotne i skadek na PFRON 430,6mlnz, odpisw na Zakadowy Fundusz wiadcze Socjalnych 470,2mlnz oraz skadek do organizacji
midzynarodowych 647,5mlnz.
Ministerstwo Sportu i Turystyki niezgodnie z przeznaczeniem wykorzystao 6,2mlnz z rezerwy celowej na sfinansowanie imprezy zorganizowanej na Stadionie Narodowym w Warszawie po zakoczeniu Finaowego Turnieju Mistrzostw Europy w Pice Nonej UEFA EURO 2012. Ze rodkw tych wydatkowano 5,9mlnz na kampani reklamow, zakup biletw i praw marketingowych do koncertu
Madonny, piosenkarki muzyki pop, ktry odby si 1sierpnia 2012 r., 0,3mlnz na przeprowadzenie
meczu pikarskiego PolskaAnglia, ktry odby si 15padziernika 2012 r. oraz 74,5tys.z na zorganizowanie w dniu 19wrzenia 2012 r. koncertu zespou Coldplay. Byo to sprzeczne z art.154 ust.7
ustawy o finansach publicznych, poniewa finansowanie kosztw utrzymania Stadionu Narodowego
ze rodkw rezerwy celowej dotyczyo wycznie Turnieju Mistrzostw Europy w Pice Nonej UEFA
EURO 2012. Z powyszej kwoty NIK zakwestionowaa gospodarno wydatkowania 4,7mlnz, na sfinansowanie organizacji koncertu Madonny na Stadionie Narodowym. Narodowe Centrum Sportu
Sp. z o.o. na podstawie umowy uyczenia z czerwca 2012 r., na zawarcie ktrej wyrazi zgod Minister Sportu i Turystyki, oddao podmiotowi zewntrznemu do bezpatnego uywania pomieszczenia
Stadionu Narodowego w celu organizacji koncertu Madonny. Z tym samym podmiotem Narodowe
Centrum Sportu zawaro w marcu 2012 r. umow zakupu praw marketingowych, na podstawie ktrej
Skarb Pastwa, jako sponsor koncertu, w zamian za wiadczenia ze strony kontrahenta, zobowizany by midzy innymi do uiszczenia opaty sponsorskiej wwysokoci 600,0tys. euro netto. Zrozliczenia wyej wymienionych umw wynika, e dochd Skarbu Pastwa z tytuu realizacji umowy
zakupu praw marketingowych wynis 1,2mlnz, podczas gdy koszty budetu pastwa poniesione
w zwizku z koncertem Madonny wyniosy 5,9mlnz. Byo to niezgodne z art.44 ust.3 pkt1 ustawy
o finansach publicznych, stanowicym, e wydatki publiczne powinny by dokonywane w sposb
celowy i oszczdny, z zachowaniem zasad uzyskiwania najlepszych efektw z danych nakadw oraz
optymalnego doboru metod i rodkw sucych osigniciu zaoonych celw.
W Gwnym Urzdzie Geodezji i Kartografii (GUGiK) sfinansowano ze rodkw budetowych cz
kosztw zada, ktre byy zaplanowane do realizacji przez Fundusz Gospodarki Zasobem Geodezyjnym i Kartograficznym. Kwota dokonanych w 2012 r. przez GUGiK wydatkw na opacenie zada
Funduszu wyniosa 3,0mln z. Analogiczna sytuacja miaa miejsce w 2011 r. i polegaa na dokonaniu ze rodkw budetowych GUGiK refundacji poniesionych przez Fundusz wydatkw w kwocie
4,3mlnz. Najwysza Izba Kontroli sformuowaa wniosek de lege ferenda o rozwaenie przez Ministra Administracji i Cyfryzacji celowoci dalszego funkcjonowania Funduszu bd wskazanie rde
przychodw adekwatnych do kosztw realizacji wyodrbnionych zada pastwowych.
W Ministerstwie Administracji i Cyfryzacji wystpiy zobowizania wymagalne w kwocie 61mlnz,
od ktrych naliczone zostay odsetki karne za opnienia patnoci w wysokoci 1,5mlnz. Przyczyn powstania zobowiza byo niezabezpieczenie przez bye Ministerstwo Spraw Wewntrznych
i Administracji rodkw finansowych na pokrycie przypadajcych do zapaty w 2012 r. zobowiza
ztytuu zawartej umowy w zakresie m.in. zapewnienia transmisji danych w sieci OST 112119.
W Ministerstwie Spraw Zagranicznych stwierdzono nierzetelne planowanie wydatkw biecych.
Zdostarczonych w padzierniku 2012 r. do MSZ 1.528 sztuk mebli, do drugiej poowymarca 2013 r.
nie rozdysponowano 1.038 sztuk (67,9%); dla 708 sztuk (46,3%) nie byo nawet znane ich przeznaczenie; podobna sytuacja wystpia w 2011 r. Wwyniku przeprowadzonej w 2012 r. kontroli gospo-
119 Oglnopolska Sie Teleinformatyczna dla potrzeb obsugi numeru alarmowego 112.
109

darowania rzeczowym majtkiem trwaym120, NIK stwierdzia nierzetelne planowanie potrzeb i sformuowaa wniosek o zwikszenie nadzoru nad celowoci zakupw inwestycyjnych.
Ministerstwo Zdrowia wydatkowao rodki pomimo braku podstawy prawnej w przepisach
powszechnie obowizujcych, tj.podobnie jak w latach 20102011, sfinansowao wiadczenia zdrowotne w cznej kwocie 24,9mlnz, realizowane w ramach programw polityki zdrowotnej. Na brak
uregulowa legislacyjnych w tym zakresie NIK zwracaa uwag w latach ubiegych, wnioskujc o uzupenienie wykazu gwarantowanych wiadcze zdrowotnych121 o wiadczenia realizowane w ramach
programw polityki zdrowotnej, finansowanych przez Ministra Zdrowia. Nie kwestionujc celowoci finansowania tych wiadcze, zdaniem NIK, Minister Zdrowia moe finansowa tylko takie wiadczenia z zakresu programw zdrowotnych, ktre s wiadczeniami gwarantowanymi. Celem wykazu
wiadcze gwarantowanych jest zapewnienie dostpnoci do wiadcze zdrowotnych lub procedur medycznych najwaniejszych z punktu widzenia stanu zdrowia spoeczestwa, o udowodnionej efektywnoci klinicznej, najbardziej opacalnych z opcjonalnych lub alternatywnych oraz moliwych do sfinansowania w ramach dostpnych rodkw publicznych. Wykaz ten nie powinien pozostawia adnych wtpliwoci co do przysugujcych obywatelowi wiadcze.
W porwnaniu do lat poprzednich, spada liczba stwierdzonych nieprawidowoci i uchybie
wzakresie prawidowego stosowania procedur okrelonych w ustawie Prawo zamwie publicznych.
Rok 2012 by pierwszym rokiem, w ktrym wprowadzono ograniczenia dotyczce wielkoci wynagrodze bezosobowych. Ich wielko, z wyczeniem wynagrodze finansowanych w ramach programw
realizowanych z udziaem rodkw, o ktrych mowa w art.5 ust.1 pkt2 i 3 ustawy o finansach publicznych, w czciach budetu pastwa, bdcych w dyspozycji tego samego dysponenta oraz w jednostkach sektora finansw publicznych, o ktrych mowa w art.24 ust.1 ustawy z dnia 22grudnia 2011 r.
ozmianie niektrych ustaw zwizanych z realizacj ustawy budetowej, nie moga przekroczy wielkoci wynagrodze bezosobowych zaplanowanych w ustawie budetowej na rok 2011 albo wynikajcych z planw finansowych na rok 2011, w przypadku gdy plany te nie s ujmowane w ustawie budetowej. Zwikszenie wynagrodze bezosobowych powyej limitu okrelonego przez Ministra Finansw,
mogo nastpi tylko za jego zgod. Zasada ta nie dotyczya wynagrodze przyznanych z rezerw celowych i wypacanych w zwizku z prowadzonymi postpowaniami przygotowawczymi i sdowymi.
W 2012 r. kontrol objto wydatki na sfinansowanie wypat wynikajcych z zawartych umw zlece
i umw o dzieo. W wikszoci przypadkw zadania powierzone do realizacji w ramach zawartych
umw zostay wykonane, prawidowo odebrane, a wydatkw dokonano w ramach limitw okrelonych w planach finansowych jednostek.
W Ministerstwie Spraw Wewntrznych stwierdzono, e trzech pracownikw Ministerstwa realizowao
przedmiot zawartych z nimi umw o dzieo w tym samym czasie, w ktrym powinni realizowa zobowizania wzgldem pracodawcy wynikajce z zawartych z nimi umw o prac. Ministerstwo wypacio pracownikom wynagrodzenia wynikajce z tych dwch rodzajw umw.
Stwierdzono take przypadki zawierania umw z osobami niebdcymi pracownikami tych jednostek na realizacj zada, ktre powinny by wykonywane w ramach obowizkw subowych
pracownikw. Na przykad w Ministerstwie Zdrowia zawarto z omioma osobami 61 umw zlece,
narealizacj biecych zada Ministerstwa. Przedmiotem tych umw bya midzy innymi realizacja
120 Informacja o wynikach kontroli gospodarowania rzeczowym majtkiem trwaym przez niektre ministerstwa, urzdy
centralne oraz Naczelny Sd Administracyjny. Nrewid. 182/2012/P/12/035/KBF, Warszawa, NIK 2013.
121 Wykaz wiadcze gwarantowanych z zakresu programw zdrowotnych stanowi zacznik do rozporzdzenia
Ministra Zdrowia z dnia 6grudnia 2012 r. w sprawie wiadcze gwarantowanych z zakresu programw zdrowotnych
(Dz.U.z2012r. poz.1422).
110

zada sekretarskich, obsuga kancelaryjna (przyjmowanie wpywajcej korespondencji), analiza sprawozda i materiaw, dekretowanie i ksigowanie dokumentw oraz ich kontrola pod wzgldem formalno-rachunkowym. W Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego zawarto dziewi umw
cywilnoprawnych z szecioma byymi pracownikami, ktrych przedmiot by zbieny z zakresem obowizkw okrelonych w trakcie trwania ich umw o prac i nalea do zada jednostki organizacyjnej
Ministerstwa. W Ministerstwie Spraw Zagranicznych zakres 43 umw zlece zawartych z 18 osobami
fizycznymi pokrywa si z zakresem obowizkw subowych pracownikw Ministerstwa. W przypadku 12 osb, z ktrymi zawarto te umowy, zobowizanie zleceniobiorcy wizao si z wykonywaniem okrelonych czynnoci w powtarzajcych si odstpach czasu, a zawarte z nimi umowy zlecenia obejmoway cznie okres caego roku, ewentualnie z kilku lub kilkunastodniowymi przerwami.
W Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego w zawartych 75 umowach cywilnoprawnych
z pracownikami Ministerstwa nie zabezpieczono interesu pracodawcy w wyniku niesformuowania wymogu wykonywania zada wynikajcych z umw cywilnoprawnych poza godzinami pracy.
Zatrudnienie i wydatki na wynagrodzenia

W uzasadnieniu do projektu ustawy budetowej na rok 2012 przyjto, e wynagrodzenia w pastwowych jednostkach budetowych dla pracownikw objtych przepisami ustawy o ksztatowaniu wynagrodze w pastwowej sferze budetowej oraz o zmianie niektrych ustaw pozostan na poziomie
nominalnym z 2011 r., z uwzgldnieniem rozdysponowanych rezerw celowych w 2011 r. oraz przyrostu
dodatkowego wynagrodzenia rocznego naliczonego zgodnie z ustawowo okrelonymi zasadami. Ograniczenie wzrostu wynagrodze z roku 2011, podobnie jak w roku poprzednim, nie dotyczyo nauczycieli
zatrudnionych w szkoach i placwkach prowadzonych przez organy administracji rzdowej.
Przyjto natomiast wzrost o 2,9% w porwnaniu do 2011 r. wynagrodze dla pracownikw pastwowych jednostek budetowych ujtych w zaczniku nr10 do projektu ustawy budetowej. Wzrost ten by
wyszy o 0,5 punktu procentowego od ustalonego na rok 2011 (2,42%). Najwysza Izba Kontroli po kontroli wykonania budetu pastwa w 2011 r. wskazywaa, e zacznik ten, podobnie jak wustawie budetowej na rok 2010, nie obejmowa caoci wynagrodze w pastwowej sferze budetowej. Nie wykazywano w nim pracownikw zatrudnionych w urzdach organw wadzy publicznej, kontroli, ochrony
prawa oraz sdach i trybunaach wymienionych w art.139 ust.2 ustawy o finansach publicznych.
Rok 2012 by drugim rokiem, w ktrym obowizyway ograniczenia dotyczce planowania wydatkw na wynagrodzenia w wybranych jednostkach sektora finansw publicznych. Jednostki te zostay
wskazane w art.24 ust.1 ustawy z dnia 22grudnia 2011 r. o zmianie niektrych ustaw zwizanych
zrealizacj ustawy budetowej122. Wielko wynagrodze w 2012 r. nie moga przekroczy wielkoci
wynagrodze zaplanowanych w ustawie budetowej na rok 2011 albo wynikajcych z planw finansowych na rok 2011, w przypadku gdy nie byy one ujmowane w ustawie budetowej.
Dodatkowo dla podmiotw, o ktrych mowa w art.24 ust.1 ustawy z dnia 22grudnia 2011 r., w2012r.
wprowadzono ograniczenia planowanych wydatkw na wynagrodzenia, finansowanych w ramach programw realizowanych z udziaem rodkw, o ktrych mowa w art.5 ust.1 pkt2 i3 ustawy ofinansach publicznych. Wynikajcy z ustawy budetowej na rok 2011 limit wydatkw nawynagrodzenia
iwynagrodzenia bezosobowe finansowane z udziaem rodkw pochodzcych zbudetu Unii Europejskiej oraz ze rde zagranicznych, mg zosta zwikszony w toku wykonywania budetu oraz reali122 W 2011 r. wprowadzono ograniczenia dotyczce wielkoci planowanych wydatkw na wynagrodzenia
wjednostkach sektora finansw publicznych wymienionych w art.44 ustawy z dnia 26listopada 2010 r. o zmianie
niektrych ustaw zwizanych z realizacj ustawy budetowej (Dz.U. Nr238, poz.1578 zezm.).
111

zacji planw finansowych na 2012 r. o rodki w caoci finansowane lub refundowane z tych rde,
awprzypadku wspfinansowania jedynie wwczas, gdy te zwikszone wynagrodzenia byy co najmniej w 70% finansowane lub refundowane ze rodkw Unii Europejskiej lub zagranicznych.
Tabela 41. Zatrudnienie i wynagrodzenia wedug statusu zatrudnienia w latach 20112012
2011
2012
Wynagrodzenia
Przecitne
miesiczne
wynagrodzenie
Przecitne
zatrudnienie
Wynagrodzenia
Przecitne
miesiczne
wynagrodzenie
Wyszczeglnienie
Przecitne
zatrudnienie
Wykonanie
osoby
mlnz
osoby
mlnz
25.648,8
4.191,5
502.232
26.097,7
4.330,3
98,5 103,3
Osoby objte mnonikowym

systemem wynagrodze
392.741
21.381,0
4.536,7
390.215
21.843,6
4.664,9
99,4 102,8
w tym:
c zonkowie korpusu suby
cywilnej
120.295
6.723,2
4.657,4
118.842
6.790,2
4.761,4
98,8 102,2
o
soby zajmujce kierownicze
stanowiska pastwowe
219
32,2
12.252,7
231
34,4 12.409,8
105,5 101,3
e
tatowi czonkowie SKO
571
56,8
8.289,6
571
56,7
8.275,0
100,0
14.560
985,4
5.639,9
14.530
986,4
5.657,3
99,8 100,3
236.273
12.036,2
4.245,2
235.328
12.384,1
4.385,4
99,6 103,3
6.285
761,2
10.092,8
6.263
765,9
10.190,8
99,6 101,0
s dziowie delegowani do
Ministerstwa Sprawiedliwoci
lub innej jednostki organizacyjnej
podlegej Ministrowi
Sprawiedliwoci albo przez niego
nadzorowanej, prokuratorzy
oraz asesorzy i aplikanci
prokuratorscy
509.937
onierze zawodowi
ifunkcjonariusze1
7:4
OGEM
funkcjonariusze Suby Celnej
5:2
99,8
p
racownicy RCL
154
16,3
8.820,3
154
16,5
8.928,6
100,0 101,2
e
ksperci, asesorzy i aplikanci
eksperccy Urzdu Patentowego RP
186
14,7
6.586,0
186
14,7
6.586,0
100,0 100,0
e
tatowi czonkowie kolegiw RIO
200
18,5
7.708,3
201
18,5
7.670,0
100,5
c zonkowie Krajowej Izby

Odwoawczej przy Prezesie UZP
37
4,2
9.459,5
37
4,3
9.684,7
100,0 102,4
c zonkowie suby zagranicznej

niebdcy czonkami korpusu
suby cywilnej
1.077
49,0
3.791,4
1.015
46,3
3.801,3
94,2 100,3
n
auczyciele zatrudnieni
wszkoach i placwkach
prowadzonych przez organy
administracji rzdowej
12.884
683,3
4.419,6
12.857
725,6
4.703,0
99,8 106,4
Osoby nieobjte mnonikowymi

systemami wynagrodze1
117.196
4.267,8
3.034,7
112.017
4.254,1
3.164,8
95,6 104,3
1 Bez Agencji Bezpieczestwa Wewntrznego,AgencjiWywiadu i Suby Wywiadu Wojskowego.
112
99,5

Ograniczono rwnie wynagrodzenia dla sdziw i prokuratorw wymienionych w art.20 i 21

ustawy z dnia 22grudnia 2011 r., dla ktrych w 2012 r. podstaw ustalenia wynagrodzenia zasadniczego, stanowio przecitne wynagrodzenie w drugim kwartale 2010 r. ogoszone w komunikacie
Prezesa Gwnego Urzdu Statystycznego123.
Do rozliczenia wynagrodze w 2012 r. Najwysza Izba Kontroli przyja, podobnie jak w roku ubiegym, ukad wynikajcy ze sprawozdania Rady Ministrw z wykonania budetu pastwa za okres
od1stycznia do 31grudnia 2012 r. Rozliczenia dokonano w odniesieniu do wynagrodze w pastwowych jednostkach budetowych, ujtych w zaczniku nr10 do ustawy budetowej na rok 2012,
anie do caoci wynagrodze w pastwowej sferze budetowej.
Wydatki na wynagrodzenia w pastwowych jednostkach budetowych wyniosy 26.097,7mlnz
istanowiy 99,6% planu po zmianach. W porwnaniu do 2011 r. wzrosy o 448,9mlnz, tj.o 1,8%,
ado 2010 r. o 883,2mlnz, tj.o 3,5%. Przecitne miesiczne wynagrodzenie w porwnaniu do 2011r.
wzroso o 3,3%, a realnie zmniejszyo si o 0,4%. Wzrost ten wynika z:
uruchomienia wynagrodze z rezerw celowych rozdysponowanych w roku 2011 oraz utworzenia w 2012 r. nowych rezerw celowych m.in. na podwyszenie uposae funkcjonariuszy Policji,
podwyszenia od 1lipca 2012 r. wskanika wielokrotnoci kwoty bazowej dla onierzy zawodowych o 0,22, tj.z 2,60 do 2,82 wynikajcego z 1 pkt6 w zwizku z 2 ust.2 rozporzdzenia
Ministra Obrony Narodowej z dnia 14 czerwca 2012 r. zmieniajcego rozporzdzenie w sprawie
dodatkw do uposaenia zasadniczego onierzy zawodowych124,
podwyszenia wynagrodze finansowanych z budetu rodkw europejskich oraz wspfinansowanych z udziaem rodkw UE,
sfinansowania o 3,8% od 1wrzenia 2012 r. podwyek wynagrodze dla nauczycieli zatrudnionych w szkoach i placwkach prowadzonych przez organy administracji rzdowej,
wzrostu dodatkowego wynagrodzenia rocznego (u onierzy - dodatkowego uposaenia rocznego, a u funkcjonariuszy - nagrody rocznej), w tym wynikajcego z realizacji programu wieloletniego Modernizacja Suby Celnej w latach 20092011,
zwikszenia wynagrodze z tytuu nowych zada midzy innymi w Gwnym Inspektoracie
Transportu Drogowego na realizacj zada zwizanych z wdroeniem i eksploatacj systemu
automatycznego nadzoru nad ruchem drogowym (skutki wejcia w ycie przepisw ustawy
zdnia 18sierpnia 2011 r. o zmianie ustawy Prawo o ruchu drogowym oraz niektrych innych
ustaw125) i dla 213 etatw w celu zapewnienia skutecznej kontroli w ramach budowanego
Elektronicznego Systemu Poboru Opat, Komisji Nadzoru Finansw zgodnie z ustaw z dnia
19sierpnia 2011 r. o usugach patniczych126 (art.180 ust.1 pkt2) oraz w Ministerstwie Finansw
wzwizku znowelizacj ustawy z dnia 29sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa127,
wczenia wynagrodze dla 40 etatw w grupie czonkw korpusu suby cywilnej, w zwizku
zprzejciem pracownikw zatrudnionych dotychczas w Krajowym Biurze Funduszu Gwarantowanych wiadcze Pracowniczych do urzdu obsugujcego ministra waciwego do spraw
pracy,
123 Komunikat Prezesa Gwnego Urzdu Statystycznego z dnia 10 sierpnia 2010 r. w sprawie przecitnego
wynagrodzenia w drugim kwartale 2010 r. (M.P. Nr57, poz.774).
124 Dz.U. z 2012 r. poz.704.

125 Dz.U. Nr222, poz.1321.
126 Dz.U. Nr199, poz.1175 zezm.
127 Dz.U. z 2012 r. poz.749 zezm.
113

wypaty dodatku do wynagrodze dla pracownikw orodkw psychiatrii sdowej, majcych

bezporedni kontakt z osobami, wobec ktrych sd orzek zastosowanie rodka zabezpieczajcego, na podstawie art.88 ust.3 ustawy z 15kwietnia 2011 r. o dziaalnoci leczniczej,
nowych zasad rozpatrywania przez Ministra Zdrowia wnioskw refundacyjnych i cenowych
wynikajcych z ustawy z dnia 12maja 2011 r. o refundacji lekw, rodkw spoywczych specjalnego przeznaczenia ywieniowego oraz wyrobw medycznych128.
Przecitne miesiczne wynagrodzenie na przestrzeni ostatnich dwch lat zmniejszyo si w grupie
etatowych czonkw kolegiw RIO o 35,2z (o 0,5%), natomiast w pozostaych grupach osb zwikszyo si rednio od 25,3z (o 0,7%) dla czonkw suby zagranicznej niebdcych czonkami korpusu suby cywilnej do 725,7z (o 18,2%) dla nauczycieli zatrudnionych w szkoach i placwkach
prowadzonych przez organy administracji rzdowej.
Dla osb zajmujcych kierownicze stanowiska pastwowe przecitne miesiczne wynagrodzenie w cigu ostatnich dwch lat wzroso o 2,8%. W 2012 r. byo wysze o 157,1z w porwnaniu
do2011r. Na wysoko przecitnego wynagrodzenia osb zajmujcych kierownicze stanowiska pastwowe wpyw miay take wypacone nagrody. Najwysza Izba Kontroli w ramach kontroli wykonania budetu pastwa za 2008 r.129 zbadaa procedury przyznawania w latach 20042008 nagrd
osobom zajmujcym kierownicze stanowiska pastwowe130 w jednostkach administracji rzdowej
oraz w jednostkach, ktrych plany finansowe na podstawie przepisw ustawy o finansach publicznych wczane s do ustawy budetowej. Wyniki kontroli wykonania budetu pastwa w 2008 r.
wskazay na potrzeb systemowego rozwizania dotyczcego zasad wypacania nagrd osobom
zajmujcym kierownicze stanowiska pastwowe.
Problem doprecyzowania zasad przyznawania nagrd osobom zajmujcym kierownicze stanowiska
pastwowe pozostaje nadal nierozwizany. Do koca 2012 r. nie zmieniono treci art.3b ustawy zdnia
31lipca 1981 r. o wynagrodzeniu osb zajmujcych kierownicze stanowiska pastwowe nakazujcego
odpowiednie stosowanie art.24 ust.2 ustawy z dnia 16wrzenia 1982 r. o pracownikach urzdw pastwowych, ktry z kolei zawiera delegacj dla Rady Ministrw uniemoliwiajc utworzenie w drodze
rozporzdzenia dodatkowego funduszu nagrd dla urzdnikw pastwowych. Przepis ten stwarza
due trudnoci interpretacyjne. Najwysza Izba Kontroli nie kwestionuje potrzeby i celowoci nagradzania pracownikw wzorowo wykonujcych swoje obowizki, wtym zajmujcych kierownicze stanowiska pastwowe. Jednake zwraca uwag, e nadal brakuje jednoznacznych rozwiza prawnych.
Nie jest jasne, kto miaby tworzy ten dodatkowy fundusz dla osb zajmujcych kierownicze stanowiska pastwowe oraz w jakiej formie fundusz powinien by tworzony. Zdaniem NIK przepisy prawa
powinny wprost wskazywa podmiot upowaniony do tworzenia tego funduszu (bd podmioty) oraz
form aktu prawnego, na podstawie ktrego byby on tworzony. Nie ulega wtpliwoci, e w odniesieniu do osb zajmujcych kierownicze stanowiska pastwowe organem waciwym nie jest Rada Ministrw, wydajca rozporzdzenia na podstawie wspomnianego wyej art.24 ust.2, ju choby z tego
powodu, e ustawa o wynagrodzeniu osb zajmujcych kierownicze stanowiska pastwowe obejmuje
w wikszoci osoby penice funkcje w jednostkach od Rady Ministrw niezalenych.
Ponadto NIK wskazywaa na potrzeb okrelenia zasad gospodarowania rodkami funduszu nagrd
dla tej grupy osb oraz zasad wypacania nagrd z tego funduszu przede wszystkim przez wskazanie,
129 Analiza wykonania budetu pastwa i zaoe polityki pieninej w 2008 roku, str. 8687, NIK, Warszawa, czerwiec
2009.
130 W rozumieniu art.2 ustawy z dnia 31lipca 1981 r. o wynagrodzeniach osb zajmujcych kierownicze stanowiska
pastwowe (Dz.U. z 2011 r. Nr79, poz.430 zezm.).
114

kto wystpuje z wnioskiem o nagrod i kto podejmuje decyzj o jej przyznaniu, wskazujc nadue
trudnoci interpretacyjne w tym obszarze. Aktualny pozostaje problem w odniesieniu doosb penicych funkcje, w stosunku do ktrych nie mona wskaza organu nadrzdnego, np.Marszaek Sejmu, Marszaek Senatu, Rzecznik Praw Obywatelskich. Nieprawidowa jest bowiem sytuacja,
wktrej nagrody s przyznawane osobom nieposiadajcym przeoonych przez osoby lub organy
bez upowanienia ustawowego.
Najwysza Izba Kontroli podtrzymuje stanowisko, i zasady wynagradzania osb zajmujcych kierownicze stanowiska pastwowe wymagaj kompleksowego uregulowania.
Przecitne miesiczne wynagrodzenie osb nieobjtych mnonikowymi systemami wynagrodze
byo w 2012 r. o 3,1% wysze ni w 2010 r. i o 4,3% ni w 2011 r.
Wyniki kontroli NIK z ostatnich trzech lat wskazuj, e zniesienie z dniem 1stycznia 2010 r. wymogu
okrelenia w ustawie budetowej limitw zatrudnienia osb objtych mnonikowymi systemami
wynagrodze w pastwowych jednostkach budetowych131 stworzyo warunki do elastycznego ksztatowania wielkoci i struktury zatrudnienia oraz poziomu wynagrodze, adekwatnego dorealizowanych zada, posiadanych kwalifikacji czy efektw pracy. W 2012 r. przecitne zatrudnienie byo nisze
o 1,5% ni przecitne zatrudnienie w 2011 r., a o 1,3% w 2010 r. Przecitne zatrudnienie osb objtych
mnonikowymi systemami wynagrodze132 zmniejszyo si o 2.526 osb, tj.o 0,6% w porwnaniu do
2011 r., a o 5.664 osoby, tj.o 1,4% w porwnaniu do 2010r. W poszczeglnych grupach osb przecitne
zatrudnienie utrzymao si na poziomie roku ubiegego lub byo nisze, z wyjtkiem osb zajmujcych
kierownicze stanowiska pastwowe, dla ktrych przecitne zatrudnienie w 2012 r. wzroso o 5,5%.
Przecitne zatrudnienie osb nieobjtych mnonikowymi systemami wynagrodze w 2012 r.
wporwnaniu do 2011 r. zmniejszyo si o 5.179 osb, a o 243 osoby w porwnaniu do roku 2010.
Tabela 42. Zatrudnienie i wynagrodzenia w pastwowych jednostkach budetowych i uczelniach
publicznych w latach 20112012
2011
2012
Przecitne
miesiczne
wynagrodzenie
Przecitne
zatrudnienie
Wynagrodzenia
Przecitne
miesiczne
wynagrodzenie
Wynagrodzenia
Wyszczeglnienie
Przecitne
zatrudnienie
Wykonanie
osoby
mlnz
osoby
mlnz
5:2
6:3
7:4
%
8
10
OGEM
727.415
38.459,9
4.406,0
719.534
38.971,7
4.513,5
98,9
101,3
102,4
Jednostki budetowe
572.193
29.990,8
4.367,8
564.336
30.460,5
4.498,0
98,6
101,6
103,0
Uczelnie publiczne
155.222
8.469,1
4.546,8
155.198
8.511,2
4.570,1
100,0
100,5
100,5
131 W zwizku ze zmian przepisw o ksztatowaniu wynagrodze w pastwowej sferze budetowej oraz o zmianie
niektrych ustaw, wprowadzon przez art.160 ustawy z dnia 21listopada 2008 r. o subie cywilnej (Dz.U. Nr227,
poz.1505 zezm.).
132 Wymienionych w art.5 pkt1 ustawy z dnia 23grudnia 1999 r. o ksztatowaniu wynagrodze w pastwowej sferze
budetowej oraz o zmianie niektrych ustaw (Dz.U. z 2011 r. Nr79, poz.431 zezm.).
115

Wydatki na wynagrodzenia w pastwowych jednostkach budetowych oraz w szkoach wyszych

wyniosy 38.971,7mlnz i w porwnaniu do 2011 r. wzrosy o 511,8tys.z, tj.o 1,3%, za do 2010 r.
o 1.280,2tys.z, tj.o 3,4%.
W latach 20112012 stan zatrudnienia w pastwowych jednostkach budetowych zmniejszy si,
aprzecitne miesiczne wynagrodzenie wypacane w tych jednostkach budetowych wzroso.
W2012 r. wynioso 4.513,5tys.z i w porwnaniu do 2011 r. wzroso o 2,4%, do 2010 r. o 4,1%. Wzrost
ten spowodowany by midzy innymi realizacj przez jednostki budetowe nowych zada, przydzielaniem pracownikom zada w wyniku redukcji zatrudnienia oraz wzrostu wynagrodze okrelonych w ustawie budetowej na rok 2012, a take wzrostu dodatkowego wynagrodzenia rocznego133.
Przecitne zatrudnienie w pastwowych jednostkach budetowych oraz w szkoach wyszych
w2012 r. w porwnaniu do 2011 r. byo nisze o 7.881 osb, tj.o 1,1%, a w porwnaniu do 2010 r.
o5.233 osoby, tj.o 0,7%.
6.4. Wydatki majtkowe

czne wydatki majtkowe budetu pastwa z uwzgldnieniem wydatkw majtkowych budetu
rodkw europejskich wyniosy w 2012 r. 54.174,5mlnz i w porwnaniu do 2011 r. zwikszyy si
o7.374,1mlnz, tj.o 15,8%. Ich udzia w wydatkach ogem wynis w 2012 r. 14,0%, a w 2011r. 12,9%.
Wydatki majtkowe budetu rodkw europejskich w 2012 r. w porwnaniu do 2011 r. wzrosy
z29.993,0mlnz do 37.969,0mlnz, tj.o 26,6%, a ich udzia w cznej kwocie wydatkw majtkowych zwikszy si z 64,1% do 70,1%.
Tabela 43. Wydatki majtkowe w budecie pastwa i budecie rodkw europejskich
w latach 20112012
2011
2012
Wyszczeglnienie
Wykonanie
Plan po
zmianach
Wykonanie
4:2
mlnz
OGEM
4:3
%
5
115,8
46.800,4
57.041,4
54.174,5
95,0
Budet pastwa
16.807,4
18.530,7
16.205,5
96,4
87,5
29.993,0
38.510,7
37.969,0
126,6
98,6
Najwysze wydatki majtkowe w budecie rodkw europejskich zrealizowano w dziale Transport. Wyniosy one 20.222,3mlnz, tj.53,3% wydatkw BE i zostay poniesione na krajowe drogi
publiczne oraz drogi bdce w zarzdzie miast na prawach powiatu. Pozostae rodki przekazano
w formie dotacji celowych w ramach programw operacyjnych i regionalnych programw opera-
133 By on skutkiem wzrostu w 2011 r. wynagrodze dla nauczycieli zatrudnionych w szkoach i placwkach
prowadzonych przez organy administracji rzdowej, sdziw delegowanych do Ministerstwa Sprawiedliwoci

lub innej jednostki organizacyjnej podlegej Ministrowi Sprawiedliwoci albo przez niego nadzorowanej, ktrych
wynagrodzenia s finansowane ze rodkw pozostajcych w dyspozycji Ministra Sprawiedliwoci, prokuratorw
oraz asesorw prokuratorskich a take pracownikw pastwowych jednostek budetowych ujtych w zaczniku
nr10 do ustawy budetowej na rok 2011.
116

cyjnych gwnie w dziaach: Rne rozliczenia na finansowanie zada realizowanych przez samorzdy wojewdztw bdcych Instytucjami Zarzdzajcymi w Regionalnych Programach Operacyjnych 20072013 (10.322,8mlnz), Gospodarka komunalna i ochrona rodowiska (2.532,8mlnz)
iPrzetwrstwo przemysowe (1.988,6mlnz).
Inaczej ksztatowaa si struktura wydatkw majtkowych budetu pastwa. W 2012 r. wyniosy
one 16.205,5mlnz i byy nisze o 12,5% od planu po zmianach. W kwocie tej 2.636,0mlnz stanowiy wydatki ujte w grupie wspfinansowanie projektw z udziaem rodkw z Unii Europejskiej.
W porwnaniu do roku 2011 (16.807,4mln z) wydatki majtkowe zmniejszyy si o 601,9tys.z,
tj.o3,6%. Zmniejszy si take ich udzia w cznej kwocie wydatkw majtkowych z 4,6% w 2011 r.
do 4,2% w 2012 r. Niepene wykonanie wydatkw majtkowych wynikao przede wszystkim z nieprzygotowania zada do realizacji lub dugotrwaych procedur przetargowych. Powodowao to brak
zawarcia umw lub zbyt pne ich zawarcie i w konsekwencji blokowanie rodkw lub przesunicie realizacji projektw na kolejny rok budetowy. Na poziom wydatkw majtkowych wpyw miay
take nisze od przewidywanych ceny uzyskane w wyniku przeprowadzonych postpowa przetargowych.
Wydatki na zakupy inwestycyjne jednostek budetowych wyniosy 5.971,0mlnz, tj.36,8% wydatkw majtkowych ogem. W porwnaniu do roku 2011 (6.054,5mlnz) zmniejszyy si o83,5mlnz,
a do roku 2010 (6.089,2mlnz) o 118,2mlnz. Ich udzia w wydatkach majtkowych ogem w latach
20102011 wynis odpowiednio 35,1% i 35,3%.
Wykres 12. Wydatki majtkowe w latach 20102012
[mln z]
16
14
12
10
8
6
4
2
0
2010
2011
Plan wg ustawy
Plan po zmianach
2012
Wykonanie
Wydatki majtkowe w 2012 r. zostay przeznaczone na dofinansowanie lub finansowanie inwestycji budowlanych oraz zakupy inwestycyjne jednostek budetowych 9.102,8mlnz, inwestycji
orazzakupw pozostaych jednostek 245,7mlnz, inwestycji na drogach publicznych powiatowych
iwojewdzkich oraz na drogach powiatowych, wojewdzkich i krajowych w granicach miast na
prawach powiatw w kwocie 285,8mlnz. rodki przeznaczono midzy innymi na sfinansowanie:
117

w obronie narodowej zakupu uzbrojenia i sprztu wojskowego oraz inwestycji budowlanych

(6.114,0mlnz); zakupiono samoloty CASA, pojazdy bojowe (w tym koowe transportery opancerzone Rosomak) oraz sprzt informatyczny i oprogramowanie; zmodernizowano nawierzchnie lotniskowe na potrzeby myliwcw (F-16), samolotw szkolno-bojowych (LIFT) i samolotw
C-130 Herkules oraz budynki garaowe dla nowego uzbrojenia i sprztu wojskowego;
zada realizowanych w ramach Programu Wieloletniego Budowy Drg Krajowych na lata
20112015 oraz Wieloletniego Programu Inwestycji Kolejowych do roku 2013 z perspektyw
do roku 2015 (1.107,0mlnz); sfinansowano midzy innymi wykup gruntw pod autostrady
patne idrogi krajowe, zakup gotowych dbr inwestycyjnych;
realizacji 66 zada nalecych do inwestycji budowlanych w szkoach wyszych (322,3mlnz)
w tym zada realizowanych w ramach programw wieloletnich pn. Budowa Kampusu 600-lecia
Odnowienia Uniwersytetu Jagielloskiego oraz Programu Wieloletniego Uniwersytet im. Adama
Mickiewicza w Poznaniu 20042015;
zada inwestycyjnych placwek zagranicznych (48,7mlnz), w tym na adaptacj pomieszcze
w budynku z przeznaczeniem na siedzib Ambasady RP w Misku, renowacj i przebudow
budynku rezydencji oraz budynku Ambasady w Dublinie, adaptacj i wyposaenie budynku
dla potrzeb nowej siedziby Ambasady RP w Skopje, budow ogrodzenia posesji, wewntrznej
drogi technicznej i klimatyzacji Staego Przedstawicielstwa RP przy Biurze Narodw Zjednoczonych w Genewie oraz okablowanie strukturalne i sie zasilania dedykowanego w placwkach
zagranicznych;
zada realizowanych przez Ministra Sportu i Turystyki w kwocie 447,2mlnz, w tym kosztw
budowy Stadionu Narodowego w Warszawie, podwyszenia kapitau spki celowej PL.2012+,
budowy boisk wielofunkcyjnych w ramach programu Moje boisko Orlik 2012 oraz kosztw
realizacji inwestycji i zakupw inwestycyjnych Centralnego Orodka Sportu w Warszawie.
Poza tym z wydatkw majtkowych wspfinansowano programy z udziaem rodkw europejskich w wysokoci 2.299,7mln z oraz finansowano lub dofinansowano koszty realizacji inwestycji i zakupw inwestycyjnych ponoszone przez jednostki samorzdu terytorialnego, a take jednostki zaliczane i niezaliczane do sektora finansw publicznych 4.185,3mlnz. Kwot 81,1mlnz
przeznaczono na finansowanie lub dofinansowanie zada inwestycyjnych w obiektach zabytkowych i zada inwestycyjnych w obiektach objtych mecenatem pastwa, wykonywanych przez
samorzdowe instytucje kultury.
Ustalenia kontroli wskazuj na wystpowanie tych samych nieprawidowoci wprocesach inwestycyjnych, ktre byy obserwowane w latach poprzednich. Na nisz realizacj planu wydatkw majtkowych wpyw miay stwierdzone przypadki nierzetelnego ich planowania, jak iniewaciwego przygotowania zada inwestycyjnych do realizacji. Do projektu ustawy budetowej wprowadzone byy
wydatki na finansowanie inwestycji budowlanych niespeniajcych wymaga rozporzdzenia Rady
Ministrw z dnia 2grudnia 2010 r. w sprawie szczegowego sposobu itrybu finansowania inwestycji z budetu pastwa134. Na przykad Ministerstwo Spraw Zagranicznych ujo w planach finansowych wydatki na zadania, ktrych realizacja nie bya moliwa ze wzgldu na brak opracowanej
dokumentacji lub brak realnej koncepcji ich realizacji. W placwkach zagranicznych zrezygnowano
z realizacji dwch z 10 zgoszonych do planu zada oraz wprowadzono 21nowych zada inwestycyjnych. Ponadto w placwkach zagranicznych dla dwch zada ujtych w ustawie budetowej,
tj.Studium wykonalnoci w zakresie zagospodarowania obiektw placwki w New Delhi oraz Program racjonalizacji i modernizacji infrastruktury Ambasady RP w Kopenhadze, nie sporzdzono programu inwestycji, wymaganego przepisami wymienionego wyej rozporzdzenia Rady Ministrw,
134 Dz.U. Nr238, poz.1579.
118

a faktyczny koszt realizacji jednego zadania, zgoszonego na podstawie nieaktualnego programu

inwestycji, by znaczco niszy od kwoty zapotrzebowanej i wynis 66,4tys.z. Na potrzeb rzetelnego planowania przewidzianych do realizacji zada inwestycyjnych NIK wskazywaa po kontroli
wykonania budetu pastwa w 2011 r.
Niepena realizacja zada inwestycyjnych w Ministerstwie Obrony Narodowej, podobnie jak w roku
ubiegym, bya wynikiem nierozpoznania potrzeb i moliwoci realizacyjnych na etapie przygotowania planw rzeczowo-finansowych. Na przykad w Planie Modernizacji Technicznej Si Zbrojnych
ujto kwot 346,8mlnz bez przypisania jej do konkretnych zada rzeczowych. Plan ten pozmianach
obejmowa zakupy uzbrojenia, sprztu wojskowego i usug remontowych na kwot 7.025,8mlnz.
Z kwoty tej nie wydatkowano 984,2mln z, tj.14%. Przyczyn niewydatkowania ww.rodkw byy
opnienia w przygotowaniu do realizacji niektrych zada.
Cz zada ujtych w Planie Modernizacji Technicznej finansowano w 2012 r., tak jak w latach ubiegych, poprzez zaliczkowanie umw zawartych na realizacj zakupw inwestycyjnych sprztu wojskowego. Kwota udzielonych zaliczek w 2012 r. w powyszym zakresie wyniosa 1.218,8mlnz, przy
czym cz zaliczek, na kwot 856,7mlnz, nie zostaa rozliczona w 2012 r. wskutek braku dostaw.
Pokontrolach wykonania budetu pastwa w 2010 i 2011 r. Najwysza Izba Kontroli wnioskowaa
o podjcie dziaa zmierzajcych do prawnego uregulowania zasad udzielania zaliczek napoczet
zakupw inwestycyjnych uzbrojenia i sprztu wojskowego oraz rozliczenie udzielonych zaliczek.
Stan nierozliczonych zaliczek, w czci 29, zosta zmniejszony z 2.660,9mlnz na koniec 2011 r.
do1.832mlnz na koniec 2012, tj.o 828,9mlnz. Minister Obrony Narodowej podj dziaania
narzecz ustanowienia podstaw prawnych do udzielania zaliczek na poczet realizacji zakupw inwestycyjnych. Mimo to w 2012 r. nadal nie byo przepisw stanowicych prawn podstaw do udzielania tych zaliczek. Oznacza to, e wydatki na ten cel w wietle prawa s nielegalne. NIK zwraca uwag,
e skoro przepisy prawa nie zostay zmienione, to niedopuszczalne jest stosowanie tej formy finansowania.
W wyniku kontroli prawidowoci stosowanych procedur okrelonych w ustawie Prawo zamwie
publicznych stwierdzono, e w zdecydowanej wikszoci postpowania o udzielanie zamwie
publicznych zostay przeprowadzone zgodnie z przepisami wymienionej ustawy.
W postpowaniu o zamwienie publiczne organizowanym w Centralnym Zarzdzie Suby Wiziennej (cz Sprawiedliwo) w trybie przetargu na dostaw pojazdw do przewozw specjalnych typu
dua winiarka o wartoci 4,9mln z oraz przetargu na usug transmisji danych poprzez sie WAN
o wartoci 40,5mlnz, skrcono odpowiednio o 20 i o 9 dni termin zoenia wnioskw o dopuszczenie do udziau w przetargach. Tym samym nie zachowano terminw okrelonych w art.49 ust.3
ustawy Prawo zamwie publicznych. Skrcenie terminu skadania wnioskw przez wykonawcw
byo konsekwencj pnego przystpienia do przygotowania i realizacji zamwienia.
W Generalnej Dyrekcji Drg Krajowych i Autostrad stwierdzono nierzetelne prowadzenie postpowa o zamwienia publiczne, polegajce midzy innymi na wyborze wykonawcw bdcych wzej
sytuacji finansowej. Konsekwencj wyboru takich firm byo wyduenie czasu realizacji budowy,
jejprzerywanie, konieczno wyaniania nowego wykonawcy, a take przejmowanie przez GDDKiA
zobowiza wykonawcy wobec podwykonawcw.
Ponadto stwierdzono przypadki niewystarczajcego nadzoru nad efektywnym wykorzystaniem
wydatkw majtkowych. Na przykad w Urzdzie Komisji Nadzoru Finansowego inwestycja polegajca na przebudowie i rozbudowie budynku biurowego dla potrzeb tej jednostki nie zostaa rozliczona w 2012 r., pomimo, e zostaa zakoczona z rocznym opnieniem w 2011 r. Urzd, realizujc
119

wnioski NIK po kontroli wykonania budetu pastwa za 2011 r., ustali kwot potencjalnych zobowiza generalnego wykonawcy wobec podwykonawcw w wysokoci 4,6mlnz w celu zaspokojenia zgaszanych roszcze oraz sporzdzi brakujc dokumentacj powykonawcz.
W Ministerstwie Obrony Narodowej inwestycj Budowa owietlenia nawigacyjnego CALVERT nalotnisku w Dblinie wprowadzono do planu w 2000 r. Realizacja rozpocza si w 2004 r., w latach
20072011 kontynuowano j i poniesiono nakady w wysokoci 12,3mlnz. Inwestycja nie zostaa
zakoczona w 2012 roku, a zakupione materiay i podzespoy, na ktre wydatkowano rodki budetowe, ze wzgldu na niepozyskanie odpowiednich gruntw, pozostaj w depozycie wykonawcy.
Naprzewleko realizacji zadania NIK wskazywaa po kontroli wykonania budetu pastwa w2011r.
oraz wnioskowaa o przeanalizowanie zasadnoci kontynuowania inwestycji i niezwoczne podjcie dziaa na rzecz jej realizacji lub odstpienie od niej. Pomimo podjcia decyzji w Ministerstwie Obrony Narodowej o kontynuacji inwestycji ze wskazaniem terminu jej zakoczenia w 2014 r.,
nieuzyskano postpu w realizacji zadania w 2012 r.
Niewystarczajcy nadzr nad realizacj inwestycji drogowych stwierdzono w Generalnej Dyrekcji
Drg Krajowych i Autostrad. Funkcjonujcy model zarzdzania projektami budowy drg, w szczeglnoci nad realizacj robt niedostatecznie zabezpiecza interesy GDDKiA i nie eliminowa ryzyka
poniesienia straty przez jedn ze stron kontraktu w przypadku np.zmiany cen w czasie realizacji
projektu.
Inwestycje infrastrukturalne PKP Polskich Linii Kolejowych SA (PLK SA) w latach 20102012 (I procze) byy przedmiotem kontroli NIK przeprowadzonej w 2012 r.135. Celem kontroli bya ocena dziaalnoci administracji rzdowej oraz PLK SA w zakresie zapewnienia rde odpowiednich rodkw nafinansowanie inwestycji kolejowych oraz efektywnoci ich wydatkowania. Ponadto ocenie
podlegaa dziaalno PLK SA jako zarzdcy infrastruktury kolejowej w zakresie przygotowania
do rozpoczcia realizacji inwestycji, wywizywania si z obowizkw inwestora oraz skutecznoci wusprawnianiu procesu inwestycyjnego. Najwysza Izba Kontroli ocenia negatywnie dziaalno PLK SA wzakresie realizacji inwestycji infrastrukturalnych w kontrolowanym okresie. W sytuacji wystpujcego odwielu lat problemu z wykonywaniem planw inwestycyjnych oraz z absorpcj rodkw pomocowych UE przez PLK SA, niewystarczajcy by nadzr wacicielski ministra waciwego dospraw transportu nad funkcjonowaniem tej spki. W konsekwencji, PLK SA nie wywizyway si zobowizku terminowego skadania kwartalnych raportw z realizacji Wieloletniego Programu Inwestycji Kolejowych oraz nie dotrzymywaa terminw rozliczenia inwestycji finansowanych
zerodkw budetu pastwa. Do Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej wnioskowano o wzmocnienie nadzoru wacicielskiego nad dziaalnoci PLK SA w zakresie wykonywania obowizkw inwestora w obszarze infrastruktury kolejowej, zwaszcza wykorzystania unijnych
rodkw pomocowych oraz o aktualizacj Wieloletniego Programu Inwestycji Kolejowych do roku
2013 z perspektyw do roku 2015, w zwizku z wystpieniem opnie w jego realizacji.
Stwierdzone przez Najwysz Izb Kontroli nieprawidowoci wiadcz o tym, e w dalszym cigu
zadania finansowane z wydatkw majtkowych nie byy waciwie przygotowane do realizacji.
Z uwagi na fakt, e byy to te same nieprawidowoci, ktre wystpoway w latach poprzednich,
konieczne pozostaje wzmoenie nadzoru nad przebiegiem realizacji zada finansowanych z wydatkw majtkowych.
135 Informacja o wynikach kontroli inwestycji infrastrukturalnych PKP PLK SA. Nr ewid. 2/2013/P/12/078/KIN,
NIK, Warszawa, 2013.
120

6.5. Programy wieloletnie

Programy wieloletnie s ustanawiane przez Rad Ministrw w celu realizacji przyjtych strategii,
wtym w zakresie obronnoci i bezpieczestwa pastwa. Powinny by one cile powizane z rozwojem spoeczno-gospodarczym kraju, okrelonym przez Rad Ministrw w dokumencie Strategia Rozwoju Kraju 20072015. Na podstawie art.15 ust.4 pkt2 ustawy z dnia 6grudnia 2006 r. o zasadach
prowadzenia polityki rozwoju136 programy wieloletnie zostay uznane za programy rozwoju, czyli
dokumenty o charakterze operacyjno-wdroeniowym, realizujce cele zawarte w strategiach rozwoju. Cele okrelone dla programu wieloletniego powinny by zbiene z celami wynikajcymi z tych
dokumentw strategicznych. Rada Ministrw, ustanawiajc program, wskazuje jego wykonawc.
Ustawa budetowa moe okrela, w ramach limitw wydatkw na rok budetowy, limity wydatkw
na programy wieloletnie. Poczwszy od 2009 r. wydatki na realizacj programw wieloletnich prezentowane s w ustawie budetowej w ukadzie zadaniowym. Stworzyo to moliwo poszerzenia
planowania wieloletniego wydatkw o informacje, jakie spodziewane rezultaty maj by osignite
w wyniku wydatkowania rodkw. W porwnaniu do 2011 r. ujednolicony zosta sposb ujcia programw wieloletnich w ukadzie zadaniowym. Od 2012 r. wszystkie programy wieloletnie s realizowane na poziomie dziaa klasyfikacji zadaniowej.
Na realizacj 67 programw wieloletnich zaplanowano czne nakady z budetu pastwa przewidziane do poniesienia po 2011 r. w kwocie 29.482,1mlnz, tj.14,9% cakowitych kosztw finansowanych ze wszystkich rde (198.047,7mlnz). Na 2012 r. zaplanowano 8.111,4mlnz. W porwnaniu
do ustawy budetowej na 2011 r. (8.455,3mlnz) wydatki byy nisze o 343,9mlnz. W trakcie roku
plan wydatkw uleg zmniejszeniu o 284,1mlnz, tj.o 3,4% do kwoty 7.827,3mlnz.
W wykazie programw wieloletnich, stanowicym zacznik nr11 do ustawy budetowej na rok
2012, ujte zostay take te programy, ktre do 31grudnia 2010 r. funkcjonoway w systemie finansw publicznych jako inwestycje wieloletnie. Trzy programy wieloletnie realizowane przez Ministra
Gospodarki, ze wzgldu na termin ich uchwalenia przez Rad Ministrw w styczniu 2012 r. nie zostay
ujte w zaczniku nr11. Byy to programy, dla ktrych zaplanowano w rezerwach celowych rodki
w wysokoci 10,0mlnz, tj.
Wsparcie finansowe inwestycji realizowanej przez Pittsburgh Glass Works (Poland) Sp. z o.o.
wrodzie lskiej produkcji szyb klasy premium do pojazdw samochodowych w latach 2012
i 2013.
Wsparcie finansowe inwestycji realizowanej przez Samsung Electronics Poland Manufacturing
Sp.zo.o. we Wronkach pod nazw Utworzenie nowoczesnego zakadu produkcyjnego pralek
i lodwek w latach 20122013.
Wsparcie finansowe inwestycji realizowanej przez TJX European Distribution Sp. z o.o. pod
nazw: Centrum Operacyjne we Wrocawiu w latach 20122016.
Z przewidzianych do finansowania 70 programw, odstpiono od realizacji jednego programu
wsparcia finansowego inwestycji realizowanej przez Funai Electric Europe Sp. z o.o. pod nazw
Fabryka sprztu RTV, w latach 20072012.
W wykazie nie zosta rwnie ujty program wieloletni pn. Program budowy Zbiornika Wodnego
winna Porba w latach 20062013, ze wzgldu na zmian rda jego finansowania. Od 2011 r.
jest on finansowany wycznie ze rodkw Narodowego Funduszu Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej.
136 Dz.U. z 2009 r. Nr84, poz.712 zezm.
121

Na realizacj 69 programw wieloletnich w 2012 r. wydatkowano 7.070,1mlnz, tj.90,3% planu po

zmianach. Poziom realizacji poszczeglnych programw by zrnicowany. Dla 22 programw wieloletnich, w tym 16 wsparcia finansowego inwestycji, poziom realizacji wydatkw wynis 100%, dla
23 programw od 90,0% do 99,9%. Realizacja 14 programw uksztatowaa si na poziomie od 50,0%
do 89,9%, a 10 programw od 18,3% do 49,9%.
Prawie 90% wartoci kosztorysowej ogem przewidzianej na realizacj 67 programw
(198.047,7mlnz) dotyczyo 12 programw wieloletnich (178.230,3mlnz).
Tabela 44. Realizacja programw wieloletnich o najwyszej wartoci kosztorysowej 2012 r.
Program wieloletni
Warto
kosztorysowa
(wszystkie
rda)
2012
Planowane
nakady
z budetu
pastwa
Wykonanie
wydatkw
z budetu
pastwa
4:3
mlnz
4:2
Program Budowy Drg Krajowych na lata 20112015
78.903,4
3.000,0
2.729,6
91,0
3,5
Program Oczyszczania Kraju z Azbestu

na lata 20092032
40.400,0
4,0
3,8
95,0
0,01
Wieloletni Program Inwestycji Kolejowych

do roku 2013 z perspektyw do roku 2015
na lata 20112013
19.229,0
1.911,3
1.607,0
98,8
8,4
Program ochrony przed powodzi w dorzeczu grnej

Wisy na lata 20112030
13.150,7
79,6
58,7
86,1
0,4
Program dla Odry 2006 na lata 20022016
10.772,2
86,0
77,6
90,2
0,7
Przygotowanie i wykonanie przedsiwzi

Euro 2012 na lata 20082012
4.943,8
40,0
40,0
100,0
0,8
Pomoc pastwa w zakresie doywiania

na lata 20102013
3.100,0
550,0
549,1
99,8
17,7
Narodowy program zwalczania chorb

nowotworowych na lata 20062015
3.000,0
250,0
245,4
97,8
8,2
Wyposaenie Si Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej

w samoloty wielozadaniowe na lata 20012015
1.343,4
118,8
55,5
46,7
4,1
Programy wsparcia finansowego inwestycji

w infrastruktur w ochronie zdrowia Nowa siedziba
Szpitala Uniwersyteckiego Krakw-Prokocim
na lata 20062019
1.230,1
44,7
0,0
Program Ochrony Brzegw Morskich na lata 20042023
1.082,1
69,6
54,3
78,0
5,0
Budowa falochronu osonowego dla portu

zewntrznego w winoujciu na lata 20082013
1.075,6
406,4
406,4
100,0
37,8
rdo: opracowanie wasne NIK.
Gwnym celem Programu Budowy Drg Krajowych na lata 20112015, realizowanego przez Generaln Dyrekcj Drg Krajowych i Autostrad, na rok 2012 bya poprawa dostpnoci komunikacyjnej
Polski i poczenie z gwnymi korytarzami transportowymi. Na realizacj programu w 2012 r. wydatkowano ogem 21.327,8mlnz, tj.97,6% planu po zmianach, w tym ze rodkw Krajowego Funduszu Drogowego, z przeznaczeniem na finansowanie budowy drg i przebudowy infrastruktury drogowej 18.598,2mlnz oraz z budetu pastwa 2.729,6mlnz, z przeznaczeniem midzy innymi
na remonty drg i mostw, prace przygotowawcze (wykupy gruntw, opracowanie dokumentacji,
122

prace archeologiczne, wyburzenia, wycink drzew, odrolnienia iodlesienia) oraz biece utrzymanie autostrad, drg i obiektw mostowych.
W 2012 r. wybudowano, przebudowano oraz wyremontowano 1.585km drg krajowych, tj.o565km
wicej ni w roku 2011. Dugo nowo wybudowanych drg krajowych wyniosa 687km, w tym
autostrad 298km , drg ekspresowych z obwodnicami 327km . W 2012 r. wyremontowano 849km
drg krajowych, tj.o 397km wicej ni w roku 2011. Oglna dugo drg publicznych wedug stanu
na dzie 31 grudnia 2012 r. wyniosa 19.304km , w tym autostrad 1.367km i drg ekspresowych
z obwodnicami 1.065km . W 2011 r. dugo drg publicznych wyniosa 18.873km, w tym autostrad 1.075km , drg ekspresowych z obwodnicami 771km , obwodnic wok miast 30km.
W 2012 r. wybudowano 22 mosty (w 2011 88) i 43 wiadukty (w 2011 296), ponadto wyremontowano (odnowiono i przebudowano) 42 wiadukty i mosty (w 2011 r. 62 obiekty).
Najwiksze wydatki poniosa Generalna Dyrekcja Drg Krajowych i Autostrad ze rodkw z budetu
pastwa ma wykup gruntw pod autostrady na zadania: A-1 Tuszyn-Pyrzowice, wze Pyrzowice,
Budowa autostrady A-4 odcinek Sonica-Murckowska oraz A-4 przebudowa wza Murckowska. Niewydatkowano zaplanowanych rodkw midzy innymi na budow:
Systemu Zarzdzania Ruchem na Autostradach i Drogach Ekspresowych;
Laboratorium Drogowego w Katowicach;
Laboratorium Drogowego w Zielonej Grze;
drogi S-7 Radom (Jedlisk) Jdrzejw (S12, obwodnica);
drogi S-7 Radom (Jedlisk) Jdrzejw Skarysko Kamienna.
W wyniku realizacji Wieloletniego Programu Inwestycji Kolejowych do roku 2013 z perspektyw
doroku 2015 PKP Polskie Linie Kolejowe SA w 2012 r. przebudoway 313,7km linii kolejowych,
co stanowio 76,7% wielkoci planowanej (409km ). Niepene wykonanie zada wynikao midzy
innymi z rozwizania umw z wykonawcami robt lub uniewanienia przetargw, upadoci Przedsibiorstwa Napraw Infrastruktury Sp. z o.o., jak rwnie brakw w projektach budowlanych oraz
opnie w uzyskiwaniu pozwole na budow i decyzji lokalizacyjnych.
W 2012 r. na realizacj inwestycji kolejowych wydatkowano 3.928,6mlnz, w tym z budetu pastwa
1.607,0mlnz, z budetu rodkw europejskich 1.734,9mlnz oraz z pozostaych rde (tj.Funduszu Kolejowego, Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, TEN-T137, kredytu z Europejskiego Banku Inwestycyjnego, rodkw wasnych PKP PLK, rodkw samorzdowych oraz odsetek) 586,8mlnz.
Kontrol objto cztery programy wieloletnie :
Polskie Sztuczne Serce,
Przygotowanie, obsuga i sprawowanie Przewodnictwa w Radzie Unii Europejskiej w II poowie
2011 r.,
Przygotowanie i wykonanie przedsiwzi EURO 2012,
Kontynuacja Budowy Muzeum ydw Polskich,
spord 14, ktrych zakoczenie zaplanowano na 2012r. Sprawdzeniu podlegaa efektywno
wydatkowania rodkw publicznych i osignicie przyjtych celw.
yy Polskie Sztuczne Serce program ustanowiony uchwa Rady Ministrw nr29/2007 z dnia
6marca 2007 r., zmienion uchwa nr58/2010 z dnia 8kwietnia 2010 r. Celem programu byo
opracowanie i wdroenie do produkcji klinicznej polskich protez serca z cakowicie implantowan permanentn protez serca jako element finalny. W 2012 r. w ramach zada wdroenio137 Transeuropejska sie transportowa.
123

wych programu wykonano badania zmodernizowanego pozaustrojowego systemu wspomagania serca POLCAS, prototypu pozaustrojowej pulsacyjnej pompy wspomagania serca Religa
Heart EXT wraz ze sterownikami, prototypu czciowo wszczepialnej pulsacyjnej pompy wspomagania serca Religa Heart IMPL wraz ze sterownikiem, pompy wirowej III generacji Heart Ware,
prototypu czciowo wszczepialnej wirowej odrodkowej pompy wspomagania serca Religa
Heart ROT, prototypu cakowicie wszczepialnej protezy serca Realiga Heart TOTAL. Stworzono
platform naukowo-technologiczn celem prowadzenia prac badawczych i rozwojowych. Zaplanowane wydatki w kwocie 29,7mlnz, w tym 2,8mlnz na 2012 r., zostay w peni wykorzystane.
Obowizujcy w latach 20072012 program zosta zakoczony.
yy Przygotowanie, obsuga i sprawowanie Przewodnictwa Polski w Radzie Unii Europejskiej
w IIpoowie 2011 r. program ustanowiono uchwa Rady Ministrw nr113/2009 z dnia
23czerwca 2009 r. zmienion picioma uchwaami, w tym z dnia 20marca 2012 r. Zaplanowano wydatki wkwocie 429,4 mlnz, z tego na rok 2012 21,4mlnz, wydatkowano 17,4mlnz,
tj.82,2% planu. Sfinansowano obsug Penomocnika Rzdu do spraw Przygotowania Organw
Administracji Rzdowej i Sprawowania przez Rzeczpospolit Polsk Przewodnictwa w Radzie UE,
przygotowanie osb uczestniczcych w realizacji zada zwizanych z prezydencj, organizacj
iobsug spotka, jak rwnie dziaania promocyjne i informacyjne dotyczce prezydencji. Organizacj i obsug spotka eksperckich, przygotowanie kadr, zapewnienie bezpieczestwa spotka, infrastruktur informatyczno-telekomunikacyjn, Stae Przedstawicielstwo RP i inne placwki dyplomatyczne. Dziaania zwizane z Programem zakoczono.
yy Przygotowanie i wykonanie przedsiwzi EURO 2012 program zosta ustanowiony uchwa
Rady Ministrw nr143/2008 z dnia 24 czerwca 2008 r., zmienion uchwa nr191 z dnia 27padziernika 2009 r. Celem programu byo zapewnienie obiektw sportowych do organizacji
EURO2012. W ramach programu przewidywano oddanie do uytku w 2012 r. szeciu obiektw sportowych. W wyniku opnie w realizacji inwestycji Stadionu lskiego w Chorzowie,
ktrej stan zaawansowania wynosi 74,6% na koniec 2012 r., oddano do uytku pi stadionw. W2012 r. wydatkowano 40,3mlnz. Cakowite koszty programu na lata 20082012 zaplanowano wwysokoci 4.943,8mlnz, ktre naleay do grupy najwyszych wartoci kosztorysowych programw wieloletnich w okresie 20092015. Program nie zosta rozliczony pod wzgldem finansowym ze wzgldu na nieukoczenie inwestycji na Stadionie Narodowym w Warszawie i powstae opnienia zwizane z przebudow Stadionu lskiego w Chorzowie.
yy Kontynuacja Budowy Muzeum Historii ydw Polskich program ustanowiony uchwa Rady
Ministrw nr173/2009 z dnia 29wrzenia 2009 r. nie zosta zakoczony. Celem programu byo
zorganizowanie nowoczesnego muzeum jako placwki odpowiadajcej wiatowym standardom muzealnictwa o rozbudowanym programie wystawienniczym i edukacyjnym, udostpniajcej zgromadzone zbiory szerokiej publicznoci z kraju i zagranicy. Cakowity koszt programu
na lata 20102012 przewidziano w wysokoci 98,0mlnz, z tego na 2012 r. zaplanowano (w czci Kultura i ochrona dziedzictwa narodowego) 28,0mlnz, wydatkowano 26,0mlnz, tj.92,7%.
W 2012 r. wykonano roboty budowlane wykoczeniowe i instalacyjne oraz zagospodarowanie
terenu. Pomimo osignicia docelowego wskanika realizacji inwestycji, jakim byo stworzenie
bazy lokalowej funkcji podstawowej muzeum o powierzchni 12.018 mkw., termin zakoczenia
inwestycji zosta przesunity na2013r. wzwizku z koniecznoci wykonania dodatkowych
robt wykoczeniowych.
Niektre inwestycje, obecnie posiadajce status programw wieloletnich, do koca 2010 r. realizowane byy jako inwestycje wieloletnie. Inwestycje te zwizane s przede wszystkim z budow obiektw szpitalnych oraz rozbudow infrastruktury szk wyszych.
124

Spord realizowanych w 2012 r. przez Ministra Zdrowia siedmiu programw wieloletnich wsparcia
finansowego inwestycji w infrastruktur w ochronie zdrowia, w trzech programach wystpiy wieloletnie opnienia w realizacji inwestycji. Dotyczyy one trzech programw wieloletnich, tj.: Przebudowa i rozbudowa Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego Uniwersytetu Medycznego w Biaymstoku, Centrum Kliniczno-Dydaktyczne Uniwersytetu Medycznego w odzi (CKD) i Nowa siedziba
Szpitala Uniwersyteckiego Krakw-Prokocim.
Inwestycja pn. Przebudowa i rozbudowa Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego Uniwersytetu
Medycznego w Biaymstoku prowadzona jest od 2008 r. W 2011 roku nastpio opnienie robt
przy zagospodarowaniu terenu oraz rozpoczciu prac w zakresie budowy obiektw podstawowych.
W ustawie na rok 2012 planowano wydatki w wysokoci 133,4mlnz, ktre zostay zmniejszone,
wtrakcie roku do 125,9mlnz; wydatkowano 79,0mlnz, tj.62,7%. W zwizku z tym, e inwestycja
realizowana jest na czynnym obiekcie szpitalnym, zgodnie z wnioskiem inwestora, konieczne jest
wyduenie o dwa lata, tj.do 2017 r., jej realizacji.
W 2012 r. Minister Zdrowia, po 37 latach od rozpoczcia budowy, zakoczy finansowanie zerodkw
budetowych programu wieloletniego pn. Centrum Kliniczno-Dydaktyczne Uniwersytetu Medycznego w odzi". W 2012 r. po raz kolejny skorygowano program medyczny CKD poprzez ograniczenie liczby ek, wprowadzenie zmian dotyczcych wykorzystania powierzchni i zakresu robt dotyczcych transportu samojezdnego oraz zaakceptowano zmian wartoci kosztorysowej inwestycji
dokwoty 484,7mlnz, pozostawiajc bez zmiany wysoko dotacji budetowej, a zwikszajc udzia
wasny inwestora do 1,4mlnz. Pomimo zakoczenia finansowania inwestycji, szpital nie zosta przekazany do uytkowania. Przeniesienie oddziaw szpitalnych ze szpitali uniwersyteckich oraz miejskiego i wojewdzkiego zaplanowano dopiero na III kwarta 2013 r., a ich uruchomienie na pocztku
roku akademickiego. Na budow Centrum Kliniczno-Dydaktycznego od pocztku realizacji inwestycji wydatkowano 484,7mlnz. W 2012r. wydatkowano 76,3mlnz, tj.99,9% zaplanowanych rodkw.
Przyczyn opnienia w przekazaniu do uytkowania CKD by problem zabezpieczenia przeciwpoarowego obiektu. Pomimo zakoczenia finansowania inwestycji z budetu pastwa, nie osignito
przyjtych w ustawie budetowej na rok 2012 miernikw. Powierzchnia uytkowa szpitala zostaa
zmniejsza o2.432 mkw., kubatura o 7.296 m. szeciennych a zdolno usugowa szpitala ograniczona o 22 ka. Pomimo wielokrotnych zmian w programie medycznym, w szpitalu nie przewidziano oddziau ratunkowego ildowiska dla helikopterw.
Program Nowa siedziba Szpitala Uniwersyteckiego Krakw-Prokocim realizowany jest
od2006roku. Dotychczas nie nastpio rozpoczcie robt budowlanych z powodu zaskarenia
przez organizacje ekologiczne do Wojewdzkiego Sdu Administracyjnego decyzji pozwalajcej
na wycink drzew. Prawomocnym wyrokiem z dnia 20marca 2012 r. Wojewdzki Sd Administracyjny w Krakowie oddali skargi Towarzystwa na rzecz Ochrony Przyrody w Krakowie na decyzje
Samorzdowego Kolegium Odwoawczego w przedmiocie zezwolenia na wycink drzew na terenie inwestycji. Narealizacj programu poniesiono z budetu pastwa wydatki w kwocie 22,2mlnz
midzy innymi na wykup gruntu, dokumentacj i ekspertyzy. W 2011 r. nastpio zwikszenie
wartoci kosztorysowej programu, w tym nakadw z budetu pastwa oraz wyduenie czasu
realizacji inwestycji otrzylata. Nie wydatkowano rodkw zaplanowanych na rok 2012 w kwocie
44,7mlnz. W 2006 r. oraz w latach 20082010 Najwysza Izba Kontroli wskazywaa na pilne podjcie dziaa przez Ministra Zdrowia zmierzajcych do aktualizacji harmonogramu dofinansowania rodkami budetu pastwa w kolejnych latach realizacji tego programu oraz wzmocnienie staego monitoringu programu wcelu zapewnienia prawidowego i terminowego przebiegu jego
dalszej realizacji.
125

Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyszego od 2004 r. uczestniczy w realizacji dwch programw

wieloletnich: rozbudowie infrastruktury Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu oraz budowie kampusu 600-lecia Odnowienia Uniwersytetu Jagielloskiego.
Czas trwania programu wieloletniego Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu 20042011,
ustanowionego ustaw z dnia 22lipca 2004 r. zosta wyduony do 2015 r. Na realizacj inwestycji
w2012 r. wydatkowano 39,6mlnz, tj.55,1% rodkw ujtych w ustawie budetowej. W ramach programu prowadzona jest rozbudowa infrastruktury. W 2012 r. zakoczono realizacj stanu surowego
otwartego budynku dydaktycznego (blok E) Wydziau Pedagogiczno-Artystycznego w Kaliszu, uzyskano pozwolenie na uytkowanie segmentu A, zakoczono budow segmentu G, wykonano prace
projektowo-kosztorysowe nowego budynku Wydziau Humanistycznego.
Do 2015 r. zosta wyduony okres realizacji Programu Budowa Kampusu 600-lecia Odnowienia
Uniwersytetu Jagielloskiego, ustanowionego w 2001 r. Koszt tego programu zosta okrelony
nakwot 962,5mln z, w tym 946,5mlnz z budetu pastwa. W 2012 r. wydatkowano 85,9mlnz,
tj.89,8% kwoty planowanej na ten rok. Zrealizowano dwa zadania inwestycyjne, polegajce na budowie nowych budynkw i infrastruktury towarzyszcej dla Wydziau Fizyki, Astronomii i Informatyki
Stosowanej, a take wykonano projekt wykonawczy, przedmiar robt oraz kosztorys inwestorski
dlanowego obiektu Wydziau Chemii.
Pomimo upywu piciu lat od podjcia uchway przez Rad Ministrw, dotychczas nie zostay zlecone ani wykonane adne roboty budowlane zwizane z realizacj programu wieloletniego Budowa
drogi wodnej czcej Zalew Wilany z Zatok Gdask. W latach 20102011 NIK wnioskowaa o podjcie ostatecznych decyzji w sprawie realizacji tego programu. Po aktualizacji programu okrelono
termin jego realizacji na 2019 r.
6.6. Wydatki na obsug dugu Skarbu Pastwa

Rok 2012 by kolejnym rokiem, w ktrym wzrosy koszty obsugi dugu. W 2012 r. koszty obsugi
dugu Skarbu Pastwa w relacji do PKB wyniosy 2,64%. Relacja ta bya wysza od redniego poziomu
z ostatnich piciu lat, wynoszcego 2,35%.
Wydatki na obsug dugu Skarbu Pastwa w 2012 r. wyniosy 42.108,8mlnz, tj.97,9% kwoty
planowanej. Stanowiy one 13,2% wydatkw budetu pastwa. W latach 20102011 ich udzia
wcznej kwocie wydatkw wynosi odpowiednio 11,6% i 11,9%. Dominujc pozycj, stanowic 98,8% wydatkw na obsug dugu Skarbu Pastwa, miay odsetki i dyskonto od wyemitowanych narynku krajowym i rynkach zagranicznych skarbowych papierw wartociowych oraz
odsetki odkredytw zacignitych w midzynarodowych instytucjach finansowych. Nisza realizacja wydatkw w odniesieniu do planu na 2012 r. spowodowana bya przede wszystkim mniejsz sprzeda w IV kwartale 2011 r. bonw skarbowych o terminach wykupu w 2012 r., inn struktur iwielkoci sprzeday obligacji hurtowych na rynku krajowym oraz odmiennym od planowanego ksztatowaniem si kursuzotego do euro idolara amerykaskiego. Niewykorzystane rodki
na obsug zaduenia krajowego i zagranicznego w kwocie 785mlnz zostay zablokowane przez
Ministra Finansw wlistopadzie igrudniu 2012 r.
W porwnaniu z 2011 r. koszty obsugi dugu wzrosy o 6,2 mldz, tj.o 17,1%. Wzrosy przede wszystkim wydatki na obsug dugu krajowego (o 4,7 mldz) zwizane z wykupem dwuletnich obligacji zerokuponowych, ktrych dyskonto, wypacone w dniu wykupu, wynioso 4,2 mldz. Nawzrost
wydatkw zagranicznych, oprcz przyrostu obsugiwanego zaduenia, oddziaywao take osa-
126

bienie w stosunku do 2011 r. redniorocznego kursuzotego wobec euro i dolara amerykaskiego.

Koszty z tego tytuu byy wysze o okoo 390mlnz.
Przecitne oprocentowanie dugu krajowego w 2012 r. wynioso 5,9%, a dugu zagranicznego 4,2%
i byo wysze od przecitnego oprocentowania dugu Skarbu Pastwa w 2011 r. odpowiednio
o 0,8 i 0,1 punktu procentowego.
Minister Finansw prawidowo wydatkowa rodkizotowe i walutowe przeznaczone na obsug
dugu Skarbu Pastwa. Kontrola wydatkw o wartoci 28.546,2mlnz, stanowicych 67,8% cznych kosztw poniesionych na obsug zobowiza Skarbu Pastwa z tytuu skarbowych papierw wartociowych, kredytw i poyczek oraz z tytuu porcze i gwarancji wykazaa, e rodki
tebyy wydatkowane bez opnie i zgodnie z warunkami obsugi zobowiza krajowych i zagranicznych Skarbu Pastwa, okrelonymi w dokumentach stanowicych podstaw wydatkowania
rodkw budetowych.
Wydatki na obsug dugu krajowego

Tempo wzrostu wydatkw na obsug dugu krajowego wynioso 17,3% i byo wysze ni tempo
przyrostu kosztw w 2011 r., gdy wynosio 1,3%.
Tabela 45. Wydatki na obsug dugu krajowego w latach 20112012
2011
Wyszczeglnienie
2012
Wykonanie
Ustawa
Plan po
zmianach
Wykonanie
5:2
mlnz
1
5:4
%
Obsuga dugu krajowego, wtym:
27.107,1
32.226,0
32.226,0
31.788,2
117,3
98,6
Odsetki i dyskonto od krajowych

skarbowych papierw
wartociowych oraz poyczek,
w tym:
27.074,4
32.181,5
32.181,5
31.744,9
117,3
98,6
b
ony skarbowe
o
bligacje hurtowe, w tym:
1.257,1
1.260,8
938,8
676,7
53,8
72,1
25.021,0
29.321,7
29.643,5
29.643,5
118,5
100,0
transakcje SWAP
885,8
0,0
0,0
-1.120,6
-126,5
o
bligacje detaliczne
366,8
278,7
278,7
258,4
70,4
92,7
o
dsetki depozytw
przyjmowanych przez Ministra
Finansw
427,2
1.320,3
1.320,3
1.166,2
273,0
88,3
0,0
0,0
0,2
0,2
99,9
32,8
44,4
44,4
43,3
132,0
97,5
o
dsetki od poyczek
otrzymanych
Koszty emisji skarbowych
papierw wartociowych
oraz inne opaty i prowizje
Nisze wydatki poniesione zostay przede wszystkim na obsug bonw skarbowych, co wynikao zmniejszej sprzeday w 2012 r. tzw. bonw krtkich, o terminach wykupu poniej 52 tygodni, sprzedawanych w ramach zarzdzania pynnoci budetu pastwa oraz wyszych odkupw
127

bonw w IV kwartale 2011 r. W 2012 r. wydatki na obsug bonw skarbowych byy o584,1mlnz
(o 46,3%) nisze od planu, a o 580,4mlnz nisze od wykonania z 2011 r. Mniejsze emisje bonw
skarbowych iwczeniejszy wykup czci bonw jeszcze w IV kwartale w 2011 r. spowodoway
znaczne zmniejszenie zaduenia z tytuu tych SPW, ktre w 2012 r. osigno najniszy poziom
od 2006 roku.
Wydatki na dyskonto i odsetki od obligacji hurtowych byy wysze o 321,8mlnz (o 1,1%) od planowanych i wyniosy 29.643,5mlnz. Wynikao to przede wszystkim z przeprowadzenia nieplanowanych operacji SWAP, ktre przyniosy w 2012 r. koszty w wysokoci 489,6mlnz, przy jednoczesnym
zmniejszeniu wydatkw w roku 2013 o podobn warto. Minister Finansw od kilku lat wykorzystuje transakcje SWAP do zarzdzania rozkadem kosztw obsugi dugu w czasie. Transakcje SWAP
w sensie ekonomicznym zblione s do depozytu skadanego przez Ministra Finansw u partnerw transakcji. Polegaj one na zawarciu umw z bankami, na podstawie ktrych Ministerstwo paci
odsetki od umownej kwoty nominau obligacji hurtowych, a nastpnie otrzymuje patnoci odsetkowe, ale wyliczone wzgldem innej stopy referencyjnej. Strony nie wymieniaj midzy sob kapitau. Transakcj czone s w pakiety wzajemnie zabezpieczajce si przed ryzykiem stopy procentowej. Patnoci nastpuj pomidzy stronami umowy wedug wczeniej ustalonych zasad. Powoduj one przeniesienie kosztw pomidzy kolejnymi latami. Transakcje SWAP w 2012 r. miay wysz
o0,39 punktu procentowego rentowno ni alternatywne lokaty w BGK na rynku midzybankowym.
W porwnaniu z rokiem 2011 wydatki na odsetki i dyskonto od obligacji hurtowych byy wysze
o4,6mldz, tj.o 18,5%. Byo to wynikiem przyrostu obsugiwanego zaduenia, a w szczeglnoci dwuletnich zerokuponowych obligacji skarbowych. W 2011 r. dokonano wykupu dwuletnich
obligacji zerokuponowych o wartoci nominalnej 33,2 mldz, a w 2012 r. o wartoci nominalnej
77,2 mldz. Wiksza warto wykupu spowodowaa wzrost kosztw obsugi dugu o 4,2 mldz.
Odsetki od rodkw przyjmowanych przez Ministra Finansw w depozyt lub zarzdzanie w ramach
konsolidacji zarzdzania pynnoci sektora finansw publicznych stanowiy 3,7% wydatkw
naobsug dugu krajowego. Koszt pozyskania tych rodkw by niszy o 0,5 punktu procentowego od kosztu emisji bonw skarbowych. W 2012 r. wyniosy one 1.166,2mlnz, a w porwnaniu
do 2011 r. wzrosy o 739,0mlnz, tj.o 173%. Wynikao to przede wszystkim z duszego o cztery
miesice czasu obsugi depozytw (w 2011 r. przyjmowanie depozytw rozpoczo si w maju)
oraz wyszego salda rodkw gromadzonych w ramach depozytw. redni stan tych rodkw w
2012 r. wynosi 26.249mlnz. Z tytuu odsetek na rachunku pomocniczym overnight w BGK zrealizowane zostay dochody czci Budet, finanse publiczne i instytucje finansowe, ktre wyniosy 70,7mlnz.
Wydatki na obsug dugu zagranicznego

Wydatki na obsug zaduenia zagranicznego byy nisze od planowanych o 449,4mlnz oraz
wysze od wykonanych w 2011 r. o 1.471,5mlnz, tj.o 16,6%.
Koszty obsugi zaduenia zagranicznego byy nisze od planowanych o 449,4 mln z. gwnie
naskutek odmiennego od planowanego ksztatowania si kursuzotego do euro i dolara. Przy planowaniu wydatkw przyjty zosta kurs rednioroczny EUR/PLN 4,4644 i USD/PLN 3,3069, podczas
gdy w rzeczywistoci wyniosy one 4,1850 i 3,2570.
Wysze wydatki w relacji do roku 2011 wynikay przede wszystkim ze wzrostu obsugiwanego
zaduenia, w mniejszym stopniu z deprecjacjizotego wobec euro i dolara amerykaskiego. Zadu-
128

enie ztytuu papierw wartociowych oraz kredytw i poyczek nominowanych w euro wzroso
w2012r. w stosunku do 2011 r. o 14,1%, a w dolarach amerykaskich o 10%. W 2012 r. rednioroczny kurs EUR/PLN by wyszy od redniorocznego kursu w 2011 r. o 0,06 punktu procentowego,
a kurs USD/PLN o 0,3 punktu procentowego.
Tabela 46. Wydatki na obsug zaduenia zagranicznego w latach 20112012
2011
Wyszczeglnienie
2012
Wykonanie
Ustawa
Plan po
zmianach
Wykonanie
5:2
mlnz
1
5:4
%
Obsuga zaduenia zagranicznego
8.849,0
10.770,0
10.770,0
10.320,6
116,6
95,8
Odsetki i dyskonto
od skarbowych papierw
wartociowych, kredytw
ipoyczek oraz innych
instrumentw finansowych,
zwizanych z obsug dugu
zagranicznego,
z tego:
8.391,0
10.144,6
10.144,6
9.859,4
117,5
97,8
kredyty
1.345,4
1.535,6
1.535,6
1.442,6
107,2
93,9
obligacje
7.045,6
8.609,0
8.609,0
8.416,8
119,5
97,8
Wydatki zwizane z finansowaniem

programu F-16
78,9
118,8
118,8
55,5
70,4
46,7
Koszty emisji spw oraz inne opaty

iprowizje
372,5
499,5
499,5
399,4
107,2
80,0
6,6
7,1
7,1
6,3
95,2
88,3
Rozliczenia z tytuu porcze

igwarancji udzielonych
przez Skarb Pastwa
W wydatkach na obsug zaduenia zagranicznego najwikszy udzia (95,5%) miay odsetki i dyskonto od obligacji wyemitowanych na rynkach zagranicznych i obligacji Bradyego oraz odsetki
od poyczek i kredytw zacignitych w midzynarodowych instytucjach finansowych. Obligacje
Bradyego, tj.obligacje wyemitowane na zamian zaduenia Polski wobec bankw zrzeszonych
wKlubie Londyskim, zostay w 2012 r. przedterminowo wykupione. Wydatki z tytuu ich obsugi
niebd wystpoway w latach nastpnych. W zwizku z wykupem tych obligacji zostao uwolnione
ich zabezpieczenie (collateral), tj.zerokuponowe obligacje rzdu amerykaskiego. Minister Finansw
dokona ich sprzeday, uzyskujc z tego tytuu dochody w wysokoci 659,5mlnz.
W 2012 r. Minister Finansw utrzyma dostp do Elastycznej Linii Kredytowej Midzynarodowego
Funduszu Walutowego w celu uzyskania zabezpieczenia przed ryzykiem niestabilnoci finansowej
w Europie i na wiecie oraz zwikszenia zaufania rynkw midzynarodowych i obnienia premii
zaryzyko, uwzgldnianej przez inwestorw przy zakupie polskich papierw wartociowych. Kosztem
takiego zabezpieczenia jest opata za gotowo, ktra w 2012 r. wyniosa rwnowarto 308,1mlnz,
tj.3% wydatkw na obsug dugu zagranicznego.
Wydatki na finansowanie programu wyposaenia Si Zbrojnych RP w samoloty wielozadaniowe F-16
wyniosy 55,5mlnz i dotyczyy obsugi kredytw zagranicznych i odroczonych patnoci, otrzymanych na finansowanie tego projektu. Byy one o ponad poow nisze od zaplanowanych oraz
129

o23,4mlnz, tj.30%, od kosztw poniesionych w roku 2011. Oszczdnoci w wydatkach na ten

cel byy wynikiem uksztatowania si stp procentowych na rynku euro i dolara amerykaskiego
napoziomie niszym od prognoz przyjtych do kalkulacji przepyww zwizanych z finansowaniem tego programu.
6.7. rodki wasne Unii Europejskiej

Polska od momentu przystpienia do Unii Europejskiej, tj.od 2004 r., odprowadza skadk czonkowsk do budetu unijnego w ramach rodkw wasnych UE. Wysoko i struktura skadki okrelana jest
na podstawie metodologii wynikajcej z przepisw unijnych. Wpaty dokonywane s zgodnie z regulacjami zawartymi w decyzji Rady nr2007/436/WE z 7 czerwca 2007 r. w sprawie systemu zasobw
wasnych Wsplnot Europejskich oraz rozporzdzenia Rady nr1150/2000/WE z dnia 22maja 2000 r.
wykonujcego decyzj nr94/728/WE w sprawie systemu zasobw wasnych Wsplnot Europejskich.
Do rodkw wasnych, zgodnie z art.2 decyzji Rady nr2007/436, zalicza si:
wpaty obliczone na podstawie wartoci rocznego dochodu narodowego brutto, tj.skadka
ztytuu DNB,
wpaty obliczone na podstawie podatku od towarw i usug, zgodnie z metodologi wynikajc
z przepisw UE tzw. skadka z tytuu VAT,
opaty celne, pobierane na podstawie Wsplnej Taryfy Celnej, opaty cukrowe cznie nazywane tradycyjnymi rodkami wasnymi (ang. Traditional Own Resources).
W systemie rodkw wasnych UE wystpuje take:
tzw. rabat brytyjski, czyli korekta brytyjskich wpat do wsplnotowego budetu UE z tytuu
rodka wasnego VAT i DNB ,
wpata z tytuu finansowania obnienia rocznego wkadu opartego na DNB, przyznanego Holandii i Szwecji na lata 20072013.
Wrd krajw odprowadzajcych skadk Polska od 2008 r. utrzymuje si na smym miejscu.
W2007r. byo to miejsce dziesite, a w latach 20052006 miejsce dziewite. Tendencja ta zostanie
zachowana w przyszoci ze wzgldu na utrzymujcy si wyszy poziom rozwoju gospodarczego
Polski w relacji do pozostaych pastw czonkowskich UE. Kwota patnoci skadki ujta jest w budecie Unii Europejskiej w euro i przeliczana na waluty narodowe wedug kursu patnoci z ostatniego
dnia roboczego roku poprzedzajcego dany rok budetowy.
W latach 20102012 wysoko polskiej skadki wyraonej w euro ulegaa wahaniom. W 2012r.
skadka wyniosa 3.568,7mln euro. W porwnaniu do 2011 r. (3.733,9mln euro) bya nisza
o165,2mlneuro, a w stosunku do 2010 r. (3.490,0mln euro) wzrosa o 78,7mln euro. Na wysoko polskiej skadki wyraonej w zotych wpyw mia przyjty kurs patnoci PLN/EUR. W analizowanym okresie utrzymywaa si tendencja wzrostu wysokoci polskiej skadki wyraonej w zotych,
tj.z 14.333,0mlnz w 2010r. do 14.731,1mlnz w 2011 r. W 2012 r. skadka wyniosa 15.942,5mlnz .
Na wysoko polskiej skadki w poszczeglnych latach wpyw miay przede wszystkim zmiany
poziomu wydatkw UE, uwzgldnione w ostatecznym budecie UE na dany rok budetowy w stosunku do kwot ujtych w projekcie budetu przedoonym przez Komisj Europejsk oraz zmiany
budetu oglnego UE wprowadzane przez Rad i Parlament Europejski w trakcie roku budetowego.
Wydatki budetu pastwa przeznaczone na wpaty polskiej skadki do budetu Unii Europejskiej,
zgodnie z art.125 ustawy o finansach publicznych, ujmowane s corocznie w ustawie budetowej
w wysokoci ustalonej w toku procedury budetowej Unii Europejskiej.
130

Zaplanowany w ustawie budetowej na rok 2012 limit wydatkw na sfinansowanie polskiej skadki
do budetu UE w kwocie 16.146,2mlnz zosta zrealizowany w wysokoci 15.942,5mlnz, co stanowio 98,7% zaplanowanej kwoty. W porwnaniu do 2011 r. wydatki byy wysze o 1.211,4mlnz,
tj.o8,2% .
Wykres 13. Struktura wydatkw na sfinansowanie skadki do UE w 2012 r.
Finansowanie obniki
wkadw opartych na
DNB, przyznanej Holandii
i Szwecji
0,7%
Rabat brytyjski
4,6%
Opaty celne
9,5%
VAT
14,4%
Opaty cukrowe i inne

0,6%
DNB
70,2%
Podobnie jak w latach poprzednich, nie odnotowano znaczcych zmian w strukturze poszczeglnych elementw skadki. Dominujc pozycj stanowia wpata obliczona na podstawie dochodu
narodowego brutto 70,2% oraz skadka z podatku od towarw i usug 14,4%.
Tabela 47. Wysoko i struktura skadki do budetu UE w latach 20112012
Wyszczeglnienie
1
Wielko skadki ogem, w tym:
pata obliczona na podstawie dochodu narodowego
W
brutto (DNB)
W
pata z tytuu udziau w opatach cukrowych
2011
2012
3:2
mlnz
2011
2012
14.731,1
15.942,5
108,2
100,0
100,0
10.283,4
11.192,0
108,8
69,8
70,2
53,8
97,6
181,4
0,4
0,6
W
pata obliczona na podstawie podatku od towarw
i usug
2.148,9
2.301,7
107,1
14,6
14,4
Wpata z tytuu udziau w opatach celnych
1.392,9
1.514,1
108,7
9,5
9,5
755,9
734,0
97,1
5,1
4,6
96,0
103,0
107,3
0,7
0,6
W
pata z tytuu finansowania rabatu brytyjskiego
W
pata z tytuu finansowania obniki wkadw opartych
na DNB, przyznanej Holandii i Szwecji
w latach 20072013
131

Najwysza Izba Kontroli nie wnosi zastrzee do prawidowoci oblicze i wielkoci poszczeglnych
elementw skadki wpacanej przez Polsk do budetu Unii Europejskiej. rodki zostay wydatkowane w prawidowej wysokoci.
7. Deficyt budetu pastwa i budetu rodkw europejskich

7.1. Potrzeby poyczkowe
Potrzeby poyczkowe netto budetu pastwa w 2012 r. byy mniejsze od planowanych
o8.867,4mlnz, gwnie w wyniku zmniejszenia si deficytu. Deficyt budetu pastwa ibudetu
rodkw europejskich, ktry wynis 34.060,4mlnz ,stanowi ponad 92% potrzeb poyczkowych
budetu pastwa. By niszy o 5.473,0mlnz od planu oraz o 3.302,7mlnz od wykonania 2011 r.
Spadek cznego deficytu nastpi drugi rok z rzdu z poziomu ponad 55 mldz w2010 r.
Tabela 48. Potrzeby poyczkowe netto budetu pastwa w 2012 r.
Wyszczeglnienie
1
Ustawa
Wykonanie
mlnz
Rnica
3-2
Potrzeby poyczkowe netto
46.205,2
37.337,8
-8.867,4
Deficyt budetu pastwa
34.999,6
30.406,7
-4.592,9
Deficyt budetu rodkw europejskich
4.533,9
3.653,7
-880,2
Refundacja FUS ubytku skadek przekazanych

do OFE
9.140,3
8.180,9
-959,4
Saldo prefinansowania zada realizowanych

z wykorzystaniem rodkw UE
106,1
-408,1
-514,2
Poyczki
393,3
2.990,8
2 597,5
Pozostae
418,6
-255,9
-674,5
Rozliczenia rodkw unijnych
135,4
135,4
Wpywy z prywatyzacji netto
-3.586,6
-3.490,8
95,8
200,0
-3.874,9
-4.074,9
Zarzdzanie pynnoci sektora publicznego

Deficyt budetu pastwa by niszy od planowanego o 13,1%, a deficyt budetu rodkw europejskich o 19,4%.
W 2012 r. deficyt narasta nierwnomiernie. Na koniec pierwszego kwartau roku osign 75,5%
wartoci deficytu na koniec roku. Byo to gwnie spowodowane mniejszym ni przecitne tempem
realizowanych w I kwartale dochodw. Wyniosy one 22,1% dochodw rocznych, podczas gdy
wydatki na koniec I kwartau wyniosy 27,2%.
W lutym wzrost deficytu by spowodowany zarwno bardzo niskim wykonaniem dochodw,
jakiwysokimi potrzebami wydatkowymi. Dochody budetu pastwa w tym miesicu wyniosy jedynie 19,2 mldz, przy rednich miesicznych wpywach w kwocie 24,1 mldz, za wydatki byy wysze
od rednich miesicznych wydatkw w roku 2012 o okoo 4 mldz. Drugim miesicem szczeglnie
duej nierwnowagi finansowej by padziernik, gdy zrealizowano najwysze w roku wydatki, przekraczajce rednie miesiczne o ponad 40%.
132

Decydujcy wpyw na tak wysok kumulacj wydatkw budetu pastwa miay patnoci zwizane z obsug zaduenia, wynoszce a 10,5 mldz. Do poowylistopada 2012 r. deficyt zbliy si
do poziomu 40 mldz, przekraczajc o niemal 5 mldz plan rocznego deficytu. W ostatniej dekadzielistopada ograniczono deficyt do 30,4 mldz. W zwizku z tym, e w grudniu dochody byy
rwne wydatkom, deficyt budetu pastwa nie uleg zmianie. W caym 2012 r. zosta on wykonany
w kwocie o 4,6 mldz niszej od wielkoci zaplanowanej w ustawie budetowej. Utrzymanie deficytu
na poziomie niszym od planowanego byo moliwe dziki wprowadzeniu pod koniec roku blokady
wydatkw w wysokoci 6,0 mldz dokonanej przez Ministra Finansw na podstawie art.177 ust.3
ustawy o finansach publicznych. Takie zrnicowane tempo narastania dochodw i wydatkw jest
charakterystyczn cech polskiego budetu.
Deficyt liczony narastajco od pocztku roku przekracza dopuszczalny poziom 35 mldz, zapisany w ustawie budetowej na 2012r. wdniach 719 i 2223listopada (rednio o 37,6 mldz)
oraz1319grudnia (rednio o37,2mldz). Takwysoki stan nierwnowagi finansowej wynika przede
wszystkim z mniejszego o 6,2 mldz wykonania dochodw budetu pastwa w stosunku do planu.
Stopie niewykonania planu dochodw byby jeszcze wikszy, gdyby do budetu pastwa nie wpyny nieplanowane dochody z zysku NBP, wynoszce 8,2 mldz. Bez tych dochodw rnica midzy
planem dochodw budetu pastwa ijego wykonaniem wynosiaby 14,4 mldz. Obserwowane
wwyej wymienionych okresach 2012r. przekroczenie okrelonego w ustawie budetowej poziomu
dopuszczalnego deficytu budetu pastwa nie stanowio naruszenia przepisw ustawy o finansach
publicznych, poniewa zgodnie z art.1 ust.3 ustawy budetowej na rok 2012 deficyt budetu pastwa ustala si na dzie 31grudnia 2012r. Wskazuj one jednak na due napicia w wykonaniu
budetu pastwa, ktre wystpoway w niektrych okresach 2012 r.
Deficyt budetu rodkw europejskich, zgodnie z art.118 ustawy o finansach publicznych, nie jest
wliczany do deficytu budetu pastwa, natomiast finansowany jest w ramach potrzeb poyczkowych budetu pastwa. Rnica midzy dochodami a wydatkami budetu rodkw europejskich
wkwocie 3.653,7mlnz nie wynikaa z rzeczywistego deficytu tych rodkw, lecz bya wynikiem
przyjtego przez Ministerstwo Finansw sposobu dysponowania rodkami na rachunkach programowych w NBP pochodzcymi z budetu Unii Europejskiej. Wedug stanu na dzie 31grudnia 2012r.
na rachunkach programowych Narodowej Strategii Spjnoci138 i PO Zrwnowaony Rozwj Sektora Rybowstwa i Nadbrzenych Obszarw Rybackich utrzymywane byy rodki w cznej kwocie
2.530,7mln euro.
Pomimo wystpowania na rachunkach programowych rodkw wystarczajcych do biecego sfinansowania zlece patnoci, podobnie jak w roku poprzednim, patnoci dokonywane byy zrozchodw budetu pastwa. NIK ju po kontroli wykonania budetu pastwa za 2011 r. zwracaa
uwag, e finansowanie patnoci na programy NSS i PO Zrwnowaony Rozwj Sektora Rybowstwa i Nadbrzenych Obszarw Rybackich z rozchodw budetu pastwa zamiast z rachunkw programowych znieksztaca rzeczywisty obraz stanu rodkw przekazanych przez Komisj Europejsk
na finansowanie programw operacyjnych w latach 20072013, ktre byy wystarczajce do biecego sfinansowania wydatkw 2012 r. Powoduje to rwnie, e sprawozdanie z wykonania dochodw oraz kwota deficytu BE nie odzwierciedlay faktycznej sytuacji rodkw europejskich w 2012 r.
Wykazany deficyt zosta zawyony o 688,9mlnz (o 18,9%), w tym o 643,2mlnz w wyniku niewykazania w sprawozdawczoci budetowej zwrotw wydatkw BE z lat ubiegych. Zwroty te wpyny na rachunki bankowe do obsugi patnoci w 2012 r. i dotyczyy wydatkw dokonanych w latach
138 Bez PO Pomoc Techniczna.
133

20102011. Minister Finansw nie okreli w rozporzdzeniu w sprawie sprawozdawczoci budetowej, kto i w jakim sprawozdaniu powinien wykaza zwroty wydatkw budetu rodkw europejskich z lat ubiegych, dokonanych w danym roku budetowym. Zwroty te, zgodnie z zasad kasowoci irocznoci budetu, powinny znale odzwierciedlenie w sprawozdawczoci budetowej
roku budetowego, w ktrym wpyny na rachunki Ministra Finansw i zosta odniesione na wynik
budetu rodkw europejskich biecego roku. Zdaniem NIK ujawnienie zwrotw wydatkw z lat
ubiegych na koniec realizacji perspektywy finansowej mogoby powanie zaburzy wynik budetu
rodkw europejskich jednego roku budetowego.
Zawyenie deficytu o 45,7mlnz wynikao z przyjtego sposobu wykazywania w sprawozdaniach
budetowych dochodw i wydatkw w ramach wyprzedzajcego finansowania WPR. NIK po kontroli wykonania budetu pastwa za 2010 r. wskazywaa na potrzeb wyeliminowania podwjnego
wykazywania dochodw i wydatkw w ramach wyprzedzajcego finansowania Programu Rozwoju
Obszarw Wiejskich na lata 20072013. Stosowany system przewiduje dwukrotny przepyw rodkw przez rachunek dochodw budetu rodkw europejskich i rachunek do obsugi patnoci WPR.
czny deficyt budetu pastwa i budetu rodkw europejskich odpowiada wielkoci 54,3% deficytu sektora instytucji rzdowych i samorzdowych. Zmniejszenie wielkoci deficytu budetu pastwa i budetu rodkw europejskich w porwnaniu z 2011 r. przyczynio si rwnie do obnienia poziomu deficytu sektora instytucji rzdowych i samorzdowych. W 2012 r., wedug wstpnych
szacunkw GUS, deficyt sektora instytucji rzdowych i samorzdowych wynis 3,9% PKB, tj.o 1,1%
mniej ni w 2011 r. Zmniejszenie relacji deficytu do PKB byo zgodne z zaleceniami Komisji Europejskiej, zobowizujcymi Polsk do podjcia dziaa zapewniajcych utrzymanie deficytu sektora
instytucji rzdowych i samorzdowych w relacji do PKB na poziomie nie wyszym ni 3%. Tym niemniej, wbrew deklaracjom Rady Ministrw, nie udao si doprowadzi do takiej redukcji deficytu,
ktra stanowiaby podstaw do zniesienia wobec Polski tzw. procedury nadmiernego deficytu.
Na niszy poziom deficytu budetu pastwa ustalonego wedug metodologii krajowej wpywao
nieujmowanie w wydatkach czci operacji finansowanych emisj skarbowych papierw wartociowych. Na refundacj skadek przekazywanych do otwartych funduszy emerytalnych przeznaczono rodki w kwocie 8.180,9mlnz. Zostay one zaliczone do rozchodw na podstawie art.2
ust.1 ustawy z dnia 25 czerwca 1997 r. o wykorzystaniu wpyww z prywatyzacji czci mienia
Skarbu Pastwa na cele zwizane z reform systemu ubezpiecze spoecznych139, zgodnie z ktrym
nacele zwizane z finansowaniem reformy przeznacza si wpywy z prywatyzacji niektrych spek
Skarbu Pastwa. W 2012 r. przychody z prywatyzacji finansoway tylko 42,7% rodkw przekazanych naten cel. Pozostaa kwota rodkw w wysokoci 4.690,0mlnz zostaa uzyskana przez emisj
skarbowych papierw wartociowych. Zaliczenie tych rodkw do rozchodw zamiast do wydatkw powoduje, e wielko deficytu nie oddaje stanu nierwnowagi budetowej, na co NIK zwracaa wielokrotnie uwag.
Przychody z prywatyzacji zrealizowano w 92% wielkoci zaplanowanej w ustawie budetowej
na2012r. W pierwszej kolejnoci przychody te zostay pomniejszone o odpisy obowizkowe nacele
ustawowe o 5.668mlnz, co stanowio 61,9% wpyww. Pozostaa kwota przychodw z prywatyzacji, w wysokoci 3.490,9mlnz zostaa przekazana do FUS na uzupenienie ubytku skadek przekazanych do OFE.
134

Tabela 49. Przychody z prywatyzacji i ich rozdysponowanie w roku 2012

Wyszczeglnienie
Ustawa
budetowa
Wykonanie
mlnz
Przychody z prywatyzacji
Prywatyzacja porednia
Prywatyzacja bezporednia
Pozostae przychody
Rozdysponowanie przychodw z prywatyzacji
Reforma systemu ubezpiecze spoecznego
10.000,0
9.158,2
9.960,0
8.477,1
40,0
70,8
610,3
15.553,7
13.848,3
9.140,3
8.180,9
Odpis na Fundusz Rezerwy Demograficznej
3.923,5
3.603,0
Odpisy na fundusze celowe:
2.091,3
1.890,7
Fundusz Reprywatyzacji
191,3
150,6
1.500,0
1.373,7
Fundusz Skarbu Pastwa
200,0
183,2
Fundusz Nauki i Technologii Polskiej
200,0
183,2
Wyodrbniony rachunek ministra waciwego do spraw pracy
164,2
29,0
Odpisy na Rezerwy Porczeniowe i Gwarancyjne Skarbu

Pastwa
234,4
144,7
-5.553,7
-4.690,0
Fundusz Restrukturyzacji Przedsibiorcw
Saldo przychodw z prywatyzacji i rozdysponowania

Ujemne saldo przychodw z prywatyzacji i ich rozdysponowania byo wysze ni w 2011 r.

o4.473,1mlnz. Byo to spowodowane przede wszystkim tym, i w 2011 r. obnienie skadki przekazywanej do OFE na podstawie przepisw ustawy o zmianie niektrych ustaw zwizanych z funkcjonowaniem systemu ubezpiecze spoecznych z 7,3%, do 2,3% w 2011 r. nastpio od 1maja 2011r.,
podczas gdy w 2012 r. nisza skadka bya odprowadzana przez cay rok. W porwnaniu do planu
kwota odprowadzonych skadek bya nisza o 10,5%, co w gwnej mierze wynikao z mniejszej
nizakada ZUS, kwoty skadek przekazanych do OFE za lata wczeniejsze.
Potrzeby poyczkowe powstay take w zwizku z udzieleniem poyczek z budetu pastwa. Wplanie przewidziano ujemne saldo w wysokoci 393,3mlnz, ktre faktycznie wynioso
2.990,8mlnz. Ulego ono zwikszeniu w wyniku udzielenia FUS poyczki na wypat wiadcze
gwarantowanych przez pastwo w kwocie 3.000mlnz, tj.w maksymalnej wysokoci okrelonej
wart.8 ustawy budetowej na rok 2012. Zobowizania FUS wobec Skarbu Pastwa z tytuu udzielonych poyczek wyniosy na koniec 2012 r. 18.877,5mlnz. By to czwarty rok z rzdu, gdy Skarb
Pastwa udziela poyczek Funduszowi Ubezpiecze Spoecznych. Terminy spat poyczek byy
wprzeszoci prolongowane. W 2012 r. termin spaty poyczki udzielonej w 2010 r. zosta przesunity zkwietnia 2012r. na 2014 r. Stay przyrost tych zobowiza wskazuje, e maj one charakter
systemowego finansowania Funduszu, podobny do dotacji, lecz ich przekazanie odbywa si poza
ewidencj wydatkw budetowych. W ocenie NIK poyczki dla FUS na wypaty wiadcze gwarantowanych przez Skarb Pastwa powinny by wykazywane jako dotacja celowa z budetu pastwa,
copoprawioby przejrzysto finansw publicznych. Umorzenie spaty poyczek, jak to ju miao
miejsce w przeszoci, oznaczaoby poniesienie nakadw poza rachunkiem wydatkw i prowadzio
do zanienia kwoty wykazanego deficytu.
135

7.2. Finansowanie potrzeb poyczkowych

Finansowanie deficytu i pozostaych potrzeb poyczkowych odbywao si gwnie w wyniku emisji
skarbowych papierw wartociowych. Jedn z podstawowych zasad polityki emisyjnej Ministra
Finansw jest elastyczne ksztatowanie struktury finansowania potrzeb poyczkowych pod wzgldem wyboru rynku, waluty, czasu oraz typu instrumentw. Wybr struktury finansowania wynika
z oceny sytuacji na poszczeglnych rynkach finansowych, oczekiwanych poziomw kursw walutowych i stp procentowych. Minister Finansw wykorzystywa zrnicowane instrumenty, takie
jak emisje bonw niestandardowych, przedterminowe odkupy SPW, transakcje na instrumentach
pochodnych, a take zwikszenie limitu przyznanej Polsce przez Midzynarodowy Fundusz Walutowy Elastycznej Linii Kredytowej. Pozwalao to stosunkowo swobodnie gromadzi i wykorzystywa rodki. Jednak elastyczne ksztatowanie struktury finansowania powodowao, e rni si ona
od przyjtej w ustawie budetowej. Byo to wynikiem okrelenia w ustawie budetowej wysokiego limitu w kwocie 80 mldz przyrostu zaduenia z tytuu zacignitych i spaconych kredytw
lubpoyczek oraz emisji i spaty SPW. W ten sposb moliwe byo stosunkowo swobodne okrelenie rde i czasu pozyskiwania rodkw. Wykorzystujc te moliwoci, Minister Finansw gromadzi rodki z wyprzedzeniem w stosunku do terminu finansowania potrzeb poyczkowych, co skutkowao utrzymywaniem znacznych stanw rodkw na rachunkach wynoszcych redniorocznie
21,3mldz. Zwikszao to bezpieczestwo obsugi zobowiza, ale take wizao si z ponoszeniem
dodatkowych kosztw. Przyjmujc rednioroczny stan rodkw na rachunkachzotowych i walutowych oraz na rachunku budetu rodkw europejskich, a take koszty ich pozyskania odpowiadajce finansowaniu bonami skarbowymi i rzeczywistym kosztom pozyskiwania rodkw walutowych,
czny koszt utrzymywania wolnych rodkw NIK szacuje na okoo 0,5 mldz. Zdaniem NIK Minister
Finansw powinien dy doograniczenia kwoty utrzymywanych wolnych rodkw.
Tabela 50. Finansowanie deficytu i innych potrzeb poyczkowych w latach 20112012
2011
Wyszczeglnienie
Wykonanie
2012
Plan
Wykonanie
mlnz
Finansowanie deficytu budetu pastwa i budetu
rodkw europejskich (I+II+III)
37.442,5
39.533,5
34.060,5
I. Finansowanie krajowe
31.370,6
27.502,1
19.886,8
Emisja krajowych SPW

Poyczki udzielone
Prefinansowanie zada z udziaem rodkw pochodzcych
z budetu UE
Zarzdzanie pynnoci sektora publicznego
Pozostae przychody i rozchody
rodki na rachunkach budetowych
7.084,7
28.201,5
24.702,8
-4.974,4
-393,3
-2.990,8
-79,1
-106,1
408,1
24.500,1
-200,0
3.874,9
148,8
89,9
4.305,8
-6.198,2
II. Finansowanie zagraniczne
15.235,1
17.585,1
18.863,7
III. Przychody z prywatyzacji i ich rozdysponowanie
-9.163,2
-5.553,7
-4.690,0
Finansowanie potrzeb na rynkach krajowych i zagranicznych w 2012 r. przebiegao odmiennie

odzaoonego w ustawie budetowej. Saldo finansowania skarbowymi papierami wartociowymi
136

emitowanymi za granic byo ponad piciokrotnie wysze od planu i wynioso 21.997,2mlnz. Zwikszenie skali finansowania zagranicznego byo uzasadnione przede wszystkim korzystniejszym ksztatowaniem si rentownoci skarbowych papierw wartociowych emitowanych za granic wporwnaniu z rentownoci SPW na rynku krajowym. Na rynku wtrnym rentowno dziesicioletnich obligacji nominowanych w euro obniya si w cigu roku o 2,4 punktu procentowego, a obligacji nominowanych w dolarach amerykaskich o 2,0 punkty procentowe. W wyniku takiego ksztatowania
si stp, rentowno dziesicioletnich obligacji nominowanych w euro sprzedanych przez Ministra
Finansw na rynkach zagranicznych wynosia od 4,81% na pocztku roku do 3,21% wlistopadzie.
W tym samym okresie rentowno obligacji dziesicioletnich sprzedawanych na rynku krajowym
bya wysza i ksztatowaa si od 5,51% w lutym do 4,94% we wrzeniu. Finansowanie na rynkach
zagranicznych spowodowao wzrost dugu zagranicznego wyraonego w walutach obcych. Jednak
zpowodu aprecjacjizotego w kocu roku, nie znalazo to stosownego odzwierciedlenia we wzrocie
jego wartoci wyraonej wzotych. Strategia zarzdzania dugiem sektora finansw publicznych wlatach 20132016 dopuszczaa wiksze emisje SPW na rynki zagraniczne w przypadku wyranie niszych kosztw ni na rynku krajowym. W wyniku emisji dugu ponad biece potrzeby poyczkowe
stan rodkw walutowych zgromadzonych na rachunkach walutowych Ministra Finansw nakoniec
2012 r. wzrs w porwnaniu z rokiem poprzednim o 6,4 mldz i wynis 18,2 mldz. Szacunkowy
koszt wczeniejszego pozyskania rodkw walutowych wynis okoo 130mlnz.
Na rynku krajowym Minister Finansw pozyska rodki z emisji skarbowych papierw wartociowych
nisze od zakadanych o 3.498,6mlnz. Odmienna od planowanej bya struktura sprzeday krajowych SPW, co wynikao z uwarunkowa rynkowych. Wikszym zainteresowaniem inwestorw cieszyy si obligacje o oprocentowaniu zmiennym. Zmiana struktury popytu zgaszanego przez inwestorw bya wynikiem niepewnoci co do dalszego ksztatowania si sytuacji gospodarczej oraz polityki monetarnej NBP. Instrumenty zmiennoprocentowe charakteryzuj si mniejszym dla inwestorw ryzykiem stopy procentowej. W rezultacie obligacje wieloletnie zmiennoprocentowe zapewniy finansowanie wysze od planowanego o 23.686,4mlnz. Zmniejszeniu o 10.919,5mlnz ulego
finansowanie bonami skarbowymi. By to ju kolejny rok odduenia w bonach skarbowych. Udzia
bonw w zadueniu z tytuu krajowych SPW spad z 2,3% na koniec 2011 r. do 1,1% na koniec 2012r.
Mniejsza bya sprzeda obligacji oszczdnociowych, co wizao si z nieatrakcyjn dla nabywcw
cen tych obligacji. Saldo przychodw i rozchodw z tytuu obligacji oszczdnociowych byo mniejsze ni planowane o 2.597,5mlnz.
rdem finansowania potrzeb poyczkowych byy rwnie rodki pozyskane w ramach zarzdzania
pynnoci sektora finansw publicznych. rodki te w 2012 r. wzrosy o 3.875mlnz i na koniec roku
wyniosy 28.375mlnz. Przyrost pozyskanych rodkw z tego tytuu umoliwi finansowanie biecych potrzeb budetu pastwa i zmniejszenie emisji SPW.
W 2012 r. Minister Finansw zgromadzi rodki na sfinansowanie czci potrzeb poyczkowych
budetu pastwa roku 2013. rodki zgromadzone na koniec 2012 r. na rachunkach budetu pastwa na ten cel byy wysze o 6.198,2mlnz ni na koniec 2011 r. i wyniosy 11.417,1mlnz. Bya
totylko cz rodkw zgromadzonych przez Ministra Finansw na finansowanie potrzeb roku 2013.
W zaczniku nr5 do ustawy budetowej na rok 2012 zaplanowano ujemne saldo prefinansowania
zada realizowanych z udziaem rodkw pochodzcych z budetu Unii Europejskiej w wysokoci
106,1mlnz. Na koniec 2012 r. saldo prefinansowania byo dodatnie i wynioso 408,1mlnz, coobniyo potrzeby poyczkowe budetu pastwa o 514,2mlnz.
137

Tabela 51. Przychody i rozchody z tytuu prefinansowania zada realizowanych z udziaem

rodkw pochodzcych z budetu UE w 2012 r.
Plan
Wyszczeglnienie
Saldo
Przychody
Wykonanie
Rozchody
Saldo
Przychody
Rozchody
mlnz
1
OGEM
Fundusz Spjnoci
Wsplna Polityka
Rolna
-106,1
928,7
38,0
38,0
-144,1
890,7
1.034,8
-
1.034,8
408,1
915,6
22,7
22,7
385,4
892,8
507,5
507,5
Przychody zrealizowane w ramach prefinansowania stanowiy 98,6% kwoty planowanej. Gwnym

rdem przychodw byy spaty poyczek udzielanych w ramach PROW na lata 20072013 dokonywane przez jednostki samorzdu terytorialnego i lokalne grupy dziaania. Spaty poyczek udzielonych na prefinansowanie zada realizowanych przy wykorzystaniu rodkw Funduszu Spjnoci zrealizowane zostay w 59,8%. Na nisze od przewidywanego wykonanie planu przychodw wramach
Funduszu Spjnoci wpyw miao przeduenie okresu realizacji niektrych projektw poza rok 2010,
co spowodowao przesunicie terminu wypaty pomocy wsplnotowej. Na koniec 2012 r. pozostay
do spacenia trzy poyczki na czn kwot 19,0mlnz.
Zaplanowane na rok 2012 rozchody budetu pastwa w czci 97 dotyczyy jedynie poyczek udzielanych na wyprzedzajce finansowanie projektw realizowanych przez beneficjentw PROW. Zrealizowane rozchody stanowiy 49,0% planu i w porwnaniu do 2011 r. byy nisze o 38,3%. rodki
na poyczki przekazywane byy na podstawie umowy zawartej przez Ministra Finansw z Bankiem
Gospodarstwa Krajowego, zgodnie z wymogami okrelonymi w art.10d ust. 4 ustawy z 22wrzenia 2006 r. o uruchamianiu rodkw pochodzcych z budetu Unii Europejskiej na finansowanie
wsplnej polityki rolnej140. Kontrola wykazaa, e przekazywanie rodkw nastpowao terminowo
iwwysokociach okrelonych w zapotrzebowaniach i zleceniach przelewu, dyspozycje patnoci byy
weryfikowane i zatwierdzane przez uprawnionych pracownikw, zgodnie z procedurami obowizujcymi w Ministerstwie Finansw w zakresie uruchamiania rodkw na prefinansowanie zada realizowanych z udziaem rodkw z budetu Unii Europejskiej.
7.3. Wykonanie planu przychodw i rozchodw

Przychody krajowe wyniosy 1.120.926,1mlnz i byy wysze od planowanych o 932.966,2mlnz.
Rozchody ogem wyniosy 1.101.039,3mlnz, wobec planowanych 160.455,8mlnz. Rnica pomidzy planowanymi a wykonanymi wielkociami wynikaa gwnie ze zrealizowanych przychodw
irozchodw zwizanych z zarzdzaniem pynnoci sektora publicznego. Kwota przychodw i rozchodw rejestruje jedynie obroty na rachunku Ministra Finansw z tytuu zawizywanych i rozwizywanych depozytw. Limit cznych rozchodw, okrelony w art.52 ust.1 pkt2 ustawy o finansach publicznych, po uwzgldnieniu przepisu art.52 ust.1a dopuszczajcego przekroczenie limitu
140 Dz.U. z 2012 r. poz.1065.
138

z tytuu zobowiza finansowych zaciganych i spacanych w tym samym roku budetowym141,

niezosta w 2012 r. przekroczony. Rozchody wynikajce z potrzeb zarzdzania pynnoci sektora
finansw publicznych wyniosy 203.981,2mlnz, tj.mniej ni limit okrelony w ustawie budetowej.
Na rynku krajowym w 2012 r. Minister Finansw wyemitowa SPW o wartoci 137.614,6mlnz,
awykupi papiery w wysokoci 112.911,7mlnz. Odbywao si to w warunkach popytu wyszego
od poday o 53,2%. Przychody ze sprzeday SPW byy wysze od planowanych o 8.407,3mlnz,
arozchody o 11.905,9mlnz
Przychody z emisji dugu zagranicznego stanowiy rwnowarto 43.756,5mlnz i byy wysze
od planowanych o 16.830,4mlnz.zoyy si na nie wpywy z emisji obligacji w wysokoci
38.260,6mlnz (wobec planowanych 18.189,4mlnz) oraz kredytw zacignitych w midzynarodowych instytucjach finansowych w kwocie 5.495,9mlnz (wobec planowanych 8.736,8mlnz).
Zmiana struktury nowo zaciganych zobowiza zagranicznych Skarbu Pastwa wynikaa z warunkw, jakie wystpiy w 2012 r. na zagranicznych rynkach finansowych. Obnienie poziomu rentownoci obligacji nominowanych w euro i dolarach amerykaskich stworzyo korzystne warunki dlauplasowania ponadplanowych emisji obligacji Skarbu Pastwa, z przeznaczeniem na prefinansowanie
potrzeb poyczkowych 2013 r. Zwikszenie finansowania emisjami SPW za granic spowodowao
przesunicie na 2013 r. planowanego w 2012 r. wykorzystania kolejnych transz kredytw. Spaty kredytw udzielonych przez Polsk rzdom innych pastw byy rdem przychodw zagranicznych
w kwocie 146,6mlnz (wobec planowanej 136,9mlnz). Z tytuu udostpnionych podmiotom krajowym kredytw zagranicznych wpyna na rachunek przychodw planowana kwota 63,0mlnz.
Rozchody budetu pastwa z tytuu spaty zobowiza zagranicznych Skarbu Pastwa oraz udzielonych poyczek rzdom innych pastw wyniosy cznie 18.269,9mlnz. Zostay poniesione na terminowy i przedterminowy wykup obligacji zagranicznych w cznej kwocie 16.263,5z, na ktrzoyy si wykupy obligacji zapadajcych w 2012 r. przedterminowe wykupy obligacji zapadajcych
w 2013 r., wykup caoci zaduenia Skarbu Pastwa z tytuu obligacji Bradyego. Spata zobowiza kredytowych wobec Europejskiego Banku Inwestycyjnego, Banku wiatowego, Banku Rozwoju
Rady Europy, Klubu Paryskiego oraz pozostaych wierzycieli wyniosa rwnowarto 1.804,5mlnz
(wobec zaplanowanych 1.843,4mlnz). Na wypat kredytw w ramach umw zawartych przez Rzd
RP z rzdami innych pastw przeznaczone zostay rodki w wysokoci 194,8mlnz z planowanych
611,9mlnz. Ponadto z rachunku rozchodw dokonana zostaa patno w kwocie 7,2mln z z tytuu
udziau Polski w Midzynarodowym Stowarzyszeniu Rozwoju (IDA).
Badanie patnoci walutowych z tytuu wykupu obligacji zagranicznych oraz spaty kredytw zacignitych w midzynarodowych instytucjach finansowych wykazao, e kwoty w walutach zaewidencjonowane na rachunku pomocniczym Ministra Finansw odpowiaday kwotom zobowiza, aichzotowe rwnowartoci zaewidencjonowane na rachunku rozchodw zostay wyliczone
zgodnie z zasadami okrelonymi w umowie z NBP w sprawie sprzeday walut obcych na obsug
zobowiza i nalenoci zagranicznych Skarbu Pastwa oraz zasad realizacji tej obsugi. Patnoci
zww.tytuw zostay ujte w harmonogramach patnoci, dyspozycje uruchomienia rodkw wystawiono na podstawie wezwa patniczych bankw agentw fiskalnych i bankw kredytobiorcw,
arodki walutowe zostay terminowo przekazane na waciwe rachunki bankowe.
141 W 2012 r. do limitu nie byy zaliczone rodki z konsolidacji oraz bony niestandardowe sprzedane i wykupione
wcigu roku.
139
V. r oz l i c z e n i a z u n i e u r o p e j s k
Polska od momentu przystpienia do Unii Europejskiej, tj.od 1maja 2004 r., do 31grudnia 2012r.
otrzymaa rodki finansowe z budetu UE w wysokoci 76.765,5mln euro. Po odliczeniu skadki
czonkowskiej przekazanej w tym czasie do budetu UE w wysokoci 26.458,5mln euro i dokonaniu
zwrotw w kwocie 140,5mln euro do koca 2012 r. saldo rozlicze finansowych pomidzy Polsk
a UE byo korzystne i wynioso 50.166,5mln euro. Polska bya najwikszym beneficjentem rodkw wramach polityki spjnoci i Programu Rozwoju Obszarw Wiejskich (PROW). Ponadto wrd
nowych krajw czonkowskich Polska bya gwnym odbiorc rodkw z tytuu dopat bezporednich w ramach Wsplnej Polityki Rolnej. W okresie od akcesji Polski do UE dystans rozwojowy pomidzy Polsk i krajami Unii Europejskiej zmniejszy si. PKB w Polsce na jednego mieszkaca wzrs
z47% redniej dla Unii Europejskiej (UE25) na koniec 2003 r. do 63% w 2011 r.
1. Saldo rozlicze pomidzy Polsk a Uni Europejsk

W 2012 r. z budetu Unii Europejskiej do Polski wpyny rodki w wysokoci 15.440,0mln euro
(64.616,4mlnz). Polska wpacia do budetu Unii Europejskiej z tytuu skadki i dokonanych zwrotw
3.570,3mln euro (15.949,2mlnz). Saldo biecych rozlicze Polski z Uni Europejsk byo dodatnie
iwynioso 48.667,2mlnz (w 2011 r. 43.591,1mlnz).
Tabela 52. Przepywy finansowe pomidzy Polsk a budetem Unii Europejskiej w 2012 r.
Wyszczeglnienie
Przepywy rodkw 2012

mln euro
I. Transfery z UE do Polski1
mlnz
Plan2
Wykonanie
mlnz
15.440,0
64.616,4
69.624,1
92,8
24,1
100,9
488,3
20,7
10.508,0
43.976,0
49.609,1
88,6
Perspektywa 20042006
346,6
1.450,9
499,7
290,4
Operacje strukturalne
296,8
1.242,1
49,9
208,8
499,7
41,8
10.161,4
42.525,0
49.109,4
86,6
48.687,7
86,8
rodki przedakcesyjne ISPA

i Fundusz Spjnoci, wtym:
Fundusz Spjnoci
Perspektywa 200720135
6.973,7
29.184,9
Fundusz Spjnoci
3.124,6
13.076,5
P
O Zrwnowaony Rozwj Sektora
Rybowstwa
i Nadbrzenych Obszarw Rybackich
A
RiMR (dopaty bezporednie iinterwencje
rynkowe)
ARR (Interwencje rynkowe)
PROW 20072013
Pozostae transfery WPR
63,0
263,7
421,7
62,5
4.868,3
20.373,8
19.441,0
104,8
2.702,8
11.311,2
129,3
541,1
2.024,8
8.473,8
x
x
11,4
47,7
141
ro z l i c z e n i a z u n i europe j sk
cd.
Przepywy rodkw 2012
Wyszczeglnienie
mln euro
Przepywy w ramach dziau 3a budetu UE

Fundusze migracyjne
Pozostae transfery4
19,8
mlnz
Plan2
Wykonanie
mlnz
82,9
85,7
96,7
19,8
82,9
3.568,7
15.942,5
16.146,2
98,7
DNB
2.504,0
11.192,1
11.353,3
98,6
II. Wpaty do budetu UE3

VAT
516,0
2.301,7
2.303,1
99,9
TOR
361,1
1.611,7
1.631,0
98,8
RABATY
187,6
837,1
858,8
97,5
1,6
6,7
11.869,6
48.667,2
53.477,9
III. Z
wroty rodkw do budetu UE1
IV. S
aldo rozlicze RP-UE (I-II-III)
1 4,1850 rednioroczny kurs EUR/PLN
w NBP za 2012 r.
2 Prognoza napywu rodkw przyjta przez Ministerstwo Finansw przy projektowaniu ustawy budetowej na 2012 r. Wpaty
do budetu UE plan po zmianach.
3 Zgodnie z art.10 ust.3 rozporzdzenia Rady Nr1150/2000/WE, Euratom z 22maja 2000 r. wykonujcym decyzj 2007/436/WE,
Euratom w sprawie systemu rodkw wasnych Wsplnot Europejskich, skadka czonkowska jest przeliczana na waluty krajowe po kursie z ostatniego dnia notowania w roku kalendarzowym poprzedzajcym rok budetowy.
4 Pozostae transfery: zgodnie z danymi NBP w wikszoci przepywy te zwizane s z Dziaem 1a oraz 3b budetu UE, gwnie
programami wsplnotowymi, takimi jak: Sokrates, Erasmus, Modzie, Leonardo da Vinci, V i VI Program Ramowy, Media Plus.
5 W uzasadnieniu do projektu ustawy budetowej na rok 2012 w rozdziale
IX Rozliczenia z UE podano kwot 53.934,9mlnz,

tj.o 4.825,5mlnz wysz. Podanie wyszej kwoty wynikao z ujcia dochodw BE z tytuu przekazania rodkw pozostajcych na rachunkach programowych z lat poprzednich.
rodki z tytuu refundacji wydatkw na programy operacyjne w ramach perspektywy finansowej

20072013139 wyniosy 10.161,4mln euro i stanowiy 65,8% wszystkich transferw. Byy one wysze
o 5,4% ni w 2011 r. Na rachunki krajowych programw operacyjnych140 w NBP wpyno 7.369,3mln
euro, tj.o 15,2% wicej ni w 2011 r. (6.394,3mln euro). Najwiksz kwot przekazano na Program
Operacyjny Infrastruktura i rodowisko (4.112,1mln euro) oraz na regionalne programy operacyjne
(2.728,6mln euro). W porwnaniu do 2011 roku wzrosa o 14,4% kwota transferw na realizacj
Wsplnej Polityki Rolnej. Na ten cel UE przekazaa 4.868,3mln euro, co stanowio 31,5% kwoty otrzymanej z UE w 2012 r. Wysze rodki wpyny na realizacj Programu Rozwoju Obszarw Wiejskich
20072013 oraz patnoci bezporednie w zwizku ze stopniowym dochodzeniem unijnej czci
tych patnoci do poziomu UE-15.
Ze rodkw, ktrymi dysponowa Minister Finansw w 2012 r. w kwocie 18.996,1mln euro,
nadochody budetu rodkw europejskich ibudetu pastwa czci krajowej przekazano
16.028,5mln euro, tj.84,4%. Pozostae rodki przeznaczono gwnie na realizacj projektw Funduszu Spjnoci 20002006 (cznie 75,3mln euro) oraz na zwrot poyczki z NPR 20042006
(255,0mln euro). Narachunkach programowych Ministra Finansw w NBP na 31grudnia 2012 r.
pozostay rodki pochodzce z budetu Unii Europejskiej w kwocie 2.632,7mln euro, tj.o 20,5%
niszej ni na koniec 2011r.
139 Programy Operacyjne Narodowej Strategii Spjnoci 20072013 (cznie z PO Pomoc Techniczna) oraz PO
Zrwnowaony Rozwj Sektora Rybowstwa i Nadbrzenych Obszarw Rybackich.
140 S to PO Infrastruktura i rodowisko, PO Innowacyjna Gospodarka, PO Kapita Ludzki, PO Rozwj Polski Wschodniej,
PO Pomoc Techniczna.
142
Tabela 53. Stan rodkw z budetu UE na rachunkach programowych na koniec 2011 i 2012 r.
z tego:
rodki
rodki
przekazane
Wypywy na rachunek przekazane
Stan
W tym
Stan
rodki
na
2012
rodkw
dochodw
rodkw na dostpne wpywy
rachunek pozostae
(kol.
na
budetu
Wyszczeglnienie 31.12.2011
z UE
20121
dochodw wypywy3 31.12.2012
6+7+8)
rodkw
budetu
europejskich
pastwa (cz. 77)
(cz. 87)2
mln euro
1
OGEM
rodki
przedakcesyjne
(ISPA, Phare, TF)
NPR 20042006
Perspektywa
finansowa
200720134
Razem WPR
3.310,3
18.996,1
15.423,2
16.363,4
3,5
27,6
24,1
25,4
51,3
400,4
346,6
347,6
3.236,4
13.655,4
10.161,4
11.097,3
15.654,3
374,2
334,9
2.632,7
0,0
25,4
2,2
39,9
307,8
52,8
10.796,9
300,4
10,9
2.558,1
4. 868,3
4.868,3
4.868,3
4.857,4
ROW 20072013
P
2.024,8
2.024,8
2.024,8
2.024,8
A
RiMR (patnoci
bezporednie
i interwencje
rynkowe)
2.702,8
2.702,8
2.832,1
2.832,1
A
RR (interwencje
rynkowe)
129,3
129,3
11,4
11,4
11,4
14,0
33,9
19,8
19,6
19,6
14,3
5,2
10,6
3,1
5,2
3,5
1,8
5,4
Inne rodki
w ramach WPR
Fundusze
Migracyjne
Inne rodki
bezzwrotne
pochodzce
z budetu UE
-
0,5
10,9
1 cznie
z odsetkami w kwocie 2,7 mln euro oraz pozostaymi wpywami w wysokoci 259,8 mln euro. Pozostae wpywy
dotycz m.in.: zwrotw rodkw na rachunki kwot odzyskanych funduszy strukturalnych 20042006 - 1,7mln euro, wpywu
rodkw z tytuu zwrotu poyczki z NPR 20042006 w kwocie 255,0mln euro. Nie uwzgldniono przepyww wewntrznych midzy rachunkami programowymi perspektywy 20042006 w kwocie 299,5mln euro oraz przepyww wewntrznych midzy rachunkami programowymi perspektywy 20072013 w wysokoci 565mln euro.
2 Z rachunku programowego WPR przekazano na dochody cz. 87 kwot 4.857,4mln euro, z tego 4.607,4mln euro nadochody
roku 2012, a 250mln euro na dochody roku 2013.
3 Pozostae wypywy dotyczyy m.in. zwrotw do KE na podstawie not debetowych 1,0mln euro; rodkw wykorzystanych
na program ISPA25,4 mln euro, Fundusz Spjnoci 2004200649,9mln euro oraz zwrotu poyczki z NPR 20042006
kwocie 255,0mln euro. Nie uwzgldniono przepyww wewntrznych midzy rachunkami programowymi perspektywy
20042006 w kwocie 299,5mln euro i perspektywy 20072013 w kwocie 565mln euro.
4 Perspektywa 20072013 stan rachunkw netto na koniec 2012 r. wynis 2.558,1mln euro. Kwota ta nie uwzgldnia rodkw w kwocie 3.015,0mln euro przekazanych na potrzeby poyczkowe budetu pastwa w latach 20092010.
U
waga: rnice wystpujce przy przeliczeniach danych w tabeli wynikaj z zaokrgle. Zaprezentowane dane przedstawiaj stan rodkw i przepywy finansowe na rachunkach bankowych Ministerstwa Finansw.
2. Wykorzystanie rodkw europejskich

Na realizacj programw finansowanych ze rodkw europejskich, ujtych w zaczniku nr15
doustawy budetowej na rok 2012 r., wykorzystano cznie 78.844,2mlnz, tj.96,7% planu po zmianach, w tym ze rodkw budetu UE 69.594,6mlnz (97,0%) i budetu pastwa (na wspfinansowanie) 9.249,6mlnz (95,0%).
143
Tabela 54. Wydatki na realizacj programw wspfinansowanych ze rodkw budetu UE

Plan Plan
po zmianach
20122012
po zmianach
w tym:
w tym:
Wykonanie
20122012
Wykonanie
w tym:
w tym:
5:2
6:3 6:37:4 7:4
Nazwa
programu
Wydatki
Nazwa
programuWydatki
Wydatkiwydatki
Wydatkiwydatki
wspfinanwspfinanwydatki
wspfinanwydatki
wspfinan- 5:2
operacyjnego
operacyjnego ogem
ogem
ogemzbudetu
z budetu
z budetusowanie
sowanie ogem
zbudetusowanie
sowanie
UE UE
krajowe
UE UE
krajowe
krajowe
krajowe
mlnz
% %
mlnz
1
2
3
4
5
6
7
8
1
2
3
4
5
6
7
8 9
9 10 10
OGEM
81.502,4
71.761,0
78.844,2
96,7 96,7
97,0 97,0
95,0 95,0
OGEM
81.502,4
71.761,0 9.741,4
9.741,4
78.844,269.594,6
69.594,6 9.249,6
9.249,6
PO Infrastruktura
PO Infrastruktura
27.167,7
25.923,8
98,8 98,8
98,9 98,9
97,0 97,0
27.167,7
25.923,8 1.244,0
1.244,026.854,3
26.854,325.647,0
25.647,0 1.207,3
1.207,3
irodowisko
irodowisko
PO Innowacyjna
PO Innowacyjna
7 441,1
930,0930,0
84,7 84,7
84,7 84,7
84,4 84,4
7 441,16 339,6
6 339,6 1 101,5
1 101,56 300,2
6 300,2 5 370,2
5 370,2
Gospodarka
Gospodarka
PO Kapita
Ludzki
7.701,9
958,8958,8 7.214,7
793,6793,6
93,7 93,7
95,2 95,2
82,8 82,8
PO Kapita
Ludzki
7.701,96.743,1
6.743,1
7.214,7 6.421,1
6.421,1
PO Pomoc
PO Pomoc
Techniczna
334,6334,6 281,2281,2
53,4 53,4 311,9311,9 262,1262,1
49,8 49,8
93,2 93,2
93,2 93,2
93,3 93,3
Techniczna
20072013
20072013
PO Rozwj
PolskiPolski
PO Rozwj
1.396,0
127,2127,2 1.383,9
125,0125,0
99,1 99,1
99,2 99,2
98,3 98,3
1.396,01.268,8
1.268,8
1.383,9 1.258,9
1.258,9
Wschodniej
Wschodniej
PO Europejskiej
PO Europejskiej
Wsppracy
37,5 37,5 25,8 25,8
11,7 11,7 24,8 24,8
14,1 14,1
10,7 10,7
66,1 66,1
54,7 54,7
91,5 91,5
Wsppracy
Terytorialnej
Terytorialnej
Europejski
Europejski
Instrument
Instrument
97,6 97,6 90,3 90,3
7,3 7,3 49,3 49,3
44,9 44,9
4,4 4,4
50,5 50,5
49,7 49,7
60,3 60,3
Ssiedztwa
Ssiedztwa
i Partnerstwa
i Partnerstwa
Regionalne
Programy
Regionalne
Programy11.894,0
11.059,3
834,7834,711.675,3
778,0778,0
98,2 98,2
98,5 98,5
93,2 93,2
11.894,0
11.059,3
11.675,310.897,3
10.897,3
Operacyjne
Operacyjne
Granty
EFS EFS
0,8 0,8
0,8 0,8
0,0 0,0
0,7 0,7
0,7 0,7
0,0 0,0
87,5 87,5
87,5 87,5Granty
Ogem
programy
Ogem
programy 56.071,2
51.732,7
96,0 96,0
96,5 96,5
89,9 89,9
56.071,2
51.732,7 4.338,6
4.338,653.815,0
53.815,049.916,2
49.916,2 3.898,7
3.898,7
NSS 20072013
NSS 20072013
Szwajcarsko-Polski
Szwajcarsko-Polski
237,3237,3 223,7223,7
13,6 13,6 198,9198,9 188,6188,6
10,3 10,3
83,8 83,8
84,3 84,3
75,7 75,7
Program
Wsppracy
Program
Wsppracy
Norweski
Mechanizm
Norweski
Mechanizm
Finansowy
i MF iEOG
45,2 45,2 33,9 33,9
11,3 11,3
7,3 7,3
6,7 6,7
0,6 0,6
16,2 16,2
19,7 19,7
5,3 5,3
Finansowy
MF EOG
20092014
20092014
PO Zrwnowaony
PO Zrwnowaony
Rozwj
Sektora
Rozwj
Sektora
Rybowstwa
850,1850,1 660,2660,2
189,8189,8 817,4817,4 628,9628,9
188,5188,5
96,2 96,2
95,2 95,2
99,3 99,3
Rybowstwa
i Nadbrzenych
i Nadbrzenych
Obszarw
Rybackich
Obszarw
Rybackich
Wsplna
Polityka
Wsplna
Polityka 24.298,6
98,7 98,7
99,3 99,3
24.298,619.110,6
19.110,6 5.188,0
5.188,0 24.005,8
24.005,818.854,3
18.854,3 5.151,5
5.151,598,8 98,8
RolnaRolna
W 2012 r. wzrosa kwota rodkw wydatkowanych przez Polsk na realizacj programw wspfinansowanych ze rodkw europejskich o 10,2% w porwnaniu do wykonania roku 2011. Najwiksze zwikszenie wydatkw wystpio w PO Infrastruktura i rodowisko (o 54,3%), wydatki w ramach
PO Kapita Ludzki i zwizane z Regionalnymi Programami Operacyjnymi zmniejszyy si odpowiednio o 9,3% oraz o 10,9%.
Narodowa Strategia Spjnoci

Polska spord pastw Unii Europejskiej posiada najwysz kwot alokacji rodkw w ramach polityki spjnoci. Rwnie kwota rodkw jaka wpyna do Polski na patnoci porednie w ramach
polityki spjnoci od pocztku wdraania perspektywy finansowej 20072013 do koca 2012 r., bya
144
najwysza spord krajw Unii Europejskiej (UE 27) i wynosia 28.912,0mln euro, tj.22% cakowitej
kwoty patnoci przekazanych pastwom czonkowskim. Kwota na sfinansowanie patnoci porednich stanowi 43% jej alokacji141 i bya wysza od redniej UE 27, ktra wynosi 38%. Siedem krajw
UE27 posiada wyszy lub identyczny z Polsk wskanik implementacji alokowanych rodkw.
Wykres 14. Patnoci porednie w ramach perspektywy finansowej 2007-2013 w wybranych
krajach
120%
100%
80%
60%
40%
Wgry
Grecja
Jako alokacji dla danego pastwa
Razem dla UE27
Jako wszystkich patnoci porednich
Portugalia
Niemcy
Hiszpania
0%
Polska
20%
rdo: za Transfery finansowe pomidzy Polsk a UE wedug stanu na dzie 31 grudnia 2012 r. Ministerstwo Finansw
Departament Unii Europejskiej, Wydzia Budetu Unii Europejskiej.
Od pocztku realizacji NSS do koca 2012 r. zawarto 80.355 umw na kwot dofinansowania
zUE 235.995,6mlnz. Rok 2012 by kolejnym rokiem znacznego wzrostu liczby zawartych umw,
nakoniec 2011 r. zawarto 65.273 umowy na kwot dofinansowania z UE 195.167,7mlnz, a na koniec
2010 r. 50.468 umw na kwot 154.462,3mlnz. Poziom wykorzystania alokacji na lata 20072013
dla NSS wynikajcy z kontraktacji stanowi 84,3%. Dla poszczeglnych programw operacyjnych
ksztatowa si od 52,3% (PO Europejskiej Wsppracy Terytorialnej) do 95,5% (PO Rozwj Polski
Wschodniej).
W 2012 r. zawarto 15.082 umowy o dofinansowanie na kwot 40.827,9mlnz. Na koniec 2012 r.
nalistach podstawowych projektw indywidualnych dla programw operacyjnych pozostawao
226projektw bdcych w fazie przygotowa, przed podpisaniem umw o dofinansowanie, o szacowanej kwocie dofinansowania UE 17,4 mldz. Na powysze projekty zostaa dokonana warunkowa rezerwacja rodkw w programach, zatem uwzgldnienie ich razem z projektami NSS 20072013
objtymi ju umowami oznacza, e kwota zaangaowanych rodkw UE wynosi okoo 252,7 mldz,
costanowi okoo 91% alokacji przyznanej Polsce na lata 20072013. Powysze dane z 2012 r. orazzlat
poprzednich wskazuj, e Polska ma realn szans na zakontraktowanie do koca 2013 r. rodkw
wwysokoci 100% przyznanej alokacji. Konieczna jest pena mobilizacja i intensyfikacja dziaa instytucji odpowiedzialnych za wdraanie poszczeglnych programw operacyjnych, ukierunkowanych
naprzyspieszenie tempa zawierania umw (wydawania decyzji o dofinansowaniu projektw).
141 Cakowita kwota rodkw unijnych do wydania w ramach dziaania lub programu w danym czasie.
145
Tabela 55. Poziom realizacji alokacji w ramach NSS na koniec 2012 r.

Zawarte umowy/wydane decyzje
o dofinansowanie projektu
Program operacyjny
liczba
szt.
OGEM
ogem warto
wydatkw
kwalifikowalnych
w tym
rodki UE
mlnz
Poziom
realizacji
alokacji
na lata
20072013
%
80.355
342.006, 7
235.995,6
1.903
132.997,4
98.532, 3
84,1
PO Innowacyjna Gospodarka
11.420
55.66,5
30.190,1
84,9
PO Kapita Ludzki
PO Infrastruktura i rodowisko
84,3
37.860
40.800,0
33.931, 4
82,7
PO Pomoc Techniczna
310
1.831,7
1.557, 0
73,3
PO Rozwj Polski Wschodniej
208
13.032,4
9.393,1
95,5
16 R
egionalnych Programw
Operacyjnych
28.310
95.333,3
60.434, 6
85,1
uropejskiej Wsppracy
PO E
Terytorialnej
254
1.527, 0
1.271,4
52,3
90
823,4
685,7
Europejski Instrument Ssiedztwa

i Partnerstwa
rdo: opracowanie wasne NIK na podstawie wynikw kontroli w Ministerstwie Rozwoju Regionalnego.
Do Komisji Europejskiej certyfikowano wydatki ze rodkw UE w kwocie 128.725,9mln z, costanowio rwnowarto 31.000,3mln euro. Wydatki te stanowiy 45,9% alokacji na lata 20072013.
Wporwnaniu do stanu na koniec 2011 r. wykorzystanie dostpnej alokacji wzroso o 15,5 punktu
procentowego. Komisja Europejska do koca 2012 r. zrefundowaa kwot 29.028,0mln euro, co stanowio 93,6% kwoty przekazanej do Komisji Europejskiej przez Instytucj Certyfikujc w zakresie
rodkw UE. Do zrefundowania przez KE pozostaa kwota 1.972,3mln euro.
W 2012 r. warto wydatkw kwalifikowanych wykazanych przez beneficjentw we wnioskach
opatno wzrosa o 69,2 mldz, a kwota dofinansowania UE w tych wnioskach o 48,7 mldz. Utrzymanie podobnej dynamiki wydatkw kwalifikowanych prezentowanych wzoonych wnioskach,
przy uwzgldnieniu reguy n+3 oraz n+2142, powinno umoliwi Polsce pene wykorzystanie alokacji
rodkw UE do 2015 r. Naley jednak podkreli, e w ramach poszczeglnych programw operacyjnych wystpuj dziaania, w ktrych pomimo relatywnie wysokiej kontraktacji odnotowany jest stosunkowo niski poziom wnioskowanych przez beneficjentw refundacji, co wiadczy midzy innymi
o niezadowalajcym tempie realizacji projektw. Konieczne jest zatem wzmocnienie monitorowania stanu realizacji zakontraktowanych projektw.
W 2012 r. Komisja Europejska wstrzymywaa refundacj patnoci w ramach Programw Operacyjnych:
yy Innowacyjna Gospodarka, w kwotach:
312mlneuro wydatkw wykazanych w trzech powiadczeniach dla caego programu
zpowodu przekroczenia dopuszczalnego progu 2% stwierdzonych nieprawidowoci;
wkwietniu KE odblokowaa refundacj patnoci w ramach caego programu;
142 W okresie 20072013 dla pierwszych trzech lat wdraania programw operacyjnych wprowadzono zasad
n+3. Oznacza to, e rodki, ktre Polsce przyznano na rok 2007 (rok n), mona wydatkowa do roku 2010 (n+3),
rodki na rok 2009 do roku 2012, a rodki na rok 2010 do roku 2013. W kolejnych latach (czyli 20112013)
ponownie obowizywa bdzie zasada n+2. Po tym okresie rnica midzy kwot zarezerwowan w budecie
wsplnotowym a kwot wnioskw o patno, jakie spyny do Komisji Europejskiej, zostanie automatycznie
anulowana.
146
121,0mlneuro wydatkw w zakresie 7. osi priorytetowej idziaa 4.5, 6.2.2 i 6.5.2 (wokresie od 20kwietnia do 28wrzenia 2012r.); wydatki w ramach dziaa zostay zrefundowane do 12listopada 2012 r., zwyjtkiem kwoty 127,1mlnz obejmujcej wydatki poniesione w ramach projektw realizowanych przez Centrum Projektw Informatycznych
narzecz dwch wykonawcw, ktre z uwagi na moliwo wystpienia nieprawidowoci
zostay wycofane z certyfikacji;
yy Kapita Ludzki w cznej kwocie 296,5mlneuro z powodu koniecznoci zatwierdzenia zwikszenia budetu Europejskiego Funduszu Spoecznego na 2012 r.; KE dokonaa refundacji 28grudnia 2012 r.;
yy Infrastruktura i rodowisko w kwocie 874,0mlneuro, w zwizku z dziaaniami prowadzonymi
przez organy cigania dotyczcymi podejrze o zmow cenow w trzech kontraktach rozstrzygnitych przez Generaln Dyrekcj Drg Krajowych i Autostrad; kwota ta zostaa odblokowana
27marca 2013 r.;
yy Rozwj Polski Wschodniej w kwocie 67,2mlneuro w zwizku z dziaaniami prowadzonymi
przez organy cigania; postpowania prokuratorskie dotyczyy PO Infrastruktura i rodowisko,
mimo to zakaz zosta rozszerzony, gdy GDDKiA realizuje take projekty w ramach dziaania 4.1.
PO Rozwj Polski Wschodniej; kwota ta zostaa odblokowana 27marca 2013 r.
Tabela 56. Realizacja programw operacyjnych w ramach NSS 20072013
Program
Warto
alokacji
na lata
2007
2013
Warto
alokacji
na lata1
2007
2012
mln euro
1
Wydatki wykazane
wzoonych
przez IC do KE
Warto
Warto
powiadczeniach
zatwierdzonych
alokacji
ideklaracjach
wnioskw
na lata
wydatkw oraz
5:4
opatno
2007
wnioskach
zoonych
przez
20131
opatno
beneficjentw
w ramach programu
operacyjnego
(rodki UE)
mlnz
mln euro
mlnz
4
7:3
7:4
10
OGEM
67.528,2
205.747,7
246.148,5
136.573,3
31.000,3
128.725,9 55,5 62,6 52,3
PO Infrastruktura
i rodowisko
28.338,0
83.776,0
103.040,6
52.447,5
10.826,0
45.451,8 50,9 54,3 44,1
PO Innowacyjna
Gospodarka
8.658,1
26.108,8
30.472,1
15.551,6
3.557,8
14.666,0 51,0 56,2 48,1
PO Kapita Ludzki
10.007,4
30.702,1
35.833,1
22.470,3
5.103,1
21.164,8 62,7 68,9 59,1
PO Rozwj Polski
Wschodniej
2.387,7
7.191,6
8.393,5
4.187,0
1.005,7
4.183,1 49,9 58,2 49,8
516,7
1.634,2
1.907,3
1.109,1
263,6
1.088,4 58,2 66,6 57,1
17.277,6
54.013,5
63.778,7
40.154,7
10.119,8
41. 663,2 63,0
77,1 65,3
342,6
1.209,9
1.428,8
551,1
124,2
508,7 38,6
42,0 35,6
1.111,5
1.294,4
102,0
PO Pomoc
Techniczna
Regionalne PO
PO Europejskiej
Wsppracy
Terytorialnej
Europejski
Instrument
Ssiedztwa
iPartnerstwa
7,9
1 Wedug zacznika do ustawy budetowej na 2012 r. (tabela 1: limity zobowiza w kolejnych latach obowizywania NSRO
20072013).
rdo: Opracowanie wasne NIK na podstawie wynikw kontroli w Instytucjach Zarzdzajcych.
147

W ramach Wsplnej Polityki Rolnej do Polski w okresie od 1maja 2004 r. do 31grudnia 2012 r. wpyna kwota 24.094,4mln euro, z tego w ramach perspektywy 20042006 5.685,4mln euro oraz
perspektywy 20072013 18.409,0mln euro. Do Komisji Europejskiejzoono wnioski zawierajce
certyfikowane wydatki cznie na kwot 21.202,0mln euro oraz 7.739,0mlnz.
W 2012 r. wydatki na Wspln Polityk Roln wykonane zostay w wysokoci 24.005,8mln z, tj.91,9%
kwoty planowanej w ustawie budetowej na rok 2012, w tym z budetu rodkw europejskich
18.745,5mlnz, tj.odpowiednio 91,5% planowanej kwoty143.
Wydatki z budetu rodkw europejskich na patnoci dotyczce systemw wsparcia bezporedniego i pozostaych mechanizmw w ramach I filara WPR wyniosy 9.922,1mlnz, tj.prawie 100%
planu po zmianach. Z kwoty tej Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa wydatkowaa
9.435,5mlnz gwnie na sfinansowanie jednolitej patnoci obszarowej (7.516,7mlnz), na pomoc
dla grup producentw na uzyskanie wstpnych pozwole (1.157,3mlnz) oraz patnoci z tytuu
cukru (548,8mlnz). Agencja Rynku Rolnego wydatkowaa 484,6mlnz, w tym przede wszystkim
nadostarczanie nadwyek ywnoci najuboszej ludnoci UE (261,9mlnz), refundacje w ramach
rynku misa (72,4mlnz), refundacje, pomoc restrukturyzacyjn i pomoc na rzecz dywersyfikacji
wramach rynku cukru (48,3mlnz), refundacje, dopaty i interwencje w ramach rynku mleka i przetworw mlecznych (40,9mlnz), wspfinansowanie programu na rzecz poprawy produkcji i wprowadzania do obrotu produktw pszczelarskich (10,3mln z), wspfinansowanie programw dziaa
informacyjnych i promocyjnych dotyczcych produktw rolnych na rynku wewntrznym i krajach
trzecich (16,0mln z) oraz wspfinansowanie programu Owoce w szkole (27,6mlnz).
Kwota zadeklarowanych wydatkw przez Agencj Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa
wramach PROW 20072013, poniesionych do 31grudnia 2012r., wyniosa 7.653,6mln euro istanowia 57,1% limitu rodkw UE okrelonego w tabeli finansowej programu (13.398,9mlneuro).
Po uwzgldnieniu otrzymanej zaliczki z KE w kwocie 926,1mlneuro, wykorzystanie alokacji 2007
2013 wynioso 8.579,7mln euro, tj.64% limitu rodkw144. Na koniec 2012r. KE zrefundowaa
wydatki w kwocie 7.064,1mln euro, co stanowio 52,7% przyznanego limitu.
Na dzie 31 grudnia 2012 r.145 kwota pomocy, o ktr wnioskowali beneficjenci PROW
20072013, wyniosa 76.953,6mlnz, a kwota wynikajca z zawartych umw i wydanych decyzji
58.340,3mlnz, tj.odpowiednio 108% i81,9% alokacji wkadu publicznego 20072013 w wysokoci 71.257,0mlnz146.
Poziom wykorzystania kwoty alokacji na PROW 20072013 wynis w Polsce 50,0% i by zbliony
doredniej UE 27.
143 Tabela 3. zacznika nr16 ustawy budetowej na 2012 r.

144 Limit rodkw PROW 20072013 na dzie 31grudnia 2012r. wynis 17.420,1mln euro, w tym wkad UE
13.398,9mln euro.
145 Z uwzgldnieniem zobowiza wieloletnich, wyliczonych na podstawie prognoz Agencji Restrukturyzacji

iModernizacji Rolnictwa.
146 Alokacja wkadu publicznego PROW 20072013 w wysokoci 17.420,1mln euro przeliczona wg kursu 4,0968
(kurs EBC zprzedostatniego dnia roboczego KE miesica poprzedzajcego miesic, dla ktrego dokonuje si
wyliczenia limitu alokacji rodkw wsplnotowych) uwzgldnia kwoty wypacone w poprzednich miesicach
po wczeniej obowizujcych kursach EBC oraz kwoty wynikajce ze rodkw odzyskanych.
148
Program Operacyjny Zrwnowaony Rozwj Sektora Rybowstwa

i Nadbrzenych Obszarw Rybackich (PO ZRSRiNOR)
Limit rodkw europejskich okrelony w tabeli finansowej na realizacj PO ZRSRiNOR na lata
20072013 okrelony zosta na kwot 734,1mln euro.
Kwota pomocy, o ktr wnioskowali beneficjenci programu od 2007 r., wedug stanu na dzie
31grudnia 2012r. wyniosa 6.287,5mlnz, a warto zawartych umw oraz wydanych decyzji ogem wyniosa 2.832,6mlnz, costanowio odpowiednio 156,3% i70,4% kwoty limitw
wkadu publicznego na lata 20072013147. czna kwota otrzymanych zaliczek i refundacji z KE
oraz wnioskw niezrefundowanych wyniosa 363,9mln euro, co stanowio 100,6% alokacji na lata
20072010 (361,7mln euro) i 49,6% alokacji 20072013 (734,1mln euro). Kwota certyfikowanych
wydatkw wramach PO ZRSiNOR wyniosa 261,1mln euro, z tego Komisja Europejska zrefundowaa 171,3mln euro, a wnioski niezrefundowane wyniosy 89,9mln euro. Patnoci dla beneficjentw zerodkw UE wyniosy 1.660,3mlnz. Limit zobowiza na PO ZRSRINOR, okrelony w zaczniku 16 do ustawy budetowej na rok 2012 zosta wykonany w kwocie 576,5mlnz, tj.w 127,3%.
Szwajcarsko-Polski Program Wsppracy

W 2012 r. zakoczono prace nad kontraktacj rodkw Szwajcarsko-Polskiego Programu Wsppracy. Zakontraktowano 464,6mlnfrankw szwajcarskich, tj.100% alokacji dostpnej w ramach
programu148. Podpisano 58 umw, w tym 50 dotyczyo projektw indywidualnych oraz osiem programw/grantw blokowych. Na realizacj programu w 2012 r. z budetu krajowego i budetu rodkw europejskich poniesiono wydatki w cznej kwocie 87,0mlnfrankw szwajcarskich149, tj.18,7%
alokacji. Strona szwajcarska zrefundowaa kwot 47,8mlnfrankw szwajcarskich, tj.10,2% alokacji
oraz 54,9% kwoty prefinansowanej zbudetu pastwa. Niszy poziom refundacji w stosunku doprefinansowania wynika z przyjtego w ramach programu systemu patnoci. Patnoci realizowane
wgrudniu 2012 r. zostay zgoszone stronie szwajcarskiej w 2013 r.
Norweski Mechanizm Finansowy i Mechanizm Finansowy EOG 20042009

Wdraanie Norweskiego Mechanizmu Finansowego i Mechanizmu Finansowego EOG 20042009
zostao zakoczone. Zrealizowano 410 projektw indywidualnych oraz sze grantw blokowych.
Na 31grudnia 2012r. zaakceptowane zostay sprawozdania kocowe zrealizacji 402 projektw oraz
czterech grantw blokowych. Na ostateczn decyzj darczycw oczekiway sprawozdania kocowe
dla szeciu projektw indywidualnych oraz dwch grantw. Sprawozdania kocowe dla dwch projektw indywidualnych znajdoway si w fazie oceny przez Instytucje Poredniczce150.
W ramach Norweskiego Mechanizmu Finansowego i Mechanizmu Finansowego EOG 20042009
zakontraktowano 528,2mlneuro, tj.100% alokacji. Do koca 2012 r. wykorzystano 493,8mlneuro,
tj.93,5% kwoty zakontraktowanej. W 2012 r. wydatkowano 66,4mlnz, tj.96,1% planu po zmianach.
147 Alokacj wynoszc 978.790,1tys.euro przeliczono zgodnie z arkuszem kalkulacyjnym monitorujcym przepyw
rodkw przekazywanych przez Komisj Europejsk oraz wyliczajcym dostpn w programie operacyjnym
alokacj w polskichzotych opracowanym przez Ministerstwo Rozwoju Regionalnego.
148 Kwota alokacji nie uwzgldnia kosztw zarzdzania programem przez stron szwajcarsk w wysokoci okoo
24,5mlnCHF.
149 Wypaty dokonano z budetu krajowego oraz z budetu rodkw europejskich.

150 Termin przekazania tych sprawozda upywa w lutym 2013 r.
149
Polska otrzymaa patnoci, w tym zaliczki, na kwot 495,4mlneuro, tj.93,8% kwoty zakontraktowanej z darczycami.
Norweski Mechanizm Finansowy i Mechanizm Finansowy EOG 20092014

Do koca 2012 r. zatwierdzono do realizacji 13 programw i przystpiono do prac wdroeniowych.
Ogoszono pierwsze konkursy wnioskw. Na 31grudnia 2012 r. poziom kontraktacji rodkw wynis
350,7mlneuro151, tj.66,0% alokacji (531,6mln euro). Do koca 2012 r. stronie polskiej przekazano
4,6 mlneuro. Byy to gwnie zaliczki.
Stan zaawansowania zamknicia pomocy 20042006

Dokumenty zamknicia pomocy152 dla wszystkich 10 programw153 objtych wsparciem zostay
przekazane do Komisji Europejskiej. Do koca 2012 r. dla dziewiciu programw Komisja wypacia salda kocowe w kwocie 380,7mln euro, tj.45,2% kwoty wnioskowanej. Komisja nie zrefundowaa nadkontraktacji154 oraz zawiesia patnoci, co do ktrych stwierdzono nieprawidowoci
wramach postpowa administracyjnych i sdowych. Wskanik realizacji alokacji155 dla tych programw wynis 99,6%.
Do 2012 r. nie wypacono salda kocowego dla Sektorowego Programu Operacyjnego Rybowstwo
i Przetwrstwo Ryb (wnioskowano o 20,2mlneuro).
Fundusz Spjnoci 20002006

Na 31grudnia 2012 r. zakoczono realizacj wszystkich 130 projektw dofinansowanych z Funduszu
Spjnoci (FS), w kwocie dofinansowania 5.478,2mlneuro, ktrych warto stanowia 100,0% alokacji. Dla 29 projektw156 w kwocie dofinansowania 795,7mlneuro (14,5% alokacji) wypacono patno kocow, a w przypadku 99 projektw157 w kwocie dofinansowania 4.159,3mlneuro (75,9%)
151 Wedug wartoci decyzji darczycw zatwierdzajcych programy.
152 Tj.sprawozdanie kocowe z realizacji programw, kocow deklaracj wydatkw wraz z wnioskiem opatno
kocow oraz deklaracj zamknicia pomocy.
153 Tj.Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 20042006, Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwj
Zasobw Ludzkich, Sektorowego Programu Operacyjnego Transport, Sektorowego Programu Operacyjnego
Wzrost Konkurencyjnoci Przedsibiorstw, SPO Restrukturyzacja i Modernizacja Sektora ywnociowego oraz
Rozwj Obszarw Wiejskich, SPO Rybowstwo i Przetwrstwo Ryb, Zintegrowanego Programu Operacyjnego
Rozwoju Regionalnego, Inicjatywy Wsplnotowej Interreg IIIA Polska-Biaoru-Ukraina, Interreg IIIA PolskaSowacja oraz PIW EQUAL.
154 Zgodnie z Wytycznymi Komisji Europejskiej dotyczcymi zamknicia pomocy (2000-2006) finansowanej
zfunduszy strukturalnych kalkulacja ostatecznego wkadu Wsplnoty na rzecz pastwa czonkowskiego odbywa
si przy zastosowaniu tzw. zasady elastycznoci. Jest to mechanizm, ktry pozwala wnioskowa na poziomie
priorytetu danego programu o refundacj kwoty rwnej wkadowi UE okrelonemu w ostatniej zatwierdzonej
przez KE decyzji, powikszonej o okrelony % tego wkadu, przy zachowaniu niezmienionej wielkoci wkadu
na poziomie caego programu tzw. nadkontraktacja. Na mocy decyzji KE C(2009) 960 kalkulacja ostatecznego
wkadu Wsplnoty na poziomie priorytetu odnosi si do 110% alokacji zatwierdzonej w planie finansowym
programu.
155 Proporcja patnoci otrzymanych z budetu UE do kwoty alokacji. Alokacja to wkad finansowy z budetu UE
okrelony w decyzji Komisji Europejskiej zatwierdzajcej program operacyjny.
156 Dziewi projektw z sektora transportu, 19 projektw z sektora rodowisko oraz projekt EDIS.
157 27 projektw z sektora transportu 71 projektw z sektora rodowisko oraz jeden projekt z zakresu informacji
ipromocji.
150
beneficjencizoyli wniosek o patno kocow i oczekuj na jej wypat. W dwch projektach158

o kwocie dofinansowania 523,2mlneuro (9,6% alokacji) beneficjenci niezoyli jeszcze wnioskw
opatno kocow z powodu przeduenia terminu kwalifikowalnoci wydatkw.
Wnioski o patno kocow dla trzech programw, tj.Zaopatrzenie w wod i oczyszczanie ciekw
w Warszawie faza III (2005/PL/16/C/PE/003), Zintegrowana gospodarka wodno-ciekowa w dorzeczu Parsty (2005/PL/16/C/PE/015) i Modernizacja linii kolejowej E-65, odcinek WarszawaGdynia
(etap II) (2005/PL/16/C/PT/001) podlegaj aktualizacji w zwizku z decyzj fazowania podjt przez
Komisj Europejsk 24lipca 2012 r. 159.
Najwysza Izba Kontroli przeprowadzia w 2012 r. siedem odrbnych kontroli w zakresie wykorzystania rodkw europejskich.
yy Inwestycje infrastrukturalne PKP PLK SA160. Celem kontroli byo dokonanie oceny dziaalnoci
administracji rzdowej oraz PLK SA (tj.zarzdcy linii kolejowych) w zakresie zapewnienia rde
odpowiednich rodkw na finansowanie inwestycji kolejowych oraz efektywnoci ich wydatkowania. NIK negatywnie ocenia dziaalno PKP Polskich Linii Kolejowych SA (PLK SA) w odniesieniu do realizacji inwestycji infrastrukturalnych w latach 20102012 (I procze). W okresie objtym kontrol zadania te PLK SA wykonyway nieterminowo, niegospodarnie, a czsto niezgodnie zobowizujcymi przepisami prawa. W konsekwencji istnieje realna moliwo utraty czci
dofinansowania UE z przeznaczeniem na realizacj inwestycji kolejowych. W zwizku z powysz ocen dziaalnoci PLK SA, NIK krytycznie ocenia dziaania ministra waciwego do spraw
transportu, bdcego organem wacicielskim tej spki oraz odpowiadajcego za rozwj infrastruktury kolejowej. Nieskuteczne dziaania spowodoway opnienia w przygotowywaniu strategicznych dokumentw dotyczcych budowy infrastruktury kolejowej, brak rodkw na finansowanie inwestycji kolejowych, przede wszystkim umoliwiajcych zadowalajc absorpcj funduszy w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i rodowisko, oraz nieskuteczny nadzr
wacicielski nad dziaalnoci PLK SA.
yy Wykonywanie przez GDDKiA obowizkw inwestora przy realizacji inwestycji drogowych161. Celem
kontroli bya ocena wywizywania si GDDKiA z obowizkw inwestora w zakresie kosztw
iterminw realizacji inwestycji drogowych wynikajcych z umw zawartych z wykonawcami
w latach 20082012 (sierpie). Najwysza Izba Kontroli ocenia pozytywnie mimo stwierdzonych nieprawidowoci wykonanie zada przez Generaln Dyrekcj Drg Krajowych i Autostrad w zakresie wywizywania si z obowizkw inwestora przy realizacji inwestycji drogowych, wwyniku ktrych w okresie 20082011 wybudowano 1.371, 63 km drg. Formuujc
pozytywn ocen NIK uwzgldnia prawidowe wykonywanie zada podejmowanych dla zapewnienia waciwego przebiegu procesu inwestycyjnego. Pozytywnie oceniono przede wszystkim:
realizacj zada dotyczcych planowania inwestycji drogowych, pozyskiwania dofinansowania ze rodkw unijnych,
158 Projekty nr2005/PL/16/C/PT/001 Modernizacja linii kolejowej E-65, odcinek WarszawaGdynia (etap II) oraz
nr2006/PL/16/C/PT/001 Budowa Autostrady A1, Odcinek Sonica (Gliwice) granica pastwa (Gorzyczki),
EtapII: BekGorzyczki.
159 Fazowanie sfinansowanie pewnego etapu inwestycji z nowego budetu, tutaj POI 20072013, np.wprzypadku
przekrocze kosztw lub oszczdnoci wynikajcych midzy innymi z wypeniania warunkw rodowiskowych
lub modyfikacji projektu.
160 Informacja o wynikach kontroli Inwestycji infrastrukturalnych w PKP PLK SA. Nr ewid. 2/2013/P12078/KIN, NIK,
Warszawa 2013.
161 Informacja o wynikach kontroli wykonania przez GDDKiA obowizkw inwestora przy realizacji inwestycji drogowych.
Nr ewid. 191/2012/P12076/KIN, NIK, Warszawa 2013.
151
yy
yy
yy
yy
przyjcia do stosowania wzorca umowy o roboty budowlane wypracowanego przez Midzynarodow Federacj Inynierw Konsultantw FIDIC,
realizacj zada zwizanych z prowadzeniem postpowa przetargowych o zamwienie
publiczne.
Stwierdzone nieprawidowoci polegay na realizacji inwestycji drogowych z naruszeniem umw
oich dofinansowanie, nierzetelnym realizowaniu postpowa przetargowych oraz nieskutecznym nadzorze w zakresie realizowanych inwestycji drogowych.
Zakup i wykorzystanie aparatury medycznej wspfinansowanej ze rodkw Regionalnych Programw Operacyjnych162. Celem kontroli bya ocena realizacji zakupu aparatury medycznej wspfinansowanej ze rodkw UE i skutecznoci jej wykorzystania. Stwierdzono midzy innymi,
eobowizujce regulacje prawne nie sprzyjay prowadzeniu skoordynowanej polityki wzakresie wyposaenia podmiotw leczniczych w sprzt i aparatur medyczn. Utrudniao to ocen,
w jakim stopniu zaspokajane byy potrzeby populacji zamieszkaej na terenie wojewdztwa
w zakresie bada diagnostycznych zwykorzystaniem specjalistycznej aparatury medycznej.
Wobowizujcych przepisach nie wskazano organu wadzy publicznej odpowiedzialnego
zakoordynacj dziaa wszystkich podmiotw uczestniczcych w procesie aplikowania o rodki
UE na zakup aparatury medycznej.
Realizacja inwestycji drogowych przez powiatowe i gminne jednostki samorzdu terytorialnego
wramach Dziaania I RPO Wojewdztwa dzkiego Drogi163. Celem kontroli bya ocena realizacji istopnia zaawansowania Dziaania I.1 Drogi w ramach RPO na lata 20072013, prawidowoci i skutecznoci nadzoru nad waciwym wykorzystaniem rodkw publicznych. Stwierdzone
nieprawidowoci oraz uchybienia w realizacji projektw dotyczyy nierzetelnego przygotowania wnioskw aplikacyjnych przez beneficjentw, nieprzestrzegania postanowie ustawy Prawo
zamwie publicznych, skutkujcego korektami w dofinansowaniu piciu projektw na kwot
1,8mlnz (0,2% cznego dofinansowania). Stwierdzono take, e przedstawiono do dofinansowania jako kwalifikowalne wydatki nieobjte dofinansowaniem, jak rwnie niewystarczajce
dziaania informacyjno-promocyjne zwizane z projektem (brak tablic informacyjnych lub nieumieszczanie na materiaach informacyjnych i promocyjnych wszystkich elementw okrelonych wytycznymi Instytucji Zarzdzajcej) oraz nieterminowe skadanie korekt wnioskw opatno.
Koordynacja i realizacja dziaa z zakresu infrastruktury komunalnej finansowanej ze rodkw UE
naWspln Polityk Roln i z funduszy strukturalnych. Celem kontroli bya ocena koordynacji
irealizacji dziaa w ramach polityki spjnoci i Wsplnej Polityki Rolnej w obszarze interwencji infrastruktura komunalna. Stwierdzono, e udzielano zamwie publicznych z naruszeniem
przepisw ustawy Prawo zamwie publicznych, nierzetelnie prowadzono dokumentacj inwestycji budowlanych i niewaciwe utrzymanie zrealizowanych inwestycji.
Efekty realizacji projektw z zakresu ochrony zabytkw i dziedzictwa kulturowego wspfinansowanych
ze rodkw europejskich164. Celem kontroli bya ocena efektw iprawidowoci realizacji przez beneficjentw projektw o charakterze ponadregionalnym zzakresu ochrony zabytkw i dziedzictwa
kulturowego wspfinansowanych ze rodkw europejskich. Stwierdzono pojedyncze przypadki
162 Informacja o wynikach kontroli zakupu i wykorzystania aparatury medycznej wspfinansowanej ze rodkw
Regionalnych Programw Operacyjnych. Nr ewid. 3/2013/P12123/KZD, NIK, Warszawa 2013.
163 Informacja o wynikach kontroli realizacji inwestycji drogowych przez powiatowe i gminne jednostki samorzdu
terytorialnego w ramach Dziaania I.1. Regionalnego Programu Operacyjnego Wojewdztwa dzkiego Drogi.
Nr ewid. 25/2013/P12152/LLO, NIK, Warszawa, 2013.
164 Informacja o wynikach kontroli efektw realizacji projektw z zakresu ochrony zabytkw i dziedzictwa kulturowego
wspfinansowanych ze rodkw europejskich. Nr ewid. 10/2012/P11072/KNO, Warszawa, 2013.
152
opnie w realizacji prac w ramach 14 projektw. Gwn ich przyczyn byo wstrzymywanie
prac w zwizku z dokonywanymi odkryciami archeologicznymi i architektonicznymi. Opnienia
te orazdugotrway proces weryfikacji wnioskw o patno nieprawidowo sporzdzonych przez
beneficjentw miay wpyw na niski stopie zaawansowania finansowego projektw.
yy Prowadzenie konkursw i zawieranie umw przez Polsk Agencj Rozwoju Przedsibiorczoci
na przykadzie wybranych dziaa Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka165. Celem
kontroli bya ocena przeprowadzania konkursw oraz zawierania umw przez Polsk Agencj
Rozwoju Przedsibiorczoci (PARP) oraz Regionalne Instytucje Finansujce (RIF) w zakresie udzielania dotacji w ramach wybranych konkursw w PO IG. NIK ocenia pozytywnie realizacj zada
wzakresie oceny wnioskw beneficjentw o dofinansowanie projektw, rozpatrywania protestw oraz zawierania umw z beneficjentami w ramach wybranych konkursw przeprowadzonych w Programie Operacyjnym Innowacyjna Gospodarka, wykonywanych przez sze spord
siedmiu Regionalnych Instytucji Finansujcych. Pozytywnie, mimo stwierdzonych nieprawidowoci, oceniono realizacj ww. zada przez Polsk Agencj Rozwoju Przedsibiorczoci i jedn
Regionaln Instytucj Finansujc. Stwierdzone nieprawidowoci nie miay wpywu na prawidowo przyznania dofinansowania przez PARP i RIF. W jednej zkontrolowanych RIF, wodniesieniu do wnioskw o dofinansowanie, ktre nie zostay przyjte do realizacji w dziaaniu8.1.
Wspieranie dziaalnoci gospodarczej w dziedzinie gospodarki elektronicznej, stwierdzono
przypadki odmiennego oceniania niektrych kryteriw merytorycznych przy ocenie wnioskw
odofinansowanie skadanych w kolejnych konkursach. Uznanie w kolejnym konkursie danego
kryterium za niespenione w sytuacji, gdy za pierwszym razem jego spenienie oceniono pozytywnie, wpywa niekorzystnie na postrzeganie przez przedsibiorcw sposobu realizacji zada
przez RIF. Pozytywnie oceniona zostaa rwnie realizacja przez PARP zada zwizanych ze sprawowaniem nadzoru nad Regionalnymi Instytucjami Finansujcymi.
165 Informacja o wynikach kontroli prowadzenia konkursw i zawieranie umw przez Polsk Agencj Rozwoju
Przedsibiorczoci na przykadzie wybranych dziaa Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka.
Nrewid. 15/2003/P/12/018/KAP, NIK, Warszawa 2013.
153
VI. Inne plany finansowe

z awa r t e w u s taw i e b u d e t o w e j
Pastwowe fundusze celowe s tworzone na podstawie odrbnych ustaw. Przychody pastwowych

funduszy celowych s rodkami publicznymi, a koszty s ponoszone na realizacj wyodrbnionych
zada pastwowych. W 2012 r. fundusze celowe (z wyjtkiem Pastwowego Funduszu Rehabilitacji
Osb Niepenosprawnych, ktry jest osob prawn166) funkcjonoway jako wyodrbnione rachunki
bankowe, ktrych dysponentem jest minister albo inny organ wskazany w ustawie tworzcej fundusz.
Dysponenci pastwowych funduszy celowych gospodaruj znaczn kwot rodkw publicznych.
Ich przychody w2012 r. stanowiy 13,3% PKB i pochodziy w przewaajcej mierze ze wiadcze
o charakterze publicznoprawnym, naoonych ustawami. Znaczenie poszczeglnych funduszy
zarwno z punktu widzenia wielkoci rodkw, jakimi dysponuj, jak i zada, jakie realizuj, jest
bardzo zrnicowane. 90% przychodw wszystkich funduszy przypada Funduszowi Ubezpiecze
Spoecznych i Funduszowi Emerytalno-Rentowemu KRUS, ktre odpowiadaj za realizacj zada
pastwa w zakresie systemu ubezpiecze spoecznych. Trzecim pod wzgldem wielkoci rodkw
jest Fundusz Pracy, czwartym Pastwowy Fundusz Rehabilitacji Osb Niepenosprawnych, kolejnym Fundusz Restrukturyzacji Przedsibiorcw. Te trzy fundusze obejmuj cznie 8,3% przychodw wszystkich funduszy. Pozostae 23 fundusze celowe dysponuj zaledwie 1,8% cznych przychodw funduszy celowych. wiadczy to o znacznym rozdrobnieniu gospodarki finansowej idekoncentracji rodkw publicznych.
rdem przychodw piciu funduszy celowych byy dotacje z budetu pastwa w kwocie
56,5mldz, co stanowio 26,6% cznych przychodw tych funduszy. Udzia dotacji w oglnej
kwocie przychodw funduszy zmniejszy si o 0,9 punktu procentowego w porwnaniu do 2011 r.
orazo0,2punktu procentowego w stosunku do 2010 r., w wyniku uzyskania wyszych przychodw
z innych rde. Dotacje zostay przeznaczone w 97,5% dla funduszy zwizanych z ubezpieczeniami
spoecznymi, tj.Funduszu Ubezpiecze Spoecznych, Funduszu Emerytalno-Rentowego i Funduszu
Prewencji i Rehabilitacji. W przypadku 23 funduszy, ktre nie korzystay ze rodkw budetu pastwa, stopie pokrycia wydatkw dochodami wasnymi by bardzo rny. W szeciu funduszach przychody nie pokryway caoci wydatkw, a wskanik ten wynosi od 27,6% (Fundusz Gospodarki Zasobem Geodezyjnym i Kartograficznym) do 97,4% (Fundusz Wsparcia Policji). W 16 funduszach ksztatowa si powyej 100%, a w przypadku Funduszu Rozwizywania Problemw Hazardowych stanowi 470,4%. Uzyskiwanie przez 16 funduszy nadwyki przychodw nad wydatkami moe wiadczy
ozawyeniu stawek opat stanowicych rda ich przychodw.
1. Wykonanie planw finansowych pastwowych funduszy celowych

W zaczniku nr6 do ustawy budetowej na 2012 r. ujto plany finansowe 28 pastwowych funduszy celowych. W ocenie Najwyszej Izby Kontroli plany finansowe pastwowych funduszy celowych,
zwyjtkiem Funduszu Restrukturyzacji Przedsibiorcw, wykonane zostay prawidowo. Stwierdzone
nieprawidowoci nie wpyny w zasadniczy sposb na gospodarowanie rodkami publicznymi.
166 Z dniem 13wrzenia 2011 r. wesza w ycie ustawa z dnia 15lipca 2011 r. o zmianie ustawy Przepisy wprowadzajce
ustaw o finansach publicznych (Dz.U. Nr178, poz.1061), ktra zmienia pierwotne zaoenia nowelizacji ustawy
ofinansach publicznych i pozostawia Pastwowy Fundusz Rehabilitacji Osb Niepenosprawnych w jego
obecnym statusie organizacyjno-prawnym do koca 2014 r.
155
I n n e p l a n y f i n a n sowe
z a w a rte w ust a w i e budetowe j
Tabela 57. Przychody i wydatki pastwowych funduszy celowych w latach 20112012

2011
2012
Nazwa funduszu
Wykonanie
Ustawa
Plan po
zmianach
Wykonanie
5:2
5:4
mlnz
198.241,1
Ogem przychody funduszy1

w tym dotacja
Ogem wydatki funduszy1
Fundusze dotowane,
z tego:
Fundusz Ubezpiecze
Spoecznych
Fundusz
Emerytalno-Rentowy
Fundusze niedotowane,
w tym:
Fundusz Emerytur
Pomostowych
Fundusz Administracyjny
107,3
7
98,7
56.359,6
56.665,9
56.494,7
103,8
99,7
212.177,9
214.546,3
212.409,9
105,5
99,0
przychody
w tym
dotacja
wydatki
193.803,0
54.437,5
197.324,7
209.286,7
56.359,6
206.914,7
210.549,9
56.665,9
208.180,5
207.383,2
56.494,7
207.970,6
107,0
103,8
105,4
98,5
99,7
99,9
przychody
162.035,8
176.782,3
176.782,3
174.123,1
107,5
98,5
w tym
dotacja
37.513,4
39.939,3
39.939,3
39.520,8
105,4
99,0
wydatki
167.785,9
176.211,6
176.211,6
176.439,9
105,2
100,1
przychody
16.567,4
16.740,4
17.046,6
17.102,7
103,2
100,3
w tym
dotacje
15.120,0
15.244,9
15.551,1
15.555,7
102,9
100,0
wydatki
16.498,5
16.773,5
17.079,7
17.025,6
103,2
99,7
35,5
34,2
34,2
34,4
96,9
100,6
1,0
1,0
1,0
1,0
100,0
100,0
w tym
dotacje
34,1
34,2
36,8
35,3
103,5
95,9
10.486,8
10.670,8
11.627,8
11.233,6
107,1
96,6
w tym
dotacje
1.058,4
387,5
387,5
645,6
61,0
166,6
wydatki
8.744,2
8.862,9
9.819,9
9.633,5
110,2
98,1
przychody
4.677,5
5.059,0
5.059,0
4.889,4
104,5
96,6
w tym
dotacje
744,7
786,0
786,0
771,6
103,6
98,2
wydatki
4.262,0
5.032,5
5.032,5
4.836,3
113,5
96,1
przychody
4.438,1
5.035,0
5.071,7
5.360,5
120,8
105,7
wydatki
4.051,8
5.263,2
6.365,8
4.439,3
109,6
69,7
219,8
232,2
232,2
235,1
107,0
101,2
przychody
Pastwowy Fundusz
Rehabilitacji Osb
Niepenosprawnych
212.743,7
54.437,5
wydatki
Fundusz Pracy
215.621,6
201.376,5
przychody
Fundusz Prewencji
i Rehabilitacji
214.321,7
przychody
wydatki
118,4
242,0
242,0
163,1
137,8
67,4
przychody
581,7
601,3
601,3
603,4
103,7
100,3
wydatki
570,0
601,4
613,4
572,7
100,5
93,4
Fundusz Gwarantowanych
wiadcze Pracowniczych
przychody
575,9
459,4
459,4
600,1
104,2
130,6
wydatki
260,7
252,6
1.204,7
1.077,0
413,1
89,4
Fundusz Rozwoju Kultury

Fizycznej
przychody
551,0
532,5
532,5
640,5
116,2
120,3
wydatki
511,3
528,8
528,8
465,2
91,0
88,0
przychody
144,4
137,4
141,8
165,3
114,5
116,6
wydatki
117,7
138,8
163,3
157,6
133,9
96,5
przychody
276,0
200,0
200,0
206,7
74,9
103,4
wydatki
136,9
200,0
200,0
161,2
117,8
80,6
przychody
609,6
291,3
291,3
375,0
61,5
128,7
25,6
Fundusz Promocji Kultury

Fundusz Nauki
i Technologii Polskiej
Fundusz Restrukturyzacji
Przedsibiorcw
Fundusz Skarbu Pastwa
Fundusz Rekompensacyjny
1 W
wydatki
299,6
720,7
720,7
184,2
61,5
przychody
511,3
1.515,7
1.517,2
1.502,3
293,8
99,0
wydatki
803,2
898,7
900,2
526,5
65,6
58,5
przychody
324,0
291,6
298,9
279,2
86,2
93,4
wydatki
348,0
256,3
334,2
208,7
60,0
62,4
przychody
224,2
211,1
211,1
179,0
79,8
84,8
wydatki
485,3
703,0
703,0
411,1
84,7
58,5
tym przepywy redystrybucyjne odpis z Funduszu Emerytalno-Rentowego w kwocie 466,6mln z na rzecz Funduszu
Administracyjnego.
156
z a w a rte w u st a w i e budetowe j
Dotacje z budetu pastwa w kwocie 56.494,7mlnz, o 3,8%, wyszej ni w 2011 r., otrzymao pi
funduszy celowych. W 2011 r. dotacje wynosiy 54.437,5mlnz, a w 2010 r. 55.383,2mlnz (otrzymao je sze funduszy167). Trzy fundusze otrzymay dotacj wysz (o 6,6%) ni w 2011 r. Jedynie
Fundusz Pracy otrzyma dotacj nisz (o 39,0%) ni w 2011 r. i nisz o 58,7% ni w 2010 r.
Tabela 58. Dotacje dla pastwowych funduszy celowych w latach 20112012
Udzia otrzymanej dotacji
wkwocie dotacji ogem
przekazanych do funduszy
Wyszczeglnienie
2011
2012
Relacja
dotacji
otrzymanych
w2012
roku do
otrzymanych
w2011 roku
Udzia dotacji
wprzychodach
2011
2012
%
Ogem fundusze, w tym:
100,0
100,0
27,5
26,6
103,8
Fundusz Ubezpiecze
Spoecznych
68,9
70,0
23,2
22,7
105,4
Fundusz Emerytalno-Rentowy
27,8
27,5
91,3
91,0
102,9
Fundusz Pracy
1,9
1,1
10,1
5,7
61,0
Pastwowy Fundusz
Rehabilitacji Osb
Niepenosprawnych
1,4
1,4
15,9
15,8
103,6
0,01
0,01
2,8
2,9
103,8
Fundusz Prewencji
i Rehabilitacji
1
Udzia poniej 0,1%.
Stan rodkw obrotowych pastwowych funduszy celowych na koniec 2012 r. wynosi 3.507,6mlnz
i by o 334,1mlnz (o 10,5%) wyszy od stanu na koniec 2011 r. (3.173,5mlnz) oraz o 2.848,9mlnz
niszy od stanu na koniec 2010 r. (6.356,5mlnz). Na stan rodkw decydujcy wpyw ma deficyt
Funduszu Ubezpiecze Spoecznych w kwocie 18.984,3mlnz, ktry pogbia si kolejny rok zrzdu.
Stan rodkw FUS by niszy ni planowano w ustawie budetowej o 2.865,4mlnz. Przyczyn
zwikszenia deficytu byy nisze ni planowano przychody (o 2.659,1mlnz), tj.o 1,5% oraz wysze
odplanowanych koszty (o 228,3mlnz). W celu zapewnienia pynnoci wypat wiadcze Fundusz
otrzyma w 2012 r. nieoprocentowan poyczk z budetu pastwa w wysokoci 3.000,0mlnz
oraz zacign kredyty. Kwota zobowiza wzrosa w porwnaniu ze stanem na koniec 2011 r.
o3.666,6mlnz (o 16,1%), awporwnaniu do kwoty ujtej w ustawie budetowej o 3.550,0mlnz
(o 15,5%). O zdecydowan popraw rzetelnoci planowania stanu rodkw obrotowych pastwowych funduszy celowych na pocztek i na koniec roku NIK wnioskowaa po kontroli wykonania
budetu za 2011 r.
Stan rodkw obrotowych na koniec 2012 r.:
trzech funduszy by niszy od planowanego w ustawie budetowej o 22,5%, z tego Fundusz Ubezpiecze Spoecznych zanotowa deficyt wikszy od planowanego o 2.865,4mlnz,
167 W 2010 oprcz Funduszu Ubezpiecze Spoecznych, Funduszu Emerytalno-Rentowego, Funduszu Prewencji
iRehabilitacji, Funduszu Pracy, Pastwowego Funduszu Rehabilitacji Osb Niepenosprawnych, dotacje otrzyma
Fundusz Emerytur Pomostowych.
157
tj.o17,8%, stan Funduszu Kredytu Technologicznego by niszy od planu o 23,8%, a Funduszu

Gwarantowanych wiadcze Pracowniczych o 10,1%;
pozostaych funduszy by wyszy od planowanego, przy czym trzech funduszy znacznie odbiega od zaplanowanego w ustawie budetowej, w tym stan Funduszu Modernizacji Bezpieczestwa Publicznego by wyszy 39-krotnie, Funduszu Centralna Ewidencja Pojazdw i Kierowcw
22-krotnie, Funduszu Promocji Kultury by wyszy 14-krotnie, jednake dysproporcje w stosunku
do planu byy mniejsze ni w 2011 r.
Sze funduszy zakoczyo 2012 r. wynikiem dodatnim, chocia planowano, e stan rodkw bdzie
zerowy.
Wrd funduszy najwyszy stan rodkw na koniec 2012 r., wystpi w Funduszu Pracy
(7.332,4mlnz), Funduszu Reprywatyzacji (5.375,1mln z), Funduszu Gwarantowanych wiadcze
Pracowniczych (4.302,4mlnz), Funduszu Restrukturyzacji Przedsibiorcw (1.978,5mlnz).
Ju na etapie planowania budetu zakadano zmniejszenie wydatkw przy zachowaniu poziomu
przychodw funduszy. W 2012 r. stan rodkw obrotowych w funduszach celowych, z wyczeniem Funduszu Ubezpiecze Spoecznych, wzrs o 2.656,8 (13,4%), a stan rodkw pieninych
o 2.058,2mlnz (o 11,3%), mimo, e wystpoway przesanki wskazujce na potrzeb zwikszonego
finansowania zada publicznych za pomoc tych rodkw. Wniosek ten dotyczy przede wszystkim
Funduszu Pracy, z ktrego na finansowanie aktywnych form przeciwdziaania bezrobociu przeznaczono znacznie mniejsz kwot ni w latach 20092010, a take Funduszu Restrukturyzacji Przedsibiorcw, z ktrego rodkw finansowana jest pomoc w celu ratowania lub restrukturyzacji przedsibiorcw. Oprcz tego, tak jak w latach poprzednich, bardzo wysoki stan rodkw utrzymywano
w Funduszu Gwarantowanych wiadcze Pracowniczych, co byo spowodowane niewykorzystaniem przez FGP rodkw z Funduszu Pracy w kwocie 952,1mlnz, z przekazanych wgrudniu 2009r.
960mlnz na wypat wiadcze na rzecz przedsibiorcw w zwizku zagodzeniem skutkw kryzysu ekonomicznego. Stan rodkw obrotowych zwikszy si w 18 z 24 funduszy celowych (nie
liczc FUS i funduszy dziaajcych w ramach KRUS).
Dysponenci pastwowych funduszy celowych, ktrzy posiadali nadwyki rodkw pieninych,
przekazywali wolne rodki w zarzdzanie Ministrowi Finansw, realizujc tym samym obowizek
wynikajcy z art.78d ustawy o finansach publicznych. Szczegowe zasady przekazywania wolnych
rodkw pastwowych funduszy celowych w zarzdzanie zostay uregulowane rozporzdzeniem
Ministra Finansw z dnia 15kwietnia 2011 r. w sprawie wolnych rodkw niektrych jednostek sektora finansw publicznych przyjmowanych przez Ministra Finansw w depozyt lub zarzdzanie168.
Fundusz Gwarantowanych wiadcze Pracowniczych uzyska odsetki bankowe od rodkw oddanych w zarzdzanie terminowe do Ministra Finansw w wysokoci 114mlnz i 747tys.z od rodkw oddanych w zarzdzanie overnight. Uzyskane z tego tytuu odsetki w 2012 r. stanowiy najwiksz pozycj pod wzgldem wielkoci pozostaych przychodw Funduszu. Fundusz Pracy uzyska przychody z tytuu odsetek od zarzdzania terminowego i overnight w wysokoci 269,7mlnz.
Na koniec 2012 r. Minister Finansw dysponowa kwot 18.936,9mlnz, przekazan w zarzdzanie
terminowe i overnight przez dysponentw funduszy celowych, gwnie Funduszu Pracy, Funduszu
Gwarantowanych wiadcze Pracowniczych i Funduszu Restrukturyzacji Przedsibiorcw. Zdaniem
NIK rodki te powinny suy przede wszystkim finansowaniu zada okrelonych w ustawach tworzcych poszczeglne fundusze celowe. Utrzymywanie na rachunkach funduszy wysokiego stanu
rodkw wdugim okresie nie przyczynia si do realizacji celw okrelonych w ustawach.
168 Dz.U. Nr81, poz.443.
158
Tabela 59. Stan rodkw obrotowych pastwowych funduszy celowych w latach 20102012
Wykonanie
2012
Wyszczeglnienie
2011
Ustawa
Plan po
zmianach
Wykonanie
5:2
5:3
5:4
Ogem fundusze
Stan na pocztek roku
Stan na koniec roku
6.292,8
556,1
1.945,6
3.167,5
50,3
569,6
162,8
3.173,51
2.756,7
3.052,0
3.507,6
110,5
127,2
114,9
w tym fundusze dotowane w 2012 r.

Stan na pocztek roku
-6.552,5
-11.016,1
-11.013,2
-10.115,9
154,4
91,8
91,9
Stan na koniec roku
-10.115,9
-8.612,3
-8.637,7
-10.743,3
106,2
124,7
124,4
1 Rnica

w stanie funduszy na koniec 2011 r., a pocztkiem 2012 r. wynika z ujcia z dniem 1 stycznia 2012 r. skadnikw
majtkowych Funduszu Gwarantowanych wiadcze Pracowniczych w ewidencji ksigowej Ministerstwa Pracy i Polityki
Spoecznej.
Fundusz Ubezpiecze Spoecznych

Przychody FUS pochodz gwnie ze skadek ubezpieczeniowych i s uzupeniane dotacjami zbudetu
pastwa. W 2012 r. przychody wedug przypisu169 wyniosy 174.123,1mlnz, w tym skadki na ubezpieczenie spoeczne stanowiy 70,2% i wyniosy 122.149,9mlnz. Przypisane przychody zeskadek na ubezpieczenie spoeczne byy wysze od przychodw osignitych w latach 20102011
(odpowiednio o 4,0% oraz o 18,1%). Wzrost przychodw ze skadek wynika ze zmniejszenia od 1maja
2011 r. kwoty czci skadki na ubezpieczenie emerytalne przekazywanej do OFE (z 7,3% do 2,3% podstawy jej wymiaru) oraz ze zwikszenia od 1lutego 2012 r. stopy skadki na ubezpieczenia rentowe
(z 6% do 8% podstawy jej wymiaru).
Istotn pozycj przychodw Funduszu stanowiy dotacje z budetu pastwa w wysokoci
39.520,8mlnz (22,7% przychodw) oraz wpywy rekompensujce skadki przekazane do OFE
wwysokoci 8.180,9 mlnz (4,7% przychodw). W porwnaniu z rokiem poprzednim zmniejszona
zostaa kwota refundacji z tytuu przekazywania skadek do OFE (o 7.249,9mlnz), spad take jej
udzia w oglnej sumie przychodw. Jedn z przyczyn obnienia kwoty refundacji bya mniejsza ni
pierwotnie zakadano kwota skadek przekazanych do OFE za lata wczeniejsze.
Zmniejszenie refundacji oraz wzrost przypisu skadek wpyny na spadek udziau dotacji cznie zrefundacj w oglnej sumie przychodw FUS z32,7% w 2011 r. do 27,4% w 2012 r. Zmniejszy si take udzia dotacji budetowych w oglnej sumie przychodw, pomimo wzrostu dotacji
o2.007,4mlnz.
W 2012 r. do FUS zostay take przekazane rodki z Funduszu Rezerwy Demograficznej wwysokoci
2.887,0mlnz, nisze ni w 2011 r. o 1.113,0mlnz.
Wydatki FUS dokonywane s gwnie na wiadczenia spoeczne (wypaty emerytur i rent, zasiki, jednorazowe odszkodowania) oraz na koszty funkcjonowania Zakadu Ubezpiecze Spoecznych, ktry
zajmuje si obsug Funduszu.
169 Przypis skadek = kwoty nalene do zapaty za obowizkowe ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe
iwypadkowe.
159
W roku 2012 wydatki wyniosy 176.439,9mlnz. Przekroczenie planu wydatkw o 228,3mlnz

(o0,1%) wynikao przede wszystkim z utworzenia odpisw aktualizujcych warto nalenoci
ztytuu skadek, a take utworzenia rezerw w wysokociach wyszych ni planowane. Zrealizowane
wydatki byy wysze od poniesionych w latach 20102011 (odpowiednio o 3,3% oraz o 5,2%).
Najistotniejsz pozycj wydatkw FUS, stanowic 88,5% ogu wydatkw, s wydatki na emerytury i renty cznie z dodatkami. Wypaty z tego tytuu wyniosy w 2012 r. 156.209,0mlnz. Wydatki
te byy wprawdzie wysze ni w latach poprzednich, jednak nisze ni planowano, przede wszystkim
ze wzgldu na zmian zasad waloryzacji z procentowej (104,8%) na kwotow (71z).
W roku 2012, w porwnaniu do roku poprzedniego, nastpi wzrost przecitnej miesicznej wypaty
(o 5,4% do kwoty 1.749,96z) przy jednoczesnym zmniejszeniu liczby osb pobierajcych wiadczenia.
Wydatki na pozostae wiadczenia stanowiy 8,3% ogu wydatkw w roku 2012, natomiast wydatki
biece, w tym odpis na ZUS, wyniosy 2,2% ogu kosztw. W porwnaniu do roku poprzedniego,
odnotowano wzrost tych kategorii wydatkw. Zwikszenie wydatkw na pozostae wiadczenia
wynikao ze wzrostu liczby oraz przecitnej wysokoci zasikw i wiadcze wypacanych z Funduszu i dotyczyo gwnie zasikw chorobowych (wzrost o 8,3% w stosunku do roku poprzedniego).
Wypaty zasikw z tytuu absencji chorobowej finansowanej przez FUS wyniosy 125,2mln i wzrosy
w porwnaniu do 2011 r. o 3,6mln (3,0%), co wie si z korzystaniem w wikszym zakresie zezwolnie lekarskich przez ubezpieczonych, m.in. przez osoby zagroone utrat pracy.
Skadki, ktre w 2012 r. wpyny do Funduszu, pokryy transfery dla ludnoci jedynie w 70,5%.
Pouwzgldnieniu refundacji ze rodkw budetu pastwa z tytuu skadek przekazanych do OFE
stopie pokrycia transferw dla ludnoci wynis 75,2% i by o 3,4 punktu procentowego wyszy
niw2011 r. Rosncy stopie pokrycia transferw z biecych wpyww jest zjawiskiem pozytywnym.
Dochody FUS nie wystarczyy na pokrycie wydatkw na wiadczenia. W 2012 r., podobnie jak
wlatach poprzednich, Fundusz, w celu utrzymania pynnoci finansowej, wykorzystywa nieoprocentowan poyczk z budetu pastwa oraz zaciga kredyty krtkoterminowe. Wykorzystanie kredytw komercyjnych wizao si z ponoszeniem kosztw ich obsugi. W roku 2012 koszty te wyniosy 9,2mlnz i byy wysze ni w 2011 r. o 3,6mlnz (64,5%).
W zwizku z utrzymujcym si od kilku lat niepenym pokryciem wypat biecych przez przychody,
dodatkowo pogarszajc si od 2010 r. koniunktur na rynku pracy, FUS wykazuje niedobory, wyraajce si ujemnym stanem Funduszu (nadwyk zobowiza nad rodkami obrotowymi). Na koniec
2012 r. stan Funduszu wynosi 18.984,3mlnz, tj.o 13,9% mniej ni na koniec 2011 r.
Zwikszenie niedoboru Funduszu wpyno na wzrost stanu zobowiza FUS o 16,1%, do kwoty
26.449,2mlnz. Zobowizania te obejmoway:
poyczki z budetu pastwa w wysokoci 18.877,5mln z,
zaduenie wobec OFE 1.418,5mlnz,
podatek dochodowy od osb fizycznych i skadki na ubezpieczenia zdrowotne od wypaconych
wiadcze 2.205,4mlnz,
dotacje z budetu pastwa na finansowanie wiadcze wypacanych w pierwszych terminach
roku nastpnego 1.881,1mlnz,
zacignity kredyt 845,6mlnz.
160
Podobnie jak w latach poprzednich, z powodu braku rodkw w ramach FUS nie zosta wyodrbniony fundusz rezerwowy dla ubezpiecze rentowych oraz chorobowego i wypadkowego170,
nacowielokrotnie Najwysza Izba Kontroli wskazywaa.
Najwysza Izba Kontroli, oceniajc pozytywnie biec dziaalno Zakadu Ubezpiecze Spoecznych, jako dysponenta Funduszu Ubezpiecze Spoecznych, jednoczenie pozytywnie zzastrzeeniami ocenia wykonania w 2012 r. planu finansowego Funduszu, zwracajc uwag na dalsze obnienie stanu Funduszu w 2012 r. o ponad 2,3 mldz, mimo uzupenienia niedoboru funduszu emerytalnego kwot 2,9 mldz ze rodkw Funduszu Rezerwy Demograficznej.
Po kontroli wykonania budetu pastwa za 2011 r. NIK wskazywaa, e poyczka z budetu pastwa
stanowi w istocie dotacj bezzwrotn, gdy kondycja finansowa Funduszu nie pozwala na jej zwrot
w dajcej si przewidzie przyszoci. NIK podtrzymuje rwnie stanowisko wyraone w zwizku
zkontrol wykonania planu finansowego FUS w 2011 r. (i wczeniej w 2010 r.), i podejmowane
przez Zakad dziaania dorane, majce na celu biece utrzymanie pynnoci finansowej, nie mog
stanowi gwnej metody rozwizania problemu deficytu Funduszu. Niepowstrzymanie w najbliszych latach pogbiajcej si tendencji do nierwnowagi midzy dochodami iwydatkami Funduszu, powikszajcej deficyt finansw publicznych, moe stanowi zagroenie dla finansw publicznych pastwa. Zagroeniom tym sprzyja nieutworzenie funduszy rezerwowych dla ubezpiecze rentowych i chorobowego oraz ubezpieczenia wypadkowego.
Pozytywnym zjawiskiem byo zmniejszenie (kolejny rok z rzdu) liczby i kwoty stwierdzonych bdnych wypat (zarwno nadpat, jak i zbyt niskich wypat), w tym spowodowanych przez pracownikw
ZUS. W 2012 r. odnotowano 66.967 nowo ujawnionych nadpat emerytalno-rentowych naogln
kwot 176.577mlnz, co w porwnaniu z poprzednim rokiem stanowi zmniejszenie liczby nadpat
o13,2% oraz ich kwoty o 9,2%. Nadpaty spowodowane przez pracownikw ZUS (239naczn
kwot 1,2mlnz) zmniejszyy si liczbowo o 76,2%, a kwotowo o 63,6%. W 2012 r. dokonano
3.568wypat wyrwna do wysokoci nalenego wiadczenia na ogln kwot 21,9mlnz, wodniesieniu do poprzedniego roku wypaty z tego tytuu byy nisze o 1.747, tj.o 32,9%, a kwota tych
wypat zmniejszya si o 4,5mlnz, tj.o 17,2%. Wyrwnania spowodowane bdem pracownika
ZUS zmniejszyy si o 40,6%, a kwota wypat z tego tytuu wyniosa 2,6mlnz i bya nisza o 14,0%.
cigalno skadek wyniosa 98,6%. Wobec dunikw z tytuu skadek podejmowano dziaania egzekucyjne. Dziaaniami tymi objto wiksz kwot nalenoci ni w roku poprzednim (14.055,2mlnz, tj.o 15,0% wicej), jednak wyegzekwowano kwot nisz ni w roku 2011
(1.490,4mlnz, tj.o 4,5% mniej w porwnaniu do 2011 r.). Przyczyn obnienia cigalnoci skadek
byo przede wszystkim pogarszanie si kondycji finansowej dunikw, zatory patnicze oraz rozpowszechnienie informacji o podjtych przez Rzd pracach nad sfinalizowaniem ustawy przewidujcej moliwo umorzenia nalenoci z tytuu nieopaconych skadek osobom prowadzcym pozarolnicz dziaalno gospodarcz.
Zakad Ubezpiecze Spoecznych przeprowadzi 464,3tys. kontroli dotyczcych prawidowoci orzekania oczasowej niezdolnoci do pracy oraz wystawiania zwolnie lekarskich, a take 68,5tys. kontroli patnikw okresowych. W efekcie tych bada 45,9tys. osobom wydano decyzje wstrzymujce
dalsz wypat zasiku chorobowego.
Zdaniem NIK Fundusz Ubezpiecze Spoecznych prawidowo i zgodnie z planem finansowym realizowa zadania ustawowe. Nieprawidowoci dotyczyy niedostosowania dokumentacji opisujcej
przyjt polityk (zasady) rachunkowoci FUS do wymogw wynikajcych z ustawy orachunkowo170 Na podstawie art.55 pkt5 ustawy o systemie ubezpiecze spoecznych.
161
ci w zakresie zobowiza Funduszu wobec OFE, skutkiem czego sprawozdania RB-Z o stanie zobowiza tytuw dunych oraz gwarancji i porcze za 2010 r. i 2011 r. byy niesprawdzalne.
Wedug stanu na 31grudnia 2011 r. liczba kont ubezpieczonych z poprawnym czonkostwem wOFE
wyniosa 15.493.373. W trakcie 2012 r. liczba tych kont wzrosa do 15.942.282. Liczba kont ubezpieczonych, na ktrych zostay zaewidencjonowane skadki na subkontach na podstawie deklaracji rozliczeniowych przesyanych przez patnikw wyniosa w 2011 r. 11.753.765, w 2012 r. 12.233.665,
aw2013 r. (na dzie 14marca 2013 r.) 10.422.408. Na subkontach zaewidencjonowano w ZUS cznie 29.565mlnz. Z kwoty tej na wiadczenia emerytalne wydatkowano 56,2tys.z.
Po przeprowadzonej w ZUS kontroli pn. Zaduenie wybranych jednostek sektora finansw publicznych oraz Krajowego Funduszu Drogowego171, NIK sformuowaa wnioski o:
dostosowanie raportowania i ksigowania zobowiza FUS wobec OFE do wymaga ustawy
orachunkowoci w sposb umoliwiajcy, w dowolnym czasie, ustalanie i zweryfikowanie stanu
tych zobowiza na okrelony dzie sprawozdawczy,
dostosowanie dokumentacji opisujcej przyjt polityk (zasady) rachunkowoci do wymogw
wynikajcych z ustawy o rachunkowoci w zakresie zobowiza FUS wobec OFE.
Fundusz Emerytalno-Rentowy
Przychody Funduszu Emerytalno-Rentowego (KRUS) pochodz gwnie z dotacji z budetu pastwa,
wmaym stopniu ze skadek ubezpieczeniowych. W 2012 r. przychody wedug przypisu wyniosy
17.102,7mlnz i byy wysze od przychodw osignitych w latach 2010 i 2011 (odpowiednio o4,6%
oraz o 3,2%). Dotacja dla Funduszu z budetu pastwa wyniosa w 2012 r. 15.555,7mlnz i stanowia 91,0% przychodw. Udzia dotacji w przychodach ogem FER wykazywa w latach 20102012
tendencj malejc. Wrd przychodw wasnych Funduszu dominoway wpywy ze skadek emerytalno-rentowych w kwocie 1.487,6mln z.
Najistotniejsz pozycj wydatkw FER, stanowic 81,8% ogu wydatkw, s wydatki na emerytury
i renty rolnicze. Wypaty z tego tytuu wyniosy w 2012 r. 13.932,1mlnz i byy wysze ni w latach
20102011, odpowiednio o 2,7% oraz o 3,2%.
W roku 2012, w porwnaniu do roku poprzedniego, nastpi wzrost przecitnej emerytury i renty
o65z, do 903,0z, przy jednoczesnym zmniejszeniu liczby osb pobierajcych wiadczenia.
Rok 2012 by pierwszym rokiem, w ktrym rolnicy uczestniczyli w opacaniu skadek na ubezpieczenie zdrowotne w zwizku z wejciem w ycie ustawy z dnia 13stycznia 2012 r. o skadkach naubezpieczenie zdrowotne rolnikw za lata 20122013172. Wydatki na skadk na ubezpieczenie zdrowotne finansowane z budetu pastwa wyniosy 1.781,4mlnz (10,5% wydatkw FER) i byy wysze
odplanu wedug ustawy budetowej o 0,3%. W stosunku do wykonania w 2011 r. (1.862,0mlnz)
byy nisze o 80,6mlnz (o 4,3%).
Stan Funduszu na koniec 2012 r. wynosi 88,7mlnz, przy zaoonym w ustawie budetowej stanie
ujemnym w wysokoci 63,0mlnz. W porwnaniu do 2011 r. stan Funduszu by wyszy o 77,2mlnz.
W roku 2012, w porwnaniu do roku 2011, nieznacznie spada warto nalenoci brutto (o 0,2%,
do263,4mlnz), obejmujcych gwnie niezrealizowane przychody z tytuu skadek wraz zodsetkami, wzrosa jednak o 4,0% warto nalenoci wymagalnych (do kwoty 248,4mlnz).
171 Informacja o wynikach kontroli sprawozdawczoci zaduenia wybranych instytucji sektora finansw publicznych
oraz Krajowego Funduszu Drogowego. Nrewid. 29/2013/P/12/036/KBF, NIK, Warszawa 2013.
172 Dz.U. z 2012 r., poz.123 zezm.
162
Jednoczenie zmniejszyy si zalegoci z tytuu skadek FER o 3,5%, tj.o 13,6mlnz. Wobec dunikw podejmowane byy dziaania egzekucyjne, w wyniku ktrych oddziay regionalne KRUS skieroway do sdw 8.190 wnioskw o wpis w ksidze wieczystej w celu zabezpieczenia nalenoci
nahipotece zaduonego gospodarstwa. Na koniec roku czna kwota zabezpieczonych nalenoci
na hipotece wyniosa 130,0mlnz i bya nisza o 1,5% ni w 2011 r. Do egzekucji administracyjnej
skierowano 67.923 tytuy wykonawcze dotyczce nalenoci na kwot 39,8mlnz. Organy egzekucyjne odzyskay nalenoci w wysokoci 24,4mlnz.
Skutkiem podejmowanych dziaa byo take zmniejszenie kwoty nalenoci skadkowych odpisanych z powodu przedawnienia (0,9mlnz). Zmiany stanu nalenoci wynikay rwnie z umorzenia nalenoci z tytuu skadek, odsetek i kosztw upomnienia o cznej wartoci 6,4mlnz,
tj.o3,1mlnz mniej ni w 2011 r.
W roku 2012 stwierdzono nieznacznie wysz (o 0,2%) kwot nadpat ni w roku 2011, w tym zwiny
pracownikw. Pomimo to, od 6 lat utrzymuje si tendencja malejca w zakresie stwierdzonych bdnych wypat, co naley oceni pozytywnie. Nadpaty wiadcze emerytalno-rentowych wyniosy
w2012 r. 10,7mlnz. Nadpaty zawinione przez pracownikw byy spowodowane midzy innymi
bdnie wydanymi decyzjami, nieterminowym wstrzymaniem wypaty oraz brakiem zapisu wszystkich zdarze ubezpieczonych w elektronicznym systemie.
Zobowizania ogem na koniec roku wyniosy 368,1mlnz i byy wysze ni w 2011 r. o 11,0%.
Najwysza Izba Kontroli ocenia pozytywnie wykonanie w 2012 r. planu finansowego Funduszu Emerytalno-Rentowego.
Fundusz Pracy
Przychody Funduszu Pracy w 2012 r. wyniosy 11.233,6mlnz i byy nisze od planu po zmianach
o3,4% (394,1mlnz). W porwnaniu do przychodw zrealizowanych w latach 2010 i 2011 byy one
wysze odpowiednio o 2,5% i o 7,1%.
Gwne rda przychodw stanowiy wpywy z obowizkowej skadki na Fundusz Pracy w wysokoci 9.196,5mlnz (81,9%) i dotacja celowa z budetu pastwa w wysokoci 645,6mlnz (5,7%),
bdca refundacj wydatkw poniesionych z tytuu finansowania projektw systemowych powiatowych urzdw pracy.
Wydatki Funduszu Pracy wynosiy 9.633,5mlnz i byy nisze od planu po zmianach o 186,4mlnz
(1,9%). W stosunku do wykonania w latach 20102011 byy one wysze odpowiednio o 21,3%
io10,2%. W strukturze wydatkw Funduszu Pracy najwikszy udzia 55,3% (5.324,6mlnz) miay
wydatki na zasiki iwiadczenia, ktre byy wysze od poniesionych w 2011 r. o 532,5mlnz,
tj.o11,1%. Wydatki te przeznaczono gwnie na zasiki dla bezrobotnych 3.403,5mlnz, zasiki
iwiadczenia przedemerytalne 1.788,3mlnz, dodatki aktywizacyjne 108,2mlnz.
Wydatki na aktywne formy przeciwdziaania bezrobociu w kwocie 3.874,6mlnz stanowiy 40,2%
wydatkw Funduszu Pracy i byy wysze od poniesionych w 2011 r. o 535,1mlnz , tj.o16,0%,
anisze od wykonania w 2010 r. o 41,5%. Wydatki te przeznaczono gwnie na:
refundacj kosztw wyposaenia i doposaenia stanowisk pracy oraz przyznanie jednorazowych rodkw na podjcie dziaalnoci gospodarczej 1.089,5mlnz; wporwnaniu do 2011 r.
wydatki te byy wysze o 74,8%,
stypendia 859,1mlnz (wporwnaniu do 2011 r. wzrost o 1,7%),
szkolenia 183,9mlnz (wporwnaniu do 2011 r. wzrost o 37,2%,
163
roboty publiczne 165,0mlnz (wporwnaniu do 2011 r. wzrost o 6,5%),

prace interwencyjne 139,0mlnz; wporwnaniu do 2011 r. wydatki te byy nisze o24,9%.
W 2012 r. z Funduszu Pracy wypacono 323,5tys. zasikw dla bezrobotnych, tj.o 14,5tys. (4,7%)
wicej ni w 2011 r., natomiast zasikw i wiadcze przedemerytalnych wypacono 1.847,4tys.,
tj.wicej o 60,2tys. (3,4%)173. Aktywizacj zawodow w ramach aktywnych form przeciwdziaania bezrobociu objto 440,8tys. osb. Ze szkole skorzystao 79,6tys. osb, stae odbyo
174,7tys. osb, dziaalno gospodarcz podjo 40,1tys. osb, prace interwencyjne 31,4tys. osb,
roboty publiczne 30,4tys. osb, prace spoecznie uyteczne 46,9tys. osb, doposaono stanowiska pracy dla 34,1tys. osb.
Mimo zwikszenia liczby osb objtych aktywnymi formami przeciwdziaania bezrobociu, liczba bezrobotnych pozostajcych w ewidencji urzdw pracy wzrosa, wedug stanu na 31grudnia 2012 r.,
do 2.136,8tys. osb, tj.o 154,1tys. (o 7,8%).
W 2012 r. w publicznych subach zatrudnienia z poradnictwa indywidualnego skorzystao
662,9tys. osb, tj.o 10,4% mniej ni w 2011 r. (739,9tys. osb), natomiast z poradnictwa grupowego skorzystao 83tys. osb w ramach 10,5tys. grup, tj.o 4,6% wicej ni w 2011 r. (79,3tys. osb
w10,4tys. grup).
Doradcy zawodowi udzielili w 2012 r. prawie 2tys. porad w ramach pomocy pracodawcom iprzedsibiorcom w zakresie okrelenia wymaga dotyczcych stanowisk pracy oraz pomocy wdoborze kandydatw do pracy. W grupie pracodawcw korzystajcych z obu form pomocy wikszo,
tj.78,3%, stanowili pracodawcy prywatni (w 2011 r. 69,9%).
Z pomocy w formie trzytygodniowych szkole z zakresu aktywnego poszukiwania pracy (realizowanych na podstawie standaryzowanego programu szkolenia) oraz zaj aktywizacyjnych (ukierunkowanych na wybrane zagadnienia potrzebne bezrobotnym), skorzystao w 2012 r. 175,8tys. osb,
tj.o5tys. wicej, ni w 2011 r., w tym 17,5tys. osb uczestniczyo wszkoleniach z zakresu aktywnego poszukiwania pracy, a 158,3tys. w zajciach aktywizacyjnych.
Stan nalenoci ogem Funduszu Pracy na koniec 2012 r. by taki sam jak w 2011 r. iwynosi
170,0mlnz. Wporwnaniu do stanu na koniec 2010 r. by niszy o 10,4% (19,8mlnz). Zobowizania Funduszu Pracy na koniec 2012 r. wynosiy 94,6mlnz izmniejszyy si wporwnaniu do stanu
na koniec 2011 r. o 6,2% (6,3mlnz) i na koniec 2010 r. o1,8% (1,7mlnz). Nie wystpiy zobowizania wymagalne.
Na koniec 2012 r. stan rodkw finansowych Funduszu Pracy wynosi 7.332,4mlnz. NIK zwraca
rwnie uwag, e od koca 2010 r. do koca 2012 r. stan Funduszu Pracy wzrs a o 3.342,8mlnz
(z3.989,6mlnz do 7.332,4mlnz). Na wysoki stan Funduszu miao wpyw midzy innymi zmniejszenie na etapie projektu planu finansowego wydatkw o 2.118,7mlnz przy zachowaniu poziomu
jego przychodw. Zdaniem NIK tak wysoki stan rodkw na rachunku Funduszu Pracy na koniec
2012 r. (7.332,4mlnz) nie znajduje uzasadnienia z punktu widzenia potrzeb wynikajcych z realizowanych zada ustawowych. Uwag t potwierdza wysoko uzyskanych w 2012 r. przychodw
ztytuu odsetek od zarzdzania terminowego i overnight wynoszcych cznie 269,7mlnz.
Najwysza Izba Kontroli ocenia pozytywnie wykonanie w 2012 r. planu finansowego Funduszu Pracy.
173 Dane wedug sprawozda MPiPS-02 oraz Zakadu Ubezpiecze Spoecznych.
164
Pastwowy Fundusz Rehabilitacji Osb Niepenosprawnych

Przychody Funduszu wyniosy 4.889,4mlnz (w tym dotacja 771,6mlnz) i byy wysze od przychodw osignitych w 2011 r. o 211,9mlnz (o 4,5%) i w 2010 r. o 636,9mlnz (o 15,0%). Gwne
rdo przychodw Funduszu stanowiy przychody z tytuu obowizkowych wpat pracodawcw
w kwocie 3.914,7mlnz (80,1%), ktre byy wysze ni w 2011 r. o 120,4mlnz (3,2%) i ni w 2010 r.
o570,3mlnz (17,1%). W Systemie Ewidencji i Poboru Wpat na koniec 2012 r. byo zaewidencjonowanych 122.689 pracodawcw, tj.o 4.371 wicej ni w tym samym dniu roku poprzedniego.
Fundusz zrealizowa zgodnie z planem finansowym zadania wynikajce z ustawy z dnia 27sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i spoecznej oraz zatrudnianiu osb niepenosprawnych174
zarwno co do zakresu przedmiotowego, jak i wysokoci zaplanowanych wydatkw. Wydatki wyniosy 4.836,3mlnz i byy nisze od planu po zmianach o 196,2mlnz (3,9%), a od wykonania w 2011r.
wysze o 574,3mlnz (13,5%) i w 2010 r. o 516,0mlnz (11,9%). Najwikszy udzia w wydatkach Funduszu miay dofinansowania do wynagrodze pracownikw niepenosprawnych 2.967,1mlnz
(61,4%), przelewy redystrybucyjne na zadania realizowane przez samorzdy wojewdzkie i powiatowe na rzecz osb niepenosprawnych wraz z kosztami obsugi tych zada 985,3mlnz (20,4%).
Na dofinansowanie wynagrodze pracownikw niepenosprawnych z dotacji celowej budetu
pastwa wydatkowano 724,7mlnz, a 2.242,5mlnz stanowiy rodki Funduszu. W porwnaniu
do 2011r. kwota dotacji na dofinasowanie ww. zadania w 2012 r. bya nisza o 44,3mlnz (5,8%).
W2012r. z dofinansowa skorzystao 22.598 pracodawcw, ktrzy zgosili do rejestru prowadzonego przez PFRON zatrudnienie 337.420 osb niepenosprawnych.
Na realizacj zada z zakresu rehabilitacji zawodowej i spoecznej osb niepenosprawnych
orazpokrycie kosztw ich obsugi przekazano do jednostek samorzdu terytorialnego 985,3mlnz,
tj.99,7% kwoty zaplanowanej w ustawie budetowej, o 216,3mlnz (28,1%) wicej ni w 2011r.
Zkwoty tej do powiatw przekazano 893,0mlnz, z ktrej powiaty wykorzystay 886,1mlnz,
wtym 357,1mlnz na dofinansowanie kosztw tworzenia i dziaania 672 warsztatw terapii zajciowej, zktrej skorzystao 24.318 uczestnikw, zaopatrzenie w sprzt rehabilitacyjny, przedmioty
ortopedyczne i rodki pomocnicze dla 225.227 osb (153,1mlnz), likwidacj barier architektonicznych i technicznych (109,7mlnz), turnusy rehabilitacyjne, z ktrych skorzystao 136.038 osb
(109,5mlnz). Samorzdy wojewdztw otrzymay 92,3mlnz, z czego wykorzystay 89,5mlnz,
gwnie na dofinansowanie kosztw dziaania i tworzenia 69 zakadw aktywnoci zawodowej
(49,2mlnz).
Nalenoci Funduszu na koniec roku wynosiy 740,0mlnz i byy nisze od planu o 143,0mlnz
(16,2%) i o 17,1mlnz (2,3%) w porwnaniu do 2011 r. Najwiksze nalenoci (78,7% oglnej kwoty)
dotyczyy obowizkowych wpat na Fundusz w kwocie 582,2mlnz, ktre byy nisze odplanu
o117,8mlnz (o 16,8%) i o 20,2mlnz (3,4%) w porwnaniu do 2011 r.
Realizujc wnioski NIK po kontroli za 2011 r., podjto skuteczne dziaania majce na celu wyegzekwowanie nalenych, a take zalegych wpat pracodawcw, prawidowo wydawano decyzje
okrelajce wysoko zobowiza oraz udzielajce ulgi we wpatach na PFRON. Ponadto nastpi
znaczny wzrost wartoci dokonanych odpisw aktualizujcych nalenoci w stosunku do 2011 r.
W 2012 r. w wyniku egzekucji administracyjnej odzyskano 85,2mlnz, tj.o 52,9% (o 29,5mlnz)
wicej ni w 2011 r., gwnie w wyniku wpat komorniczych w kwocie 48,1mlnz oraz wpat podmio-
174 Dz.U. z 2011 r. Nr127, poz.721 zezm.
165
tw po upomnieniach w kwocie 36,8mln z. W odniesieniu do 4.246 pracodawcw utworzono odpisy

aktualizacyjne wartoci nalenoci z tytuu obowizkowych wpat na PFRON w kwocie 199,8mlnz
(wzrost w porwnaniu do 2011 r. o 269,9%). Limit dla odpisw okrelony w planie finansowym wynosi 225,4mln z i zabezpiecza potrzeby w tym zakresie. Na dzie 31grudnia 2012r. stan odpisw
aktualizacyjnych wynosi 464,4mlnz, co stanowio 79,8% nalenoci wymagalnych z tytuu wpat
naPFRON i by wyszy od stanu na koniec 2011 r. o 70,3mlnz, tj.o 17,8%. Analiza decyzji o utworzeniu odpisw aktualizacyjnych wykazaa, e nie zosta w peni zrealizowany wniosek NIK sformuowany po kontroli za 2011 r. dotyczcy wyeliminowania opnie w tworzeniu odpisw aktualizacyjnych, czym naruszono art.35b ust.1 ustawy o rachunkowoci. W 2012 r. nie dokonano lub nieterminowo dokonano odpisw aktualizujcych warto nalenoci na czn kwot 12,3mlnz.
Zobowizania Funduszu na koniec 2012 r. wynosiy 72,4mlnz i byy nisze o 3,3mlnz (4,4%)
niw 2011 r. Najwiksze zobowizania (86,0% oglnej kwoty) dotyczyy rozrachunkw z tytuu
wpat pracodawcw na PFRON, ktrych oglna warto w 2012 r. wynosia 62,5mlnz. Nakoniec
2012 r. nie wystpiy zobowizania wymagalne.
2. Wykonanie planw finansowych pastwowych osb prawnych

Pastwowe osoby prawne s jednostkami organizacyjnymi tworzonymi na mocy odrbnych ustaw.
Realizuj one gospodarcze cele pastwa, a take peni okrelone funkcje publiczne. Ich dziaalno oparta jest na mieniu pastwowym. W ustawie budetowej na rok 2012 ujto plany finansowe
38 pastwowych osb prawnych, w tym 23 parkw narodowych przeksztaconych w pastwowe
osoby prawne od 1stycznia 2012 r. Plany finansowe pastwowych osb prawnych zostay sporzdzone wukadzie memoriaowym przychodw i kosztw.
Osignite przez pastwowe osoby prawne w 2012 r. przychody pochodziy gwnie z przedsiwzi organizowanych w ramach prowadzonej dziaalnoci gospodarczej. Dotacje z budetu pastwa zostay przekazane 33 pastwowym osobom prawnym. Udzia dotacji w przychodach pastwowych osb prawnych w 2012 r. wynosi 2,6% i by taki sam jak w 2011 r.175. Najwiksze dotacje zbudetu pastwa otrzymay parki narodowe (39,5%), Polska Organizacja Turystyczna (23,0%), Narodowy Fundusz Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej (9,2%) oraz Polski Instytut Sztuki Filmowej
(7,0%). Na realizacj zada wymienionych osb prawnych przeznaczono 79% rodkw z budetu
pastwa w formie dotacji. Nadwyki przychodw wasnych nad kosztami dziaalnoci osigny trzy
pastwowe osoby prawne, ktre otrzymay dotacje z budetu pastwa w cznej kwocie 22,6mlnz.
Dotyczyo to Polskiej Agencji eglugi Powietrznej (2,4mlnz), Polskiego Klubu Wycigw Konnych
(0,4mlnz) oraz Narodowego Funduszu Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej (19,8mlnz).
Wysze przychody o 2,9% od planowanych na 2012 r. pastwowe osoby prawne osigny gwnie
ze rde pozabudetowych. Koszty dziaalnoci tych podmiotw byy nisze o 4,4% od planowanych, co pozwolio na osignicie prawie trzykrotnie wyszego wyniku finansowego ni przewidywano w planie po zmianach.
175 Po wyeliminowaniu przychodw i dotacji pastwowych osb prawnych utworzonych w 2012 r.
166
Tabela 60. Wykonanie planw finansowych pastwowych osb prawnych w latach 20112012
2011
2012
Wyszczeglnienie
Wykonanie
Ustawa
Plan po
zmianach
Wykonanie
5:2
mlnz
5:4
%
Pastwowe osoby prawne ogem

Przychody
w tym dotacje zbudetu
8.356,7
7.692,7
8.191,2
8.431,4
100,9
102,9
123,1
208,9
279,5
216,1
175,5
77,3
Koszty
6.677,8
7.944,8
7.877,1
7.530,8
112,8
95,6
Wynik finansowy
1.674,9
-250,2
317,7
901,5
53,8
283,7
Pastwowe osoby prawnedotowane

Przychody
3.497,4
2.983,9
3.458,0
3.553,0
101,6
102,7
123,1
208,9
279,5
216,1
175,5
77,3
Koszty
2.278,6
3.475,0
3.160,8
2.992,0
131,3
94,7
Wynik finansowy
1.219,6
-11,2
300,7
561,9
46,0
186,9
w tym: 23 parki narodowe1

194,3
196,1
87,1
88,9
211,2
204,9
187,2
85,5
191,0
95,5
96,2
93,2
-3,9
68,4
92,8
98,0
92,7
100,0
97,1
98,2
97,0
-
91,6
94,3
129,4
46,3
103,8
26,9
91,4
190,9
130,7
114,3
131,3
64,3
116,9
100,0
116,4
-
102,3
29,3
111,4
44,0
99,0
28,6
97,8
123,2
100,4
103,2
74,5
103,1
96,2
-
105,2
101,6
134,8
107,8
97,0
367,6
99,8
102,3
w tym dotacje z budetu
Przychody
Koszty
Wynik finansowy
Przychody
Koszty
Wynik finansowy
Przychody
Koszty
Wynik finansowy
Przychody
Koszty
Wynik finansowy
Przychody
dotacja
Koszty
Wynik brutto
Przychody
Koszty
Wynik finansowy
Przychody
Koszty
Wynik brutto
Przychody
Koszty
Wynik brutto
-14,6
-5,7
Polska Organizacja Turystyczna

104,0
81,2
99,4
96,5
50,8
48,0
50,7
49,8
104,0
81,2
99,4
96,4
0,1
0,0
0,0
0,1
Narodowy Fundusz Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej
2.458,1
1.725,8
2.168,1
2.251,1
21,0
13,1
73,7
19,8
1.339,9
2.266,2
1.897,2
1.733,9
1.118,2
-540,4
270,9
517,2
Polski Instytut Sztuki Filmowej
166,3
140,4
186,0
217,4
13,3
10,7
15,2
15,2
164,9
140,4
186,0
216,5
1,4
0,0
0,0
0,9
Polska Agencja eglugi Powietrznej
725,5
786,7
749,7
742,2
8,2
8,4
8,4
5,5
627,7
721,5
714,8
699,2
97,8
65,2
34,9
43,0
Pastwowe osoby prawneniedotowane
4.859,3
4708,8
4733,2
4.878,4
4.399,2
4.469,8
4.716,3
4.538,8
455,3
239,0
17,0
339,6
w tym: Urzd Dozoru Technicznego
348,1
339,5
339,5
366,1
311,0
325,9
325,9
316,1
37,1
13,6
13,6
50,0
Zakad Ubezpiecze Spoecznych
4.427,1
4.295,4
4.319,8
4.418,5
4.015,4
4.070,9
4.317,4
4.148,5
103,3
96,1
406,7
224,5
2,5
270,0
65,6
1 Na mocy art.5 ustawy z dnia 18sierpnia 2011 r. o zmianie ustawy o ochronie przyrody oraz niektrych innych ustaw
(Dz.U. Nr224,
poz.1337) zmieniajcej przepisy ustawy z dnia 16kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz.U. z 2009 r. Nr151, poz.1220) parki
narodowe bdce dotychczas pastwowymi jednostkami budetowymi stay si pastwowymi osobami prawnymi.
rdo: Wyniki kontroli NIK w Ministerstwie Finansw.

167
Narodowy Fundusz Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej

Narodowy Fundusz Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej realizuje polityk rzdu w zakresie
ekologii i ochrony rodowiska, w szczeglnoci ochrony wd, atmosfery, przyrody i ziemi przed
zanieczyszczeniem i nadmiern eksploatacj.
Przychody Funduszu w 2012 r. wyniosy 2.251,1mlnz i pochodziy przede wszystkim z wpyww
zopat zastpczych i kar, okrelonych w ustawie Prawo energetyczne (470,4mlnz), opat i kar wynikajcych z ustawy o recyklingu pojazdw wycofanych z eksploatacji (418,1mlnz) i kar za korzystanie ze rodowiska, naoonych na podstawie ustawy Prawo ochrony rodowiska (384,2mlnz). Poniesiono koszty w wysokoci 1.733,9mlnz, tj.o 23,5% nisze od zaplanowanych w ustawie budetowej. Dotacje na realizacj zada w kwocie 1.645,3mlnz stanowiy 94,9% kosztw ogem Funduszu. Najwiksze rodki z dotacji przeznaczono na dofinansowanie zada dotyczcych ochrony klimatu i atmosfery, gospodarki wodnej, geologii, ochrony wd i ziemi przed zanieczyszczeniami i nadmiern eksploatacj. Na finansowanie zada zleconych przez Ministra rodowiska wydatkowano
795,2mlnz, tj.48,3% dotacji ogem.
Narodowy Fundusz Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej dofinansowa budow zbiornika
wodnego winna Porba i stopnia wodnego Malczyce, w cznej kwocie 158,7mlnz. W cigu
roku harmonogram rzeczowo-finansowy budowy zbiornika wodnego by szeciokrotnie zmieniany,
wwyniku czego ograniczono zakres i warto prac stanowicych przedmiot umowy. Przyczyn byy
przeduajce si procedury uzyskiwania pozwole na wykonanie przebudowy drg, upado biura
projektw opracowujcego dokumentacj oraz pne rozstrzygnicie przetargw na wyonienie
wykonawcw poszczeglnych obiektw. W 2012r. wydatkowano na ten cel 114,0mln z, co stanowio 34,4% kwoty planowanej.
Jako Instytucja Wdraajca Programu Operacyjnego Infrastruktura i rodowisko (POIi) Narodowy
Fundusz dofinansowa realizacj projektw w ramach umw zawartych z beneficjentami na kwot
2.191,5mlnz, atake zadania zwizane z przygotowaniem i wdroeniem projektw na kwot
313,7mlnz ze rodkw Funduszu Spjnoci.
Stan Funduszu na koniec 2012 r. wynis 11.214,8mlnz. By wyszy o 517,2mlnz , tj.o 4,8%,
nina koniec 2011 r. (10.697,6mlnz). Stan rodkw pieninych i papierw wartociowych Skarbu
Pastwa wynis 5.109,4mlnz i by wyszy o 825,2mlnz, tj.o 19,3%, od stanu na koniec 2011 r.
(4.284,2mln z). Wyszy od planowanego stan Funduszu wynika z wysokiego stanu zobowiza
wieloletnich, wynoszcych cznie 3.689,5mlnz, co stanowio 72,2% stanu rodkw pieninych
ipapierw wartociowych Skarbu Pastwa na koniec roku.
Najwysza Izba Kontroli wielokrotnie wskazywaa na niskie wykorzystanie przez NFOiGW rodkw zobowiza wieloletnich, ktre musz by przeznaczone na cele okrelone w ustawach je tworzcych. Mimo podjtych w 2012 r. dziaa, poziom wykorzystania rodkw zobowiza wieloletnich by w dalszym cigu niewystarczajcy. Ponadto, nadal efekty rzeczowe i ekologiczne osigane
wwyniku realizacji umw dotacji i poyczek nie s rozliczane na bieco. W 2012 r. o 35 wzrosa
liczba umw nierozliczonych.
Urzd Dozoru Technicznego

Zrealizowane przychody wyniosy 366,1mln z, tj.107,8% kwoty planowanej w ustawie budetowej. Przekroczenie planu przychodw byo wynikiem wzrostu stawki opat za czynnoci Urzdu oraz
wzrostu wartoci pozostaych przychodw z tytuu depozytw terminowych, co nie zostao uwzgld-
168
nione na etapie planowania. Stwierdzono, e Urzd nie obcia kontrahentw odsetkami z tytuu
nieterminowych wpat nalenoci, co miao wpyw na zanienie przychodw. Przyczyn tego bya
niewaciwa organizacja procesu windykacji nalenoci. Koszty wykonano w kwocie 316,1mlnz,
tj.o3% niszej ni planowano. NIK stwierdzia, e Urzd niecelowo i niegospodarnie wydatkowa
1,9mlnz na zakupy usug doradczych, zatrudnianie pracownikw za porednictwem agencji pracy
tymczasowej, finansowanie kosztw zakadowej przychodni lekarskiej rwnolegle zopacaniem
usug medycznych wiadczonych przez wyspecjalizowan firm oraz dokonywanie zakupw upominkw reklamowych. Ponadto system finansowo-ksigowy Urzdu nie spenia warunkw okrelonych w przepisach ustawy orachunkowoci, gdy nie zapewnia kompletnoci zapisw ksigowych
i ich poprawnoci, w tym poprawnoci i sekwencji dat wynikajcych z dokumentw rdowych.

Zakad Ubezpiecze Spoecznych jest pastwow jednostk organizacyjn posiadajc osobowo
prawn, nad ktr nadzr sprawuje minister do spraw zabezpieczenia spoecznego. Dysponuje
onrodkami finansowymi Funduszu Ubezpiecze Spoecznych, Funduszu Rezerwy Demograficznej
iFunduszu Emerytur Pomostowych. Zakad zrealizowa przychody w kwocie 4.418,5mln z, tj.wyszej o 2,3% od planowanej. Byy one nisze o 8,6mlnz ni w 2011 r., tj.o 0,2%. Podstawowym skadnikiem przychodw by odpis z Funduszu Ubezpiecze Spoecznych (FUS) na dziaalno Zakadu,
ktry wynosi 3.765,0mlnz, co stanowio 85,2% przychodw. Pozostaymi znaczcymi skadnikami
przychodw byy przychody ztytuu poboru i dochodzenia skadek innych ni na FUS 226,1mlnz
(5,1%), przychody z tytuu zwrotu kosztw obsugi wiadcze zlecanych Zakadowi do wypaty
231,5mlnz (5,1%) i pozostae przychody 138,6mlnz (3,1%).
Koszty ogem Zakadu wyniosy 4.148,5mlnz i byy nisze o 3,9% od planu po zmianach. Wporwnaniu z rokiem poprzednim nastpi wzrost kosztw o 133,1mlnz (tj.o3,3%). Struktura kosztw
w2012r. nie ulega zmianie w porwnaniu z poprzednim rokiem. Najwikszymi skadnikami kosztw
wedug rodzaju byy wynagrodzenia (51,0%), usugi obce (23,2%), ubezpieczenia spoeczne iinne
wiadczenia (10,8%), amortyzacja (10,1%), ktre cznie stanowiy 95,1% kosztw.
ZUS przekaza z pobranych skadek na ubezpieczenia spoeczne do OFE 7.966,6mlnz, a z tytuu
opnie w przekazywaniu skadek zapaci odsetki w wysokoci 51,7mlnz. Zobowizania ZUS
wstosunku do OFE z tytuu nieprzekazanych skadek i odsetek w porwnaniu do 2011 r. zwikszyy
si o 59,9mlnz, tj.o 3,2%, w tym z tytuu odsetek o17,1%, przy jednoczesnym zmniejszeniu zobowiza z tytuu nieprzekazanych skadek o1,2%.
Nadal wystpuj niekorzystne tendencje dotyczce wzrostu liczby niezrealizowanych tytuw
egzekucyjnych na nalenoci na ubezpieczenie spoeczne, zdrowotne, na Fundusz Pracy, Fundusz
Gwarantowanych wiadcze Pracowniczych i Fundusz Emerytur Pomostowych. Na koniec 2012 r.
nie zostao zrealizowanych 7.641tys. tytuw na kwot 5.657,7mlnz, co oznacza wzrost o20%
wporwnaniu do 2011 r., a kwot nimi objtych o 41,6%. Po raz kolejny obniy si wskanik
efektywnoci egzekucji nalenoci prowadzonej przez oddziay ZUS o 2,7 punktu procentowego.
Wporwnaniu z 2011 r. zwikszya si rwnie kwota przedawnionych nalenoci (skadek, opat,
odsetek za zwok) o394,9mlnz, tj.o 112,4%.
ZUS w 2012 r., wraz ze wiadczeniami emerytalno-rentowymi, wypaca ekwiwalent pieniny
ztytuu prawa do bezpatnego wgla (tzw. deputat wglowy) dla emerytw i rencistw grniczych
z likwidowanych kopal oraz dla osb uprawnionych zprzedsibiorstw grniczych. Zasady finansowania wypat uregulowane zostay wumowach zawartych midzy Ministrem Gospodarki i Preze-
169
sem ZUS. Uzgodniono, e rodki pienine na wypaty ekwiwalentw Minister Gospodarki przekazywa bdzie do ZUS w formie miesicznych zaliczek, wterminie do 25. dnia miesica poprzedzajcego wypat po uprzednim zgoszeniu przez ZUS wysokoci rodkw potrzebnych na wypat.
Jednoczenie przyjto, e w wypadku opnienia w przekazaniu rodkw pieninych, Ministra
Gospodarki obciaj odsetki w wysokoci okrelonej przepisami prawa cywilnego. Ministerstwo
Gospodarki nieprzekazao w wymaganym terminie dwch miesicznych zaliczek na wypaty ekwiwalentu pieninego dla emerytw i rencistw grniczych ze zlikwidowanych kopal w cznej
kwocie 41,3mlnz oraz czterech miesicznych zaliczek na wypaty ekwiwalentu pieninego dla
osb uprawnionych wwysokoci 2,6mlnz. Do czasu przekazania przez Ministerstwo Gospodarki
brakujcych rodkw ZUS finansowa wypat ekwiwalentw pieninych ze rodkw FUS. Mimo
przysugujcych uprawnie Zakad nie naliczy i nie wystpi do Ministra Gospodarki o zapat odsetek z tytuu nieterminowego przekazywania rodkw w wysokoci 0,7mlnz.
3. Wykonanie planw finansowych agencji wykonawczych

Agencje wykonawcze s pastwowymi osobami prawnymi tworzonymi na podstawie odrbnych
ustaw w celu realizacji zada pastwa. W ustawie budetowej na rok 2012 ujto plany finansowe
10 agencji wykonawczych. W trakcie 2012 r. status agencji wykonawczej uzyskay: Agencja Mienia
Wojskowego, Wojskowa Agencja Mieszkaniowa, Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa,
Agencja Rynku Rolnego, Agencja Nieruchomoci Rolnych, Polska Agencja Rozwoju Przedsibiorczoci. Wczenie planw finansowych agencji wykonawczych do ustawy budetowej miao na celu
zwikszenie przejrzystoci i jawnoci finansw publicznych.
W zwizku z art.21 ust. 1 i 3 ustawy o finansach publicznych agencje wykonawcze sporzdzaj
plany finansowe w ukadzie memoriaowym i kasowym. Plany finansowe w ukadzie memoriaowym okrelaj przychody z prowadzonej dziaalnoci, dotacje z budetu pastwa, koszty funkcjonowania irealizacji zada ustawowych, wynik finansowy, rodki na wydatki majtkowe, rodki przyznane innym podmiotom, stan nalenoci i zobowiza oraz rodki pienine na pocztek i koniec
roku. Plany w ukadzie kasowym obejmuj dochody i wydatki w terminie ich zapaty. Jednoczenie przepisy ustawy nie nakadaj obowizku dokonywania zmian w planie dochodw i wydatkw
agencji wykonawczych rwnolegle ze zmianami w planie przychodw i kosztw. Zdaniem NIK nie
sprzyja to przejrzystoci gospodarki finansowej agencji wykonawczych i moe prowadzi do naruszenia zasad jej prowadzenia. Przykadem jest Agencja Rynku Rolnego, w ktrej stwierdzono przekroczenie planu kosztw dziaalnoci o 10,1%, co byo nastpstwem niespjnoci planw finansowych wukadzie memoriaowym (cz A) z planem w ukadzie kasowym (cz B). W trakcie prac
nad projektem ustawy budetowej na 2012 r. pominito w czci planu dotyczcej kosztw koszty
wsparcia finansowego zuycia kwalifikowanego materiau siewnego, natomiast wydatki na realizacj tego zadania ujte zostay w czci B planu finansowego Agencji, co spowodowao rozbieno
midzy zadeklarowanymi kosztami a wydatkami. Okrelone w ten sposb kwoty tytuw zarwno
w ustawie budetowej, jak i w planie po zmianach powodoway niespjno poszczeglnych czci
planu finansowego i jego nieprzejrzysto. W 2012 r., podobnie jak w latach poprzednich, w planach
finansowych dwch agencji patniczych nie ujto rodkw w kwocie 19,1 mldz na realizacj programw wspfinansowanych z budetu Unii Europejskiej, ktrymi te agencje gospodaroway. Poraz
kolejny naruszona zostaa zatem zasada przejrzystoci finansw publicznych.
170
Tabela 61. Realizacja planw finansowych agencji wykonawczych w latach 20112012

2011
2012
Wyszczeglnienie
Wykonanie
Ustawa
Plan po
zmianach
Wykonanie
5:2
mlnz
5:4
%
Agencje wykonawcze ogem

Przychody
w tym dotacja zbudetu
Koszty
Wynik finansowy
10.803,4
5.522,8
9.607,3
1.196,4
11.823,6
6.713,6
10.907,1
916,3
11.458,7
6.687,1
10.432,1
1.026,6
11.880,4
6.439,3
10.320,7
1.559,7
110,0
116,6
107,4
130,4
103,7
96,3
98,9
151,9
7.792,4
6.439,3
7.400,5
391,9
110,8
116,6
112,3
88,1
98,1
96,3
95,8
179,7
2.264,8
2.237,1
2.301,8
-37,0
110,8
111,2
112,5
973,7
97,1
97,1
96,8
80,4
351,6
340,7
350,1
1,5
106,6
107,0
107,0
59,3
98,4
98,1
110,1
3,9
832,5
832,5
832,5
0,02
170,5
170,5
170,5
-
92,5
92,5
92,5
-
1.480,0
1.478,3
1.480,0
-
127,5
127,4
127,5
-
93,6
93,6
93,6
-
434,0
110,7
386,2
47,8
71,4
46,0
80,6
36,9
98,9
100,0
99,2
96,1
710,5
584,0
709,5
1,0
97,1
106,4
97,5
26,3
89,7
91,6
89,6
200,0
108,5
96,8
155,4
116,4
108,0
144,4
Agencje wykonawcze - dotowane

Przychody
w tym dotacja z budetu
Koszty
Wynik finansowy
7.034,5
5.522,8
6.589,9
444,8
8.311,3
6.713,6
8.203,3
107,8
7.946,4
6.687,1
7.728,3
218,1
w tym: Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa

Przychody
Koszty
Wynik finansowy
2.043,0
2.010,9
2.046,8
-3,8
Przychody
Koszty
Wynik finansowy
329,7
318,6
327,2
2,6
2.223,5
2.181,5
2.273,6
-50,1
2.332,2
2.304,5
2.378,2
-46,0
Agencja Rynku Rolnego

402,3
397,1
364,7
37,6
357,4
347,3
318,0
39,4
Narodowe Centrum Nauki

Przychody
Koszty
Wynik finansowy
488,1
488,1
488,1
-
900,0
900,0
900,0
-
850,0
850,0
850,0
-
Narodowe Centrum Bada i Rozwoju

Przychody
Koszty
Wynik finansowy
1.160,4
1.160,5
1.160,7
-
Przychody
Koszty
Wynik finansowy
608,0
240,7
478,2
129,7
1.554,6
1.554,3
1.554,6
-
1.581,5
1.579,7
1.581,5
-
Agencja Rezerw Materiaowych

591,9
110,7
643,2
-51,2
438,9
110,7
389,1
49,7
Polska Agencja Rozwoju Przedsibiorczoci

Przychody
Koszty
Wynik finansowy
731,7
549,0
727,9
3,8
1.053,9
713,6
1.053,4
0,5
791,9
637,6
791,4
0,5
Agencja wykonawcza niedotowana

(Agencja Nieruchomoci Rolnych i Zasb Wasnoci Rolnej Skarbu Pastwa)
Przychody
Koszty
Wynik finansowy
3.768,9
3.017,4
751,6
3.512,3
2.703,8
808,5
3.512,3
2.703,8
808,5
4.088,0
2.920,2
1.167,8
171
Spord 10 agencji wykonawczych, ktre funkcjonoway w 2012 r., tylko Agencja Nieruchomoci Rolnych nie bya dotowana. Pozostae otrzymay dotacje z budetu pastwa w cznej kwocie 6,4 mldz,
tj.wyszej ni w 2011 r. o 16,6% i prawie dwukrotnie wyszej ni w 2010 r. Udzia dotacji w przychodach ogem agencji wykonawczych by zrnicowany i wynosi od 0,1% (Agencja Mienia Wojskowego) do 100% (Narodowe Centrum Nauki). Znaczne nadwyki przychodw wasnych nad kosztami dziaalnoci uzyskay dwie agencje, w tym Agencja Mienia Wojskowego, ktra mimo to otrzymaa dotacje z budetu pastwa w kwocie 0,1mlnz. Zasadnicza cz rodkw (71%) skierowana
zostaa do agencji realizujcych ustawowe zadania w rolnictwie (Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa) i zadania badawczo-rozwojowe (Narodowe Centrum Bada i Rozwoju, Narodowe
Centrum Nauki). Dotacje z budetu pastwa dla tych agencji stanowiy od 98,8% do 100% osignitych przychodw.
Przychody agencji wykonawczych w kwocie 11.880,4mlnz byy o 3,7% wysze od planowanych
na 2012 r. i o 10,0% od wykonanych w 2011 r., gwnie z powodu wyszych dotacji z budetu pastwa. Koszty agencji wyniosy 10.320,7mlnz i zostay pokryte w 52,7% przychodami wasnymi.
Finansowanie zada z przychodw wasnych byo nisze o 2,2 punktyprocentowe, co jest zjawiskiem negatywnym. Agencje wykonawcze osigny za 2012 r. dodatni wynik finansowy w kwocie
1.559,7mlnz, mimo e dwie z nich miay ujemny wynik finansowy, kolejne dwie uzyskay nadwyki
przychodw wasnych nad kosztami dziaalnoci, a w trzech przychody pochodzce gwnie z dotacji budetowych byy rwne kosztom. Oznacza to, e samodzielno finansowa agencji wykonawczych w 2012r. bya bardzo zrnicowana.
Dla dziewiciu agencji wykonawczych zaplanowano w ustawie budetowej na 2012 r. dotacje
wkwocie 6.713,6mlnz. W trakcie roku limit dotacji zmniejszono o 26,5mlnz, tj.o 0,4%. Dotacje z budetu pastwa zostay przekazane w kwocie 6.439,3mlnz, stanowicej 95,9% kwoty
zustawy budetowej i 96,3% planu po zmianach. Agencje zrealizoway przychody w wysokoci
11.880,4mlnz, tj.103,7% planu po zmianach. W porwnaniu do 2011 r. przychody byy wysze
o10,0%. Wzrs rwnie udzia dotacji w przychodach z 51,1% ogu dotacji w 2011 r. do 54,2%
w2012 r. Koszty agencji wyniosy 10.320,7mlnz, tj.98,9% planu po zmianach. W porwnaniu
do2011 r. byy wysze o713,4mlnz. W ustawie budetowej zaoono, e wynik finansowy brutto
10 agencji bdzie dodatni i wyniesie 916,3mlnz. W planie po zmianach zakadano wynik dodatni
wwysokoci 1.026,6mlnz. Rok 2012 agencje zamkny dodatnim wynikiem finansowym brutto
wkwocie 1.559,7mlnz.
Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa

W 2012r. Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa realizowaa zadania wynikajce z planu
finansowego oraz zadania agencji patniczej. Poza rocznym planem finansowym realizowaa i rozliczaa zadania w ramach: Wsplnej Polityki Rolnej oraz Wsplnej Polityki Rybackiej, Programu Rozwoju Obszarw Wiejskich 20072013, Programu Operacyjnego Zrwnowaony Rozwj Sektora
Rybowstwa i Nadbrzenych Obszarw Rybackich 20072013 oraz krajowych zada zleconych,
ktre byy realizowane na podstawie odrbnych przepisw.
Przychody ogem w kwocie 2.264,8mlnz byy nisze o 67,4mlnz od planu po zmianach oraz
wysze o 221,8mlnz od wykonanych w 2011 r. Koszty wyniosy 2.301,8mlnz i byy nisze
o76,4mlnz od planu po zmianach i wysze o 255,0mlnz od poniesionych w 2011 r.
Agencja otrzymaa dotacje z budetu pastwa w wysokoci 2.237,1mlnz. W strukturze zrealizowanych przychodw i dochodw dotacje z budetu pastwa stanowiy 98,8% przychodw orazdocho-
172
dw ogem i byy nisze o 2,9% od planowanych. Z dotacji podmiotowej finansowano biece

koszty funkcjonowania Agencji, a take koszty powstae w zwizku z realizacj zada przez jednostki niezaliczone do sektora finansw publicznych na podstawie rozporzdzenia Rady Ministrw
zdnia 22stycznia 2009 r. w sprawie realizacji niektrych zada Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa176. Wynik finansowy brutto i netto mia warto ujemn i wynis 37,0mlnz, i by
wyszy o19,5% od zaplanowanego (- 46,0mlnz).
Poza zadaniami wynikajcymi z planu finansowego w 2012 r. Agencja realizowaa zadania wspfinansowane ze rodkw UE w ramach Wsplnej Polityki Rolnej, Wsplnej Polityki Rybackiej, Programu
Rozwoju Obszarw Wiejskich 20072013, Programu Operacyjnego Zrwnowaony Rozwj Rybowstwa i Nadbrzenych Obszarw Rybackich na lata 20072013. Na realizacj programw wspfinansowanych ze rodkw UE wydatkowano cznie 23.749,5mlnz (netto), wtym ze rodkw UE
18.635,3mlnz oraz ze rodkw krajowych 5.114,2mlnz. W ramach dziaa objtych Wspln Polityk Roln zrealizowano:
patnoci bezporednie do gruntw w wysokoci 8.326,6mlnz (wtym 99,4% refundacja z UE)
uzupeniajce patnoci obszarowe (UPO) w wysokoci 2.425,8mlnz,
pomoc finansow w ramach Wsplnej Organizacji Rynku Owocw i Warzyw w kwocie
1.733,8mlnz (wtym 67% z budetu UE) oraz w ramach Wsplnej Organizacji Rynku Rybnego
0,03mlnz.
Wydatki wramach PROW 20072013 wyniosy 10.462,7mln z, w tym 8.574,1mlnz ze rodkw UE.
Narealizacj Programu Operacyjnego Zrwnowaony Rozwj Rybowstwa iNadbrzenych Obszarw Rybackich na lata 20072013 wydatkowano 800,7mlnz, z czego rodki z UE stanowiy 77,4 %,
tj.620,0mlnz.
Z tytuu patnoci bezporednich w 2012 r. odzyskano od beneficjentw 12,2mlnz, zczego
11,9mlnz stanowiy rodki UE. Z tytuu uzupeniajcych patnoci obszarowych ze rodkw krajowych odzyskano 7,2mlnz177. W2012r. w ramach PROW 20072013 odzyskano 32,1mlnz,
wtym ze rodkw UE 24,6mlnz, awramach PO ZRSRiNOR 39,2mlnz, w tym 29,4mlnz stanowiy rodki UE.
Z dostpnego limitu rodkw 13.398,9mln euro z Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarw Wiejskich przeznaczonych na sfinansowanie dziaa w ramach PROW 20072013
wykorzystano 64% (8.579,7mln euro).
Nastpio zmniejszenie nalenoci z tytuu zada realizowanych w ramach programw finansowanych z udziaem rodkw unijnych, ktre na koniec 2012 r. wyniosy 299,5mlnz i w porwnaniu
do 2011 r. byy nisze o 7,4mlnz (o 2,4%), w tym w ramach funduszy strukturalnych 20042006
o9,8mlnz (8,5%) oraz SAPARD o 2,5mln tys.z (o 12,4%). Nalenoci wynikajce z programw
realizowanych w ramach Wsplnej Polityki Rolnej wzrosy o 0,8mlnz. Wzrost tych nalenoci nastpi w wyniku prowadzonych przez Agencj dziaa kontrolnych. W 2012 r. w wyniku dziaa windykacyjnych dotyczcych WPR, funduszy strukturalnych 20042006 i programu SAPARD odzyskano
cznie 109,6mlnz, co stanowio 36,6% nalenoci wymagalnych na koniec 2012 r.

177 rodki odzyskane obejmuj wpaty beneficjentw, rozliczenia przez kompensaty oraz nalenoci i zobowizania.
173

Agencja Rynku Rolnego realizowaa zadania na rynkach produktw rolnych i ywnociowych majce
na celu stabilizacj tych rynkw wramach Wsplnej Polityki Rolnej (WPR), realizowaa zadania krajowe w zakresie pomocy dla podmiotw prowadzcych dziaalno zwizan z produkcj, przetwrstwem i obrotem produktami rolnymi. W 2012 r. Agencja Rynku Rolnego administrowaa 22mechanizmami Wsplnej Polityki Rolnej finansowanymi lub wspfinansowanymi z Europejskiego Funduszu Rolniczego Gwarancji.
Zrealizowane w 2012 r. przychody ogem wyniosy 351,6mlnz, w tym z dotacji z budetu pastwa 340,7mlnz.
Dotacja podmiotowa (335,5mlnz) wykorzystana zostaa zgodnie z przeznaczeniem na finansowanie wydatkw administracyjnych (125,2mlnz) oraz na finansowanie krajowych mechanizmw
narynkach rolnych (206,3mlnz).
Poniesione koszty ogem wyniosy 350,1mlnz i byy wysze o 32,1mlnz od planowanych oraz
wysze o 23,0mlnz od kosztw zrealizowanych w 2011 r. Przekroczenie kosztw ogem o 10,1%
w stosunku do planu po zmianach byo nastpstwem niespjnoci planw finansowych Agencji,
tj.czci A planu memoriaowego z czci B planu kasowego. W trakcie prac nad projektem ustawy
budetowej na 2012 r. zweryfikowano kwot dotacji podmiotowej o 38,1mlnz, zwikszajc pozycje przychodw, dochodw i wydatkw bez zwikszenia kosztw. Plan finansowy Agencji okrelony
w ustawie budetowej obejmowa koszty realizacji zada ustawowych w wysokoci 220,2mlnz,
natomiast wydatki w wysokoci 258,3mlnz, tj.wysze o 38,1mlnz, co spowodowao rozbieno
midzy zadeklarowanymi kosztami a wydatkami.
Ze rodkw na finansowanie krajowych mechanizmw na rynkach rolnych sfinansowano dopaty
do materiau siewnego (97,9mlnz), dopaty do spoycia mleka i przetworw mlecznych w szkoach podstawowych (105,9mlnz) oraz do dziaa promowania produktw rolnych (2,3mlnz).
Zarok2012 ARR uzyskaa dodatni wynik finansowy w wysokoci 1,5mlnz, tj.o 96% niszy od planowanego i niszy o 40,7% ni w 2011 r. Byo to skutkiem wykonania przychodw ogem na poziomie niszym ni planowano i poniesienia kosztw wyszych od planowanych, w tym kosztw realizacji mechanizmw krajowych zwikszonych w stosunku do planu po zmianach.
Poza kosztami wykazanymi w planie finansowym ARR wydatkowaa 488,9mlnz na realizacj zada w ramach mechanizmw Wsplnej Polityki Rolnej przy udziale rodkw z budetu UE.
rodki te zostay przeznaczone midzy innymi na pomoc ywnociow dla najuboszej ludnoci
UE 261,9mlnz, refundacje wywozowe 74,2mlnz, pomoc na rzecz dywersyfikacji rynku cukru
48,3mlnz, dopaty do spoycia mleka i przetworw mlecznych w placwkach owiatowych
40,9mlnz, dopaty do programu Owoce w szkole 27,6mlnz. Na realizacj mechanizmw WPR
finansowanych178 i wspfinansowanych179 z budetu krajowego Agencja wydatkowaa 93,1mlnz.
Agencja nie w peni zrealizowaa plan przychodw, co byo spowodowane midzy innymi wstrzymaniem przez Ministerstwo Gospodarki patnoci za zrealizowanie dziaania i daniem przedstawienia
przez ARR dodatkowych wyjanie oraz dokumentacji potwierdzajcej ich wykonanie. Po spenieniu przez Agencj tych wymaga Ministerstwo Gospodarki w marcu 2013 r. przekazao ARR wstrzy-
178 Patnoci uzupeniajce dla producentw surowca tytoniowego i patnoci uzupeniajce dla plantatorw
ziemniakw skrobiowych oraz podatek VAT od WPR.
179 Program poprawy produkcji i sprzeday produktw pszczelarskich, Wsparcie dziaa promocyjnych
iinformacyjnych na rynkach wybranych produktw rolnych, Program Owoce w szkole.
174
man patno. Nisze od planowanych przychody rodkw wasnych miay wpyw na obnienie
wysokoci wyniku finansowego Agencji, natomiast nisze od planowanych dochody na obnienie
stanu rodkw na koniec roku, od ktrego m.in. zaley wysoko nadwyki rodkw finansowych.
Agencja Nieruchomoci Rolnych

Agencja realizowaa zadania dotyczce w szczeglnoci restrukturyzacji, prywatyzacji i zagospodarowania mienia rolnego Skarbu Pastwa oraz zadania w zakresie wykonywania w imieniu pastwa
prawa pierwokupu i wykupu gruntw rolnych. Agencja prowadzia wasn gospodark finansow
oraz gospodark finansow Zasobu Wasnoci Rolnej Skarbu Pastwa (Zasb WRSP) na podstawie
odrbnych planw finansowych ujtych w ustawie budetowej.
Przychody Agencji wyniosy 144,0mlnz i byy nisze o 11% odplanowanych oraz nisze o 5,7%
od wykonanych w 2011r. Gwnym rdem przychodw byy rodki finansowe pobrane z Zasobu
WRSP na pokrycie kosztw funkcjonowania Agencji w kwocie 154,8mlnz. Ujemny wynik realizacji tej pozycji planu finansowego Agencji by przede wszystkim rezultatem naliczonej rezerwy
naodprawy emerytalne dla pracownikw jednostek gospodarczych Zasobu przyjmowanych
dopracy w Agencji w trybie art. 23 Kodeksu Pracy. Koszty Agencji w 2012 r. wyniosy 150,7mln z
ibyy nisze o 6% od planowanych oraz wysze o 0,5% od zrealizowanych w 2011 r. Przyczyn niepenej realizacji planowanych kosztw byy midzy innymi nisze koszty usug obcych, koszty materiaw i energii, remontw, ubezpiecze spoecznych i innych wiadcze. Agencja osigna ujemny
wynik finansowy w wysokoci 6,7mlnz, zamiast planowanego zysku w wysokoci 1,5mlnz.
Przychody Zasobu WRSP wyniosy 3.944mlnz i byy wysze o17,7% od planowanych oraz wysze
o 9,1% od wykonanych w 2011r.
Koszty Zasobu WRSP wyniosy 2.769,5mlnz i byy wyszeo8,9% od planowanych oraz nisze
o3,4% od poniesionych w 2011r. Gwnym powodem przekroczenia kosztw w 2012 r. byy wysze
o311,7mlnz (tj.o 20,4%) od planowanych koszty z tytuu nadwyki wpyww nad wydatkami,
ktre podlegaj przekazaniu do budetu pastwa. Na wysoko nadwyki miay gwnie wpyw
nisze o33,4% wydatki w zakresie gospodarowania mieniem Zasobu. W 2012 r. koszt z tego tytuu
wynis 1.841,5mlnz.
Za 2012 r. osignito dodatni wynik finansowy w kwocie 1.174,5mlnz, tj.o 45,5% wyszy ni planowano. Spowodowane to byo przede wszystkim wyszymi przychodami finansowymi oraz przychodami z tytuu odpatnego gospodarowania mieniem Zasobu odpowiednio o 198,1% io40,1%
od wielkoci planowanych.
Centralny Orodek Badania Odmian Rolin Uprawnych

Centralny Orodek Badania Odmian Rolin Uprawnych COBORU jest pastwow osob prawn
dziaajc w formie agencji wykonawczej. Peni funkcje zwizane z nasiennictwem oraz prawn
ochron odmian rolin uprawnych. Orodek w ramach realizacji swoich zada prowadzi m.in. badania wartoci gospodarczej odmian rolin rolniczych (badania WGO) oraz badania odrbnoci, wyrwnania i trwaoci odmian (badania OWT). wiadczy te usugi na rzecz innych podmiotw w zakresie prowadzenia bada, dowiadcze, szkole lub usug informatycznych dotyczcych problematyki nasiennictwa.
175
Przychody COBORU wyniosy 72,4mlnz i byy wysze o 1,3mlnz od planowanych na 2012 r. i o8%
wysze od wykonanych w 2011 r. Byo to spowodowane gwnie zwikszon sprzeda produktw rolinnych oraz uzyskaniem wyszych od planowanych cen tych produktw. Orodek otrzyma
dotacje z budetu pastwa w wysokoci 30,1mlnz, co stanowio 41,6% ogu zrealizowanych przychodw, z tego dotacj podmiotow 9,4mlnz, dotacj celow 19,7mlnz i dotacj na inwestycje
i zakupy inwestycyjne 1,0mlnz. Dotacje zostay wykorzystane zgodnie z przeznaczeniem gwnie na dofinansowanie dziaalnoci biecej Centralnego Orodka, na realizacj zada ustawowych
(badanie, rejestracj i ochron prawn odmian rolin oraz porejestrowe dowiadczalnictwo odmianowe i rekomendacj odmian do praktyki rolnej) oraz na zakup sprztu do uprawy roli oraz nawoenia i ochrony rolin.
Poniesione koszty 68,1mln z byy wysze o 0,4mlnz od planu po zmianach oraz wysze o 12% od
wykonania w 2011 r. Centralny Orodek osign dodatni wynik finansowy w wysokoci 4,3mlnz.
Orodek nie wskaza adnego z 17 posiadanych rachunkw prowadzonych przez BGK jako rachunku,
ktrego rodki podlegayby konsolidacji finansw publicznych, tj.obowizkowi lokowania wolnych
rodkw w 2012 r. w formie depozytu u Ministra Finansw, na zasadach okrelonych w art. 78a
78h ustawy o finansach publicznych. Powysze dziaanie byo niezgodne z art.48 ust.2 ustawy
ofinansach publicznych oraz przepisami rozporzdzenia Ministra Finansw z dnia 15kwietnia 2011r.
wsprawie wolnych rodkw niektrych jednostek sektora finansw publicznych przyjmowanych
przez Ministra Finansw w depozyt lub zarzdzanie.
Polska Agencja Rozwoju Przedsibiorczoci

Polska Agencja Rozwoju Przedsibiorczoci (PARP) realizowaa zadania okrelone w programach
rozwoju gospodarki w zakresie wspierania dziaalnoci maych i rednich przedsibiorstw, rozwoju
eksportu, tworzenia nowych miejsc pracy, przeciwdziaania bezrobociu i rozwoju zasobw ludzkich, wykorzystania nowych technik i technologii oraz uczestniczya w realizacji programw operacyjnych wramach Narodowego Planu Rozwoju. W perspektywie finansowej obejmujcej lata
20072013 Agencja jest odpowiedzialna za wdraanie dziaa w ramach trzech programw operacyjnych Innowacyjna Gospodarka, Kapita Ludzki i Rozwj Polski Wschodniej. Przychody PARP
wyniosy 710,5mlnz, w tym zdotacji z budetu pastwa 584,0mlnz (82,2%). Koszty w kwocie
709,5mlnz (89,6%) byy nisze o 10,4% od planowanych.
Minister Gospodarki udzieli Polskiej Agencji Rozwoju Przedsibiorczoci dotacji celowej na wydatki
majtkowe w wysokoci 2,1mlnz bez zawarcia stosownej umowy, co stanowi naruszenie art.150
ustawy o finansach publicznych. Zdaniem Ministerstwa Gospodarki Minister nie by zobligowany
do zawarcia umowy z PARP, gdy kwestie prawne dotyczce tego rodzaju wydatkw budetowych
okrelaj przepisy ustawy z dnia 9listopada 2000 r. o utworzeniu Polskiej Agencji Przedsibiorczoci180, ustawy budetowej oraz ustawy o finansach publicznych. W sprawozdaniu PARP z2013r. wykazano, e z otrzymanej kwoty wydatkowano 1,6mlnz. Kwota 0,5mlnz zostaa zwrcona 28stycznia 2013 r., tj.po terminie okrelonym w art.150 pkt5 ustawy o finansach publicznych na dzie
15stycznia 2013 r.
180 Dz.U. z 2007 r. Nr42, poz.275 zezm.
176
V II . s e k t o r f i n a n s w p u b l i c z n y c h
Analiza dochodw i wydatkw budetu pastwa oraz budetu rodkw europejskich nie daje penego obrazu finansw pastwa. Naley j rozszerzy o realizacj planw finansowych innych jednostek, w tym jednostek samorzdu terytorialnego, Funduszu Ubezpiecze Spoecznych, Funduszu
Emerytalno-Rentowego, Funduszu Pracy, Narodowego Funduszu Zdrowia, samodzielnych publicznych zakadw opieki zdrowotnej, uczelni pastwowych oraz pastwowych i samorzdowych instytucji kultury.
Uwzgldnienie wyej wymienionych jednostek w analizie pozwala waciwie oceni sytuacj finansow nie tylko caego sektora finansw publicznych, ale take budetu pastwa i budetu rodkw
europejskich. Wynika to z zalenoci finansowych pomidzy budetem pastwa i budetem rodkw europejskich a innymi jednostkami sektora. Transfery z wyej wymienionych budetw stanowi podstawowe rdo dochodw duej czci jednostek sektora. W 2012 r. udzia dochodw
budetu pastwa i budetu rodkw europejskich w cznych dochodach publicznych, czyli dochodach pochodzcych spoza sektora finansw publicznych, wynosi 53,4%, a udzia wydatkw budetu
pastwa i budetu rodkw europejskich w wydatkach ostatecznych sektora finansw publicznych,
kierowanych do innych sektorw 30,3%. Transfery do innych instytucji sektora stanowiy 45,9%
wszystkich wydatkw budetowych.
Analiza dochodw i wydatkw publicznych jest rwnie istotna z tego powodu, e zobowizania
wynikajce z czonkostwa Polski w Unii Europejskiej, ktre dotycz stabilnoci pastwa oraz rwnowagi finansw publicznych, odnosz si do wynikw sektora instytucji rzdowych i samorzdowych (general government). Jest on znacznie bliszy zakresowo sektorowi finansw publicznych ni
budetowi pastwa i budetowi rodkw europejskich.
Zgodnie z art. 182 ust. 3 pkt 1 ustawy o finansach publicznych sprawozdanie z wykonania ustawy
budetowej powinno zawiera dochody, wydatki oraz nadwyk albo deficyt sektora finansw
publicznych. W rzdowym sprawozdaniu z wykonania ustawy budetowej wymg ten zosta speniony. Najwysza Izba Kontroli zwraca jednak uwag na fakt, e podobnie jak w poprzednich
latach, prezentowany zakres danych na temat finansw sektora jest bardzo ograniczony i brakuje
w nim podstawowych wielkoci. Nie s te opublikowane szczegowe informacje o zastosowanej metodologii obliczania wielkoci dochodw i wydatkw publicznych ani definicje stosowanych poj.
1. Dochody i wydatki sektora finansw publicznych

Wedug danych Ministerstwa Finansw dochody sektora finansw publicznych wyniosy 651,1mldz,
co odpowiada 40,8% produktu krajowego brutto w 2012 r. Wydatki sektora finansw publicznych
wyniosy 689,3 mld z, tj. 43,2% PKB. Deficyt sektora finansw publicznych wedug Ministerstwa
Finansw wynis zatem 38,2 mld z, czyli 2,4% PKB.
Kontrola krajowej metodologii obliczania przez Ministerstwo Finansw dochodw i wydatkw
sektora finansw publicznych, przeprowadzona przez NIK na przeomie 2012 i 2013 r., wykazaa
177
sektor f i n a n s w pub l i c z n y c h
powane zanienie deficytu sektora finansw publicznych w 2011 r.181 Wynika to przede wszystkim
z zaliczenia do dochodw publicznych, a wic dochodw otrzymywanych spoza tego sektora, rodkw transferowanych z budetu pastwa do FUS z tytuu refundacji skadki nalenej otwartym funduszom emerytalnym (OFE). W 2011 r. zaniono z tego tytuu deficyt sektora finansw publicznych
o 15,4 mld z. Drugim istotnym czynnikiem wpywajcym na zanienie deficytu w 2011 r. byo nieuwzgldnienie 1,5 mld z przekazanych z Zasobu Wasnoci Rolnej Skarbu Pastwa do budetu pastwa.
Zanianie deficytu sektora finansw publicznych o wielko rodkw przekazanych do FUS jest
bdem systematycznym, ktry wystpi rwnie w ubiegym roku. Deficyt sektora finansw publicznych w 2012 r. zosta zaniony z tego tytuu o 8,2 mld z. Odnoszc si do wynikw przywoanej
powyej kontroli NIK, Minister Finansw nie zgodzi si ze stanowiskiem NIK, e rodki przekazywane z budetu pastwa do FUS powinny zosta wyeliminowane z zestawienia dochodw publicznych, gdy w budecie pastwa s wykazywane jako rozchody, a nie wydatki, za w FUS stanowi
dochody funduszu. Minister Finansw uwaa, e nie mona dokona konsolidacji transferu pomidzy budetem pastwa i FUS, gdy polega ona na eliminowaniu takich kwot, ktre s jednoczenie
wydatkiem jednostki przekazujcej rodki i dochodem jednostki otrzymujcej.
Kolegium Najwyszej Izby Kontroli rozpatrujce zastrzeenia Ministra Finansw odrzucio je, wskazujc, e art. 7 ust. 2 ustawy o finansach publicznych nakazuje ustalenie dochodw publicznych
iwydatkw publicznych oraz nadwyki lub deficytu sektora finansw publicznych po wyeliminowaniu przepyww finansowych midzy jednostkami tego sektora. Ustawa nie zawa obowizku
eliminacji przepyww finansowych wewntrz sektora tylko do kwot, ktre s jednoczenie wydatkiem jednostki przekazujcej rodki i dochodem jednostki otrzymujcej.
Ponadto naley wskaza, e rodki przekazywane z budetu pastwa do FUS z tytuu refundacji utraconej skadki nie s dochodem publicznym, gdy do budetu pastwa wpywaj jako przychody
zprywatyzacji majtku Skarbu Pastwa oraz przychody z emisji skarbowych papierw wartociowych powikszajce dug publiczny, a nie jako dochody. Przychody z prywatyzacji s przekazywane
nie tylko Funduszowi Ubezpiecze Spoecznych, ale rwnie kilku innym funduszom, w ktrych nie
s zaliczane do dochodw publicznych. Przekazanie rodkw z budetu pastwa do FUS rwnie
nie stanowi przesanki do zaliczenia ich do dochodw publicznych, gdy jako przepyw midzy
jednostkami sektora finansw publicznych podlegaj one eliminacji z zestawienia wykonanego
dla caego sektora.
W analizach wykonania budetu pastwa i zaoe polityki pieninej z lat poprzednich Najwysza
Izba Kontroli nie kwestionowaa wielkoci deficytu sektora finansw publicznych, gdy metodologia obliczania deficytu sektora nie bya objta kontrol.
Najwysza Izba Kontroli uznaje, e z powodu zaliczenia dochodw FUS, otrzymanych z budetu pastwa z tytuu zrefundowania skadki przekazanej OFE, do dochodw publicznych w 2012 r. istotnie o 17,7% zaniono kwot deficytu sektora finansw publicznych. Po wyeliminowaniu z cznej kwoty dochodw publicznych rodkw przekazanych FUS z tytuu refundacji ubytku skadki dla
OFE rzeczywiste dochody sektora finansw publicznych w 2012 r. wyniosy 642,9 mld z, co odpowiada 40,3% wartoci produktu krajowego brutto. Po tej korekcie deficyt sektora finansw publicznych w2012 r. wynis 46,3 mld z, czyli 2,9% PKB.
181 Kontrola I/12/001 Metodyka sporzdzania przez Ministerstwo Finansw rachunku dochodw i wydatkw sektora
finansw publicznych. Wystpienie pokontrolne do Ministra Finansw jest dostpne na stronie internetowej
Ministerstwa Finansw www.mf.gov.pl/documents/764034/2201760/20130214_wyst_pokon_metodyka_sporz_
przez_MF_rach_doch_i_wyd_sek_fp.pdf
178
W poniszej tabeli zaprezentowano zarwno dochody i deficyt obliczony przez Ministerstwo Finansw, jak i dochody oraz deficyt wyliczony przez NIK, ktry nie uwzgldnia kwoty przekazanej
zbudetu pastwa do Funduszu Ubezpiecze Spoecznych z tytuu rekompensaty skadki na otwarte
fundusze emerytalne jako dochodw publicznych. Ponadto NIK zmniejszya wielko dochodw
publicznych i deficytu w 2011 r., o kwot 1,5 mld z przekazan z Zasobu Wasnoci Rolnej Skarbu
Pastwa do budetu pastwa.
Tabela 62. Podstawowe dane o dochodach i wydatkach sektora finansw publicznych w latach
20062012
Wyszczeglnienie
Dochody wedug Ministerstwa Finansw
2008
2009
2010
2011
2012
mld z
514,0
539,7
551,1
604,2
651,1
Dochody wedug NIK
494,1
518,6
528,8
587,3
642,9
Wydatki ogem
534,0
590,8
635,8
660,1
689,3
Wynik wedug Ministerstwa Finansw
-20,0
-51,1
-84,7
-55,9
-38,2
Wynik wedug NIK
-39,9
-72,2
-107,0
-72,8
-46,3
105,7
105,0
102,1
109,6
107,8
Dochody wedug NIK
105,1
105,0
101,9
111,1
109,5
Rok poprzedni = 100
Wydatki ogem
110,1
110,6
107,6
103,8
104,4
255,4
165,7
66,0
68,3
Wynik wedug NIK
262,2
180,8
148,2
68,0
63,6
PKB = 100
40,3
40,1
38,9
39,5
40,8
Dochody wedug NIK
38,7
38,6
37,3
38,4
40,3
Wydatki ogem
41,9
43,9
44,9
43,2
43,2
-1,6
-3,8
-6,0
-3,7
-2,4
Wynik wedug NIK
-3,1
-5,4
-7,6
-4,8
-2,9
rdo: dane przekazane przez Ministerstwo Finansw, sprawozdania z wykonania budetu pastwa za lata 20062011,
obliczenia wasne.
Dane o dochodach i wydatkach publicznych w relacji do PKB wskazuj, e nierwnowaga finansowa

pastwa w 2012 r. zostaa ograniczona wycznie dlatego, e wzrosy dochody, podczas gdy skala
wydatkw pozostaa na tym samym poziomie co przed rokiem. W porwnaniu z latami 20102011
dochody publiczne w relacji do PKB wyranie wzrosy, przekraczajc po raz pierwszy od wielu lat
poziom 40% PKB. Wydatki publiczne od czterech lat utrzymuj si na wysokim poziomie, przekraczajcym 43%.
Deficyt sektora finansw publicznych zmniejszy si a o 26,5 mld z, mimo e wzrost dochodw
podatkowych zosta niemal cakowicie zahamowany. Ograniczenie deficytu byo moliwe ze wzgldu
na znaczce zwikszenie wielkoci rodkw europejskich, a take wzrost dochodw niepodatkowych. Midzy innymi o 16,5 mld z zwikszyy si dochody publiczne z tytuu skadki na ubezpieczenia spoeczne.
Po raz pierwszy od wielu lat udzia dochodw podatkowych w dochodach publicznych spad poniej
50%. W latach 20072008 udzia ten przekracza 55%, w 2011 r. wynosi 51,3%, by w 2012 r. zmniejszy si do 47,8% dochodw publicznych. Gwnym powodem tego trendu jest napyw coraz wik-
179
szych rodkw europejskich. Od 2004 r. udzia tych rodkw w dochodach publicznych stale ronie.
W 2007 r. rodki z budetu UE stanowiy 3,2% dochodw publicznych, w 2010 r. 7,7%, a w 2012 r.
ju 10,7%. Udzia krajowych dochodw niepodatkowych od 2007 r. oscyluje pomidzy 40% i 42%
dochodw publicznych. Zmiana struktury dochodw publicznych jest zatem spoecznie i gospodarczo bardzo korzystna, gdy wie si z napywem rodkw przeznaczonych na wydatki rozwojowe.
Tabela 63. Dochody sektora finansw publicznych w latach 20062012
Wyszczeglnienie
2008
2009
2010
2011
2012
mld z
Dochody ogem wedug NIK
494,1
518,6
528,8
587,3
642,9
Dochody podatkowe
274,9
268,0
276,0
301,3
307,4
w tym: podatki porednie
153,4
154,8
165,0
180,1
181,8
PIT
67,2
62,7
62,5
67,5
70,6
CIT
34,5
30,7
27,8
31,6
31,8
Podatki gminne
17,6
17,7
19,0
20,1
21,7
198,2
214,6
211,8
235,3
266,9
21,0
36,0
41,0
50,7
68,7
101,9
111,1
109,5
Krajowe dochody niepodatkowe wedug NIK

rodki z UE i z innych rde pomocy bezzwrotnej
Rok poprzedni = 100

105,1
Dochody podatkowe
106,4
97,5
103,0
109,2
102,0
104,9
100,9
106,6
109,2
100,9
105,0
PIT
110,2
93,3
99,7
108,0
104,6
CIT
107,8
89,0
90,6
113,7
100,7
Podatki gminne
102,4
100,6
107,5
105,7
108,1
100,8
108,3
98,7
111,1
113,4
140,7
171,4
113,6
123,7
135,5
38,7
38,6
37,3
38,4
40,3
PKB = 100
Dochody podatkowe
21,5
19,9
19,5
19,7
19,3
12,0
11,5
11,6
11,8
11,4
PIT
5,3
4,7
4,4
4,4
4,4
CIT
2,7
2,3
2,0
2,1
2,0
Podatki gminne
1,4
1,3
1,3
1,3
1,4
15,5
16,0
15,0
15,4
16,7
1,6
2,7
2,9
3,3
4,3
rdo: dane przekazane przez Ministerstwo Finansw; sprawozdania z wykonania budetu pastwa za lata 20062011;
Mackiewicz-yziak J., Misig W., Tomalak M., Dochody i wydatki publiczne w latach 20082009. Analiza regionalna, Warszawa
2010.
Wrd dochodw podatkowych wysokie tempo wzrostu w 2012 r. osigny jedynie wpywy z podatkw stanowicych dochody gmin. Dziki temu podatki gminne w duszym okresie od 2007 r.
wzrosy najbardziej ze wszystkich analizowanych grup jednostek, o 26,5%. Jednoczenie obserwujemy powolne obnianie si cznych wpyww podatkowych w relacji do PKB, z 22,0% w 2007 r.
do19,3% w roku 2012.
Dochody z pozostaych grup podatkw s coraz mniejsze w relacji do PKB. Dotyczy to zarwno istotnie zalenych od koniunktury gospodarczej wpyww z podatku dochodowego od osb prawnych,
jak i wpyww z podatkw, z ktrych dochody powinny znacznie wzrosn ze wzgldu na podjte zmiany prawne (zamroenie progw w podatku dochodowym od osb fizycznych, podwyka
180
stawek VAT i akcyzy na papierosy). Struktura dochodw podatkowych jest przy tym stosunkowo stabilna. Podatki porednie stanowi niespena 60% dochodw podatkowych, a podatki dochodowe
okoo 1/3.
Zdaniem Najwyszej Izby Kontroli opublikowany przez Ministerstwo Finansw zakres informacji odochodach publicznych jest znacznie bardziej przejrzysty ni w latach ubiegych. Co prawda
wopublikowanym zestawieniu zabrako takich kategorii dochodw, jak dochody z majtku,
zamiast ktrych wykazuje si jedynie dywidend, nie ma rwnie wyodrbnionej kategorii opaty
(lubopaty i kary) oraz podatki gminne, ale dane o dochodach s zestawione jednolicie, a ich ukad
jest czytelny. Zdefiniowania wymaga jedynie kategoria skadki, ktrej zakres jest niejasny.
Po raz pierwszy od wielu lat wydatki majtkowe sektora rosy wolniej od wydatkw biecych.
Tempo wzrostu wydatkw majtkowych na poziomie 1,4% oznacza realne zmniejszenie si ich wartoci. Znacznie szybciej zwikszay si wydatki na obsug dugu oraz wydatki przekazywane doUnii
Europejskiej.
Tabela 64. Wydatki sektora finansw publicznych w latach 20062012
Wyszczeglnienie
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
mld z
Wydatki ogem
442,4
485,2
534,0
590,8
635,8
660,1
Wydatki biece
401,9
434,6
475,3
521,3
553,8
573,3
601,3
181,3
188,5
203,2
223,8
237,4
242,7
255,2
46,2
w tym: Wydatki socjalne1

Obsuga dugu
689,3
29,4
29,1
26,9
34,1
36,5
39,1
9,8
10,6
12,2
13,4
14,3
14,7
15,9
181,4
206,4
233,0
250,0
265,6
276,8
284,0
40,6
50,6
58,7
69,6
81,9
86,8
88,0
Wydatki ogem
109,7
110,1
110,6
107,6
103,8
104,4
Wydatki biece
108,1
109,4
109,7
106,3
103,5
104,9
104,0
107,8
110,1
106,1
102,2
105,1
99,0
92,4
126,7
107,0
107,2
118,1
108,0
115,0
109,8
106,9
102,7
108,2
rodki wasne UE
Inne wydatki
Wydatki kapitaowe2
Rok poprzedni = 100
w tym: Wydatki socjalne

Obsuga dugu
rodki wasne UE
Inne wydatki
Wydatki kapitaowe2
113,8
112,9
107,3
106,2
104,2
102,6
124,8
116,0
118,6
117,7
105,9
101,4
43,2
PKB = 100
Wydatki ogem
41,7
41,2
41,9
43,9
44,9
43,2
Wydatki biece
37,9
36,9
37,3
38,8
39,1
37,5
37,7
17,1
16,0
15,9
16,6
16,8
15,9
16,0
Obsuga dugu
2,8
2,5
2,1
2,5
2,6
2,6
2,9
rodki wasne UE
0,9
0,9
1,0
1,0
1,0
1,0
1,0
17,1
17,5
18,3
18,6
18,7
18,1
17,8
3,8
4,3
4,6
5,2
5,8
5,7
5,5
w tym: Wydatki socjalne
Inne wydatki
Wydatki kapitaowe
1
2
W 2012 r. wiadczenia na rzecz osb fizycznych.

W 2012 r. wydatki majtkowe.
rdo: dane przekazane przez Ministerstwo Finansw, sprawozdania z wykonania budetu pastwa za lata 20062011,
obliczenia wasne.
181
Polski sektor instytucji rzdowych i samorzdowych dysponuje znacznie mniejszymi kwotami wrelacji do PKB ni rednio inne kraje UE. Rnica pod wzgldem rednich wydatkw publicznych wkrajach Unii Europejskiej i w Polsce wynosi okoo 56% PKB. Polska rwnie znaczco rni si od
redniej w Unii Europejskiej pod wzgldem wielkoci wydatkw na poszczeglne kategorie zada
publicznych. W Polsce wydaje si znacznie mniejsze od rednich w UE kwoty na administracj pastwow, obron, ochron rodowiska, zdrowie i pomoc spoeczn. Wicej ni wynosi rednia wUE
wydajemy na sprawy gospodarcze. Niewiele wiksze, w relacji do PKB, s rwnie wydatki na owiat;
w ostatnich latach rednie wydatki unijne na owiat zbliyy si w znacznym stopniu do polskich.
Mimo e w 2012 r. nastpi stosunkowo duy wzrost wydatkw na obsug dugu oraz wydatkw
przekazywanych do Unii Europejskiej, w okresie ostatnich szeciu latach wzrost tych kategorii by
nieznaczny. Od 2007 r. do 2012 r. zarwno wydatki przekazywane do Unii Europejskiej, jak i wydatki
na obsug dugu zwikszyy si zaledwie o 0,1% PKB. Ponownie zmniejszya si warto relacji
wydatkw socjalnych do PKB, ktra w latach 2009-2010 wynosia ok. 16,7%, a w 2012 r. 16,0%.
Dziki znaczcemu napywowi rodkw europejskich, przeznaczonych na finansowanie zada
rozwojowych, wydatki kapitaowe w relacji do PKB zwikszyy si z 3,8% PKB w 2006 r. do 5,8%
w2010r. W cigu ostatnich dwch lat nastpia stosunkowo niewielka redukcja tych wydatkw (cznie wyniosa 0,3% PKB). W latach 2010-2012 udzia wydatkw kapitaowych w wydatkach ogem
utrzymywa si na wysokim poziomie, zblionym do 13%. Warto przypomnie, e jeszcze w 2006 r.
udzia ten by bliski 9%. Wydatki kapitaowe w Polsce w relacji do PKB s okoo dwukrotnie wiksze
ni rednio w Unii Europejskiej. Przeznaczamy zdecydowanie wicej ni Unia Europejska rodkw,
wrelacji do PKB, na inwestowanie w sprawy gospodarcze (w tym transport), ochron rodowiska,
zdrowie, kultur i owiat.
Z ustale kontroli NIK wynika, e zakres informacji o wydatkach publicznych zawartej w sprawozdaniu z wykonania budetu pastwa jest niewystarczajcy, gdy najwiksz pozycj w zestawieniu
ponad 41% wydatkw ogem stanowi inne wydatki, do ktrych zaliczaj si zarwno wynagrodzenia i wydatki rzeczowe przeznaczone na utrzymanie jednostek, jak i dotacje dla przedsibiorstw oraz dopaty bezporednie dla rolnikw. Na podstawie zestawienia dochodw i wydatkw
publicznych nie jest moliwe okrelenie, jakie byy koszty funkcjonowania jednostek sektora finansw publicznych oraz jakie byo publiczne wsparcie zada biecych i inwestycyjnych wykonywanych przez podmioty z innych sektorw. Wykonanie rzetelnej, pogbionej analizy wykorzystania rodkw publicznych na podstawie tych danych jest niemoliwe, chocia prezentowany obecnie ukad wydatkw jest bardziej przejrzysty ni w latach ubiegych.
Oprcz prowadzonej przez Ministerstwo Finansw statystyki dochodw i wydatkw sektora finansw publicznych, Gwny Urzd Statystyczny zestawia i publikuje dane o dochodach, wydatkach
izadueniu sektora instytucji rzdowych i samorzdowych. Dane te, opracowane zgodnie z reguami systemu ESA95 s podstaw oceny wypenienia przez pastwa czonkowskie Unii Europejskiej
norm odnoszcych si do stanu rwnowagi finansw publicznych, czyli relacji deficytu oraz dugu
sektora instytucji rzdowych i samorzdowych do produktu krajowego brutto.
Gdyby podczas obliczania wielkoci pastwowego dugu publicznego zastosowano metodologi
obowizujc w systemie rachunkw narodowych ESA95, po raz drugi z rzdu zostaby przekroczony kolejny, drugi prg ostronociowy, okrelony w ustawie o finansach publicznych, co skutkowaoby zaostrzeniem zasad planowania wysokoci deficytu budetu pastwa i budetw samorzdowych na lata 20132014. Co prawda w 2012 r., po raz pierwszy od 2008 roku, obniya si
zarwno wielko zaduenia w stosunku do PKB, jak i tempo wzrostu zaduenia, zmiana ta jednak
bya znacznie mniejsza od dynamiki, z jak dug przyrasta w latach 2009-2011. Poziom zaduenia
182
sektora instytucji rzdowych i samorzdowych jest w dalszym cigu bardzo wysoki, wynosi bowiem
55,6% PKB. W latach wczeniejszych, od 1995 roku, tylko raz w 2011 roku zdarzyo si, e wielko dugu przekraczaa 55% PKB. rednia wielko dugu w latach 1995-2012 wynosia 46,0% PKB,
czyli o niemal 10 punktw procentowych mniej ni w roku 2012.
Tabela 65. Podstawowe dane o nadwyce lub deficycie oraz dugu sektora instytucji rzdowych
i samorzdowych w latach 20062012
Wyszczeglnienie
Deficyt sektora instytucji
rzdowych i samorzdowych
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
mld z
-38,5
-22,1
-46,9
-99,6
-111,3
-76,1
-62,7
-43,2
-35,3
-49,8
-73,2
-90,8
-64,0
-61,5
-2,7
0,5
-2,3
-14,3
-17,4
-10,7
-4,5
Sektor ubezpiecze spoecznych
7,4
12,7
5,2
-12,1
-3,1
-1,3
3,4
Dug sektora instytucji rzdowych

i samorzdowych
506,0
529,4
600,8
684,1
776,8
859,1
886,8
-3,9
Sektor rzdowy
Sektor samorzdowy
PKB = 100
Deficyt sektora instytucji
rzdowych i samorzdowych
-3,6
-1,9
-3,7
-7,4
-7,9
-5,0
Sektor rzdowy
-4,1
Sektor samorzdowy
-0,3
-3,0
-3,9
-5,4
-6,4
-4,2
-3,9
0,0
-0,2
-1,1
-1,2
-0,7
-0,3

Dug sektora instytucji rzdowych
i samorzdowych
0,7
1,1
0,4
-0,9
-0,2
-0,1
0,2
47,7
45,0
47,1
50,9
54,8
56,2
55,6
rdo: komunikat dotyczcy deficytu i dugu sektora instytucji rzdowych i samorzdowych w 2009 r., 2010 r., 2011 r. i 2012 r.,
Gwny Urzd Statystyczny, http://www.stat.gov.pl/gus/5840_1379_PLK_HTML.htm
Wedug wstpnych szacunkw deficyt sektora instytucji rzdowych i samorzdowych w 2012 r. by

rwny 3,9% PKB. W porwnaniu z 2011 r. deficyt ten obniy si o 1,1% PKB, co naley uzna za znaczce osignicie, tym bardziej e pogorszenie si sytuacji gospodarczej w drugiej poowie 2012r.
nie sprzyjao realizacji programu oszczdnociowego. Jednoczenie stwierdzi naley, epodjte
wkwietniu 2012 r. przez Rad Ministrw zobowizanie do zredukowania w cigu jednego roku
deficytu z 5,1%182 do 2,9% PKB byo zbyt optymistyczne i wynikao z przyjcia za wysokiej prognozy
dochodw183.
Zestawienie danych dotyczcych sektora instytucji rzdowych i samorzdowych i sektora finansw publicznych wskazuje, e w caym okresie objtym analiz deficyt liczony metod krajow by
niszy od deficytu liczonego zgodnie z metodologi stosowan przez Uni Europejsk. Prowadzio
to do stopniowego zwikszania si rnicy pomidzy pastwowym dugiem publicznym, liczonym
metod krajow, a dugiem sektora instytucji rzdowych i samorzdowych, liczonym wg standardw systemu ESA95. Jeszcze w 2008 r. rnica w wartoci dugu obliczonego za pomoc obu metod
wynosia zaledwie 0,2% produktu krajowego brutto, podczas gdy w 2012 r. bya ju bliska 3% PKB.
Porwnanie danych dotyczcych deficytu wskazuje, e gdyby Ministerstwo Finansw zastosowao
si do wniosku pokontrolnego NIK, zalecajcego eliminacj rodkw przekazanych z budetu pa182 W nastpnych miesicach GUS obniy t wielko do 5,0% PKB.
183 Program Konwergencji. Aktualizacja 2012, Warszawa 2012 http://ec.europa.eu/europe2020/pdf/nd/cp2012_
poland_ pl.pdf
183
stwa do OFE przy obliczaniu wielkoci dochodw publicznych, to deficyt sektora finansw publicznych byby zbliony do deficytu instytucji rzdowych i samorzdowych. W 2012 r. deficyt sektora
finansw publicznych prezentowany przez Ministerstwo Finansw by o 1,5% niszy od deficytu
sektora instytucji rzdowych i samorzdowych. Po uwzgldnieniu korekty polegajcej na penym
wyeliminowaniu transferw z budetu pastwa do FUS rnica pomidzy deficytem sektora finansw publicznych i deficytem sektora instytucji rzdowych i samorzdowych wyniosaby 1,0% PKB.
Uwzgldnienie wniosku NIK pozwolioby na przedstawienie znacznie bardziej rzetelnego obrazu
sytuacji finansowej pastwa od tego, ktry jest prezentowany w sprawozdaniach z wykonania
budetu pastwa.
Wykres 15. Nadwyka lub deficyt sektora finansw publicznych oraz sektora instytucji rzdowych
i samorzdowych w latach 20062012
[mld z]
20
0
-20
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
-40
-60
-80
-100
-120
Wynik sektora finansw publicznych
Ministerstwa
Finansw
publicznych wg
wedug
Ministerstwa
Finansw
Wynik sektora finansw publicznych wedug NIK
Wynik sektora instytucji rzdowych i samorzdowych
rdo: dane przekazane przez Ministerstwo Finansw; Sprawozdania z wykonania budetu pastwa za lata 2006-2011; Roczne
wskaniki makroekonomiczne, GUS, http://www.stat.gov.pl/gus/wskazniki_makroekon_ PLK_HTML.htm; Komunikat
dotyczcy deficytu i dugu sektora instytucji rzdowych i samorzdowych w 2009 r., 2010 r., 2011 r. i 2012 r., Gwny Urzd
Statystyczny, http://www.stat.gov.pl/gus/5840_1379_PLK_HTML .htm; obliczenia wasne.
Naley zauway, e w czci opisowej Sprawozdania Rady Ministrw z wykonania budetu pastwa
za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 2012 r. podane zostay tylko gwne rnice w prezentacji deficytu publikowanego wedug metodologii krajowej i ESA95. Brak jest natomiast penego rozliczenia
rnicy wynikw wedug obydwu metodologii. Biorc pod uwag, e rnica ta jest znaczca (okoo
1,5% PKB), rozliczenie takie powinno znale si w sprawozdaniu.
2. Przepywy rodkw wewntrz sektora finansw publicznych

W 2012 r. nie nastpiy istotne zmiany w finansowaniu poszczeglnych segmentw sektora finansw
publicznych. Tak jak w poprzednich latach, najwiksza cz dochodw publicznych zostaa zrealizowana w podsektorze rzdowym, przede wszystkim w budecie pastwa i budecie rodkw europejskich, a najwiksze wydatki wykonano w podsektorze ubezpiecze spoecznych. Dane zamieszczone w tabeli 65 pokazuj, jak znaczne s rozbienoci pomidzy dochodami poszczeglnych sektorw, pochodzcymi od podmiotw spoza sektora finansw publicznych, a potrzebami finanso-
184
wymi tych podsektorw. Dla zobrazowania skali transferw pomidzy podsektorami mona wskaza nastpujce fakty:
sfinansowanie wasnych potrzeb podsektora rzdowego wymagao w 2012 r. wykorzystania
tylko 70,3% dochodw spoza sektora, a w budecie pastwa jeszcze mniej (55,3%),
wydatki podsektora samorzdowego s finansowane w ponad 55% rodkami pochodzcymi
zinnych podsektorw sektora finansw publicznych,
w podsektorze ubezpiecze spoecznych dochody wasne pokrywaj 76,9% wydatkw tego
podsektora, przy czym warto takiego wspczynnika jest silnie zrnicowana wewntrz podsektora Narodowy Fundusz Zdrowia finansuje swoje wydatki niemal wycznie za pomoc
rodkw wasnych, pochodzcych spoza sektora, podczas gdy dochody wasne Funduszu Emerytalno-Rentowego KRUS wystarczaj zaledwie na sfinansowanie 10,8% wydatkw, a reszta
kwoty pochodzi z transferw od innych jednostek i podsektorw sektora finansw publicznych.
Tabela 66. Dochody i wydatki sektora finansw publicznych w 2012 r. wedug podsektorw
Sektor finansw publicznych
Wyszczeglnienie
Podsektor rzdowy
Ogem
Ogem
w tym: budet
pastwa
Podsektor
samorzdowy
Podsektor
ubezpiecze
spoecznych
mld z
Dochody wedug NIK
Przed konsolidacj
910,9
411,3
287,6
227,5
272,1
Po konsolidacji
642,9
371,0
282,8
100,1
171,9
Przed konsolidacj
949,0
445,5
318,0
230,9
272,6
Po konsolidacji
689,3
260,8
156,4
204,8
223,7
Wydatki
Wynik wedug NIK

Przed konsolidacj
-38,2
-34,2
-30,4
-3,5
-0,5
Po konsolidacji
-46,3
110,2
126,4
-104,7
-51,8
%
Dochody wedug NIK
Przed konsolidacj
Po konsolidacji
Wydatki wedug NIK
Przed konsolidacj
Po konsolidacji
100,0
45,2
31,6
25,0
29,9
100,0
57,7
44,0
15,6
26,7
100,0
46,9
33,5
24,3
28,7
100,0
37,8
22,7
29,7
32,5
Wynik wedug NIK

Przed konsolidacj
100,0
89,5
79,6
9,2
1,3
Po konsolidacji
100,0
-238,0
-273,0
226,1
111,9
rdo: obliczenia wasne NIK na podstawie danych przekazanych przez Ministerstwo Finansw.
Dane w tabeli 66 pokazuj rol budetu pastwa w zarzdzaniu finansami publicznymi, a jednoczenie oddaj skal centralizacji rodkw publicznych. Budet pastwa nie tylko suy finansowaniu podstawowych zada pastwa (centralna administracja, obrona narodowa, bezpieczestwo
publiczne, wymiar sprawiedliwoci, nauka), ale i ksztatuje poprzez system transferw wewntrz
sektora finansw publicznych sytuacj finansow wszystkich podstawowych segmentw sfery
publicznej.
185
3. Dochody i wydatki jednostek samorzdu terytorialnego

Jednostki samorzdu terytorialnego (JST) po trzech latach bardzo wysokiego deficytu powrciy
dostanu zblionego do rwnowagi budetowej. W 2012 roku deficyt JST wynis 3,0 mld z, co wskazuje na powrt do stanu przed 2009 r., gdy czny wynik JST ksztatowa si w przedziale +/- 3 mld
z. W latach 20092011 deficyt JST wynosi rednio 12,8 mld z.
Tabela 67. Dochody, wydatki i zobowizania jednostek samorzdu terytorialnego w latach 20062012
Wyszczeglnienie
DOCHODY OGEM
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
mld z
117,0
131,4
142,6
154,8
162,8
171,3
177,4
62,9
74,1
78,3
75,3
78,6
83,6
87,1
6,0
7,6
7,5
6,6
6,1
6,9
6,8
p
odatek dochodowy od osb
fizycznych
20,6
25,6
28,5
27,0
26,9
29,4
30,8
podatek od nieruchomoci
12,2
12,7
13,4
14,2
15,1
16,3
17,6
5,7
6,4
6,1
5,7
6,4
6,5
6,9
19,6
20,5
23,8
34,2
37,0
39,3
39,7
Dochody wasne
w tym: p
odatek dochodowy
od osb prawnych
dochody z majtku
Dotacje celowe
Subwencja oglna
34,5
36,8
40,5
45,3
47,2
48,3
50,7
WYDATKI OGEM
120,0
129,1
145,2
167,8
177,8
181,6
180,5
Wydatki majtkowe
25,0
27,1
31,9
43,1
44,2
42,4
35,6
Wydatki biece
95,0
102,0
113,3
124,7
133,6
139,2
144,8
w tym: wydatki na wynagrodzenia
34,8
37,5
42,0
46,1
49,7
54,1
56,1
0,8
1,0
1,3
1,4
1,9
2,7
3,5
WYNIK
wydatki na obsug dugu
-3,0
2,3
-2,6
-13,0
-15,0
-10,3
-3,0
ZOBOWIZANIA
24,9
25,9
28,8
40,3
55,1
65,8
67,8
DOCHODY OGEM
113,7
112,3
108,5
108,6
105,2
105,2
103,6
Dochody wasne
114,6
117,8
105,7
96,2
104,4
106,4
104,2
w tym: p
odatek dochodowy
od osb prawnych
119,4
126,7
98,7
88,0
92,4
113,1
98,6
p
odatek dochodowy od osb
fizycznych
116,0
124,3
111,3
94,7
99,6
109,3
104,8
p
odatek od nieruchomoci
104,6
104,1
105,5
106,0
106,3
107,9
108,0
dochody z majtku
Rok poprzedni = 100
130,6
113,0
96,2
92,4
111,8
101,6
107,6
Dotacje celowe
125,9
104,6
116,1
143,9
108,1
106,2
100,9
Subwencja oglna
106,3
106,7
110,1
111,9
104,2
102,4
104,8
WYDATKI OGEM
115,6
107,6
112,5
115,6
106,0
102,1
99,4
Wydatki majtkowe
135,6
108,4
117,7
135,1
102,6
95,9
84,0
Wydatki biece
111,3
107,4
111,1
110,1
107,1
104,2
104,1
w tym: wydatki na wynagrodzenia
107,4
107,8
112,0
109,8
107,9
108,8
103,7
wydatki na obsug dugu
80,3
125,0
130,0
107,7
135,7
142,1
129,2
WYNIK
335,1
-76,7
-113,0
500,0
115,4
68,7
29,6
ZOBOWIZANIA
117,8
103,7
111,2
140,0
136,7
119,4
103,2
rdo: dane opublikowane na stronie Ministerstwa Finansw: http://www.mf.gov.pl/ministerstwo-finansow/ dzialalnosc/

finanse-publiczne/budzety-jednostek-samorzadu-terytorialnego/sprawozdania-budzetowe.
186
Powrt do stanu zblionego do rwnowagi budetowej wiza si z redukcj wydatkw majtkowych, jako e zwikszone potrzeby poyczkowe powodujce wyszy deficyt w latach
20092011 wynikay z realizowania przez samorzdy zada inwestycyjnych na znacznie wiksz
skal ni wlatach wczeniejszych. W latach 20062008, gdy realizowano projekty wspfinansowane za pomoc rodkw Unii Europejskiej, pochodzcych z wczeniejszej perspektywy finansowej, rednie wydatki majtkowe JST wyniosy 28,0 mld z, podczas gdy w latach 20092011 byy
rwne 43,2mldz. Chocia ograniczenie potrzeb poyczkowych i deficytu JST w 2012 r. wynikao
zezmniejszenia wydatkw majtkowych, nie oznacza to jednak, e samorzdy przestay realizowa zadania inwestycyjne. JST wykonay w 2012 r. wydatki majtkowe w kwocie 35,6mld z,
czyli powyej poziomu zlat 2006-2008, uwaanych za okres szybkiego wzrostu gospodarczego
iwysokiej partycypacji Unii Europejskiej w finansowaniu inwestycji samorzdowych. Z powyszego zestawienia danych wynika, e ograniczenie skali finansowania zewntrznego i zredukowanie deficytu dowartoci zblionej dodugookresowej redniej nie przeszkodzio samorzdom w realizacji stosunkowo wysokich nakadw inwestycyjnych w 2012 r. Na uwag zasuguje fakt, eodbywao sito wwarunkach spowolnienia dynamiki dochodw w sytuacji, gdy
tempo wzrostu wydatkw biecych JST byo wysze od tempa wzrostu ich dochodw. Realizacja wydatkw majtkowych na stosunkowo du skal bya moliwa przede wszystkim dziki
dofinansowaniu projektw przy udziale rodkw europejskich. W2012 r. rodki te byy rdem finansowania 13,2mld z wydatkw JST, gwnie inwestycyjnych. Chocia, w porwnaniu z 2011r. nastpi spadek wydatkw JST sfinansowanych za pomoc rodkw europejskich
o1,8 mld z to w dalszym cigu rodki temiay znaczcy udzia wfinansowaniu inwestycji
realizowanych przez samorzdy.
Jednostki samorzdu terytorialnego zanotoway w 2012 r. niewielki, jedynie nominalny wzrost
dochodw. W wielkociach realnych, po wyeliminowaniu inflacji, dochody JST byy niemal identyczne, jak z tymi rok wczeniej. W ujciu nominalnym tempo wzrostu dochodw wynioso 3,6%.
Byo to najnisze tempo wzrostu dochodw JST od 2003 r. W ostatnim dziesicioleciu dochody JST
zwikszay si rednio o 8,4%. Gwn przyczyn zahamowania wzrostu dochodw JST w 2012 r. by
bardzo niski wzrost dotacji celowych z budetu pastwa. Kwota dotacji na zadania zlecone, zzakresu
administracji rzdowej, zwikszya si tylko o 1,1%, za dotacje celowe na zadania wasne JST byy
o15,1% mniejsze od przekazanych w 2011 r. Mniejszy wpyw na zahamowanie dynamiki dochodw miao zredukowanie wpyww z tytuu podatku dochodowego od osb prawnych (CIT), ktrych dynamika jest silnie zwizana ze zmianami tempa wzrostu gospodarczego.
Dochody wasne i dochody z tytuu subwencji oglnej, przekazywanej z budetu pastwa, rosy
nieco szybciej od wydatkw biecych JST, jednak dynamika tych kategorii w ujciu realnym bya
stosunkowo saba. Wzrost dochodw wasnych zosta zahamowany w wyniku zmniejszenia si
wdrugiej poowie roku wpyww z podatkw dochodowych, ktre w ograniczonym zakresie zostay
skompensowane przez wysze wpywy z tytuu podatku od nieruchomoci oraz dochody z majtku.
Informacje o wykonaniu budetw JST w pierwszym proczu nie wskazyway, e moe nastpi
tak due spowolnienie tempa wzrostu dochodw wasnych. Dochody z tytuu podatku dochodowego od osb fizycznych (PIT) wzrosy w tym okresie o 8,1%, a dochody z tytuu CIT a o 18,6%
w stosunku do pierwszego procza roku 2011, na co wpyw miay dobre wyniki finansowe przedsibiorstw we wczeniejszym roku. Gwatowne zahamowanie dochodw z CIT nastpio w trzecim
kwartale, gdy zmniejszyy si one o ponad 10% w stosunku do wpyww z trzeciego kwartau 2011 r.
W czwartym kwartale 2012 r. dodatkowo nastpio zahamowanie wpyww z PIT, ktremu towarzyszyo pogbienie spadku wpyww z CIT. W drugim proczu dochody wasne samorzdw wzrosy zaledwie o 2%.
187
Take tempo wzrostu dochodw z tytuu subwencji oglnej nie byo wysokie (4,8%), jeli wemiemy pod uwag, e rednioroczna inflacja wyniosa 3,7%. Wzrost subwencji oglnej wynika przede wszystkim ze zwikszenia o 6,1% czci owiatowej, a w mniejszym stopniu rwnie
zezwikszenia o9,4% czci regionalnej, ktr otrzymuj wojewdztwa. Wielko pozostaych
czci subwencji oglnej albo si prawie nie zmienia w porwnaniu z poprzednim rokiem (cz
wyrwnawcza, uzupenienie subwencji), albo si zmniejszya (cz rekompensujca, cz rwnowaca).
Warto podkreli, e wbrew czsto pojawiajcej si opinii o chronicznym niedofinansowaniu
systemu publicznej owiaty, rednie tempo wzrostu czci owiatowej, przekazywanej samorzdom z budetu pastwa, w latach 20072012 wynosio 6,6%, byo wic stosunkowo wysokie.
Wefekcie zwikszy si udzia czci owiatowej w finansowaniu wydatkw na owiat iwychowanie184. Wlatach 20062011 udzia ten mieci si w przedziale 80,4% 81,7%, a w 2012r.
wynosi 83,0%.
Podkreli naley, e od 2010 r. dosy dynamicznie ronie udzia czci owiatowej w subwencji
oglnej, co oznacza, e subwencja oglna w coraz wikszym stopniu suy finansowaniu specyficznych zada owiatowych, natomiast zmniejsza si znaczenie jej funkcji wyrwnawczej, polegajcej
nawspieraniu samorzdw o niskim potencjale dochodowym lub specjalnych potrzebach wydatkowych. Tym samym subwencja oglna coraz bardziej upodabnia si do dotacji celowej. Pomimo tego,
e formalnie samorzdy nie maj obowizku rozliczania rodkw otrzymanych w formie subwencji,
jak ma to miejsce w przypadku dotacji celowych, to sposb obliczania czci owiatowej dlakonkretnej JST wskazuje na powizanie wielkoci transferu z realnymi wydatkami, czyli na celowy charakter tej subwencji. Czyni to obecny system finansowania jednostek samorzdu terytorialnego mniej
przejrzystym w stosunku do rozwizania polegajcego na powizaniu subwencji oglnej z systemem wyrwnywania finansowego, a nie z finansowaniem specyficznych zada.
O ile zwikszenie wielkoci czci owiatowej miao korzystny wpyw na sytuacj finansow caego
sektora JST, to zwikszenie czci regionalnej wizao si wycznie z wikszym przepywem rodkw
z wojewdztw o najwyszych wpywach podatkowych do pozostaych regionw w formie tzw. janosikowego. W 2012 r. z kwoty 704,3 mln z przekazanych do budetu pastwa z tytuu obowizkowych
wpat wojewdztw 658,8 mln z pochodzio z wojewdztwa mazowieckiego. Wynikao to zfaktu,
ew 2010 r., stanowicym podstaw do obliczenia wielkoci wpat w 2012 r., dochody podatkowe
wojewdztwa mazowieckiego byy o 124% wiksze od rednich dochodw podatkowych wojewdztw w przeliczeniu na jednego mieszkaca.
W wyniku ograniczenia skali wydatkw majtkowych oraz utrzymania umiarkowanego wzrostu
wydatkw biecych jednostki samorzdu terytorialnego wykonay czne wydatki na poziomie
zblionym do poziomu z poprzedniego roku. Wydatki na wynagrodzenia wzrosy jedynie o wskanik inflacji (czyli realnie pozostay na poziomie z 2011 r.), a wydatki rzeczowe o 2,7%, za to po
raz kolejny wzrosy bardzo znaczco wydatki na obsug zaduenia. W 2006 roku JST przeznaczyy
naobsug zaduenia 0,7% dochodw, w 2010 r. 1,2%, a w 2012 r. ju 2,0%. W perspektywie
caego sektora JST skala wydatkw na obsug zaduenia jest w dalszym cigu stosunkowo niska,
zwaszcza w porwnaniu z budetem pastwa, w ktrym na wydatki tego rodzaju przeznacza si
prawie 15% dochodw.
184 Bez wydatkw na przedszkola, ktre nie s uwzgldniane przy podziale subwencji, otrzymuj tylko dofinansowanie
na dzieci niepenosprawne.
188
Obnienie wydatkw majtkowych oraz zachowanie dyscypliny budetowej w finansowaniu zada

biecych pozwolio na zahamowanie przyrostu zaduenia. W 2012 r. warto zobowiza JST
zwikszya si o 3,2%. Podobnie jak rok wczeniej, wysoko zobowiza na koniec 2012 r. odpowiadaa wielkoci ponad 38% dochodw JST. Poziom ten mona uzna za stosunkowo niski, zwaszcza w porwnaniu z dugiem Skarbu Pastwa, przewyszajcym dochody budetu pastwa okoo
2,8 razy. Dla niektrych jednostek samorzdu terytorialnego wielko dugu stanowi jednak bardzo
powany problem.
W 2012 r. wci szybko roso zaduenie wojewdztw i miast na prawach powiatu. O ile w przypadku
duych miast wzrostowi zaduenia towarzyszy szybszy przyrost dochodw, to w wojewdztwach
zwikszone finansowanie zewntrzne zostao wymuszone zahamowaniem dynamiki dochodw.
Pomimo przyrostu dugu ani miasta na prawach powiatu, ani wojewdztwa nie utrzymay poziomu
wydatkw majtkowych z 2011 r. W pozostaych gminach oraz w powiatach przyrost dugu zosta
zatrzymany.
Tabela 68. Relacja zaduenia do dochodw jednostek samorzdu terytorialnego
w latach 20062012
Lata
JST
Wojewdztwa
Powiaty
Miasta
na
prawach
powiatu
Pozostae
gminy
miejskie
Gminy
miejskowiejskie
Gminy
wiejskie
%
2006
21,3
16,6
16,8
27,6
21,8
20,4
15,4
2007
19,7
17,8
16,3
24,0
20,0
19,2
14,7
2008
20,2
18,1
15,9
25,8
19,9
19,3
14,5
2009
26,0
15,6
19,5
37,2
26,7
25,3
18,3
2010
33,8
30,4
24,2
43,5
33,3
33,3
26,6
2011
38,4
36,9
26,1
49,4
36,5
37,4
30,8
2012
38,2
40,1
26,5
48,3
36,3
36,4
29,5

finanse-publiczne/budzety-jednostek-samorzadu-terytorialnego/sprawozdania-budzetowe oraz obliczenia wasne.
Wysokie zobowizania charakteryzuj jednostki znajdujce si w dobrej sytuacji finansowej, czyli

takie, ktre zarwno maj wysokie dochody, jak i realizuj due wydatki majtkowe w przeliczeniu na 1 mieszkaca. Znaczny wzrost zaduenia, jaki nastpi w latach 20082011 r., zwizany by
zrealizacj inwestycji samorzdowych na nieporwnywaln w powojennej historii Polski skal, anie
z brakiem rodkw na podstawow dziaalno. Fakt ten naley wzi pod uwag, gdy wskazuje
si nasektor samorzdowy jako jednego z gwnych sprawcw nierwnowagi finansowej w sektorze finansw publicznych. W rzeczywistoci dziki m.in. rodkom zewntrznym samorzdy uczyniy
wcigu kilku lat znaczcy postp cywilizacyjny.
Warto zobowiza gmin jest okoo dziewiciokrotnie wiksza od wartoci zobowiza powiatw oraz wojewdztw, dlatego analizujc poziom cznego zaduenia w caym sektorze JST, naley
zwrci przede wszystkim uwag na poziom zaduenia w gminach. Z cznej kwoty 55,7 mld z
zobowiza gmin na koniec 2012 r. ponad poowa obciaa budety 10% jednostek z najwyszymi
dochodami i najwyszymi inwestycjami w przeliczeniu na 1 mieszkaca. W poniszej tabeli jednostki
te przedstawiamy jako X grup dochodow. Blisko zobowiza jest przypisanych do gmin znaj-
189
dujcych si powyej mediany dochodw w przeliczeniu na 1 mieszkaca, czyli w grupach VI X.

Nakoniec 2012 r. zobowizania 10% najbiedniejszych gmin, czyli z I grupy dochodowej, byy rwne
850 z wprzeliczeniu na 1 mieszkaca, podczas gdy zobowizania 10% najbogatszych gmin, o najwyszych dochodach w przeliczeniu na 1 mieszkaca, wynosiy 2.343 z. W tym czasie wydatki majtkowe gmin z I grupy dochodowej, w przeliczeniu na 1 mieszkaca, wynosiy 317 z, a gmin najbogatszych, z X grupy dochodowej 1.108 z. Wskazuje to, e zaduone s przede wszystkim gminy
bogate, ktre sta na ambitne i kosztowne programy inwestycyjne, a nie gminy zgaszajce zapotrzebowanie na rodki przeznaczone na finansowanie biecych zada.
Tabela 69. Dochody, wydatki majtkowe i zobowizania gmin w 2012 r. wedug grup
dochodowych
Dochody
Grupa
Wydatki
majtkowe
Dug
Dochody
Na 1 mieszkaca
Wydatki
majtkowe
Dug
Ogem
Dochody
3.624
697 1.447
2.421
317
II
2.618
III
2.741
IV
V
Dug
Dochody
= 100
Razem = 100
mld z
Razem
Wydatki
majtkowe
139,7
26,9
55,7
100,0
100,0 100,0
850
10,5
1,4
3,7
7,5
5,1
6,6
39,9
35,1
363
893
9,3
1,3
3,2
6,6
4,8
5,7
34,1
418
852
8,6
1,3
2,7
6,2
4,9
4,8
31,1
2.852
441
983
7,1
1,1
2,4
5,1
4,1
4,4
34,5
2.953
546 1.038
8,4
1,6
3,0
6,0
5,8
5,3
35,1
VI
3.072
531 1.066
6,8
1,2
2,4
4,9
4,4
4,3
34,7
VII
3.221
596 1.031
7,1
1,3
2,3
5,1
4,9
4,1
32,0
VIII
3.413
693 1.147
7,8
1,6
2,6
5,6
5,9
4,7
33,6
IX
3.719
788 1.462
11,3
2,4
4,4
8,1
8,9
8,0
39,3
5.048
1.108 2.343
62,7
13,8
29,1
44,9
51,2
52,2
46,4

Cakowity dug powiatw rozkada si pomidzy grupy dochodowe nieco inaczej ni w gminach.
Wpowiatach, podobnie jak w gminach, istniej znaczce rnice pod wzgldem zaduenia per
capita. Jednostki nalece do grup o wyszych dochodach w przeliczeniu na 1 mieszkaca maj
wysze zaduenie w relacji do liczby mieszkacw najbardziej zaduone s powiaty z X grupy
dochodowej (340 z w przeliczeniu na 1 mieszkaca), a najmniej z I grupy dochodowej (131 z).
Poniewa jednak powiaty o niskich dochodach s zamieszkane przez du liczb osb, to czna warto zobowiza powiatw z grupy I i X jest dosy podobna. Wspczynnik zmiennoci cznej kwoty
zobowiza w dziesiciu grupach dochodowych wynosi zaledwie 21% w powiatach, podczas gdy
wgminach a 148%. Porwnanie tych wskanikw pokazuje, e o ile dug w gminach koncentruje
si w niektrych grupach dochodowych (zwaszcza w grupie X), o tyle w powiatach nie ma a tak
znaczcych rnic pomidzy grupami. Wynika to z faktu, e dochody powiatw podlegaj silnemu
wyrwnywaniu, dlatego ich sytuacja finansowa jest dosy podobna, zwaszcza w stosunku do zrnicowa wystpujcych midzy gminami.
190
Tabela 70. Dochody, wydatki majtkowe i zobowizania powiatw w 2012 r. wedug grup
dochodowych
Dochody
Grupa
Wydatki
majtkowe
Dug
Dochody
Na 1 mieszkaca
868
Dug
Dochody
Ogem
Razem
Wydatki
majtkowe
Wydatki
majtkowe
Dochody
= 100
Razem = 100
mld z
108
Dug
230
22,5
2,8
6,0
100,0
100,0
100,0
26,5
594
83
131
2,2
0,3
0,5
9,9
11,1
8,2
22,0
II
724
94
173
2,2
0,3
0,5
9,8
10,2
8,8
23,9
III
797
89
185
2,2
0,2
0,5
9,8
8,8
8,5
23,2
IV
832
85
227
2,2
0,2
0,6
9,7
7,9
10,0
27,3
883
102
297
2,8
0,3
0,9
12,3
11,5
15,6
33,7
VI
926
119
247
2,1
0,3
0,6
9,3
9,6
9,4
26,6
VII
966
137
233
2,4
0,3
0,6
10,6
12,1
9,6
24,1
VIII
1.015
106
258
2,3
0,2
0,6
10,2
8,6
9,8
25,5
IX
1.079
131
326
2,0
0,2
0,6
9,1
8,8
10,3
30,2
1.231
189
340
2,1
0,3
0,6
9,2
11,4
9,6
27,6

Powysze informacje wskazuj, e najbardziej zaduonymi jednostkami samorzdu terytorialnego

s jednostki najbardziej zamone, o wysokich dochodach, realizujce projekty inwestycyjne na du
skal. Gwn przyczyn rosncego zaduenia w samorzdach s potrzeby zwizane z finansowaniem tych projektw. Plany rzdu dotyczce wprowadzenia dalszych ogranicze w pozyskiwaniu
rodkw zewntrznych przez samorzdy mog doprowadzi do spowolnienia procesu inwestycyjnego w samorzdach, gwnie w gminach, co zahamowaoby rozwj cywilizacyjny Polski.
4. Sytuacja finansowa wybranych jednostek

W 2012 r. dziki przeniesieniu czci skadki z otwartych funduszy emerytalnych, ktre nastpio wmaju 2011 r. poprawia si sytuacja finansowa Funduszu Ubezpiecze Spoecznych (FUS).
Wpywy FUS z tytuu skadek zwikszyy si o 18,6%, a stopie finansowania wiadcze skadkami
wzrs z 62,4% do ponad 70%. Jednoczenie zwikszy si z 61,3% do 68,8% stopie finansowania wydatkw FUS dochodami wasnymi. Wyej wymienione wskaniki samofinansowania ksztatuj si obecnie na takim poziomie, jak przed kryzysem. Istotn rnic stanowi jednak to, e obecne
dochody FUS nie rwnowa jego wydatkw. W 2012 r. w FUS zabrako blisko 4 mld z, dlatego posikowano si rodkami zewntrznymi, przede wszystkim poyczk z budetu pastwa w wysokoci
3 mld z, ktre zwikszyy poziom cznych zobowiza. Konieczno zacignicia w 2012 r. zobowiza wskazuje, e kolejny rok z rzdu zostaa zaniona dotacja z budetu pastwa do FUS, ktrej
wysoko powinna rwnoway niedobr dochodw pochodzcych z innych tytuw.
191
Tabela 71. Dochody i wydatki Funduszu Ubezpiecze Spoecznych w latach 20062012

Wyszczeglnienie
Dochody ogem
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
mld z
120,9
129,6
136,1
138,4
157,6
159,8
172,0
Skadki
80,5
88,4
81,6
85,3
89,0
101,5
120,4
Dotacje z budetu pastwa
24,5
23,9
33,2
30,5
38,1
37,5
39,5
Refundacja skadki dla OFE
14,9
16,2
19,9
21,1
22,3
15,4
8,2
Fundusz Rezerwy Demograficznej
0,0
0,0
0,0
0,0
7,5
4,0
2,9
Inne
0,9
1,1
1,4
1,5
0,7
1,4
1,0
119,8
123,8
136,1
153,4
170,8
167,8
176,4
107,2
110,0
122,3
135,3
143,4
149,3
156,2
Inne wiadczenia
8,7
8,1
9,9
12,6
13,5
13,5
14,7
Odpis na ZUS
3,0
3,1
3,3
3,4
3,8
3,8
3,8
Inne
0,8
2,6
0,6
2,1
10,1
1,2
1,8
Stopie finansowania wiadcze

skadkami
69,5
74,9
61,7
57,7
56,7
62,4
70,5
Stopie finansowania wydatkw

dochodami wasnymi
68,0
72,3
61,0
56,6
52,5
61,3
68,8
Dochody ogem
11,4
11,0
10,7
10,3
11,1
10,5
10,8
Skadki
7,6
7,5
6,4
6,3
6,3
6,6
7,5
Dotacje z budetu pastwa
2,3
2,0
2,6
2,3
2,7
2,5
2,5
Wydatki
W
ypaty wiadcze
emerytalno-rentowych
PKB = 100
Refundacja skadki dla OFE
1,4
1,4
1,6
1,6
1,6
1,0
0,5
Fundusz Rezerwy Demograficznej
0,0
0,0
0,0
0,0
0,5
0,3
0,2
Inne
0,1
0,1
0,1
0,1
0,1
0,1
0,1
Wydatki
11,3
10,5
10,7
11,4
12,1
11,0
11,1
10,1
9,3
9,6
10,1
10,1
9,8
9,8
ypaty wiadcze
W
emerytalno-rentowych
Inne wiadczenia
0,8
0,7
0,8
0,9
1,0
0,9
0,9
Odpis na ZUS
0,3
0,3
0,3
0,3
0,3
0,2
0,2
Inne
0,1
0,2
0,0
0,2
0,7
0,1
0,1
rdo: Informacja o przychodach i kosztach Funduszu Ubezpiecze Spoecznych na 31 grudnia 20062012 r., http://www.zus.
pl/bip/default.asp?id=113; obliczenia wasne.
Poprawienie si finansowych parametrw FUS stopnia finansowania wiadcze wpywami ze skadek i stopnia pokrycia wydatkw dochodami wasnymi wpywa na biec popraw sytuacji finansowej pastwa, ale nie rozwizuje problemu staej nierwnowagi finansowej sektora ubezpiecze
spoecznych. Zwikszenie wpyww FUS nie wystarczyo do zamknicia luki midzy dochodami
iwydatkami FUS, a nawet gdyby to nastpio, to wci bardzo istotna cz wydatkw Funduszu
finansowana jest za pomoc rodkw przekazywanych z budetu pastwa.
W 2012 r. nie nastpiy istotne zmiany w sytuacji finansowej Funduszu Emerytalno-Rentowego KRUS.
Jego przychody byy o 3,2% wiksze ni w roku poprzednim. Dotacja z budetu pastwa wci
pokrywaa a 94% wiadcze wypacanych z tego Funduszu, co rodzi pytanie o celowo utrzymywania systemu ubezpiecze spoecznych rolnikw w obecnej formie.
Narodowy Fundusz Zdrowia i samodzielne zakady opieki zdrowotnej

Narodowy Fundusz Zdrowia jest najwiksz jednostk sektora finansw publicznych, ktrego plan
finansowy nie jest wczony do ustawy budetowej. Przychody Narodowego Funduszu Zdrowia
ztytuu skadki zdrowotnej byy o 2,7% nisze od planowanych na 2012 r. Nie wykonano rwnie planu
192
kosztw wiadcze opieki zdrowotnej. Koszty tebyy o 3,7% mniejsze od planowanych, m.in. na refundacj lekw przeznaczono o prawie 16% mniejsz kwot, ni wynikaa z planu. Niewykonanie planu
kosztw wiadcze opieki zdrowotnej wizao si z realnym zmniejszeniem wydatkw na finansowanie tych wiadcze. Co prawda w porwnaniu z2011 r. koszty wiadcze zdrowotnych wzrosy o 2,8%,
wzrost ten nie zrekompensowa jednak inflacji. W wyniku ograniczenia realnych wydatkw na finansowanie wiadcze opieki zdrowotnej zdoano co prawda utrzyma rwnowag finansow NFZ, stan
ten nie wiadczy jednak ani o zbilansowaniu dochodw NFZ z potrzebami osb ubezpieczonych, ani
o waciwej dostpnoci szeroko rozumianych usug medycznych.
Pomimo podejmowania kolejnych dziaa majcych na celu restrukturyzacj szpitali, co polega m.in.
na przejmowaniu ich zobowiza przez Skarb Pastwa i jednostki samorzdu terytorialnego, poziom
tych zobowiza od dziewiciu lat prawie si nie zmieni. W 2012 r. zobowizania SPZOZ ponownie wzrosy do poziomu 10,5 mld z. Jednoczenie prawie o 9% wzrosy zobowizania wymagalne
SPZOZ. Dane te wiadcz o pogarszajcej si sytuacji finansowej szpitali, ktre maj coraz wiksze
problemy z biecym finansowaniem dziaalnoci. Na poniszym wykresie przedstawiono cakowite
i wymagalne zobowizania SPZOZ wynikajce ze sprawozda przekazywanych Ministrowi Zdrowia.
Dane o zobowizaniach SPZOZ publikowane przez Ministerstwo Zdrowia odnosz si do wszystkich zobowiza ujtych w bilansach tych jednostek, w tym take do rnego rodzaju zobowiza
niewymagalnych, dlatego rni si od danych publikowanych przez Ministerstwo Finansw, sucych do ustalenia wielkoci pastwowego dugu publicznego. Wedug danych Ministerstwa Finansw zaduenie SPZOZ w 2012 r. wzroso o 8,8%, osigajc wielko 5,7 mld z.
Utrzymywanie si wysokiego poziomu zaduenia, pomimo realizowania programw oddueniowych wskazuje na ze zarzdzanie i niewaciwy nadzr wacicielski w czci szpitali. wiadczy otym
m.in. fakt, e oprcz szpitali znajdujcych si w zej sytuacji s i takie, ktre prowadz dziaalno
wwarunkach rwnowagi finansowej, niezalenie od profilu dziaalnoci. Przeczy to tezie odochodowych i niedochodowych oddziaach w publicznym systemie opieki zdrowotnej. Warunkiem poprawy
sytuacji finansowej szpitali jest przede wszystkim determinacja i wiedza ich dyrekcji oraz rzeczywiste wsparcie dziaa restrukturyzacjach przez organ zaoycielski. Przeksztacenie SPZOZ w inn
form organizacyjn nie jest warunkiem ani koniecznym, ani wystarczajcym dla uzyskania trwaej
poprawy sytuacji finansowej szpitali.
Wykres 16. Cakowite i wymagalne zobowizania SPZOZ w latach 20032012
[mld z]
12
10
8
6
4
2
2003
2004
2005
2006
2007
cakowite
2008
2009
2010
2011
2012
wymagalne
rdo: dane Ministerstwa Zdrowia.
193
Fundusz Pracy
Przychody Funduszu Pracy wzrosy w 2012 r. o ponad 7%, a wydatki o ponad 10%. Po trzech latach
stagnacji zwikszyy przychody z tytuu skadek, wzrost ten by jednak stosunkowo niski, mniejszy
odredniorocznej inflacji. Istotnie o 0,9 mld z wzrosy przychody wasne pochodzce zerde
nieskadkowych, prawie o 40% zmniejszyy si za to wpywy z dotacji przekazanej z budetu pastwa. Po stronie wydatkw znacznie zwikszyy si zarwno zasiki (o 11,1%)185, jak iwydatki
naaktywne formy przeciwdziaania bezrobociu (o 16,0%), chocia w przypadku tej drugiej grupy
wydatkw znajdoway si one wci poniej redniej dla lat 20062012.
Tabela 72. Dochody i wydatki Funduszu Pracy oraz rodki pienine na koniec roku w latach
20062012
Wyszczeglnienie
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
mld z
Przychody
7,5
8,4
9,1
10,3
11,0
10,5
11,2
Skadki
6,8
7,7
8,8
8,8
8,8
8,9
9,2
0,2
0,7
1,6
1,1
0,6
Dotacja z budetu pastwa

Inne
0,8
0,7
0,1
0,9
0,6
0,5
1,4
5,5
5,3
5,8
11,2
12,2
8,7
9,6
2,8
2,2
1,8
4,4
4,9
4,7
5,2
2,1
2,7
3,4
6,2
6,6
3,3
3,9
0,6
0,4
0,6
0,6
0,7
0,7
0,6
Wynik
2,0
3,0
3,3
-0,9
-1,3
1,7
1,6
rodki pienine na koniec roku
1,3
2,7
6,1
5,2
3,9
5,7
7,3
106,2
95,7
107,1
Wydatki (koszty)
Zasiki
Aktywne formy przeciwdziaania bezrobociu
Inne wydatki
Rok poprzedni = 100

Przychody
111,7
108,6
113,5
Skadki
113,7
114,2
100,2
100,3
101,1
103,3
Dotacja z budetu pastwa
364,7
226,3
67,8
61,0
Inne
93,1
20,8
586,6
69,5
88,8
263,7
97,4
107,8
195,4
108,8
71,5
110,2
79,5
83,1
240,3
111,0
95,5
111,1
127,7
123,4
184,5
106,8
50,4
116,0
70,9
137,8
113,2
113,0
102,4
77,4
Wynik
150,3
110,0
-27,4
138,5
-137,0
91,8
212,2
223,9
85,4
75,4
145,4
128,1
Wydatki (koszty)
Zasiki
Inne wydatki
rdo: dane przekazane przez Ministerstwo Finansw, sprawozdania z wykonania budetu pastwa w latach 20062011.
Pomimo pogarszania si sytuacji gospodarczej kraju i wzrostu bezrobocia w 2012 r., na aktywne
formy przeciwdziaania bezrobociu przeznaczono znacznie mniej rodkw Funduszu Pracy
185 Wraz ze wiadczeniami przedemerytalnymi.
194
w 18
niwlatach 20092010. Drugi rok z rzdu przychody Funduszu Pracy znacznie przewyszay wydatki,
wwyniku czego Fundusz posiada na koniec 2012 r. wiksze rodki pienine ni w jakimkolwiek
innym roku objtym analiz, czyli od 2006 r. W 2012 r. Fundusz Pracy osign wynik rwny 1,6mldz,
gromadzc na koniec roku rodki pienine w wysokoci 7,3 mld z. rodki gromadzone w Funduszu Pracy podlegaj konsolidacji finansw sektora rzdowego i s wykorzystywane, w zastpstwie rodkw zewntrznych, do sfinansowania potrzeb poyczkowych Skarbu Pastwa, jednak
niepowinno toby podstawowym celem dziaalnoci Funduszu. Problem stosunkowo niskich
wydatkw naaktywne formy przeciwdziaania bezrobociu nie jest nowy, napisano o nim rwnie
wAnalizie wykonania w2011 r. budetu pastwa i zaoe polityki pieninej.
Wykres 17. Przychody, wydatki i rodki pienine Funduszu Pracy w latach 20062012
[mld z]
14
12
10
8
6
4
2
0
2006
2007
Przychody
Wydatki
2008
2009
2010
2011
2012
rdo: opracowanie wasne.
Uczelnie pastwowe
Przychody186 uczelni pastwowych z dziaalnoci operacyjnej wzrosy prawie o 2%, za koszty dziaalnoci operacyjnej o 2,8%. Uczelnie wypracoway w 2012 r. zysk netto w wysokoci 184 mln z. Dotacje z budetu pastwa dla uczelni na zadania statutowe zwikszyy si o 3,5%, po uwzgldnieniu
rodkw z Narodowego Centrum Nauki oraz Narodowego Centrum Bada i Rozwoju. Udzia dotacji w przychodach z dziaalnoci operacyjnej uczelni pastwowych zwikszy si do 65,7%, podczas
gdy udzia opat za usugi edukacyjne zmniejszy si do 11,9%.
Z ponad 4,2 mld z nakadw na rodki trwae ok. 43% zostao sfinansowane ze rodkw budetowych, za ponad 35% z bezzwrotnej pomocy zagranicznej.
Uczelnie otrzymay rwnie dotacj z budetu pastwa na pomoc materialn dla studentw i doktorantw w wysokoci blisko 1,3 mld z. rodki te wystarczyy na pokrycie 76,0% wydatkw pono1
szonych przez uczelnie z tego tytuu (w 2011 r.Page
73,9%).
186 Na podstawie danych ze sprawozda GUS F01s o przychodach, kosztach i wyniku finansowym szk wyszych
za rok 2012 r.
195
cznie uczelnie pastwowe otrzymay z budetu pastwa i budetu rodkw europejskich rodki
wwysokoci prawie 16,6 mld z187. Udzia rodkw budetowych w finansowaniu wydatkw ponoszonych przez uczelnie pastwowe utrzyma si na poziomie przekraczajcym 73%, zmienia
sijednak struktura tych rodkw. Pomimo tego, e tempo wzrostu dotacji na dziaalno dydaktyczn byo nisze od inflacji, udzia tej dotacji w finansowaniu wydatkw uczelni si zwikszy.
Stao si tak ze wzgldu na bardzo niskie tempo wzrostu wydatkw ogem, zwizane ze znaczcym ograniczeniem finansowania projektw wspieranych za pomoc rodkw europejskich, ograniczeniem finansowania wsppracy z zagranic, a take zmniejszeniem wpyww z opat za wiadczone usugi edukacyjne.
Tabela 73. rodki budetowe stanowice przychody uczelni pastwowych oraz ich wydatki w latach
20112012
Wyszczeglnienie
A.
rodki budetowe
I.
Dotacje na dziaalno dydaktyczn
II.
Dotacje na dziaalno badawcz
w tym: dotacja podstawowa

tym: na utrzymanie potencjau
w
badawczego
2011
2012
mln z
2011 = 100
16.300,4
16.599,1
101,8
9.363,3
9.654,2
103,1
8.998,9
9.216,6
102,4
831,2
951,2
114,4
462,7
594,3
128,4
III.
rodki z NCBiR i NCN na badania
816,7
796,2
97,5
IV.
rodki na finansowanie wsppracy

z zagranic
535,9
438,5
81,8
V.
rodki na realizacj programw ministra
40,2
55,8
138,8
VI.
Dotacje na pomoc materialn
1.250,6
1.287,4
102,9
VII.
Dotacje inwestycyjne z budetu pastwa
1.426,3
1.611,7
113,0
VIII.
Dotacje inwestycyjne z NCBiR i NCN
0,0
36,5
2.036,1
1.767,6
86,8
Wydatki uczelni pastwowych

(I-II+III+IV+V)
22.248,2
22.624,6
101,7
16.769,9
17.240,5
102,8
921,0
1.086,8
118,0
IX.
rodki europejskie na projekty inwestycyjne
B.
I.
Koszty dziaalnoci operacyjnej
II.
Amortyzacja
III.
Pomoc materialna
1.693,2
1.693,9
100,0
IV.
Wydatki majtkowe
4.675,1
4.712,9
100,8
V.
Pozostae wydatki
64,2
207,1
73,4
31,0
%
Stopie pokrycia wydatkw

przez rodki budetowe (A : B)
73,3
rdo: zbiorcze sprawozdania F-01/s dla uczelni pastwowych za lata 20112012.
Instytucje kultury
Przychody188 instytucji kultury wyniosy prawie 6,4 mld z, a koszty niespena 6,3 mld z. Podobnie
jak w 2011 r., rwnie w 2012 r. instytucje kultury wykazay czn strat, ktra wyniosa 119 mln z.
187 Wraz ze rodkami otrzymanymi z NCN i NCBiR.
188 Na podstawie danych ze sprawozdania GUS F02/dk o finansach instytucji kultury za rok 2012.
196
Najgorszy wynik osigny wojewdzkie instytucje kultury, ktre w 2011 r. wykazay strat w wysokoci 63 mln z, a w 2012 r. w wysokoci 69 mln z.
W 2012 r. istotnie wzrs udzia zobowiza i rezerw na zobowizania w pasywach instytucji kultury
z 15,9% do 28,2%. Zmiana ta dotyczya wszystkich czterech grup instytucji kultury (pastwowych,
gminnych, powiatowych i wojewdzkich). Wynikaa ona przede wszystkim ze wzrostu wartoci rozlicze midzyokresowych z 1,0 mld z w 2011 r. do 2,7 mld z w roku 2012.
Dwa poprzednie lata wi si rwnie z szybkim wzrostem wartoci aktyww trwaych instytucji kultury we wszystkich badanych grupach. W 2012 r. warto aktyww trwaych zwikszya
sioponad 17%, w tym warto budynkw, lokali i innych obiektw wzrosa prawie o 12%, a warto gruntw o 59%. Dane te wiadcz o utrzymaniu si wysokiego tempa inwestycji w sektorze
instytucji kultury.
Dotacje z budetu pastwa do dziaalnoci podstawowej instytucji kultury zwaszcza pastwowych, gminnych i wojewdzkich zwikszyy si o ponad 19%, przekraczajc 1,1 mld z. Nisze byo
tempo wzrostu dotacji z budetw JST wynoszce 5,4%. Tym samym udzia dotacji z budetu pastwa i z budetw jednostek samorzdu terytorialnego w przychodach ogem instytucji kultury
zwikszy si z 75,2% w 2011 r. do 78,4% w 2012 r. Najbardziej zalene od dotacji na dziaalno podstawow z budetu pastwa i z JST byy gminne i wojewdzkie instytucje kultury (dotacje te stanowiy okoo 80% cznych przychodw tych instytucji), a najmniej pastwowe instytucje kultury,
ktre ok. 29% przychodw uzyskuj z innych rde. Jednak w przypadku instytucji pastwowych
udzia wyej wymienionych dotacji w przychodach ogem zwikszy si w porwnaniu z 2011 r.
o3,6 punktu procentowego.
Po stronie kosztw obserwowalimy niskie tempo wzrostu kosztw wynagrodze (2%) oraz ponadjednoprocentowy spadek kosztw usug obcych. Tempo wzrostu kosztw wynagrodze byo zrnicowane, od inflacyjnego wzrostu w gminnych instytucjach kultury po zmniejszenie tych kosztw
wpastwowych i powiatowych instytucjach kultury. W tym czasie czne zatrudnienie w instytucjach kultury, liczone w etatach, wzroso o 0,7%.
Podobnie jak w 2011 r., rwnie w roku 2012 warto nakadw na rodki trwae instytucji kultury wyniosa prawie 1,1 mld z. Gwnym rdem finansowania tych nakadw pozostaj rodki
zbudetu pastwa i budetw JST. Udzia rodkw budetowych w finansowaniu nakadw
narodki trwae zwikszy si z 58,0% do 60,7%. Udzia ten jest bardzo podobny w instytucjach
pastwowych i samorzdowych. Warto rwnie odnotowa wzrost udziau bezzwrotnych rodkw
zagranicznych w finansowaniu nakadw na rodki trwae instytucji kultury z 14,5% do prawie 20%.
rodki te odgrywaj znacznie wiksz rol w finansowaniu nakadw ponoszonych przez samorzdowe instytucje kultury, stanowic w 2012 r. ponad 24% wartoci cznego finansowania.
197
V III . p a s t w o w y d u g p u b l i c z n y
W 2012 r. utrzymane zostao zapocztkowane w 2011 r. spowolnienie wzrostu nominalnej wartoci

dugu publicznego liczonego zarwno wedug metodologii krajowej, jak i unijnej.
Pastwowy dug publiczny (PDP) obliczony wedug metodologii krajowej, tj. zgodnie z art. 73 ust.1
w 19
ustawy o finansach publicznych, odpowiada wartoci nominalnej zaduenia jednostek sektora
finansw publicznych po wyeliminowaniu wzajemnych zobowiza pomidzy jednostkami tego
sektora. PDP jest ksigowym ujciem wartoci dugu wynikajcym ze sprawozda o zobowizaniach
i nalenociach jednostek sektora finansw publicznych.
Weryfikacja obliczenia wartoci PDP na podstawie sprawozda o zobowizaniach jednostek sektora
finansw publicznych wedug stanu na koniec 2012 r. nie wykazaa nieprawidowoci.
Na koniec 2012 r. PDP wynis 840.490,5 mln z i by wyszy od stanu na koniec 2011 r.
o25.145,0mlnz, tj. o 3,1%. By to najniszy od 2008 r. kwotowy i od 2001 r. procentowy wzrost
wartoci PDP. Wlatach 20082011 redni roczny wzrost PDP wynis 71.975,9 mln z (rednio 11,5%
rocznie).
Wykres 18. Wzrost nominalnej wartoci PDP oraz zmiany jego wzrostu w latach 20002012
80 000
18%
70 000
16%
60 000
14%
50 000
12%
40 000
10%
30 000
8%
20 000
6%
10 000
4%
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
Przyrost nominalny PDP w latach (w mln z)
Przyrost procentowy PDP w latach
2%
Od 2008 r. tempo przyrostu PDP systematycznie spadao i w 2012 r., po raz pierwszy od 2007 r., byo
nisze od tempa przyrostu nominalnej wartoci PKB. Pozwolio to na uksztatowanie si relacji PDP
do PKB na koniec 2012 r. na poziomie 52,7%, tj. niszym o 0,7 punktu procentowego ni w 2011 r.
W latach 20082011 relacja PDP do PKB zwikszaa si co roku rednio o 2,1 punktu procentowego.
Pomimo zmniejszenia si trzeci rok z rzdu relacji PDP do PKB, przekraczaa ona 50%, tj. pierwszy
prg ostronociowy, okrelony w art. 86 ust. 1 pkt 1 ustawy o finansach publicznych. Ten stan
Page 1
199
p a stwow y dug pub l i c z n y
powoduje, e Rada Ministrw przy konstruowaniu projektu ustawy budetowej na 2014 r. zobowizana bdzie do przyjcia relacji deficytu budetu pastwa do dochodw budetu pastwa nie wyszej ni analogiczna proporcja z ustawy budetowej na 2013 r., tj. 11,9%. W dalszym cigu wystpuje
zagroenie przekroczenia drugiego progu ostronociowego ustalonego na poziomie 55%, co wizaoby si z koniecznoci podjcia znacznie bardziej restrykcyjnych dziaa, w tym istotnego ograniczenia wydatkw sektora publicznego w kolejnych latach. Mogoby to nastpi w przypadku osabienia zotego i istotnego osabienia tempa wzrostu gospodarczego. W 2012 r. relacja PDP doPKB
zmniejszya si o 1,3 punktu procentowego na skutek spadku zaduenia zagranicznego zwizanego z umocnieniem zotego do walut obcych. Jednak tendencja ta moe okaza si nietrwaa.
Mimo obnienia relacji PDP do PKB, na rwnowag budetu pastwa wpywa wysoki poziom kosztw obsugi dugu. W2012 r. koszty te wzrosy o ponad 17%.
Tabela 74. Zaduenie sektora finansw publicznych (po konsolidacji) w latach 20112012
Wyszczeglnienie
Warto
zaduenia na
31.12.2011
Warto
zaduenia na
31.12.2012
Zmiana
20112012
mln z
ZADUENIE SEKTORA FINANSW

PUBLICZNYCH
815.345,5
840.490,5
ZADUENIE SEKTORA RZDOWEGO
748.805,9
Skarb Pastwa
747.504,3
0,0
Pastwowe fundusze celowe z osobowoci

prawn
25.145,0
3,1
770.822,3
22.016,4
2,9
769.128,8
21.624,5
2,9
0,0
0,0
Uczelnie publiczne
332,4
485,6
153,2
46,1
Samodzielne publiczne zakady opieki zdrowotnej
951,1
1.192,1
241,1
25,3
Pastwowe instytucje kultury oraz pastwowe

instytucje filmowe
7,8
3,1
-4,7
-59,8
PAN i tworzone przez PAN jednostki organizacyjne
6,0
4,7
-1,3
-21,0
Pozostae pastwowe osoby prawne tworzone

na podstawie odrbnych ustaw w celu
wykonywania zada publicznych, z wyczeniem
przedsibiorstw pastwowych, bankw i spek
prawa handlowego
4,3
7,9
3,6
83,4
ZADUENIE SEKTORA SAMORZDOWEGO
64.260,6
67.409,2
3.148,6
4,9
Jednostki samorzdu terytorialnego i ich zwizki
61.189,4
64.030,5
2.841,1
4,6
0,0
0,0
0,0
2.999,8
3.314,7
314,9
10,5
63,2
58,1
-5,1
-8,1
8,2
5,9
-2,3
-27,7
2.279,1
2.259,1
-20,0
-0,9
Samorzdowe fundusze celowe z osobowoci

prawn
Samodzielne publiczne zakady opieki zdrowotnej
Samorzdowe instytucje kultury
Pozostae samorzdowe osoby prawne
tworzone na podstawie odrbnych ustaw w celu
wykonywania zada publicznych, z wyczeniem
przedsibiorstw pastwowych, bankw i spek
prawa handlowego
ZADUENIE SEKTORA UBEZPIECZE
SPOECZNYCH
0,0
0,0
0,0
2.279,1
2.259,1
-20,0
-0,9
Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Spoecznego
0,0
0,0
0,0
Narodowy Fundusz Zdrowia
0,0
0,0
0,0
Fundusze zarzdzane przez ZUS
200
Podobnie jak w latach poprzednich, przyrost PDP w 2012 r. wynika gwnie ze wzrostu zaduenia Skarbu Pastwa. Przyrost dugu Skarbu Pastwa po konsolidacji stanowi 86,0% przyrostu PDP
iby zwizany przede wszystkim z koniecznoci finansowania deficytu budetu pastwa. W2012 r.
odnotowano zmniejszenie przyrostu zobowiza jednostek samorzdu terytorialnego i ich zwizkw. W porwnaniu do 2011 r. kiedy zobowizania te wzrosy o 10.621,0 mln z, tj. o 21,0%, w 2012r.
wzrost ten by niszy i wynosi 2.841,1 mln z, tj. 4,6%. Dug jednostek samorzdu terytorialnego
iich zwizkw na koniec 2012 r. wynika gwnie z zaduenia z tytuu dugoterminowych kredytw
ipoyczek oraz wyemitowanych dugoterminowych papierw wartociowych. Ponadto skonsolidowane zaduenie funduszy zarzdzanych przez Zakad Ubezpiecze Spoecznych itym samym
caego sektora ubezpiecze spoecznych wynioso 2.259,1 mln z, zmniejszyo si w2012 r. o20,0mln
z, tj. o 0,9%. Warto ta nie prezentuje caego zaduenia tego sektora, gdy zpowodu ustawowego obowizku przeprowadzania konsolidacji zobowiza nie obejmuje dugu wobec Skarbu Pastwa z tytuu poyczek udzielonych Funduszowi Ubezpiecze Spoecznych, ktrych czna warto
nakoniec 2012 r. wyniosa 18.877,5 mln z.
Przeprowadzona w 2012 r. kontrola189 prawidowoci wykazywania zaduenia przez jednostki sektora finansw publicznych w latach 20102011 wykazaa, e jednostki samorzdu terytorialnego prawidowo przedstawiay swoje zaduenie. Zastrzeenia NIK dotyczyy Zakadu Ubezpiecze Spoecznych, a w szczeglnoci zaduenia Funduszu Ubezpiecze Spoecznych oraz prawidowoci wykazywania zaduenia przez kontrolowane szpitale.
Nie byo moliwe zweryfikowanie prawidowoci wykazywanych przez Zakad Ubezpiecze Spoecznych zobowiza wymagalnych Funduszu Ubezpiecze Spoecznych wobec otwartych funduszy
emerytalnych z tytuu nieprzekazanych skadek. Powodem tego by fakt, e system informatyczny,
w ktrym prowadzono ewidencj tych zobowiza, uniemoliwia potwierdzenie informacji oich
historycznych stanach. Ewidencja ta nie spenia wymogw okrelonych w ustawie o rachunkowoci. Wykazane zobowizania wymagalne Funduszu Ubezpiecze Spoecznych wobec otwartych funduszy emerytalnych wyniosy 2.018,3 mln z na koniec 2010 r. oraz 1.435,7 mln z na koniec 2011 r.
istanowiy w tych latach odpowiednio 99,9% i 63,0% zaduenia sektora ubezpiecze spoecznych
i jednoczenie 0,3% i 0,2% wartoci PDP w tych latach.
Kontrola NIK wykazaa take, e zaduenie siedmiu kontrolowanych szpitali zostao zanione
ao16,2% i 21,3% wedug stanu na koniec 2010 r. i 2011 r. Stwierdzono rwnie inne nieprawidowoci w sporzdzaniu sprawozda majce wpyw na warto PDP. Spowodowao to, e dug samodzielnych zakadw opieki zdrowotnej zosta zaniony w latach 2010 i 2011 odpowiednio o 2,1% i 4,2%.
Zaduenie sektora instytucji rzdowych i samorzdowych (dug sektora general government) przedstawia bardziej dokadnie ni PDP warto dugu publicznego, gdy przy jego obliczeniu uwzgldnia si rozszerzony w stosunku do PDP zakres podmiotowy i przedmiotowy dugu, co znacznie lepiej
obrazuje stan finansw pastwa. Zaduenie to obliczane wedug stosowanej w Unii Europejskiej
metodologii ESA95 na potrzeby oceny speniania przez kraje czonkowskie Unii Europejskiej kryterium konwergencji umoliwia porwnywanie zaduenia krajw unijnych.
Na koniec 2012 r. dug sektora instytucji rzdowych i samorzdowych wynis 886.785,8 mln z
iwstosunku do roku poprzedniego wzrs o 27.706,5 mln z, tj. o 3,2%. By to najniszy od 2008 r.
kwotowy i od 2000 r. procentowy wzrost wartoci zaduenia sektora instytucji rzdowych i samo-
189 Informacja o wynikach kontroli sprawozdawczoci zaduenie wybranych instytucji sektora finansw publicznych oraz
Krajowego Funduszu Drogowego. Nr ewid. 29/2013/P/12/036/KBF, NIK, Warszawa 2013.
201
rzdowych. Wlatach 20082011 redni roczny wzrost zaduenia obliczanego wedug metodologii
unijnej wynis 82.434,4 mln z (rednio 12,9% rocznie).
Wykres 19. Wzrost nominalnej wartoci oraz zmiany procentowego wzrostu wartoci dugu sektora
instytucji rzdowych i samorzdowych w latach 20002012
95 000
20%
85 000
18%
75 000
16%
65 000
14%
55 000
12%
45 000
10%
35 000
8%
25 000
6%
15 000
4%
5 000
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
Przyrost nominalny dugu general government w latach (w mln z)
2%
Przyrost procentowy dugu instytucji

general government
latach
rzdowychwi samorzdowychw
latach
Relacja dugu sektora general government do PKB na koniec 2012 r. wyniosa 55,6% i w cigu roku
zmniejszya si o 0,6 punktu procentowego. Bya o 4,4 punktu procentowego nisza od kryterium
okrelonego w warunkach konwergencji. Relacja ta zmniejszya si pierwszy raz od 2007 r. Wlatach
20082011 rednioroczny wzrost relacji dugu sektora general government do PKB ksztatowa si
na poziomie 2,9 punktu procentowego.
Osignicie na koniec 2012 r. relacji zaduenia sektora instytucji rzdowych i samorzdowych
doPKB na poziomie 55,6% stawia Polsk na 13. miejscu wrd 27 krajw Unii Europejskiej. Wysze
relacje zaduenia do PKB ma wikszo krajw Europy Zachodniej, w tym m.in. Niemcy, Wielka Brytania, Francja. Najwysze wskaniki zaduenia na koniec 2012 r. miay Grecja i Wochy, odpowiednio
159,6% PKB i 127,0% PKB. W 2012 r. Polska naleaa do nielicznych krajw Unii Europejskiej, w ktPage 1 government do PKB. Ponadto, nie uwzgldrych udao si obniy relacj zaduenia sektora general
niajc Grecji, ktrej dug zosta zrestrukturyzowany, oraz Wgier, gdzie znacjonalizowano OFE,
w 2012r. w Polsce odnotowano jeden z najwikszych w Unii Europejskiej spadkw relacji zaduenia sektora instytucji rzdowych i samorzdowych do PKB.
202
Wykres 20. Dug instytucji rzdowych i samorzdowych do PKB w krajach Unii w 2012 r.
Grecja
Wochy
Portugalia
[%]
Irlandia
Belgia
Francja
Wielka Brytania
Cypr
Hiszpania
Niemcy
Wgry
Austria
Malta
Holandia
POLSKA
Sowenia
Finlandia
Sowacja
Dania
Czechy
otwa
Litwa
Szwecja
Rumunia
Luksemburg
Bugaria
Estonia
0,0
20,0
40,0
60,0
80,0
100,0
120,0
140,0
160,0
rdo: informacje publikowane przez Gwny Urzd Statystyczny.
Od 2007 r. systematycznie powiksza si rnica pomidzy wielkoci dugu sektora instytucji rzdowych i samorzdowych oraz PDP. W 2012 r. wyniosa ona 46.295,2 mln z i bya ponad 24-krotnie
wysza ni w 2007 r. Gwnym powodem rnic midzy wartoci dugu publicznego wyliczonego
wedug metodologii krajowej i unijnej jest zaduenie Krajowego Funduszu Drogowego (KFD), ktre
doliczane jest do dugu sektora general government. Fundusz ten w zwizku z przepisami ustawy
o finansach publicznych nie jest zaliczony do jednostek sektora finansw publicznych, a jego zobowizania nie s wykazane w dugu publicznym liczonym wedug metodologii krajowej. Warto tych
zobowiza jest uwzgldniana w zadueniu sektora general government liczonym wedug metodologii unijnej ze wzgldu na realizacj przez ten fundusz zada o charakterze publicznym.
203
Tabela 75. Rnice pomidzy dugiem publicznym obliczonym wedug metodologii krajowej
iunijnej
Pastwowy dug publiczny 840.490,5 mln z
Zwikszenia razem 52.954,7 mln z, z tego:
zaduenie Krajowego Funduszu Drogowego 41.197,4 mln z,
zobowizania strony rzdowej z tytuu budowy niektrych odcinkw autostrad 11.571,9 mln z,
zaduenie przedsibiorstw publicznych zaliczonych do dugu sektora instytucji rzdowych i samorzdowych
182,4 mln z
przejcie przez Skarb Pastwa dugu w wyniku uruchomienia gwarancji 2,9 mln z.
Zmniejszenia razem 6.659,5 mln z, z tego:
zobowizania wymagalne jednostek sektora finansw publicznych 3.620,6 mln z,
skarbowe papiery wartociowe w posiadaniu funduszy zarzdzanych przez Bank Gospodarstwa Krajowego
3.038,9 mln z.
Dug sektora instytucji rzdowych i samorzdowych 886.785,8 mln z
Wykres 21. Rnica midzy wartoci dugu instytucji rzdowych i samorzdowych a wartoci
nominaln PDP w latach 20072012
[w mln z]
50000
40000
30000
20000
10000
0
2007
2008
2009
2010
2011
2012
Rnica pomidzy wielkoci dugu sektora instytucji rzdowych i samorzdowych oraz PDP zacza
znaczco narasta od 2009 r., kiedy podjto decyzj o finansowaniu budowy drg krajowych przez
Generaln Dyrekcj Drg Krajowych i Autostrad przy wykorzystaniu rodkw Krajowego Funduszu
Drogowego. Wczeniej zadania te finansowano bezporednio z budetu pastwa. Kontrola prawidowoci ewidencjonowania i przedstawiania danych o zadueniu KFD za lata 20092011 nie wykazaa nieprawidowoci.
1. Dug Skarbu Pastwa

Dug Skarbu Pastwa obejmuje zaduenie z tytuu wyemitowanych przez Ministra Finansw skarbowych papierw wartociowych, zacignitych kredytw i poyczek i przyjtych depozytw
orazzobowiza wymagalnych wszystkich czci budetowych, po wyeliminowaniu wzajemnych
zobowiza jednostek Skarbu Pastwa, zgodnie z art. 73 ust. 4 w zwizku z art. 73 ust. 1 ustawy ofinansach publicznych.
204
Dug Skarbu Pastwa wzrs w 2012 r. o 22.726,2 mln z, tj. o 2,9%190. By to najniszy procentowy
iwartociowy roczny wzrost zaduenia Skarbu Pastwa w cigu ostatnich dziesiciu lat. Od2002r.
do2011r. dug Skarbu Pastwa wzrasta rednio o 48.718,9 mln z, tj. o 10,6% rocznie. Bez przeprowadzenia eliminacji zobowiza w zakresie wszystkich czci budetowych, o ktrej mowa wart.73
ust.1 ustawy o finansach publicznych, dug Skarbu Pastwa byby wyszy o 18.938,0 mlnz. Wkwocie
tej 99,9% stanowi wolne rodki przekazane przez pastwowe fundusze celowe Ministrowi Finansw
w zarzdzanie.
Gwnym powodem wzrostu dugu Skarbu Pastwa byo finansowanie deficytu budetu pastwa
i budetu rodkw europejskich w kwocie 34,1 mld z. Finansowanie emisj skarbowych papierw
wartociowych ubytku skadek przekazywanych z Funduszu Ubezpiecze Spoecznych do otwartych funduszy emerytalnych spowodowao wzrost dugu Skarbu Pastwa o 8,2 mld z. Przyrost dugu
Skarbu Pastwa zosta ograniczony o 21,3 mld z w wyniku umocnienia si zotego wobec walut
obcych w trakcie 2012 r.
Na koniec 2012 r. dug Skarbu Pastwa mgby by niszy o 18.796,0 mln z, gdyby Minister Finansw w czwartym kwartale 2012 r. nie zdecydowa si na przeprowadzenie emisji obligacji na rynkach zagranicznych celem prefinansowania potrzeb poyczkowych roku 2013. Minister Finansw
zdecydowa si na przeprowadzenie emisji ze wzgldu na korzystne ksztatowanie si stp procentowych. Jednak operacja ta spowodowaa, e na koniec 2012 r. wystpi wysoki stan rodkw walutowych wynoszcy 18,2 mld z, ktry w wikszoci zosta przeznaczony na sfinansowanie potrzeb
poyczkowych zaduenia zagranicznego w pierwszych dniach lutego 2013 r.
Udziay zaduenia krajowego i zagranicznego w dugu Skarbu Pastwa pozostay na poziomach
porwnywalnych z kocem 2011 r. i wyniosy odpowiednio 68,4% i 31,6%.
W dugu Skarbu Pastwa zaduenie wobec inwestorw zagranicznych (nierezydentw) wynioso
nakoniec 2012 r. 432.375,3 mln z, tj. 54,5% dugu Skarbu Pastwa. Od 2008 r. udzia ten wzrs
ponad dwukrotnie z 196.275,6 mln z, co stanowio w tym okresie 34,4% dugu Skarbu Pastwa.
Najwiksz skadow dugu Skarbu Pastwa wedug kryterium miejsca emisji stanowiy zobowizania z tytuu skarbowych papierw wartociowych w kwocie 733.432,6 mln z (92,4% w strukturze
dugu), z czego wyemitowane w kraju 533.477,5 mln z (67,2% dugu) i za granic 199.955,1 mlnz
(25,2% dugu). Kredyty zagraniczne stanowiy 6,4% dugu Skarbu Pastwa, a pozostae zaduenie
krajowe 1,2% (skonsolidowane w ramach Skarbu Pastwa zobowizania wymagalne oraz zobowizania z tytuu rodkw przyjtych w depozyt lub zarzdzanie).
Dug krajowy Skarbu Pastwa

Dug krajowy Skarbu Pastwa wedug kryterium miejsca emisji w stosunku do stanu na koniec
2011r. wzrs o 18.280,4 mln z, tj. o 3,5%191. W ostatnich latach tylko na koniec 2011 r. odnotowano
wzrost dugu krajowego Skarbu Pastwa podobnej wielkoci. W okresie od 20022010 dug ten
wzrasta rednio o 35.775,7 mln z rocznie.
Prawie poow dugu krajowego Skarbu Pastwa (48,1%) stanowiy zobowizania wobec instytucji krajowego sektora pozabankowego. Zaduenie wobec tej grupy wierzycieli na koniec 2012 r.
wynosio 260.964,9 mln z. W sektorze pozabankowym przewaay otwarte fundusze emerytalne
190 Wedug danych na dzie 23 maja 2013 r.

191 Wedug stanu na dzie 23 maja 2013 r.
205
posiadajce w swoich portfelach na koniec 2012 r. obligacje rynkowe i bony skarbowe o cznej wartoci nominalnej 117.739,1 mln z. Od koca 2005 r. zaduenie wobec otwartych funduszy emerytalnych wzroso o 114,8% (o 62.914,7 mln z), a udzia zobowiza wobec tych instytucji w dugu Skarbu Pastwa wobec sektora pozabankowego wzrs o 13,1 punktu procentowego
z 32,0% do 45,1% na koniec 2012 r. Znaczcymi wierzycielami w tej grupie byy take zakady
ubezpieczeniowe i fundusze inwestycyjne, wobec ktrych Skarb Pastwa na koniec 2012 r. posiada zobowizania z tytuu obligacji rynkowych i bonw skarbowych w wysokoci odpowiednio
53.313,4 mln z i 42.287,9 mln z.
Od 2008 r. systematycznie wzrasta zainteresowanie inwestorw zagranicznych krajowymi skarbowymi papierami wartociowymi. Na koniec 2012 r. posiadali oni 35,1% krajowego dugu Skarbu Pastwa, co oznacza, e od 2008 r. do 2012 r nastpi prawie czterokrotny wzrost zaduenia wobec tej
grupy wierzycieli z 55.875,1 mln z do 190.478,7 mln z. wiadczy to o rosncej atrakcyjnoci rynku
krajowych skarbowych papierw wartociowych wrd inwestorw zagranicznych. Istnieje jednak
ryzyko, e w sytuacji zaostrzenia kryzysu na wiatowych rynkach finansowych i w niektrych pastwach strefy euro inwestorzy zagraniczni w pierwszej kolejnoci bd sprzedawa papiery wartociowe z rynkw wschodzcych, do ktrych zalicza si Polska. Oznaczaoby to gwatowne wycofanie si z krajowego rynku skarbowych papierw wartociowych inwestorw zagranicznych i zwikszon ich poda na rynku wtrnym. W krtkim okresie mogoby to utrudni dokonywanie nowych
emisji skarbowych papierw wartociowych, co spowodowaoby konieczno emitowania dugu
ozwikszonej rentownoci.
Na koniec 2012 r. zaduenie krajowe Skarbu Pastwa wobec krajowych bankw komercyjnych
wynioso 91.526,3 mln z i w cigu roku zmniejszyo si o 18.821,3 mln z. Udzia tego zaduenia wkrajowym dugu Skarbu Pastwa zmniejszy si o 4,2 punktu procentowego, do 16,9%.
Od2009r. udzia zaduenia krajowego Skarbu Pastwa wobec krajowych bankw komercyjnych corocznie si obnia. W tym okresie Skarb Pastwa zmniejszy zaduenie wobec tej grupy
wierzycieli o54.492,1mln z, a udzia tego zaduenia w krajowym dugu Skarbu Pastwa spad
o14,7punktuprocentowego.
Tabela 76. Dug krajowy Skarbu Pastwa w latach 20112012
Wyszczeglnienie
31.12.2012
Zmiana
mln z
Zmiana
%
DUG SKARBU PASTWA
771.127,5
793.853,7
22.726,2
2,9
Dug krajowy Skarbu Pastwa
524.689,6
542.969,9
18.280,4
3,5
Skarbowe papiery wartociowe
514.285,2
533.477,5
19.192,3
3,7
495.211,4
519.999,2
24.787,8
5,0
12.013,8
6.110,4
-5.903,5
-49,1
7.060,0
7.367,9
307,9
4,4
10.404,3
9.492,4
-911,9
-8,8
obligacje rynkowe
bony skarbowe
obligacje oszczdnociowe
Pozostae zaduenie krajowe Skarbu Pastwa
przyjte depozyty wolne rodki jsfp1
31.12.2011
10.391,5
9.438,1
-953,5
-9,2
przedpaty na samochody
3,5
3,6
0,1
3,2
zobowizania wymagalne
9,3
50,8
41,5
445,3
Wolne rodki niektrych jednostek sektora finansw publicznych przyjte w depozyt przez Ministra Finansw.
rdo: wyniki kontroli w Ministerstwie Finansw.
206
Zwikszenie zaduenia z tytuu skarbowych papierw wartociowych nastpio przy jednoczesnym istotnym zmniejszeniu zaduenia w bonach skarbowych (o 5.903,5 mln z, tj. o 49,1%) i obligacjach dwuletnich (o 53.296,1 mln z, tj. o 49,0%). Ograniczenie wykorzystania skarbowych papierw wartociowych
o najkrtszych terminach zapadalnoci do finansowania potrzeb poyczkowych i przez to zmniejszenie
zaduenia w tych instrumentach byo moliwe dziki wykorzystaniu przez Ministra Finansw rodkw
przekazanych w depozyt przez niektre jednostki sektora finansw publicznych. Zobowizania wobec
tych jednostek stanowi prawie ca kwot zaduenia wykazywanego w kategorii pozostae zaduenie
krajowe Skarbu Pastwa. Skonsolidowane w ramach Skarbu Pastwa zobowizania z tytuu rodkw
przyjtych w depozyt na koniec 2012 r. wyniosy 9.438,1 mln z. Przed wyeliminowaniem zobowiza
wramach Skarbu Pastwa warto zobowiza z tytuu rodkw przekazywanych Ministrowi Finansw
w depozyt i zarzdzanie na koniec 2012 r. wyniosa 28.375,0 mln z. Zwikszenie zaduenia z tytuu skarbowych papierw wartociowych dotyczyo instrumentw rednio- i dugookresowych. cznie zaduenie w obligacjach staoprocentowych picio- i dziesicioletnich oraz wieloletnich zmiennoprocentowych w 2012 r. wzroso o 72.669,0 mln z. Byo to zgodne z zaoeniem strategii zarzdzania dugiem sektora finansw publicznych zakadajcym wyduenie terminu zapadalnoci dugu.
Dug zagraniczny Skarbu Pastwa

Dug zagraniczny Skarbu Pastwa w ujciu zotowym wzrs w 2012 r. o 4.445,8 mln z, tj.o1,8%192.
W przeciwiestwie do roku poprzedniego, kiedy odnotowano najwyszy wartociowy iprocentowy
wzrost tego dugu w cigu 10 lat wczeniejszych, w 2012 r. wzrost dugu zagranicznego by najniszy
od 2008 r. Tak niski przyrost dugu zagranicznego Skarbu Pastwa wynika z umocnienia si w 2012 r.
kursu zotego wobec walut obcych, w ktrych zacignito zaduenie.
Zaduenie wyraone w walutach zagranicznych wzroso bardziej ni przeliczone na zotego. Zaduenie zagraniczne Skarbu Pastwa na koniec 2012 r. przeliczone na euro byo wysze ni w 2011 r.
o10,0%, a w przeliczeniu na dolara amerykaskiego o 12,2%
Tabela 77. Stan zaduenia zagranicznego w zotych w latach 20112012
Wyszczeglnienie
31.12.2011
31.12.2012
Zmiana
mln z
DUG SKARBU PASTWA
771.127,5
793.853,7
22 726,2
2,9
Dug zagraniczny
246.438,0
250.883,8
4.445,8
1,8
Dug z tytuu SPW
195.271,1
199.955,1
4.684,0
2,4
51.166,8
50.928,6
-238,2
-0,5
Kredyty
Klub Paryski
271,7
136,4
-135,3
-49,8
50.716,8
50.688,1
-28,6
-0,1
Bank wiatowy
19.628,0
20.855,6
1.227,6
6,3
Europejski Bank Inwestycyjny
30.295,3
29.130,2
-1.165,2
-3,8
Midzynarodowe Instytucje Finansowe
Bank Rozwoju Rady Europy
793,4
702,4
-91,0
-11,5
Pozostae
178,4
104,1
-74,3
-41,7
Pozostae zaduenie zagraniczne
0,003
0,1
0,1
2.353
Kurs przyjty do oblicze (1 PLN/1 USD)
3,4174
3,0996
-0,3178
-9,3
Kurs przyjty do oblicze (1 PLN/1 EUR)
4,4168
4,0882
-0,3286
-7,4
192 Wedug stanu na dzie 23 maja 2013 r.

207
W strukturze walutowej dugu zagranicznego 69,4% stanowi zaduenie w euro, 17,6% w dolarach
amerykaskich, 7,2% w frankach szwajcarskich, 5,8% w jenach japoskich. Utrzymywanie znacznego zaduenia zagranicznego w euro jest korzystne w przypadku planowanego wejcia Polski
dostrefy euro w przyszoci.
2. Zarzdzanie dugiem sektora finansw publicznych

Zarzdzanie dugiem dotyczy decyzji o sposobie finansowania potrzeb poyczkowych pastwa oraz
ksztatowaniu struktury dugu poprzez wybr rynkw, instrumentw i terminw emisji. Wielko
pastwowego dugu publicznego ksztatowana jest gwnie przez dug Skarbu Pastwa
W 2012 r. zarzdzanie dugiem odbywao si na podstawie o przyjtej przez Rad Ministrw Strategii zarzdzania dugiem sektora finansw publicznych w latach 201215. Definiuje ona cel zarzdzania dugiem, polegajcy na minimalizacji kosztw obsugi dugu. Cel ten powinien by realizowany
wdugim horyzoncie czasu i uwzgldnia ograniczenia wynikajce z poziomu szeregu ryzyk. Strategia zakadaa wzrost relacji kosztw obsugi dugu Skarbu Pastwa do PKB z 2,4% w 2011 r. do2,7%
w 2012 r. Wskanik ten uksztatowa si w zaoonych granicach i wynis 2,64%.
Jednym z ogranicze okrelonych w Strategii by udzia dugu zagranicznego w dugu ogem
napoziomie 30%. Limit ten zosta okresowo podniesiony poprzez zapisy w kolejnej Strategii obowizujcej na lata 20132016, w ktrej postanowiono, e gwnym rdem finansowania potrzeb
poyczkowych budetu pastwa pozostanie rynek krajowy, a udzia dugu w walutach obcych
niebdzie przekracza 30%, z moliwoci przejciowych odchyle w przypadku znaczcych zmian
kursw walutowych lub moliwoci prefinansowania potrzeb poyczkowych po wyranie niszych
kosztach ni na rynku krajowym. W 2012 r. udzia ten wynis 31,6%. stanowice
Podstawowy miernik przyjmowany do oceny dugu uleg w 2012 r. nieznacznym zmianom. Ryzyko
refinansowania, okrelone przez redni zapadalno dugu wzroso dla dugu krajowego z 4,25roku
w 2011 r. do 4,47 roku na koniec 2012 r. ,a dla dugu zagranicznego spado z 7,77 roku do 7,63
roku. Spadek ryzyka refinansowania dugu krajowego by efektem zwikszenia finansowania instrumentami rednio- i dugoterminowymi. Wzrost ryzyka refinansowania dugu zagranicznego zwizany by z przeprowadzeniem emisji obligacji o krtszym terminie zapadalnoci: 5-letniej obligacji
owartoci 750 mln euro, 3-letniej nominowanej w CHF o wartoci 375 mln CHF i 6-letniej o wartoci 450mlnCHF, a take 5-letnich obligacji o wartoci 81 mld JPY. Duration krajowego dugu rynkowego utrzymao si w przedziale zaoonym w Strategii i wzroso z 2,80 roku na koniec 2011 r.
do3,01 roku na koniec 2012 r.
W celu zwikszenia efektywnoci rynku skarbowych papierw wartociowych Minister Finansw
prowadzi polityk emisyjn zakadajc tworzenie pynnych serii obligacji benchmarkowych dugoterminowych o duej wartoci a take utrzymywania obecnoci Polski na midzynarodowych
rynkach finansowych. Obligacje benchmarkowe zwikszay poziom pynnoci SPW na rynku wtrnym. Na koniec 2012 r. 17 emisji miao warto przekraczajc rwnowarto 5 mld euro, podczas
gdy nakoniec 2011 r. 15 emisji. Budowanie duych serii emisji wie si z dokonaniem ich wykupu
przyszoci w jednym terminie. Powoduje to konieczno wczeniejszego gromadzenia rodkw
iutrudnia zarzdzanie pynnoci budetu pastwa. Utrzymywaniu obecnoci Polski na midzynarodowych rynkach finansowych suyy zrealizowane trzy emisje obligacji na rynku jena japoskiego.
W 2012 r. Minister Finansw wprowadzi formu przetargu jednej ceny oraz moliwo skadania
ofert niekonkurencyjnych na wszystkich przetargach sprzeday SPW. Wprowadzenie tego mecha-
208
nizmu spowodowao, e rentownoci uzyskiwane na przetargach dla obligacji staokuponowych

i indeksowanych byy niejednokrotnie nisze ni na rynku wtrnym rednio o 2,1 punktu bazowego. Dla obligacji zmiennoprocentowych koszt finansowania ponad stawk Wibor na przetargach
by niszy o okoo 1,1 punktu bazowego w porwnaniu z wycen na rynku wtrnym.
3. Porczenia Skarbu Pastwa

Limit porcze i gwarancji Skarbu Pastwa w ustawie budetowej na 2012 r. zosta ustalony nakwot
200,0 mld z i by o 140,0 mld z wyszy ni w 2011 roku. Gwnym czynnikiem, ktry wpyn nawielko limitu porcze i gwarancji, byo zapewnienie moliwoci udzielenia wsparcia polskiemu systemowi finansowemu w przypadku wystpienia problemw zwizanych z globalnym kryzysem finansowym i gospodarczym. Wspieranie podmiotw nalecych do sektora finansowego przewiduj postanowienia ustawy z dnia 12 lutego 2009 r. o udzielaniu przez Skarb Pastwa wsparcia instytucjom finansowym193 oraz ustawy z dnia 12 lutego 2010 r. o rekapitalizacji niektrych instytucji finansowych194.
Nawielko szacowanego na 2012 r. limitu porcze i gwarancji wpyw miao rwnie uwzgldnienie
gwarancji dla Krajowego Funduszu Drogowego oraz PKP Polskich Linii Kolejowych SA.
Ustawowy limit porcze i gwarancji Skarbu Pastwa wykorzystany zosta w kwocie 13,6 mld z,
tj.w6,8%. W 2012 r. na podstawie ustawy z dnia 8 maja 1997 r. o porczeniach i gwarancjach udzielanych przez Skarb Pastwa oraz niektre osoby prawne195 udzielonych zostao sze gwarancji.
Cztery dotyczyy zobowiza Banku Gospodarstwa Krajowego wynikajcych z zacignitych kredytw i emisji obligacji na zasilenie Krajowego Funduszu Drogowego (11,4 mld z) a dwie udzielono
Europejskiemu Bankowi Inwestycyjnemu w zwizku z kredytami zacignitymi przez PKP PLK SA
namodernizacj infrastruktury kolejowej (2,2 mld z).
Wszystkie gwarancje udzielone w 2012 r. zwolnione zostay z opaty prowizyjnej. Zwolnienie z opat
nastpio na podstawie art. 2c ust. 4 ustawy o porczeniach i gwarancjach i dotyczyo gwarancji
zazobowizania BGK oraz na podstawie art. 38 ust. 11 ustawy o transporcie kolejowym196 w przypadku gwarancji spaty kredytw zacignitych przez PKP PLK SA. Z tytuu porcze i gwarancji
Skarbu Pastwa udzielonych w latach poprzednich, w 2012 wniesione zostay opaty prowizyjne
wcznej kwocie 12.263,8 tys. z. Na koniec 2012 r. na rachunku rezerw porczeniowych i gwarancyjnych Skarbu Pastwa znajdoway si rodki w wysokoci 788.304,0 tys. z. W 2012 r. Minister Finansw zbudetu pastwa dokona spat zobowiza z tytuu udzielonych w latach wczeniejszych
gwarancji i porcze w kwocie 6,3 mln z.
Potencjalne, niewymagalne zobowizania Skarbu Pastwa z tytuu udzielonych gwarancji i porcze na koniec 2012 r. wyniosy 97,5 mld z, w tym 59,6 mld z z tytuu gwarancji zagranicznych
i37,8mld z z tytuu porcze i gwarancji krajowych. Oznacza to wzrost potencjalnych zobowiza
w stosunku do stanu na koniec 2011 r. o 3,2 mld z. Relacja niewymagalnych zobowiza z tytuu
porcze igwarancji Skarbu Pastwa do PKB w 2012 r. wyniosa 6,1% i zmniejszya si w porwnaniu do 2011 r. o0,1punktu procentowego. Najwikszych kwotowo porcze i gwarancji udzielono
Bankowi Gospodarstwa Krajowego - 67,5 mld z (w tym na zobowizania KFD 65,2 mld z), co stanowio 69,2% cznej kwoty potencjalnych, niewymagalnych zobowiza na koniec 2012 r.
193 Dz. U. Nr 39, poz. 308 ze zm.
194 Dz. U. Nr 40, poz. 226 ze zm.
195 Dz. U. z 2012 r., poz. 657 ze zm.
196 Dz. U. z 2007 r. Nr 16, poz. 94 ze zm.
209
Kwota potencjalnych zobowiza, zakwalifikowana do zobowiza o wysokim i podwyszonym

ryzyku spaty ze rodkw budetowych wyniosa w 2012 r. cznie 2.978,5 mln z i stanowia 3%
kwoty niewymagalnych zobowiza Skarbu Pastwa. Do najwyszych kategorii ryzyka zaliczone
zostay Polskie Koleje Pastwowe SA (wysoko zobowizania 2.975,6 mln z) i Pomorskie Hurtowe
Centrum Rolno-Spoywcze SA (wysoko zobowizania 2,9 mln z).
4. Nalenoci Skarbu Pastwa

Tempo wzrostu nalenoci w 2012 r. wynioso 10,2% i byo nisze ni w 2011 r., w ktrym wynioso
16,6%.
Tabela 78. Nalenoci Skarbu Pastwa oraz ich zmiany w 2012 r.
Stan na:
Wyszczeglnienie
31.XII.2011
Zmiana
31.XII.2012
XII2012 XII2011
mln z
OGEM
63.392,7
69.837,1
6.444,4
10,2
Nalenoci podatkowe i niepodatkowe pozostae

do zapaty, z tego
33.238,6
38.952,6
5.714,0
17,2
25.326,3
29.554,4
4.228,1
16,7
19.519,8
22.951,4
3.431,6
17,6
Podatek dochodowy od osb prawnych
1.257,0
1.278,4
21,4
1,7
Podatek dochodowy od osb fizycznych
4.530,2
5.308,9
778,7
17,2
Nalenoci podatkowe, z tego:

Podatki porednie
Podatki zniesione
Nalenoci niepodatkowe, z tego:
paty z zysku od przedsibiorstw
W
pastwowych oraz spek SP
15,7
-3,6
-18,5
9.398,2
1.485,9
18,8
9,1
13,4
4,4
48,4
Co
1.019,2
978,1
-41,1
-4,0
Pozostae dochody
6.884,1
8.406,6
1.522,6
22,1
5.371,8
4.852,1
-519,7
-9,7
17.332,8
19.881,2
2.548,4
14,7
15.877,5
18.877,5
3.000,0
18,9
P
oyczki na prefinansowanie dla jednostek
sektora finansw publicznych
847,7
440,8
-406,9
-48,0
P
oyczki dla publicznych zakadw
opieki zdrowotnej i jednostek
badawczo-rozwojowych
137,9
97,6
-40,3
-29,2
P
oyczki udzielane sdziom
i prokuratorom na zaspokojenie potrzeb
mieszkaniowych
306,7
301,4
-5,4
-1,7
P
oyczka dla KUKE
109,7
93,9
-15,8
-14,4
53,3
69,9
16,6
31,2
5.323,7
4.981,5
-342,2
-6,4
Nalenoci z tytuu przejciowego wykupienia

odsetek od kredytw mieszkaniowych
Nalenoci z tytuu poyczek udzielonych
ze rodkw budetu pastwa, z tego:
P
oyczka dla Funduszu Ubezpiecze
Spoecznych
P
oyczki udzielone jednostkom samorzdu
terytorialnego
Nalenoci biece i zalege z tytuu udzielonych
kredytw zagranicznych
210
19,3
7.912,3
cd.
Stan na:
Wyszczeglnienie
31.XII.2011
Zmiana
31.XII.2012
XII2012 XII2011
mln z
1
Nalenoci z tytuu gwarancji iporcze Skarbu
Pastwa, z tego z tytuu:
673,9
572,6
-101,3
-15,0
610,1
499,9
-110,2
-18,1
63,8
72,7
8,9
14,0
Nalenoci z tytuu obligacji stanowicych

zabezpieczenie obligacji Bradyego
(tzw.collateral)
770,2
0,0
-770,2
-100,0
Nalenoci z tytuu udostpnienia rodkw

zkredytw zagranicznych podmiotom krajowym
322,1
258,7
-63,4
-19,7
Inne nalenoci
359,6
338,4
-21,2
-5,9
orcze i gwarancji krajowych

p
g
warancji zagranicznych
rdo: Dane Ministerstwa Finansw.
Na koniec 2012 r. najwikszy udzia w nalenociach Skarbu Pastwa miay nalenoci podatkowe
iniepodatkowe (55,8%) oraz nalenoci z tytuu poyczek udzielonych ze rodkw budetu pastwa (28,5%). Pozostae tytuy nalenoci stanowiy m.in. nalenoci biece i zalege z tytuu udzielonych kredytw zagranicznych oraz nalenoci z tytuu przejciowego wykupienia odsetek od kredytw mieszkaniowych. W kwocie nalenoci zalegoci stanowiy 98,2% i w porwnaniu ze stanem
na koniec 2011 r. zwikszyy si o 16,3%.
Szczegowy opis stanu zalegoci z tytuu podatkw i innych nalenoci budetowych zawarty
zosta w podrozdziale 5.4.
Nalenoci z tytuu poyczek udzielonych ze rodkw budetu pastwa wzrosy w porwnaniu
zestanem na koniec 2011 r. o 14,7%. Najwikszy udzia we wzrocie tych nalenoci miaa poyczka
udzielona Funduszowi Ubezpiecze Spoecznych w wysokoci 3.000,0 mln z. Zwikszajco na stan
nalenoci wpyny rwnie poyczki dla jednostek samorzdu terytorialnego, udzielane w ramach
prowadzonych postpowa naprawczych i ostronociowych, wypacone na kwot 22,0 mln z.
Pozostae nalenoci z tytuu poyczek udzielonych ze rodkw budetu pastwa zmniejszyy si
wwyniku spat dokonanych przez dunikw. Zmniejszenie stanu nalenoci wynikao take z umorzenia 30,6 mln z z tytuu 11 poyczek udzielonych samodzielnym publicznym zakadom opieki
zdrowotnej (SPZOZ). Umorzenie odbywao si na zasadach okrelonych w art. 35 ust. 10 i 10a oraz
art. 41c ust. 2 ustawy z dnia 15 kwietnia 2005 r. o pomocy publicznej i restrukturyzacji publicznych
zakadw opieki zdrowotnej197 oraz postanowieniach 4 umowy z dnia 17 czerwca 2005 r. zawartej pomidzy Skarbem Pastwa reprezentowanym przez Ministra Finansw a Bankiem Gospodarstwa Krajowego po spacie przez SPZOZ 30% nalenoci gwnej wraz z odsetkami w okresie 5 lat
od dnia zawarcia umowy o poyczk.
Zmniejszenie stanu nalenoci z tytuu przejciowego wykupienia odsetek od kredytw mieszkaniowych nastpio gwnie na skutek umorzenia przez banki czci zaduenia kredytobiorcw. Kwota
umorze stanowia prawie 90% kwoty, o ktr zmniejszyy si nalenoci z tego tytuu, i wynosia
w2012 r. 465,2 mln z. Umorzenia dokonywane byy na podstawie przepisw ustawy z dnia 30 listopada 1995 r. o pomocy pastwa w spacie niektrych kredytw mieszkaniowych, udzielaniu premii
197 Dz. U. Nr 78, poz. 684 ze zm.
211
gwarancyjnych i refundacji bankom wypaconych premii gwarancyjnych198 oraz rozporzdzenia Rady

Ministrw z dnia 29 grudnia 2009 r. w sprawie umorze zaduenia z tytuu przejciowego wykupienia odsetek od kredytw mieszkaniowych199.
W 2012 r. nalenoci biece i zalege z tytuu udzielonych kredytw zagranicznych zmniejszyy si
o 342,2 mln z, tj. o 6,4%, w wyniku spat dokonanych m.in. przez Angol, Czarnogr, Indonezj,
Jemen, Serbi, Uzbekistan i Wietnam oraz niszego ksztatowania si kursu zotego do euro i dolara
amerykaskiego.
Zmniejszenie o 138,0 mln z poziomu nalenoci z tytuu udzielonych gwarancji i porcze nastpio
w wyniku zawarcia z dunikami umw o zwolnienie z dugu, zakoczonych postpowa upadociowych, a take dziaa windykacyjnych wobec dunikw Skarbu Pastwa. Zwikszajco nastan nalenoci o 36,7 mln z wpyno zaewidencjonowanie odsetek ustawowych od wierzytelnoci Skarbu
Pastwa i patnoci dokonanych ze rodkw budetowych z tytuu udzielonych w latach wczeniejszych gwarancji i porcze. Nalenoci z tytuu udzielonych porcze i gwarancji stanowiy 0,6%
cznych, potencjalnych, niewymagalnych zobowiza Skarbu Pastwa z tego tytuu.
198 Dz. U. z 2003 r. Nr 119, poz. 1115 ze zm.

199 Dz. U. Nr 226, poz. 1815 ze zm.
212
IX. w ykonanie zaoe polit yki pienine j
Zgodnie z art. 227 ust 1 Konstytucji RP, Narodowy Bank Polski odpowiada za warto polskiego
pienidza. Na podstawie art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o Narodowym Banku Polskim200 Rada Polityki Pieninej ustalia w dniu 23 sierpnia 2011r. Zaoenia polityki pieninej
narok2012201.
Narodowy Bank Polski dopeni formalnych wymaga dotyczcych przekazania projektu i uchwalonych Zaoe najwaniejszym organom pastwa. Zaoenia przewidyway kontynuowanie strategii bezporedniego celu inflacyjnego w oparciu o cel inflacyjny w warunkach pynnego kursu walutowego, zasady prowadzenia polityki pieninej, warunki jej realizacji, jak rwnie instrumenty polityki pieninej suce realizacji tej polityki.
Gwny cel inflacyjny polityki pieninej, zakadajcy si ksztatowanie inflacji na poziomie 2,5%
zdopuszczalnym odchyleniem 1 punkt procentowy, przez trzy kwartay 2012 r. nie zosta osignity ze wzgldu na oddziaywanie na inflacj czynnikw niezalenych od krajowej polityki pieninej. Uznajc, e Rady Polityki Pieninej w celu obnienia inflacji podejmowaa dziaania adekwatne do zmieniajcej si sytuacji makroekonomicznej Najwysza Izba Kontroli ocenia pozytywnie wykonanie przez NBP zada okrelonych w Zaoeniach.
Warunki realizacji Zaoe polityki pieninej na 2012 r. okazay si bardziej niekorzystne od przewi
dywanych w prognozach makroekonomicznych NBP z 2011 r. dostpnych w trakcie opracowywania Zaoe, jak i sporzdzonych w I poowie 2012 r. Prognozy te przygotowano przy zaoeniu
wzgldnie pozytywnego rozwoju sytuacji gospodarczej w 2012 r., w warunkach duej niepewnoci
codoskutkw kryzysu zadueniowego w niektrych krajach strefy euro. Utrudnienia w prognozowaniu wskanikw makroekonomicznych, w szczeglnoci PKB i inflacji, wynikay przede wszystkim
ze sabszej od oczekiwa koniunktury w krajach bdcych gwnymi partnerami handlowymi Polski
oraz szybszego od oczekiwa pogarszania si sytuacji na rynku pracy.
Na ksztatowanie si od pocztku 2011 r. do wrzenia 2012 r. uporczywie podwyszonej inflacji,
powyej grnej granicy odchyle od celu inflacyjnego, decydujcy wpyw miay czynniki niezalene od krajowej polityki pieninej, przede wszystkim podwyszony poziom cen surowcw rolnych ienergetycznych na rynkach wiatowych. Ryzyko wzrostu presji inflacyjnej podtrzymywaa niepewno co do ksztatowania si wzrostu gospodarczego za granic oraz ryzyko osabienia kursu
zotego. Ponadto prognozy NBP, jak i prognozy zagranicznych orodkw z pierwszej poowy 2012r.
nieprzewidyway radykalnego osabienia koniunktury gospodarczej, co wskazywao na utrzymywanie si presji inflacyjnej. Osabieniu presji inflacyjnej w II poowie 2012 r. sprzyjao natomiast silniejsze ni prognozowano osabienie wzrostu gospodarczego, popytu krajowego (konsumpcji i inwestycji) oraz trudna sytuacja na rynku pracy (podwyszona stopa bezrobocia).
Dodatnie realne stopy procentowe NBP wspieray wzrost depozytw bankowych i cznie z utrzymujc si nadpynnoci sektora bankowego stwarzay korzystne warunki dla zachowania stabilnoci sektora finansowego w 2012 r. Istotnymi uwarunkowaniami polityki pieninej, ktre zmniejszay ryzyko niestabilnoci makroekonomicznej byy, oczekiwane przez RPP, dziaania nadzorcze KNF
200 Dz. U. z 2005 r. Nr 1, poz. 2 ze zm.
201 Uchwaa Rady Polityki Pieninej z dnia 23 sierpnia 2011 r. w sprawie ustalenia zaoe polityki pieninej na rok
2012 (M.P. Nr 82, poz. 828).
213
w y ko n a n i e z a oe po l i t y k i p i e n i n e j
zmierzajce do ograniczenia wielkoci udzielanych przez banki kredytw walutowych dla gospodarstw domowych oraz zmniejszenie deficytu sektora finansw publicznych.
Cel inflacyjny
Rada Polityki Pieninej (RPP) w Zaoeniach polityki pieninej na rok 2012 postanowia kontynuowa realizacj cigego celu inflacyjnego202 ustalonego na poziomie 2,5% z symetrycznym przedziaem odchyle 1 punkt procentowy. Biorc pod uwag skutki globalnego kryzysu finansowego, RPP
uznaa, e w polityce pieninej naley w wikszym stopniu ni dotychczas uwzgldnia zagadnienia
zwizane ze stabilnoci systemu finansowego, jako warunku koniecznego do utrzymania stabilnoci cen w duszym okresie. Stabilno umoliwia rwnie niezakcone funkcjonowanie mechanizmu transmisji polityki pieninej. Mogo to jednak stwarza ryzyko przejciowego odchylenia inflacji od celu i wymaga wyduenia horyzontu realizacji celu inflacyjnego.
Inflacja mierzona wskanikiem cen towarw i usug konsumpcyjnych (CPI) od stycznia do wrzenia 2012 r. wynosia od 3,6% do 4,3%, tj. powyej celu inflacyjnego, a take i powyej grnej granicy dopuszczalnych odchyle od celu okrelonego w Zaoeniach. Znaczcy spadek inflacji wystpi wIV kwartale 2012 r. W grudniu wskanik CPI obniy si do 2,4%, tj. nieco poniej celu inflacyjnego NBP. rednioroczna inflacja w 2012 r. wyniosa 3,7%.
Tabela 79. Inflacja w poszczeglnych miesicach 2012 r.
Wzrost cen (w %) w stosunku do analogicznego okresu roku
poprzedniego
2011
2012
Wyszczeglnienie
rednio
w roku
Towary i usugi
konsumpc yjne
ogem (CPI)
ywno i napoje
bezalkoholowe
Odzie i obuwie
Uytkowanie
mieszkania i noniki
energii w tym:
noniki energii
Transport w tym:
paliwa
Ceny
administrowane
Wskaniki inflacji
bazowej:
towary i usugi
po wyczeniu cen
administrowanych
towary i usugi
po wyczeniu cen
ywnoci i energii
II
III
IV
VI
VII
VIII
IX
XI
XII
4,3
3,7
4,1
4,3
3,9
4,0
3,6
4,3
4,0
3,8
3,8
3,4
2,8
2,4
5,4
4,3
4,5
4,5
3,7
3,2
2,7
5,4
5,1
5,3
5,3
4,7
3,9
3,9
-1,5
-4,2
-2,1
-1,8
-4,4
-2,6
-4,6
-5,0
-5,1
-5,1
-5,0 -4,6 -4,8
-4,7
6,2
5,8
6,0
6,0
6,0
6,8
6,6
6,5
6,0
5,6
5,5
5,1
4,8
4,7
7,4
7,7
13,7
6,7
7,0
10,9
6,8 6,8
9,2 10,3
14,8 17,2
6,9
9,3
14,9
8,1
8,7
13,4
8,0
7,9
8,1 8,2
12,7 13,1
7,2
6,8
10,6
6,6
6,5
10,2
6,4
8,0
13,0
5,7
6,0
9,2
5,2
3,1
3,2
5,1
1,1
0,7
6,6
6,6
6,3
6,4
6,4
7,6
7,6
7,5
6,9
6,4
6,3
6,0
5,9
5,8
3,9
3,2
3,7
4,0
3,5
3,5
3,0
3,8
3,5
3,4
3,4
3,0
2,2
1,9
2,4
2,2
2,5
2,6
2,4
2,7
2,3
2,3
2,3
2,1
1,9
1,9
1,7
1,4
rdo: GUS oraz wyniki kontroli w NBP.
202 Cel ten odnosi si do inflacji mierzonej roczn zmian cen towarw i usug konsumpcyjnych w kadym miesicu
w stosunku do analogicznego miesica roku poprzedniego.
214
Inflacja w 2012 r. ksztatowaa si gwnie pod wpywem zewntrznych czynnikw podaowych

pozostajcych poza bezporednim oddziaywaniem krajowej polityki pieninej. wiadczy o tym
rednioroczny wskanik inflacji bazowej203 po wyczeniu cen ywnoci i energii (2,2%), ktry ksztatowa si wyranie poniej celu inflacyjnego. Najwikszy wpyw na poziom redniorocznego wskanika cen konsumpcyjnych w 2012 r. mia wzrost cen towarw i usug zwizanych z uytkowaniem
mieszkania i nonikw energii o 5,8%, cen ywnoci i napojw bezalkoholowych o 4,3% oraz cen
wtransporcie o 7,0%. Grupy tych cen stanowiy odpowiednio 1,2, 1,0 oraz 0,6 punktu procentowego
wzrostu wskanika CPI. Ceny nonikw energii wzrosy o 6,7% na skutek podwyki taryf na energi elektryczn, gaz i energi ciepln. Podwyki te zwizane byy z wczeniejszym silnym wzrostem
cen surowcw energetycznych na rynkach wiatowych, w tym wgla, gazu ziemnego i ropy naftowej. Do wzrostu cen ywnoci przyczyni si utrzymujcy podwyszony poziom cen surowcw rolnych na rynkach wiatowych, szczeglnie rosnce ceny zb, a take ograniczona poda misa i ryb
w Polsce. Na wzrost cen ywnoci wpyn take wzrost o 15,1% polskiego eksportu artykuw rolno-spoywczych w 2012 r.
Obnieniu inflacji w IV kwartale 2012 r. sprzyjao pogorszenie sytuacji gospodarczej w kraju zwizane
z dekoniunktur gospodarcz w strefie euro i na wiecie, a take okresowa aprecjacja zotego. Umocnienie waluty krajowej ograniczao dynamik cen towarw pochodzcych z importu, w szczeglnoci surowcw rolnych i energetycznych. Do obnienia inflacji CPI przyczynio si trwajce odIIIkwartau 2011 r. spowolnienie wzrostu popytu krajowego, o czym wiadczy zarwno bardzo niski wzrost
sprzeday detalicznej ywnoci, jak i spadek przecitnych realnych pac w sektorze przedsibiorstw.
Popyt krajowy w 2012 r. zmniejszy si o 0,2 punktu procentowego w stosunku do roku poprzedniego.
Gorsza od przewidywa koniunktura w kraju i za granic, obnienie poziomu cen surowcw energetycznych, szczeglnie w II poowie roku, na rynkach wiatowych oraz szybsza od zakadanej aprecjacja zotego utrudniay prognozowanie inflacji, co zwikszao niepewno RPP przy podejmowaniu decyzji monetarnych w 2012 r. Przeszacowanie inflacji na IV kwarta 2012r. w prognozach NBP
z marca i lipca wynosio odpowiednio 0,8 i 0,5 punktu procentowego. Przyjta w marcu przez NBP
rednioroczna prognoza inflacji w 2012 r. bya take wysza od prognoz prezentowanych przez
zewntrzne instytucje finansowe o 0,61,6 punktu procentowego.
Polityka stp procentowych

Rada Polityki Pieninej decyzje o ksztatowaniu wysokoci stp procentowych podejmowaa
zuwzgldnieniem celw i zasad okrelonych w Zaoeniach, opierajc si na projekcjach inflacji idanych oprzewidywanym rozwoju sytuacji gospodarczej. Jednak podjcie przez RPP decyzji
oobnice stp procentowych dopiero w ostatnich dwch miesicach 2012 r., uzasadniane niepewnoci w zakresie ksztatowania si przyszych danych makroekonomicznych, naley oceni jako
dziaanie bardzo ostrone.
RPP w maju 2012 r. podwyszya wszystkie stopy procentowe o 25 punktw bazowych, w wyniku
czego stopa referencyjna wyniosa 4,75%, natomiast w listopadzie i grudniu obniya stopy
po25punktw bazowych, ustalajc na koniec roku stop referencyjn na poziomie 4,25%.
203 Jest to wskanik inflacji obliczany po wyczeniu ze wskanika CPI grup towarw i usug, ktrych ceny ksztatowane
s na rynku globalnym.
215
W I poowie 2012 r. RPP prowadzia polityk pienin w sytuacji niepewnoci co do przebiegu przyszych procesw gospodarczych. Na decyzj o niepodwyszaniu stp procentowych do maja wpyw
miaa inflacja utrzymujca si powyej grnej granicy odchyle od celu inflacyjnego, jak rwnie
dane makroekonomiczne i projekcja PKB, ktre nie wskazyway jednoznacznie na wyrane spowolnienie aktywnoci gospodarczej w Polsce. NBP przewidywa tempo wzrostu PKB w 2012 r. na poziomie 3,0%. Take instytucje midzynarodowe (m.in. OECD, Midzynarodowy Fundusz Walutowy) prezentoway zblione projekcje rozwoju sytuacji gospodarczej. Od marca 2012r. Rada w komunikatach wskazywaa na moliwo podwyszenia stp procentowych w zwizku z dugotrwaym ksztatowaniem si inflacji powyej grnej granicy odchyle od celu inflacyjnego. W zwizku z tym podwyk ceny pienidza przez NBP przewidywa rwnie rynek finansowy. Wyraao si to we wzrocie
wkwietniu i maju wartoci trzymiesicznej rynkowej stopy procentowej w kontraktach FRA (Forward
Rate Agreement) do okoo 5,0% w perspektywie 6 miesicy.
RPP w maju 2012 r. podniosa stopy procentowe o 25 punktw bazowych, z uwagi na dugi okres
utrzymywania si podwyszonej inflacji, ktry stwarza ryzyko trwaego wzrostu oczekiwa inflacyjnych gospodarstw domowych i przedsibiorstw. Rada na podstawie posiadanych analiz przewidywaa, e spowolnienie wzrostu gospodarczego w kolejnych kwartaach moe by ograniczone.
Naryzyko utrzymania inflacji powyej celu w rednim okresie wskazywao take przeduajce si
niekorzystne oddziaywanie czynnikw pozostajcych poza bezporednim wpywem krajowej polityki pieninej. W tych warunkach priorytetem dziaania RPP byo prowadzenie polityki pieninej
zgodnie z Zaoeniami, tak aby sprowadzi inflacj w rednim okresie do poziomu celu inflacyjnego 2,5%. Czynniki zewntrzne, niezalene od krajowej polityki pieninej, powodoway jednak,
einflacja od stycznia do wrzenia 2012r. utrzymywaa si powyej grnej granicy dopuszczalnych
odchyle od celu inflacyjnego.
Rada Polityki Pieninej od czerwca do padziernika nie zmieniaa stp procentowych. Na decyzj
opozostawieniu stp na niezmienionym poziomie wpyw miaa niepewno co do zakresu i dugoci
spowolnienia gospodarczego w kraju i za granic oraz jego wpywu na inflacj. Wyniki lipcowej projekcji inflacji w stosunku do projekcji z marca nie zakaday istotnych zmian w poziomie inflacji i PKB
w 2012 r. Rada dostrzegaa czynniki, ktre w jej ocenie wpyway na ryzyko podwyszonej inflacji.
W szczeglnoci niepokj RPP budzia wysoka dynamika cen administrowanych oraz wysokie ceny
surowcw na rynkach wiatowych. Ponadto NBP, jak i orodki zewntrzne, przewidyway popraw
koniunktury gospodarczej w Polsce w II poowie 2013 r., co stwarzao w perspektywie wzrost ryzyka
inflacyjnego. W tej sytuacji, Rada nie uwzgldnia, przedstawianych od lipca, propozycji czci czonkw RPP, ktrzy proponowali obnienie stp procentowych nawet o 0,50 punktu procentowego.
Rada wstrzymaa si ze zmianami stp procentowych do wynikw listopadowej projekcji inflacji,
wskazujc od wrzenia na moliwo zagodzenia polityki pieninej w kolejnych miesicach. Wpyno to na wyprzedzajce obnianie rynkowych stp procentowych, w szczeglnoci redniomiesiczna stawka WIBOR 3M od lipca do padziernika zmniejszya si o 0,30 punktu procentowego.
RPP obniya stopy procentowe w listopadzie i grudniu cznie o 0,50 punktu procentowego. Podstaw tych decyzji bya projekcja listopadowa, ktra przewidywaa dalszy w stosunku do projekcji
zlipca spadek CPI do 2,5% i spadek tempa wzrostu PKB do 1,5% w 2013 r. Napywajce dane makroekonomiczne potwierdzay wyrane osabienie koniunktury w Polsce, ktre prowadzio do ograniczenia presji pacowej i inflacyjnej. W padzierniku 2012 r. zarwno wskanik CPI, jak i wszystkie
cztery wskaniki inflacji bazowej zmniejszyy si poniej grnego puapu odchyle od celu inflacyjnego. wiadczyo to o rzeczywistym osabieniu presji inflacyjnej. Rozpoczcie cyklu obniek stp
216
procentowych przez RPP w listopadzie nastpio w momencie obnienia si inflacji do poziomu zblionego do celu inflacyjnego.
Zdaniem czci ekonomistw decyzje Rady z listopada i grudnia byy spnione. Wskazywali oni,
eprzyczyny podwyszonej inflacji wynikay z podaowych czynnikw zewntrznych pozostajcych poza oddziaywaniem krajowej polityki pieninej, a decydujcy wpyw hamujcej wiatowej
gospodarki na poziom osabienia polskiej gospodarki wymaga szybkiego obnienia stp procentowych, tj. wsparcia ze strony polityki pieninej.
Wykres 22. Wskanik inflacji CPI i stopa referencyjna na tle celu inflacyjnego NBP w latach 20112012
[%]
7
CPI
stopa referencyjna
4
grna granica odchylenia od celu
cel inflacyjny (2,5%)
dolna granica odchylenia od celu
0
I
II
III
IV
VI VII VIII IX
2011
XI
XII
II
III
IV
VI VII VIII IX
2012
XI
XII
rdo: dane GUS i NBP.
W 2012 r rednioroczna realna stopa procentowa NBP204, zgodnie z oczekiwaniami RPP, bya dodatnia i wyniosa 0,90%, podczas gdy w 2011 r. bya ujemna i wynosia 0,1%. Oznacza to, ew2012r.
nastpi wzrost restrykcyjnoci polityki pieninej w stosunku do 2011 r., ktry oddziaywa
naspadek popytu krajowego. Rwnoczenie spadek popytu krajowego wpywa na obnienie presji
inflacyjnej.
Dodatnie realne stopy procentowe NBP sprzyjay utrzymywaniu si od stycznia do sierpnia 2012r.
podwyszonego poziomu rynkowej stopy procentowej WIBOR 3M205 ponad stop referencyjn NBP
o okoo 0,300,40 punktu procentowego. W lipcu rednia stawka WIBOR 3M wzrosa do najwyszego poziomu 5,13%. Sprzyjao to wzrostowi oszczdnoci w bankach. Szybszy wzrost bankowej
bazy depozytowej o 4,7% w porwnaniu do tempa wzrostu kredytw i poyczek o 2,5% wpywa
korzystnie na stabilno systemu finansowego, zmniejszajc tzw. luk finasowania, tj. rnic pomidzy wielkoci depozytw i udzielonych kredytw i poyczek.
204 Realna stopa procentowa NBP jest to nominalna referencyjna stopa procentowa NBP skorygowana o wskanik
inflacji.
205 WIBOR 3M (Warsaw Interbank Offered Rate) jest redni rynkow stawk oprocentowania, po jakiej banki
skonne s udzieli trzymiesicznych poyczek innym bankom. W cigu 15 minut od zgoszenia tej stawki banki
zobowizane s do zawierania midzy sob transakcji wedug stawki nie gorszej od zgoszonej.
217
Jednoczenie nastpi niewielki wzrost akcji kredytowej do 2,5%, gdy banki ograniczay poda kredytw, zaostrzajc kryteria ich udzielania, co zwizane byo z bardziej rygorystycznymi rekomendacjami ostronociowymi KNF. Take sabszy popyt na kredyty ze strony przedsibiorstw i gospodarstw domowych zwizany by z niekorzystn sytuacj gospodarcz i trudn sytuacj na rynku
pracy. Utrzymujce si podwyszone ryzyko kredytowe zwizane z dekoniunktur w strefie euro
nie zachcao bankw do kredytowania gospodarki, a przedsibiorcw do rozpoczynania nowych
inwestycji.
Niewielki wzrost kredytu oddziaywa na sukcesywny spadek tempa wzrostu konsumpcji prywatnej
w kolejnych czterech kwartaach 2012r. z 1,7%, do minus 0,2%. Spadek konsumpcji by rezultatem
mniejszej dynamiki dochodw gospodarstw domowych, co wynikao z pogarszajcej si sytuacji
na rynku pracy. Konsumpcja w 2012 r., w przeciwiestwie do lat ubiegych, przestaa by gwnym
czynnikiem wzrostu gospodarczego w kraju. Miao to negatywny wpyw na tempo wzrostu gospodarczego, ktre w IV kwartale 2012 r. zmniejszyo si do 0,7%.
Zdaniem NIK RPP miaa ograniczone moliwoci wspierania akcji kredytowej. W sytuacji podwyszonej dugotrwale inflacji nadrzdnym celem prowadzonej polityki pieninej byo zapewnienie stabilnoci cen. Taki sposb postpowania by zgodny z przepisem art. 3 ust. 1 ustawy o NBP
stanowicym, e podstawowym celem dziaalnoci NBP jest utrzymanie stabilnego poziomu cen
przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej rzdu, o ile nie ogranicza to podstawowego
celu NBP.
W zwizku z przeduajcym si okresem dekoniunktury wiatowej i zwikszonym wpywem czynnikw zewntrznych na krajow polityk pienin, NIK ocenia pozytywnie podjte dziaania w celu
modyfikacji przyszej strategii polityki pieninej. Zaoenia polityki pieninej na 2013 r. zmodyfikowano, zakadajc elastyczne okrelenie dugoci horyzontu powrotu inflacji do celu inflacyjnego
wzalenoci od natury wstrzsw gospodarczych. Ponadto w planie dziaalnoci NBP na 2013 r.
przewidziano przeprowadzenie analizy moliwoci zastosowania alternatywnych strategii polityki
pieninej.
Niskie stopy procentowe w strefie euro i Stanach Zjednoczonych na skutek ekspansywnej polityki
monetarnej powodoway wzrost zainteresowania inwestorw zagranicznych wyej oprocentowanymi papierami wartociowymi w Polsce. W tej sytuacji polityka pienina, wyszych stp procentowych NBP, sprzyjaa inwestowaniu kapitau zagranicznego w polskie obligacje skarbowe i wspieraa zarzdzanie dugiem publicznym. Poziom zaangaowania inwestorw zagranicznych na krajowym rynku skarbowych papierw wartociowych wzrs na koniec 2012 r. do 191 mld z i w stosunku
do2011r. by wyszy o 23,5%. Udzia nierezydentw w zadueniu krajowym Skarbu Pastwa wzrs
do 35,1%. Powodowao to zwikszone ryzyko osabienia zotego w przypadku szybkiego wycofania
si z polskiego rynku podmiotw zagranicznych w reakcji na ewentualny dalszy wzrost niepewnoci w strefie euro i zawirowania na rynkach finansowych.
Poda pienidza
Na wielko poday pienidza bezporednio wpywa warto wyemitowanego przez bank centralny
pienidza w formie gotwki oraz warto przyjtych depozytw i udzielonych przez banki kredytw. Poda pienidza ksztatowana jest rwnie porednio przez bank centralny, ktry wykorzystuje
narzdzia polityki pieninej, w szczeglnoci stop rezerwy obowizkowej oraz podstawowe stopy
procentowe.
218
W 2012 r. poda pienidza ogem, mierzona agregatem M3206, zwikszya si o 39,9 mld z, tj.o4,5%.
Wzrost ten by wyranie niszy ni w 2011 r., gdy wynis 12,5%. Wzrost poday pienidza wynika przede wszystkim ze zwikszenia depozytw gospodarstw domowych o 7,7%, czemu sprzyja
dodatni poziom stopy referencyjnej NBP w 2012 r. Wyranie sabsze byo tempo wzrostu gotwki
w obiegu 0,6%, gdy w 2011 r. wynosio 9,9%. May wzrost poziomu gotwki zwizany by z osabionym popytem w gospodarce i tempem wzrostu PKB.
Podstawowym czynnikiem kreacji pienidza byy nalenoci bankw ogem z tytuu kredytw
ipoyczek, ktre na koniec 2012 r. wzrosy o 22,2 mld z, tj. o 2,5%. Przyrost nalenoci ztytuu
kredytw ipoyczek dla gospodarstw domowych udzielonych przez banki wynis jedynie
642,7mlnz, tj. 0,1%.
Najwikszy udzia w kredytach dla gospodarstw domowych (60,3%) stanowiy kredyty mieszkaniowe, ktre zwikszyy si o 2,4 mld z (tj. o 0,8%). Do osabienia ich tempa wzrostu przyczynio si
zaostrzenie polityki kredytowej bankw, co byo m.in. wynikiem pogarszajcych si prognoz rozwoju sytuacji gospodarczej, pogarszajcej si jakoci portfeli kredytowych bankw, jak i wdroenia
przez banki zmienionej przez KNF rekomendacji S zaostrzajcej warunki udzielania kredytw hipotecznych. RPP przyja w Zaoeniach, e dziaania Komisji Nadzoru Finansowego, nakierowane
nazmniejszanie ryzyka niestabilnoci systemu finansowego, mog przejciowo wpywa ograniczajco na dynamik akcji kredytowej w odniesieniu do poszczeglnych sektorw.
W 2012 r. kredyty mieszkaniowe zotowe wzrosy ogem o 21,8 mld z, tj. o 18,2%, przy jednoczesnym spadku kredytw mieszkaniowych udzielonych w walutach o -19,3 mld z, tj. o 10%.Tendencja
ta bya zgodna z oczekiwaniem RPP. Rada uwaaa, e zawenie dostpu do kredytw walutowych
jest wane z punktu widzenia stabilnoci systemu finansowego. Przy ich udzielaniu gospodarstwa
domowe ponosz bowiem dodatkowe ryzyko kursowe, a ponadto polityka pienina banku centralnego nie oddziauje stop procentow na taki czynnik kreacji pienidza.
Kredyty konsumpcyjne zmniejszyy si o 6,2mldz (tj. o -4,6%). Na ich spadek we wszystkich kwartaach 2012 r. zoyo si obnienie popytu zwizane z pogarszajc si sytuacj ekonomiczn gospodarstw domowych oraz deklarowane przez banki zaostrzenie warunkw udzielania tego typu kredytw. Banki w kocu roku zwikszyy oprocentowanie tej kategorii kredytw, pomimo dokonanych
obniek stp procentowych NBP.
Nalenoci bankw ogem z tytuu kredytw i poyczek dla przedsibiorstw w 2012 r. zwikszyy
si o 4,9 mld z, tj. o 2,1%. Przyrost tych kredytw w 2011 r. wynis 17,1%. Zmniejszenie dynamiki
akcji kredytowej dla przedsibiorstw nastpio w wyniku spadku zaduenia firm z tytuu kredytw
inwestycyjnych, bdcego skutkiem ograniczenia planw inwestycyjnych z powodu zmniejszenia
popytu na produkty i usugi.
206 Agregat pieniny M3 jest najszersz miar poday pienidza w gospodarce, ktra obejmuje agregaty pienine
uszeregowane od najbardziej pynnych aktyww gotwk w obiegu oraz depozyty patne na kade danie
(agregat M1) do najmniej pynnych wkady oszczdnociowe i depozyty terminowe do 2 lat, bankowe dune
papiery wartociowe wyemitowane na okres do 2 lat oraz pozostae skadniki M3, tj. operacje z przyrzeczeniem
odkupu z sektorami: niebankowym, finansowym, niefinansowym i budetowym oraz papiery wartociowe
ogem.
219
Pynno sektora bankowego, operacje otwartego rynku i stawka POLONIA

Zdaniem Najwyszej Izby Kontroli NBP, stosujc dostpne instrumenty polityki pieninej, zapewni
utrzymanie sprzyjajcych z punktu widzenia realizacji celu operacyjnego polityki pieninej warunkw pynnociowych na rynku midzybankowym.
W Zaoeniach polityki pieninej na 2012 rok RPP przyja, e polityka pienina prowadzona bdzie
w warunkach nadpynnoci sektora bankowego. W 2012 r. nadpynno207, mierzona redniorocznym poziomem emisji bonw pieninych w operacjach otwartego rynku, wyniosa 95.913mlnz
iw stosunku do 2011 r. bya wysza o 696 mln z, tj. o 0,7%. Nadpynno rosa znacznie wolniej
niw2011r., gdy jej tempo wzrostu wynioso 27,0%.
Zasadniczymi czynnikami zwikszajcymi pynno w skali roku, w ujciu rednim grudzie 2012r.
do grudnia 2011 r., bya nadwyka skupu walut obcych nad ich sprzeda przez NBP, ktra wyniosa
16.172 mln z. Wzrost pynnoci by w najwikszym stopniu wynikiem wymiany przez Ministra Finansw w NBP rodkw walutowych funduszy z Unii Europejskiej. Powodowao to zwikszenie rodkw w zotych dostpnych dla bankw w wyniku dodatkowej emisji pienidza przez NBP. Czynnik
ten by niezaleny od decyzji banku centralnego, gdy o terminie i kwocie wymienianych rodkw
decydowa Minister Finansw. Duy wpyw na zwikszenie pynnoci miaa rwnie wpata z zysku
NBP za 2011r. dokonana w poowie roku w wysokoci 8.205 mln z oraz wypaty z tytuu dyskonta
bonw pieninych NBP i odsetek od rezerwy obowizkowej bankw w cznej kwocie 5.734 mln z.
Podwyszona nadpynno sektora bankowego nie spowodowaa wzrostu akcji kredytowej, zawierania wikszej liczby transakcji na rynku midzybankowym, wyduenia ich terminw zapadalnoci.
Zostaa ona skutecznie zaabsorbowana przez NBP w operacjach otwartego rynku i nie zaburzya
realizacji gwnego celu polityki pieninej. W sytuacji utrzymujcych si napi na rynkach finansowych nadpynno bya stabilizatorem zmniejszajcym ryzyko powstania problemw z pynnoci rodkw w bankach, co sprzyjao utrzymaniu stabilnoci systemu finansowego.
Koszty zmniejszenia nadpynnoci sektora bankowego w operacjach otwartego rynku w 2012 r.
wyniosy 4.489,5 mln z i byy wysze o 403,0 mln z, tj. o 9,9% w porwnaniu do 2011 r. Ich wzrost
wynika gwnie z wyszego redniego poziomu stopy referencyjnej NBP w 2012 r. o 0,39 punktu
procentowego, a take z niewielkiego zwikszenia skali przeprowadzanych przez NBP operacji
otwartego rynku.
NBP, oddziaywujc na pynno sektora bankowego za pomoc absorbujcych operacji otwartego rynku, dy do osignicia celu operacyjnego polityki pieninej, jakim jest ksztatowanie si
krtkoterminowej rynkowej stawki POLONIA208 w pobliu stopy referencyjnej NBP. W tym celu NBP,
oprcz regularnych siedmiodniowych operacji podstawowych otwartego rynku, prowadzi rwnie
dodatkowe nieregularne krtkoterminowe operacje dostrajajce o terminie zapadalnoci od jednego do czterech dni. Miay one przeciwdziaa niezbilansowaniu pynnoci w sektorze bankowym,
ktre mogo istotnie zwikszy odchylenie stawki POLONIA od stopy referencyjnej NBP. Dodatkowo
w2012 r. NBP wprowadzi regularne operacje dostrajajce na koniec okresu rezerwowego. rednia warto 23 operacji dostrajajcych wyniosa 1.582 mln z i wzrosa o 8,9% w stosunku do 2011r.
207 Nadpynno sektora bankowego jest to nadwyka rodkw pozostajca w sektorze bankowym, przekraczajca
wysoko rezerwy obowizkowej bankw w NBP.
208 Poziom stawki POLONIA (ang. Polish Overnight Indeks Average) odzwierciedla rzeczywiste rednie oprocentowanie
krtkoterminowych niezabezpieczonych lokat midzybankowych zawartych na koniec dnia, a zamykanych na

pocztku dnia nastpnego.
220
Zastosowanie dostrajajcych operacji otwartego rynku istotnie ograniczyo skal zakadania przez
banki depozytw na koniec dnia w NBP209. Wynikao to z faktu, i krtszy okres zapadalnoci, na
jaki oferowane byy operacje dostrajajce w porwnaniu do 7-dniowego okresu operacji podstawowych oraz ich wysza o 150 punktw bazowych rentowno wzgldem oprocentowania depozytu na koniec dnia skaniay banki do lokowania w ramach operacji dostrajajcych nadmiaru pynnych rodkw. W rezultacie dalszemu zmniejszeniu uleg wpyw poziomu oprocentowania depozytu
nakoniec dnia na ksztatowanie stawki POLONIA.
Stawka POLONIA od marca 2012 r. systematycznie zbliaa si do stopy referencyjnej ustalanej przez
RPP. W 2012 r. rednie odchylenie stawki POLONIA od stopy referencyjnej wynioso 0,21 punktu procentowego i byo wyranie nisze ni w 2011 r., gdy wynosio 0,43 punktu procentowego. Odchylenie to na pocztku roku wynioso 0,41 punktu procentowego, a od marca zmniejszyo si dookoo
0,080,25 punktu procentowego, tj. do poziomu, jaki wystpowa przed rozpoczciem kryzysu
narynkach finansowych w padzierniku 2008 r. Dalsze zblienie stawki POLONIA do stopy referencyjnej NBP wiadczyo o skutecznoci oddziaywania polityki pieninej na krtkoterminow rynkow stop procentow.
Polityka pienina moe efektywnie oddziaywa na cen pienidza rynkowego pod warunkiem,
e dobrze funkcjonuje rynek midzybankowy zarwno krtko-, jak i dugoterminowy. Ograniczony
udzia bankw w kwotowaniu rynkowych stawek WIBOR trzy- i szeciomiesicznych zaburza prawidow wycen pienidza rynkowego, ktry suy za podstaw bankom do ustalania oprocentowania depozytw i kredytw terminowych. W warunkach przeduajcych si napi i podwyszonego ryzyka na rynkach finansowych strefy euro rynek midzybankowy w Polsce, podobnie jak
wlatach poprzednich, nie funkcjonowa w peni efektywnie. Spowodowane to byo utrzymywaniem si ograniczonego zaufania pomidzy jego uczestnikami, ktrzy posiadaj centra decyzyjne
za granic. wiadczyo o tym ustalanie w wielu bankach niskich limitw kredytowych na transakcje
z wybranymi bankami, a take struktura terminowa niezabezpieczonych depozytw midzybankowych, wktrej okoo 90% stanowiy depozyty jednodniowe.
W 2011 r. NBP stwierdzi przypadki oferowania przez niektre banki stawki rynkowej WIBOR 3M istotnie wyszej od jej redniej wartoci rynkowej. Od kwietnia 2012 r. NBP w celu monitorowania tego
zjawiska pozyskuje i analizuje dane na temat transakcji zawieranych pomidzy bankami. Bank centralny otrzymuje informacje o okresach zapadalnoci lokat midzybankowych oraz ich oprocentowaniu. NBP porwnuje, jak ksztatuj si rzeczywiste stawki okrelone w transakcjach zawieranych
pomidzy bankami w porwnaniu ze stawkami WIBOR, po ktrych banki skonne byy udziela poyczek. Prowadzony monitoring rzeczywistych rentownoci transakcji bankowych wykaza, e zarwno
stawka POLONIA, jak i stawki WIBID/WIBOR byy zbiene z rzeczywistym oprocentowaniem niezabezpieczonych lokat zawieranych na rynku midzybankowym. Nie stwierdzono przypadkw kwotowa przez banki zawyajcych istotnie stawk WIBOR, ktre stwarzayby przesanki do dalszego
wyjaniania i badania przez NBP ceny pienidza w kontekcie sytuacji finansowej bankw.
Rezerwa obowizkowa
System rezerwy obowizkowej suy stabilizacji krtkoterminowych rynkowych stp procentowych
w okresach miesicznych210. Obowizek utrzymania rezerwy obowizkowej ogranicza ponadto wiel209 redni poziom tych depozytw bankw absorbujcych cz nadpynnoci sektora bankowego wynis w 2012r.
393 mln z wobec 711 mln z w 2011 r .
210 Jeeli pierwszy dzie okresu utrzymywania rezerwy, zwany okresem rezerwowym, jest dniem wolnym odpracy,
to utrzymywanie rezerwy rozpoczyna si pierwszego dnia roboczego po tym dniu.
221
ko nadwyki rodkw pozostajcych do dyspozycji bankw. W warunkach nadpynnoci pozwala

to na ograniczenie skali absorbujcych pynno operacji otwartego rynku. Uredniony charakter
systemu rezerwy stwarza bankom swobod decydowania o wysokoci rodkw gromadzonych
narachunku biecym i rachunku rezerwy obowizkowej w banku centralnym. Stopa rezerwy obowizkowej w 2012r. wynosia 3,5% wartoci rodkw pieninych zgromadzonych przez banki211.
redni miesiczny poziom wymaganej rezerwy obowizkowej w 2012 r. wynis 29.206 mln z i wstosunku do roku 2011 wzrs o 7,5% w zwizku ze zwikszeniem bazy depozytowej bankw. Przecitne
odchylenie redniego stanu rodkw na rachunkach bankw w NBP w stosunku do wymaganego
poziomu rezerwy obowizkowej wynioso 25,2 mln z, tj. 0,08%. Stosunkowo niewielkiej wartoci
tego odchylenia sprzyjao udostpnienie przez NBP instrumentw depozytowokredytowych, uatwiajcych bankom zarzdzanie rodkami na rachunkach w NBP.
NBP w okresach miesicznych weryfikowa prawidowo naliczania i utrzymywania rezerwy obowizkowej przez wszystkie banki. W 2012 r. wystpi jeden przypadek naruszenia obowizku utrzymania wymaganej rezerwy obowizkowej przez bank komercyjny. Odsetki karne, ktre NBP naliczy
prawidowo, bank wpaci w terminie wymaganym w uchwale nr 15/2004 Zarzdu NBP212.
Odsetki wypacone bankom od rezerwy obowizkowej, naliczone zgodnie z regulacjami NBP213,
wyniosy 1.273,4 mln z i byy wysze o 15,6% w stosunku do 2011 r. Wynikao to z podwyszenia
poziomu rezerwy obowizkowej w zwizku ze wzrostem bazy depozytw w bankach oraz wzrostu
redniego oprocentowania rodkw rezerwy obowizkowej z 4,03% w 2011 r., do 4,40% w 2012r.
Operacje depozytowo-kredytowe
NIK ocenia pozytywnie prowadzenie przez NBP w 2012 r., z inicjatywy bankw, operacji depozytowokredytowych. Gwnym ich celem byo krtkoterminowe uzupenienie pynnoci sektora bankowego
za pomoc kredytu lombardowego, kredytu technicznego bd lokowanie przez banki nadwyek wolnych rodkw w formie depozytu jednodniowego w NBP. Nisze rednioroczne saldo wykorzystania
operacji depozytowo-kredytowych w 2012 r. (393 mln z) w stosunku do 2011 r. (711mlnz) powodowao obnienie kosztw NBP oraz ograniczao skal waha stawki rynkowej overnight POLONIA.
NBP udzieli piciu kredytw lombardowych jednodniowych o cznej wartoci 18,8 mln z,
tj.o154,2mlnz mniej ni w roku 2011 r. Wszystkie kredyty lombardowe zostay spacone w terminie. Ponadto wprzypadku chwilowego niedoboru pynnoci w cigu dnia operacyjnego NBP
udziela bankom nieoprocentowanego kredytu technicznego i kredytu w euro. W 2012 r. rednie
dzienne wykorzystanie kredytu technicznego ogem w 2012 r. wynioso 40,6 mld z i byo wysze
o 10,6mldz (tj. 35,3%).
211 Uchwaa Nr 9 /2010 Rady Polityki Pieninej z dnia 27 padziernika 2010 r. zmieniajca uchwa w sprawie stp
rezerwy obowizkowej bankw i wysokoci oprocentowania rezerwy obowizkowej (Dz. Urz. NBP z 2010 r. Nr15,
poz. 16.).
212 Uchwaa nr 15/2004 Zarzdu Narodowego Banku Polskiego z dnia 13 kwietnia 2004 r. w sprawie zasad i trybu
naliczania oraz utrzymania przez bank rezerwy obowizkowej.
213 Uchwaa nr 16/2003 Rady Polityki Pieninej z dnia 16 grudnia 2003 r. w sprawie zasad rachunkowoci, ukadu
aktyww i pasyww bilansu oraz rachunku zyskw i strat Narodowego Banku Polskiego. (Dz. Urz. NBP Nr, 22,
poz.39, ze zm.).
222
Poczwszy od maja 2012 r.214 NBP wyduy bankom o jeden dzie okres wykorzystania bonw pieninych jako zabezpieczenia kredytu technicznego. Banki mogy wykorzystywa bony pienine
jako zabezpieczenie tego kredytu rwnie w dniu poprzedzajcym ich wykup. Umoliwio to wykorzystanie bonw pieninych NBP jako zabezpieczenia kredytu technicznego w trakcie caego okresu
ich zapadalnoci. Zmiana ta wpyna na zmniejszenie rodkw gromadzonych przez banki w celu
utrzymywania buforw pynnoci, ktre w przeszoci ograniczay lokowanie wolnych rodkw
woperacjach otwartego rynku. W efekcie w 2012 r. nastpio zmniejszenie o 53,5%215 cznej kwoty
depozytu bankw na koniec dnia w NBP i szersze wykorzystanie przez banki oferowanych przez NBP
krtkoterminowych operacji dostrajajcych.
Rozwizanie to, jak i zwikszone wykorzystanie kredytu technicznego korzystnie wpywao na zdolno ksztatowania przez bank centralny stawki POLONIA w pobliu stopy referencyjnej NBP. W cigu
2012 r. udzia bonw pieninych w cznej wartoci papierw wartociowych sucych jako zabezpieczenie kredytu technicznego, wzrs z 17,9% (168,3 mld z) w styczniu do 21,7% (199,2 mld z)
wgrudniu.
W ramach refinansowania bankw w cigu dnia operacyjnego NBP udostpnia rwnie bankom
kredyt techniczny w euro. W 2012 r. NBP przyzna dziewiciu bankom kredyt w cigu dnia w euro
naczn kwot 41,0 mln euro. Tylko jeden bank wykorzystywa przyznany kredyt do wysokoci
limitu udzielonego przez NBP.
Zmniejszenie skali operacji depozytowo-kredytowych w 2012 r. zwizane byo z popraw zbilansowania warunkw pynnociowych w sektorze bankowym za pomoc zwikszonego zakresu krtkoterminowych operacji dostrajajcych w NBP, co pozytywnie wpyno na realizacj przez NBP celu
operacyjnego polityki pieninej. Sprzyja temu take uredniony system rezerwy obowizkowej.
Polityka kursowa
Najwysza Izba Kontroli ocenia pozytywnie realizacj przez NBP zada z zakresu polityki kursowej216. Wobec umocnienia zotego i zmniejszenia jego zmiennoci w relacji do euro i dolara amerykaskiego, NBP nie prowadzi w 2012 r. interwencji na rynku walutowym. Komunikacja z rynkiem
wzakresie polityki kursowej ograniczya si do wypowiedzi czonkw Zarzdu NBP i RPP.
W 2012 r. kurs zotego do euro i dolara umocni si. W pierwszych dwch miesicach 2012r. zoty
uleg aprecjacji, od marca do maja zoty si osabia, a nastpnie od czerwca 2012 r. do koca roku si
umacnia. redni miesiczny kurs zotego do euro w grudniu 2012 r. obniy si o 8,5% w stosunku
do grudnia 2011 r., a do dolara amerykaskiego obniy si o 8,03%.
Kurs zotego ksztatowa si gwnie pod wpywem czynnikw zewntrznych. Deprecjacja zotego
wII kwartale 2012 r. wizaa si z pogorszeniem nastrojw na rynkach finansowych wynikajcym
z nierwnowagi fiskalnej niektrych krajw strefy euro oraz niekorzystnych danych z wiodcych
gospodarek wiatowych. Sukcesywne zmniejszanie napi na globalnych rynkach finansowych
wIIpoowie 2012 r., zwizane z zapowiedzi i wprowadzeniem programu skupu obligacji rzdo-
214 Uchwaa nr 20/2012 Zarzdu Narodowego Banku Polskiego z dnia 24 kwietnia 2012 r. zmieniajca uchwa
wsprawie wprowadzenia Regulaminu refinansowania bankw kredytem lombardowym oraz kredytem w cigu
dnia operacyjnego przez Narodowy Bank Polski (Dz.Urz. NBP z 2012r., poz. 3).
215 Banki zoyy depozyty w cznej kwocie 79.071 mln z, tj. o 69.231 mln z (53,3%) mniejszej ni w 2011 r.
216 Art. 17 ust. 4 pkt. 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o Narodowym Banku Polskim.
223
wych w krajach dotknitych kryzysem zaduenia przez EBC, przyczynio si do ponownego umocnienia si kursw walut regionu, w tym zotego.
Podjta przez Rad Polityki Pieninej w maju decyzja o podniesieniu stp procentowych
o0,2punktu procentowego zwikszya dysparytet stp procentowych w kraju w stosunku do stp
zagranic, co sprzyjao w duszym terminie aprecjacji zotego. Natomiast obnika stp procentowych wlistopadzie i grudniu przez Rad Polityki Pieninej nie wizaa si z trwaym osabieniem
zotego wobec walut bazowych.
Kurs zotego w 2012 r. zapewni utrzymanie opacalnoci polskiego eksportu w 2012r.217. Pozytywny
wpyw kursu zotego na gospodark spowodowa, e eksport netto (nadwyka eksportu nad importem) pozosta gwnym czynnikiem wzrostu gospodarczego w 2012 r. Jego dodatni wkad do wzrostu PKB wynis 2,1%.
217 Wedug materiau NBP pt. Informacja o kondycji sektora przedsibiorstw ze szczeglnym uwzgldnieniem stanu
koniunktury w IV kwartale 2012 oraz prognoz koniunktury na I kw. 2013, deklarowany przez przedsibiorcw
(eksporterw) kurs opacalnoci zotego wzgldem euro w 2012 r. wynis ok. 3,8 z przy rednim miesicznym
kursie euro, ksztatujcym si w przedziale 4,37754,0938. W przypadku USD deklarowany poziom opacalnoci
kursu zotego wynis ok. 2,9 przy rednim miesicznym kursie USD, ksztatujcym si w 2012 r. w przedziale
3,38843,1230.
224
x . ANEKS y
Aneks nr 1
Zestawienie informacji z kontroli u dysponentw czci budetu pastwa
1.
Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2012 roku w czci 01 Kancelaria
Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej.
2.
Sejmu.
3.
Senatu.
4.
Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2012 roku w czci 04 Sd

Najwyszy.
5.
Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2012 roku w czci 05 Naczelny
Sd Administracyjny.
6.
Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2012 roku w czci 06 Trybuna
Konstytucyjny.
7.
Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2012 roku w czci 08 Rzecznik
Praw Obywatelskich.
8.
Informacja o wynikach kontroli wykonania w 2012 roku budetu pastwa w czci 09 Krajowa
Rada Radiofonii i Telewizji.
9.
Informacja o wynikach kontroli wykonania w 2012 roku budetu pastwa w czci 10 Generalny
Inspektor Ochrony Danych Osobowych.
10. Informacja o wynikach kontroli wykonania w 2012 roku budetu pastwa w czci 11 Krajowe
Biuro Wyborcze.
11. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2012 roku w czci 12Pastwowa
Inspekcja Pracy.
12. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2012 roku w czci 13 Instytut
Pamici Narodowej Komisja cigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu.
13. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2012 roku w czci 14 Rzecznik
Praw Dziecka.
14. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2012 roku w czci 15/00 Sdy
powszechne.
15. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2012 roku w czci 16 Kancelaria
Prezesa Rady Ministrw.
16. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2012 roku w czci 17
Administracja publiczna oraz wykonania planu finansowego Funduszu Gospodarki Zasobem
225
a n eks y
Geodezyjnym i Kartograficznym.
17. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2012 roku w czci
18 Budownictwo, gospodarka przestrzenna i mieszkaniowa.
18. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2012 roku w czci 19 Budet,
finanse publiczne i instytucje finansowe.
19. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2012 roku w czci
20 Gospodarka oraz wykonania planw finansowych przez Agencj Rezerw Materiaowych
iUrzd Dozoru Technicznego.
Gospodarka morska.
21. Informacja o wynikach kontroli wykonania w 2012 roku budetu pastwa w czci 22
Gospodarka wodna i w czci 41 rodowisko.
22. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2012 roku w czci 24 Kultura
i ochrona dziedzictwa narodowego oraz wykonania planu finansowego Funduszu Promocji
Kultury i Funduszu Promocji Twrczoci.
23. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2012 roku w czci 25 Kultura
fizyczna i czci 40 Turystyka oraz wykonania planu finansowego Funduszu Zaj Sportowych
dla Uczniw i Funduszu Rozwoju Kultury Fizycznej.
24. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2012 roku w czci 26 czno.
Informatyzacja.
26. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2012 roku w czci 28 Nauka,
czci 38 Szkolnictwo wysze i czci 67 Polska Akademia Nauk oraz wykonania planu
finansowego Funduszu Nauki i Technologii Polskiej.
27. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2012 roku w czci 29 Obrona
narodowa oraz wykonania planu finansowego Funduszu Modernizacji Si Zbrojnych.
narodowa przez Sub Wywiadu Wojskowego (niejawna).
narodowa przez Sub Kontrwywiadu Wojskowego (niejawna).
30. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2012 roku w czci 30 Owiata
i wychowanie.
31. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2012 roku w czciach 31 Praca,
44 Zabezpieczenie Spoeczne, 63 Rodzina oraz wykonania planw finansowych Funduszu
Pracy Funduszu Gwarantowanych wiadcze Pracowniczych.
32. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2012 roku w czciach: 32
Rolnictwo, 33 Rozwj wsi, 35 Rynki rolne, 62 Rybowstwo.
33. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2012 roku w czci 34 Rozwj
regionalny.
34. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2012 roku w czci 36 Skarb
Pastwa, przychodw z prywatyzacji majtku Skarbu Pastwa oraz wykonania planw
finansowych: Funduszu Reprywatyzacji, Funduszu Restrukturyzacji Przedsibiorcw, Funduszu
Skarbu Pastwa, Funduszu Rekompensacyjnego.
226
a n eks y
Sprawiedliwo oraz wykonania planw finansowych Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym

oraz Pomocy Postpenitencjarnej i Funduszu Aktywizacji Zawodowej Skazanych oraz Rozwoju
Przywiziennych Zakadw Pracy.
36. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2012 roku w czci 39 Transport.
Sprawy wewntrzne oraz wykonania planw finansowych Funduszu Wsparcia Policji,
Funduszu Modernizacji Bezpieczestwa Publicznego, Funduszu Wsparcia Stray Granicznej,
Funduszu Wsparcia Pastwowej Stray Poarnej oraz Funduszu Centralna Ewidencja Pojazdw
i Kierowcw.
38. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2012 roku w czci 43 Wyznania
religijne oraz mniejszoci narodowe i etniczne.
39. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2012 roku w czci 45 Sprawy
zagraniczne i czonkostwo Rzeczypospolitej Polskiej w Unii Europejskiej.
40. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2012 roku w czci 46 Zdrowie
oraz wykonania planu finansowego Funduszu Rozwizywania Problemw Hazardowych.
41. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2012 roku w czci 49 Urzd
Zamwie Publicznych.
Regulacji Energetyki.
43. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2012 roku w czci 52 Krajowa
Rada Sdownictwa.
Ochrony Konkurencji i Konsumentw.
45. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2012 roku w czci 54 Urzd do
spraw Kombatantw i Osb Represjonowanych.
46. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2012 roku w czci 56 Centralne
Biuro Antykorupcyjne (niejawna).
47. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2012 roku w czci 57 Agencja
Bezpieczestwa Wewntrznego.
48. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2012 roku w czci 58 Gwny
Urzd Statystyczny.
49. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2012 roku w czci 59 Agencja
Wywiadu (niejawna).
50. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2012 roku w czci 60 Wyszy
Urzd Grniczy.
Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej.
52. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2012 roku w czci 64 Gwny
Urzd Miar.
53. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2012 roku w czci 65 Polski
Komitet Normalizacyjny.
54. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2012 roku w czci 66 Rzecznik
Praw Pacjenta.
227
a n eks y
Pastwowa Agencja Atomistyki.

56. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2012 roku w czci 70 Komisja
Nadzoru Finansowego.
Transportu Kolejowego.
58. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2012 roku w czci 72 Kasa
Rolniczego Ubezpieczenia Spoecznego oraz wykonania planw finansowych Funduszu
Emerytalno-Rentowego, Funduszu Administracyjnego oraz Funduszu Prewencji i Rehabilitacji.
59. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2012 roku w czci 73 Zakad
Ubezpiecze Spoecznych oraz wykonania planw finansowych Funduszu Ubezpiecze
Spoecznych, Funduszu Rezerwy Demograficznej, Funduszu Emerytur Pomostowych
i wykonania planu finansowego Zakadu Ubezpiecze Spoecznych jako pastwowej osoby
prawnej.
Prokuratoria Generalna Skarbu Pastwa.
61. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2012 roku w czci 75 Rzdowe
Centrum Legislacji.
Komunikacji Elektronicznej.
63. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2012 roku w czciach 78
Obsuga zaduenia zagranicznego, 79 Obsuga dugu krajowego.
Regionalne Izby Obrachunkowe.
65. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2012 roku w czci 81 Rezerwa
oglna i czci 83 Rezerwy celowe.
Subwencje oglne dla jednostek samorzdu terytorialnego.
67. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2012 roku w czci 84 rodki
wasne Unii Europejskiej.
68. Informacja o wynikach kontroli wykonania budetu pastwa w 2012 roku w czci 85/02
Wojewdztwo dolnolskie.
Wojewdztwo kujawsko-pomorskie.
Wojewdztwo lubelskie.
71. Informacja o wynikach kontroli wykonania w 2012 roku budetu pastwa w czci 85/08
Wojewdztwo lubuskie.
Wojewdztwo dzkie.
Wojewdztwo maopolskie.
Wojewdztwo mazowieckie.
228
a n eks y
Wojewdztwo opolskie.
Wojewdztwo podkarpackie.
Wojewdztwo podlaskie.
Wojewdztwo pomorskie.
Wojewdztwo lskie.
Wojewdztwo witokrzyskie.
Wojewdztwo warmisko-mazurskie.
Wojewdztwo wielkopolskie.
Wojewdztwo zachodniopomorskie.
Samorzdowe Kolegia Odwoawcze.
Powszechne jednostki organizacyjne prokuratury.
86. Informacja o wynikach kontroli wykonania planw finansowych Agencji Nieruchomoci
Rolnych w 2012 r.
87. Informacja o wynikach kontroli wykonania planu finansowego Agencji Restrukturyzacji
iModernizacji Rolnictwa w 2012 roku.
88. Informacja o wynikach kontroli wykonania planu finansowego Agencji Rynku Rolnego w 2012r.
89. Informacja o wynikach kontroli wykonania w 2012 roku planu finansowego Pastwowego
Funduszu Rehabilitacji Osb Niepenosprawnych.
90. Informacja o wynikach kontroli wykonania w 2012 roku planu finansowego Narodowego
Funduszu Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej.
91. Informacja o wynikach kontroli wykonania w 2012 roku planu finansowego Rzecznika
Ubezpieczonych.
92. Informacja o wynikach kontroli wykonania planu finansowego Centralnego Orodka Badania
Odmian Rolin Uprawnych w 2012 r.
229
a n eks y
Aneks nr 2
Zestawienie kontrolowanych czci/agencji wykonawczych/funduszy oraz ocen
wykonania budetu pastwa w 2012 roku w porwnaniu do ocen z 2011 roku
Dochody
wykonane
Wydatki
wykonane
2011
2012
Numer
pozycji
z Aneksu 1
177.924
1.730
376.962
748
98.993
04 Sd Najwyszy
767
84.908
aczelny Sd
05 N
Administracyjny
43.245
358.486
06 T
rybuna
Konstytucyjny
132
29.704
08 R
zecznik Praw
Obywatelskich
43
36.533
09 K
rajowa Rada
Radiofonii
i Telewizji
38.900
19.657
Pz
10 G
eneralny Inspektor
Ochrony Danych
Osobowych
48
14.520
rajowe Biuro
11 K
Wyborcze
29
48.133
10
astwowa
12 P
Inspekcja Pracy
4.758
273.597
11
Numer i nazwa czci
Typ
kontroli1
w tys. z
01 K
ancelaria
Prezydenta
Rzeczypospolitej
Polskiej
2.470
02 Kancelaria Sejmu
03 Kancelaria Senatu
Ocena2
Departament/
Delegatura
Departament
Budetu
i Finansw
Departament
Budetu
i Finansw
Departament
Budetu
i Finansw
Delegatura NIK
w Warszawie
Departament
Administracji
Publicznej
Departament
Administracji
Publicznej
Departament
Budetu
i Finansw
Departament
Nauki, Owiaty
i Dziedzictwa
Narodowego
Delegatura NIK
w Warszawie
Departament
Budetu
i Finansw
Departament
Pracy, Spraw
Spoecznych
i Rodziny
13 I nstytut Pamici
Narodowej Komisja
cigania Zbrodni
przeciwko Narodowi
Polskiemu
3.014
223.109
12
Departament
Porzdku
i Bezpieczestwa
Wewntrznego
zecznik Praw
14 R
Dziecka
9.668
13
Delegatura NIK
w Warszawie
15 Sdy powszechne
2.150.677
6.005.497
14
16 K
ancelaria Prezesa
Rady Ministrw
12.315
115.621
15
230
Departament
Porzdku
i Bezpieczestwa
Wewntrznego
Departament
Administracji
Publicznej
a n eks y
1.523
82.253
Pz
Pw
16
Departament
Administracji
Publicznej
153.039
1.533.485
17
Departament
Infrastruktury
3.495.104
6.042.088
18
20 Gospodarka
421.916
1.722.235
Pz
19
21 G
ospodarka morska
101.672
964.669
Pz
20
Departament
Infrastruktury
22 Gospodarka wodna
39.858
813.641
Pz
Pw
21
Departament
rodowiska
24 K
ultura
i ochrona
dziedzictwa
narodowego
7.066
2.827.715
Pz
22
25 Kultura fizyczna
34.002
802.242
Pz
Pw
23
26 czno
337
22.579
Pz
24
27 Informatyzacja
3.114
244.304
25
28 Nauka
40.231
4.964.709
26
29 Obrona narodowa
174.458
27.824.792
Pz
Pw
27
30 O
wiata
i wychowanie
10.495
458.298
30
31 Praca
48.635
428.629
Pz
31
32 Rolnictwo
35.473
844.675
32
33 Rozwj wsi
1.711.106
7.196.326
32
ozwj regionalny
34 R
55.155
1.905.169
33
35 Rynki rolne
117.366
462.334
32
17 A
dministracja
publiczna
18 B
udownictwo,
gospodarka
przestrzenna
i mieszkaniowa
19 B
udet, finanse
publiczne i instytucje
finansowe
Departament
Budetu
i Finansw
Departament
Gospodarki,
Skarbu Pastwa
i Prywatyzacji
Departament
Nauki, Owiaty
i Dziedzictwa
Narodowego
Departament
Nauki, Owiaty
i Dziedzictwa
Narodowego
Departament
Infrastruktury
Departament
Administracji
Publicznej
Departament
Nauki, Owiaty
i Dziedzictwa
Narodowego
Departament
Obrony
Narodowej
Departament
Nauki, Owiaty
i Dziedzictwa
Narodowego
Departament
Pracy, Spraw
Spoecznych
i Rodziny
Departament
Rolnictwa
i Rozwoju Wsi
Departament
Rolnictwa
i Rozwoju Wsi
Departament
Administracji
Publicznej
Departament
Rolnictwa
i Rozwoju Wsi
231
a n eks y
Departament
Gospodarki,
Skarbu Pastwa
i Prywatyzacji
Departament
Porzdku
i Bezpieczestwa
Wewntrznego
Departament
Nauki, Owiaty
i Dziedzictwa
Narodowego
36 Skarb Pastwa
7.459.877
64.632
34
37 Sprawiedliwo
50.040
4.103.722
Pz
Pw
35
38 Szkolnictwo wysze
8.446
10.167.172
Pz
26
39 Transport
148.474
6.840.305
36
Departament
Infrastruktury
40 Turystyka
47
48.262
23
Departament
Nauki, Owiaty
i Dziedzictwa
Narodowego
41 rodowisko
408.687
457.419
Pz
Pw
21
Departament
rodowiska
42 Sprawy wewntrzne
89.490
17.851.179
Pz
Pw
37
Departament
Porzdku
i Bezpieczestwa
Wewntrznego
43 W
yznania religijne
oraz mniejszoci
narodowe
i etniczne
71
120.419
38
Departament
Administracji
Publicznej
abezpieczenie
44 Z
spoeczne
682
900.473
Pz
Pw
31
Departament
Pracy, Spraw
Spoecznych
i Rodziny
prawy zagraniczne
45 S
i czonkostwo
Rzeczypospolitej
Polskiej w Unii
Europejskiej
260.357
1.814.427
Pw
39
Departament
Administracji
Publicznej
46 Zdrowie
224.490
4.110.721
Pz
Pw
40
Departament
Zdrowia
rzd Zamwie
49 U
Publicznych
28.273
25.933
41
rzd Regulacji
50 U
Energetyki
97.641
36.098
42
rajowa Rada
52 K
Sdownictwa
10
10.722
43
Delegatura NIK
w Warszawie
53 U
rzd Ochrony
Konkurencji
i Konsumentw
101.476
53.921
44
Departament
Gospodarki,
Skarbu Pastwa
i Prywatyzacji
rzd do Spraw
54 U
Kombatantw i Osb
Represjonowanych
29
30.523
45
Delegatura NIK
w Warszawie
entralne Biuro
56 C
Antykorupcyjne
340
111.538
46
Departament
Porzdku
i Bezpieczestwa
Wewntrznego
232
Departament
Administracji
Publicznej
Departament
Gospodarki,
Skarbu Pastwa
i Prywatyzacji
a n eks y
57 A
gencja
Bezpieczestwa
Wewntrznego
9.248
507.349
47
58 G
wny Urzd
Statystyczny
11.540
395.062
48
59 Agencja Wywiadu
92
151.593
49
60 W
yszy Urzd
Grniczy
1.081
53.836
Pw
50
61 U
rzd Patentowy
Rzeczypospolitej
Polskiej
61.123
47.959
51
62 Rybowstwo
9.433
224.883
32
63 Rodzina
38
13.731
Pz
Pw
31
64 Gwny Urzd Miar
65.703
127.108
52
olski Komitet
65 P
Normalizacyjny
8.638
31.422
Pw
53
zecznik Praw
66 R
Pacjenta
8.509
Pz
Pw
54
olska Akademia
67 P
Nauk
139
80.806
Pz
26
astwowa Agencja
68 P
Atomistyki
303
165.363
55
omisja Nadzoru
70 K
Finansowego
194.527
173.080
Pw
56
rzd Transportu
71 U
Kolejowego
3.818
19.694
Pz
57
72 K
asa Rolniczego
Ubezpieczenia
Spoecznego
50.822
16.220.093
58
akad Ubezpiecze
73 Z
Spoecznych
299.789
47.051.432
59
rokuratoria
74 P
Generalna Skarbu
Pastwa
44
26.396
60
Departament
Porzdku
i Bezpieczestwa
Wewntrznego
Departament
Administracji
Publicznej
Departament
Porzdku
i Bezpieczestwa
Wewntrznego
Departament
Gospodarki,
Skarbu Pastwa
i Prywatyzacji
Departament
Gospodarki,
Skarbu Pastwa
i Prywatyzacji
Departament
Rolnictwa
i Rozwoju Wsi
Departament
Pracy, Spraw
Spoecznych
i Rodziny
Departament
Gospodarki,
Skarbu Pastwa
i Prywatyzacji
Departament
Gospodarki,
Skarbu Pastwa
i Prywatyzacji
Departament
Zdrowia
Departament
Nauki, Owiaty
i Dziedzictwa
Narodowego
Departament
Gospodarki,
Skarbu Pastwa
i Prywatyzacji
Departament
Budetu
i Finansw
Departament
Infrastruktury
Departament
Pracy, Spraw
Spoecznych
i Rodziny
Departament
Pracy, Spraw
Spoecznych
i Rodziny
Departament
Gospodarki,
Skarbu Pastwa
i Prywatyzacji
233
a n eks y
75 R
zdowe Centrum
Legislacji
979
24.917
61
Departament
Administracji
Publicznej
76 U
rzd Komunikacji
Elektronicznej
598.930
87.389
Pz
62
Departament
Infrastruktury
78 O
bsuga zaduenia
zagranicznego
955.065
10.320.599
63
79 O
bsuga dugu
krajowego
2.448.358
31.788.223
63
80 R
egionalne Izby
Obrachunkowe
3.356
108.312
64
81 Rezerwa oglna
65
82 S
ubwencje oglne
dla jednostek
samorzdu
terytorialnego
2.429.957
50.657.550
66
83 Rezerwy celowe
65
84
rodki wasne Unii
Europejskiej
15.942.482
67
85/02 - Wojewdztwo
dolnolskie
219.866
2.005.892
Pz
68
Delegatura NIK
we Wrocawiu
85/04 W
ojewdztwo
kujawskopomorskie
146.906
1.677.974
Pz
Pw
69
Delegatura NIK
w Bydgoszczy
85/06 W
ojewdztwo
lubelskie
113.747
1.840.082
Pz
70
Delegatura NIK
w Lublinie
85/08 W
ojewdztwo
lubuskie
101.289
920.965
71
Delegatura NIK
w Zielonej Grze
ojewdztwo
85/10 W
dzkie
187.928
1.695.930
Pz
72
Delegatura NIK
w odzi
85/12 W
ojewdztwo
maopolskie
227.383
2.296.486
Pz
73
Delegatura NIK
w Krakowie
ojewdztwo
85/14 W
mazowieckie
546.039
3.178.115
Pz
74
Delegatura NIK
w Warszawie
85/16 W
ojewdztwo
opolskie
58.247
719.479
Pz
75
Delegatura NIK
w Opolu
85/18 W
ojewdztwo
podkarpackie
96.412
1.890.599
Pz
Pw
76
Delegatura NIK
w Rzeszowie
85/20 W
ojewdztwo
podlaskie
85.712
1.023.909
Pz
77
Delegatura NIK
w Biaymstoku
85/22 Wojewdztwo
pomorskie
168.052
1.728.032
Pz
78
Delegatura NIK
w Gdasku
ojewdztwo
85/24 W
lskie
280.282
2.538.847
Pz
Pw
79
Delegatura NIK
w Katowicach
234
Departament
Budetu
i Finansw
Departament
Budetu
i Finansw
Departament
Administracji
Publicznej
Departament
Budetu
i Finansw
Departament
Administracji
Publicznej
Departament
Budetu
i Finansw
Departament
Administracji
Publicznej
a n eks y
85/26 W
ojewdztwo
witokrzyskie
84.997
1.128.251
80
Delegatura NIK
w Kielcach
85/28 W
ojewdztwo
warmiskomazurskie
97.935
1.504.422
81
Delegatura NIK
w Olsztynie
85/30 W
ojewdztwo
wielkopolskie
294.135
2.327.348
Pz
Pw
82
Delegatura NIK
w Poznaniu
136.210
1.462.358
Pz
83
Delegatura NIK
w Szczecinie
85
Departament
Porzdku
i Bezpieczestwa
Wewntrznego
85/32 W
ojewdztwo
zachodniopomorskie
88 P
owszechne
jednostki
organizacyjne
prokuratury
21.885
1.732.283
Pz
235
a n eks y
2011
2012
Numer
pozycji
z Aneksu 1
143.990
3.944.039
86
Departament Rolnictwa i Rozwoju Wsi
2.264.771
87
351.605
88
2.251.051
Pz
Pw
90
Departament rodowiska
72.382
Pz
Pw
92
120.140
Pw
37
Departament Porzdku
i Bezpieczestwa Wewntrznego
603.444
Pz
58
Departament Pracy,
Spraw Spoecznych i Rodziny
34.235
34
Departament Porzdku
17.102.737
58
Departament Pracy,
235.090
59
Departament Pracy,
2.725
Pz
Pw
16
Departament Administracji Publicznej
600.142
Pw
31
Departament Pracy,
3.612
Pw
37
Departament Porzdku
Fundusz Modernizacji
Si Zbrojnych
70.163
Pz
Pw
27
Departament Obrony Narodowej
Fundusz Nauki
i Technologii Polskiej
206.712
26
Departament Nauki, Owiaty

i Dziedzictwa Narodowego
36.012
35
Departament Porzdku
11.233.648
Pz
31
Departament Pracy,
Fundusz Prewencji
i Rehabilitacji
34.385
Pz
Pw
58
Departament Pracy,
Fundusz Promocji
Kultury
165.251
22

Nazwa
Agencja Nieruchomoci
Rolnych
Zasb Wasnoci Rolnej
Skarbu Pastwa
Agencja
Restrukturyzacji
i Modernizacji Rolnictwa
Narodowy Fundusz
Ochrony rodowiska
i Gospodarki Wodnej
Centralny Orodek
Badania Odmian Rolin
Uprawowych
Fundusz Centralna
Ewidencja Pojazdw
i Kierowcw
Fundusz Administracyjny
Fundusz Aktywizacji
Zawodowej Skazanych
oraz Rozwoju
Przywiziennych
Zakadw Pracy
Fundusz
Emerytalno-Rentowy
Fundusz Emerytur
Pomostowych
Fundusz Gospodarki
Zasobem Geodezyjnym
i Kartograficznym
Fundusz
Gwarantowanych
wiadcze
Pracowniczych
Fundusz Modernizacji
Bezpieczestwa
Publicznego
Fundusz Pomocy
Pokrzywdzonym
oraz Pomocy
Postpenitencjarnej
Fundusz Pracy
236
Przychody
w tys. z
Ocena
Departament
a n eks y
Fundusz Promocji
Twrczoci
525
22

Fundusz
Rekompensacyjny
178.954
34
Departament Gospodarki,
Skarbu Pastwa i Prywatyzacji
374.992
34
1.502.319
34
25.360
40
Departament Zdrowia
Fundusz Rozwoju
Kultury Fizycznej
640.487
Pw
23

Fundusz Skarbu
Pastwa
279.240
34
174.123.146
Pz
Pw
59
Departament Pracy, Spraw Spoecznych

i Rodziny
Fundusz Wsparcia
Pastwowej Stray
Poarnej
36.994
37
Departament Porzdku
Fundusz Wsparcia Policji
68.077
37
Departament Porzdku
1.527
37
Departament Porzdku i
Bezpieczestwa Wewntrznego
14.746
23

4.889.356
89
Departament Pracy,
Fundusz
Restrukturyzacji
Przedsibiorcw
Fundusz Rozwizywania
Problemw
Hazardowych
Fundusz Ubezpiecze
Spoecznych
Fundusz Wsparcia
Stray Granicznej
Fundusz Zaj
Sportowych dla Uczniw
Pastwowy Fundusz
Rehabilitacji Osb
Niepenosprawnych
1
uproszczona, P pena. Kontrola uproszczona zostaa przeprowadzona w czciach budetowych, w ktrych wydatki
U
planowane w ustawie budetowej na rok 2012 nie przekroczyy 50 mln z lub ktre w latach 20092011 otrzymay ocen
pozytywn wykonania budetu pastwa i pozytywn opini o poprawnoci ewidencji finansowo-ksigowej. Kontrole
uproszczone byy prowadzone take w 13 samorzdowych kolegiach odwoawczych. Warunki do kontroli w trybie uproszczonym spenione zostay take w czciach: Kancelaria Senatu, Turystyka i Kancelaria Prezesa Rady Ministrw, ktre zostay
wylosowane do kontroli w penym zakresie.
pozytywna, Pw pozytywna mimo stwierdzonych nieprawidowoci (w 2011 r. Pz - pozytywna z zastrzeeniami),

P
N negatywna).
237
a n eks y
Aneks nr 3
Wykaz jednostek objtych kontrol wykonania budetu pastwa w 2012 r.
1. 1. Regionalna Baza Logistyczna w Waczu
2. 12. Wojskowy Oddzia Gospodarczy w Toruniu
3. 15. Wojskowy Oddzia Gospodarczy w Szczecinie
4. 2. Regionalna Baza Logistyczna w Warszawie
5. Agencja Bezpieczestwa Wewntrznego
6. Agencja Mienia Wojskowego
7. Agencja Nieruchomoci Rolnych
8. Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa
9. Agencja Rezerw Materiaowych
10. Agencja Rynku Rolnego
11. Agencja Wywiadu
12. Areszt ledczy w Biaymstoku
13. Areszt ledczy w Kielcach
14. Areszt ledczy w Szczecinie
15. Bank Gospodarstwa Krajowego
16. Biuro Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych
17. Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich
18. Biuro Rzecznika Ubezpieczonych
19. Biuro Rzecznika Praw Dziecka
20. Biuro Rzecznika Praw Pacjenta
21. Centralne Biuro Antykorupcyjne
22. Centralny Orodek Badania Odmian Rolin Uprawnych w Supi Wielkiej
23. Centralny Zarzd Suby Wiziennej w Warszawie
24. Centrum Usug Wsplnych w Warszawie
25. Dolnolski Urzd Wojewdzki we Wrocawiu
26. Dowdztwo Garnizonu Warszawa
27. Generalna Dyrekcja Drg Krajowych i Autostrad w Warszawie
28. Gwny Inspektorat Sanitarny
29. Gwny Urzd Geodezji i Kartografii
30. Gwny Urzd Miar
31. Gwny Urzd Nadzoru Budowlanego
32. Gwny Urzd Statystyczny
33. Inspektorat Uzbrojenia w Warszawie
34. Instytut Pamici Narodowej Komisja cigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu
35. Kancelaria Prezesa Rady Ministrw
36. Kancelaria Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej
37. Kancelaria Sejmu
238
a n eks y
38. Kancelaria Senatu

39. Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Spoecznego Centrala w Warszawie
40. Komenda Gwna Pastwowej Stray Poarnej w Warszawie
41. Komenda Gwna Policji
42. Komenda Gwna Stray Granicznej
43. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji
44. Krajowa Rada Sdownictwa
45. Krajowe Biuro do spraw Przeciwdziaania Narkomanii
46. Krajowe Biuro Wyborcze
47. Krajowy Zarzd Gospodarki Wodnej w Warszawie
48. Kujawsko-Pomorski Urzd Wojewdzki w Bydgoszczy
49. Kuratorium Owiaty w Krakowie
50. Kuratorium Owiaty w Opolu
51. Kuratorium Owiaty w Poznaniu
52. Lubelski Urzd Wojewdzki w Lublinie
53. Lubuski Urzd Wojewdzki w Gorzowie Wielkopolskim
54. dzki Urzd Wojewdzki w odzi
55. Maopolski Urzd Wojewdzki w Krakowie
56. Mazowiecki Urzd Wojewdzki w Warszawie
57. Mazowiecki Wojewdzki Inspektorat Transportu Drogowego w Radomiu
58. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji
59. Ministerstwo Edukacji Narodowej
60. Ministerstwo Finansw
61. Ministerstwo Gospodarki
62. Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego
63. Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyszego
64. Ministerstwo Obrony Narodowej
65. Ministerstwo Pracy i Polityki Spoecznej
66. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi
67. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego
68. Ministerstwo Skarbu Pastwa
69. Ministerstwo Sportu i Turystyki
70. Ministerstwo Spraw Wewntrznych
71. Ministerstwo Spraw Zagranicznych
72. Ministerstwo Sprawiedliwoci
73. Ministerstwo rodowiska
74. Ministerstwo Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej
75. Ministerstwo Zdrowia
76. Naczelny Sd Administracyjny
77. Nadwilaski Oddzia Stray Granicznej im. Powstania Warszawskiego w Warszawie
239
a n eks y
78. Narodowy Bank Polski

79. Narodowy Fundusz Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej
80. Narodowy Fundusz Zdrowia Centrala w Warszawie
81. Opolski Urzd Wojewdzki w Opolu
82. Pastwowa Agencja Atomistyki
83. Pastwowa Inspekcja Pracy
84. Pastwowy Fundusz Rehabilitacji Osb Niepenosprawnych
85. PKP Polskie Linie Kolejowe SA w Warszawie
86. Podkarpacki Urzd Wojewdzki w Rzeszowie
87. Podlaski Urzd Wojewdzki w Biaymstoku
88. Polski Komitet Normalizacyjny
89. Pomorski Urzd Wojewdzki w Gdasku
90. Prokuratoria Generalna Skarbu Pastwa
91. Prokuratura Apelacyjna w odzi
92. Prokuratura Apelacyjna w Rzeszowie
93. Prokuratura Apelacyjna we Wrocawiu
94. Prokuratura Generalna w Warszawie
95. Prokuratura Okrgowa w Legnicy
96. Prokuratura Okrgowa w odzi
97. Prokuratura Okrgowa w Rzeszowie
98. Regionalna Dyrekcja Ochrony rodowiska w Poznaniu
99. Regionalna Izba Obrachunkowa w Gdasku
100. Regionalna Izba Obrachunkowa w Olsztynie
101. Regionalna Izba Obrachunkowa w Poznaniu
102. Regionalna Izba Obrachunkowa w Szczecinie
103. Regionalna Izba Obrachunkowa w Warszawie
104. Rzdowe Centrum Legislacji
105. Samorzdowe Kolegium Odwoawcze w Czstochowie
106. Samorzdowe Kolegium Odwoawcze w Gorzowie Wielkopolskim
107. Samorzdowe Kolegium Odwoawcze w Kielcach
108. Samorzdowe Kolegium Odwoawcze w Krakowie
109. Samorzdowe Kolegium Odwoawcze w Lesznie
110. Samorzdowe Kolegium Odwoawcze w Lublinie
111. Samorzdowe Kolegium Odwoawcze w odzi
112. Samorzdowe Kolegium Odwoawcze w Opolu
113. Samorzdowe Kolegium Odwoawcze w Radomiu
114. Samorzdowe Kolegium Odwoawcze w Rzeszowie
115. Samorzdowe Kolegium Odwoawcze w Supsku
116. Samorzdowe Kolegium Odwoawcze w Wabrzychu
117. Samorzdowe Kolegium Odwoawcze we Wocawku
240
a n eks y
118. Sd Apelacyjny w Gdasku

119. Sd Apelacyjny w Krakowie
120. Sd Apelacyjny w Katowicach
121. Sd Apelacyjny w Poznaniu
122. Sd Najwyszy w Warszawie
123. Sd Okrgowy w Gdasku
124. Sd Okrgowy w Kielcach
125. Sd Rejonowy Pozna-Stare Miasto
126. Sd Rejonowy w Bytomiu
127. Sd Rejonowy w Dbrowie Grniczej
128. Sd Rejonowy w Koninie
129. Sd Rejonowy w Mikoowie
130. Sd Rejonowy w Nowej Soli
131. Sd Rejonowy w Pile
132. Sd Rejonowy w Skarysku-Kamiennej
133. Sd Rejonowy w wieciu
134. Sd Rejonowy w Tarnowie
135. Sd Rejonowy w Tczewie
136. Sd Rejonowy w Toruniu
137. Sd Rejonowy we Wocawku
138. Suba Kontrwywiadu Wojskowego
139. Suba Wywiadu Wojskowego
140. Starostwo Powiatowe w Czuchowie
141. Starostwo Powiatowe w Jdrzejowie
142. Starostwo Powiatowe w Kamiennej Grze
143. Starostwo Powiatowe w Kdzierzynie-Kolu
144. Starostwo Powiatowe w Lesku
145. Starostwo Powiatowe w Nowym Miecie Lubawskim
146. Starostwo Powiatowe w wiebodzinie
147. Stoeczny Zarzd Infrastruktury w Warszawie
148. lski Urzd Wojewdzki w Katowicach
149. witokrzyski Urzd Wojewdzki w Kielcach
150. Trybuna Konstytucyjny
151. Urzd do spraw Kombatantw i Osb Represjonowanych
152. Urzd Dozoru Technicznego
153. Urzd Gminy Augustw
154. Urzd Gminy Grybw
155. Urzd Gminy Janw Podlaski
156. Urzd Gminy Krzywcza
157. Urzd Gminy Ostrwek
241
a n eks y
158. Urzd Gminy w Chynowie

159. Urzd Gminy w Czarnocinie
160. Urzd Gminy w Gietrzwadzie
161. Urzd Gminy w Kotli
162. Urzd Gminy w Mielnie
163. Urzd Gminy w Nowej Karczmie
164. Urzd Gminy w Walcach
165. Urzd Gminy Wola Krzysztoporska
166. Urzd Komisji Nadzoru Finansowego
167. Urzd Komunikacji Elektronicznej
168. Urzd Marszakowski Wojewdztwa Dolnolskiego we Wrocawiu
169. Urzd Marszakowski Wojewdztwa Kujawsko-Pomorskiego w Toruniu
170. Urzd Marszakowski Wojewdztwa dzkiego w odzi
171. Urzd Marszakowski Wojewdztwa Mazowieckiego w Warszawie
172. Urzd Marszakowski Wojewdztwa Opolskiego w Opolu
173. Urzd Marszakowski Wojewdztwa Podkarpackiego w Rzeszowie
174. Urzd Marszakowski Wojewdztwa lskiego w Katowicach
175. Urzd Marszakowski Wojewdztwa witokrzyskiego w Kielcach
176. Urzd Marszakowski Wojewdztwa Warmisko-Mazurskiego w Olsztynie
177. Urzd Miasta Czstochowy
178. Urzd Miasta i Gminy Mylenice
179. Urzd Miasta i Gminy Olkusz
180. Urzd Miasta i Gminy w Chorzelach
181. Urzd Miasta i Gminy w Pobiedziskach
182. Urzd Miasta i Gminy w Suchedniowie
183. Urzd Miasta i Gminy Wschowa
184. Urzd Miasta Lublin
185. Urzd Miasta Sopotu
186. Urzd Miasta Stoecznego Warszawy
187. Urzd Miasta Szczecin
188. Urzd Miasta Szczecinek
189. Urzd Miasta Tarnowa
190. Urzd Miasta Tychy
191. Urzd Miasta w Mawie
192. Urzd Miasta w Myszkowie
193. Urzd Miejski w Jeleniej Grze
194. Urzd Miejski w Kcyni
195. Urzd Miejski w Koninie
196. Urzd Miejski w Koronowie
197. Urzd Miejski w omy
242
a n eks y
198. Urzd Miejski w Maomicach

199. Urzd Miejski w Michaowie
200. Urzd Miejski w Miejskiej Grce
201. Urzd Miejski w Sulmierzycach
202. Urzd Ochrony Konkurencji i Konsumentw
203. Urzd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej
204. Urzd Regulacji Energetyki
205. Urzd Transportu Kolejowego
206. Urzd Zamwie Publicznych
207. Warmisko-Mazurski Urzd Wojewdzki w Olsztynie
208. Wielkopolski Urzd Wojewdzki w Poznaniu
209. Wojewdzki Inspektorat Farmaceutyczny w Gdasku
210. Wojewdzki Inspektorat Inspekcji Handlowej w Katowicach
211. Wojewdzki Inspektorat Jakoci Handlowej Artykuw Rolno-Spoywczych w Katowicach
212. Wojewdzki Inspektorat Jakoci Handlowej Artykuw Rolno-Spoywczych w Bydgoszczy
213. Wojewdzki Inspektorat Jakoci Handlowej Artykuw Rolno-Spoywczych w Szczecinie
214. Wojewdzki Inspektorat Ochrony Rolin i Nasiennictwa w Bydgoszczy
215. Wojewdzki Inspektorat Ochrony Rolin i Nasiennictwa w Kielcach
216. Wojewdzki Inspektorat Ochrony Rolin i Nasiennictwa w Krakowie
217. Wojewdzki Inspektorat Ochrony Rolin i Nasiennictwa w Lublinie
218. Wojewdzki Inspektorat Ochrony Rolin i Nasiennictwa w odzi
219. Wojewdzki Inspektorat Ochrony Rolin i Nasiennictwa w Poznaniu
220. Wojewdzki Inspektorat Ochrony Rolin i Nasiennictwa w Rzeszowie
221. Wojewdzki Inspektorat Ochrony Rolin i Nasiennictwa w Warszawie
222. Wojewdzki Inspektorat Ochrony rodowiska w Biaymstoku
223. Wojewdzki Inspektorat Ochrony rodowiska w Gdasku
224. Wojewdzki Inspektorat Ochrony rodowiska w Krakowie
225. Wojewdzki Inspektorat Ochrony rodowiska w Lublinie
226. Wojewdzki Inspektorat Ochrony rodowiska w Poznaniu
227. Wojewdzki Inspektorat Ochrony rodowiska w Rzeszowie
228. Wojewdzki Inspektorat Ochrony rodowiska we Wrocawiu
229. Wojewdzki Inspektorat Transportu Drogowego w Kielcach
230. Wojewdzki Inspektorat Transportu Drogowego w Biaymstoku
231. Wojewdzki Inspektorat Transportu Drogowego w Gorzowie Wielkopolskim
232. Wojewdzki Inspektorat Transportu Drogowego w Katowicach
233. Wojewdzki Inspektorat Transportu Drogowego w Olsztynie
234. Wojewdzki Inspektorat Transportu Drogowego w Opolu
235. Wojewdzki Inspektorat Transportu Drogowego w Rzeszowie
236. Wojewdzki Inspektorat Transportu Drogowego we Wrocawiu
237. Wojewdzki Inspektorat Weterynarii w Biaymstoku
243
a n eks y
238. Wojewdzki Inspektorat Weterynarii w Bydgoszczy

239. Wojewdzki Inspektorat Weterynarii w Gdasku
240. Wojewdzki Inspektorat Weterynarii w Szczecinie
241. Wojewdzki Inspektorat Weterynarii w Zielonej Grze
242. Wojewdzki Inspektorat Weterynarii we Wrocawiu
243. Wojewdzki Inspektoriat Weterynarii w Olsztynie
244. Wojewdzki Sd Administracyjny w Gliwicach
245. Wojewdzki Sd Administracyjny w Krakowie
246. Wojewdzki Sd Administracyjny w Poznaniu
247. Wojewdzki Sd Administracyjny w Warszawie
248. Wojewdzki Urzd Ochrony Zabytkw w Kielcach
249. Wojewdzki Urzd Ochrony Zabytkw w odzi
250. Wojewdzki Urzd Ochrony Zabytkw w Olsztynie
251. Wojewdzki Urzd Ochrony Zabytkw w Szczecinie
252. Wojewdzki Urzd Ochrony Zabytkw w Warszawie
253. Wojewdzkie Centrum Zdrowia Publicznego w odzi
254. Wojskowa Agencja Mieszkaniowa w Warszawie
255. Wyszy Urzd Grniczy
256. Zachodniopomorski Urzd Wojewdzki w Szczecinie
257. Zakad Karny w Garbalinie
258. Zakad Karny w Goleniowie
259. Zakad Karny w Kamisku
260. Zakad Karny w Kodzku
261. Zakad Karny w Strzelcach Opolskich
262. Zakad Ubezpiecze Spoecznych
244
a n eks y
Aneks nr 4
Wykonanie budetw wojewodw
W 2012 r., poprzez budety wojewodw, zrealizowane zostay dochody w kwocie 2.845,1 mln z
orazwydatki w wysokoci 27.905,4 mln z.
Dochody w czciach 85/02-32 wojewdztwa stanowiy 1% dochodw, a wydatki 8,8% wydatkw
budetu pastwa. Gwnymi rdami dochodw byy opaty za uytkowanie wieczyste, zarzd
idzieraw nieruchomoci Skarbu Pastwa, wpywy z tytuu grzywien, mandatw i innych kar pieninych, zwroty wypaconych przez gminy wiadcze z funduszu alimentacyjnego.
Specyfik wydatkw realizowanych w czciach 85/02-32 jest dominujcy udzia rodkw przekazywanych przez wojewodw innym podmiotom w formie dotacji, gwnie jednostkom samorzdu
terytorialnego. W tej formie wydatkowano 22.484,3 mln z139, tj. 80,6% ogu rodkw, w tym:
gminy wykorzystay dotacje celowe na realizacj zada z zakresu administracji rzdowej w kwocie 11.082,3 mln z oraz dotacje celowe na realizacj zada wasnych w kwocie 3.231,1 mln z,
powiaty wykorzystay dotacje celowe na realizacj zada z zakresu administracji rzdowej wkwocie 3.843,4 mln z oraz dotacje celowe na realizacj zada wasnych w kwocie
1.124,4mlnz,
samorzd wojewdzki wykorzysta dotacje celowe na realizacj zada z zakresu administracji
rzdowej w kwocie 1.054,0 mln z,
pozostae jednostki sektora finansw publicznych wykorzystay dotacje celowe w kwocie
1.978,9mln z, w tym gwnie na finansowanie ratownictwa medycznego.
Z dotacji przekazanych jednostkom samorzdu terytorialnego i jednostkom sektora finansw
publicznych finansowano wypaty zasikw rodzinnych, wiadcze opiekuczych, wiadcze z funduszu alimentacyjnego, realizacj rzdowego programu w zakresie doywiania, funkcjonowanie
domw pomocy spoecznej, utrzymanie i budow drg gminnych i powiatowych, dopaty do biletw ulgowych pasaerskich przewozw autobusowych, zadania w zakresie ratownictwa medycznego, skadki na ubezpieczenia zdrowotne osb bezrobotnych, usuwanie skutkw klsk ywioowych, prace w zakresie melioracji wodnych, zwroty podatku akcyzowego zawartego w cenie oleju
napdowego wykorzystywanego do produkcji rolnej.
Z budetu wojewodw sfinansowano rwnie zadania wykonywane przez urzdy wojewdzkie
orazsuby i inspekcje wojewdzkie i powiatowe.
Dochody
Zaplanowane w ustawie budetowej na 2012 r. dochody w czciach 85/02-32 wojewdztwa zrealizowane zostay w kwocie 2.845,1 mln z. Byy one wysze od planowanych o 16,5% oraz wysze
od dochodw wykonanych w 2010 i 2011 r. Gwnymi rdami dochodw, podobnie jak w latach
poprzednich, byy:
opaty za uytkowanie wieczyste, zarzd i dzieraw nieruchomoci Skarbu Pastwa
1.290,1mln z,
139 Kwota nie obejmuje wydatkw na wspfinansowanie projektw z udziaem rodkw Unii Europejskiej orazdotacji
na zadania inwestycyjne.
245
a n eks y
wpywy z tytuu grzywien, mandatw i innych kar pieninych od osb fizycznych i prawnych
oraz wpywy z rnych opat 755,9 mln z,
wpywy z tytuu przejtych zada, ktre w 2010 r. byy finansowane z rachunku dochodw wasnych (np. za prowadzenie przez powiatowe inspektoraty weterynarii monitoringu i nadzoru
nad zakadami przetwrstwa misnego) 235,5 mln z;
zwroty wypaconych przez gminy wiadcze z funduszu alimentacyjnego i zwroty nienalenie
pobranych wiadcze rodzinnych 190,3 mln z.
Dochody z powyszych rde stanowiy 86,9% dochodw, uzyskanych przez wojewodw w 2012 r.
Dochody wysze od planowanych uzyskano we wszystkich wojewdztwach, a dwukrotnie wysze
od prognozowanych byy dochody uzyskane w wojewdztwie lubuskim. Byo to spowodowane
wniesieniem opaty w wysokoci 43,9 mln z za usunicie drzew i krzeww z trasy budowy gazocigu Szczecin Lwwek.
Tabela 1. Dochody wojewdztw w latach 20102012
2010
Wojewdztwa
2011
Wykonanie
2012
Ustawa
budetowa
Wskaniki
Wykonanie
5:2
mln z
1
OGEM
5:3
5:4
2.186,3
2.667,6
2.442,5
2.845,1
130,1
106,7
116,5
Dolnolskie
169,8
205,9
187,0
219,9
129,5
117,6
117,6
Kujawsko-pomorskie
102,1
139,9
122,8
146,9
143,9
105,0
119,7
Lubelskie
97,6
116,3
103,7
113,7
116,5
97,8
109,7
Lubuskie
47,4
61,1
49.5
101,3
213,7
165,8
204,8
dzkie
131
173,4
163,8
187,9
143,4
108,4
114,7
Maopolskie
157,6
213,0
182,1
227,4
144,2
106,8
124,9
Mazowieckie
480,1
534,1
514,9
546,0
113,7
102,2
106,1
Opolskie
46,8
60,0
52,6
58,2
124,4
97,0
110,7
Podkarpackie
76,5
96,1
86,2
96,4
126,0
100,3
111,9
Podlaskie
61,1
83,2
71,1
85,7
140,3
103,0
120,6
Pomorskie
120,3
148,7
131,0
168,1
139,7
113,0
128,3
lskie
226,0
267,6
249,0
280,3
124,0
104,7
112,6
witokrzyskie
54,5
74,6
60,3
85,0
156,0
113,9
141,0
Warmisko-mazurskie
69,4
94,5
81,3
97,9
141,1
103,6
120,4
Wielkopolskie
235,9
272,0
264,3
294,1
124,7
108,1
111,3
Zachodniopomorskie
110,5
127,3
123,0
136,2
123,3
107,0
110,7
Dochody budetowe wojewdztw: mazowieckiego, wielkopolskiego, lskiego, maopolskiego i dolnolskiego stanowiy ponad poow dochodw uzyskanych przez budety wojewdztw. Udzia dochodw tych wojewdztw w cznych dochodach zrealizowanych przez wojewodw z 58,1% w2010 r.
zmniejszy si do 55,1% w 2012 r.
246
a n eks y
Tabela 2. Dochody wojewdztw w 2012 r. w przeliczeniu na jednego mieszkaca

Ogem
Wojewdztwa
mln z
Dochody na jednego mieszkaca

Dochody
ogem
Grzywny
i mandaty2
Opaty za
uytkowanie
wieczyste,
dzieraw3
Zwroty
wypaconych
wiadcze
z funduszu
alimentacyjnego
2.845,1
73,81
16,07
32,24
3,96
Dolnolskie
OGEM
219,9
75,41
15,39
42,07
4,59
Kujawsko-pomorskie
146,9
70,03
17,69
30,06
3,87
Lubelskie
113,7
52,48
16,75
13,29
4,85
Lubuskie1
101,3
98,95
18,30
18,21
5,14
dzkie
187,9
74,37
15,14
29,83
3,99
Maopolskie
227,4
67,80
14,77
32,79
2,76
Mazowieckie
546,0
100,03
18,06
62,57
3,07
Opolskie
58,2
57,77
17,81
19,65
3,18
Podkarpackie
96,4
45,26
13,69
13,12
3,03
Podlaskie
85,7
71,47
19,25
21,00
3,75
Pomorskie
168,1
73,41
14,26
31,21
4,30
lskie
280,3
60,67
11,58
31,80
4,00
witokrzyskie
85,0
66,67
20,11
23,61
4,13
Warmisko-mazurskie
97,9
67,46
17,07
19,15
5,80
Wielkopolskie
294,1
84,97
19,28
34,67
4,12
Zachodniopomorskie
136,2
79,10
14,60
36,18
5,48
Jednorazowe dochody z tytuu opat za wycicie drzew i krzeww pod budow gazocigu zwikszyy dochd na jednego
mieszkaca wojewdztwa o 42,86 z.
2
Dochody z tytuu grzywien, mandatw i innych kar pieninych od osb fizycznych.
3
Dochody z tytuu opat za uytkowanie wieczyste, dzieraw i zbycie mienia Skarbu Pastwa.
Przecitny dochd na jednego mieszkaca osignity w czciach 85/02-32 wynis 73,8 z. Wysze
dochody od przecitnej osignito w piciu wojewdztwach: mazowieckim, lubuskim, wielkopolskim,
zachodniopomorskim i dolnolskim. W przypadku wojewdztwa lubuskiego jednorazowy dochd
z tytuu opat za wycicie drzew i krzeww pod budow gazocigu zwikszy dochd na jednego
mieszkaca o 42,9 z. Najwysze dochody na jednego mieszkaca z tytuu mandatw osignito
wwojewdztwach witokrzyskim, wielkopolskim, podlaskim i lubuskim, a z tytuu opat za uytkowanie wieczyste, dzieraw i zbycie mienia Skarbu Pastwa w wojewdztwach mazowieckim, dolnolskim i zachodniopomorskim. Najwysze zwroty z tytuu wypaconych wiadcze alimentacyjnych byy w wojewdztwach warmisko-mazurskim, zachodniopomorskim i lubuskim.
Niekorzystnie z punktu widzenia dochodw budetowych uksztatoway si kwoty nieuregulowanych nalenoci oraz dynamika ich wzrostu. Na koniec 2012 r. nalenoci wyniosy 6.291,5 mlnz
ibyy wysze od stanu na koniec 2011 r. o 24,2%. Nalenoci byy ponad dwukrotnie wysze
oddochodw zrealizowanych w 2012 r. Zalegoci wyniosy 6.035,8 mln z i w trakcie 2012 r. wzrosy o24,0%.
Najwiksze zalegoci dotyczyy niewyegzekwowanych od dunikw alimentacyjnych zwrotw
wiadcze z funduszu alimentacyjnego wypaconych przez gminy (4.553,9 mln z), opat z tytuu
247
a n eks y
wieczystego uytkowania nieruchomoci Skarbu Pastwa (621,0mlnz) oraz wpat z tytuu mandatw, grzywien i kar pieninych (609,5 mln z).
Przyczynami wzrostu zalegoci bya niska skuteczno egzekucji zwizana z niewypacalnoci dunikw i brakiem moliwoci ustalenia miejsca pobytu dunikw. Byy to okolicznoci w znacznej
mierze niezalene od dziaa wojewodw.
Kontrola wykonywania zada przez urzdy wojewdzkie, urzdy skarbowe oraz komendy powiatowe Policji, przeprowadzona przez NIK w 2012 r. na terenie omiu wojewdztw140 wykazaa, e uzyskano okoo 70% nalenoci z mandatw i kar pieninych zaewidencjonowanych w 2011 r. oraz
wpierwszym proczu 2012 r. Okoo 47% nalenoci zostao wpaconych przez ukaranych, a 23%
zostao uzyskanych w wyniku postpowa egzekucyjnych urzdw skarbowych. Okoo 30% biecych nalenoci nie zostao wyegzekwowanych i wystpuje niskie prawdopodobiestwo ich odzyskania. Bezskuteczno egzekucji bya spowodowana gwnie brakiem moliwoci zaspokojenia wierzycieli z majtku ukaranych osb. Te nalenoci s w duym stopniu zagroone przedawnieniem.
Dotyczy to w szczeglnoci kar naoonych na osoby wielokrotnie ukarane mandatami, ktre nie
ukoczyy 35. roku ycia (w tym bdce na utrzymaniu rodzicw), ktre nie posiaday ustalonych
rde dochodw. Wyniki kontroli wykazay, e po upywie dwch lat od wystawienia tytuu wykonawczego skuteczno egzekucji ksztatowaa si na poziomie od 1,2% do 1,9% kwot objtych tytuami, a w skontrolowanych 8 urzdach wojewdzkich odpisano z powodu przedawnienia nalenoci z 625 tys. mandatw na kwot ponad 96 mln z. Znaczca skala przypadkw, w ktrych pomimo
zaangaowania organw pastwa nie doszo do wyegzekwowania naoonych kar, utrwala w czci
spoeczestwa przekonanie o braku nieuchronnoci ich wykonania.
Przykadowe nieprawidowoci w realizacji dochodw, stwierdzone w trakcie kontroli wykonania
budetu pastwa za 2012 r., polegay na:
nieterminowym ujciu w ksigach rachunkowych nalenoci w kwocie 1.690,4 tys. z oraz odsetek od nieterminowej wpaty za wycink drzew w kwocie 223,0 tys. z w wojewdztwie dolnolskim (naleno zostaa przypisana w systemie finansowo-ksigowym w styczniu 2013 r. zamiast
w styczniu 2012 r.);
ponad dwumiesicznej zwoce w dochodzeniu nalenoci na kwot 1.584,4 tys. z w wojewdztwie lskim.
Wydatki
W ustawie budetowej na 2012 r. wydatki budetw wojewodw zaplanowano w wysokoci
22.913,9mln z. W trakcie roku plan wydatkw zosta zwikszony do 28.598,8 mln z, tj. o 24,8%.
Napodstawie art. 177 ustawy o finansach publicznych wojewodowie zablokowali planowane
wydatki w kwocie 347,6 mln z. Wydatki w czciach 85/02-32 wyniosy 27.905,4 mln z i stanowiy
97,6% planu po zmianach. W porwnaniu do 2011 r. byy nisze o 0,1%.
140 Informacja o wynikach kontroli windykacji dochodw z tytuu mandatw karnych i kar administracyjnych,
Nr ewid. 192/2012/P12158/LOP, Opole, kwiecie 2013 r.
248
a n eks y
Tabela 3. Wydatki wojewdztw w latach 20102012

2010
Wojewdztwa
2011
2012
Plan po
zmianach
Wykonanie
Wskaniki
Wykonanie
5:2
mln z
1
OGEM
Dolnolskie
Kujawsko-pomorskie
Lubelskie
Lubuskie
dzkie
Maopolskie
Mazowieckie
Opolskie
Podkarpackie
Podlaskie
Pomorskie
lskie
witokrzyskie
Warmisko-mazurskie
Wielkopolskie
Zachodniopomorskie
5:3
5:4
%
4
28.021,7
27.920,2
28.598,8
27.905,4
99,6
99,9
97,6
1.945,4
1.609,4
1.853,3
931,7
1.686,1
2.523,9
3.038,7
778,7
2.208,4
973,8
1.591,8
2.523,1
1.306,5
1.381,1
2.285,3
1.384,4
2.031,3
1.662,0
1.830,6
930,5
1.687,5
2.383,3
3.137,5
729,2
1.941,2
1.015,9
1.659,8
2.536,0
1.150,8
1.463,5
2.327,6
1.433,6
2.059,7
1.718,5
1.928,7
947,6
1.736,1
2.346,2
3.236,5
739,5
1.924,6
1.051,6
1.764,2
2.616,5
1.149,0
1.535,2
2.383,5
1.461,5
2.005,9
1.678,0
1.840,1
921,0
1.695,9
2.296,5
3.178,1
719,5
1.890,6
1.023,9
1.728,0
2.538,8
1.128,3
1.504,4
2.327,3
1.429,0
103,1
104,3
99,3
98,8
100,6
91,0
104,6
92,4
85,6
105,1
108,6
100,6
86,4
108,9
101,8
103,2
98,7
101,0
100,5
99,0
100,5
96,4
101,3
98,7
97,4
100,8
104,1
100,1
98,0
102,8
100,0
99,7
97,4
97,6
95,4
97,2
97,7
97,9
98,2
97,3
98,2
97,4
97,9
97,0
98,2
98,0
97,6
97,8
Najwysze kwoty wydatkowano w nastpujcych dziaach klasyfikacji budetowej:

Pomoc spoeczna 13.826,0 mln z, tj. 49,5% wydatkw, w tym gwnie: 9.651,3 mln z wrozdziale
wiadczenia rodzinne, wiadczenie z funduszu alimentacyjnego oraz skadki na ubezpieczenia
emerytalne i rentowe z ubezpieczenia spoecznego, 965,6 mln z w rozdziale Domy pomocy spoecznej, 706,1 mln z w rozdziale Zasiki stae, 701,5 mln z wrozdziale Zasiki i pomoc w naturze
oraz skadki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, 500,2 mln z w rozdziale Orodki pomocy spoecznej,
Ochrona zdrowia 3.980,1 mln z, tj. 14,3% wydatkw, w tym gwnie: 1.827,8 mln z w rozdziale
Ratownictwo medyczne, 1.180,8 mln z w rozdziale Skadki na ubezpieczenie zdrowotne oraz wiadczenia dla osb nieobjtych obowizkiem ubezpieczenia zdrowotnego, 873,7 mln z w rozdziale
Inspekcja sanitarna,
Rolnictwo i owiectwo 2.680,3 mln z, tj. 9,6% wydatkw czci, w tym gwnie: 700,0mlnz
wrozdziale Pozostaa dziaalno, 551,6 mln z w rozdziale Melioracje wodne, 484,0mln z w rozdziale Powiatowe inspektoraty weterynarii, 173,5 mln z w rozdziale Usuwanie skutkw klsk ywioowych, 166,4 mln z w rozdziale Wojewdzkie inspektoraty weterynarii, 158,1 mln z w rozdziale
Zwalczanie chorb zakanych zwierzt oraz badania monitoringowe pozostaoci chemicznych
ibiologicznych w tkankach zwierzt iproduktach pochodzenia zwierzcego, 154,6 mln z w rozdziale Wojewdzkie orodki doradztwa rolniczego,
Bezpieczestwo publiczne i ochrona przeciwpoarowa 2.169,4 mln z, tj. 7,8% wydatkw, w tym
gwnie: 2.133,2 mln z w rozdziaach Komendy wojewdzkie i powiatowe Pastwowej Stray
Poarnej,
249
a n eks y
Transport i czno 2.081,4 mln z, tj. 7,5% wydatkw czci, w tym gwnie: 689,7 mln z w rozdziale Usuwanie skutkw klsk ywioowych, 623,7 mln z w rozdziale Krajowe pasaerskie przewozy autobusowe, 309,2 mln z w rozdziale Przejcia graniczne, 274,0mlnz w rozdziaach Drogi
publiczne wojewdzkie, powiatowe, wmiastach na prawach powiatu i gminne. W stosunku do lat
20102011 zmniejszya si kwota wydatkowana na transport i czno (o 710,1 mln z w porwnaniu z 2010 r. i o766,7mlnz wporwnaniu z 2011 r.). Najwikszy spadek dotyczy wydatkw
na drogi, na ktre w 2011 r. wydatkowano 1.079,3 mln z, tj. prawie czterokrotnie wicej ni
w2012 r.
Administracja publiczna 1.215,5 mln z, tj. 4,4% wydatkw czci, w tym gwnie 1.196,2mln z
w rozdziale Urzdy wojewdzkie.
Tabela 4. Wydatki budetw wojewodw wedug grup ekonomicznych
2010
Wyszczeglnienie
(grupa ekonomiczna)
2011
2012
Wskaniki
Plan po
Wykonanie
zmianach
Wykonanie
5:2
mln z
1
5:3
5:4
OGEM
28.021,7
27.920,2
28.598,8
Dotacje i subwencje
budetowych
Wydatki majtkowe
Wspfinansowanie projektw
z udziaem rodkw Unii Europejskiej
22.351,2
40,4
21.747,4
39,1
3.017,7
27.905,4
99,6
99,9
97,6
22.893,2
40,6
22.484,3
40,2
100,6
99,5
103,4
102,8
98,2
99,0
3.341,1
3.491,4
3.412,6
113,1
102,1
97,7
2.319,6
2.476,7
1.696,2
1.595,2
68,8
64,4
94,0
292,8
315,9
477,4
373,1
127,4
118,1
78,1
Podobnie jak w latach ubiegych, w wydatkach budetw wojewodw najwikszy by udzia dotacji,
na ktre przeznaczono 22.484,3 mln z, w tym 71,1% na dotacje celowe na realizacj zada biecych
z zakresu administracji rzdowej oraz innych zada zleconych ustawami realizowanych przez gminy
(11.082,3 mln z), powiaty (3.843,4 mln z) i samorzdy wojewdztw (1.054,0 mln z), 19,5% na dotacje celowe na realizacj wasnych zada biecych gmin (3.231,1 mln z), powiatw (1.124,4mlnz)
i samorzdw wojewdztw (30,0 mln z) oraz 8,8% na dotacje celowe na finansowanie lub dofinansowanie ustawowo okrelonych zada biecych realizowanych przez pozostae jednostki sektora finansw publicznych. W ramach kontroli wykonania budetu pastwa w 2012 r. w poszczeglnych wojewdztwach skontrolowano od trzech do piciu jednostek samorzdu terytorialnego
wzakresie planowania iwykorzystania dotacji z budetu pastwa na realizacj zada z zakresu administracji rzdowej oraz innych zada zleconych ustawami. Kontrole wykazay, e na og dotacje
zostay wykorzystane zgodnie z przeznaczeniem i gospodarnie oraz rzetelnie rozliczone. W porwnaniu do 2010 r. dotacje i subwencje byy wysze o 133,1 mln z (tj. o 0,6%), a w stosunku do 2011 r.
o736,9mln z (o 3,4%).
Pozosta cz wydatkw budetw wojewodw (19,4%) stanowiy wydatki biece (12,2%),
wydatki majtkowe (5,7%), wydatki na wspfinansowanie projektw z udziaem rodkw UE (1,3%)
iwiadczenia na rzecz osb fizycznych (0,1%).
250
a n eks y
Wydatki na wynagrodzenia141 zrealizowano w kwocie 1.951,1 mln z, tj. 99,6% planu po zmianach i o 0,6% wicej ni w roku 2011. Przecitne zatrudnienie142 zmalao z 45.376 osb w 2011 r.
do44.845 osb w 2012 r., tj. o 1,2% i byo nisze od zatrudnienia planowanego przez dysponentw
o12,8%. Przecitne wynagrodzenie (zdodatkowym wynagrodzeniem rocznym) wzroso z 3.563,18z
do3.625,56 z, tj. o 1,8%.
Wydatki majtkowe wyniosy 1.595,2 mln z, w tym 61,4% stanowiy dotacje celowe przekazane
zbudetu pastwa na inwestycje i zakupy inwestycyjne wasne gmin (471,5 mln z), powiatw
(333,4mln z) isamorzdw wojewdztw (174,6 mln z), 19,1% stanowiy dotacje celowe na zadania inwestycyjne izakupy inwestycyjne z zakresu administracji rzdowej i inne zadania zlecone
ustawami realizowane przez gminy (11,4 mln z), powiaty (49,2 mln z) i samorzdy wojewdztw
(243,7mlnz), a 18,7% stanowiy wydatki inwestycyjne i zakupy inwestycyjne jednostek budetowych. Zmniejszeniu uleg udzia wydatkw majtkowych w wydatkach ogem czci 85/02-32,
z8,3% i8,9% wlatach 2010 i 2011 do 5,7% w roku 2012. Wydatki majtkowe zmniejszyy si w stosunku do 2011r. o 35,6%. Znaczcy spadek dotyczy inwestycji drogowych (z 1.038,4 mln z w 2011r.
do 260,2 mlnz w 2012 r.).
NIK ocenia pozytywnie realizacj wydatkw w dwunastu wojewdztwach. Ocen pozytywn mimo
stwierdzonych nieprawidowoci NIK sformuowaa do wydatkw zrealizowanych w czciach Wojewdztwo kujawsko-pomorskie, Wojewdztwo podkarpackie, Wojewdztwo lskie i Wojewdztwo wielkopolskie. Nieprawidowoci dotyczyy:
udzielania zamwie publicznych z pominiciem (w lskim Urzdzie Wojewdzkim przy zamwieniu o wartoci 65,5 tys. z, w Wojewdzkim Inspektoracie Ochrony Rolin i Nasiennictwa
wKielcach przy zamwieniu o wartoci 75 tys. z) bd naruszeniem zasad udzielania zamwie publicznych poprzez zastosowanie niewaciwego trybu postpowania przy udzieleniu
zamwie na kwot 721,2 tys. z oraz dokonanie niedozwolonych zmian postanowie umowy
o udzielenie zamwienia publicznego, w wyniku czego wydatki ulegy zwikszeniu o 72,8 tys.z
(wojewdztwo kujawsko-pomorskie),
wnioskowania o przyznanie rodkw z rezerwy celowej budetu pastwa bez przeprowadzenia naleytej analizy potrzeb, w zwizku z czym w wojewdztwie podkarpackim nie wykorzystano rodkw z rezerwy celowej w kwocie 393,9 tys. z na zwalczanie chorb zakanych zwierzt, awwojewdztwie lubelskim nie wydatkowano 1.671 tys. z na sfinansowanie osigania
standardw przez domy pomocy spoecznej,
nierzetelnego odbioru niewykonanych prac budowlanych i zapaty za te roboty kwoty
1.367,4tys. z w wojewdztwie kujawsko-pomorskim,
nieterminowego przekazania przez Wojewod Wielkopolskiego dotacji w kwocie 2.496,5 tys.z,
co spowodowao konieczno zapacenia odsetek (3,1 tys. z) przez powiatowe urzdy pracy,
niewaciwej koordynacji przez Podlaski Urzd Wojewdzki budowy infrastruktury kolejowego
przejcia granicznego w Siemianwce, co skutkowao rozszerzeniem kosztw zadania o zakup
dodatkowej pospki za 1.008,6 tys. z.
141 Dane o wynagrodzeniu i zatrudnieniu podawane s wedug sprawozdania Rb-70.

142 W przeliczeniu na pene etaty
251
a n eks y
Tabela 5. Wydatki wojewdztw w 2012 r. w porwnaniu z liczb mieszkacw
Wojewdztwa
Liczba
mieszkacw
Wykonanie
wydatkw
w 2012 r.
tys.
1
OGEM
Kwota
Wykonanie
wydatkw
wydatkw
z budetu
w 2012 r.
wojewody
w rozdziale
przypadajca na
75011 Urzdy
1 mieszkaca
wojewdzkie
wojewdztwa
(3:2)
tys. z
38.544,5 27.905.373,0
Kwota
wydatkw
w rozdziale
75011 Urzdy
wojewdzkie
przypadajca
na 1
mieszkaca
wojewdztwa
(4:2)
4
1.196.195,5
6
724
31
Dolnolskie
2.915,5
2.005.891,8
82.155,3
688
28
Kujawsko-pomorskie
2.097,7
1.677.974,6
67.579,5
800
32
Lubelskie
2.167,2
1.840.081,8
79.014,2
849
36
Lubuskie
1.023,6
920.964,7
43.241,1
900
42
dzkie
2.527,1
1.695.929,9
78.235,1
671
31
Maopolskie
3.353,8
2.296.485,9
101.884,7
685
30
Mazowieckie
5.299,6
3.178.115,4
150.727,9
600
28
Opolskie
1.011,6
719.479,3
37.180,0
711
37
Podkarpackie
2.130,0
1.890.599,3
68.514,5
888
32
Podlaskie
1.199,3
1.023.909,0
48.162,6
854
40
Pomorskie
2.289,2
1.728.032,4
69.018,3
755
30
lskie
4.619,5
2.538.847,0
114.131,8
550
25
witokrzyskie
1.274,8
1.128.250,6
48.850,9
885
38
Warmisko-mazurskie
1.451,8
1.504.422,2
53.209,8
1.036
37
Wielkopolskie
3.461,7
2.327.347,8
95.371,6
672
28
Zachodniopomorskie
1.722,1
1.429.041,4
58.918,1
830
34
rdo: w yniki kontroli NIK w Ministerstwie Finansw oraz dane dotyczce liczby ludnoci wedug stanu na dzie 30.09.2012 r.,
opublikowane przez GUS w Biuletynie Statystycznym z kwietnia 2013 r.
Z budetw wojewodw w 2012 r. rednio na jednego mieszkaca wydatkowano 724 z, a wposzczeglnych wojewdztwach kwota ta wahaa si od 550 z w wojewdztwie lskim, bdcym wojewdztwem o najwikszej gstoci zaludnienia, do 1.036 z w wojewdztwie warmisko-mazurskim. Najwiksze rnice w wydatkach pomidzy tymi dwoma skrajnymi wojewdztwami wystpiy wdziaach 852 Pomoc spoeczna i 010 Rolnictwo i owiectwo. Na pomoc spoeczn na jednego mieszkaca
wojewdztwa warmisko-mazurskiego wydatkowano rednio 568 z, a w wojewdztwie lskim
264z. Wwydatkach na rolnictwo kwoty te wyniosy odpowiednio 111 z i 25 z.
Wydatki na funkcjonowanie (rozdzia 75011) urzdw wojewdzkich, przypadajce na jednego
mieszkaca Polski, wyniosy rednio 31 z. Najnisze w stosunku do liczby ludnoci wydatki poniesiono w wojewdztwie lskim (25 z), a najwysze w wojewdztwach o najmniejszej liczbie ludnoci: lubuskim (42 z), podlaskim (40 z), witokrzyskim (38 z), opolskim (37 z) i warmisko-mazurskim (37 z).
252
a n eks y
Tabela 6. Zatrudnienie i wynagrodzenia w urzdach wojewdzkich w 2012 r. w porwnaniu

z liczb mieszkacw
Wojewdztwa
1
OGEM
Liczba
mieszkacw
Przecitne
zatrudnienie
w Rozdziale
75011
Urzdy
wojewdzkie
Liczba
mieszkacw
przypadajca
rednio na
jednego
zatrudnionego
(w Rozdziale
75011 Urzdy
Wojewdzkie)
(2:3)
Wynagrodzenia
(z dodatkowym
wynagrodzeniem
rocznym)
w 2012 r.
w Rozdziale
75011 Urzdy
wojewdzkie
wedug
sprawozdania
Rb-70
Kwota
wynagrodze
w Rozdziale
75011 Urzdy
Wojewdzkie
w 2012 r.
przypadajca
rednio na
jednego
mieszkaca
wojewdztwa
(5:2)
tys.
w penych
etatach
tys.
tys. z
38.544,5
10.663
3,6
520.863
13,5
Dolnolskie
2.915,5
712
4,1
35.365
12,1
Kujawsko-pomorskie
2.097,7
548
3,8
27.035
12,9
Lubelskie
2.167,2
663
3,3
31.728
14,6
Lubuskie
1.023,6
433
2,4
19.136
18,7
dzkie
2.527,1
688
3,7
32.203
12,7
Maopolskie
3.353,8
950
3,5
46.153
13,8
Mazowieckie
5.299,6
1.333
4,0
68.350
12,9
Opolskie
1.011,6
395
2,6
16.412
16,2
Podkarpackie
2.130,0
633
3,4
30.583
14,4
Podlaskie
1.199,3
444
2,7
22.762
19,0
Pomorskie
2.289,2
610
3,8
29.012
12,7
lskie
4.619,5
1.048
4,4
53.725
11,6
witokrzyskie
1.274,8
456
2,8
20.470
16,1
16,2
Warmisko-mazurskie
1.451,8
448
3,2
23.456
Wielkopolskie
3.461,7
766
4,5
39.319
11,4
Zachodniopomorskie
1.722,1
536
3,2
25.154
14,6
rdo: w yniki kontroli NIK w Ministerstwie Finansw oraz dane dotyczce liczby ludnoci wedug stanu na dzie 30.09.2012 r.,
opublikowane przez GUS w Biuletynie Statystycznym z kwietnia 2013 r.
rednio na jednego pracownika urzdu wojewdzkiego w 2012 r. przypadao 3,6 tys. mieszkacw.
Najmniej mieszkacw na jednego pracownika wystpowao w wojewdztwach o najmniejszej liczbie ludnoci, tj. w lubuskim (2,4 tys. osb na jednego pracownika urzdu wojewdzkiego), opolskim
(2,6 tys.), podlaskim (2,7 tys.) i witokrzyskim (2,8 tys.), a najwicej w wojewdztwach wielkopolskim (4,5 tys.), lskim (4,4 tys.) i dolnolskim (4,1 tys.). Przyjmujc w uproszczeniu wynagrodzenia
pracownikw urzdw wojewdzkich jako koszt obsugi mieszkacw, najtasza bya obsuga jednego mieszkaca wojewdztwa wielkopolskiego (11,4 z na jednego mieszkaca) i lskiego (11,6 z),
anajdrosza wojewdztwa podlaskiego (19,0 z) i lubuskiego (18,7 z). rednio w kraju byo to 13,5 z.
253
a n eks y
Wydatki budetu rodkw europejskich

Budet rodkw europejskich jest rocznym planem dochodw i podlegajcych refundacji wydatkw na realizacj programw finansowanych z udziaem rodkw europejskich z wyjtkiem rodkw przeznaczonych na realizacj projektw pomocy technicznej143.
Zaplanowane w ustawie budetowej na rok 2012 wydatki z budetu rodkw europejskich, w wysokoci 649,8 mln z, zrealizowano w kwocie 514,8 mln z, tj. niszej o 20,2% od planowanej. Podstaw
planu stanowiy zadania realizowane w ramach programw i projektw finansowanych z budetu
rodkw europejskich, a ich wysoko wynikaa z zawartych lub przewidzianych do zawarcia umw.
Wydatki nisze od planowanych byy wynikiem niepenej realizacji zada spowodowanej przeduajcymi si procedurami przetargowymi, opnieniami w wykupie gruntw i wypatach odszkodowa, zmianami w dokumentacji geodezyjno-kartograficznej oraz niesprzyjajcymi dla prac budowlanych warunkami atmosferycznymi. W toku postpowa w trybie zamwie publicznych uzyskano
rwnie nisze ceny, ni zakadano w projektach.
Niskie wykonanie planu wydatkw zanotowano w wojewdztwach: witokrzyskim (49,1%), lubuskim (51,0%) oraz maopolskim (51,9%), co byo zwizane z opnieniami w realizacji Programu
Rozwoju Obszarw Wiejskich 20072013 oraz Lubuskiego Regionalnego Programu Operacyjnego
na lata 20072013 (budowa Wojewdzkiego Stanowiska Kierowania). Niska realizacja wydatkw
wdziale 10 Rolnictwo i owiectwo w tych trzech wojewdztwach spowodowana bya przede wszystkim przeduajcymi si postpowaniami odwoawczymi w sprawie scalania gruntw, a take niszymi ni przewidywano cenami osignitymi w przeprowadzonych postpowaniach o udzielenie
zamwie publicznych.
Tabela 7. Wydatki wojewdztw rodkw europejskich wedug wybranych dziaw
2011
Wyszczeglnienie
(dzia klasyfikacji budetowej)
2012
Plan po
zmianach
2011
2012
Wykonanie
2011
4:2
5:3
5:4
mln z
OGEM
520,1
649,8
416,8
514,8
Rolnictwo i owiectwo
378,5
534,9
305,3
427,6
17,8
17,7
8,7
8,8
109,3
78,3
89,6
61,7
Transport i czno
1,0
11,9
0,7
Owiata i wychowanie
4,0
3,1
3,3
Ochrona zdrowia
0,02
0,2
Pomoc spoeczna
0,0
0,8
ospodarka komunalna
G
i ochrona rodowiska
9,3
2,9
Bezpieczestwo publiczne
i ochrona przeciwpoarowa
2012
Struktura
wykonania
80,1
79,2
123,5
100,0
100,0
10
80,7
79,9
140,1
73,3
83,1
48.6
49,7
101,1
2,1
1,7
81,9
78,8
68,9
21,5
12,0
11,5
70,0
96,6
1.642,9
0,2
2,2
2,3
81,3
74,2
69,7
0,8
0,4
0,02
0,2
100,0
100,0
100,0
0,04
0,0
0.0
9,3
2,7
100,0
93,1
29,0
2,2
0,5
W strukturze wykonania dominoway wydatki w dwch dziaach Rolnictwo i owiectwo oraz Bezpieczestwo publiczne i ochrona przeciwpoarowa. Wydatki te stanowiy w 2012 r. 95,1% ogu wydat-
143 Art. 117 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. Nr 157, poz. 1240 ze zm.).
254
a n eks y
kw budetu rodkw europejskich wojewdztw. Wydatki w dziale Rolnictwo i owiectwo zostay

przeznaczone nawykonanie zada w ramach Programu Rozwoju Obszarw Wiejskich w latach
20072013, tj. m.in. na sfinansowanie regulacji rzek, melioracj uytkw rolnych, budow i napraw
waw przeciwpowodziowych oraz scalanie gruntw. Wydatki w dziale Bezpieczestwo publiczne
iochrona przeciwpoarowa realizowane byy w ramach Regionalnych Programw Operacyjnych
oraz dwch Programw Operacyjnych: Kapita Ludzki i Infrastruktura i rodowisko, i dotyczyy zakupw nowoczesnych pojazdw specjalistycznych przeznaczonych do dziaa ratowniczych i wsparcia technicznego ratownictwa ekologicznego i chemicznego, specjalistycznych szkole z zakresu
ratownictwa chemiczno-ekologicznego oraz budowy lub rewitalizacji orodkw szkolenia Pastwowej Stray Poarnej.
255
a n eks y
Aneks nr 5
Wykaz kontroli, ktrych wyniki zostay wykorzystane w informacjach
i analizie wykonania budetu pastwa w 2012 roku
1. Bezpieczestwo ruchu kolejowego w Polsce.
2. Egzekwowanie nalenoci podatkowych i celnych przez izby celne.
3. Funkcjonowanie placwek zagranicznych Ministerstwa Spraw Zagranicznych ze szczeglnym
uwzgldnieniem realizacji zada suby konsularnej w zakresie wydawania wiz i wydawania
Karty Polaka.
4. Funkcjonowanie ratownictwa technicznego i ochrony przeciwpoarowej na kolei.
5. Gospodarowanie majtkiem trwaym przez pastwowe jednostki budetowe.
6. Inwestycje strukturalne PKP PLK SA.
7. Koordynacja i realizacja dziaa z zakresu infrastruktury komunalnej finansowanych ze rodkw UE a Wspln Polityk Roln i z funduszy strukturalnych.
8. Obnianie dochodw do opodatkowania o straty z dziaalnoci gospodarczej.
9. Organizacja systemw orzecznictwa lekarskiego ZUS dla celw rentowych oraz orzekania
oniepenosprawnoci.
10. Prowadzenie konkursw i zawieranie umw przez Polsk Agencj Rozwoju Przedsibiorczoci
na przykadzie wybranych dziaa Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka.
11. Przygotowanie gmin i szk do objcia dzieci szecioletnich obowizkiem szkolnym.
12. Realizacja dochodw i wydatkw przez wybrane gminy wojewdztwa lubuskiego ze szczeglnym uwzgldnieniem rde finansowania deficytu oraz wpywu zaduenia jednostek na
realizacj zada.
13. Realizacja inwestycji drogowych przez powiatowe i gminne jednostki samorzdu terytorialnego w ramach Dziaania I 1 RPO Wojewdztwa dzkiego Drogi.
14. Realizacja zada przez organy nadzoru budowlanego.
15. R
ealizacja zalece Rady Unii Europejskiej z dnia 12 lipca 2011 r. w sprawie krajowego programu reform Polski z 2011 r. oraz zaktualizowanego programu konwergencji na lata 20112014.
16. Windykacja dochodw z tytuu mandatw karnych i kar administracyjnych.
17. W
ykonanie planu finansowego Krajowego Funduszu Drogowego oraz Funduszu Kolejowego
w 2012 r.
18. Wykonywanie przez GDDKiA obowizkw inwestora przy realizacji inwestycji drogowych.
19. W
ykorzystanie przez pastwowe instytucje kultury zada Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa
Narodowego.
20. Wykorzystanie rodkw publicznych na nauk.
21. Zaduenie wybranych instytucji sektora finansw publicznych oraz Krajowego Funduszu Drogowego.
22. Zakup i wykorzystanie aparatury medycznej ze szczeglnym uwzgldnieniem rodkw europejskich.
23. Funkcjonowanie funduszy soeckich.
256
a n eks y
Aneks nr 6
Kryteria oceny wykonania budetu pastwa
Do oceny wykonania budetu stosuje si kryteria oparte na wskanikach wartociowych.
Oceny oglnej wykonania budetu dokonuje si po uprzednim ustaleniu ocen czstkowych
oddzielnie dla dochodw i wydatkw.
Przyjmuje si nastpujce kryteria:
A. Ocena pozytywna stosowana jest w sytuacjach, gdy:
nie stwierdzono uchybie oraz nieprawidowoci lub miay one charakter formalny i wystpoway sporadycznie,
ustalone nieprawidowoci nie mog mie wpywu na rozstrzygnicia postpowa; stwierdzone nieprawidowoci (uchybienia), przy zastosowaniu tej oceny, nie powinny nosi rwnie znamion czynw wskazujcych na umylne przekroczenie zasad wykonywania budetu
w zakresie dochodw, wydatkw, jak i rodkw z budetu oglnego Wsplnot Europejskich,
w tym budetu rodkw europejskich,
nieprawidowoci w zakresie dochodw i wydatkw, wyraone w ujciu wartociowym,
smniejsze od kwot wynikajcych z zastosowania progw okrelonych w pkt B,
sprawozdania budetowe zaopiniowano pozytywnie.
B. Ocena pozytywna mimo stwierdzonych nieprawidowoci stosowana jest, gdy:
nie zostay spenione kryteria oceny negatywnej,
stwierdzono nie mniej ni 0,25% uszczuple dochodw (w relacji do dochodw ogem uzyskanych w danej czci), bdcych nastpstwem dziaa niezgodnych z prawem lub zaniechania dziaa okrelonych prawem,
stwierdzono nie mniej ni 0,25% wydatkw ocenionych jako niecelowe lub niegospodarne z punktu widzenia ekonomicznego w relacji do wydatkw zrealizowanych ogem
wdanej czci lub, gdy stwierdzono, e nie mniej ni 0,75% wydatkw, w relacji do wydatkw ogem w danej czci, dokonanych zostao z naruszeniem prawa, w tym w przypadku zamwie publicznych gdy stwierdzone nieprawidowoci miay wpyw na rozstrzygnicia dotyczce zamwie (np. nie stosowano przepisw ustawy, dzielono zamwienie na czci w celu uniknicia stosowania ustawy lub procedur udzielania zamwie,
nie uniewaniono postpowania o udzielenie zamwienia w przypadkach okrelonych
w ustawie itp.) lub nie mniej ni 0,25% wydatkw z budetu oglnego Wsplnot Europejskich, w tym budetu rodkw europejskich dokonanych z naruszeniem prawa,
sprawozdania budetowe zaopiniowano pozytywnie mimo stwierdzonych nieprawidowoci.
C. Ocena negatywna stosowana jest, gdy:
stwierdzono powyej 0,75% uszczuple dochodw w relacji do dochodw uzyskanych ogem w danej czci wynikajcych z dziaa niezgodnych z prawem lub zaniechania dziaa
okrelonych prawem,
stwierdzono powyej 0,75% wydatkw ocenionych jako niecelowe lub niegospodarne lub
stwierdzono, e powyej 3% wydatkw w relacji do wydatkw ogem w danej czci, dokonanych zostao z naruszeniem prawa lub powyej 0,75% wydatkw z budetu oglnego
Wsplnot Europejskich, w tym budetu rodkw europejskich, dokonanych zostao z naruszeniem prawa,
sprawozdania zaopiniowano negatywnie.
257
a n eks y
Do oceny wykonania planw finansowych pastwowych funduszy celowych, pastwowych osb

prawnych, agencji wykonawczych oraz jednostek bdcych dysponentami III stopnia stosuje si
odpowiednio zasady przewidziane dla czci budetowych zaliczonych do tej grupy.
Dla czci, w ktrych dokonywany jest tylko rozdzia wydatkw (81 Rezerwa oglna, 82 Subwencje oglne dla jednostek samorzdu terytorialnego, 83 Rezerwy celowe), czci zwizanych z obsug dugu publicznego (78 Obsuga zaduenia zagranicznego i 79 Obsuga dugu
krajowego), czci obejmujcej tylko dochody (77 Podatki i inne wpaty na rzecz budetu pastwa i 87 Dochody budetu rodkw europejskich) oraz czci 84 rodki wasne Unii Europejskiej przyjmuje si nastpujce kryteria:
A. Ocena pozytywna stosowana jest, gdy:
nie stwierdzono uchybie i nieprawidowoci,
stwierdzono nieprawidowoci o charakterze formalnym lub porzdkowym, ktre nie spowodoway rozdysponowania wydatkw ujtych w czci budetu pastwa z naruszeniem
przepisw prawa, niecelowo lub niegospodarnie, a w przypadku czci 77, 78, 79 i 87, gdy
stwierdzono nieprawidowoci o charakterze formalnym, ktre nie miay wpywu na pozyskiwanie dochodw i wydatkowanie rodkw budetowych,
B. Ocena pozytywna mimo stwierdzonych nieprawidowoci stosowana jest, gdy:
nie zostay spenione kryteria oceny negatywnej,
stwierdzono nieprawidowoci w zakresie pozyskiwania dochodw i wydatkowania rodkw
budetowych z naruszeniem prawa, niecelowo lub niegospodarnie, ktre nie miay zasadniczego wpywu na wykonanie budetu w danej czci,
C. Ocena negatywna stosowana jest, gdy:
stwierdzone nieprawidowoci miay zasadniczy wpyw na wykonanie budetu w danej czci,
sprawozdania budetowe zaopiniowano negatywnie.
Wyliczenie oglnej oceny wykonania budetu pastwa w danej czci139 klasyfikacji budetowej
przeprowadza si z zastosowaniem poniszych zasad:
1. Dokona ocen czstkowych dla dochodw i wydatkw.
2. Ustali istotno (wag) dochodw (Wd) i wydatkw (Ww) dla realizacji budetu w danej czci
wedug nastpujcego wzoru:

dochody (D) + wydatki (W) = czna kwota, ktra podlega ocenie (G)
waga wydatkw w kontrolowanej cznej kwocie
Ww = W x100%
G
139 W czciach budetu pastwa, w ktrych zgodnie z zaoeniami do kontroli wykonania budetu pastwa nie s
badane dochody nie dokonuje si oceny czstkowej dla dochodw i przy ustalaniu wartoci G nie uwzgldnia
si wagi dochodw.
258
a n eks y
waga dochodw w kontrolowanej cznej kwocie
Wd = W x100%
D

Do ocen czstkowych przyporzdkowa naley nastpujce liczby punktw:
pozytywna
pozytywna mimo stwierdzonych nieprawidowoci
negatywna
Oceny czstkowe dochodw lub wydatkw mog by obnione lub podwyszone o jeden lub dwa punkty,
w zalenoci od charakteru nieprawidowoci, ktrych nie mona jednoznacznie okreli kwotowo
lub wystpuj okolicznoci uzasadniajce podwyszenie lub obnienie oceny.
Obnienia oceny o jeden punkt mona dokona np. w przypadkach, gdy wyniki innych kontroli prowadzonych przez departament czy delegatur wykazay nieprawidowoci w gospodarowaniu rodkami budetowymi ocenianej czci w roku budetowym lub efektywno wykorzystania rodkw
budetowych, w szczeglnoci stopnia zrealizowania zaplanowanego zadania lub wystpiy bdy
w sprawozdaniach biecych i zostay usunite w trakcie kontroli, lub bdy w ksigach rachunkowych bez wpywu na sprawozdanie roczne.
Podwyszenia o jeden punkt mona dokona w przypadkach, gdy nieprawidowoci dotyczyy pojedynczych transakcji.
Obnienia oceny o dwa punkty mona dokona, gdy nieprawidowoci wynikay z braku nadzoru nad
gospodark finansow, w tym w zakresie przestrzegania dyscypliny finansw publicznych, wydatkowania rodkw na wynagrodzenia lub niskiej realizacji zada rzeczowych, lub niepodania do publicznej wiadomoci wykazu podmiotw, ktrym przyznano dotacje podmiotowe i celowe, lub nieskutecznego i niezgodnego z ustaw o rachunkowoci systemu rachunkowoci i kontroli finansowej.
Podwyszenia oceny o dwa punkty mona dokona, gdy ocena wynikajca z innych kontroli prowadzonych przez departament czy delegatur, ktre zawieraj aspekty finansowe zwizane z gospodarowaniem rodkami budetowymi ocenianej czci w roku budetowym jest pozytywna lub jednostka na skutek dziaa podjtych w trakcie kontroli wyegzekwowaa zalege nalenoci z tytuu kar
i grzywien lub podatkw i ce lub odzyskaa aktywa, ktre do czasu ich ujawnienia nie byy wdyspozycji jednostki.
3. Liczby punktw okrelajce czstkowe oceny dotyczce dochodw i wydatkw mnoy si przez
procentowy wskanik wagi odrbnie dla dochodw i wydatkw, a nastpnie uzyskane wielkoci
dodaje, okrelajc tym samym wynik kocowy.
Analogicznie postpujemy w przypadku wyliczenia oglnej oceny wykonania budetu pastwa w czci 85 z zastrzeeniem, i nieprawidowoci stwierdzone w podmiotach finansowanych ze rodkw budetu pastwa za porednictwem budetu wojewody wcza si do
oceny tylko w przypadku, gdy dotyczyy one nieprawidowoci z tytuu nadzoru wojewody
nad wydatkowaniem rodkw dotacji celowych przez jednostki samorzdu terytorialnego.
Przy ocenie wykonania budetu pastwa w poszczeglnych czciach klasyfikacji budetowej, ktrych dysponentami s ministrowie, uwzgldnia si dziaalno tych ministrw zwizan z dyspono-
259
a n eks y
waniem rodkami publicznymi, ktre z pominiciem tej czci s przekazywane do innych jednostek, np. rodki z rezerw celowych na restrukturyzacj.
Relacj stwierdzonych nieprawidowoci do dochodw i wydatkw okrela si z dokadnoci
do setnych czci po przecinku.
Zasady ustalania ocen oglnych s nastpujce:
pozytywna, gdy wynik kocowy jest rwny lub wikszy od 4,
pozytywna mimo stwierdzonych nieprawidowoci, gdy wynik kocowy jest wikszy lub rwny 2,
a mniejszy od 4,
negatywna, gdy wynik kocowy jest mniejszy od 2.
W wyjtkowych przypadkach, w ktrych nieprawidowoci s szczeglnie istotne ze wzgldu
naich charakter, dopuszcza si moliwo obnienia take oceny oglnej o jeden stopie. Dotyczy
tozwaszcza sytuacji, w ktrej wydatkowane zostay rodki zaplanowane w ustawie budetowej,
anie osignito zakadanych celw, lub ulegy istotnemu pogorszeniu wskaniki opisujce realizacj zada.
260

Analiza Budzetu 2012

Загружено:

Сведения о документе

Описание:

Авторское право

Доступные форматы

Поделиться этим документом

Поделиться или встроить документ

Параметры публикации

Этот документ был вам полезен?

Это неприемлемый материал?

Описание:

Авторское право:

Доступные форматы

Analiza Budzetu 2012

Загружено:

Описание:

Авторское право:

Доступные форматы

ANALIZA

WYKONANIA BUDETU PASTWA

WYKONANIA BUDETU PASTWA

V. Rozliczenia z Uni Europejsk 141

2. Zakres rzeczowy i podmiotowy kontroli budetowej

1 Dz.U. z 2012 r. poz.82 zezm.

Kontrola zostaa przeprowadzona w okresie odstycznia domaja 2013 r. u wszystkich dysponentw

Dz.U. z 2012 r. poz.273.

4. Ustawa budetowa na rok 2012

8 Metoda losowania w ktrej prawdopodobiestwo wyboru transakcji jest proporcjonalnie do wartoci

9 Druk sejmowy nr44.

5. Zaoenia polityki pieninej na rok 2012

I I . podstawowe usta l enia k ontro l i

Oglna ocena wykonania ustawy budetowej

rdo: opracowanie wasne NIK na podstawie wynikw kontroli w Ministerstwie Finansw.

Prognozowane dochody budetu rodkw europejskich wykonano w 89,1%. Limit wydatkw

podstawowe ustalenia kontroli

Wykres 2. Wydatki, dochody i deficyt budetu rodkw europejskich w 2012 r.

Deficyt ok. 3,7

rdo: opracowanie wasne NIK na podstawie wynikw kontroli w Ministerstwie Finansw.

Opinia o sprawozdaniach budetowych

podstawowe ustalenia kontroli

Warunki wykonania budetu pastwa i budetu rodkw europejskich

podstawowe ustalenia kontroli

Wykonanie budetu pastwa

podstawowe ustalenia kontroli

podstawowe ustalenia kontroli

10. Wydatki na wynagrodzenia w pastwowych jednostkach budetowych, ujte w zaczniku

Wykonanie budetu rodkw europejskich

17 W zaczniku nr10 do ustawy budetowej ujmowane s wynagrodzenia pracownikw pastwowych jednostek

podstawowe ustalenia kontroli

Deficyt budetu pastwa i budetu rodkw europejskich

podstawowe ustalenia kontroli

Rozliczenia z Uni Europejsk

Pozabudetowe jednostki sektora finansw publicznych

podstawowe ustalenia kontroli

Sytuacja finansw publicznych

podstawowe ustalenia kontroli

20 Dz.U. UE C z dnia 30marca 2010 r. Nr83, str. 47.

podstawowe ustalenia kontroli

Zaoenia polityki pieninej

I I I . W A R U N K I w y k onani A b ud etu pa stwa

1. Sytuacja gospodarcza na wiecie

W A R U N K I wykonani A budetu pastwa

25 Notyfikacja fiskalna Eurostatu, 22kwietnia 2013 r.

28 GUS. Podstawowe wskaniki makroekonomiczne. OECD i wybrane kraje wiata.

W A R U N K I wykonani A budetu pastwa

2. Sytuacja spoeczno-gospodarcza w Polsce

30 IMF World Economic Outlook, April 2013.

W A R U N K I wykonani A budetu pastwa

Wykres 3. Dynamika PKB w latach 20032012 (rok poprzedni = 100)

rdo: dane GUS.

Wzrost gospodarczy w Polsce ulega spowolnieniu w kolejnych kwartaach 2012 r.

Analogiczny okres roku poprzedniego = 100

Analogiczny okres roku poprzedniego = 100

rdo: dane GUS.

Spowolnieniu wzrostu gospodarczego towarzyszyo zahamowanie produkcji sprzedanej przemysu,

W A R U N K I wykonani A budetu pastwa

rdo: dane GUS.

W A R U N K I wykonani A budetu pastwa

Wykres 5. Tempo sprzeday detalicznej w poszczeglnych kwartaach lat 20112012

V. Rozliczenia z Uni Europejsk 141

10. Wydatki na wynagrodzenia w pastwowych jednostkach budetowych, ujte w zaczniku

Wykres 5. Tempo sprzeday detalicznej w poszczeglnych kwartaach lat 20112012