ESKĐŞEHĐR OSMANGAZĐ ÜNĐVERSĐTESĐ

MÜHENDĐSLĐK MĐMARLIK FAKÜLTESĐ

Đnşaat Mühendisliği Bölümü
Bir doğrultuda
çalışan döşeme Ana donatı

Dağıtma donatısı

çalışan döşeme
Đki doğrultuda
Sunu Ders Notları Ek donatı

pilye

BETONARME II düz

Ahmet TOPÇU
ESKĐŞEHĐR, Eylül 2006
Değerli öğrencilerim,

Bu sunu ders notlarında ilgili yönetmeliklere yer yer gönderme yapılmaktadır.

Betonarmeyi anlayabilmek, kalıcı bilgiler edinebilmek, ders ve sonrası başarılı olabilmek için:

•Derslere devam etmenizi, dinlemenizi,

•Ders kitabı ve önemli yönetmeliklerin güncellenmiş olanlarını mutlaka temin etmenizi,
•Gönderme yapılan kaynakları ders sonrası mutlaka okumanızı, yorumlamanızı, diğer arkadaşlarınızla ve
gerekirse öğretim üyesi ile konuyu tartışmanızı; ezberden kaçınarak sorgulayıcı olmanızı,
•Çözülmüş örnekleri ders sonrası tekrar satır-satır ve yazarak tekrar çözmenizi,
•Karşınıza çıkan her inşaatı özenle gözlemenizi,
•Mesleğinize yönelik her kaynağı, zaman içerisinde, kütüphanenize eklemenizi,
•Bilgisayar kullanımı becerinizi geliştirmenizi, uygulamada yoğun kullanılan en az bir Statik-Betonarme
yazılımını zaman kaybetmeden öğrenmenizi,
•Đnşaat sektöründeki gelişmeleri izlemenizi, internetten sürekli yararlanmanızı,

Öneririm.

Öğrenmenin bedeli:

Önceden öğrenenler indirimli fiyattan öğrenir

Otoriteden öğrenenler özgürlük bedeliyle öğrenir
Deneyerek öğrenenler etiket fiyatından öğrenir
Hayattan öğrenenler gecikme zammıyla öğrenir
Hayattan da öğrenemeyenler boşa gitmiş hayatlarıyla bile öğrenemezler

Arthur Miller
 Đçerik
Ders : 1514x8446 BETONARME II (3+0) 3 (Reinforced Concrete II)
Önşart: Betonarme I dersinden devam almış olmak
Derslik: A217 Öğretim üyesi: Prof.Dr. Ahmet TOPÇU Oda: A213
Tel.: 0 222 239 37 50/32238 e-Posta: atopcu@ogu.edu.tr , Đnternet: http://mmf.ogu.edu.tr/atopcu

Đçerik (Content):
Dersin amacı betonarme yapıların tasarım ilkelerini kavratmaktır. Dersin içeriği şöyledir: Yapıların sınıflandırılması. Taşıyıcı sistem seçimi. Taşıyıcı sistem
düzensizlikleri. Döşeme tipleri. Kirişli döşemeler, bir ve iki yönde çalışan döşemeler, TS500-2000 tabloları ile donatı hesabı, boşluklu döşemeler, çeşitli mesnetli ve
yüklü döşemeler. Dişli döşemeler. Temeller, temel tipleri, duvar altı temeli, sürekli temeller, radye temeller.

The main aim of the course is to introduce the design principles of the reinforced concrete structures. Content of the course is as follows: Classification of buildings.
Choice of structure. Structural system irregularities. Types of slabs. Joist floors, One-two way slabs, design using the TS500-2000 tables. Slabs with openings, Slabs
of varying support and loading conditions. Ribbed slabs. Foundations, types of foundations. Wall footings, one and two-way continuous strip foundations, mat
foundations.

Dersin öğrenciye kazandıracağı beceriler: By the end of this module students will be able to:
Yapı tiplerini tanıma Know types of structures
Taşıyıcı sistem seçimi ilkelerini öğrenme Understand how to choose the structure.
Döşeme tiplerini kavrama Know types of the slabs.
Döşeme tasarım ve çizimini öğrenme Design and draw the slabs.
Temel tiplerini tanıma Know types of the foundations.
Temel tasarım ve çizimini öğrenme Design and draw the foundations.
Đlgili yönetmeliklerin kullanımı. Use the related national codes.
 Sınavlar, Devam, Đtiraz, Kaynaklar, Yönetmelikler, Diğer
Sınavlar ve ağırlıkları:
1. Yarıyıl içi sınavı: %25, 2. Yarıyıl içi sınavı: %25, Final:%50.
1. ve 2. Öğretimin tüm gruplarının sınavları aynı gün aynı saatte aynı sorularla yapılacak ve değerlendirme ortak olacaktır. Sınavlarda kitap ve notlar açıktır.

Devam:
En az 80% devam zorunludur. Bu şartı sağlayamayanlar yarı yıl sonu sınavına katılamazlar.

Telafi sınavları:
Yazılı olarak yapılacak telafi sınavında, hangi sınavın telafisi olduğuna bakılmaksızın, öğrenci tüm konulardan sorumlu olacaktır.

Sınav sonuçlarına itiraz:

Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Önlisans Lisans Öğretim ve Sınav Yönetmeliğinde belirtilen yol izlenir.

Kaynaklar (Reading List):

1. Ersoy, U. (1995). Betonarme 2, Döşeme ve Temeller, Evrim Yayınevi, Đstanbul.
2. Celep, Z., Kumbasar N. (2005). Betonarme Yapılar, Sema Matbaacılık, Đstanbul.
3. Doğangün, A. (2005). Betonarme Yapıların Hesap ve Tasarımı, Birsen Yayınevi, Đstanbul.
4. Aydın, M. R. (2002). Betonarme Hesap Tabloları, Osmangazi Üniversitesi yayın No: 071, Eskişehir.
5. Çetmeli, E. (1987). Plaklar, ĐTÜ, Đstanbul.
6. Köseoğlu, S. (1986). Temeller, I, II, Matbaa Teknisyenleri Basımevi, Đstanbul.
7. Köseoğlu, S. (1992). Merdivenler, Matbaa Teknisyenleri Basımevi, Đstanbul.

Yardımcı Kaynaklar:
8. ATIMTAY, E., ATIMTAY, E., Betonarme Sistemlerin Tasarımı (genişletilmiş 2. baskı), Cilt I, II, ODTÜ, 2001.
9. ATIMTAY, E., Açıklamalar ve Örneklerle Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkında Yönetmelik, Cilt I, II, ODTÜ, 2000.

Yönetmelikler (Codes):
10. TS 498-1997, Yapı Elemanlarının Boyutlandırılmasında Alınacak Yüklerin Hesap Değerleri, TSE, 1997
11. TS ISO 9194-1997, Yapıların Projelendirilme Esasları-Taşıyıcı Olan ve Olmayan Elemanlar-Depolanmış Malzemeler-Yoğunluk, TSE,1997
12. TS 500-2000, Betonarme Yapıların Hesap ve Yapım Kuralları, Türk Standardları Enstitüsü, 2000
13. Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkında Yönetmelik, Bayındırlık Bakanlığı, 1997
14. Deprem Bölgeleri Haritası, Đndeks, Yerleşim Birimleri ve Deprem Bölgeleri, Bayındırlık Bakanlığı, 1996.

Diğer:
• Betonarme I dersini almamış veya devamsız kalmış olan öğrenci bu dersi almamalıdır.
• Güncel yönetmelikleri ve hesap makinesini öğrencinin yanında bulundurması yararınadır.
 Yapıların Sınıflandırılması

Kullanım amacına göre: Üretim şekline göre:

•Birdöküm yapılar
•Konutlar •Öndöküm (prefabrik) yapılar
•Đş merkezleri •Öngerilmeli (prefabrik) yapılar
•Sanayi yapıları •Ardgermeli (prefabrik) yapılar
•Köprüler
•Barajlar

Taşıyıcı sisteminin malzemesine göre: Görsel:

•Yığma yapılar (dolu tuğla, düşey delikli tuğla, gazbeton, doğal taş, beton briket) •Normal yapılar
•Ahşap yapılar •Yüksek yapılar
•Çelik yapılar •Gökdelenler
•Betonarme yapılar

Yerine göre: Sahibine göre:

•Üst yapı (Apartman, kule, baca…) •Özel kişilere ait yapılar
•Alt yapı (Yol, tünel, kanalizasyon, köprü,…) •Kamu yapıları
 Betonarme taşıyıcı sistemler
•Salt çerçeveli sistemler
•Salt perdeli sistemler
•Perde-çerçeveli sistemler (karma sistemler)
•Kabuklar
•Kablolu sistemler

Taşıyıcı elemanlar
döşeme
ş
kiri

kiriş
Kirişli döşeme

perde
Kirişsiz döşeme

kolon
Dişli(nervürlü) döşeme
Asmolen döşeme
•Döşemeler Kaset(ızgara)-kiriş döşeme

•Kirişler Dikdörtgen, tablalı,

I, kutu kesitli kirişler

•Kolonlar/perdeler Dikdörtgen, daire, sekizgen, halka, kutu,

L, I, T, C kesitli kolonlar/perdeler

Duvaraltı temeli i
•Temeller iriş
Tekil temel l k
e
tem
Sürekli Temeller
Radye temeller

kolon filizleri
Yapı Örnekleri
(fotoğraflar)
Yüksek yapılar

yüseklik: 146.7 m

Mikerinos Kefren

Keops

MÖ 2500

Pramidler Gize/MISIR

Dünyanın ilk gökdelenleri

 KEOPS Pramidi hakkında öz bilgiler:
Her biri 2.5 ile 15 ton kütleli 2 300 000 adet taş blok kullanılmış.
Đnşaat süresi Mezar bölgesinde bazı bloklar 75 ton. Toplam hacim: 2 500 000 m3.
20 yıllık inşaat sürecinde 100 000 işçinin çalıştığı tahmin edilmektedir.

kesit Keops
Normal yapı/yüksek yapı/gökdelen: Đkiz kuleler:
Yapılışı: 1972
Normal yapı/Yüksek yapı/Gökdelen ayırımının standart bir tanımı yoktur. Yıkılışı: 11 Eylül 2001
Ülkeden-ülkeye, şehirden-şehire algılama farklıdır. Aşağıdaki sınıflandırma Kat sayısı: 110
bir fikir verebilir: Yükseklik: 412 m

1-12 kat (yükseklik 3-36 m) :Normal yapı

13-25 kat (yükseklik 39-75 m) :Yüksek yapı
25- (yükseklik>75 m) :Gökdelen

Dünya ticaret merkezi ikiz kuleleri

Yüksek yapı

Gökdelen

Newyork 1972 Normal yapı

Newyork, 11 Eylül 2001

Dünya’da yüksek yapılar:

Dünyanın en yüksek yapısı:

Taipei 101 Ticaret merkezi,
Taipei/Tayvan

Yapılışı: 2004
Yükseklik: 509 m
Taşıyıcı sistem: Betonarme ve
çelik

Central Plaza, 311 South Wacker Drive Water Tower

Hong Kong 1992, 374 m. Chicago 1990, 293 m, Chicago 1975, 262 m, Betonarme.
En yüksek betonarme yapı. Betonarme.

Dünyanın en yüksek ikinci yapısı:

Petronas Towers, Kuala
Lumpur/Malezya

Yapılışı: 1998
Yükseklik: 452 m
Taşıyıcı sistem: Betonarme ve çelik

Jin Mao Tower

Shanghai 1998, 421 m Onterie
One Shell Plaza
Betonarme/çelik Chicago 1986, 174 m.
Houston 1971, 218 m.
Betonarme
Hafif beton ile yapılmış en yüksek yapı.
Türkiye’de yüksek yapılar:
Mertim-Mersin
Kat : 52 39 kat (157.32 34 kat
Yükseklik : 176.8 m)
m
Yıl :1987

Đş Bankası kulesi No:1/ Đstanbul

Yıl: 2000
Taşıyıcı sistem: Betonarme
Beton sınıfı: C35
Kat: 52
Yükseklik: 181.2 m

Sabancı Center/Đstanbul
Yıl: 1993
Taşıyıcı sistem: Betonarme
Gökdelen
Beton sınıfı: C30
Yüksek yapı Đnşaat arsa alanı: 20457 m2
Mersin Toplam inşaat alanı: 107000 m2
Beton : 70000 m3
Normal yapı
Đnşaat çeliği: 10000 ton
Temel tipi: Radye (18000 m3)
Polat kulesi, beşiktaş/Đstanbul
Yıl: 2001
Kat: 42
Yükseklik: 153 m
Mersin/Türkiye
Gökdelenlerin kıtalara dağılımı (2005 yılı verileri) Dünya’da en yüksek ilk 10 yapı (2005 verileri)
Yükseklik Yapı adı ve yeri Yük. Kat Yıl
m
1. Taipei 101 509 101 2004
Bölge
>150 m >200 m >250 m >300 m >350 m >400 m Taipei/TAYVAN
2. Petronas Tower 452 88 1998
Afrika 4 - - - - - Kuala Lumpur/MALEZYA

Asya1) 233 105 32 14 4 2 3. Sears Tower 442 108 1974

Chicago/ABD
Avustralya 45 10 1 - - -
4. Jin Mao Tower 421 88 1998
Avrupa2) 40 7 2 - - - Şangay/ÇĐN

Kuzey 5. 2 International Finance Centre 415 88 2003

Amerika
508 137 35 8 2 1 Hong Kong/ÇĐN

Güney 6. CITIC Plaza 391 80 1997

Amerika3)
24 1 - - - - Guangzhou/ÇĐN
7. Shun Hing Square 384 69 1996
Toplam 854 260 70 22 6 3 Shenzhen/ÇĐN
8. Empire State Building 381 102 1931
1)Türkiye dahil
Newyork/ABD
2) Rusya dahil
3 Orta Amerika dahil 9. Central Plaza 374 78 1992
Hong Kong/ÇĐN
10. Bank of China Tower 367 72 1990
Hong Kong/ÇĐN
 Ahşap yapılar:
Günümüzde ahşap yapı nadir olarak
yapılmaktadır. Yüksek yapı yapılamaması,
yangına ve şiddetli rüzgara dayanıklı
olmaması, malzemesinin kıt olması, iyi ustalık
gerektirmesi gibi olumsuz yönleri vardır.

Kanada, Japonya ve ABD gibi ülkelerde yoğun

olarak ahşap bireysel konut yapılmaktadır.
Örneğin, deprem bölgesi olan
Kaliforniya/ABD de konutların %99 ahşaptır.

Ahşap yapının depreme daha dayanıklı olduğu

görüşü yaygındır. 17 Ağustos 1999 depremi
sonrası bu görüş yaygınlaşmış, ancak
uygulama bulamamıştır. Ahşap betonarmeye
nazaran çok daha hafif olduğundan ve daha
elastik davrandığından depremde fazla 130 yıllık ahşap yapı,
zorlanmamaktadır. Ancak, 2 kattan daha Sultanahmet/Đstanbul Ahşap köprü,
yüksek yapılamaması bu avantajını ülkemizde (Günümüzde otel) Almanya
yitirmektedir.

Ahşap evler, Rize Taşınabilir Đlkokul (650 m2 )

Ahşap ev, Safranbolu/Karabük Montaj süresi:7 gün
17 Ağustos 1999 Marmara depremi bölgesinde 6 adet inşa edildi.
Çelik yapılar:
Dünya’da hemen tüm gökdelenlerde çelik kullanılmaktadır. Sınırlı profil seçeneği, iyi ustalık gereksinimi,
yüksek maliyet, yangına dayanıksızlık ve bakım gibi zorlukları vardır. Türkiye’de konut yapımında nadir
kullanılır. Genelde sanayi yapılarında kullanım alanı bulabilmektedir.
 Kiriş

Kolon

Salt çerçeveli yapı

Salt perdeli yapı

Etriyeli kolon

Kiriş Perde

Lento Taşıyıcı olmayan tuğla

Gaz beton dolgu dolgu duvar
duvar

Eskişehir 2002 Fretli kolon

Perde Kolon Eskişehir ĐMO binası-2002

Perde- çerçeveli yapı

Yığma yapılar: Kalkan duvarı hatalı!
Eski-yeni duvar birleşimi
tehlikeli!
Yatay delikli, boşluk
oranı yüksek tuğla yığma
yapılarda kullanılamaz !
hatıl yok !

Taşıyıcı duvar tuğlası (düşey

delikli ve boşluk oranı düşük)

Döşeme ve
hatıl

Taşıyıcı Eskişehir 2002 Çok kötü

duvar

Eskişehir 2002
Bodrum
iyi
çevre perdesi

Çok kötü
 Yapılarda kullanılan tuğla tipleri:

Dolgu duvar tuğlası

Taşıyıcı duvar tuğlası

Düşey delikli tuğla (TS 705) Yatay delikli tuğla (TS 4563)

Yığma yapıların duvarlarında taşıyıcı Betonarme binaların bölme duvarlarında

olarak kullanılır.Yüksek dayanımlı dolgu olarak kullanılır. Dayanımı düşük
fakat ağırdır. fakat hafiftir.

Dayanım ≈ 15 N/mm2 Dayanım ≈ 2.5 N/mm2

yoğunluk ≈ 1200 kg/m3 yoğunluk ≈ 600 kg/m3
Boyut:29x19x13.5 Delikler düşey olacak Boyut:19x19x13.5 Delikler yatay olacak
19x9x8.5 19x19x8.5 şekilde dizilir
şekilde dizilir

Taşıyıcı duvarda kullanılan tuğla veya gazbetonun basınç dayanımı 5 N/mm2 den az olamaz. Boşluk oranı
%25 den fazla olamaz (Deprem Yönetmeliği-1997, Madde 10.3, Sayfa 67)
 kolon
Prefabrik yapı:

Yerinde dökme perde

kiriş (deprem için )

kolon

kiriş
Döşeme

Kolon-kiriş birleşim
noktası
kiriş

kolon
OGÜ, Eskişehir 2002

Kolon tekil temeli Kolonun sokete yerleştirilmesi

(Soket-Tekne temel)
Depremde açılmış düğüm noktası
Kabuklar: Đnce cidarlı eğrisel yüzeyli taşıyıcılardır.

Katlanmış plak

Soğutma kulesi

Silindirik kabuk

Dünyanın en büyük opera binası (7385 m2 , 102 Milyon $)

Sidney opera binası 1957-1973

Mimar: Jorn UTZON (Danimarka)
2003 Pritzker en iyi mimari ödülü Đstasyon binası, ESKĐŞEHĐR
Silindir atık su tankı
Köprüler:

Trafiğe açılışı: 30 Ekim 1973 Hafriyat: 110000 m3 Yapı çeliği:

Toplam açıklık: 1560 m Beton: 72000 m3 Ayaklar: 5600 t
Ayaklar arası açıklık: 1024 m Đnşaat çeliği: 3600 t Platform: 9000 t
Yükseklik(Su-platform arası): 64 m Ana kablolar+askılar: 6200 t
Ayak yüksekliği: 165 m Giriş-çıkış köprülerinde: 3000 t
Ana kablo çekme kuvveti: 150000 kN
Yapımcı: Hochtief (Almanya)/ Cleveland Bridge&Engineering(Đngiltere)

Platform alanı: 52000 m2

Şerit sayısı: 6
Trafik kapasitesi : 80000 araç/gün
Đlk yıl içinde geçen araç(Ekim 1973-Ekim 1974) :11 Milyon Boğaziçi köprüsü, 1973
1973-1997 arası: 1 Milyar
Boğaziçi Köprüsü:

Toplam açıklık: 1560 m

Ayaklar arası açıklık: 1024 m
ÖZET BĐLGĐLER: Yükseklik(Su-platform arası): 64 m
Ayak yüksekliği: 165 m
Başlangıçtaki adı: Đstanbul Köprüsü Ana kablo çekme kuvveti: 150000 kN
Resmi adı : Đstanbul Boğaziçi Köprüsü
(20 Ekim 1973 Bakanlar Kurulu Kararı) Hafriyat: 110000 m3
Takma adı: 1. Köprü Beton: 72000 m3
Đnşaat çeliği: 3600 t

Yapım kararı: 31 Eylül 1957 (Adnan MENDERES) Yapı çeliği:

Tasarım: De Leuw-Cather&Company (USA) Ayaklar: 5600 t
Proje: Freeman, Fox&Partner Engineering Platform: 9000 t
(Đngiltere) Ana kablolar+askılar: 6200 t
Yapımcı: Hochtief (Almanya)/ Cleveland Giriş-çıkış köprülerinde: 3000 t
Bridge&Engineering(Đngiltere)
Platform alanı: 52000 m2
Proje ihalesi: 3 Temmuz 1968 Şerit sayısı: 6
Đnşaat ihalesi: 16 Aralık 1969 Trafik kapasitesi(Proje) : 80000 araç/gün
Temel töreni: 20 Şubat 1970 (Süleyman DEMĐREL)
Tamamlanması: 29 Ekim 1973 Geçen araç:
Açılış töreni: 30 Ekim 1973 (Naim TALÜ) ilk gün: 30 000
Ekim 1973-Ekim 1974 :11 Milyon
Kaynak (kredi): 75.5 Milyon $+3.5 Milyon &+20 1973-1997: 1 Milyar
Milyon DM 1 günde(ortalama) : 200 Bin
Proje bedeli: 1 Milyon &
Đhale bedeli: 127 Milyon $
Maliyet : 440 Milyon TL.
Kubbe: Beton kemer baraj:

Roma 1957

Gökçekaya/Eskişehir 1972
Prefabrik betonarme çatı örtüsü
(1620 adet pano) Taşıyıcı sistem
(ızgara eğrisel kirişler)

Roma 1957

Gökçekaya barajı/Eskişehir

Roma 1957
Cami kubbesi
Kule tipi yapılar:
Đnşaat alanı küçük fakat yüksek yapı tipidir. Su,
haberleşme, deniz feneri, rüzgar enerjisi kuleleri,
230 m
minareler ve sanayi bacaları bu türdendir. Bu yapılarda
düşey yük etkisinden ziyade rüzgar ve deprem etkileri
önem kazanır.

160 m

148 m

Minera haberleşme kulesi

Kuala Lumpur/Malezya
YIL: 1996
Yükseklik: 421 m
Sabancı camii/adana-1999
Minareler: 99 m

Endem haberleşme kulesi

Beylikdüzü/Đstanbul
YIL: 2001
Yükseklik: 230 m Atakule/Ankara
Yıl: 1989
Yükseklik: 125 m
Berlin (60 dakikada 1 tur
döner)
Su kulesi Su kulesi Sanayi bacaları, yükseklik: 300 m
Kablolu sistemler:

Akashi-Kaikyo asma köprüsü,

Kobe/JAPONYA, 1998

Orta açıklık 1991 m, toplam açıklık

3911 m ile Dünyanın en uzun
köprüsü.

Millennium Dome, Greenwich, Teleferik

Londra
Açıklık: 365 m .
Yıl: 1999

Olimpiyat stadyumu, Münih/Almanya, 1972

 Mimari Projeler
A B C D

Balkon •Mimar, yapının değişik her katı için

6 m2 ayrı bir kat planı çizer.
Mermer
•Kat planı kata kuş bakışı bakılarak
3 çizilir. Yapı kat seviyesinden (döşeme
üstünden) kesilerek aşağı bakılır,
görülmesi istenen çizilir.
•Kat planında hacimler, pencereler,
1
+320 kapılar, duvarlar, kaplama türü,...,
2 eşyalar gösterilir.
Oda
3
21 m2
•En az iki düşey kesit çizilir.
Merdiven/
4
sahanlık Ahşap parke •Yapının her cephesinden görünüşü
5
a 15.8 m2 a çizilir.
6 Mermer
7
8
•Mimari projede kolonlar, kirişler,
25 10 25
9 90 92.5 412.5 döşemeler, bunların yerleri ve boyutları
10 (yani yapının taşıyıcı sistemi)
11 gösterilmez! Kolonların gösterildiği
12
2 mimarı projeler ile karşılaşılmaktadır.
13
14
Ancak bu, Mühendis için bağlayıcı
Koridor değildir.
15 WC/duş
5.3 m2 +320 2 m2
+320 80 Mermer
70 Mermer
210 Taşıyıcı sistemi belirlemek, Mühendisin
210
görevidir!
1

200 260 cm 170

1. KAT PLANI (ölçeksiz)

 +590
Çatı

Düşey kesitlerden:
• Yapının kat sayısı
+320
• Kat döşemelerinin kotları, kat yükseklikleri
1. kat • Döşeme tipi
• Varsa; boşluklar, düşük döşemeler
• Dolgu duvar türü
• Varsa; izolasyon, asma tavan

+50 gibi bilgiler okunur.

000 Zemin kat

200 430 cm

A B D

a-a kesiti

Mimari düşey kesit (detaylar gösterilmemiştir)

 Statik ve Betonarme Projeler
Bir yapının statik-betonarme projeleri aşağıdaki aşamaları içerir:

1. Ön hazırlık:
Mimari proje incelenir, yapı kavranır. Đnşaatın yapılacağı arsa incelenir. Taşıyıcı zemin, deprem bölgesi ve kar bölgesi hakkında
bilgiler toplanır. Yapının taşıyıcı sistemine (salt çerçeveli sistem, salt perdeli sistem, Perde-çerçeveli sistem gibi) karar verilir.
Malzeme seçilir (Beton ve çelik sınıfı). Statik ve betonarme hesaplar için hangi araçların kullanılacağına (Yönetmelikler,
kaynaklar, el hesapları, tablolar, bilgisayar programları) karar verilir.
2. Kat kalıp planları:
Mimarisi farklı olan her kat için, 1/50 ölçekli, ayrı bir kat kalıp planı çizilir. Kalıp planı; kolon/perde, kiriş ve döşeme gibi
elemanların yerlerine, adlarına ve boyutlarına ait bilgileri içerir. Her kat planında, anlaşılmasını kolaylaştırmak için, en az iki kesit
verilir. Kat kalıp planının tamamlanması ile yapının taşıyıcı sistemi seçilmiş olur. Bu nedenle projenin en önemli aşamasıdır. Đyi
veya kötü seçim yapının geleceğini iyi veya kötü olarak belirler. Kötü bir seçim sonrası ince hesapların hiçbir anlamı yoktur. Kötü
bir taşıyıcı sistemi olan yapıyı hiçbir ince hesap kurtaramaz.
3. Döşeme hesapları:
Döşeme karakteristik yükleri (g sabit ve q hareketli) belirlenir. Deprem dikkate alınmaz. Merdiven yükü sahanlık plaklarına
aktarılır. Pd=1.4g+1.6q tasarım yükünden her döşemede oluşan iç kuvvetler (momentler) belirlenir. Döşeme betonarme hesapları
yapılarak belirlenen donatılar ilgili kat kalıp planı üzerine çizilir.

4. Kiriş yükleri:
Kirişin kendi ağırlığı, varsa üzerindeki duvarın ağırlığı, döşemelerden kirişe gelen yük ve varsa kirişe saplanan başka kirişten gelen
tekil yük kiriş yükü olarak alınır. Sabit ve hareketli yükler ayrı ayrı belirlenir, toplanmazlar (düşey, deprem ve diğer yük etkilerinin
birleşimlerinin yapılabilmesi için).

5. Kiriş ve kolonların düşey yükler altında statik hesapları:

Taşıyıcı sistem uzay veya düzlem çerçeve olarak modellenir. Kiriş, kolon ve perdelerin karakteristik iç kuvvetleri (moment, kesme,
normal kuvvet, ...) hesaplanır. Hesaplar karakteristik sabit yükler ve hareketli yükler için ayrı ayrı yapılır.
6. Kiriş ve kolonların yatay yükler altında statik hesapları:
Deprem ve rüzgardan, hangisi etkin ise (Türkiye’de genelde deprem) bu etki altında kiriş, kolon ve perdelerde oluşan karakteristik
iç kuvvetler belirlenir.
7. Kirişlerin betonarme hesapları ve çizimleri:
Yük katsayıları dikkate alınarak, tasarım kuvvetleri için, her kirişin boyuna ve enine (etriye) donatıları belirlenir. Her kirişin 1/20
ölçekli detay çizimi yapılır. Kiriş boyuna ve enine kesitinde boyuna donatıların ve etriyelerin açılımları, çap, adet, aralık, boy ve
sarılma bölgesi uzunlukları gösterilir.
8. Kolon/perde betonarme hesapları ve çizimleri:
Yük katsayıları dikkate alınarak, tasarım kuvveti için, her kolon ve perdenin boyuna ve enine(etriye,fret, çiroz) donatısı belirlenir.
Kolon yerleşim(aplikasyon) planları değişiklik arz eden her kat için çizilir. Akslar 1/50, kolonlar/perdeler 1/20 ölçekli çizilir. Her
kolon ve perdenin adı, boyutları, akslara mesafeleri, boyuna donatıları, etriye ve çirozların açılımları kolon yerleşim planı
üzerinde gösterilir. Büyük boyutlu kolon ve perdeler çizildiklerinde bazen kesişir, çizim detayları üst üste düşerler. Bu durumlarda,
bu kolon ve perdeler sembolik olarak dış çizgileri ile ölçeksiz olarak gösterilir, poz numarası verilir ve detayı 1/20 ölçeğinde
paftanın ayrı bir yerine çizilir. Ayrıca, farklı kesit ve donatılı her kolon ve perdenin düşey kesiti çizilerek boyuna donatı, enine
donatı, ek bölgeleri, bindirme boyları ve sarılma bölgeleri gösterilir.
9. Temel kalıp planı, statik-betonarme hesapları ve çizimleri:
Temel tipi seçilir, 1/50 ölçekli kalıp planı çizilir, statik ve betonarme hesapları yapılır, 1/20 ölçekli gerekli detay çizimler yapılır.
10. Merdiven hesapları ve çizimleri:
Merdiven kalıp planı, statik-betonarme hesaplar ve detay çizimler hazırlanır.
11. Betonarme uygulama projesi çizimlerine ilişkin kurallar (Deprem Yönetmeliği 1997, madde 7.13, Sayfa 57):
Beton ve çelik sınıfı her paftada gösterilir.
Etkin yer ivmesi katsayısı (A0), Bina önem katsayısı (I), Yerel zemin sınıfı (Z1-Z4) ve taşıyıcı sistem davranış katsayısı (R) tüm
kalıp planlarında gösterilir.
Her kiriş için boyuna ve enine kesitler çizilerek donatı açılım ve detayları gösterilir.
Her kolon ve perdenin enkesit detayı (boyutlar, eksenlerden kaçıklıklar, boyuna ve enine donatılar) kolon yerleşim planında
gösterilir. Her farklı kolon ve perde için boyuna kesit detayları çizilir, sarılma bölgeleri gösterilir.

12. Yapı ile ilgili belgeler: TS500-2000, Sayfa 9.

 Taşıyıcı Sistem Seçimi
Đnşaat Mühendisinin görevi, kendisine verilen mimari projeye göre taşıyıcı sistemi oluşturmaktır. Bu nedenle, iyi bir taşıyıcı
sistemin ilk şartı iyi bir mimaridir. Kötü mimarisi olan bir yapıyı Mühendisin “ince hesaplarla” ayakta tutması mümkün değildir.
Mimar ve Mühendis, mimari projenin hazırlama aşamasından başlayarak, taşıyıcı sistem kararlaştırılıncaya kadar beraber
çalışmalıdır. Ülkemizde bunun yapıldığını söylemek mümkün değildir. Uygulamada Mimar Mühendisi, Mühendis de Mimari
hemen hiç görmez. Nadiren bir araya gelseler de birbirinin derdini pek anlamazlar. Mimar için estetik, Mühendis için güvenlik ön
plandadır. Mimar “eserinden” taviz vermek istemez, Mühendis de “kutu” gibi bina ister.

Taşıyıcı sistem seçimi her projenin en önemli aşamasıdır ve deneyim gerektirir. Deneyim öğretilemez, görerek-yaşanarak zamanla
kazanılır. Taze Mühendis hemen büyük işlere soyunmamalı, önce deneyim kazanmalıdır. Bir kez görmek, bin kez okumak ve
dinlemekten, belki daha öğreticidir. Mühendis, taşıyıcı sistem seçiminde kazanılmış deneyimlerden yararlanmalı, yeterli zaman
ayırmalı, meslektaşları ile sistemi tartışmalı ve gerekli tüm özeni göstermelidir.

Mühendis taşıyıcı sistemi tasarladıktan sonra çizim ve hesapları bilgisayarda gerçekleştirir. Klasik el hesapları, yönetmeliklerin
ağır şartları nedeniyle, artık yetersiz ve gereksiz kalmaktadır. Bu nedenle, iyi bir kalıp planı (taşıyıcı sistem!); yönetmelik şartlarını
yerine getirebilen iyi bir program, iyi davranış bilgisi ve deneyim sahibi Mühendis, iyi bir proje için ön şart olarak karşımıza
çıkmaktadır.
 Kat kalıp planı

•Mühendis, mimari projedeki kat

palanlarını, kesit ve görünüşleri
inceleyerek mimarın tasarladığı yapıyı
çatı anlamaya çalışır, hayalinde canlandırır.

Mimarın Bakış yönü •Mimari projede kolonlar, kirişler,

Mimar
(kat planını, kata yukarıdan döşemeler, bunların yerleri ve boyutları
aşağı bakarak çizer) (yani yapının taşıyıcı sistemi) yoktur.
Bazı mimari projelerde kolon yerleri
1. kat gösterilmiş olabilir. Mühendis mimarın
önerdiği yerde ve boyutta kolon

Mühendis
Mühendisin bakış yönü koymak zorunda değildir.
(kat kalıp planını, kata
aşağıdan yukarı bakarak
çizer) •Mühendis önce kat kalıp planlarını
çizer. Yapı kat seviyesinin altından
Zemin kat
kesilerek yukarı bakılır, görülmesi
istenen kirişler, kolonlar/perdeler ve
döşemeler çizilir.

a-a kesiti •Kat kalıp planında sadece akslar,

betonarme taşıyıcı elemanlar (döşeme,
kolon/perde, kiriş), bunların adları ve
boyutları gösterilir. Duvar, kapı,
pencere , kaplama, v.s. gösterilmez.
Nerelere kiriş konur?
•Her tam dolgu duvar (kalınlığı 200~300 mm ) altına kiriş konur. Yarım duvarların (kalınlığı ~100 mm) altına zorunlu hallerde kiriş
konulmayabilir. Ancak bu duvar yükü döşeme hareketli yükü 1.5~2.0 kN/m2 artırılarak dikkate alınır.
•Büyük açıklıklı döşemeleri küçük boyutlu döşemelere dönüştürmek için, döşeme altına kiriş konulabilir. Ender hallerde kiriş döşemenin
üstünde olabilir (Ters kiriş). Ancak, düzensizlik yaratacağından, kaçınılmalıdır.
•Kirşlerin kolonlara oturmasına, kiriş kolon akslarının çakıştırılmasına özen gösterilir.
•Kirişin başka bir kirişe saplanması genelde istenmeyen bir durumdur. Ancak zorunlu hallerde yapılabilir.
•Saplama kirişi olan bir kirişin başka bir kirişe saplanması çok kötü bir çözümdür. Bu tür taşıyıcı sistemin depremde davranışı da kötü olur.

Nerelere kolon/ perde konur?

. 2
n=10, Ayapı = 11 15 = 165 m
•Genelde kirişlerin kesiştiği noktalara kolon/perde konur. P4 P5 P6
•Betonarme kiriş açıklığının üst sınırı yaklaşık 6~7 m dir. 250/25 25/500 250/25 X yönünde direnen perdeler(P2, P5):
Açıklığın bu sınırı zorlaması halinde kolon veya perde Aperde= 2 . 0.25 . 5.0 = 2.5 m2
konularak kiriş açıklığı azaltılır. Aperde =2.5 > 0.0015 . 10 . 165 = 2.48 m2

•Kolonun/perdenin uzun kenarı binanın bir doğrultusuna Aperde / Ayapı = 2.5/165 = 0.015 > 0.008

paralel olacak şekilde yerleştirilir. Her iki yönden gelebilecek
depreme dayanımı artırabilmek için kolon/perde sayısının Y yönünde direnen perdeler(P1, P3, P4, P6):
P1 P2 P3
yaklaşık yarısının yapının bir yönünde, diğer yarısının da 250/25 25/500 250/25
Aperde= 4 . 0.25 .2.5 = 2.5 m2
diğer yönünde olmasına özen gösterilir. Aperde = 2.5 > 0.0015 .10 .165 = 2.48 m2

•Kolon ve perdelerin yapının tahmini kütle merkezinden geçen Aperde / Ayapı = 2.5/165 = 0.015 > 0.008

eksenlere göre simetrik yerleştirilmesine çalışılır.
•Dikdörtgen ve dairesel kesitli(fretli) perde/kolon öncelikle tercih
edilir. L, T, Z, v.b. kesitli kolondan elden geldiğince kaçınılır.
•Kolon yerine, perde daima tercih edilmelidir. 3 ve daha çok katlı yapılarda yeterli perde olmalıdır. Yapının her iki deprem yönünde de
Aperde≥0.0015.n .Ayapı ve Aperde/Ayapı≥0.008 şartları sağlanacak kadar perde bulunmalıdır. Burada Aperde bir yöndeki perdelerin toplam kesit
alanı, Ayapı yapının izdüşüm alanı ve n kat sayısıdır.
•Perde mutlaka yapı yüksekliğince(temelden-çatıya), kesiti değişmeden devam etmelidir. Üst katlarda veya alt katlarda devamı olmayan
kolondan şiddetle kaçınılmalıdır.
•Kolon ve perdeler kapı-pencere boşluklarını kapatmamalı, mimarın öngördüğü fonksiyonlar bozulmamalıdır. Zorunlu durumlarda mimarın
görüşü alınmalıdır.
Nerelere döşeme konur?
Kirişlere karar verildikten sonra nerelere döşeme konulacağı genelde kendiliğinden ortaya çıkar. Kirişlerle çevrilmiş alanlar genellikle
döşeme olmak zorundadır. Ancak mimaride gösterilen aydınlık boşluğu, merdiven boşluğu ve diğer amaçlı boşluklar döşeme ile
kapatılmamalıdır. Boşluklar diyagonal bir çizgi üzerine adı yazılarak belirtilir. Yapı dışına çıkan balkonlar kirişsiz döşeme olarak yapılabilir.

Kiriş ve kolon/perde boyutu nasıl seçilir?

Kiriş ve kolon/perde boyutlarını belirlemek için onu zorlayan iç kuvvetlerin (moment,kesme kuvveti, normal kuvvet, ...) bilinmesine, bu
kuvvetlerin hesabı için de söz konusu elemanların boyutlarının bilinmesine gerek vardır. Bu nedenle, kalıp planları hazırlanırken kiriş ve
kolona gelen yaklaşık yükler belirlenir ve basit bir ön tasarımla boyutlar seçilir. Deneyimli mühendisler genelde ön tasarım yapmadan
boyutları seçebilirler. Kesin tasarım sonucu yetersiz kaldığı anlaşılan kesitler büyütülür, statik hesaplar genelde yenilenmez. Ancak, seçilen
boyutlar çoğunlukla yeterli olur.
Kiriş ve kolon boyutlarının yönetmeliklerde belirtilen minimum şartları sağlaması gerekir. Ancak, mühendis bilhassa kolon ve perde
boyutlarında çok daha cömert davranmalıdır. Hem kirişlerin hem de kolonların minimum boyutlarını 250x500 mm olarak benimsemek uygun
olur.

Kiriş genişliği, diş oluşmaması için, genelde duvar kalınlığında veya en küçük boyut olan 250 mm seçilir. Kiriş yüksekliği ≈ net açıklık/12
iyi bir tahmindir. Normal konut yapılarında 3~5 m açıklığa kadar 250x500 mmxmm, 4~7 m açıklığa kadar 250x600 veya 250x700 mmxmm
boyutlu kiriş çoğunlukla yeterli olur. Ağır yükleri olan veya konsolları olan kirişler doğrudan 250x700 mmxmm seçilebilir. Önemli yapılarda
(yapı önem katsayısı I=1.5 olan yapılar) en küçük kiriş boyutunu 300x500 mmxmm almak uygun olur.
Bir aks boyunca devam eden kirişlerin yüksekliklerinin ve genişliklerinin aynı olmasına özen gösterilir. Tersi durumda boyuna donatıların
komşu açıklara uzatılması mümkün olmaz, bağlantı ve kenetleme sorunları çıkar.
Yapının en üst kat kolonları 250x500 mmxmm boyutunda seçilebilir. Kolon ve perdelerin yük etkileri alt katlara doğru giderek artar. Her iki-
üç katta bir, kenarlardan biri veya her ikisi, örneğin 100 mm, artırılır. Kolon boyutunun değişmesi detay/uygulama/donatı yığılması
sorunları yaratır. Bu da kolon yerine perdenin tercih edilmesinin bir diğer nedenidir. Önemli yapılarda minimum kolon kesitini 300x500 mm
almak uygun olur.
Perdeler temelden başlayarak tüm bina yüksekliğince (temelden-çatıya), kesit değiştirilmeden, devam eder. TS500-2000 e göre, en küçük
perde kesiti 250x1750 mmxmm dir. Önemli yapılarda minimum perde kesiti 300x2500 mm uygun olur. Ancak, bu boyutlar 3-4 katlı
yapılarda yeterlidir. 5-10 katlı yapılarda çok daha büyük perde kesitlerine, örneğin, 250x3000, 250x5000, hatta 300x6000 mmxmm
gereksinim vardır.
Döşeme kalınlığı nasıl seçilir?
Döşeme kalınlığına karar vermeden önce tipini seçmek gerekir: kirişli döşeme, kirişsiz döşeme, dişli döşeme ve asmolen döşeme gibi.
Bu ders çerçevesinde döşemelerin özellileri, davranışları ve bunlara ait minimum şartlar öğrenildikten sonra konu açıklık
kazanabilecektir. Ancak şimdilik, çok yaygın olarak kullanılan kirişli döşemelerde kalınlığın en az 100 mm alınmasının uygun
olacağını söylemekle yetinmek zorundayız.

Akslar nasıl adlandırılır?

Mimari plandaki aksların adı ve sırası aynen korunur, kesinlikle değiştirilmez. Her kolon ve kiriş mutlaka bir aks üzerinde olmak
zorundadır. Mimari planda olmayan bir aks eklemek gerekebilir. Bu durumda yeni aksa, önceki aksın adına a veya 1 indisi eklenerek ad
verilir. Örnek1: 2-3 aksları arasına iki yeni aks eklenecekse adları 2a ve 2b olarak seçilir. Örnek2: B-C aksları arasına iki yeni aks
eklenecekse, adları B1 ve B2 olarak seçilir.

Kolon/perdeler nasıl adlandırılır?

Standart bir kural yoktur. Uygulamada Kolonlar Sknn b/h şeklinde adlandırılır. S harfi Kolon (Almanca Saeule) anlamındadır. k kolonun
bulunduğu kat numarası, nn de o kattaki kolon numarasıdır ve 01,...,99 arasında bir sayıdır. b/h kolonun boyutudur. Örnek: S109 300/700,
1. katta 09 nolu kolon, boyutları 300x700 mmxmm anlamındadır. Kalıp planına ana bakış yönünde bakılarak bu ad kolonun yanına yazılır.
Perdelerin adları genelde P ile başlar. Örnek P105 250/2000.

Kolon ve perdelerin bir diğer isimlendirme şekli de üzerinde bulunduğu akslardan yararlanmaktır. Örnek: B82, B ve 8 akslarının kesiştiği
noktada ve 2. Katta bulunan kolon veya perde anlamındadır. Bu numaralandırma şekli, kolonun yerinin kolay bulunması açısından daha
kullanışlı olmakla birlikte, projelerde maalesef yaygın olarak görülmemektedir.

Ana bakış yönünden bakılarak ilk yatay aks üzerindeki kolonlara, soldan sağa doğru isim verilir. Diğer yatay akslar üzerindeki kolonlara da
aynı yöntem uygulanır.

Bir kolonun/perdenin sonradan kalıp planına eklenmesi veya çıkartılması durumunda kolonlar/perdeler yeniden adlandırılmaz.
Kalıp planına eklenen kolona/perdeye, aynı aks üzerinde ve ona en yakın kolonun/perdenin adına indis eklenerek ad verilir.
Çıkartılan kolon adı kalıp planında görülmez.
Kirişler nasıl adlandırılır?
Standart bir kural yoktur. Uygulamada kirişler Kknn b/h şeklinde adlandırılır. K harfi Kiriş
anlamındadır. k kirişin bulunduğu kat numarası, nn de o kattaki kiriş numarasıdır ve 01,...,99
arasında bir sayıdır. b/h kirişin genişliği ve yüksekliğidir. Örnek: K109 250/500 , 1. Katta, 09
nolu kiriş, genişliği 250 yüksekliği 500 mm anlamındadır.

Kalıp planına ana veya tali bakış yönünde bakılarak bu ad kiriş üzerine yazılır.
Ana bakış yönü, mimarın plana hacimlerin adlarını soldan sağa okunacak şekilde yazmak
için baktığı yöndür. Örnekte “salon” yazısı plana sadece ana yönden bakıldığında soldan sağa Tali yön
okunabilmektedir. Tali bakış yönü de ana bakış yönüne dik ve ölçü yazıları soldan sağa
okunacak şekilde bakılan yöndür. Mimarın bakış yönlerine mühendis tüm proje boyunca,
kendi çizimleri de dahil, sadık kalmak zorundadır.

Önce ana bakış yönünden bakılarak ilk yatay aks üzerindeki kirişlere, soldan sağa doğru isim
verilir. Diğer yatay akslar üzerindeki kirişlere de sırasıyla aynı yöntem uygulanır. Sonra tali

Ana yön
bakış yönünde bakılır, gene ilk akstan başlanarak soldan sağa doğru kirişlere adları verilir.
Bir kirişin sonradan kalıp planına eklenmesi veya çıkartılması durumunda kirişler yeniden
adlandırılmaz. Kalıp planına eklenen kirişe, aynı aks üzerinde ve ona en yakın kirişin adına
indis eklenerek ad verilir. Çıkartılan kirişin adı kalıp planında görülmez.

Döşemeler nasıl adlandırılır?

Standart bir kural yoktur. Uygulamada döşemeler Dknn/h=xx şeklinde adlandırılır. D harfi döşeme anlamındadır. k döşemenin bulunduğu
kat numarası, nn de o kattaki döşeme numarasıdır ve 01,...,99 arasında bir sayıdır. h=xx döşemenin beton kalınlığıdır. Örnek: D109/h=120,
1. Katta, 09 nolu döşeme, kalınlığı 120 mm anlamındadır. Kalıp planına ana bakış yönünde bakılarak bu ad döşeme üzerine yazılır.

Ana bakış yönünden bakılarak ilk iki yatay aks arasındaki döşemelere, soldan sağa doğru isim verilir. Diğer yatay akslar arasındaki
döşemeler ile benzer şekilde devam edilir.

Bir döşemenin sonradan kalıp planına eklenmesi veya çıkartılması durumunda döşemeler yeniden adlandırılmaz.
Kalıp planına eklenen döşemeye, aynı akslar arasındaki ve ona en yakın döşemenin adına indis eklenerek ad verilir.
Çıkartılan döşemenin adı kalıp planında görülmez.
ÖRNEK KALIP PLANI

Malzeme: C20/S420a
Etkin yer ivmesi katsayısı: A0=0.20
Bina önem katsayısı: I=1.0
Yerel zemin sınıfı: Z2
Taşıyıcı sistem davranış katsayısı: R=8

1600

b
1325
3290

K107 250/500
1965

ğu
oşlu

K109 250/500

K111 250/500
nb
dive
1680
1680

Mer
275

K106 250/500

K108 250/500

K110 250/500
1600
1325

+3200 kotu (Zemin kat tavanı) kalıp planı

Problem: b-b kesitini çiziniz.
Derzler ve Taşıyıcı Sistem Seçiminde Đstenmeyen
Düzensizlikler
DERZLER:
Sıcaklık, deprem, farklı oturma gibi nedenlerle oluşabilecek etkileri önlemek amacıyla yapının,
aralarında boşluk (derz) bulunan, bloklar halinde inşa edilmesi gerekebilir.

Genleşme derzi
(TS500-2000, Madde 6.3.4, Sayfa 18):

Yüksekliği fazla olmayan fakat uzun, hangar tipi yapılara uygulanır. Sıcaklık ve büzülme

H
nedeniyle yapı boyu değişir, ek etkiler doğar. Yapının plandaki boyu 40 metreyi aşmamalıdır.
L>40 m durumunda yapı bloklara ayrılarak aralarında boşluk=derz bırakılır. Blok boyu L en fazla
40 m, derz aralığı d en az 3 cm olmalıdır. Sıcaklık farkı 200 C dan fazla olan bölgelerde L ≤ 30 m
yapılması önerilir. Temel kısmında sıcaklık farkı çok düşük olacağından bu kısımda genleşme
derzi yapılmasına gerek yoktur. derz

Yapı yüksekliği H>6 m durumunda genleşme derzi yerine deprem derzi yapılmalıdır.
Derzler ezilebilir malzeme ile kapatılarak görünüm güzelliği sağlanmalıdır. Bu amaçla köpük,
bitüm, derz contaları kullanılabilir. Beton, tuğla ahşap gibi katı ve zor ezilen malzeme ile
doldurulmamalı ve sıvanmamalıdır. Aksi halde derz görevini yapamayacak ve çatlaklar

H
oluşacaktır.
Derz aralığı metal veya plastik levhalar ile de kapatılabilir. Bu durumda levha sadece bir kenarı d ≥ 3 cm
boyunca yapı bloklarından birine bağlanmalıdır. Her iki bloğa sabitlenen levha yapı hareketleri ile
parçalanır.
Deprem derzi
(Deprem Yönetmeliği-1997, Madde 6.10.3, Sayfa 26):

Bir çok imar yönetmeliği yapıların bitişik yapılmasına izin verirler (bitişik nizam).
Birbirine bitişik yapılar deprem açısından sakıncalıdır. Deprem kuvvetini birbirine
aktarmakta, farklı salınım sonucunda çarpışmaktadırlar. Köşe başı denilen son yapı
genelde en büyük hasara uğramaktadır.

Eski bir yapının yanına inşa edilecek olan yeni yapı derz ile ayrılır. Her iki yapının
depremde farklı salınımlar sonucu çarpışması ve birbirine zarar vermesi (çekiçleme
etkisi) önlenmeğe çalışılır. Yeni yapının planda ve/veya düşeyde, çıkıntıları veya
büyük boşlukları olması durumunda da yapı elden geldiğince simetrik ve dikdörtgen
bloklara ayrılır. Bloklar, aralarında derz bırakılarak inşa edilirler. Bu basit tedbir ile
çarpışma ve burulma etkileri önlenmeğe çalışılır.

Bloklar arasındaki derz genişliği, her iki yapının en büyük yatay yer derz
değiştirmelerinin toplamından büyük olmalıdır:

d ≥ ∆ a + ∆b
Yapılardan biri eski ise, genelde yer değiştirmesi bilinmez. Bu durumda derz
genişliğinin en az

H (cm)
d ≥ 0.02
3 derz

alınması önerilir. Örneğin H=15 m olan bir yapıda derz genişliği en az

1500
d = 0.02 = 10 cm
3
olmalıdır.
Deprem derzi ile ayrılmış blokların temelleri de ayrı yapılmalıdır.
kötü iyi
 Çekme kat

Plan (kötü) Plan (iyi)

yapı

Büyük boşluk

kötü daha iyi

Kötü
H

•Yapılardaki tek çekme kat için derz yapılması

uygun değildir.

•Çekme katın yapının merkezinde olması en iyi

Đyi çözümdür. Aksi halde, yapı depremde
burulacaktır.
Đstenmeyen düzensizlik: Kolon ve perdelerin tümü aynı yönde
Tüm kolon ve perdeleri, uzun kenarları yapının sadece bir yönünde olacak şekilde yerleştirmek çok sık karşılaşılan bir düzensizliktir. Bu
durumda yapı, yatay kuvvetlere karşı, bir yönde rijit diğer yönde ise esnek olmaktadır. Genelde iki farklı düşünce bu düzensizliğe neden
olmaktadır.
1) Tüm kolon ve perdelerin yapının caddeye bakan cephesine dik doğrultuda yerleştirilmesi:
Yapı sahibi ve/veya mimar, zemin kattaki iş yerlerinde cepheye paralel geniş yüzeyli kolon ve perde olmasını istemez.
2) Uzun yapılarda tüm kolon ve perdelerin kısa doğrultuda yerleştirilmesi:
Yapının uzun kenarlı cephe alanı diğer cephe alanından büyüktür. Rüzgar yükü cephe alanı ile orantılı olduğundan, uzun kenarlı
cepheye etkiyen rüzgar kuvveti kısa kenarlı cephedekinden büyük olacaktır. Bu nedenle mühendis, rüzgar kuvvetinin büyük olduğu
yönde yapının daha rijit olmasını istemektedir.

Her iki düşünce de hatalıdır. Birinci durumda estetik ön plana çıkmakta, ancak güvenlik önemsenmemektedir. Đkinci durumda rüzgar
açısından güvenlik sağlanmaya çalışılmakta, ancak deprem önemsenmemektedir. Türkiye’de, rüzgar değil deprem hakimdir. Deprem
kuvveti yapı cephe alanı ile değil, yapının kütlesi ile orantılıdır. Kütle her iki yönde genelde aynı olduğundan deprem kuvveti de her iki
yönde genelde aynı olur. Dolayısıyla yapının her iki deprem yönünde de aynı rijitliğe sahip olması gerekir.

Ne yapılmalı ?
Kolon ve perdelerin bir yöndeki toplam rijitlikleri diğer yöndekine eşit(veya yakın) olmalıdır.
Kolon ve perdeler, elden geldiğince, kütle merkezine göre simetrik olmalıdır.
Perdeler, elden geldiğince, yapı cephelerine yakın yerleştirilmelidir(burulma rijitliğini artırmak için).

Kötü Kötü Đyi

Đstenmeyen düzensizlikler
Kolonlar
Kesik
a oturan
Kirişe kolon
perde
oturan
kolon

Kirişe oturan
kolon
çok kötü çok kötü kötü
yapı
Kirişte
süreksizlik
Kuvvet
li kiriş

Zayıf
kolon
Foto: Devrim AKDAĞ, 2005

•Ne yapılmalı ?
Yüksekliği
•Kolonlar temelden çatıya kesilmeden devam etmeli. farklı kiriş Genişliği
•Perdeler temelden çatıya kesilmeden ve kesit farklı kiriş
değişmeden devam etmeli.
kötü kötü
•Kirişler aks boyunca ve kesit değişmeden devam etmeli.
•Kolonlar kirişlerden daha kuvvetli olmalı.
kötü
Đstenmeyen düzensizlik:
YUMUŞAK KAT ≡
Yapıların genellikle giriş katı, bazen de üst katlarından bazıları, otopark veya ticari Dolgu duvar (yatay boşluklu
tuğla veya gazbeton)
amaçla cam vitrin yapılmakta, diğer katlar ise dolgu duvar ile örülmektedir.
Ülkemizde çok sık görülen bir uygulamadır. Dolgu duvarlı katlar duvarsız veya
vitrinli katlara göre çok daha rijit olmakta, duvarsız veya vitrinli katlar zayıf
kalmaktadır. Sadece yeni inşaatlarda değil, eski konutların iş yerine dönüştürülmesi
sonucunda da bu durum ortaya çıkmaktadır.
Yumuşak kat
Bu tür zayıf katlara “yumuşak kat” denilmektedir. Bir katın yüksekliğinin diğer
katlardan fazla olması da yumuşak kat düzensizliğine neden olur.

Yumuşak kat düzensizliği, çok katlı yapıların depremde yıkılmasının ana

nedenidir. Yumuşak kat kolonları aşırı yatay yer değiştirerek kırılırlar ve yapı aniden
yıkılır. Deprem kuvvetinden oluşan toplam yatay yer değiştirmenin %70-80’ i
yumuşak katta oluşur.

Ne yapılabilir ? Cam vitrin

•Yumuşak kat oluşum nedeni ortadan kaldırılabilir, vitrin yapılmayabilir (Mimar!). Yumuşak kat
•Yatay kuvvet mutlaka perdeler ile karşılanmalıdır.
•Yumuşak kattaki tüm kolonlar kat yüksekliği boyunca sık etriye ile sarılmalıdır.

Çok kötü
GĐRĐŞ KATLARI BOMBA KAT.........
Türkiye Deprem Vakfı Başkan Yardımcısı ve Boğaziçi Üniversitesi Đnşaat Mühendisliği Fakültesi
Öğretim Üyesi Prof. Dr. Semih TEZCAN uyardı: “Ara duvarları olmayan giriş katları BOMBA
KAT'tır" 21 Eylül 1999
Đstenmeyen düzensizlik:
KISA KOLON ≡
Yapıdaki kolonlardan birinin veya bir kaçının diğerlerinden kısa olması bu
düzensizliği oluşturur. Genellikle bodrum katların aydınlatılması için
konulan bant pencereler 50-60 cm boyunda kısa kolonların oluşmasına Tesisat katı Kısa kolonlar
neden olur. Ayrıca okul, hastane, fabrika veya asma katlı yapılarda da
aydınlatma amaçlı olarak bant pencerelere veya kısa kolonlu tesisat katlarına
rastlanmaktadır.

Kısa kolonlar diğer normal boylu kolonlara göre çok rijit davranarak çok Bant pencere
büyük kesme kuvvetinin etkisinde kalırlar. Gevrek olan kesme kırılması
sonucu kolon taşıma gücünü yitirir ve yapı aniden yıkılır. Kısa kolonlar
Kısa kolon, Türkiye’deki depremlerde rastlanan en yaygın yıkılma nedenidir.
Dolgu duvar
Ne yapılabilir ?
•Kısa kolon oluşum nedeni ortadan kaldırılabilir (Mimar!). Çok kötü
•Kısa kolon Deprem Yönetmeliği-1997, Madde 7.3.8, sayfa 40’a göre
boyutlandırılmalıdır.
•Kısa kolonların tümü kat yüksekliği boyunca sık etriye ile sarılmalıdır.
•Kolon ile dolgu duvar arasında 3-5 cm derz bırakarak ezilebilir bir
madde ile (köpük, bitüm gibi) doldurulmalıdır. Ancak, bu durumda duvarın
yanal devrilme tehlikesine karşı tedbir alınmalıdır.
Đstenmeyen düzensizlikler:
Kademeli Temel
Karma Temel
Farklı Kat Seviyesi
Tekil
Tekil
temel Radye temel
temel
Kısa kolon
•Eğimi fazla olan arsalarda inşa edilen
yapılarda kademeli temel yapılmamalı.
Temeller bağ kirişleri ile bağlanamaz ve
kısa kolon oluşumu önlenemez. Kademeli kötü
temel
Çok kötü
•Temel tipi tüm blok altında aynı olmalıdır,
karma temel yapılmamalıdır. Aksi
durumda, farklı rijitlik ve farklı zemin çarpışma
gerilmeleri nedeniyle, farklı oturmalar ve
uyumsuz deprem davranışı oluşacaktır.
Kat düzeyi

•Yan yana inşa edilen iki bloğun kat Kat düzeyi

seviyeleri aynı olmalıdır. Yeterli derz
yoksa; bloklar çarpışır, kat duvarı yıkılır,
kolon kırılır ve yapı göçer.

perde
Tekil temel

Radye temel

Çok kötü kötü (derz yetersiz ise)

Đstenmeyen düzensizlik:
ÇIKMALI YAPI
Bodrum ve zemin katların inşa alanının üst katların alanından küçük
olduğu yapılardır. Deprem açısından kötü fakat sık uygulanan bir
mimaridir. Eskişehir’de bu tür çok sayıda yapı vardır.

Üst katlarda daha çok dolgu duvar olduğundan bu katlar zemin kata
kıyasla daha ağır ve daha rijittir. Alt kat yumuşak kat gibi davranır.

Üst katların cephe duvarları konsol kirişler tarafından taşınır. Bu

kirişler sadece düşey yükler altında dahi çok zorlanırlar. Mevcut
yapılar gözlendiğinde, hemen tümünün konsollarındaki sarkma ve
çatlaklar kolayca görülür.

Ne yapılabilir ?
•Bu tür yapılardan kaçınması gerekir (Mimar!).
konsol
•Taşıyıcı sistem sadece kolonlardan oluşmamalı, perde taşıyıcıya
ağırlık verilmeli.
•Kolon ve perdeler temelden çatıya sürekli olmalı.
•Konsollara kolon veya perde oturtulmamalı.
•L konsol boyu en fazla 150 cm olmalı (Mimar!)
•Konsollu kiriş kesitinde cömert davranılmalı (30x70 cmxcm), Çıkmalı yapı Tipik çerçeve
gerekirse, guse yapılmalı.
•Konsol kirişler hem düşey yük hem de deprem etkilerine göre çok
özenli boyutlandırılıp detaylandırılmalı.
 YASAK düzensizlikler
•Konsolların ucuna kolon oturtulamaz (Deprem Yönetmeliği-
1997, Madde 6.3.2.5 a, Sayfa 9, 11).

•Konsollara perde oturtulamaz (Deprem Yönetmeliği-1997, Konsola

Madde 6.3.2.5 a, Sayfa 9, 11). oturan kolon

•Konsolların ucuna (iki konsol kiriş ucu arasına) perde

oturtulamaz (Deprem Yönetmeliği-1997, Madde 6.3.2.5 a, Sayfa
9, 11).

•Kirişlere perde oturtulamaz (Deprem Yönetmeliği-1997, Madde konsol guseli konsol

6.3.2.5 d, Sayfa 9, 11).
YASAK ! YASAK !
Kirişe oturan
perde (yasak)

Kirişe oturan
perde
Konsola oturan
kolon (yasak)

Konsola oturan
perde

Konsollara oturan
perde (yasak)

konsol
Yapı yüksekliğince
devam etmeyen perde
(çok kötü) YASAK ! YASAK !
Đstenmeyen düzensizlik: perspektif
ÇIKMALI YAPIDA KÖŞE Cephe duvarı

KOLON ≡
Çıkmalı yapıların köşelerinde genellikle salonlar vardır.
Yapı sahibi veya mimar salonda sarkan kiriş istemez. Salt
estetik nedenle, Salon köşe kolonu kare veya dairesel
kesitli yapılmakta, ancak bu kolonu komşu kolonlara
bağlayan kirişler yapılmamaktadır. Kiriş yerine, döşeme
şeridinde donatı zenginleştirilerek “gizli kiriş” yapıldığı
iddia edilmektedir. Köşe kolon yapıya sadece ince bir

Kiriş yok !
döşeme ile bağlıdır.
duvar yükünü
konsollara
Sakıncaları: aktaran kiriş Köşe kolon
•Ağır duvar yükleri konsollara, konsollardan da köşe

Kiriş yok !
kolona aktarılmaktadır.
•Köşe kolon büyük momentler taşımak zorundadır.
•Köşe kolona bağlı döşeme zımbalama etkisindedir. Çıkmalı yapı
•Yapı sadece düşey yükler altında dahi tehlikededir.
•Yapının bu köşesi daha esnek davranır. Deprem kuvveti Köşe kolon

köşe kolondan diğer kolonlara yeterince aktarılamaz.

Arsa inşaat sınırı

Gizli kirişin bu konuda yeterli bir yararı yoktur. plan (çok kötü)
•Yatay yükler altında döşeme buruşur, köşe kolon Konsol döşeme

uçları mafsallaşır, yapı yıkılır.

Ne yapılabilir ?
•Çıkma yapılmayabilir (Mimar!)
•Önerilen plan daha iyidir. Konsol kirişler sürekli olmalı,
uzun kenarı kiriş yönünde olan perdelere oturmalıdır.
Eskişehir’de bir apartman köşe kolon düzensizliği
nedeniyle, deprem olmaksızın, çökmüştür.
Önerilen plan (daha iyi)
Foto: Ahmet DERVĐŞOĞLU, 2005
Đstenmeyen düzensizlik:

Çarpık mimari

Çarpık arsa

Çarpık taşıyıcı sistem
Şehir merkezlerindeki değerli arsaların tümü inşaat sahası olarak kullanılmak istenir.
Ancak, bu arsalar genelde düzensizdir. Mimari planlar arsaya, taşıyıcı sistem
mimariye uydurulur.

Sakıncaları: Çok kötü

•Sistem aksları birbirine paralel olmaz.
•Kırık akslı kirişler oluşur.
•Kolonlar/perdeler planda düzensiz yerleşir. arsa sınırı
Boş bırakılan
•Kolon/perde kesitleri çokgen olur. arsa kısmı

•Düzgün çerçeveler oluşamaz.

•Yatay yükler kolondan-kolona düzenli aktarılamaz.
•Yapının burulma tehlikesi artar.

Ne yapılabilir ?
•Arsa çıkıntıları boş bırakılarak düzgün bir taşıyıcı sistem oluşturulabilir (Mimar!).
•Arsa çıkıntılarını balkon olarak kullanan daha düzgün bir taşıyıcı sistem
Daha iyi
oluşturulabilir (Mimar!).
•Arsa çıkıntıları kısa konsollu çıkma olarak kullanılabilir (Mimar!). Balkon
döşemesi
Yapılabilirlik:
Bu tür sistemlerden şiddetle kaçınılmalıdır. Ancak bu; yapı sahibi, Mimar ve
Mühendisin en iyide anlaşabilmesine bağlıdır.

Deprem yönetmeliği-1997 ilgili maddeleri:

Madde 6.3.2.3, Sayfa 7, Madde 6.7.5, Sayfa 22 , Madde 6.8.6, Sayfa 24.
iyi
Đstenmeyen düzensizlik: Saplama kiriş Foto: Devrim AKDAĞ, 2005

Kirişlerin birleştiği noktalarda kolon olmalıdır. Bu durumda kirişin yükü en kısa yoldan kolonlara aktarılmış olur.
Kirişlerin birleştiği noktalarda kolon olmaması durumunda saplama kiriş düzensizliği oluşur. Kirişlerden biri
diğerini taşır. Yükler doğrudan kolana aktarılamaz, kirişten kirişe aktarılmış olur. Kimin kimi taşıdığı kiriş
rijitliklerine bağlıdır ve her zaman tam belirgin değildir. Bu düzensizliği her zaman önlemek mümkün olmaz.
Her kiriş-kiriş birleşim noktasına kolon konulduğunda birbirine çok yakın kolonlar ve çok küçük açıklıklı kirişler
oluşur. Bu nedenle bazı kirişler saplama yapılmak zorunda kalınır. Ancak, elden geldiğince saplama kirişlerden
kaçınmak gerekir. En kötü ve kesinlikle yapılmaması gereken durum, saplaması olan bir kirişin başka bir
kirişe saplanmasıdır.

Sakıncaları:
Saplama kiriş
•Kiriş yükü en kısa yoldan kolonlara değil, dolaylı yollardan, kirişten kirişe aktarılır.
Saplama kiriş
•Taşınan kirişin reaksiyonu taşıyan kirişe tekil kuvvet olarak etkir.
•Taşıyan kirişin moment ve kesme kuvveti yüksek olur. Saplaması olan
•Taşıyan kirişte büyük sehim oluşur. saplama kiriş

•Taşıyan kirişte burulma momenti oluşur.

•Taşıyan kirişte belirgin kesme ve çekme çatlakları oluşur. Saplam
noktası
•Yatay kuvvetin kolondan kolona aktarımı zorlaşır.
•Taşınan kirişin taşıyan kirişe özel tedbirler ile bağlanması gerekir (askı çubukları). Foto: Onur KAPLAN
Saplaması
Çok kötü
Saplaması
olan kiriş
Saplaması olan
Saplaması olan kiriş(taşıyan)
saplama kiriş

Saplama
kiriş(taşınan)
Saplama kiriş

Saplama noktası

Çok kötü Daha iyi Çok Daha iyi

 Đstenmeyen düzensizlik:
Kolon civarında saplama kiriş
Kirişin bir kolon civarında başka bir kirişe saplanması çok daha kötü bir durumdur.
Kesme ve burulma etkileri çok daha aşırı düzeye varır. Saplama kirişin kolona
yakınlığına-uzaklığına bağlı olmakla birlikte:
•Kolonun yönü değiştirilerek,
Kolon civarında
•Kolon yerine perde kullanılarak saplama
•Geniş kiriş kullanılarak
Foto: Onur KAPLAN
daha az sakıncalı bir sistem oluşturulmaya çalışılmalıdır. Ancak, geniş kirişin kuvvetli
kiriş-zayıf kolon düzensizliğine neden olmamasına dikkat edilmelidir. Konsol sadece kolona bağlı,
sürekli olmalıydı !

Yönü değiştirilen Geniş kiriş

kolon

Saplama kiriş

Kolon civarında
saplama
kötü Biraz daha iyi Çok Daha iyi
Konsol sadece kolona
bağlı, sürekli olmalıydı ! Foto: Onur KAPLAN

Taşınan kirişin yüksekliği taşıyan kirişin yüksekliğinden daha fazla olmamalıdır:

taşınan

taşıyan

kötü iyi iyi

 Aydınlık boşluğu
Đstenmeyen düzensizlik: (kiriş yok)

Aydınlık boşluğu Kiriş yok !

Yapının komşu yapı tarafında veya çok daireli yapının lık

y dın u
ortasında, bazı hacimlerin ışık alabilmesi için, aydınlık A luğ
ş
bo
boşluğu bırakılır. Aydınlık bölgesindeki kirişler bazen
yapılmamaktadır. Döşeme de olmadığı için yapıda bir
düzensizlik oluşur, yapının bu bölgesi daha esnek
davranır. kötü
kötü
Foto: Đsmail ALTAY-2003
Sakıncaları:
•Yatay kuvvetlerin kolondan-kolona aktarımı zorlaşır.
•Boşluk civarındaki kolonlar aşırı yatay yer değiştirirler.
Aydınlık boşluğu
•Yapı burulma etkisinde kalır. (kiriş var)

Ne yapılabilir ?
•Aydınlık bölgesindeki kirişler kesilmeden mutlaka
sürekli olarak yapılmalıdır.

Kiriş var

lık
y dın u
A luğ
ş
bo

iyi

Foto: Đsmail ALTAY-2003

iyi
kötü
Foto: Devrim AKDAĞ, 2005
Đstenmeyen düzensizlik:
Uzun ince
Uzun kirişsiz koridor döşeme

Çoğunlukla, kat yüksekliğinin yetersiz olması durumunda, yapı

koridorlarında sarkan kiriş istenmez. Bu durumda bir doğrultuda
çalışan uzun bir döşeme oluşur. Döşeme açıklığı küçük
olduğundan, döşemenin düşey yük momentleri de küçük olur.
Genelde, döşeme statik- betonarme hesaplarında yatay yük etkileri
kötü
dikkate alınmadığından, ince bir döşeme ile yetinilir. Halbuki
döşemenin yatay yükleri kirişler ile beraber kolondan-kolona
aktarmak gibi çok önemli bir işlevi vardır.

Sakıncaları:
•Yatay kuvvet aktarımı zorlaşır. Uzun fakat
•Döşeme yeterince rijit davranamaz, yatay kuvvetin kolon ve kalın döşeme

perdelere dağılımı düzensiz olur.

•Donatı boyu yetersiz kalır, eklemek gerekir.
•Yatay kuvvet etkisi altında döşeme buruşabilir. Biraz daha iyi
•Büzülme etkileri belirginleşir.

Ne yapılabilir ?
•Kirişler koridorda da sürekli olmalı.
•Kirişler yapılamıyorsa, döşeme kalınlığı artırılmalı (20-30 cm)
•Döşeme boyu çelik çubuk boyundan fazla olmamalı (10-11 m).

Çok daha iyi

Đstenmeyen düzensizlik: Alt-Üst kolon düşey aksı çakışmazlığı

Üst kolon düşey aksı Üst kolon düşey aksı

Yapı yüksekliğince kolon kesiti
küçültüldüğünde üst kat kolonu aksı ile alt
kat kolonu uygulamada hemen hiç dışmerkezlik
çakıştırılmamakta ve dış merkezliğe neden dışmerkezlik
olunmaktadır.

Sakıncası: Alt kolon

Dışmerkezlik nedeniyle, hesaplarda dikkate düşey aksı

alınmayan, ek moment oluşur. Alt kolon düşey

aksı

Ne yapılabilir?
•Kolonlar düşey aksları çakışacak şekilde kötü kötü
düzenlenmelidir. Bu durumda cephe
kolonlarında dişler oluşur. Dolgu duvar ile
bu sorun giderilebilir. Ancak bu cephe
duvarların çerçeve dışına çıkmasına neden
olabilir. Duvarın devrilmemesi için özel
tedbir gerekir.

iyi
iyi
Đstenmeyen düzensizlik:
Kolonlara oturmayan dış cephe kirişleri, “yapışık kirişler”
Birçok belediye imar yönetmelikleri, mimarlara cephe serbestisi tanımak için,
20-30 cm çıkıntı yapılmasına izin verirler. Bundan yararlanan mimarlar, salt
20-30 cm yer kazanabilmek amacıyla, tüm dış cephe duvarlarını kolonlar ş
dışında çizmekte ve buradaki kirişlerin hacimler içinde sarkmasını da kiri
kiriş
istememektedirler. Bu isteğe uyan mühendisler de cephe çerçevelerindeki

Kolona oturmayan, “yapışık kirişler”

Kolona oturmayan, “yapışık kirişler”
kirişleri kolonlar dışında, kolonlara hiç oturmayan, onlara “yapışık” olarak
oluşturmaktadırlar. Dış cephe duvarları da bu “yapışık kirişler” üzerine
örülmektedir. Yapısal analizde bu kirişler kolonlara oturuyormuş gibi, dış c
ep ş
he d
u varı kiri
gerçekle hiç bağdaşmayan, modelleme yapıldığından mühendis kendi kendini
kiriş
yanıltmaktadır.

Sakıncası: arı
e duv
e ph
•Kiriş aksı ile kolon aksı çakışmadığı için dışmerkezlik oluşur. ış c ş
d
kiri
•Dışmerkezlik nedeniyle, hesaplarda dikkate alınmayan, ek moment oluşur. kiriş
•“Yapışık kirişlerin” oturduğu ve mesnet görevi yapan diğer yöndeki

kolon
kirişlerde aşırı kesme kuvvetleri oluşur, kısa konsol davranışı söz konusudur.
Ayrıca, mesnet grevi yapan kirişlerde burulma etkileri belirginleşir.
•Yatay kuvvet aktarımında çerçeve davranışından söz edilemez, “yapışık
kirişler” yük aktarma görevlerini yeterince yerine getiremezler.
•Duvarların, çerçeve dışına örüldükleri için, yanal devrilme tehlikesi çok Perspektif
yüksektir. Duvarların yatay kuvvetlere direnimi yoktur, yumuşak kat davranışı
hakim olur.

Ne yapılabilir?
•Dış cephe kirişleri, iç hacimlerde sarksalar dahi, mutlaka kolonlara Kolon aksı
oturmalıdır. “Yapışık kiriş” oluşumundan şiddetle kaçınılmalıdır.

Yapışık kirişler Plan

Đstenmeyen düzensizlik: Rijit merdivenler
Mimarisi farklı birçok merdiven olmasına karşın, en çok karşılaşılan planda dikdörtgen görünümlü olanıdır. Basamakları taşıyan eğik merdiven
plağı kat sahanlıklarını veya kat sahanlığını ara sağanlığa bağlar. Bu bağlantı uygulamada genellikle rijit (ankastre) yapılmaktadır.

Merdiven plağı eğimli olduğundan, çevresindeki çerçevelerin diyagonal elemanı gibi

davranırlar. Bu ise, merdiven çevresindeki çerçevelerin rijitliğini büyük ölçüde
Kolon artırır. Yatay kuvvetler (deprem-rüzgar) rijitlikle orantılı dağıldığından, merdiven
Kolon çevresindeki çerçeveler yatay kuvvetleri üzerlerine çekerler ve hasara uğrarlar.
Ayrıca, merdivenler çoğunlukla yapı cephelerine yakın yerleştirildiğinden, yapı
Kat kirişi
rijitlik merkezi de buraya doğru kayar. Bu nedenle yapı ayrıca burulma etkisinde
Sahanlık kirişi

kat sahanlığı
ara sahanlık

kalır.

Kat kirişi
Ne yapılabilir?
•Merdiven plağının bir ucu sahanlığa, serbestçe kayacak şekilde oturmalıdır.
Kat kirişi •Zorunlu hallerde, merdiven yapıdan deprem derzi ile ayrılabilir. Ancak bu, planda
plan alanı küçük olan merdivenin yapı içinde ayrık bir kule gibi yükselmesini, stabilite ve
çarpışma riskini beraberinde getirir.
Kolon
Kolon

Kat sahanlığı Kayıcı

Kat kirişi mesnet

Ara sahanlık
Kat kirişi
Rijit bağlantı
Merdiven
sahanlık kirişi plağı

Rijit bağlantı hasarı

Rijit bağlantı kötü iyi
kesit
 Nereye, ne kadar perde ?
Yapının yatay kuvvetlere karşı dayanımını artırmak için her iki yönde yeterli perdeler Örnek:
düzenlemek gerekir. Bu perdeler elden geldiğince, burulma rijitliğini artırmak amacıyla, Aşağıda kat kalıp planı verilen yapı 10 katlıdır.
yapının dış cephe çerçevelerinin köşelerine yerleştirilir.Yapının bir yönündeki gerekli Yapının perdeleri ön tasarım için yeterli midir?
perde kesit alanı aşağıdaki bağıntıdan tahmin edilir*:

N :Yapının kat sayısı P6

A perde ≥ 0.0015 n Ayapı
P4 P5
250/25 25/500 250/25
Ayapı :Yapının bir katının plandaki alanı. Farklı kat alanlarının
A perde olması halinde en büyüğü alınır.
≥ 0.008
Ayapı Aperde :Bir yöndeki yatay kuvvete direnen (uzun kenarı yatay
kuvvet yönünde olan) perdelerin toplam alanı.

TS500-2000 de perde elemanlar b/t >7 olarak

tanımlanmaktadır. Yapı 2 katlı da olsa 20 katlı da olsa bu P1
250/25
P2
25/500
P3
250/25
şartı sağlayan her düşey taşıyıcı eleman perde adını
almaktadır. Ancak, araştırmalar bu tanımın yeterli
olmadığı yönündedir. H yapı yüksekliğine bağlı olarak,
perde boyutları b ve t seçilirken perde
n=10, Ayapı = 11.15 = 165 m2
H
≤2∼4 X yönünde direnen perdeler (P2, P5):
b H : yapı yüksekliği
b b : perde uzun kenarı Aperde= 2 . 0.25 . 5.0 = 2.5 m2
≥ 10 ∼ 20
t t : perde et kalınlığı Aperde =2.5 > 0.0015 . 10 . 165 = 2.48 m2

t ≥ 250 mm Aperde / Ayapı = 2.5/165 = 0.015 > 0.008

bağıntılarını sağlama çabası içinde olunmalıdır. Y yönünde direnen perdeler (P1, P3, P4, P6):
Aperde= 4 . 0.25 .2.5 = 2.5 m2
* Bakınız:
1.ERSOY, Uğur, “13 Mart 1992 Erzincan Depremi Mühendislik Raporu”, ĐMO, Ankara 1992.
Aperde = 2.5 > 0.0015 .10 .165 = 2.48 m2

2.ATIMTAY, Ergin, “Açıklamalar ve Örneklerle Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkında Aperde / Ayapı = 2.5/165 = 0.015 > 0.008

Yönetmelik”, Ankara, 2000.
 Nereye, ne kadar perde, niçin ?
Perdeler yatay kuvvetlere karşı en büyük direnci gösteren, yapının göçmesini zorlaştıran elemanlardır. Kolonlara nazaran çok büyük olan
rijitlilkleri nedeniyle deprem kuvvetinin çok büyük bir kısmını taşırlar, yatay yer değiştirmelerin küçük kalmasını sağlarlar ve yapının
burulmasını önlerler.

Perdelerin yukarıda belirtilen işlevleri sağlayabilmesi için bilinçli yerleştirilmesi gerekir. Aksi halde, yarar yerine zarar verirler. Perde ve
kolonlar kat kütle merkezinden (yaklaşık olarak:kat alanının geometrik merkezi) geçen x ve y eksenlerine göre simetrik yerleştirilmezlerse kat
rijitlik merkezi kütle merkezi ile çakışmaz, ex ve ey dışmerkezlikleri oluşur. Deprem kuvveti daima kütle merkezinden geçer. Deprem x
yönünden geldiğinde, yapı x yönünde ötelenir ve ey dışmerkezliğinin oluşturduğu burulma momenti yapıyı rijitlik merkezi etrafında dönderir.
Deprem y yönünden geldiğinde, yapı y yönünde ötelenir ve ex dışmerkezliğinin oluşturduğu burulma momenti yapıyı rijitlik merkezi etrafında
dönderir. O halde:

•Perdeler ve kolonlar, elden geldiğince, rijitlik merkezi ile kütle merkezi çakışacak şekilde, Kütle rijitlik merkezleri
çakışsın çabası
•Perdeler hem x hemde y yönünde, elden geldiğince, rijitlikleri eşit olacak şekilde,
•Kolonlar ve perdeler, elden geldiğince, x ve y eksenlerine göre simetrik olacak şekilde
•Perdeler, elden geldiğince, yapı dış kenarlarına yakın olacak şekilde, Burulma momenti etkin
•Elden geldiğince, yapı ortalarında da bir iki perde olacak şekilde, karşılansın çabası

yerleştirilmelidir. Perde temelinde dönmeleri

kısıtlama çabası
dışmerkezlik

Kütle merkezi

deprem

dışmerkezlik

deprem
Rijitlik merkezi
 Nereye, ne kadar perde, nasıl ?

kolon perde

iyi iyi Daha az iyi Çok daha az iyi

kiriş döşeme

kötü kötü Çok kötü Çok kötü

... Deprem davranışını etkileyen en önemli yapısal özellikler, sistem, boyutlar ve donatı
detaylarıdır. Bugünkü bilgimizle, oluşacak deprem etkisini kesin olarak saptayamıyorsak da,
edindiğimiz tecrübelerle, sistemi iyi seçilmiş, sağlıklı boyutlandırılıp, detaylandırılmış ve
yapımı özenle tamamlanmış betonarme bir yapının en şiddetli depremlere bile
dayanabileceğini biliyoruz.

... Eğer sistem iyi seçilmemişse, detaylandırma davranış bilincinden yoksun olarak yapılmışsa
ve yapım özenle gerçekleştirilmemişse, hasar veya göçme kaçınılmaz olacaktır.

Uğur ERSOY, 3.Yapı Mekaniği Semineri, Sayfa 106-107, Eskişehir, 11-12 Haziran 1987.

... Ülkemizde deprem bölgelerinde yapı tasarlayan ve üretenler eğer:

betonarme kolonlarda etriyenin ne işe yaradığını idrak edememişlerse,

perde duvarların deprem dayanımında vazgeçilmez elemanlar olduğunu öğrenmemişlerse,
“altı dükkan-üstü daire” binaların yumuşak zemin katlarının depremde neden kolaylıkla
çöktüğünü anlamamışlarsa,

böylesi acı sonuçlar gelecekte de bizleri beklemektedir.

Anonim, 13 Mart 1992 Erzincan Depremi Mühendislik Raporu, Sayfa 99, ĐMO, Ankara, 1992.

... Erzincan depremi bizlere acaba bir ders olacak mı? Açık söylemek gerekirse, fazla umutlu
olmamalı.

Uğur ERSOY, 13 Mart 1992 Erzincan Depremi Mühendislik Raporu, Sayfa 35, ĐMO, Ankara, 1992.
 Çok kayıp verdik !

13 Mart 1992 Erzincan depremi, Richter: 6.8

Can kaybı: 653
Yaralı: 3850

1 Ekim 1995 Dinar depremi, Richter: 6.0

Can kaybı : 96
Yaralı: 240
17 Ağustos 1999 Marmara depremi, Richter: 7.4
27 Haziran 1998 Adana/ceyhan depremi, Richter: 6.3 Can kaybı: 17127
Yaralı: 43953
Can kaybı : 145 Ağır hasar: 112 752
Yaralı: 1041 Orta hasar: 124 146
Hafif hasar: 139 787

12 Kasım 1999 Düzce depremi, Richter: 7.2

Can kaybı : 845
Yaralı: 4948 Özenli mimari, özenle seçilmiş taşıyıcı sistem, özenli yapım bu
kayıpların hemen tümünü önleyebilirdi!

3 Şubat 2002 Afyon/Çay Depremi, Richter: 6.0

Can kaybı : 41 Deprem zor bir bilmecedir. Ne zaman olacağı, sonucun nereye
Yaralı:200 varacağı, tam olarak kestirilemez.

Biz deprem ülkesiyiz. Güvenliği umursamadan, süslü yapı yapmak

1 Mayıs 2003 Bingöl, Richter: 6.1 lüksüne sahip değiliz.
Can kaybı : 177
Yaralı: 520
Taşıyıcı
Sistem
Düzensizlikleri
(fotoğraflar)
 Derzler

çatlak

çatlak
hasar

Derz

çatlak

A. TOPÇU, Mayıs 2006, KIBRIS

A. TOPÇU, Mayıs 2006, KIBRIS
Genleşme çatlakları
Genleşme derzi var fakat çok yetersiz
Derz

hasar

A. TOPÇU, Mayıs 2006, KIBRIS

A. TOPÇU, Mayıs 2006, KIBRIS
Genleşme derzi var fakat çok yetersiz
A. TOPÇU, Mayıs 2006, KIBRIS A. TOPÇU, Mayıs 2006, KIBRIS

Süreksizlik yaratan boşluklar (yapının dört cephesinde de aynı boşluk var)

 Hasar

Meksika

Deprem derzi olmayan L tipi yapı hasarı Burulma hasarı

Rastgele yerleştilmiş kolonlar, saplama kiriş ve
süreksiz kiriş düzensizliği sonucu hasar gören yapı
çelik direkler ile kurtarılmaya çalışılmış.

Hasar

Foto: Mehmet Gökhan KOCABAŞ, 2006

Süreksiz kiriş. Soldakki kiriş kolona, Sağdaki kiriş
dee soldakinin ucuna yapıştırılmış Kiriş kolona yapıştırılmış
Düşeyde düzensizlik hasarı

Ümitsiz bir yapı kurtarılmaya çalışılıyor!

•Rijitlik dağılımı kötü (arka cephe dolgu duvar, diğerleri boş)
•Yapı temel alanı yetersiz
 Balkonlar
Kirişsiz balkon döşemeleri betonarme yapıların en riskli bölgesidir. Sadece bir kenarından yapıya bağlıdır. Hata kaldırmaz. Özenli projelendirme ve
yapım ister. Geçit töreni, düğün ve spor izlemek amacıyla insanların balkonlara yığılması veye depo olarak kullanılması sonucu ön görülenin
üzerinde yüklenirler.

Uygulamada en çok karşılaşılan sorun, üstte olması gereken donatının bilinçsiz ustalar tarafından ortaya veya alta konmasıdır. Sehpa kullanılmadığı
takdirde beton dökümü sırasında donatı alta kayar. Kalıp alınır alınmaz veya zaman içinde, donma-çözülme ve paslanma sonucu, göçerler.

Göçmüş balkon. Bir

bayan şalından asık
duruyor.

Göçmüş balkon. Usta

Samsun, 03.09.2006: Gelin uğurlamak için balkonlara çok sayıda insan yığılınca çöktü. 2 can kaybı, 16 balkon plağı altında cansız
yaralı (Fotoğrafların yayın izni Đhlas Haber Ajansından alınmıştır. 06.09.2006 Mert BALÇIK). yatıyor.
 Yumuşak kat örnekleri

Farklı kolon tipi

Yumuşak kat
(Tüm cephe cam) Dolgu duvar

Yumuşak kat
Kolonlarda
mafsallaşma
Yumuşak kat

Çok seyrek sargı

Yumuşak kat Yumuşak kat

Yumuşak kat örnekleri

kolonlardan uzun
Alt kolonlar üst

Kolonlarda mafsallaşma

Yumuşak kat
Perdeler sayesinde yıkılmaktan kurtulnuş yumuşak katlı yapı
 Kısa kolon örnekleri
Bant pencere Kısa kolon

Kısa kolonlar
 Çarpışma örnekleri

Kırılan kolon
Tümüyle yok
olan kat çarpışma

Kırılan kolon

Yumuşak kat
Yumuşak kat

çarpışma
Yumuşak kat

Yumuşak kat
Diğer çarpışma örnekleri
 Kuvvetli kiriş-Zayıf kolon örneği
•Kiriş-kolon bağlantı noktası çok zayıf.
Kiriş yüksekliğince kolonda •Kiriş yüksekliğince kolonda etriye yok
Kuvvetli kiriş •Beton sıkıştırılmamış
etriye yok
•Paspayı, dolayısıyla kenetlenme yetersiz

Zayıf kolon

Zayıf kolon

Zayıf kolon
Kuvvetli kiriş
Kuvvetli kiriş

Kolon aksları
Yapışık kiriş
çakışmiyor

Zayıf
kolon
 Kuvvetli kiriş zayıf kolon

Kiriş altında sadece iki

donatı çubuğu var!

Kuvvetli kolon zayıf kiriş, fakat

zayıf bağlantı

Anlamsız saplama
 Çakışmayan kolon aksı

Foto: Hakan ORAKOĞLU Foto: Hakan ORAKOĞLU

Merdiven hasarları

Merdiven ara sahanlık kirişinin

yarattığı kısa kolon davranışı
sonucu oluşan hasar
 Köşe kolon düzensizliği
Burada kiriş olmalıydı !

Yanlış

Fotoğraflar: Ahmet DERVĐŞOĞLU, 01.07.2005

Doğru
 Richter Sıfır, Rüzgar Sıfır. Çöktüler ! Neden?

Hicret Apt., DĐYARBAKIR,

1983

Çavdar Apt. ESKĐŞEHĐR, 1985 Zümrüt Apt., KONYA, 2 Şubat , 2004

Can kaybı : 93 Can kaybı : 0 Can kaybı : 92

Yaralı: ? Yaralı: 0 Yaralı:33
 Çavdar Apartmanı neden çöktü?
Sonr; kapı , pencere kasaları
sökülürken, göçen köşe
Önce göçen köşe
Deprem yoktu, rüzgar yoktu. Kendi yüküne dayanamadı, çöktü. Şanslıydı orada
oturanlar: Can kaybı yok, yaralı yok.
Çökme nedenleri:
•Çıkmalı yapı-köşe kolon düzensizliği(kirişsiz köşe kolon)
•Çok kötü taşıyıcı sistem (çok fazla saplama kiriş)
•Çok düşük beton kalitesi
•Gelişigüzel çelik kullanılması (aynı elemanlarda: nervürlü-düz, ince-kalın karışık)
•Kötü işçilik
•Diğer nedenler...

Đşte diğer nedenler:

Çavdar Apt., ESKĐŞEHĐR, 1985
Binanın yapıldığı yıllarda, düşük dayanımlı ve bol kil içeren Eskişehir kumu-çakılı, yıkanmadan-
elenmeden-gelişigüzel karışım ile, kullanılıyordu. Hazır beton yoktu. Şantiyede kas gücü ile
hazırlanıyordu. Kıvamı çorba gibi olurdu. Dökülen beton bakımsız bırakılır, ne sıcaktan nede
soğuktan korunurdu. Betonun dayanımı, olması gerekenin yarısına bile varmazdı. Malzeme (örneğin
inşaat çeliği ve çimento) temini çok zordu(karaborsa). Bulunanın da standartlara uyup uymadığı
bilinmezdi. Yapıda gelişigüzel çelik kullanılmış olması buna bağlanabilir. O yıllarda yapı denetimi
kavramı yoktu. Zemin etüdü yapılmıyordu. Eskişehir’in zemini de aksi gibi çürük mü çürüktü ha.
Fakat kimsenin umurunda değildi, zaten anlayan da yoktu. Mühendisler kafadan bir şey kabul
ederlerdi. Verimli tarlalar, kat karşılığı, dev “prematüre” yapılarla hızla betonlaşıyordu.
Çavdar Apt. , ESKĐŞEHĐR, 1985

Üniversitelerde yeterli Öğretim Üyesi yoktu. Okumak isteyen çoktu, ha bire yeni üniversite açıklıyordu. Öğrenciler tek bir yönetmelik adı dahi duymadan, deprem dersi almadan
Mühendis oluveriyor, ertesi gün dev binaların projelerine soyunuyorlardı. Üniversiteye kapağı atan mutlaka diplomaya kavuşuyordu. Öğrenci Af Yasası otomatiğe bağlanmıştı.
Çağdaş yönetmelikler daha çok taze idiler. Taşıma gücünü bilen yoktu, elastik yöntem kullanılıyordu. Bilgisayar Üniversitede bile yoktu. Mühendisler deprem hesabından kaçınırlardı.
Yapı ile ilgisi olmayan bir çerçevenin deprem hesabı hemen her projenin içine göstermelik sokuşturulur, dosya tamamlanırdı. “Cömert kesitli bol kolon, deprem perdesi, radye temel
de neymiş, ne gereği var” düşüncesi pek yaygındı. Yapı sahibi Mimardan, Mimar Mühendisten ortasında hemen hiç kolonu olmayan şöyle geniş-ferah, her tarafı camekan zemin kat-
asma kat (yumuşak kat) olsun isterdi. Mimari proje Mimarın sanat eseriydi(!), dokunulamazdı. Mühendisin nadiren istediği mimari değişiklik asla kabul görmezdi. Mimar da
Mühendis de, ne arsayı ne yapım aşamasını nede tamamlanan yapıyı görürdü. Teknik Uygulama Sorumlusu inşaatın nerde yapıldığını bilmezdi bile. Ama çok anlayışlıydılar, yasal
ücreti alır, basarlardı imzayı.
Parası olan, okumuş-okumamış, isteyen herkes her yapının Müteahhidi olabilirdi. O yıllarda deneyimli eski ustalar da Almanya’ya-Fransa’ya gitmiş, oraları pek sevmiş, bir daha
dönmemişlerdi. Değneğini-kavalını-sürüsünü dağda bırakan çobanlar usta-kalfa oluvermişlerdi.
Kontrol-onay yetki ve sorumluluğu olanlar (Belediye-Meslek Odası, Teknik Uygulama Sorumlusu, v.b.) dosyada o var mı? Var! Bu var mı? Var! Bakar, projeler bir yığın mühür-kaşe
ve imza ile dolardı. Lüks daire satın alan vatandaş da sadece boya-fayans-ahşap parke-kapı ve pencere kalitesine bakardı. Bina iskan edilir, elektrik-su hizmetleri verilirdi. Đskan
ruhsatı nasıl olsa yıllar sonra bir şekilde alınabilirdi. O da olmazsa , en geç gelecek seçim döneminde, nasıl olsa bir imar affı daha çıkardı.
Eski konutlar da rahat bırakılmazdı. Bölme duvarları pervasızca kaldırılır, kolon-kiriş dahi kesilir, iş yerine dönüştürülürdü. Eski-yeni “prematüre” yapılar ağlamaya başlayınca,
çatlaklar olunca-sesler gelince, ne yapılırdı? “Aman kimse duymasın, binamızın değeri düşer. Çağır bir usta, mantolasın-sıvasın-boyasın, gizlesin. Boş ver, bir şey olmaz, kiraya verir
yada satar gideriz” gibi bir şeyler denirdi. Peki, çökerse ne yapılırdı? Ağlanır-sızlanılırdı. “Đşini bilir bilirkişiler” türer, bu işten iş çıkarmaya çalışırlardı. Çok konuşulur, hiçbir şey
değişmezdi. Sorumlu aranır, bir türlü belirlenemezdi. Bu nasıl iştir, asla anlayamazdık: Bu işin ne suçlusu nede cezası vardı. Rüşvetin de belgesi olmuyordu.
Kısacası, o yıllarda herkes bilgisizdi, ilgisizdi, hemfikirdi: Đster seçim ister para. Kazan! Nasıl olursa olsun, neye mal olursa olsun!
Peki, yirmi yıl içinde bir şeyler değişti mi? Cevabı basit ve açık: Richter sıfır, rüzgar sıfır, Zümrüt Apartmanı çöktü. Konya, 2 ŞUBAT 2004, 93 can kaybı, 33 yaralı.
Yapılara Etkiyen Karakteristik
Yükler
Kalıcı (sabit, zati, öz, ölü) yükler: Yapı elemanlarının öz yükleridir.
G etkileri •Döşeme ağırlığı ( döşeme betonu+tesviye betonu+kaplama+sıva).
•Kiriş ağırlığı.
•Duvar ağırlığı (dolgu malzemesi+bağlama harçı+sıva).

Düşey yyüükler
•Kolon ağırlığı.

Hareketli yükler: Yapı elemanına zaman zaman etkiyen ve yer değiştiren statik yüklerdir.
Q etkileri
•Eşya yükleri.
•Đnsan yükleri.
•Kar yükü.

E etkisi Yatay yükler: Yapıya yatay olarak etkidiği varsayılan statik veya dinamik yüklerdir.
•Deprem yükü.
W etkisi •Rüzgâr yükü.
•Toprak itkisi
H etkisi •Sıvı yükü.

Diğer yükler:
•Sıcaklık farkından oluşan yük.
T etkileri •Büzülme ve sünmeden oluşan yük.
•Farklı oturmalardan oluşan yük
•Buz yükü.

Karakteristik yükler yönetmelikler ile belirlenmiştir:

TS498-1997 , TS ISO 9194-1997 : Kalıcı yükler, hareketli yükler, kar, buz ve rüzgâr yükleri.
Deprem Yönetmeliği-1997: Deprem yükleri.
 Sabit yükler
TS ISO 9194-1997 Ek A ve Ek B tablolarında
inşaatlarda kullanılan malzemelerin karakteristik
yoğunlukları verilmiştir. Bu tablolar yardımıyla
döşeme, kiriş, duvar gibi elemanların karakteristik sabit
yükü belirlenir. Sabit yük g ile gösterilir.
Hareketli yükler
Đnsan yükü, eşya ağırlıklar, kar yükü, depolanmış malzeme
gibi yüklerdir. TS498-1997 Çizelge 7 de konut odaları,
balkon, merdiven, kütüphane ve birçok farklı amaçla
kullanılan döşemelerde alınması gereken karakteristik
hareketli yükler tanımlanmıştır. Döşeme karakteristik
hareketli yükü bu çizelgeden alınır. Hareketli yük q ile
gösterilir.

TS ISO 9194-1997 Ek A dan bazı yoğunluklar: TS 498-1997 den bazı hareketli yükler:
yoğunluk tasarım yükü
kN /m2
(kg/m3) ( kN/m3)
Betonarme betonu 2500 25.0 Çatı döşemesinde 1.5
Tesviye betonu 2200 22.0 Konut odalarında 2.0
Sıva (kireçli çimento harcı) 2000 20.0 Konut koridorlarında 2.0
Mermer 2700 27.0 Konut merdivenlerinde 3.5
Meşe ağacı 690 6.9 Sınıflar, anfiler, poliklinik odalarında 3.5
Kayın ağacı 680 6.8 Konut merdivenleri sahanlıklarında 3.5
Isı yalıtımlı gazbeton 600 6.0 Konut balkonlarında 5.0
Dolu tuğla duvar1 1900 19.0
Tiyatro ve sinemalarda 5.0
Boşluklu tuğla duvar1 1450 14.5
Kütüphane, arşiv döşemelerinde 5.0
Gazbeton dolgu duvar1 700 7.0
Gazbeton taşıyıcı duvar1 1300 13.0 Hastane, okul, büro merdivenlerinde 5.0
Granit taş duvar1 2800 28.0 Büro, hastane, okul, sinema koridorlarında 5.0
1 Harç dahil, sıva ve kaplama hariç. Garajlarda(en fazla 2.5 t olan araçlar için) 5.0
Tribünlerde(ayakta) 7.5
Yönetmelikte Projede alınacak
verilen değer değer Yönetmelikte verilen ve
Projede alınacak değer
 Örnek: Döşeme yükü analizi

Bir konutun salon döşemesinin katmanları verilmiştir. Döşemenin karakteristik

sabit ve hareketli yüklerini belirleyiniz.

Mermer kaplama 2 cm

Tesviye 5 cm

Döşeme betonu 10 cm

Sıva 2.0 cm ÇÖZÜM:

Döşeme 0.10 . 25 = 2.50 kN/m2

Tesviye 0.05 . 22 = 1.10 “
Kaplama 0.02 . 27 = 0.54 “
Sıva 0.02 . 20 = 0.40 “
---------------------------------------------

sabit yük g = 4.54 “

hareketli yük q = 2.00 “

 Örnek: Duvar yükü analizi

Betonarme bir yapının dış dolgu duvarları 25 cm gazbeton ile

örülecektir. Dış sıva 2 cm, iç sıva 1.5 cm olacaktır. Sıva olarak
kireçli çimento harcı kullanılacaktır. Duvarın 1 m2 lik alanının
ağırlığını bulunuz.
iç sıva

gazbeton

dış sıva

ÇÖZÜM:

Gaz beton duvar 0.25 . 7 = 1.75 kN/m2

Dış sıva 0.02 . 20 = 0.40 “
Đç sıva 0.015 . 20 = 0.30 “
----------------------------------------------------------------------------------

1 m2 duvar için g =2.45 kN/m2

Duvarlar oturdukları kirişe (nadiren döşemeye ) çizgisel yük olarak etkirler. Yapıdaki duvar yükseklikleri farklı olur. Bu nedenle,
önce 1 m2 lik duvarın g ağırlığı belirlenir. Duvar yüksekliği ile g çarpılır, kiriş çizgisel yükü kN/m cinsinden bulunur.

Örnek: kiriş yükü analizi

Kesiti 25/50 cmxcm olan ve yukarıda analizi yapılan 2.6 m yüksekliğindeki duvarı taşıyan kirişin yükünü bulunuz.

ÇÖZÜM:

Kiriş bir çubuk (çizgisel) elemandır. Kendi ağırlığının ve üzerindeki duvarın oluşturacağı yük de çizgiseldir, birimi kN/m dir. Kirişin
kendi sıvası dikkate alınmaz:

Kiriş öz yükü 0.25 . 0.50 . 25 = 3.10 kN/m

Duvar 2.45 . 2.6 = 6.37 kN/m
-------------------------------
g = 9.47 kN/m
Kar yükü Detaylı bilgi için bakınız: http:// mmf.ogu.edu.tr/atopcu

Kar yoğunluğu için tek değer vermek mümkün değildir, çok değişkendir: Normal kar yoğunluğu 100 -300 kg/m3 arasındadır. Sulu
yağan kar 400-500 kg/m3 yoğunluğa varabilir. Buz 900-970 kg/m3 yoğunluğu ile sudan daha hafiftir ve suda yüzer. Eriyerek su halini
aldığında 1000 kg/m3 olduğu düşünülürse iyi bir karşılaştırma yapılabilir.

Yeni yağmış,
sulu olmayan Yeni yağmış sulu Beklemiş sıkı kar:
yumuşak kar: yumuşak kar: 300 kg/m3
100 kg/m3 400-500 kg/m3

Buz: 900-970 kg/m3.

Buz sudan hafiftir,bu
nedenle Eisberg suda
yüzer, ancak en çok Su: 1000 kg/m3
%10 u su üstünde
görülür. En az %90 ı
su altındadır.

Büyük alanları kapatan pazaryeri;

hangar, spor, sergi, kongre salonu,
süpermarket gibi yapıların çatıları kar
yükünü karşı duyarlıdır. Kar kalınlığının
15-20 cm yi aşması durumunda
mutlaka temizlenmelidir.
Kar, yapının çatı döşemesine etkiyen hareketli yük tipidir. Yapının yapılacağı yere, yerin deniz seviyesinden yüksekliğine ve çatı
eğimine bağlıdır. TS 498-1997 madde 7 ve 8 e göre hesaplanır. Türkiye dört kar bölgesine ayrılmıştır. Yapının inşa edileceği il veya
ilçenin kar yükü bölge numarası yönetmeliğin 14-18 sayfalarındaki çizelgeden alınır. Eğimli çatıdaki karın yükü çatı döşemesine etkiyen
düzgün yayılı yüke dönüştürülür. Birimi kN/m2 dir.

Örnek: kar yükü analizi

Eskişehir (merkez)’in denizden yüksekliği yaklaşık 800 m, Kars (merkez)’in, denizden yüksekliği yaklaşık 1800 m dir. Bu şehirlerde çatı
eğimi 330 olan birer yapı yapılacaktır. Çatı döşemelerinde alınacak kar yükünü belirleyiniz.

ÇÖZÜM:

Denizden Çatı döşemesi kar yükü

Şehir Kar bölgesi
yükseklik (m) Pk=m Pk0 (kN/m2)
α m Pk0 (kN/m2)
Eskişehir (merkez) II ∼800 330 0.925 0.85 0.79
Kars (merkez) IV ∼ 1800 330 0.925 1.6.1.15≈1.85 1.71
Kar yükünün tetiklediği göçmeler:

Transvaal/Moskova yüzme havuzu çatısı (5000 m2):

Açılışı: Ekim 2002

Yıkılışı: 14 Şubat 2004
Can kaybı: 28
Yaralı: 110
Çatı: Betonarme+cam

Göçme nedeni: Proje hatası. Yıkılma anında aşırı kar yükü ve

sıcaklık farkı (içerde 250 C, dışarda -200 C) etkisindeydi. Kar yükü
göçmeyi tetikledi, proje hatasını açığa çıkardı.

Çökmeden önce

15.02.2004 günü
Bad Reichenhall/Almanya buz pateni spor salonu
(48 mX75 m=3600 m2):

Açılışı: 1972
Yıkılışı: 02.01.2006
Can kaybı: 15
Yaralı: 34
Çatı: Ahşap kirişli düz

Göçme nedeni: Resmi rapor henüz açıklanmamıştır.

Ön bilgilere göre: Ahşap düz çatının kirişleri yanlış tutkal ile
yapıştırılmıştı. Geçen 34 yıl içinde tutkal özelliğini yitirmiş, kiriş ek
yerleri en az 5 noktada zayıflamıştı. 02.01.2006 günü çatıda
yaklaşık 30-40 cm sulu kar vardı, toplam kar yükü 1800 kN idi. Bu
yük göçmeyi tetikledi.
Çökmeden önce

02.01.2006 günü
Chorzow/Polonya sergi salonu çatısı
(100x150=15 000 m2)
Açılışı: 2000
Yıkılışı: 28.01.2006
Can kaybı: en az 65
Yaralı: 161
Çatı: Kafes kiriş düz çatı

Göçme nedeni: Resmi rapor henüz açıklanmamıştır.

Ön bilgilere göre: Çökmeden önce, 2002 yılında çatıdan
somun cıvata gibi parçalar düşüyordu. Acil onarım gördü.
Çelik çatı biriken kar yüküne dayanamadı, aniden çöktü.
Kar yüksekliği 50 cm civarındaydı.

Çökmeden kısa süre önce

28.01.2006 günü
 Rüzgar yükü

Çok yüksek olmayan, normal yapılar için statik olduğu kabul edilen ve yapıya yatay etkiyen yüktür. TS 498-1997 madde 11.2.3 ve 11.3 e
göre hesaplanır. Rüzgarın esiş yönünde çarptığı yapı yüzeylerinde basınç arka yüzeylerde emme kuvveti oluşur. Rüzgar kuvvetinin birimi
kN/m2 dir. w basınç kuvveti yapının geometrisine, rüzgarın hızına bağlıdır. Rüzgar hızı yapı yüksekliğince belli bir yüksekliğe kadar artar. Bu
nedenle cepheye etkiyen kuvvet de yapı yüksekliğince artar.

w = cpq q: yüzeye yayılı rüzgar basıncı (kN/m2)

cp:yapı yüzeyinin konumuna bağlı katsayı
V2
q= V: rüzgar hızı (m/s)
1600 w: eşdeğer statik basınç veya emme (kN/m2)

TS 498-1997, Çizelge 5 den q değeri, Çizelge 6 dan da Cp katsayısı alınır. Çizelge 5 tüm Türkiye için geçerlidir. Rüzgar hızının yüksek
olduğu bölgelerdeki önemli yüksek yapılarda rüzgar hızı meteoroloji Bölge müdürlüklerinden öğrenilerek Çizelge 5 yardımıyla yapı
yüksekliğince q değerinin değişiminin belirlenmesi yararlıdır.

w basınç w emme
TS 498-1997, Çizelge 5 (tüm Türkiye için)
Yapı yüksekliğince gerilmenin V Rüzgar hızı q (Basınç-emme)
sabit alındığı yükseklik bölgesi m/s kN/m2
m
α
0-8 28 0.5
8-20 36 0.8

20-100 42 1.1
yapı
yapı
100 ve yukarısı 46 1.3
 Örnekler: Rüzgar yükü hesabı

w=(1.2 Sinα - 0.4)q

w=0.4 q

α
0.16 kN/m2 0.44 kN/m2

yapı 0.44 kN/m2

0.88 kN/m2
0.4 q

0.4 q
0.8 q

Rüzgar yönü

0.32 kN/m2
yapı

0.64 kN/m2
yapı
(1.2 Sin α - 0.4)q

w=0.20 kN/m2
yapı

w=0.40 kN/m2
Dört tarafı kapalı yapılar (kN/m2)
Dört tarafı kapalı yüksek yapı
 (1.2 Sin α - 04) q
(1.2 Sin α - 04) q
0.4q
0.4q
çatı eğimi α

0.8q

Kesit Kesit 0.4q

0.8q
açık taraf

0.4q

0.8q
Rüzgar yönü
0.4q
0.8q

plan plan
Bir tarafı açık veya açılabilen hangar tipi yapı (kN/m2)
 Kar yükü ve rüzgar yükünün aynı anda etkimesi

Pk Pk
Pk//2

W W/2 W/2 W
W W

α α α

W W
W W

Tam rüzgar+tam kar Çatıda yarım rüzgar+tam kar Çatıda tam rüzgar+yarım kar

Pk Pk//2

W/2 W
W/2
W Çatı kar ile yüklü iken rüzgar da aynı anda etkin
α α olabilir. Çatı eğimi α≤450 olan çatılarda elverişsiz
yüklemeler yapılması gerekir. Bu tür yüklemeler
W
W öncelikle spor salonu, pazar yeri, tribün gibi hafif
W
çelik çatılarda önemlidir. Pk kar yükü, W rüzgar
yüküdür .

Çatıda yarım rüzgar+bir tarafta tam kar Çatıda tam rüzgar+bir tarafta yarım kar
(dama yüklemesi) (dama yüklemesi)
 DÖŞEMELER
Döşeme; üzerindeki yükleri kiriş
veya kolonlara aktarır.

Kirişli döşeme

Dişli döşeme
(iki yönde dişli)
Kirişsiz döşeme

Döşeme tipleri:

Kirişli döşeme
Kirişsiz döşeme
Dişli (nervürlü) döşeme Kaset döşeme
Asmolen döşeme
Kaset (ızgara)-kiriş döşeme
Asmolen döşeme
Döşeme Örnekleri
(Fotoğraflar)
 Kirişli döşeme

Döşeme kalıbı
(donatı henüz
yerleştirilmemiş)

Kiriş kalıbı
(donatı henüz
yerleştirilmemiş)

Kiriş donatıları yerleştiriliyor

Kiriş-döşeme kalıbı hazırlanıyor

Döşeme donatıları Kolon donatıları (filiz)

(iki yönde)

Kirişli döşeme

Kiriş donatıları

Ki
riş
Kiriş

Kolon
Döşeme donatıları yerleştirilmiş Kat betonu dökülüyor ve sıkıştırılıyor
Kalıp söküldükten sonra alttan görünüş
 Đki yönde dişli döşeme
Diş donatısı
Kolon filizleri Diş kalıbı
Ana kiri donatısı
Diş kalıbı

Ana kiri donatısı

Diş kalıpları dizilmiş, ana kiriş donatıları yerleştiriliyor

Diş donatıları yerleştirilmiş

Plak donatıları yerleştiriliyor

Kalıp söküldükten sonra alttan görünüş
 Ana kiriş

Nilson

Dağıtma dişi

Diş

Nilson Đki yönde dişler

Bir yönde dişli döşeme, üstten görünüş Đki yönde dişli döşeme, alttan görünüş

Dişli döşemeler: Bir veya iki yönde dişler Ana kiriş

(yastık kiriş)

Ana kiriş

Hafif Dolgu malzemesi

(asmolen)

Döşeme donatısı Asmolen

(iki yönde)

üstten görünüş

Diş ve donatısı

Yerinde döküm asmolen döşeme (bir yönde dişli, dişler arası dolgulu)
 Prefabrik dişli asmolen döşeme (bir yönde dişli)

Prefabrik Diş

Prefabrik diş
Kil asmolen (kapalı etriyeli)

alttan görünüş üstten görünüş

Kil asmolen

Henüz döşeme donatısı

yerleştirilmemiş, betonlanmamış

ana kiriş

Kil asmolen Diş

Kil asmolen
diş Ana kiriş

Alttan görünüş
üstten görünüş
Yerinde döküm dişli asmolen döşeme ana kiriş

Diş (açık etriyeli)

Döşeme donatısı
(her iki yönde)
Gazbeton
asmolen

Gazbeton
asmolen Diş

ana kiriş
Döşeme donatısı
Henüz döşenmemiş

Ana kiriş

Ki l asmolen
ana kiriş diş
donatıları

Diş donatıları (kapalı Gazbeton

etriyeli) asmolen
 Kaset kiriş döşeme (çok büyük açıklıkların geçilmesinde kullanılır)

Đnce döşeme

Đnce döşeme
Kaset kirişler (Normal
kirişler)

Çevre kirişler (burulma

nedeniyle daha geniş) Kaset kirişler (Normal
kirişler)
Nilson Nilson
Kirişşiz döşemeler

kolon

Döşeme döşeme
(kalın)

kolon

Döşeme (kalın)
Döşeme (kalın)
tabla

başlık tabla

kolon başlık

kolon
Nilson
 Kirişli döşemeler

•Dört tarafından kirişlere oturan döşemeler

•Kenarlarının bazıları boşta olan döşemeler
•Boşluklu döşemeler
•Düzensiz geometrili döşemeler

bir tarafı kirişli

üç tarafı boşta
döşeme
(Konsol döşeme)

Đki tarafı kirişli

iki tarafı boşta
döşeme

Üç tarafı kirişli
bir tarafı boşta Kiriş
döşeme

Dört tarafından
kirişli döşeme kolon
 Döşeme tasarım yükü

•Döşemeye etkiyen sabit ve hareketli yükler genelde düzgün yayılıdır.

•Yükün birimi kN/m2 dir.
•Deprem yükü dikkate alınmaz.
y ük

döşem
Pd=1.4g+1.6q e

Sabit yük: Döşeme betonu, tesviye betonu, kaplama ve sıva ağırlıklarının toplamından oluşur. Varsa, asma tavan
ağırlığı ve benzeri ağırlıklar da hesaba dahil edilir. TS ISO 9194-1997 Ek A ve Ek B tablolarında inşaatlarda
kullanılan malzemelerin karakteristik yoğunlukları verilmiştir. Bu tablolar yardımıyla döşeme karakteristik sabit
yükü belirlenir. Sabit yük g ile gösterilir.

Hareketli yük: Đnsan yükü, eşya ağırlıkları, kar yükü, depolanmış malzeme gibi, zamanla yeri ve değeri değişebilen yüklerdir.
TS498-1997 Çizelge 7 de konut odaları, balkon, merdiven, kütüphane ve birçok farklı amaçla kullanılan döşemelerde
alınması gereken karakteristik hareketli yükler tanımlanmıştır. Döşeme karakteristik hareketli yükü bu çizelgeden
alınır. Yarım duvar taşıyan döşemenin hareketli yükü 1.5 ~ 2 kN/m2 artırılır. Hareketli yük q ile gösterilir.

Tasarım yükü: Sabit yükün 1.4 ve hareketli yükün 1.6 katının toplamıdır (TS500-2000), Pd ile gösterilir:
Pd =1.4g+1.6q
Döşemenin statik ve betonarme hesapları Pd tasarım yükü ile yapılır (deprem dikkate
alınmadığından).
 Örnek: Döşeme yükü analizi
Bir konutun salon döşemesinin katmanları verilmiştir.
Döşemenin karakteristik sabit, karakteristik hareketli ve
tasarım yükünü belirleyiniz.

Mermer kaplama 2 cm

Tesviye 5 cm

Döşeme betonu 10 cm
ÇÖZÜM:
Sıva 2.0 cm
Döşeme 0.10 . 25 = 2.50 kN/m2
Tesviye 0.05 . 22 = 1.10 “
Kaplama 0.02 .27 = 0.54 “
Sıva 0.02 .20 = 0.40 “
-------------------------------------

sabit yük g = 4.54 “

hareketli yük q = 2.00 “

Tasarım yükü pd = 1.4 . 4.54+1.6 . 2.00 = 9.56 kN /m2

 Dört tarafından kirişli döşemeler

Tanım 1:

Lu: uzun kenar (aksdan- aksa)

Lk: kısa kenar (aksdan- aksa)

çalışan döşeme
bir doğrultuda
Bir kenar
Lu
sürekli
≤ 2 ise, iki doğrultuda çalışan döşeme
Lk
Lu
> 2 ise, bir doğrultuda (kısa doğrultuda)
Lk çalışan döşeme
Üç kenar

Dört kenar
sürekli

sürekli

denir.

Tanım 2:
Đki komşu kenar

kiriş Döşemenin kirişe oturan bir kenarı komşu bir döşemenin

sürekli

Üç kenar
sürekli

de bir kenarı ise, döşeme bu kenar boyunca sürekli

kolon (ankastre) dir. Komşu döşemesi olmayan kenara süreksiz
kenar denir.

Tanım 3:
döşeme
iki doğrultuda
çalışan döşeme Lknet: döşemenin kısa doğrultuda, kiriş yüzünden-kiriş
yüzüne ölçülen net açıklığıdır. Çok geniş olmayan
kirişlerde (250~300 mm) Lknet≈Lk alınabilir.
 Döşemede moment dağılımı

Dört tarafından kirişlere oturan, tüm kenarları sürekli ve düzgün yayılı yüklü
döşemenin 1 m genişliğindeki sanal şeritleri boyunca oluşan momentlerin
dağılımı şekilde verilmiştir. Şeklin incelenmesinden aşağıdaki yorumlar
yapılabilir:

•Açıklıkta, her iki yönde, moment pozitiftir.

•Açıklıkta en büyük moment açıklık ortasındadır.

•Mesnetlerde moment negatiftir.

Döşeme
•En büyük mesnet momenti mesnet ortasındadır.

x-x
M
•Kısa doğrultudaki momentler uzun doğrultudaki
momentlerden çok daha büyüktür.

r-r
M
Ki •Bir yönde çalışan döşemelerin uzun doğrultusunda
r
ş
iş oluşan moment çok küçük olacaktır, ihmal edilebilir.
ri
Ki

M •Açıklıklarda çekme alttadır. Her iki yönde de altta

y-y
çatlaklar oluşacaktır. Dolayısıyla döşemenin altına her
iki yönde donatı konulmalıdır.

•Mesnetlerde çekme üsttedir. Döşemenin mesnet

üstlerinde çatlaklar oluşacaktır. Bu çatlakları
sınırlamak için mesnet üstlerine donatı konulmalıdır.

Deforme olmuş döşeme ve momentler •Açıklıkların üstünde basınç oluşur. Üstte donatı
gerekmez.
 Döşemede çatlak şekli-deney plakları

Ezilme

Uzun doğrultudaki
momentten oluşan Üstten görünüş
çekme çatlağı

Burulma çatlakları
(450 eğimli)
Çekme çatlağı

Alttan görünüş

Çekme çatlağı
Dört tarafından kirişlere serbest oturan deney plağı
Kısa doğrultudaki
momentten oluşan
çekme çatlağı
Alttan görünüş

Dört tarafından kirişlere serbest

oturan kare deney plağı
 Döşeme moment diyagramları

Sürekli kenar Süreksiz kenar

ye
-M

-
Mym
Mym

Mym
Ly

Ly
+

Ly

+
1m

1m

1m
Mye -

-
Mye
Dört kenar sürekli Dört kenar süreksiz Đki kısa kenar süreksiz Đki uzun kenar süreksiz
Đki uzun kenar sürekli Đki kısa kenar sürekli

Mometler, her iki doğrultuda, plağın ortasından geçen 1 metrelik sanal şeritlerde hesaplanır. Momentin birimi kN.m/m dir.

Mxm : x yönündeki şeridin m noktasındaki açıklık momenti (altta çekme)

Mxe : x yönündeki şeridin e noktasındaki mesnet momenti (üstte çekme)
Mym :y yönündeki şeridin m noktasındaki açıklık momenti (altta çekme)
Mye : y yönündeki şeridin e noktasındaki mesnet momenti (üstte çekme)
 - Mye
e e e
1m 1m 1m

Mym
e m e e m e

Ly
e m e

+
1m
e e e

Mye -
Lx Lx Lx
Mxe Mxe
- - - Mxe
+ +
Mxm +
Mxm Mxm
Üç kenar süreksiz Bir kenar süreksiz
Bir kenar sürekli Üç kenar sürekli

Đki komşu kenar süreksiz

Đki komşu kenar sürekli
 TS500-2000 tabloları ile moment hesabı

Uygulamada karşılaşılan döşemelerin çoğu dikdörtgen geometrilidir, düzgün yayılı yükle yüklüdür ve dört tarafından kirişlere
otururlar. Bu tür döşemelerin momentleri TS500-2000 Çizelge 11.1 (sayfa56) da verilen tablo yardımıyla çok basit bir yolla
hesaplanırlar. Bu tablonun benzeri aşağıda verilmiştir. Tabloda kenarların sürekli veya süreksiz olmasına bağlı olarak 7 farklı döşeme tipi
vardır. Döşemenin ortasından geçen her iki doğrultudaki 1 m lik şeritlerin açıklık ve mesnetlerinde oluşan Mxm, Mxe, Mym ve Mye tasarım
momentleri

Md =
1
1000
α pLd
2
knet

bağıntısından hesaplanırlar. Momentin

birimi kN.m/m dir.

Md : döşemenin açıklık veya sürekli kenarındaki Mxm,

Mxe, Mym veya Mye tasarım momentlerinden
herhangi biri
Pd : döşeme üstünde yayılı olan tasarım yükü
Lknet: kısa doğrultudaki net açıklık (çok geniş olamayan
kirişlerde Lknet≈Lk alınabilir)
α : tablodan alınacak katsayı. Bu değer kısa doğrultuda
m=Lu/Lk oranına bağlı olarak değişir, uzun
doğrultuda m den bağımsızdır.
Lu : uzun kenar: Lx ve Ly den büyük olanı.
Lk : kısa kenar: Lx ve Ly den küçük olanı.
 Moment hesabı: TS500-2000 Çizelge 11.1 Sayfa: 56

Lu : uzun kenar

Md =
1
1000
α pL
d
2
knet
Lk: kısa kenar.
Lknet: kısa doğrultuda net açıklık.
L (çok geniş olmayan kirişlerde Lknet ≈ Lk alınabilir)
m= u
Lk
Dört kenarından kirişlere oturan döşemelerde α sayıları

Uzun açıklık
Kısa açıklık doğrultusunda α
Döşeme
Döşemetipi
tipi doğrultusunda α
(m den bağımsız)
1.0 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 1.75 2.0
Sürekli
kenar

-33 -40 -45 -50 -54 -59 -70 -83 -33

1 +25 +30 +34 +38 +41 +45 +53 +62 +25
-42 -47 -53 -57 -61 -65 -75 -85 -41
2 2
+31 +35 +40 +43 +46 +49 +56 +64 +31
-49 -56 -62 -66 -70 -73 -82 -90 -49
3
Süreksiz

+37 +42 +47 +50 +53 +55 +62 +68 +37

kenar

-56 -61 -65 -69 -71 -73 -77 -80 000

4
+44 +46 +49 +51 +53 +55 +58 +60 +44
000 000 000 000 000 000 000 000 -56
5 +44 +53 +60 +65 +68 +71 +77 +80 +44
-58 -65 -71 -77 -81 -85 -92 -98 -58
6 6 +44 +49 +54 +58 +61 +64 +69 +74 +44
000 000 000 000 000 000 000 000 000
7 50 +57 +62 +67 +71 +75 +81 +83 +50
Artı değerler açıklık momentlerine, eksi değerler mesnet momentlerine ait α değeridir.
 Örnek: Döşeme momentlerinin TS500-2000 ile hesabı
Aşağıdaki tüm döşemelerde tasarım yükü Pd=9.56 kN/m2 dir. D5, D6 ve D7 döşemesinin tasarım momentlerini belirleyiniz.

e D5 döşemesinde:
D5
1m
Döşeme tipi:1 (dört kenar sürekli)
m=6/4=1.5<2 (iki doğrultuda çalışan döşeme)
e m e
Mxm= (45 /1000) . 9.56 . 42 = 6.88 kN.m/m
Mxe= (- 59 /1000) . 9.56 . 42 = -9.02 “
Mym= (25/1000) . 9.56 . 42 = 3.82 “
e
Mye= (-33/1000) . 9.56 . 42 = - 5.05 “
4m
Mx
e - - Mxe
+
Mxm

- Mye
e D6 döşemesinde:
D6
1m
Döşeme tipi:2 (bir kenar süreksiz)
m=6/4=1.5<2 (iki doğrultuda çalışan döşeme)
6m

Mym
e m e Mxm= (49/1000) . 9.56 . 42 = 7.50 kN.m/m

+
1m

Mxe= (- 65/1000) . 9.56 . 42 = -9.94 “

Mym= (31/1000) . 9.56 . 42 = 4.74 “
Mye= (-41/1000) . 9.56 . 42 = -6.27 “
e
Mye -
4m
Mxe
-
+
Mxm
 D7 döşemesinde:

Döşeme tipi:6 (bir kenarı sürekli)

m=12/4=3>2 (bir doğrultuda çalışan döşeme)
α değerleri m=2 için alınacaktır.
Mxm= (44 /1000) . 9.56 . 42 = 6.73 kN.m/m

Mym= (74/1000) . 9.56 . 42 = 11.32 “

Mye= (- 98/1000) . 9.56 . 42 = -14.99 “

Öneri: Uygulamada bir doğrultuda çalışan döşemeler çoğu kez iki doğrultuda çalışan döşemelere veya dişli döşemelere komşu
olurlar. Bu durumda bir doğrultuda çalışan döşemelerin momentleri TS500-2000 tablosundan m=2 alınarak hesaplanır. Ancak
aşağıdaki tedbirlerin alınması önerilecektir.
•Bir doğrultuda çalışan döşemenin kısa doğrultusundaki momentleri aynı sınır şartlarına sahip ve aynı yükle yüklü kirişin
momentlerinden küçük olmamalıdır:

Kiriş momentleri
9
Mym ( kiriş ) = Pd L2knet
128

Pd
e
D7 1
Mye (kiriş ) = − Pd L2knet
1m

1 m
Lknet = 4 m

Mym(kiriş)
8

4m
Mym
e m e

+
+ Mym≥Mym(kiriş)
Mye≥Mye(kiriş)
e Olmalı!

--
-

Mye(kiriş)
Mye

12 m Mym(kiriş) =(9/128) . 9.56 . 42 =10.76 kN.m/m

Mye(kiriş) =-(1/8) . 9.56 . 42 = -19.12 “
+
M xm
Yukarıdaki örnekte TS500-2000 ile hesaplanan D7 döşemesinin açıklık momenti bu şartı sağlarken mesnet momenti sağlamamaktadır.
Mesnet momenti Mye= -14.99 kN.m/m< Mye(kiriş) = -19.12 olduğundan Mye= -19.12 kN.m/m alınmalıdır.
 Boşta kenarları olan veya yükü düzgün yayılı olmayan plaklarda moment hesabı

Uygulamada bazı kenarları kirişlere oturmayan, bir veya birkaç kenarı boşta olan veya yükleri düzgün yayılı, üçgen, tekil, vb. olabilen
döşemelere rastlanır. Balkon ve merdiven kat sahanlık döşemeleri örnek olarak gösterilebilir.

Her tür yapıda en az bir iki tane bulunan bu tür döşemelerin statik hesapları TS500-2000 tabloları ile yapılamaz!. Çözüm için ya
bilgisayar kullanılmalı yada aşağıdaki, veya benzeri, kaynaklardan yararlanılmalıdır:

Çetmeli, E., Plaklar, ĐTÜ yayını, No.19, 1987.

Czerny, F., Tafeln für Recteckplatten, Beton-Kalender, Wilhelm&Sohn (hemen her yıl yeniden yayınlanır).

Boşta kenar
Pd

1 m
Solda görülen döşeme bu duruma bir örnektir. Döşemenin
Sürekli kenar

bir kenarı herhangi bir kirişe oturmamaktadır. Bu kenara

e m
Lk boşta kenar denir.
1m

Döşeme dört tarafından kirişe oturmadığından TS500-2000

tabloları ile moment hesabı yapılamaz. Çözüm için
-

e yukarıda verilen kaynaklara gerek vardır.

Mxe
Süreksiz kenar

Lu
M xe
-
+
M xm
Bir kenarı sürekli diğer kenarları boşta (konsol) döşeme: Döşemenin kirişe oturan kenarı süreklidir.
Yapıların yaklaşık 1.5-1.6 m kadar cephe dışına çıkan balkon ve saçak Döşeme konsol çalışır. Statik hesap, birim
döşemelerinde görülür. Döşeme sadece bir kenar boyunca yapıya genişlikteki ve aynı plak yükü Pd ile yüklü
bağlıdır. Bu nedenle, hesap hatası yada yapım kusuru sonucunda çok konsol kiriş gibi yapılır.
kolay göçerler.
Sürekli mesnette oluşan negatif moment mesnet
Uçta iki adet
donatı (altta) üstünde çekme oluşturur. Bu moment için
Boşta kenar
hesaplanan donatı (ana donatı) mesnedin üstüne
Komşu döşemeden
gelen pilye (üstte)
konur ve plak ucuna kadar düz olarak uzatılır.
Montaj kolaylığı sağlaması ve sünme etkilerini
azaltması için ana donatıların ucu aşağı
kıvrılarak bir miktar döşemenin altında geriye
doğru uzatılır. Plak ucunun altına bir veya iki φ8
Ek donatı (üstte) konarak kıvrılan uçlara bağlanır.
Kirişe oturan Plağın uzun doğrultusunda moment yoktur.
sürekli kenar Dağıtma
donatısı (üstte) Ancak, konstrüktif olarak φ8/25 minimum donatı
konur (dağıtma donatısı) ve ana donatı
çubuklarına bağlanırlar.

Pd L2k Betonlama sırasında üstteki donatıların ezilerek

M xe = − sehpa
Konsol
2 Komşu döşeme döşeme plak altına doğru yer değiştirmesi çok
karşılaşılan bir hatadır, yer yer (her m2 ye en az
bir adet) konulacak sehpalarla önlenmelidir. Aksi
kiriş
halde, kalıp alınır alınmaz, konsol döşeme
göçecektir.

saçak (konsol)

Balkon (Konsol)

kiriş

Göçmüş balkon Göçmüş balkon, 1 cankaybı

 Đki doğrultuda çalışan kirişli döşemelerde sınır değerler (TS500-2000)
Kenarların oranı m:
kısa doğrultudaki
L L uzun doğrultudaki
m = uzun = u ≤ 2 donatılar
donatılar

Lkisa Lk
Döşeme betonu kalınlığı h: )
ultu
oğr
L α n d
h ≥ knet (1 − s ) (uz
u

15 + 20
m
4

h ≥ 80 mm Donatı aralığı t: (kısa doğrultu)

t ≤ 1.5 h (her iki doğrultuda)
h≥100 mm (önerilen) t ≤ 200 mm (kısa doğrultuda)
h≥150 mm (konsol, üzerinden taşıt geçen t ≤ 250 mm (uzun doğrultuda)
döşemelerde, önerilen) t≥50 mm (öneri)
h≥150 mm (merdiven sahanlıklarında, büyük Donatı çapı φ:
boşluklu döşemelerde, önerilen) φ≥8 mm (çubuk)
φ≥5 mm (hasır) A sk
αs: Sürekli kenar uzunlukları toplamının ρk =
döşeme çevresine oranıdır. Örnek: 1000 d k
Donatı oranları ρk , ρu , ρ : (Ask, Asu mm2, dk ve du mm cinsinden)
ρk≥0.0015 A su
ρu≥0.0015
ρu =
1000 d u
ρ≥0.004 (S220 için) ρ = ρk + ρu (Toplam donatı oranı)
ρ≥0.0035 (S420 ve S500 için)

Paspayı pp : Ask :1000 mm lik şeritteki donatı alanı (kısa doğrultuda)

pp ≥15 mm (kısa doğrultuda) Asu :1000 mm lik şeritteki donatı alanı (uzun doğrultuda)
dk :faydalı yükseklik (kısa doğrultuda)
Faydalı yükseklikler dk , du : du :faydalı yükseklik (uzun doğrultuda)
2 Lk + Lu Lu + Lk dk ≈ h-(pp+5) mm ≈h-20 mm ρk :donatı oranı (kısa doğrultuda, 1m lik plak şeridinde)
αs = αs = du ≈h-( pp+15) mm ≈h-30 mm ρu :donatı oranı (uzun doğrultuda , 1m lik plak şeridinde)
2 Lk + 2 Lu 2 Lk + 2 Lu
Bir doğrultuda çalışan kirişli döşemelerde sınır değerler (TS500-2000)
Kenarların oranı m: Donatı oranı ρk :
ρk ≥0.003 (S220 için)
m=
L uzun L u
= >2 ρk ≥0.002 (S420 ve S500 için)
L kısa Lk
Paspayı pp :
Döşeme betonu kalınlığı h: pp ≥15 mm (kısa doğrultuda)
h≥Lknet/25 (basit mesnetli, tek açıklıklı Bir doğrultuda
çalışan döşeme Ek donatı (üstte)
döşemelerde) Faydalı yükseklikler dk , du :
h≥Lknet/30 (sürekli döşemelerde) dk ≈ h-(pp+5) mm ≈h-20 mm
du ≈h-( pp+15) mm ≈h-30 mm
h≥Lknet/12 (konsol döşemelerde)
h≥80 mm
h≥120 mm (üzerinden taşıt geçen döşemelerde) Dağıtma donatısı Asu :
Asu ≥ Ask/5 (dağıtma donatısı)
h≥100 mm (öneri) Dağıtma donatısı (altta
h≥150 mm (konsol ve üzerinden taşıt geçen Ek donatı Asek : Ana donatı ( altta uzun doğrultudaki
donatılar )
döşemelerde, öneri) Asek ≥ 0.60 Ask (ek donatı) kısa doğrultudaki
donatılar)
Asek ≥250 mm2 (S220 için)
h≥150 mm (merdiven sahanlıklarında ve büyük
Asek ≥170 mm2 (S420 için)
boşluklu döşemelerde, öneri)

Ask
Donatı aralığı t : ρk = (Ask mm2, dk mm cinsinden)
t≤1.5 h (kısa doğrultuda) 1000d k
t ≤ 200 mm (kısa doğrultuda)
t ≤ 300 mm (uzun doğrultuda) Ask :1000 mm lik şeritteki donatı alanı (kısa doğrultuda)
t ≤ 250 mm (uzun doğrultuda öneri) Asu :1000 mm lik şeritteki donatı alanı (uzun doğrultuda)
Asek :1000 mm lik şeritteki ek donatı alanı (kısa kenar mesnetlerinde)
dk :faydalı yükseklik (kısa doğrultuda)
Donatı çapı φ :
ρk :donatı oranı (kısa doğrultuda, 1m lik plak şeridinde)
φ≥8 mm (çubuk)
φ≥5 mm (hasır)
 Betonarme hesap-Donatı Hesabı

Döşemenin açıklık ve mesnetlerindeki Md tasarım momentleri 1 m lik döşeme şeridi için hesaplandığından ve döşeme kalınlığı h sabit
olduğundan, kesit 1000xh boyutlu dikdörtgen olur. Bu nedenle donatı hesabı, hem mesnet hem de açıklık momenti için, tek donatılı
dikdörtgen kiriş gibi yapılır. Döşemelere basınç donatısı ve etriye konmaz. Denge altı donatı koşulu hemen hep sağlanır, kontrol genelde
yapılmaz. Tüm döşemelerin önce açıklık sonra mesnet donatıları hesaplanır. Donatı hesabında ve yerleştirilmesinde TS500-2000 sınır
değerlerini mutlaka uyulur.

Açıklıkta donatı hesabı:

Kısa doğrultuda:
Pas payı en az 15 mm (genelde hep 15 mm),
faydalı yükseklik d ≈ h - pas payı- 5 mm ≈ h - 20 mm alınır.
Hesaplanan donatı kısa doğrultuda ve alta konur.

Uzun doğrultuda:
Faydalı yükseklik d ≈ h - Pas payı - 15 mm ≈ h - 30 mm alınır.
Hesaplanan donatı uzun doğrultuda ve alta konur (kısa doğrultudaki donatının üstüne).

Bilinenler: Malzeme (beton ve çelik sınıfları), kesit boyutları, faydalı yükseklik ve tasarım momenti.
Đstenen: Döşemenin her 1 m genişliğindeki şeridine konacak As donatı alanı.
Çözüm: M.R. AYDIN, U. ERSOY tabloları veya benzeri bir tablo kullanılarak As belirlenir.
Örneğin, M.R. AYDIN tablolarına göre: kh hesaplanır, beton sınıfına ait sütunda kh değeri bulunur (gerekirse interpolasyon!), buna karşılık
gelen ks alınarak As hesaplanır. Bir sonraki sayfada verilen tablo yardımıyla As alanı uygun donatı çapı ve adımlarına dönüştürülerek
döşeme üzerine 1 pilye 1 düz olarak çizilir. Çap, adım ve çubuk boyu donatı üzerine yazılır. Örneğin: φ8/360 L=6400.
Not: Bir doğrultuda çalışan döşemelerde uzun doğrultuda sadece düz donatı (dağıtma donatısı) konur, pilye konmaz! Bu tür
döşemelerin kısa kenarlarına ek donatı konur.
Mesnette donatı hesabı:
Đki komşu döşemenin ortak mesnedinde farklı momentler 100 cm döşeme genişliği için donatı alanları (mm2)
oluşur. Bunlardan büyük olan Md olarak alınır. φ (mm)
t (cm)
Pas payı en az 15 mm (genelde hep 15 mm), 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24
d ≈ h - pas payı - 5 mm ≈ h - 20 mm alınır. 5.0 565 1005 1571 2262 3079 4021 5089 6283 7603 9040
Gerekli donatı alanı As hesaplanır. 5.5 514 914 1428 2056 2799 3656 4627 5712 6912 8225
6.0 472 838 1309 1885 2566 3351 4241 5236 6336 7540
6.5 435 773 1208 1740 2368 3093 3915 4833 5848 6960
Ancak aynı mesnette komşu döşeme açıklıklarından 7.0 404 718 1122 1616 2199 2873 3636 4487 5430 6463
gelen pilyeler (genelde) vardır. Komşu döşemelerin 7.5 377 670 1047 1508 2052 2681 3393 4188 5068 6032
8.0 353 628 982 1414 1924 2514 3181 3926 4751 5655
pilyelerinin toplam alanı Aspilye belirlenir. 8.5 333 591 924 1331 1811 2366 2994 3695 4472 5322
9.0 314 559 873 1257 1710 2234 2828 3490 4223 5027
Asek=As-Aspilye konulması gereken ek donatı alanı olur. 9.5 298 529 827 1190 1620 2117 2679 3306 4001 4762
10.0 283 503 785 1131 1539 2011 2545 3141 3801 4524
Yandaki tablo yardımıyla Asek donatı alanı uygun donatı çapı 10.5 269 479 748 1077 1466 1915 2424 2991 3620 4309
11.0 257 457 714 1028 1399 1828 2314 2855 3455 4113
ve adımlarına dönüştürülerek mesnedin üstüne çizilir. Çap, 11.5 246 437 683 983 1339 1749 2213 2731 3305 3934
adım ve çubuk boyu donatı üzerine yazılır. Örneğin: φ10/200 12.0
12.5
236
226
419
402
654
628
942
905
1283
1232
1676
1609
2121
2036
2617
2513
3167
3041
3770
3619
L=2200. Ek donatının adımı en fazla 330 mm dir. 13.0 217 387 604 870 1184 1547 1958 2416 2924 3480
13.5 209 372 582 838 1140 1490 1885 2327 2816 3351
14.0 202 359 561 808 1100 1436 1818 2244 2715 3231
Hesaplarda kullanılacak birimler: 14.5
15.0
195
189
347
335
542
524
780
754
1062
1026
1387
1341
1755
1697
2166
2094
2621
2534
3120
3016
15.5 182 324 507 730 993 1297 1642 2027 2452 2919
Aşağıda verilen birimler kullanım açısından genelde 16.0 177 314 491 707 962 1257 1590 1964 2376 2828
16.5 171 305 476 685 933 1219 1542 1904 2304 2741
uygundur. 17.0 166 296 462 665 905 1183 1497 1848 2236 2661
Malzeme dayanımı : N/mm2 17.5 162 287 449 645 880 1149 1454 1795 2172 2585
18.0 157 279 436 628 855 1117 1414 1746 2112 2513
Moment: kN.m 18.5 153 272 425 611 832 1087 1376 1698 2055 2445
19.0 149 265 413 595 810 1058 1339 1654 2001 2381
Faydalı yükseklik ve kesit genişliği: mm 19.5 145 258 403 580 789 1031 1305 1611 1949 2320
Donatı alanı: mm2 20.0 141 251 393 565 769 1005 1272 1572 1901 2262
21.0 135 239 374 539 733 957 1212 1496 1810 2154
22.0 129 228 357 514 700 914 1157 1428 1728 2056
23.0 123 219 341 492 669 874 1106 1366 1653 1967
24.0 118 209 327 471 641 838 1060 1309 1584 1885
25.0 113 201 314 452 616 804 1018 1257 1521 1810
26.0 109 193 302 435 592 773 979 1208 1462 1740
27.0 105 186 291 419 570 745 942 1164 1408 1676
28.0 101 180 280 404 550 718 909 1122 1358 1616
29.0 097 173 271 390 531 693 877 1083 1311 1560
30.0 094 168 262 377 513 670 848 1047 1267 1508

Not: φ6 eski projelerin kontrolü amaçlıdır. Yeni projelerde kullanılmaz.

 Donatının Çizimi

Bir doğrultuda
çalışan döşeme Ana donatı Betonarme hesaplarda belirlenen döşeme donatıları kat
kalıp planı üzerine çizilir. Çizimde aşağıda verilen
noktalara dikkat edilir:

•Đlk önce kısa doğrultudaki donatılar yerleştirilir. Uzun

doğrultudaki donatı kısa donatılar üzerine yerleştirilir.
Dağıtma donatısı
•Her donatı çubuğu üzerine çapı, aralığı (adımı) ve
çalışan döşeme
Đki doğrultuda

uzunluğu yazılır.
Ek donatı
•Đki doğrultuda çalışan döşemelerde her iki doğrultuda
bir pilye bir düz donatı konur.
pilye
•Açıklıkta düz donatılar alttadır.
•Pilyelerin orta bölgesi altta, kenar bölgeleri üsttedir.
düz •Mesnet donatıları (ek donatılar) üsttedir.

•Pilye ve ek donatılar komşu döşemenin net açıklığının

1/4 üne kadar uzatılır. Pilyelerin üst kırılma noktasının
kiriş yüzüne mesafesi net açıklığın 1/5 i olmalıdır.

•Bir doğrultuda çalışan döşemelerde; ana donatı (kısa

doğrultudaki donatı) bir pilye bir düz olarak konur.
•Uzun doğrultuda sadece düz donatı (dağıtma donatısı)
konur, pilye konmaz.

•Kullanılan çelik S220 ise donatı uçlarına kanca yapılır

NOT: donatı çap, adım ve boyları örnektir. (kenetleme). S420 ve S500 çeliklerinde kanca yapılmaz.
Örnek: Bir katın döşemelerinin statik-betonarme hesabı
Bir konutun +320 kotu kat kalıp planı verilmiştir. D101 balkon, D102, D103, D104 oda, D105 koridordur. Odalar meşe parke, diğer
hacimler mermer kaplıdır. Kiriş ve kolon boyutları 25/50 cmxcm dir. Döşeme hesapları yapılacak ve gerekli çizimler hazırlanacaktır.
Malzeme C20/S220a, şantiye denetimi iyi.

ÇÖZÜM
Döşeme kalınlıkları:
D101: h≥1500/12=125 mm

D102: m=6/4=1.5<2 (iki doğrultuda çalışıyor)

4000 14/ 20
h≥ (1− ) = 116mm
15+ 20 4
1.5
D103: m=6/4=1.5<2 (iki doğrultuda çalışıyor)

4000 20 / 20
h≥ (1 − ) = 106 mm
15 + 20 4
1. 5
D104: m=6/3.7=1.62<2 (iki doğrultuda çalışıyor)
3700 9.7 / 19.4
h≥ (1 − ) = 119 mm
15 + 20 4
1.62
D105: m=11.7/4=2.93>2 (bir doğrultuda çalışıyor)
+320 KOTU (1.KAT) KALIP PLANI h ≥4000/30=133 mm

Seçilen: D101 için h=150, D102, D103, D104 için h=130, D105 için h=140 mm
Döşeme yük analizleri: Döşeme momentleri (TS500-2000):

D101: D101:
Döşeme 0.15 . 25 = 3.75 kN/m2 Mye= -16.11.1.52 /2 = -18.1 kN . m/m
Tesviye 0.05 . 22 = 1.10 “
D102:
Kaplama 0.02 . 27 = 0.54 “
Mxm=0.049 . 9.95 . 42 = 7.8 kN . m/m
Sıva 0.02 . 20 = 0.40 “
------------------------------------- Mxe= -0.065 . 9.95 . 42 = -10.3 kN . m/m
g = 5.79 “ Mym=0.031 . 9.95 . 42 = 4.9 kN. m/m
q = 5.00 “ Mye= -0.041 . 9.95 . 42 = -6.5 kN . m/m
Sadece hesaplarda kullanılmak
pd = 1.4 . 5.79+1.6 . 5.00 = 16.11 kN/m2 D103: üzere, kat kalıp planının bir
Mxm=0.045 . 9.95 . 42 = 7.2 kN . m/m şeması hazırlanacak ve hesap
D102, D103, D104: Mxe= -0.059 . 9.95 . 42 = -9.4 kN . m/m bilgileri bu şema üzerine
Döşeme 0.13 . 25 = 3.25 kN/m2 Mym=0.025 . 9.95 . 42 = 4.0 kN . m/m yazılacaktır. Belirlenen her
Tesviye 0.05 . 22 = 1.10 “ Mye= -0.033 . 9.95 . 42 = -4.8 kN . m/m yeni bilginin bu şemaya
Kaplama 0.01 . 6.9 = 0.07 “ taşınması hem hesap hızını
Sıva 0.02 . 20 = 0.40 “ D104: artırır hem de hata olasılığını
-------------------------------------
Mxm=0.059 . 9.95 . 3.72 = 8.0 kN . m/m azaltır.
g = 4.82 “ Mxe= -0.078 . 9.95 . 3.72 = -10.6 kN . m/m
q = 2.00 “ Mym=0.037 . 9.95 . 3.72 = 5.9 kN . m/m Şemadaki yatay oklar x yönü,
Mye= -0.049 . 9.95 . 3.72 = -7.8 kN . m/m düşey oklar da y yönü
pd = 1.4 . 4.82+1.6 . 2.00 = 9.95 kN/m2
bilgilerini içermektedir.
D105:
D105: Mxm=0.044 . 10.96 . 42 = 7.7 kN . m/m
Döşeme 0.14 . 25 = 3.50 kN/m2
Tesviye 0.05 . 22 = 1.10 “ Mym=0.074 . 10.96 . 42 = 13.0 kN . m/m
Kaplama 0.02 . 27 = 0.54 “ Mye= -0.098 . 10.96 . 42 = -17.2 kN . m/m
Sıva 0.02 . 20 = 0.40 “
-------------------------------------

g = 5.54 “ Kiriş momentleri ile kontrol:

q = 2.00 “ Mym(kiriş)=(9/128) 10.96 . 42 =12.3< 13.0

Mye(kiriş)= - (1/8) 10.96 . 42 = -21.9> -17.2 ?
pd = 1.4 . 5.54+1.6 . 2.00 = 10.96 kN/m2 Mye= -21.9 kN . m/m alınacak!
D105 Betonarme hesap:
h=140
m>2
Pd=10.96 fck=20, fcd=13.3 kN/mm2
7.7
Tip:6 fyk=220, fyd=191.3 N/mm2
φ8/130 φ12/300

φ10/130
13.0
φ12/300 dk=h-20, du=h-30 mm alınacak.

(604)
(387) (377)
(377) Hesaplarda AYDIN tabloları kullanılmıştır.

-21.9

φ12/200
φ12/190
φ12/190

(566)
(595)
(595)
D102 D103

-4.8
D104 Açıklık donatıları:
-6.5

-7.8
h=130 h=130 h=130
m=1.5 m=1.5 m=1.5 D102:
Pd=9.95 Pd=9.95 Pd=9.95
Mxm= 7.8 kN . m/m, dk=110 mm
Tip:2 Tip:1 Tip:3
110 1000
kh = = 12.46 ⇒ k s = 0.544
100 7.8
Mxm=7.8 -10.3 -9.4 7.2 -9.4 -10.6 8.0
φ8/130 φ8/330 φ8/140 φ8/195 φ8/125 Ask=104 . 0.544.7.8/110=386 mm2/m

φ8/155
Mym= 4.9

φ8/330
φ8/190

4.0

(258)

(324)
5.9
Seç.: φ8/130 (387 mm2/m)
(265)

(387) (153) (359) (153) (402)

Mym= 4.9 kN . m/m, du=100 mm

100 1000
kh = = 14.29 ⇒ k s = 0.541
-4.8

100 4.9
-18.1 -6.5

φ12/170
φ12/170

(665)
(665)

Asu=104 . 0.541. 4.9/100=265 mm2/m

D101
h=150
Seç.: φ8/190 (265 mm2/m)
Pd=16.11
ρk=387/(1000 . 110)=0.0035>0.0015

ρu=265/(1000 . 100)=0.0026>0.0015

ρ=0.0035+0.0026=0.0061>0.004

X yönü,  Y yönü
D103: D104: D105:

Mxm= 7.2 kN . m/m, dk=110 mm
Mxm= 8.0 kN . m/m, dk=110 mm
Mxm= 7.7 kN . m/m, du=110 mm

110 1000 110 1000 110 1000

kh = = 12.96 ⇒ k s = 0.544 kh = = 12.30 ⇒ k s = 0.544 kh = = 12.54 ⇒ k s = 0.544
100 7.2 100 8.0 100 7.7

Ask=104 . 0.544.7.2/110=356 mm2/m Ask= 104 . 0.544 . 8.0/110=396 mm2/m Asu= 104 . 0.544.7.7/110=381 mm2/m
Seç.: φ8/140 (359 mm2/m) Seç.: φ8/125 (402 mm2/m) Seç.: φ8/130 (387 mm2/m)

Mym= 4.0 kN . m/m, du=100 mm Mym= 5.9 kN . m/m, du=100 mm Mym= 13.0 kN . m/m, dk=120 mm

100 1000 100 1000 120 1000

kh = = 15.81 ⇒ k s = 0.540 kh = = 13.02 ⇒ k s = 0.542 kh = = 10.52 ⇒ k s = 0.550
100 4.0 100 5.9 100 13.0

Asu= 104 . 0.540. 4.0/100=216 mm2/m Asu= 104 . 0.542. 5.9/100=320 mm2/m Ask= 104 . 0.550.13.0 /120=596 mm2/m
Seç.: φ8/195 (258 mm2/m) Seç.: φ8/155 (324 mm2/m) Seç.: φ10/130 (604 mm2/m)

ρk=359/(1000 . 110)=0.0030>0.0015
ρk=402/(1000 . 110)=0.0036>0.0015
ρk=604/(1000 . 120)=0.005>0.003

ρu=258/(1000 . 100)=0.0025>0.0015
ρu=324/(1000 . 100)=0.0032>0.0015

ρ=0.0030+0.0025=0.0055>0.004
ρ=0.0036+0.0032=0.0068>0.004
Asek=0.60.604 =362 mm2/m>250

Seç.: φ12/300 (377 mm2/m)

Kontrol:
Asu= 387 mm2/m> Ask/5=604/5

Mesnet Donatıları:

D101-D102: D102-D103: D103-D104:

Mye= 18.1 kN . m/m, d=130 mm
Mxe= 10.3 kN . m/m, d=110 mm
Mxe= 10.6 kN . m/m, d=110 mm

110 1000
130 1000 110 1000 kh = = 9.71 ⇒ k s = 0.553
kh = = 9.66 ⇒ k s = 0.553 kh = = 10.84 ⇒ k s = 0.547 100 10.6
100 18.1 100 10.3

Ase= 104 . 0.553.18.1/130=770 mm2/m Ase= 104 . 0.547.10.3/110=512 mm2/m Ase= 104 . 0.553.10.6/110=533 mm2/m
Aspilye=265/2=133 mm2/m Aspilye=(387+359)/2=373 mm2/m Aspilye=(359+402)/2=381 mm2/m
Asek=770-133=637 mm2/m Asek=512-373=139 mm2/m Asek=533-381=152 mm2/m
Seç.: φ12/170 (665 mm2/m) Seç.: φ8/330 (153 mm2/m) Seç.: φ8/330 (153 mm2/m)

D102-D105: D103-D105: D104-D105:

Mye= 21.9 kN . m/m, d=120 mm Mye= 21.9 kN . m/m, d=120 mm Mye= 21.9 kN . m/m, d=120 mm

120 1000 D102-D105 ile aynı olduğundan: D102-D105 ile aynı olduğundan:
kh = = 8.10 ⇒ k s = 0.561
100 21.9

Ase= 104 . 0.561.21.9/120=1024 mm2/m

Aspilye=(604+265)/2=435 mm2/m
Asek=1024-435=589 mm2/m
Seç.: φ12/190 (595 mm2/m) Seç.: φ12/190 (595 mm2/m) Seç.: φ12/190 (595 mm2/m)
 NOT:
•Mesnet donatıları ve pilyeler,
devrilmeyecek ve yer değiştirmeyecek şekilde,
montaj donatıları ile sıkıca bağlanacaktır.

•Balkon donatılarını yerinde tutmak için

her bir metrede bir sehpa konulacaktır.

Malzeme: C20/S220a
Etkin yer ivmesi katsayısı A0=0.20
Bina önem katsayısı I=1.0
Yerel zemin sınıfı :Z2
Taşıyıcı sistem davranış katsayısı R=8
+320 KOTU (1.KAT) KALIP PLANI
Bir doğrultuda çalışan sürekli döşeme sistemi
Kamu yapılarında ve sanayi yapılarında aşağıda bir örneği görülen döşeme sistemleri ile oldukça sık karşılaşılır. Tüm döşemeler kısa
doğrultuda çalışmaktadırlar, Lu/Lk>2. Bu tür döşeme sisteminin statik hesapları döşeme sisteminden alınan 1 m genişliğindeki döşeme
şeridi için yapılır. Çıkartılan şerit eşdeğer sürekli kiriş olarak çözülür. Burada gi, qi, pdi i. döşemedeki, sırasıyla karakteristik sabit,
karakteristik hareketli ve tasarım yükleridir. Bu yüklerin düzgün yayılı oldukları varsayılmaktadır.

Sürekli kirişin çözümü

a) Basit formüller ile çözüm:

TS500-2000 madde 11.2.2, sayfa 50 de verilen
formüller kullanılır. Kiriş yükleri plak tasarım
Döşeme şeridi
yükleri olarak alınır. Ancak, bu formüllerin
kullanılabilmesi için, yönetmelikte verilen
şartların sağlanması gerekir.

b) Elverişşiz yüklemeler yapılarak çözüm:

Döşemelerin sabit ve hareketli (karakteristik)
yükleri için elverişsiz yüklemeler (dama
yüklemesi) yapılarak, açıklık ve mesnet
momentlerinin en büyük değerleri belirlenir.

Çözüm için kullanılacak

eşdeğer sürekli kiriş modeli
a) Basit formüller ile çözüm (TS500-2000, Madde 11.2.2-sayfa 50)

Uygulamada genelde Lk1, Lk2 ,..., Lkn açıklıkları birbirine eşit veya birbirine yakındır. TS500-2000’e göre, aşağıdaki koşulların
sağlanması halinde, basit formüller kullanılarak döşeme tasarım momentleri belirlenebilir.
Koşul 1: En az iki açıklık olmalı.
Koşul 2: Döşeme yükleri düzgün yayılı olmalı.
Koşul 3: Herhangi iki komşu döşemenin açıklıkları oranı 0.8 den büyük olmalı: Lküçük-komşu/Lbüyük-komşu ≥ 0.8
Koşul 4: Döşemelerin her birinin karakteristik hareketli yükünün karakteristik sabit yüke oranı 2 den az olmalı: qi/gi < 2

Açıklık ve mesnet tasarım momentleri için TS500-2000 de verilen basit formüller aşağıda özetlenmiştir.

Đki açıklıklı kiriş üç açıklıklı kiriş

Dört veya daha fazla

açıklıklı kiriş
ÖRNEK: Bir doğrultuda çalışan sürekli döşeme sistemi

Bir okulun +360 kotu kat kalıp planı verilmiştir.

Kirişler 30/70 cmxcm boyutundadır. Tüm döşemeler
mozaik karo kaplıdır. Malzeme C20/S220a, şantiye
denetimi iyidir. Döşemelerin donatıları belirlenecek ve
kalıp planı tamamlanacaktır.

ÇÖZÜM:
m=6.9/2.80=2.5>2, tüm plaklar bir doğrultuda çalıştığı ve
Döşeme şeridi sürekli oldukları için sürekli kiriş çözümü yapılabilir.

Döşeme kalınlığı:
h≥280/30=9.3 cm. Tüm döşemelerde h=10 cm seçildi.
Faydalı yükseklik=10-1.5-0.5=8 cm alınacak.

Döşeme yükleri:
Betonarme betonu 0.10•25 = 2.50 kN/m2
Tesviye 0.05•22 = 1.10 “
Kaplama 0.025 •22 = 0.55 “
Sıva 0.02•20 = 0.40 “
--------------------------------
g = 4.55 “
Hareketli q = 3.50 “

Döşeme tasarım yükü:

pd = 1.4•4.55+1.6•3.50 = 11.97 kN/m2
+360 Kotu Kalıp planı Tüm döşemelerde tasarım yükü aynı.
(Kiriş/kolon adları gösterilmemiştir)
 Tasarım momentleri ve donatı hesabı:
Herhangi iki komşu açıklığın oranı: Lküçük-komşu/Lbüyük-komşu = 2.80/2.80 = 1>0.8
Her açıklıkta karakteristik hareketli yükün karakteristik sabit yüke oranı: qi/gi = 3.50/4.55 = 0.77<2
olduğundan sürekli kirişin tasarım momentleri TS500-2000 Madde 11.2.2, sayfa 50 de verilen basit formüller ile yapılabilir.

-(11.97+11.97) (2.8+2.8)2/72 = -10.4

-(11.97+11.97) (2.8+2.8)2/72 = -10.4

-(11.97+11.97) (2.8+2.8)2/80 = -9.4

-(11.97+11.97) (2.8+2.8)2/80 = -9.4

-(11.97+11.97) (2.8+2.8)2/80 = -9.4
11.97•2.802/11= 8.5 kN. m/m
-11.97•2.802/24= -3.9

-11.97•2.802/24= -3.9
11.97•2.802/15= 6.3

11.97•2.802/15= 6.3
11.97•2.802/15= 6.3

11.97•2.802/11= 8.5
11.97•2.802/15= 6.3
Md -3.9 8.5 -10.4 6.3 -9.4 6.3 -9.4 6.3 -9.4 6.3 -10.4 8.5 -3.9
As (gerekli) 265 592 732 434 658 434 658 434 658 434 732 592 265
Açıklıkta donatı φ8/85 φ8/115 φ8/115 φ8/115 φ8/115 φ8/85
Çap/adım (mm2) (591) (437) (437) (437) (437) (591)
Mesnette donatı - φ8/230 φ8/220 φ8/220 φ8/220 φ8/230 -
Çap/adım (mm2) - (219) (229) (229) (229) (219) -
Not: Betonarme hesaplarda M.R. AYDIN tabloları kullanılmıştır.
 Uzun doğrultu donatıları:

Döşemelerin uzun doğrultularında

hesaplanan hiçbir moment yoktur. Bu
doğrultularda yönetmeliğin ön gördüğü
minimum donatı konulur.

D1/D7/D13 dağıtma donatısı:

Asu =Ask/5 = 591/5=118 mm2/m
Seç.:φ8/250 (201 mm2/m)

D2/D8/D14 dağıtma donatısı:

Asu =Ask/5 = 437/5= 87 mm2/m
Seç.:φ8/250 (201 mm2/m)

D1/D7/D13 ek donatısı:
Asek =0.60 Ask=0.60.591=355 mm2/m
Seç.:φ8/140 (359 mm2/m)

D2/D8/D14 ek donatısı:
Asek =0.60 Ask=0.60. 437=262 mm2/m
Seç.:φ8/190 (265 mm2/m)

Diğerleri simetriden tamamlanmıştır.

NOT:
Mesnet donatıları ve pilyeler, devrilmeyecek ve yer değiştirmeyecek +360 Kotu Kalıp Planı
şekilde, montaj donatıları ile sıkıca bağlanacaktır. (Kiriş/kolon adları gösterilmemiştir)
 b) Elverişsiz yüklemeler yapılarak çözüm
Bir doğrultuda çalışan döşeme sisteminin herhangi komşu açıklıklarının oranı Lküçük-komşu/Lbüyük-komşu < 0.8 ise, veya herhangi bir açıklığın
karakteristik hareketli yükünün karakteristik sabit yüke oranı 2 veya daha büyük ise, bu durumda TS500-2000 de verilen basit formüller
moment hesabı için kullanılamazlar.

Eşdeğer kirişin çözümü için, kiriş tesir çizgileri dikkate alınarak, açıklık ve mesnet momentlerinin en büyük değerlerini veren elverişsiz
yüklemeler yapılması zorunludur. Örnek olmak üzere, 2. açıklığın ve 3. mesnedin moment tesir çizgilerinin görünümü ve bu momentleri en
büyük yapan yükleme durumları (dama yüklemesi) aşağıda gösterilmiştir. Kiriş bu yükler altında herhangi bir yöntem ile (örneğin: el hesapları
için CROSS) çözüldüğünde 2. açıklığın ve 3. mesnedin en büyük tasarım momentleri bulunmuş olur. Dikkat edilirse, 1., 3, ..., açıklıklar için
bir; 2., 4, ..., açıklıklar için bir ve her iç mesnet için farklı bir yükleme durumu, dolayısıyla 2+iç mesnet sayısı kadar CROSS çözümü vardır.
Buna göre, aşağıdaki 6 açıklıklı kiriş için 2+5=7 farklı yükleme ve çözüm yapılmalıdır. Yükleme sayısının çokluğu bilgisayarı kaçınılmaz
kılmaktadır.

1.4g2+1.6q2 1.4g3+1.6q3 1.4g5+1.6q5

1.4g1 1.4g4 1.4 g6
g1, g2, ...., :1., 2., ...., açıklıklardaki sabit (karakteristik) yük.
- -
q1, q2, ...., :1., 2., ...., açıklıklardaki hareketli (karakteristik) yük.
-
+ +
NOT:
3. Mesnetteki en büyük momenti veren yükleme
Dış mesnet tasarım momentleri = Pd L2 /24
1.4g2+1.6q2 1.4g4+1.6q4 1.4g6+1.6q6 alınmalıdır.
1.4g1 1.4g3 1.4g5

- - -
+ +

2. Açıklıkta en büyük momenti veren yükleme

Döşeme yüklerinin kirişlere aktarılması

Dört tarafından kirişli plaklar aşırı

yüklendiklerinde şekilde görülen kesik
çizgiler boyunca kırılırlar. Yeter bir
yaklaşıklıkla, plak parçalarının (üçgen,
trapez) oturdukları kiriş tarafından taşındığı
varsayılabilir.

Uygulamada temel kural şudur: Plak

köşelerinden çizilen açıortayların sınırladığı
plak alanın yükü kirişe aktarılacak yükü
≈45° oluşturur.

Đki doğrultuda çalışan plak(dikdörtgen)

Đki doğrultuda çalışan plaklarda kısa kirişlere
Đki doğrultuda çalışan plak(kare)
üçgen, uzun kirişlere trapez yük aktarılır.
Kare plaklarda ise tüm kirişlere üçgen yük
aktarılır.

Bir doğrultuda çalışan plaklarda kısa kirişlere

aktarılan üçgen yük küçüktür. Bu nedenle
tüm yükün uzun doğrultudaki kirişler
tarafından taşındığı varsayılır. Bu durumda
uzun kirişlerin yükü düzgün yayılı olur.
Bir doğrultuda çalışan plak
Dişli döşemelerde yük aktarımı, kendi konusu
içerisinde ele alınacaktır.

Plakların taşıma gücüne eriştiğinde kırılma şekilleri

(alttan görünüşler)
Bir doğrultuda çalışan kirişli döşemeden kirişlere aktarılan yükler:

2-2 aksı kirişine giden

döşeme yükü

Lk
1-1 aksı kirişine giden

gk = g
döşeme yükü

2
L
qk = k q
2
1-1 ve 2-2 aksı kirişlerine aktarılan yükler

m=Lu/Lk>2 olan döşemenin yükü uzun doğrultudaki kirişlere eşit olarak

aktarılır. Kısa doğrultudaki kirişlere yük aktarılmadığı varsayılır.

g (kN/m2): döşemedeki karakteristik sabit yük

q (kN/m2): döşemedeki karakteristik hareketli yük
gk (kN/m): g yükünden kirişe aktarılan karakteristik yük
qk (kN/m): q yükünden kirişe aktarılan karakteristik yük
Đki doğrultuda çalışan kirişli döşemeden kirişlere aktarılan yükler:

a-a aksı kirişine giden

a-a ve b-b aksı kirişlerine aktarılan üçgen yükler

döşeme yükü 2-2 aksı kirişine giden m=Lu/Lk ≤ 2 olan döşemenin yükü kenar
döşeme yükü
q kirişlere şekilde görüldüğü gibi dağıtılır.
g

b-b aksı kirişine giden

Lk
2 döşeme yükü Döşemenin mesnet durumu (sürekli veya
Lk
2
qk =

süreksiz) dikkate alınmaz. Köşe açılarının açı

gk =

ortaylarının kesiştiği noktalar birleştirilir.

Böylece kirişlere aktarılacak döşeme yükü

Lk /2
bölgeleri üçgen ve trapez olarak belirlenmiş olur.

Uzun doğrultudaki kirişlere trapez, kısa

Lk

doğrultudaki kirişlere üçgen yük aktarılmaktadır.

Lk/2
Kare döşemelerde tüm kiriş yükleri üçgen olur.

g(kN/m2): döşemedeki karakteristik sabit

yük
2
q (kN/m ): döşemedeki karakteristik
hareketli yük
Lk
1-1 aksı kirişine giden
gk = g gk (kN/m): g yükünden kirişe aktarılan
döşeme yükü 2 karakteristik yük
L
qk = k q qk (kN/m): q yükünden kirişe aktarılan
2 karakteristik yük

1-1 ve 2-2 aksı kirişlerine aktarılan trapez yükler

 ÖRNEK: Kiriş yüklerinin belirlenmesi

A B C D
Bir yapının +3.0 ve +6.0 m kotlarına ait kalıp planında
4 K110 25/50
döşeme yükleri gösterilmiştir.Tüm kirişlerin üzerinde
D7 h=15 cm duvar vardır. Đç duvar ağırlığı 2.40 kN/m2, dış duvar
g=8.41 kN/m2
3.6

4.20 kN/m2 dir.

q=3.50 kN/m2

3 K105, K108, K110 ve K117 kirişlerinin yükleri

K108 25/50
hesaplanacaktır.
D4 D5 D6
K117 25/50

h=12 h=12 h=12

6m

g=7.72 g=7.72 g=7.72 ÇÖZÜM:

q=2.00 q=2.00 q=2.00
Bir kirişin üzerinde olabilecek karakteristik yükler:

2 K105 25/50 •Kirişin kendi düzgün yayılı yükü (kN/m)

D1 D2 D3 •Döşemelerden kirişe aktarılan üçgen yayılı, trapez
h=10 h=10 h=10 yayılı, düzgün yayılı yükler (kN/m)
4

g=6.56 g=6.56 g=6.56 •Duvar düzgün yayılı yükü (kN/m)

q=2.00 q=2.00 q=2.00 •Saplama kiriş(ler)den aktarılan tekil yükler (kN)
1
Kirişin sabit ve hareketli yükleri ayrı ayrı hesaplanır,
4 4m 4 toplanmazlar.
+3.0 ve +6.0 m kotları kalıp planı
Döşeme yüklerinin kirişlere aktarılma şeması:
K105 kirişi yükleri:

a) Karakteristik sabit yükler:

Kiriş 0.25 • (0.50-0.11) • 25 = 2.4 kN/m

Duvar (3.0-0.50) • 2.40 = 6.0 “
D2 den (4/2) • 6.56 = 13.1 “
D5 den (4/2) • 7.72 = 15.4 “

15.4

13.1

6.0

2.4

K105 kirişi

+3.0 ve +6.0 m kotları kalıp planı

b) Karakteristik hareketli yükler:

D2 den (4/2) • 2.00 = 4.0 kN/m

K105 kirişine: D2 ve D5 den üçgen yükler,
D5 den (4/2) • 2.00 = 4.0 “
K108 kirişine: D5 den üçgen, D7 den düzgün yayılı yük,
4.0
K110 kirişine: D7 den düzgün yayılı yük,
K117 kirişine: D4 ve D5 den trapez yükler
4.0
aktarılmaktadır.

4.0 m K105 kirişi

B C
 K108 kirişi yükleri: K110 kirişi yükleri:

a) Karakteristik sabit yükler: a) Karakteristik sabit yükler:

Kiriş 0.25 • (0.50-0.135) • 25 = 2.3 kN/m Kiriş 0.25 • (0.50-0.15) • 25 = 2.2 kN/m
Duvar (3.0-0.50) • 2.40 = 6.0 “ Duvar (3.0-0.50) • 4.20 = 10.5 “
D5 den (4/2) • 7.72 = 15.4 “ D7 den (3.6/2) • 8.41 = 15.1 “
D7 den (3.6/2) • 8.41 = 15.1 “
15.4
15.1
15.1

6.0 10.5

2.3 2.2
4.0 m K108 kirişi 4.0 m
B C A B K110 kirişi

b) Karakteristik hareketli yükler: b) Karakteristik hareketli yükler:

D5 den (4/2) • 2.00 = 4.0 kN/m D7 den (3.6/2) • 3.50 = 6.3 kN/m
D7 den (3.6/2) • 3.50 = 6.3 “

4.0

6.3
6.3

4.0 m K108 kirişi 4.0 m

K110 kirişi
B C A B
K117 kirişi yükleri:

a) Karakteristik sabit yükler:

Kiriş 0.25 • (0.50-0.12) • 25 = 2.4 kN/m

Duvar (3.0-0.50) • 2.40 = 6.0 “
D4 den (4/2) • 7.72 = 15.4 “
D5 den (4/2) • 7.72 = 15.4 “
15.4
15.4

6.0

2.4
Hesaplanan yükler bir sonraki sayfada tablo halinde
6.0 m K117 kirişi gösterilmiştir.

2 3

b) Karakteristik hareketli yükler:

D4 den (4/2) • 0.200 = 4.0 kN/m

D5 den (4/2) • 0.200 = 4.0 “

4.0

4.0

6.0 m K117 kirişi

2 3
Kiriş yükleri tablosu (g sabit yüklerinden) Kiriş yükleri tablosu (q hareketli yüklerinden)

p p p p p p p p
+3.0, +3.0,
+6.0 Açıklama +6.0 Açıklama
Kotu a a a a
Kotu
K101 ... ... ... ... ...
K101 ... ... ... ... ...
25/50
25/50
...
...
K105 2.4 Kiriş
6.0 Duvar K105 4.0 D2 den
25/50 13.1 D2 den
15.4 D5 den 25/50 4.0 D5 den
... ...
K108 2.3 Kiriş
6.0 Duvar K108 4.0 D7 den
25/50 15.1 D7 den
15.4 D5 den 25/50 4.0 D5 den

... ...
K110 2.2 Kiriş D7 den
10.5 K110 6.3
Duvar
25/50 15.1 D7 den 25/50 a, p
... a, p
...
K117 2.4 Kiriş
6.0 Duvar K117 2, 4.0 D4 den
25/50 2, 15.4 D4 den 2, 4.0 D5 den
2, 15.4 D5 den 25/50

... ...
P : kN, a: metre cinsinden
Üçgen ve trapez yüklerin düzgün yayılı eşdeğer yüke dönüştürülmesi

Üçgen ve trapez yükler bilgisayar ile yapılan hesaplarda kullanılır. El hesaplarında, üçgen ve trapez kiriş yükleri ile çalışmak, yorucu
ve zaman alıcıdır. El hesaplarında üçgen ve trapez yükler yerine bunların aşağıda verilen eşdeğer düzgün yayılı karşılıkları
kullanılabilir. Üçgen ve trapez yüklerin ankastrelik momentleri eşdeğer yüklerin ankastrelik momentleri ile aynıdır. Ancak, açıklık
momentleri ve kesme kuvvetleri farklı olur. Bu nedenle, bilgisayar ile yapılan hesaplarda mutlaka üçgen ve trapez yükler kullanılmalı,
eşdeğerleri kullanılmamalıdır.

Lk pL k
p p eşdeğer =
2 3

Eşdeğeri
Lk Lk

pL k 1
Lk
p p eşdeğer = (1.5 − )
2 3 2m 2

Eşdeğeri
Lu Lu

Lk: döşemenin kısa kenarı (=kısa kenardaki kiriş açıklığı)

Lu: döşemenin uzun kenarı (=uzun kenardaki kiriş açıklığı)
m = Lu/Lk
p:döşemenin yükü (g veya q)
peşdeğer:üçgen veya trapez yük yerine kullanılabilecek düzgün yayılı eşdeğer yük
ÖRNEK: Kiriş yüklerinin eşdeğer düzgün yayılı yük olarak belirlenmesi

A B C D
Bir yapının +3.0 ve +6.0 m kotlarına ait kalıp planında
4 K110 25/50
döşeme yükleri gösterilmiştir.Tüm kirişlerin üzerinde duvar
D7 h=15 cm
vardır. Đç duvar ağırlığı 2.40 kN/m2, dış duvar 4.20 kN/m2
g=8.41 kN/m2
3.6

q=3.50 kN/m2 dir.

3 K108 25/50 K105, K108, K110 ve K117 kirişlerinin yüklerini düzgün

D4 D5 D6 yayılı eşdeğer yük olarak belirleyiniz.
K117 25/50

h=12 h=12 h=12

6m

g=7.72 g=7.72 g=7.72

q=2.00 q=2.00 q=2.00
ÇÖZÜM:

2 K105 25/50 K105 kirişine: D2 ve D5 den üçgen yükler,

D1 D2 D3 K108 kirişine: D5 den üçgen, D7 den düzgün yayılı yük,
h=10 h=10 h=10 K110 kirişine: D7 den düzgün yayılı yük,
4

g=6.56 g=6.56 g=6.56 K117 kirişine: D4 ve D5 den trapez yükler

q=2.00 q=2.00 q=2.00
1 aktarılmaktadır. Hesaplarda üçgen ve trapez yükler yerine
4 4m 4 düzgün yayılı eşdeğer karşılıkları kullanılacaktır.

+3.0 ve +6.0 m kotları kalıp planı

 K105 kirişi yükleri: K108 kirişi yükleri:

a) Karakteristik sabit yükler: a) Karakteristik sabit yükler:

Kiriş 0.25 • (0.50-0.11) • 25 = 2.4 kN/m Kiriş 0.25 • (0.50-0.135) • 25 = 2.3 kN/m
Duvar (3.0-0.50) • 2.40 = 6.0 “ Duvar (3.0-0.50) • 2.40 = 6.0 “
D2 den (4/3) • 6.56 = 8.7 “ D5 den (4/3) • 7.72 = 10.3 “
D5 den (4/3) • 7.72 = 10.3 “ D7 den (3.6/2) • 8.41 = 15.1 “
2.4 2.3

6.0 6.0

8.7 10.3

10.3 15.1

4.0 m K105 kirişi 4.0 m K108 kirişi

B C B C

b) Karakteristik hareketli yükler: b) Karakteristik hareketli yükler:

D2 den (4/3) • 2.00 = 2.7 kN/m D5 den (4/3) • 2.00 = 2.7 kN/m
D5 den (4/3) • 2.00 = 2.7 “ D7 den (3.6/2) • 3.50 = 6.3 “
2.7 2.7

2.7 6.3

K105 kirişi K108 kirişi

4.0 m 4.0 m
B C B C
K110 kirişi yükleri: K117 kirişi yükleri:

a) Karakteristik sabit yükler: a) Karakteristik sabit yükler:

m=6/4=1.5
Kiriş 0.25 • (0.50-0.15) • 25 = 2.2 kN/m Kiriş 0.25 • (0.50-0.12) • 25 = 2.4 kN/m
Duvar (3.0-0.50) • 4.20 = 10.5 “ Duvar (3.0-0.50) • 2.40 = 6.0 “
D7 den (3.6/2) • 8.41 = 15.1 “ D4 den 7.72 • 4/3 • (1.5-1/ (2 • 1.52 ) = 13.2 “
D5 den 7.72 • 4/3 • (1.5-1/ (2 • 1.52 ) = 13.2 “
2.2

2.4
10.5
6.0
15.1
13.2
4.0 m K110 kirişi
A B 13.2

6.0 m K117 kirişi

2 3

b) Karakteristik hareketli yükler: b) Karakteristik hareketli yükler:

D7 den (3.6/2) • 3.50 = 6.3 kN/m D4 den 2.00 • 4/3 • (1.5-1/ (2 • 1.52 ) = 3.4 kN/m
D5 den 2.00 • 4/3 • (1.5-1/ (2 • 1.52 ) = 3.4 kN/m
3.4
6.3
3.4
4.0 m K110 kirişi
6.0 m K117 kirişi
A B
2 3
Kiriş yükleri tablosu (g sabit yüklerinden) Kiriş yükleri tablosu (q hareketli yüklerinden)

p p p p p p
+3.0, +3.0, p p
+6.0 Açıklama +6.0 Açıklama
Kotu a a a a
Kotu
K101 ... ... ... ... ... K101 ... ... ... ...
25/50 25/50
... ...

K105 2.4 Kiriş

6.0 Duvar K105 2.7 D2 den
25/50 8.7 D2 den D5 den
10.3 D5 den 25/50 2.7

.... ...
K108 2.3 Kiriş
6.0 Duvar D5 den
25/50 10.3 D5 den K108 2.7
15.1 D7 den 25/50 6.3 D7 den
... ...

K110 2.2 Kiriş

10.5 Duvar K110 6.3 D7 den
25/50 15.1 D7 den
25/50
...
...

K117 2.4 Kiriş

6.0 Duvar K117 3.4 D4 den
25/50 13.2 D4 den 25/50 3.4 D5 den
13.2 D5 den
... ...

P : kN, a: metre cinsinden

 Dişli (Nervürlü) ve
Asmolen Döşemeler
 Dişli Asmolen
A B döşeme döşeme

a
3 Birbirine paralel, aynı boyutlu, aynı donatılı, kesiti
(genişliği ve yüksekliği) normal kirişlere nazaran daha
küçük olan kirişçikler(diş) oldukça sık (40~70 cm)
yerleştirilir ve üzerine ince (5~7 cm) bir plak beraber
dökülerek dişli döşeme oluşturulur. Bir diğer adı
Nervürlü döşemedir.

Đnce plağın görevi yükü dişlere aktarmaktır. Plak

üzerindeki yükler dişlere, dişlerden de dişleri taşıyan
kirişlere (ana taşıyıcı kirişler) aktarılmış olur.
Bu nedenle yükü plak değil, dişler taşır. Diş genişliği
2 genellikle 10~15 cm, yüksekliği 25-37 cm civarındadır.

a-a
Plağın alt kısmındaki dişler arası boş bırakılabilir veya
Ana taşıyıcı kiriş

hafif bir dolgu malzemesi (asmolen) ile doldurulabilir.

plak Bu tür dolgulu döşemeye asmolen döşeme denir. Dolgu
malzemesi olarak boşluklu beton briket, boşluklu pişmiş
diş kil, gaz beton veya benzeri, bu amaç için özel olarak
üretilmiş, standart boyutlu hafif bloklar kullanılır.
plak
Dolgu malzemesinin taşıyıcı özelliği yoktur. Sadece yük
Asmolen (dolgu)
olarak dikkate alınır, statik ve betonarme hesaplarda yok
diş

diş varsayılır.

Asmolen döşeme alttan bakıldığında düzgün bir tavan

görünümü verir. Ayrıca ses ve ısı yalıtımı özelliği
vardır.
1

kiriş
a

Đnce plak
 Yastık kiriş donatıları
Dolgu yapılmaması durumunda kalıp masrafı, sıva ve işçilik yüksek olur.
Alttan bakıldığında dişler gözükür. Dolgu yapıldığında dişleri oluşturmak için
özel kalıba gerek kalmaz. Asmolenler (dolgu blokları) düz kalıp platformu
Đnce plak üzerine dişlerin yerleri boş kalacak şekilde dizilir. Dişlerin donatıları bu
donatıları boşluklara yerleştirilir. Đnce plak için gerekli donatılar da yerleştirildikten
sonra beton dökülür.

Alt kalıp platformu söküldüğünde, dişler ve asmolenler düz bir tavan

görünümü oluşturur.
Diş donatıları
Dişler genellikle bir doğrultuda düzenlenir. Döşeme açıklığının çok büyük
olması ve/veya yüklerin çok ağır olduğu (kütüphane gibi) yerlerde iki
doğrultuda düzenlenebilir.
Asmolen
Altında duvar olmayan ana kirişlerin yüksekliği, sarkmaması için, diş
yüksekliğinde yapılır. Bu durumda yüksekliği az ve alışılmışın dışında geniş
Bir doğrultuda asmolen döşeme (beton dökülmemiş)
ana kirişler oluşur. Bu kirişlere yastık kiriş de denilmektedir.
Normal kiriş
Yastık kiriş donatıları
Đnce plak
donatıları

Diş kalıbı

Diş donatıları

Yastık kiriş

Đki doğrultuda dişli döşeme Foto: Hakan ORAKOĞLU

Dişli ve asmolen döşeme örnekleri
 Dişli ve asmolen döşemelerde sınır değerler
Đnce plak

Sınır değerler:
diş
e ≤ 700 mm
bw ≥ 100 mm
h ≥ Lnet /20 (tek açıklıklı basit mesnetli diş)
h ≥ Lnet /25 (sürekli diş)
Dolgu (asmolen) h ≥ Lnet /10 (konsol diş)
Đnce plak
t ≥ 0.1e
t ≥ 50 mm
t ≥ 70 mm(öneri)
diş

•Lnet : diş serbest açıklığı (mesnet yüzünden-mesnet yüzüne mesafe)

•Uygulamada genellikle e=400 mm, bw =100 mm, t=70 mm, h=320
mm alınır.

Genelde üretilen asmolen boyutları:

e=genişlik derinlik yükseklik

40 20 20
En çok
40 20 25 kullanılan

40 20 30
 Plak dağıtma Plak dağıtma Diş enine donatısı (açık
donatısı, φ8/250 etriye)
donatısı, φ8/250

Açık etriyeli dişli döşeme

Diş boyuna donatıları

Montaj donatısı

kapalı etriyeli dişli döşeme

Diş enine donatısı

(kapalı etriye)

Plak dağıtma donatısı:

Plak için hesap yapılmaz, her iki doğrultuda minimum dağıtma donatısı konur.
Her iki doğrultuda; ρdağıtma =Asdağıtma /(1000t) ≥0.0015 ve en az φ8/250, donatı aralığı en az 250 mm.
Diş boyuna donatıları:
Hesap tablalı kiriş gibi yapılır, ancak donatı çapı φ10 ve üstü olabilir. En az iki çubuk olmalı. Biri pilye olabilir. Çift donatılı hesap
yapılmaz. Açık etriye kullanılması durumunda montaj donatısı gerekmez. Kapalı etriye kullanılması durumunda 1φ10 montaj donatısı
konulmalıdır. Dişin kenar mesnetlerindeki üst donatı kenar açıklıkdaki donatının yarısından az olmamalıdır.

Diş enine donatısı(etriye):

Hesap kiriş gibi yapılır. Etriye aralığı en az 250 mm.
Vd<Vcr durumunda açık etriye kullanılabilir ve en az φ8/250.
Vd ≥ Vcr durumunda kapalı etriye kullanılmalıdır. Etriye en az φ8/250 olmalı.
 Bir doğrultuda dişli döşemelerde dağıtma dişi
Bir doğrultuda dişli döşemede Lnet diş açıklığı 4 metre ile 7 metre arasında ise dişlere dik doğrultuda bir adet, 7 metreden daha fazla ise iki
adet dağıtma dişi konur. Dağıtma dişleri için ayrıca hesap yapılmaz, taşıyıcı dişler ile aynı boyutta ve aynı donatılı yapılır.

Đnce plak

Dağıtma dişi

4 m <Lnet ≤7 m durumunda

Taşıyıcı diş

Đnce plak Dağıtma dişleri

Lnet >7 m durumunda

Taşıyıcı diş
 Dişli ve asmolen döşeme yükü analizi
Dişli döşemenin sabit yükü; plak, kaplama, tesviye, sıva ve 1 m2 deki dişlerin ağırlığından oluşur. Asmolen döşemede bunlara
ayrıca dolgu malzemesinin 1 m2 deki ağırlığını da eklemek gerekir.

Dişli döşemede yükler:, Asmolen döşemede yükler:,

Plak = ...... kN/m2 Plak = ...... kN/m2

kaplama = ...... “ kaplama = ...... “
tesviye = ...... “ tesviye = ...... “
sıva = ...... “ sıva = ...... “
Dişler = ...... “ Dişler = ...... “
___________________
Dolgu = ...... “
___________________
Sabit : g = ...... “
Hareketli: q = ...... “ Sabit : g = ...... “
Hareketli: q = ...... “
Tasarım yükü:
Pd=1.4g + 1.6q = ...... “ Tasarım yükü:
Pd=1.4g + 1.6q = ...... “
 Bir doğrultuda dişli döşemelerde diş yükünün hesabı
Plak üzerindeki yayılı yükü dişler eşit olarak paylaşırlar. Çünkü dişler eşit aralıklı ve aynı boyutludurlar. Her diş tablalı bir kiriştir. Her
dişin gövde genişliği bw, tabla genişliği b0 ve net açıkğı Lnet tir. Bir dişin taşıyacağı yük, tabla üzerindeki plak yüküdür. Plak yükü alana
yayılıdır (kN/m2) . Diş ise bir çubuk elemandır ve yükü çizgisel (kN/m) olmalıdır. Dişin düzgün yayılı çizgisel yükü, plak yükü ile tabla
genişliğinin çarpımıdır. Plak üzerindeki pplak (kN/m2) yükünden bir dişte oluşan pdiş (kN/m) düzgün yayılı çizgisel yükü: Pdiş=Pplak b0

Pdiş=Pplak b0
Pplak
Plak üzerindeki yük: Pplak

b0=bw+e

e/2 e/2
t

bw e bw e bw

Bir dişin payına düşen yük Diş çizgisel yükü

 Diş statik hesabı

1. Plak için herhangi bir statik hesap yapılmaz.

2. Dişler tablalı sürekli kiriş gibi çözülür.

Şekildeki N03 dişlerinin hepsinin de kesiti, açıklığı

ve yükü aynıdır. N03 dişlerinden sadece bir tanesi tek
açıklıklı basit kiriş olarak çözülür.

N01 ve N02 dişleri, açıklıkları L1 ve L2 olan iki

açıklıklı sürekli bir kiriş gibi çözülür.

Đki komşu açıklıktan küçüğünün büyüğüne oranı 0.8

den büyük ise ve karakteristik hareketli yükün sabit
yüke oranı 2 den küçük ise, bu durumda TS500-2000,
Madde 11.2.2-sayfa 50 de verilen basit formüller
kullanılarak momentler hesaplanabilir.

Bu şartların sağlanmaması durumunda sürekli dişin

moment ve kesme kuvvetleri herhangi bir yöntem ile
(el hesapları için CROSS) dama yüklemesi yapılarak
belirlenmelidir.

Diş açıklıkları (şekilde L1 ve L2 açıklıkları) aksdan-

aksa ölçülür. N03

N101 N102
a) Basit formüller ile çözüm (TS500-2000, Madde 11.2.2-sayfa 50)

Lk1, Lk2 ,..., Lkn diş açıklıkları birbirine eşit veya birbirine yakın ise TS500-2000 de verilen aşağıdaki basit formüller kullanılarak
diş tasarım momentleri belirlenebilir. Ancak aşağıdaki koşullar sağlanmak zorundadır:
Koşul 1: En az iki açıklık olmalı.
Koşul 2: Diş yükleri düzgün yayılı olmalı.
Koşul 3: Herhangi iki komşu dişin açıklıkları oranı 0.8 den büyük olmalı: Lküçük-komşu/Lbüyük-komşu ≥ 0.8
Koşul 4: Dişlerin her birinin karakteristik hareketli yükünün karakteristik sabit yüke oranı 2 den az olmalı: qi/gi < 2

Açıklık ve mesnet tasarım momentleri için TS500-2000 de verilen basit formüller aşağıda özetlenmiştir.

Đki açıklıklı kiriş üç açıklıklı kiriş

Dört veya daha fazla

açıklıklı kiriş
Mesnet momenti azaltması
Dişlerin oturduğu kirişler genellikle çok geniş olur. Bu nedenle moment Kesme
azaltması önemlidir. Diş açıklıkları aksdan-aksa alındığından, kuvvetler
mesnet aksında hesaplanmış olur. Betonarme hesaplarda mesnet
yüzündeki Vd kesme kuvvetinin ve Md momentinin kullanılması gerekir
gerekir. eksendeki M momenti
Vd
V: mesnetteki kesme kuvveti
a: mesnet genişliği
∆M=V a/3 a≤2 h
h: diş yüksekliği

kadar azaltılarak mesnet yüzündeki Md momenti bulunur. a mesnet mesnet diş

genişliği 2h dan büyük ise a=2h alınır. Mesnet yüzündeki Vd kesme
mesnet aksı mesnet yüzü
kuvveti ise kesme diyagramından hesaplanır.

Moment

Betonarme hesaplar
M d = M − ∆M
1. Plak için betonarme hesap yapılmaz. Minimum donatı konur.
2. Diş kesiti tablalı alınır. Boyuna ve enine donatılar
kirişlerdeki gibi hesaplanır. Kesme hesabında Vd , mesnet
donatısı hesabında Md kullanılır.
ÖRNEK: Asmolen döşeme

A B C
50
Bir okulun +3.20 ve +6.40 m kotlarına ait
4 K105 25/50 K106 25/50
kalıp planı verilmiştir. N01, N02, N03
hacimleri sınıf olarak kullanılacaktır.

Malzeme : 3
10 32) k
C20/S220a (plak ve etriye) N lu
0/ oş
C20/S420a (diş) (1 B
Kaplama: mozaik karo
Dolgu (asmolen): en hafif gaz beton blok
Duvar: dayanımı düşük gaz beton 3 K103 50/32 K104 50/32
iç duvarlar 10 cm
dış duvarlar 25 cm
Şantiye denetimi iyi.

a)Döşeme statik ve betonarme hesaplarını

(1 101

(1 102
)

2)
32
yaparak gerekli çizimleri veriniz. 2

0/3
N

N
0/
b)1-1, 3-3, A-A ve B-B akslarındaki kirişlerin
7
yüklerini hesaplayınız.

32
1 K101 25/50 K102 25/50

25
25 25
620 cm 620

+3.20 ve +6.40 m kotları kalıp planı

ÇÖZÜM:

Diş yüksekliği kontrol:

N101/N102 de: h=32 cm>(6.20-0.50)/25=23 cm
Statik hesap:
N103 de: h=32 cm>(6.20-0.50)/20=29 cm

N103 dişi:
Döşeme yükü:
Plak 0.07•25 = 1.75 kN/m2
kaplama 0.025 • 22 = 0.55 “
tesviye 0.05 • 22 = 1.10 “
sıva 0.02 • 20 = 0.40 “
Diş 2 • 0.10 • 0.25 • 25 = 1.25 “
Dolgu 2 • 0.40 • 0.25 • 5 = 1.00 “ -7.0•6.22 /24= -11.2
_________________________________
-11.2
Sabit : g = 6.05 “
Hareketli: q = 3.50 “
-7.0•6.22 /8 = 33.6 kN•m
Tasarım yükü: 21.7
Pdplak=1.4 • 6.05+1.6 • 3.50 = 14.07 “

N101, N102, N103 dişleri yükü:

gdiş= 0.50 •6.05 = 3.0 kN/m
qdiş= 0.50 •3.50 = 1.8 “
-7.0•6.2 /2= -21.7 kN
Pddiş= 0.50 •14.07 = 7.0 “

Not:
Kenar mesnetlerde minimum moment –Pddiş L2/24 alınmıştır.
N101/N102 dişleri:
Lküçük-komşu/Lbüyük-komşu = 6.2/6.2=1.0>0.8, qdiş/gdiş=0.18/0.30=0.6<2 olduğundan TS500-2000, Madde 11.2.2-sayfa 50 de verilen basit
formüller kullanılarak momentler hesaplanabilir.

N101 N102

-7.0•6.22 /8= -33.6

-11.2
-7.0•6.22 /24= -11.2

24.5
7.0•6.22 /11= 24.5 kN•m

7.0•6.2 /2+[-33.6-(-11.2)]/6.2= 18.1 25.3

-18.1

-7.0•6.2 /2+[-33.6-(-11.2)]/6.2= -25.3 kN

Betonarme hesap:(M.R AYDIN tabloları)
fcd=13.33, fctd=1.07, fyd=365.22, fywd=191.30 N/mm2, ρb =0.0160
min ρ=0.8•1.07/365.22=0.0023(açıklık)
min ρ=1.0•1.07/365.22=0.0029(mesnet)
max ρ=0.85•0.0160=0.0136
=0.02
N101/N102 dişleri:
A-B ve B-C açıklıkları:
Md=24.5 kN•m, d=320-20=300 mm, hf/d=7/30=0.23, b/b0=50/10=5
m=24.5 •106/500/3002/13.33=0.041
ω = 0.044
As=0.044 •13.33 • 500 • 300/13.33=240 mm2
Seç.: 1φ12+1φ12 (113+113 mm2) Kapalı erriye kullanılacak,
Mont.: 1φ10 (79 mm2) donatılar kesilecek,
her açıklığa ayrı konacak!
Kont.: ρ=226/100/300=0.0075 >min ρ=0.0023

< max ρ=0.0136

A ve C mesnetleri:
Md=11.2 kN•m, d=300 mm,
∆M=18.1•0.50/3=3.0 kN•m, Md=11.2-3.0=8.2 kN•m

300 100
kh = =10.48 → k s = 0.287
100 8.2

As=104 • 0.287 •8.2/300=78 mm2

Asmev=79+113=192 mm2
Asek=78-192<0, gerekmez!

Kont.: Asüst =192>Asaçıklık/2=2 • 113/2=113 mm2
(sadece kenar mesnetlerde!)

Asalt =113 ≥ Asüst/2=192/2=96 cm2

ρ=192/100/300)=0.0064>min ρ=0.0029

< max ρ=0.0136

B mesnedi:
Md=33.6 kN•m, d=300 mm,
∆M=25.3•0.50/3=4.2 kN•m, Md=33.6-4.2 = 29.4 kN •m

300 100
kh = = 5.53 → k s = 0.322
100 29.4

As=104 • 0.322 •29.4/300=316 mm2

Asmev=2 • 79+ 2 • 113 =384 mm2
Asek=316-384 <0, gerekmez!
Kont.: ρ=3184/100•300=0.0128 > min ρ=0.0029

< max ρ=0.0136

Asalt=2 •113 >Asüst/2=384/2=196 mm2

Etriye hesabı:
Vd/25.3=3.36/3.61
Vd=23.5 kN.
Vmax=0.22•13.33•100•300=88 kN.
Vcr =0.65•1.07 •100 •300=21 kN
Vcr<Vd<Vmax olduğundan min etriye yetmez, etriye hesabı gerekir:
2 kollu φ8 etriye kullanılırsa, Asw=2•50=100 mm2
Asw/s=Vd/(fywd •d), 100/s=23500/(191.30•300)
s=244 mm
s ≤h/2 olmalı, s=160 mm.
Seç.: φ8/160 kapalı etriye! (Vd>Vcr olduğu için)
Kont.: ρw=100/(100•160)=0.0063>min ρw=0.3•(1.07/191.30)=0.0017

N103 dişi:
A-B açıklığı:
Md=33.6 kN•m, d=30 cm, hf/d=7/30=0.23, b/b0=50/10=5
m=33.6•106/500/3002/13.33=0.056
ω = 0.061

As=0.061 •13.33 • 500 • 300/365.22=334 mm2

seç.: 1φ16+1φ16 (201+201 mm2)
Mont.: 1φ10 (79 mm2)

Kont.: ρ=2 • 201/100/300=0.0134 >min ρ=0.0023

< max ρ=0.0136

A ve B mesnetleri:
N103 dişinin mesnetlerindeki momenti Md=11.2 kN•m, N101 dişinin A mesnedindeki moment ile
aynıdır. Kesit de aynı olduğundan, gerekli donatı da aynı olmalıdır. Ek donatı gerekmez!

Etriye hesabı:
N103 dişindeki deki kesme kuvveti V=21.7 kN, N101-N102 dişlerindeki kesme kuvvetinden
(V=25.3 kN) küçüktür ve kiriş boyutları aynıdır. N101 ve N102 kirişlerinde min etriye
kullanıldığından N103 için de min etriye gerekecektir: φ8/160 kapalı etriye!
Plak dağıtma donatıları:
Min donatı konacaktır: φ8/25 (2.01 cm2)
Kont.: ρdağıtma =Asdağıtma /(100t) =2.01/(100•7)=0.0029>min ρdağıtma =0.0015

Çizimler:
•Plak dağıtma donatıları kalıp planı üzerine çizilir.
•Diş donatıları kirişlerdeki gibi çizilir.
 500
A B C

4 K105 250/500 K106 250/500

03 20)

uk
1

şl
N /3

bo
00
(1
Ø8/250 L=

K103 500/320
3 K104 500/320

2
70

Ø8/250 L= 320
Ø8/250 L=

1 K101 250/500 K102 250/500

250
250 250
6200 mm 6200

+3200 ve +6400 m kotları kalıp planı

 320

70
250

320

70
250
+3.20/+6.40 kotu kiriş yükleri:

Duvar yükü analizi: K107/K108/ K109 (50/32): g q

Gaz beton(25 cm) 0.25 . 7 = 1.75 kN/m2
Kiriş öz 0.50x(0.32-0.07)x25= 3.1 kN/m -
Gaz beton(10 cm) 0.10 . 7 = 0.70 “
Dış sıva 0.02 . 20 = 0.40 “ Duvar (3.20-0.32)x2.45= 7.1 “ -
Đç sıva 0.015 . 20 = 0.30 “ N101(veya N103) den (g) (6.20/2)x6.05= 18.8 “ -
N101(veya N103) den (q) (6.20/2)x3.50= - 10.9 kN/m
Dış duvar 2.45 kN/m2
Đç duvar 1.30 kN/m2 -------------------------------------
g = 29.0 “ q = 10.9 “

K101/K102 (25/50): g q K110/K111 (50/32): g q

Kiriş öz 0.25x (0.50-0.07)x25= 2.7 kN/m -
Kiriş öz 0.50x(0.32-0.07)x25= 3.1 kN/m -
Duvar (3.20-0.50)x2.45= 6.6 “ -
--------------------------------- Duvar (3.20-0.32)x0.130= 3.7 “ -
g = 9.3 “ q=0 N101 den (g) (6.20/2)x6.05= 18.8 “ -
N101 den (q) (6.20/2)x3.50= - “ 10.9 kN/m
K103 (50/32): g q
N102 den (g) (6.20/2)x0.605= 18.8 “ -
Kiriş öz 0.50x (0.32-0.07)x25= 3.1 kN/m -
Duvar (3.20-0.32)x1.30= 3.7 “ - N102 den (q) (6.20/2)x0.350= - “ 10.9 kN/m
------------------------- -------------------------------------
g = 6.8 “ q=0 g = 44.4 “ q = 21.8 “
K104 (50/32): g q
Kiriş öz 0.50x(0.32-0.07)x25= 3.1 kN/m - K112 (50/32): g q
Duvar (3.20-0.32)x2.45= 7.1 “ - Kiriş öz 0.50x(0.32-0.07)x25= 3.1 kN/m -
---------------------------- Duvar (3.20-0.32)x2.45= 7.1 “ -
g = 10.2 “ q=0 N103 den (g) (6.20/2)x6.05= 18.8 “ -
N103 den (q) (6.20/2)x0.350= - “ 10.9 kN/m
-------------------------------------
g = 29.0 “ q = 10.9 “
Örnek (29.04.2002 sınavı )
5 K109 25/50 K110 25/50

Spor salonu olarak kullanılacak bir yapının kiriş ve kolon kalıp planı
verilmiştir (ölçeksiz). Döşemeler asmolen yapılacaktır. Kenar
kirişlerde duvar vardır, iç kirişlerde yoktur. 4 K107 60/32 K108 60/32

•Asmolen döşemeyi ve kesitini çiziniz.

•Döşemenin statik ve betonarme hesaplarını yapınız.
•Gerekli çizimleri veriniz.
•K103, K111, K115 kirişlerinin yüklerini hesaplayınız.

Diğer veriler: 3 K105 60/32 K106 60/32

Malzeme: C20/S220a (plak)
C20/S420a(diş)
Duvarlar: 20 cm düşük dayanımlı gazbeton
Sıva : 2.5 cm iç ve dış duvarlarda
2 cm tavanda
Kaplama: 2 cm meşe parke
Asmolen dolgu: en hafif gazbeton
2 K103 60/32 K104 60/32
Kat yüksekliği: 3.5 m
Şantiye denetimi: iyi

1 K101 25/50 K102 25/50

12.5 47.5 12.5 12.5

600 cm 415

A B C
Çözüm:

1.Adım: dişlerin hangi doğrultuda konulacağına karar verilir. x

veya y yönünde konulabilir.x yönünde diş serbest açıklığı büyük,
y yönünde küçük olur. Ancak birinde büyük açıklıklı ana taşıyıcı
kirişler, diğerinde kısa açıklıklı ana taşıyıcı kirişler yüklenmiş
olur. Şekildeki kalıp planında dişler y yönünde yerleştirilmiştir.

2.Adım: Plak kalınlığı, diş kesiti, dolgu genişliği seçilir.

Plak kalınlığı: 7 cm
Diş genişliği bw=10 cm
Diş yüksekliği h=32 cm>(500-42.5)/25=18.3 cm
Dolgu genişliği e=40 cm

3.Adım:Açıklıklara sığabilecek diş ve dolgu sayısı belirlenir.

Dolgu sayısı diş sayısının daima bir fazlası olmalıdır.

A-B açıklığında:
Lnet=600-12.5-47.5=540 cm

n bw+(n+1)e=Lnet
10 n+40(n+1)=540
n=10 adet diş, 11 adet dolgu

B-C açıklığında:
Lnet=415-12.5-12.5=390 cm
10 n+40(n+1)=390
n=7 adet diş, 8 adet dolgu

4.Adım:Statik ve betonarme hesaplar yapılır. Burada statik ve

betonarme hesap adımları verilmemiştir.

5.Adım:Gerekli çizimler yapılır.

 1 160 Ø8 2 3 4 5
160 Ø8 160 Ø8 160 Ø8 Etr. Ø8/160 L=

70
a

320
K101 K107

250
K103 K105 K109
N101 1Ø10+1Ø12 N103 2Ø10 N105 2Ø10 N107 1Ø10+1Ø12
300 a 300 300 2Ø10

15
125 5000 5000 5000 5000 100
125 a-a

1Ø12 L= 1Ø10 L=
1Ø10 L=
1Ø10 L= 1Ø12 L=
1Ø10 L=
1Ø10 L= 1Ø10 L=

1 160 Ø8 2 3 4 5
160 Ø8 160 Ø8 160 Ø8 Etr. Ø8/160 L=

70
a

250
K108

320
K102 K104 K106 K110
N102 1Ø10+1Ø12 N104 2Ø10 N106 2Ø10 N108 1Ø10+1Ø12
300 a 300 300

15
125 5000 5000 5000 5000 2Ø10
100
125 a-a

1Ø12 L= 1Ø10 L=
1Ø10 L=
1Ø10 L= 1Ø12 L=
1Ø10 L=
1Ø10 L= 1Ø10 L=
 Dişli ve asmolen döşemelerin avantaj/dezavantajları

Avantajları:
• Büyük açıklıklı, ağır yük taşıyan döşeme yapılabilir (8~10 m)
• Asmolen döşeme düz bir davan görüntüsü sağlar.
• Asmolen döşemenin kalıp maliyeti düşüktür.
• Asmolen döşeme ısı ve ses yalıtımı sağlar.
• Döşemede boşluk oluşturmak kolaydır
• Döşeme üzerindeki tekil ve duvar yüklerini taşıtmak kolaydır.
• Đç kuvvetlerin hesabı farklı ve karmaşık modeller gerektirmez.
• Kat kalıp planındaki dişlerin çoğunluğu için tek hesap yeterli olur.

Dezavantajları:
• Kat yüksekliği az olan yapılarda uygulanamaz.
• Asmolen kullanılmaması durumunda kalıp, sıva ve işçilik maliyeti çok yüksek olur.
• Döşeme yükü, dişleri taşıyan ana kirişlere aktarılır. Dişlere paralel ana kirişlere döşemeden yük aktarılmaz. Bu nedenle dişi
taşıyan ana kirişler taşımayanlara nazaran daha çok zorlanırlar.
• Depremde, dişler doğrultusunda döşeme rijit davranır, deprem yükleri aksdan-aksa aktarılır. Dişlere dik doğrultuda gelen
deprem kuvvetlerinin aktarılmasında dişlerin hiçbir katkısı olmaz, sadece ince plak (5~7 cm) bu görevi üstlenmek zorunda kalır.
• Altında duvar olmayan ana kiriş yükseklikleri de diş yüksekliğinde yapıldığından, yüksekliği az, genişliği çok fazla yastık
kirişler oluşur. Kiriş genişliği, yönetmelikler gereği, oturduğu kolon genişliği+kiriş yüksekliğini aşamayacağından yapısal
(konstrüktif) zorluklar ortaya çıkar. Yastık kirişli çerçevelerin depreme direnimi düşüktür.
• Yastık kirişli yapı süneklik düzeyi normal sistem sınıfına girer. Bu nedenle dişli ve asmolen döşemeler, ek tedbirler alınmadığı
taktirde, sadece 3. ve 4. derece deprem bölgelerindeki Hn ≤13 m(4 kat) olan yapılarda uygulanabilirler. Yapıda perdeler
kullanılarak bu sınır aşılabilir (Bak: Deprem Yönetmeliği - 1997, madde 6.5.3, sayfa 15).
Uygulamada dikkat edilmesi gereken bir nokta:

Bu deliklerin kapatılması gerekirdi !

Asmolenler delikleri yatay konum alacak şekilde dizilirler.

Aksi durumda delikler alttan görünür ve sıva yapılamaz.

Asmolenin kirişe dayanan yüzündeki boşluğunun kapalı

olması gerekir. Kapatılmadığı takdirde kirişe dökülen beton
asmolen içine dolar. Döşeme ağırlaşır, hesaplanandan çok
beton kullanılmak zorunda kalınır.

Bazı firmalar, bu amaca yönelik, bir tarafı kapalı asmolenler

üretmektedirler. Temin edilememesi durumunda normal
asmolenlerin bir tarafı takta kalıp veya bir gün önce beton ile
kapatılabilir, ancak bu da işçiliği artırır.
 TEMELLER
Temeller yapının en alt katındaki kolon veya perdelerin yükünü (normal kuvvet,
moment, v.s.) yer yüzeyine (zemine) aktarırlar. Diğer bir değişle, temeller yapının
ayaklarıdır.

Kolon veya perdeler zemine doğrudan oturtulamazlar. Betonarme kolonun

dayanımı zeminin dayanımına göre çok daha yüksektir (100~200 kat). Kolon
kesitleri kendi yüklerini güvenle taşıyacak şekilde seçilir. Ancak, bu kesitler
dayanımı çok küçük olan zemine doğrudan oturtuldukları takdirde zeminde,
zemin dayanımının çok üstünde olan gerilmeler oluşur ve kolon zemini
zımbalayarak saplanır. Zemindeki gerilmeyi düşürebilmek için, kolonların alt ucu
ile zemin arasına kesit alanı kolonun kesitinden çok daha büyük olan betonarme
elemanlar (temel) yapılır.

Temelin tek amacı zeminde oluşan gerilmeyi zeminin taşıyabileceği düzeye

indirgemek değildir. Diğer önemli bir amaç da kolon veya perdenin altındaki
zeminde oluşacak çökmeyi (oturma) sınırlı bir düzeyde tutmak ve üst yapının
farklı kolon oturmalarından zarar görmesini de önlemektir. Tüm kolonların aynı
miktarda oturması üst yapıya zarar vermezken, farklı oturmalar çok tehlikeli
olabilirler.
Pisa kulesi/ĐTALYA
Đnşa süresi: 1173-1370
Üst yapı tipi ne olursa olsun (betonarme, yığma, çelik, ahşap), temel daima
betonarme yapılır. Çünkü diğer tüm malzemeler (çelik, ahşap gibi) dayanım ve Farklı oturma sonucu yan yatan yapılar
zemin şartlarına dayanıklılık açısından uygun değildir.
 Temel tipleri

1. Duvar altı temeli

2. Tekil temel
3. Birleşik temel
4. Sürekli temel
a) Bir doğrultuda sürekli temel Yüzeysel temeller
b) Đki doğrultuda sürekli temel
5. Radye temel
a) Kirişsiz radye
b) Kirişli radye

6. Kazıklı temel Derin temeller

7. Keson temel
Duvar altı temeli Tekil temel
plan

Kolon

Üst yapıdan
gelen yük

kesitler
ya
r ve e
va rd
a du e pe
Kolon Bağ kirişi
ğm r m
Yı tona
be el
tem Temel papucu C
e
narm
t o
Be

Perspektif görünüş

1 2 3

Perspektif görünüş Plan

 Tekil temel Birleşik temel

Kolon

u
uc
pap
el
Te
m Nd1 ≈ Nd2

Nd1 << Nd2

Nd1 >> Nd2

Perspektif görünüş Plan Perspektif görünüş

 Bir doğrultuda sürekli temel

Kolon kiriş

Temel papucu

Kolon

Temel papucu
(ampatman)
Kiriş

Bağ kirişi
Perspektif görünüş
 Sürekli Temel

Bir doğrultuda sürekli Đki doğrultuda sürekli

Kiriş
Kolon
Kolon

Kiriş

Temel
papucu
Bağ kirişi Temel papucu

1 2 3

Plan Plan
 Radye Temel

Kolon
Kirişsiz radye Kirişli radye
Kiriş

a
C

Kiriş

a-a
B

1 2 3
a

Plan Plan
Kalın Plak
Kalın Plak
Kazıklı temel

Temel platformu
Zemin

Kazık
 Bağ kirişi sınır değerleri (Dep.Yön.1997, Sayfa 81)

Tekil temelleri veya bir doğrultuda sürekli temelleri birbirine bağlayan bağ kirişinin görevi:
a) Deprem kuvvetini temelden- temele aktararak tüm sistemin depreme direnmesini sağlamak
b) Yatay yönde temellerin farklı yer değiştirmelerini önlemek.
c) Temel farklı oturmalarının önlenmesine katkıda bulunmak.

Deprem Zemin grubu

Koşulun tanımı bölgesi
A B C D

Bağ kirişinin min eksenel kuvveti* 1, 2 %6 %8 %10 %12

3, 4 %4 %6 %8 %10
Minimum enkesit boyutu(cm)** 1, 2 25 25 30 30
3, 4 25 25 25 25
Minimum enkesit alanı(cm2) 1, 2 625 750 900 900
3, 4 625 625 750 750
Minimum boyuna donatı 1, 2 4φ14 4φ16 4φ16 4φ18
3, 4 4φ14 4φ14 4φ16 4φ16

Minimum etriye[çap/adım(cm)] φ8/20 φ8/20 φ8/20 φ8/20 φ8/20

* Bağ kirişinin bağlandığı kolon veya perdelerdeki en büyük eksenel kuvvetin yüzdesi olarak.
** Minimum enkesit boyutu, bağ kirişinin serbest açıklığının 1/30’undan az olamaz.
 Tanımlar-Zemin gerilmesi modeli

Kolon Nd : G ve Q etkilerinden oluşan kolon tasarım

yükü, (temele üst yapıdan gelen yük).
h :Temel derinliği
σz : Kolon kuvvetlerinden temel altında oluşan gerilme
temel
σzem: Zemin emniyet gerilmesi.
zemin
Kumlu (kohezyonsuz) fzn : Zemin net dayanımı.
σz zeminde gerilme dağılımı γz : Zeminin birim hacim ağırlığı.
γb : Betonarme betonu birim hacim ağırlığı.
gerilme
Zeminde oluşan gerilme =
kolon kuvvetlerinden oluşan gerilme
+ temel betonundan oluşan gerilme
- boşaltılan topraktan oluşan gerilme.

σz +1.5γbh – 1.5γzh ≤ 1.5 σzem olmalı.

Killi (kohezyonlu) zeminde
gerilme dağılımı σz +1.5(γb – γz)h ≤ 1.5 σzem
σz γ

σz ≤ 1.5 σzem - γh

γ değeri 18~20 kN/m3 arasındadır. Genelde γ =18 alınır.

fzn= 1.5 σzem - γh

gerilmesine zeminin net dayanımı denir. Temel taban boyutu
Varsayılan gerilme σz ≤ fzn sağlanacak şekilde belirlenir.
dağılımı modeli
σz
Bir doğrultuda sürekli temeller-Hesaplar

Model

Nd2, Nd5 ve Nd8 :kolon tasarım kuvvetleri (kN)

plan
q1, q2, q3 : kolon tasarım kuvvetleri ile dengede olan
zemin tepki kuvvetleri (kN/m)
 Sınır değerler:

çekme donatısı
Etriye

N d2 Montaj donatısı
q1 = N d8
L
a1 + 1 q2 =
N d5 q3 = Papuç (ana) donatısı Papuç dağıtma
L2
2 L1 L 2
+ + a2 donatısı
2 2 2

A B C

h ≥ Lnet/10
q' 1 = q 1 q1 + q 2 q2 + q3 q' 4 = q 3 h’ ≥ 50 mm
q' 2 = q' 3 = t ≥ 200 mm
2 2
As2 ≥ As1/3
Statik ve betonarme hesaba esas alınacak kiriş modeli
Donatı oranı:
As1, As2 : kirişlerdeki gibi
As3 : bir doğrultuda çalışan döşemelerdeki gibi
As4 ≥ As3 b / 5 : dağıtma donatısı
(bir doğrultuda çalışan döşemelerdeki gibi)
Papuç genişliğinin belirlenmesi:

b papuç genişliği; zeminde oluşacak en büyük gerilme zemin net gerilmesi fzn den küçük kalacak şekilde seçilir.

Max q i'
Max σ z = ≤ f zn
b

Papuç konsollarında kesit tesirleri

M d= 0.5 σz [(b-bw) / 2]2

Vd = σz [(b-bw) / 2]

•As3 donatısı Md momentinden hesaplanır.

•t papuç kalınlığı (mutlaka!) Vcr >Vd olacak şekilde seçilir.

•Kuvvetler 1 m derinliğindeki papuç parçası için yapılır.

Momentin birimi kN. m/m, kesme kuvvetinin birimi kN/m dir.

σz
 Temel kirişinin moment ve kesme diyagramları
Temel kirişinin statik çözümü herhangi bir yöntem ile (örneğin:CROSS) yapılır.
•a1, a2 konsol boyları elden geldiğince q’1 ≈ q’2 ve q’3 ≈ q’4 olacak şekilde seçilir.
•h kiriş yüksekliği Vcr ≥ Vd veya elden geldiğince Vcr ≈ Vd olacak şekilde seçilir. Vd kolon yüzünde hesaplanır.
•Kesit açıklıklarda ters tablalı (⊥), mesnetlerde dikdörtgendir.
•As1 ve As2 donatıları Md momentinden hesaplanır.
•Temellerde kesme kuvveti momente nazaran daha etkindir. Bu nedenle önce kesme(etriye) hesabı yapılır.
•Moment etkin olmadığından, genellikle, boyuna donatılar minimum olur.

A B C

Betonarme hesap sırası:

1. Kiriş genişliği bw seçilir

q' 1 q' 2 q' 3 q' 4 2. Papuç yüksekliği t seçilir
3. Kiriş yüksekliği kesme kuvvetinden
A B C hesaplanır.
4. Papuç genişliği b hesaplanır
5. Zeminde oluşan gerilme hesaplanır.
6. Etriye hesabı yapılır.
7. Açıklık donatıları hesaplanır.
8. Mesnet ek donatıları hesaplanır.
9. Papüç donatıları hesaplanır
10. Kirişin çizimi yapılır.
 Örnek: Bir doğrultuda sürekli temel kirişi
770 kN 910 kN 910 kN

TK01 TK02 TK03 TK04

30 A 30 B 30 C
60 60 60
30/60 cmxcm boyutlu üç kolonun oturduğu TK01, TK02,
1.4 3.4 m 3.8 1.5
TK03 ve TK04 kirişlerinin statik-betonarme hesaplarını
yapınız, gerekli çizimleri veriniz. Kolon yükleri tasarım
yükleridir.
q1= 248.4 q2= 252.8 kN/m
q3= 267.6 σzem=150 kN/m2
A B C Malzeme: C16/S220a
Şantiye iyi denetimli.

q'1= 248.4 q'2= 250.6 kN/m

q'3= 260.2 q'4= 267.6
Max q’i
. 178.1
99.8 kN m
+ +
Md
- - -
243.4 301.1
.
281.8 kN m

437.3 499.5
347.8
+ + +
Vd
- - 192 cm
-
401.4
414.7 489.3 kN
ÇÖZÜM:

fcd = 10.67, fctd = 0.93, fyd = 191.30, fywd = 191.30 N/mm2

Min ρ = 0.8 (0.93/191.30) = 0.0039 (açıklıklarda)

Min ρ = 0.93/191.30 = 0.0049 (mesnetlerde)

Kiriş genişliği bw= 60 cm seçildi.

Papuç plağı kalınlığı t = 30 cm seçildi.
Paspayı = 5 cm seçildi.

Vd

499.5 kN
Kiriş yüksekliği h nın tahmini:

Vd 162
=
499.5 192
TK03 C TK04
162 cm
Vd = 421.5 kN. kolon
Vcr ≈ Vd sağlanmalı: 30
192 cm
0.65•0.93 •600 •d ≈ 421500
d ≈ 1162 mm
d = 95 cm, h = 95+5 = 100 cm seçildi.

h =100 cm > Lnet/10=(380-60)/10

Papuç genişliği b nin belirlenmesi: Kiriş etriye hesabı:

fzn = 1.5σzem - 18h=1.5•150.0 - 18•1.0 = 207.0 kN/m2

Vd = 421.5 kN
Max q’i = 267.6 kN/m
Max Vd = 0.22•10.67•600•950 = 1338.0 kN
Vd < Max Vd

60
Vcr = 0.65•0.93•600•950 = 344.6 kN
'
Max q
≤ f zn
i Vcr < Vd olduğundan min etriye yetmez, etriye hesabı yapılacak:
b 4 kollu φ12 etriye kullanılırsa Asw = 4•113 = 452 mm2

452/s = 421500/(191.30•950)
s = 195 mm olur.

267.6/b ≤ 207.0
b ≥ 1.29 m Etriye: 2φ12/190 açıklıklarda
b = 150 cm seçildi. 150 cm 2φ12/100 sıklaştırma bölgelerinde.

Kontrol:
Zemindeki gerilme: 452/(190•600) ≥ 0.3•0.93/191.30 olmalı
0.0040 > 0.0015

Max σz = 267.6/1.50 = 178.4 kN/m2 ≤ fzn= 207.0 kN/m2

Kiriş boyuna donatı hesabı (M.R. AYDIN tabloları): C Mesnedinde(dikdörtgen):
Md=301.1-(401.4•0.60)/3=220.8 kN.m, d=95 cm
B-C açıklığında:
950 600
Md=178.1 kN.m, d=95 cm, b/b0=150/60=2.5, hf/d=30/95≈0.3 kh = =15.66 → k s = 0.543
100 220.8
m=178.1 • 106/(1500•9502 •10.67)=0.012
ω=0.015
As=0.015 (10.67/191.30)•1500•950=1192 mm2 As=104 • 0.543 220.8/950=1262 mm2
Min As=0.0049•600•950=2793 mm2>As. As=2793 mm2 alınacak.
Min As=0.0039•600•950=2223 mm2>As
Asmev=1018+770=1788 mm2
As=2223 mm2 alınacak.
Asek=2793-1788=1005 mm2
Üstte seç.: 5φ18+4φ18 (1272+1018=2290 mm2)
Altta seç.: 4φ18 (1018 mm2)

Mont.:2290/3=763 mm2
B Mesnedinde(dikdörtgen):
Altta Seç.: 5φ14 (770 mm2)
Min donatı gerekli.
As=2793 mm2.
Montaj ve düz donatılar kesilmeden kiriş boyunca uzatılacak(L<12 m)
Asmev=2•1018+770=2806 mm2>As, ek gerekmez.

A-B açıklığında:
A Mesnedinde(dikdörtgen):
Md=99.8 kN.m <B-C açıklığındaki moment. B-C açıklığında Min donatı
Min donatı gerekli, C mesnedi ile aynı.
kullanıldığından, bu açıklıkta da minimum donatı gerekecektir.
Altta: 4φ18 (1018 mm2)
Üstte.: 5φ18+4φ18 (1272+1018=2290 mm2)
Altta : 5φ14 (770 mm2)
Gövde donatısı:
Asgövde=0.001•600•950=570 mm2
Seç.:4φ14 (616 mm2)
Papuç statik-betonarme hesabı:

Papuç konsol kuvvetleri:

Md = -178.4•0.452/2 = -18.1 kN•m/m
Vd = 178.4•0.45 = 80.2 kN/m

Papuç kesme hesabı:

60 Max Vd = 0.22•10.67•1000•250=586.9 kN/m >Vd

cm Vcr > Vd olmalı (mutlaka!)
0
10
Vcr= 0.65•0.93•1000•250 = 151.1 kN/m >Vd

As3
Papuç enine donatısının hesabı:
Md = 18.1 kN•m/m, d=25 cm.

250 1000
kh = =18.58 → k s = 0.539
150 cm σz=178.4 kN/m2 100 18.1
- M kh=25(100/181)1/2=18.58
ks=0.539
d
As3=104 • 0.539•(18.1/250)=390 mm2/m.
+ Vd Min As3=0.003•1000•250=750 mm2/m > As3
As3=750 mm2/m alınacak.
45
Seç.: φ12/15 (754 mm2)

Papuç boyuna(dağıtma) donatısının hesabı:

Dağıtma donatısı As4 = As3 b/5
As4 = 754•1.5/5 =226 mm2
Seç.:2φ12 (226 mm2)
Đki Yönde Sürekli temeller

Her kolon yükü, o noktaya birleşen kirişlerin komşu

açıklıkları ile orantılı olarak, kirişlere dağıtılır. Her kiriş,
bağımsız olarak, bir yönde sürekli kiriş gibi hesaplanır.
Örnek olarak B ve 2 aksı kirişlerinin yükleri aşağıda
verilmiştir.

Lx1
Nd 4x = Nd 4
Lx1 + Ly1 + Ly 2
Lx1 + Lx 2
Nd 5x = Nd 5
Lx1 + Lx 2 + Ly1 + Ly 2
Lx 2
Nd 6x = Nd 6
Lx 2 + Ly1 + Ly 2
Ly1
Nd 2 y = Nd 2
Ly1 + Lx1 + Lx 2
Ly1 + Ly 2
Nd 5 y = Nd 5
Ly1 + Ly 2 + Lx1 + Lx 2
Ly 2
Nd 8 y = Nd 8
Ly 2 + Lx1 + Lx 2
Kirişli Radye Temeller

Kolon kuvvetlerinin bileşkesi yaklaşık olarak plak

ağırlık merkezinden geçmelidir. Gerekirse plak
konsolları yapılarak bu sağlanmaya çalışılmalıdır. Bu
durumda zemin gerilmesi düzgün yayılı olur.

Zemin gerilmesi σz=ΣNdi/A≤ fzn dir. A plak alanıdır.

Plaklar σz düzgün yayılı yükü ile çözülürler. Plak zati

yükü alınmaz.

Kirişlere plaklardan üçgen, trapez ve varsa (konsol

döşemelerden) düzgün yayılı yükler etkir. Kiriş zati
yükü alınmaz. Kirişler sürekli kiriş gibi çözülür.

Döşeme ve kiriş zati yükleri, kendi paylarına düşen

zemin gerilmesi ile dengelendiğinden, plak ve kiriş
statiğinde yük olarak alınmazlar.

Plak ve kiriş minimum koşullarına ve temeller için

verilen minimum koşullara uyulur.

1 aksı kirişinin yükleri örnek olarak gösterilmiştir.

 Temel Örnekleri (Fotoğraflar)
Kolon filizleri
Kolon kalıbı

Papuç
Papuç
Bağ kirişi

Bileşik temel

Tekil temel
Bileşik ve tekil temel Tekil temel

Kolon filizleri
Kiriş donatıları

Papuç
(ampatman)

Bir yönde sürekli temel

 Đki yönde sürekli temel: Donatılar yerleştiriliyor
Kiriş donatıları

Papuç donatıları

Kiriş donatıları

Kolon filizleri

Konsol

Đki yönde sürekli temel: dolgu yapılıyor Đki yönde sürekli temelde kiriş-kiriş-kolon birleşim noktası
 Perde donatıları

Kiriş donatıları

Döşeme donatıları

Radye temel: Donatılar yerleştiriliyor Radye temel : beton dökülüyor

Kolon filizleri

döşeme
Perde donatıları

Kiriş

Radye temel : Boşluklar dolduruluyor

Radye temel : kalıp söküldükten sonra
Keson
Foto: Cihan BÜYÜKBURÇ-Romanya, 2005
Betonarme teorisi henüz “tam ve kusursuz” değildir. Hesap yöntemlerinin temelini oluşturan varsayımlar ne kadar
gerçekçi olursa olsun, bu yöntemler, kesin değildir-yaklaşıktır. Çünkü bu yöntemlerde,betonarmenin koşullara göre
değişen karmaşık davranışı idealleştirilerek ele alınır. Karmaşık davranışı çözümleyebilmek ve somut olarak anlayabilmek
için benzeşimler yapılır. Davranış, soyut mekanik modellerden yararlanılarak açıklanmaya çalışılır. Ayrıca bazı durumlar,
genellikle etkileri az olduğu için, hesaba katılmaz-ama bunlar vardır. Bu yüzden, betonarmenin gerçek davranışını
yansıtan tablo, hiçbir zaman “tam ve kesin” olarak çizilemez.
“GÜNDÜZ, A., Betonarme, Taşıma Gücüne Göre Hesap, Đstanbul, 1980” den alınmıştır.

Statik, Mukavemet, Yapı Statiği, Betonarme, v.b. konuları okuyan öğrenci, bütün bu bilgileri belirli bir amaca yönelik
olarak biraraya getirme gayreti içindedir, bu gayreti doğru ve anlamlı yapabilme becerisini bir kitapta aramaktadır.
Öğrencinin gerçekte istediği “tecrübe” nin öğretilmesidir. Ancak, tecrübeyi öğretmek mümkün değildir, tecrübe ancak
yaşanarak elde edilebilir.
Mühendislik faaliyetleri içinde yaşamak ve proje yapmak “hata” yapmak demektir. Hata yapmayan mühendis tecrübe de
kazanamaz. Doğal olarak bu iddia, hata yapan ancak, hatasını gören ve bunu düzelterek doğrusunu bulan mühendis için
geçerlidir. Oysa, çok az proje mühendisi dizayn ettiği yapıyı, işletmeye açıldıktan sonra ve zamam zaman, gidip ziyaret
etmektedir.
Böylece proje mühendisi, proje esnasında yaptığı hataları hemen hiç görmemekte ve gerekli dersi de alamamaktadır.
“ATIMTAY, E., Betonarme Sistemlerin Tasarımı, Ortadoğu Teknik yayını, Ankara 2000” den alınmıştır.

Mühendisin Yemini:
Bana verilen mühendislik unvanına daima layık olmaya, onun bana sağladığı yetki ve yüklediği
sorumluluğu bilerek, hangi şartlar altında olursa olsun onları ancak iyiye kullanmaya, yurduma
ve insanlığa yararlı olmaya, kendimi ve mesleğimi maddi ve manevi alanlarda yükseltmeye
çalışacağıma namusum üzerine yemin ederim.

“www.imo.gov.tr” den alınmıştır.

 Schnell, gut, billig:
Wer schnell und gut baut, kann nicht billig bauen!
Wer schnell und billig baut, kann nicht gut bauen!
Wer gut und billig baut, kann nicht schnell bauen!
Bu PORECE nedenli güvenli bir PROJEdir acaba?

Hızlı, iyi, ucuz:

Hızlı ve iyi inşa eden ucuz inşa edemez!
Hızlı ve ucuz inşa eden iyi inşa edemez!
Đyi ve ucuz inşa eden hızlı inşa edemez!
DOLU DOLU YARINLAR DĐLEĞĐ ĐLE…
EKLER
 TABLOLAR

Dikdörtgen kesitli kirişlerde dengeli

BETON SINIFLARI VE MEKANĐK ÖZELLĐKLERĐ (28 GÜNLÜK BETON) donatı oranları
fck
N/mm2 Gc ≈ Çelik Beton γmc=1.4 γmc=1.5 γmc=1.7
Beton fct k Ec αc
N/mm2 ε cu k1
N/mm2 0.4Ec µc
Sınıfı
silindir
Küp
N/mm2 1/C°° S220 C16 0.0327 0.0305 0.0270
(15x15x15) S220 C18 0.0368 0.0382 0.0303
C16 16 20 1.4 0.003 0.85 27000 10800 0.20 10-5 S220 C20 0.0409 0.0378 0.0337
C18 18 22 1.5 0.003 0.85 27789 11116 0.20 10-5 S220 C25 0.0511 0.0477 0.0421
C20 20 25 1.6 0.003 0.85 28534 11414 0.20 10-5 S420 C16 0.0141 0.0131 0.0116
C25 25 30 1.8 0.003 0.85 30250 12100 0.20 10-5 S420 C18 0.0158 0.0148 0.0130
C30 30 37 1.9 0.003 0.82 31800 12720 0.20 10-5 S420 C20 0.0176 0.0164 0.0145
C35 35 45 2.1 0.003 0.79 33227 13291 0.20 10-5 S420 C25 0.0220 0.0205 0.0181
C40 40 50 2.2 0.003 0.76 34555 13822 0.20 10-5 S420 C30 0.0254 0.0237 0.0209
C45 45 55 2.3 0.003 0.73 35802 14321 0.20 10-5 S420 C35 0.0286 0.0267 0.0235
C50 50 60 2.5 0.003 0.70 36981 14792 0.20 10-5
S420 C40 0.0314 0.0293 0.0259
E c = 3250 fctk + 14000 bağıntısından hesaplanmıştır. S420 C45 0.0339 0.0317 0.0280
S420 C50 0.0362 0.0338 0.0298
S500 C16 0.0110 0.0103 0.0091
ÇELĐK SINIFLARI VE MEKANĐK ÖZELLĐKLERĐ (TS708/1996) S500 C18 0.0124 0.0116 0.0102
fyk fsu Min kopma uzaması εsu S500 C20 0.0138 0.0128 0.0113
Çelik sınıfı 2 2 yüzey
(N/mm ) (N/mm ) φ ≤ 32 mm φ > 32 mm S500 C25 0.0172 0.0161 0.0142
S220a BÇI-a 220 340 0.18 0.18 D S500 C30 0.0199 0.0186 0.0164
S420a BÇIII-a 420 500 0.12 0.10 N, P
S500 C35 0.0224 0.0209 0.0184
S500a BÇIV-a 500 550 0.12 0.10 N, P
S420b BÇIII-b 420 500 0.10 0.10 N, P S500 C40 0.0246 0.0230 0.0203
S500bs BÇIV-bs 500 550 0.08 0.08 N, P S500 C45 0.0266 0.0248 0.0219
S500bk BÇIV-bk 500 550 0.05 0.05 N, P S500 C50 0.0283 0.0264 0.0233
 2
DONATI ÇUBUK ALANLARI VE BĐRĐM AĞIRLIKLARI (mm )

Çap Çubuk sayısı

Ağırlık
φ
kg/m 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
(mm)
6 0,222 028 0.57 085 113 141 170 198 226 254 283 311 339
8 0,395 0.50 1.01 151 201 251 302 352 402 452 503 553 603
10 0,617 079 157 236 314 393 471 550 628 707 785 864 942
12 0,888 113 226 339 452 565 679 792 905 1018 1131 1244 1357
14 1,209 154 308 462 616 770 924 1078 1231 1385 1539 1693 1847
16 1,579 201 402 603 804 1005 1206 1407 1608 1810 2011 2212 2413
18 1,998 254 509 763 1018 1272 1527 1781 2036 2290 2545 2799 3054
20 2,467 314 628 942 1257 1571 1885 2199 2513 2827 3142 3456 3770
22 2,985 380 760 1140 1520 1901 2281 2661 3041 3421 3801 4181 4561
24 3,522 452 905 1357 1810 2262 2714 3167 3619 4071 4524 4976 5429
25 3,854 491 982 1473 1963 2454 2945 3436 3927 4418 4909 5399 5890
26 4,169 531 1062 1593 2124 2655 3185 3716 4247 4778 5309 5840 6371
32 6,315 804 1608 2413 3217 4021 4825 5630 6434 7238 8042 8846 9651
40 9,867 1257 2513 3770 5026 6283 7540 8796 10053 11309 12566 13823 15079
φ<12 mm çubuklar boyuna donatı olarak kullanılmazlar.

x
BĐR SIRAYA SIĞAN ÇUBUK SAYISI f
2f 3f
bw Çap φ (mm) 5 5
(mm) 12 14 16 18 20 22 24
200 3 3 3 3 3 3 3
250 4 4 4 4 4 3 3 3a
300 6 5 5 5 5 4 4 8
350 7 6 6 6 6 5 5
400 8 8 7 7 7 6 6 G
450 9 9 8 8 8 7 7
500 10 10 9 9 9 8 8
550 12 11 10 10 10 9 9
600 13 12 12 11 11 10 10
5a G : Ağırlık merkezi
650 14 13 13 12 12 11 11 8
700 15 14 14 13 13 12 12 Parabolün alanı = 2 af
750 16 16 15 14 14 13 13 3
2
800 17 17 16 15 15 14 13 y(x) = fa ( 2x − x 2 )
Net beton örtüsü 30 mm, net donatı arlığı 30 mm a
ve etriye çapı 8 mm alınmıştır. bw= 200 mm eski y
yapıların kontrolü amaçlıdır. 0
2 derece parabolün geometrik özellikleri
EŞDEĞER PARABOL-DĐKDÖRTGEN GERĐLME DAĞILIMININ ÖZELLĐKLERĐ

Gerilmenin tarafsız eksen ile εc0 arasında 20 derece parabol, εc0 ile εcu arasında dikdörtgen dağıldığı varsayılır. TS 500 /2000 de εc0 =
0.00, εcu = 0.003, fc = 0.85fcd dir.
ε cu fc 0.003 0.85f cd

ε cu − ε c 0 1c
c
ε cu 3
ε c0 fc 0.002 0.85f cd

εc σc εc σc
ε c0 2c
c
ε cu 3

ε c = xc ε cu ε c = xc ε cu
0≤x< εc 0
ε cu c arasında : 0 ≤ x < 23 c arasında :

Parabol kısmın alanı = 23 εc 0

cf c Parabol kısmın alanı = 94 c 0.85f cd
ε cu
ε ε2
εc ε c2 σ(ε c ) = 0.85f cd (2 0.002
c
− 0.002
c
2 )
σ(ε c ) = f c (2 εc 0 − ε2 )
c ≤ x ≤ c arasında :
0
2
εc 0
c ≤ x ≤ c arasında :
3
ε cu
Dikdörtgen kısmın alanı = 13 c 0.85f cd
ε cu − ε c 0
Dikdörtgen kısmın alanı = ε cu cf c σ(ε c ) = 0.85f cd
σ(ε c ) = f c
ÖRNEK: Eşdeğer dikdörtgen gerilme dağılımı

Genişliği 250 mm, yüksekliği 600 mm olan dikdörtgen kesitli bir kirişin açıklık kesitinde güvenle taşıması gereken moment 125 kN.m dir. Malzeme
C20/S420a, beton örtüsü 40 mm, şantiye denetimi iyidir.Eşdeğer dikdörtgen gerilme dağılımı varsayımı ile gerekli çekme donatısını belirleyiniz.

Malzeme bilgileri :
0.003 0.85fcd f cd = 20 / 1.5 = 13.33 N/mm 2 , f ctd = 1.6 / 1.5 = 1.07 N/mm 2
ε c0 = 0.002, ε cu = 0.003, k 1 = 0.85, ρ b = 0.0164
Fc f yd = 420 / 1.15 = 365.22 N/mm 2 , ε yd = 0.001826
Kuvvetler :
f c = 0.85c0.85f cd b w = 0.85 ⋅ 0.85 ⋅ 13.33 ⋅ 250c = 2407.73c
Ta r a fsı z ek sen
f s = A s f yd = A s ⋅ 365.22
Md=125 kN.m
Tarafsız eksen :
f c (d − 0.425c) = M d
2407.73c(560 − 0.425c) = 125 ⋅ 10 6
As As
Fs c 2 − 1320.27c + 122399.02 = 0
c1 = 100.3 mm, c 2 = 1219.9 mm ⇒ c = 100.3 mm
bw=250 Deformasyon Gerilme dağılımı Donatı alanı :
fc = fs
2407.73c = A s ⋅ 365.22
2407.73 ⋅ 100.3 = A s ⋅ 365.22
A s = 661 mm 2
Kontrol :
ρ= 661
260⋅560 = 0.0047 < 0.85ρ b = 0.85 ⋅ 0.0164 = 0.01394
< 0.02
> 0.08 fctdyd = = 0.0023
f 1.07
365.22
ÖRNEK: Eşdeğer parabol-dikdörtgen gerilme dağılımı

Genişliği 250 mm, yüksekliği 600 mm olan dikdörtgen kesitli bir kirişin açıklık kesitinde güvenle taşıması gereken moment 125 kN.m dir. Malzeme
C20/S420a, beton örtüsü 40 mm, şantiye denetimi iyidir. Eşdeğer parabol-dikdörtgen gerilme dağılımı varsayımı ile gerekli çekme donatısını
belirleyiniz.
Malzeme bilgileri :
f cd = 20 / 1.5 = 13.33 N/mm 2 , f ctd = 1.6 / 1.5 = 1.07 N/mm 2
ε c0 = 0.002, ε cu = 0.003, k 1 = 0.85, ρ b = 0.0164

1c
f yd = 420 / 1.15 = 365.22 N/mm 2 , ε yd = 0.001826
1c 6
3 1c
6
Kuvvetler :
1c

2c
4
f c1 = 13 c0.85f cd b w = 13 c0.85 ⋅ 13.33 ⋅ 250 = 944.21c
3
f c 2 = 94 c0.85f cd b w = 94 c0.85 ⋅ 13.33 ⋅ 250 = 1258.94c
5c
12

f s = A s f yd = A s ⋅ 365.22
Tarafsız eksen :
f c1 (d − c + 125 c + 14 c + 16 c) + f c 2 (d − c + 125 c) = M d
944.21c(560 − 16 c) + 1258.94c(560 − 127 c) = 125 ⋅ 10 6
c 2 − 1278.51c + 139664.80 = 0
c1 = 110.1mm, c 2 = 1268 mm ⇒ c = 110.1 mm
Donatı alanı :
f c1 + f c 2 = f s
944.21c + 1258.94c = A s ⋅ 365.22
944.21 ⋅ 110.1 + 1258.94 ⋅ 110.1 = A s ⋅ 365.22
A s = 664 mm 2
Kontrol :
ρ= 664
260⋅560 = 0.0047 < 0.85ρ b = 0.85 ⋅ 0.0164 = 0.01394
< 0.02
> 0.08 fctdyd = = 0.0023
f 1.07
365.22
 Kirişli Döşeme Moment Hesabı: TS500-2000 Çizelge 11.1 Sayfa: 56

Lu : uzun kenar

Md =
1
1000
α pL
d
2
knet
Lk: kısa kenar.
Lknet: kısa doğrultuda net açıklık.
L (çok geniş olmayan kirişlerde Lknet ≈ Lk
m= u alınabilir)
Lk
Dört kenarından kirişlere oturan döşemelerde α sayıları

Uzun açıklık
Kısa açıklık doğrultusunda α
Döşeme tipi
Döşeme tipi doğrultusunda α
(m den bağımsız)
1.0 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 1.75 2.0
Sürekli
kenar

-33 -40 -45 -50 -54 -59 -70 -83 -33

1 +25 +30 +34 +38 +41 +45 +53 +62 +25
-42 -47 -53 -57 -61 -65 -75 -85 -41
2 2 +31 +35 +40 +43 +46 +49 +56 +64 +31
-49 -56 -62 -66 -70 -73 -82 -90 -49
3
Süreksiz kenar

+37 +42 +47 +50 +53 +55 +62 +68 +37

-56 -61 -65 -69 -71 -73 -77 -80 000
4 +44 +46 +49 +51 +53 +55 +58 +60 +44
000 000 000 000 000 000 000 000 -56
5 +44 +53 +60 +65 +68 +71 +77 +80 +44
-58 -65 -71 -77 -81 -85 -92 -98 -58
6 6 +44 +49 +54 +58 +61 +64 +69 +74 +44
000 000 000 000 000 000 000 000 000
7 50 +57 +62 +67 +71 +75 +81 +83 +50
Artı değerler açıklık momentlerine, eksi değerler mesnet momentlerine ait α değeridir.
 100 cm döşeme genişliği için donatı alanları (mm2)
φ (mm)
t (cm)
6 8 10 12 14 16 18 20 22 24

5.0 565 1005 1571 2262 3079 4021 5089 6283 7603 9040
5.5 514 914 1428 2056 2799 3656 4627 5712 6912 8225
6.0 472 838 1309 1885 2566 3351 4241 5236 6336 7540
6.5 435 773 1208 1740 2368 3093 3915 4833 5848 6960
7.0 404 718 1122 1616 2199 2873 3636 4487 5430 6463
7.5 377 670 1047 1508 2052 2681 3393 4188 5068 6032
8.0 353 628 982 1414 1924 2514 3181 3926 4751 5655
8.5 333 591 924 1331 1811 2366 2994 3695 4472 5322
9.0 314 559 873 1257 1710 2234 2828 3490 4223 5027
9.5 298 529 827 1190 1620 2117 2679 3306 4001 4762
10.0 283 503 785 1131 1539 2011 2545 3141 3801 4524
10.5 269 479 748 1077 1466 1915 2424 2991 3620 4309
11.0 257 457 714 1028 1399 1828 2314 2855 3455 4113
11.5 246 437 683 983 1339 1749 2213 2731 3305 3934
12.0 236 419 654 942 1283 1676 2121 2617 3167 3770
12.5 226 402 628 905 1232 1609 2036 2513 3041 3619
13.0 217 387 604 870 1184 1547 1958 2416 2924 3480
13.5 209 372 582 838 1140 1490 1885 2327 2816 3351
14.0 202 359 561 808 1100 1436 1818 2244 2715 3231
14.5 195 347 542 780 1062 1387 1755 2166 2621 3120
15.0 189 335 524 754 1026 1341 1697 2094 2534 3016
15.5 182 324 507 730 993 1297 1642 2027 2452 2919
16.0 177 314 491 707 962 1257 1590 1964 2376 2828
16.5 171 305 476 685 933 1219 1542 1904 2304 2741
17.0 166 296 462 665 905 1183 1497 1848 2236 2661
17.5 162 287 449 645 880 1149 1454 1795 2172 2585
18.0 157 279 436 628 855 1117 1414 1746 2112 2513
18.5 153 272 425 611 832 1087 1376 1698 2055 2445
19.0 149 265 413 595 810 1058 1339 1654 2001 2381
19.5 145 258 403 580 789 1031 1305 1611 1949 2320
20.0 141 251 393 565 769 1005 1272 1572 1901 2262
21.0 135 239 374 539 733 957 1212 1496 1810 2154
22.0 129 228 357 514 700 914 1157 1428 1728 2056
23.0 123 219 341 492 669 874 1106 1366 1653 1967
24.0 118 209 327 471 641 838 1060 1309 1584 1885
25.0 113 201 314 452 616 804 1018 1257 1521 1810
26.0 109 193 302 435 592 773 979 1208 1462 1740
27.0 105 186 291 419 570 745 942 1164 1408 1676
28.0 101 180 280 404 550 718 909 1122 1358 1616
29.0 097 173 271 390 531 693 877 1083 1311 1560
30.0 094 168 262 377 513 670 848 1047 1267 1508

Not: φ6 eski projelerin kontrolü amaçlıdır. Yeni projelerde kullanılmaz.

ŞEMATĐK YAPIM HATALARI

Betonarme yapıların inşasında yapılan hataların şematik gösterimi (biraz değiştirilmiş).

Mehmet Ali TAŞDEMĐR ve diğerleri, Betonun Performansına Göre Tasarımında Yeni Gelişmeler, THBB.