Przedmiotem wiedzy, wg Gorgiasza jest obiektywnie istniejca rzeczywisto postrzegalna: rzeczy, fakty, zjawiska.

Wiedz zdobywa si przez poznanie bezporednie

(obserwacja, wspuczestnictwo, przekaz sowny (ale przekazujcym musi by bezporedni
wiarygodny wiadek). Wynikiem tak zdobywanej wiedzy jest prawda obiektywna.
Wg Gorgiasza mniemania s zawsze mniej wiarygodne od prawdy.
Kairos nakaz chwili, ktry determinuje okrelone postpowanie czowieka.
Rola sofisty (wg Gorgiasza): sofista, czyli nauczyciel dzielnoci, ma za zadanie przede
wszystkim uksztatowanie w ludziach odpowiedniego poziomu intelektualno-etycznego,
dziki ktremu kady sam umiaby okreli to, co waciwe" w kadej sytuacji, w jakiej moe
si znale. Ma to przygotowa np. do funkcji polityka lub demagoga.
Wg Gorgiasza silniejszy w spoeczestwie dowodzi, za sabszy idzie za nim i si mu
podporzdkowuje. Pojcia silniejszy" Gorgiasz uywa w znaczeniu posiadania wikszej od
innych mocy przekonywania, ktrej podstaw jest oparte na wiedzy rozeznanie tego, co
waciwe" w kadej sytuacji.
Sofistyka wyrodzia si w egocentryczne strategie osigania wasnej korzyci bez
ogldania si na spoeczne skutki tych dziaa.{Platon z ironi mwi o sofistach, ktrzy
przejli gorgiaszow metod ukadania mw popisowych. Znaczna cz nastpcw
Gorgiasza posza drog umiejtnoci formalnych, czysto retorycznych, ktre nie nios sob
jakichkolwiek istotnych treci}.
Sokrates (469 399 Ateny)
Dziaalno Sokratesa i jego wpyw na powstawanie nastpnych nurtw
filozoficznych, byy zwizane z cechami charakteru mistrza. Sokrates sam stawa si
wzorcem dla innych filozofw. W znacznej czci do zrodzenia si legendy Sokratesa
przyczyni si ucze Platon, ktry przedstawi swojego mistrza w Uczcie.
Podczas uczty, o Sokratesie wypowiada si Alkibiades, mocno ju podchmielony, w
rwnie swobodnie zachowujcym si towarzystwie: Nie przypuszczaem, ebym mia
kiedykolwiek spotka czowieka z takim rozumem i z tak wol potn. Alkibiades
porwnywa go do sylenw i satyrw bo jego mowa ze wiatem bya niepowtarzalna. Mwi
e sowa Sokratesa mog wyda si dla normalnego czowieka mieszne, lecz zagbiajc je
i analizujc mona dociec prawd z ktrymi powinno si y jeli chce si by doskonaym.
Sokrates by uwaany przez niektrych za sofist, bowiem naucza, posugiwa si
dialektyk i doprowadza do zmiany przekona wrd swoich rozmwcw. Nie bra jednak
pienidzy, naucza rozumu pragnc doprowadzi uczniw do cnoty [jego uczniami byli:
Alcybiades, Krycjasz, Platon, Ksenofont].
Etyka:
- Cnota jest dobrem bezwzgldnym. Cnota arete przed sofistami bya rozumiana
jako tyzna yciowa, dzielno, sprawno. Sokrates szuka dowodw na jej uniwersalne
znaczenie.
- Dzielno,(niezomno w deniu do susznego celu) wywodzi si z natury rzeczy a
nie z umowy. Wszyscy ludzie nie mogli si zej razem i ustanowi praw. Prawa s
rezultatem zawartego w duszy pragnienia porzdku, adu, take w zakresie dbr moralnych.
Prawa moralne zatem s powszechne.
-Czowiek powinien dy do doskonaoci duszy. Sokrates skoncentrowa swoj
uwag na dobru moralnym, mwi si e jest twrc etyki.
Aret - cnota ma wedug opinii Sokratesa przynosi ludziom poytek i szczcie. Najwiksz
cnot jest dobro. Cnota zwizana jest z wiedz.
Jednake nie chodzi o powierzchown wiedz dyskursywn, lecz uzyskanie w peni godnego
ycia. Zo wynika z niewiedzy. Niewiedza za jest rodzajem choroby duszy, ktra wynika z
braku rwnowagi wewntrznej. Kto posiada wiedz pen, ten nie moe czyni inaczej ni
dobrze, s ludzie ktrzy czyni le a nawet o tym nie wiedz.
Zalety moralne Sokrates ukazywa jako analogie w stosunku do pracy rzemielniczej:
przedmioty robi si dobrze, po pierwsze, kiedy wie si jak je robi, po drugie rzemielnik

dochodzi do wybitnego kunsztu w wyniku praktyki. Cnota nie jest wrodzona lecz wywiczona.
Pomoc drugiemu czowiekowi w odnalezieniu cnoty to najwikszy dar od drugiej osoby.
Pomoc w odkrywaniu samego siebie powinna wspiera si na odpowiednich metodach:
- napomnienie i zachta do podjcia wysiku wsplnej analizy problemu.
- metoda elenktyczna polega na odwoywaniu si do najbardziej przejrzystych faktw,
poprzez zestawienie czynw moralnych z umiejtnociami rzemielniczymi
- metoda maiuetyczna polegajca na wydobywaniu z rozmwcy wiedzy przez niego
nieuwiadomionej, na podobiestwo akuszerki wydobywajcej dziecko (PWN).
Sokrates mwi, e to co najcenniejsze w czowieku nie jest zwizane z jego stanem
posiadania i si jego wpywu na losy innych. Szczcie nie wie si z posiadaniem
pienidzy, sawy i zaszczytw etc., ale jest przede wszystkim zwizane z harmoni duszy.
Zadaniem filozofia jest prowadzenie terapii duszy. Droga do wyzwolenia prowadzi moe
tylko poprzez poznanie prawdy. Z zagadnieniem duszy wie si cile pojcie wolnoci,
pojtej jako cakowita zdolno do panowania nad sob, jest wic jest zaprzeczeniem niewoli
dz wasnych.
PLATON
Platon pochodzi z arystokratycznego rodu. By rednim spord trzech braci i nosi
imi Arystokles. Urodzi si w Atenach lub w Eginie 7 maja 427 r. przed Chrystusem i zmar
w roku 347 p.n.e. Jego ycie przypada na przeom V i IV wieku. (wielki rozkwit Aten)
Od wczesnego dziecistwa pisa pieni, tragedie, ponadto zajmowa si muzyk i
malarstwem. Dba rozwj fizyczny. Obdarzony bardzo szerokimi barami, z powodu ktrych
nauczyciel gimnastyki mia go nazwa Platon, dziki swej sile i umiejtnociom zwyciy w
zapasach w igrzyskach olimpijskich i istmijskich.
Spotyka Sokratesa w wieku 20 lat. Wsppracuj nierozcznie przez 8 lat, po czym
Sokrates umiera. Platon uczestniczy w rozprawie nad nim, ofiarowuje zapat za swego mistrza, ale z powodu choroby nie moe mu towarzyszy w ostatnich chwilach ycia.
Niesprawiedliwe skazanie Sokratesa zniechcio Platona do kariery politycznej w
demokratycznych Atenach, ale wci mia zapa do reform i przemian politycznych. Nie
przesta jednak marzy o tym, by gdzie w wiecie zaszczepi najdoskonalszy ustrj.
Po mierci Sokratesa w roku 399 Platon rozpocz swe pierwsze podre, z ktrymi
czy si wiele legendarnych epizodw. Niektre przekazy mwi o podrach w gb Azji,
Palestyny, Cyreny, Egipcie, na Sycylii i w Italii. W Cyrenie u Teodora studiowa geometri
oraz zawar wiele przyjani. W Italii nawiza wane kontakty z pitagorejczykami.
Po 12 latach wdrownego ycia w roku 387 osiad w Atenach i zaoy na wzgrzu Kolonos,
w gaju Akademosa zwizek religijny powicony kultowi Muz. W Akademii wykada i pisa
dialogi. Zyska saw wielkiego nauczyciela, a z w synnym Licie VII pisze, e ludzi od
nieszcz wyzwol jedynie bdcy przy wadzy ktrzy bd prawdziwie miowa mdro.
Platon mieszka przy Akademii - otoczony uczniami, zajty sprawami filozoficznymi
prowadzi wygodny tryb ycia. Nigdy nie zaoy rodziny, pracowa do koca ycia. W
spucinie Platona zachowa si jego testament. Wedug przekazw zmar w dniu swych
narodzin 7 maja, w wito zjawienia si Apollina na ziemi. Std powstaj legendy, wedle
ktrych mia on by synem Apollina. Uczniowie oddawali mu cze niczym pbogowi, czego
wyrazem byo zoenie ofiary po mierci czy pniejsze obchody wita jego narodzin i
mierci. Podczas tego wita piewano hymn pochway dnia, w ktrym bogowie dali ludziom
Platona.
W spadku po Platonie otrzymalimy 36 utworw, ktre Trazyllos, gramatyk z czasw
cesarza Tyberiusza (przeom er) uoy w dziewi tetralogii. Klasyczne wydanie
tekstw dokonane zostao przez Stephanusa w roku 1578 w trzech tomach, a jego
paginacj (podzia stron) stosuje si po dzi dzie.

Na podstawie bada K. Praechtera i W Jaegera dzielimy pisma Platona na cztery

grupy:

I. Modziecze (8): Obrona Sokratesa, Kriton, Ion, Laches, Lysis, Charmides, Eutyfron,
Protagoras. S to dialogi sokratejskie, w ktrych brak jeszcze nauki o ideach.
II. Okresu przejciowego (7): Gorgiasz, Menon, Eutydem, Hippiasz Mniejszy, Hippiasz
Wikszy, Kratylos, Meneksenos. Powicone s one sporom z sofistami, a wystpuj w nich
elementy sokratejsko-pitagorejskie.
III. Dojrzaych lat mskich (4): Uczta, Fedon, Pastwo, Fajdros. Nauka o ideach jest ju
wyran podstaw filozofii platoskiej.
IV. Okresu staroei (9): Teajtet, Parmenides, Sofista, Timajos, Polityk, Fileb, Krytiasz, Prawa,
Epinomis. Zwaszcza w Timajosie i w Prawach daje si zauway wzrost znaczenia logiki i
zaintersowania badaniami empirycznymi.
Platon jest zainspirowanym przez Sokratesa, reformatorem spoecznym.
W jego koncepcji wychowanie ma zosta przemienione przez filozofi, ktra ma sta si
niejako now religi i zastpi w swej roli wychowawczej dawn religi. Tak wielkich
zamierze nie stawia sobie do tej pory aden filozof. Centralne miejsca w platonizmie
zajmuj pojcia kultury (paidei/a) i cnoty (a)ret/).
mier Sokratesa uwiadomia Platonowi stopie zepsucia wczesnych
miast-pastw oraz niemono ich naprawy. Pod wpywem tego wydarzenia Platon usiowa
poczy mdro z wadz i stworzy idealne pastwo. mier Sokratesa przekonaa
Platona o tym, e najlepszymi wadcami byliby filozofowie.
Platon w pniejszym okresie przystpuje do pracy nad dialektyk. Dialektykiem jest
ten, kto ujmuje intelektualnie wiele rzeczy i dostrzega w nich to, co stanowi o ich jednoci.
rdem tej metody byy sokratejskie poszukiwania jednoci cnt.. Przejmuje on i rozwija
sokratejsk metod. Najpowaniejszym zadaniem Platona jest poznawanie idei co jako
jedyne moe prowadzi do stworzenia pastwa doskonaego.
Uczta - Forma literacka Uczty osiga wyyny. Platon rozwija w niej cakowicie sw
nauk o ideach. Uczta powicona jest Erosowi przedstawianemu jako moc wiodca do
przyjani, ktra czy jednostki w organizm. Przyja, ktra jest pragnieniem dobra, stanowi
podstaw spoeczestwa. Rozciga si ona na cay wiat, przez co stanowi zasad rzdzc
wszechwiatem. Przyja zwizana najczciej jest z ide pikna i dobra samego w sobie.
Na samym szczycie drogi miosnej znajduje si idea pikna.
W Fedonie Platon przedstawia trzy synne dowody niemiertelnoci duszy:
Pierwszy z nich jako zaoenie przyjmuje wdrwk dusz.
Platon zakada, e powstawanie dokonuje si poprzez przechodzenie od przeciwiestwa do
przeciwiestwa. Przeciwiestwem ycia jest mier. Gdyby wic tylko ycie przechodzio w
mier, to proces nastpujcych po sobie mierci, musiaby doprowadzi do wyginicia istot
ywych. Winno si wic przyj, e jak po yciu nastpuje mier, tak po mierci ycie.
Drugi dowd rozpoczyna si od twierdzenia, e przemijajce jest to, co jest
zoone (zjawiska), a trwa to, co proste (idee).
Istniej wic dwa odrbne wiaty, przedmiotw umysowych (niezmiennych) i zmysowych
(zmiennych). Dusza z natury swej jest spokrewniona ze wiatem idei, a ciao naley do sfery
zjawiskowej. Dusza przez rozumowanie zmierza do tego, co niezmienne. Jest ona podobna
do tego, co boskie i niemiertelne. Wiele jednak zaley od ycia, jakie wioda.
Te dusze, ktre nie miay wiele zwizku z ciaem za ycia, atwo si odrywaj od ciaa
i udaj si w strony boskie. Inne natomiast, same nie mogc si oderwa, musz si bka,
by w ten sposb pokutowa za ycie. Folgujcy przyjemnociom staj si osami,
krzywdzcy innych zwierzyn drapien, dzielni spoecznie mrwkami i pszczoami, a tylko
filozofowie, ktrych dusze nie miay wiele zwizku z ciaem za ycia, id wprost w rejony
boskie.
(brak 3.dowodu w notatkach)

Pitagorejscy filozofowie Simiasz i Kebes, dyskutuj z owymi dowodami:

1. - Pierwszy zarzut polega na porwnaniu duszy w ciele, do harmonii w lirze. Gdy
zniszczymy lir, tracimy harmoni. Wic jeli umiera ciao, tracimy dusz.
W odpowiedzi Sokrates mwi e harmonia w lirze nie wyprzedza jej elementw materialnych
i ulega stopniowaniu, a dusza preegzystuje i nie moe by mniej lub bardziej dusz.
2. - Drugi zarzut mona rozumie tak: krawiec przeyje wiele ubra ktre uszy za ycia,
ale pokazywanie jednego z jego paszczw, jako dowd e krawiec yje po mierci,
jest bdne. Podobnie jest z dusz. Jest prawdopodobne, i istnieje takie ostatnie
wcielenie, w ktrym dusza umiera, a dopiero po niej ginie ciao.
Sokrates odpowiada, e dusza nie moe uczestniczy w przeciwnej sobie idei mierci i musi
by niemiertelna, podobnie jak nieg i ciepo nie mog ze sob wspbytowa jako rzeczy
uczestniczce w przeciwnych sobie ideach.
Sokrates zauwaa, e da si wcign przez Kebesa i Simiasza w gr,
ktra staje si jaowa. W istocie nie chodzi o wzajemn wymian ciosw i wygran potyczk
sown z polemistami, chodzi przede wszystkim o znalezienie wewntrznej prawdy.
Platon pisze w Fedonie, e jeli co mwi, to warto eby by o tym przekonany.
A jeli si myli, to przynajmniej przez cay czas przed mierci bdzie si mniej uprzykrza
towarzystwu skargami.
Rozwaania nad niemiertelnoci duszy poprzedzaj jedn z najpikniejszych scen, ktre
wyszy spod pira Platona, mianowicie opis ostatnich chwil Sokratesa. cz si w niej ze
sob prostota i wstrzsajca moc.
W chwil po wypiciu trucizny, w ostatnim momencie ycia, Sokrates wypowiada do Kritona sowa:
- Kritonie, mymy winni koguta Asklepiosowi. Oddajcie go, a nie zapomnijcie!
Koguta zwyczajowo ofiarowywano (bogowi lekarzy Asklepiosowi) po wyleczeniu z choroby. mier leczy Sokratesa z choroby,
ktr byo dla ycie ziemskie. Dialog koczy si sowami:
- Tak nam, Echekratesie, skona przyjaciel; czowiek, o ktrym moemy powiedzie, e ze wszystkich, ktrychemy wtedy znali,
najlepszy by i w ogle najmdrzejszy i najsprawiedliwszy.

Najobszerniejszymi dzieami Platona s dialogi polityczne Pastwo oraz Prawa.

O ile Pastwo jest utopi, ktra nie bardzo liczy si z realiami, o tyle w ostatnim swoim dziele
Platon poszukuje idei pastwa w oparciu o znane sobie realnie istniejce ustroje pastwowe.
Trazymach mwi, e niesprawiedliwo jest korzystniejsza od sprawiedliwoci,
poniewa dziki niej atwiej osiga si szczcie. Przykadem moe by dyktator, ktry mimo
tego, e popenia najwicej niegodziwoci, yje najszczliwiej.
- Twierdzenie to jest nie do przyjcia dla Sokratesa. Gosi on tez, i sprawiedliwo duszy
jest cnot, dziki ktrej ludzie mog wspy ze sob. To sprawiedliwo, bdca zajciem
adekwatnym dla duszy, zapewnia szczcie.
Cay wysiek Platona zmierza do tego, by pokaza autoteliczno sprawiedliwoci.
Jest ona, twierdzi Platon, dobra sama w sobie i tkwi w gbi ludzkiej osobowoci jako jedna
cnota. Niesprawiedliwo jest rwnoznaczna ze zem i gupot.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Akademia Platoska wywara olbrzymi wpyw na duchowe dzieje ludzkoci.
Na przeomie staroytnoci i redniowiecza panuje odrodzony/zmodyfikowany platonizm.
Filozofia neoplatoska wpynie na Chrzecijastwo (Ojcowie wschodni, Augustyn, Boecjusz).
Silna pozycja historyczna platonizmu jest zarazem przeklestwem tej filozofii
wydaje si tak dobrze znana, e podlega stereotypom, a to prowadzi do jej zapoznania.
Platon przyjmuje, e miar czowieka jest duch, zakada, e rdowa prawda nie jest
osigalna poznawczo a jedynie ukazuje si w przewicie, jest chwilowym przebyskiem; dla
Platona fundamentem wszystkiego jest byt; celem naszego poznania jest prba rozpoznania
istot, cho one same s niepoznawalne.