Вы находитесь на странице: 1из 16

suivant:3.6Equationdetransportmonter:3.tudedeschmasprcdent:3.

4quationdeconvectiondiffusion
Tabledesmatires
Soussections
3.5.1Problmephysique:propagationd'uneondesonore
3.5.2tudedelasolutionanalytique
3.5.2.1cas1:propagationd'uncrneau
3.5.2.2cas2:ondestationnaire
3.5.2.3casgnral
3.5.3Discrtisationavecunschmaexplicitecentr
3.5.3.1tudedelastabilit
3.5.3.2tudedelaconsistance
3.5.3.3Propritsdedispersion
3.5.4ExprimentationnumriqueavecMatlab

3.5quationdesondes
3.5.1Problmephysique:propagationd'uneondesonore
Onconsidrelapropagationd'uneondesonoreplanedanstubedelongueur
contenantunmilieuaureposde
densit etdepression .Lemilieuestperturbl'instantinitialparunefluctuationdepression
ne
dpendantquedeladirectionspatiale etsansvitesseinitiale(i.e.
pression

etlavitesse

).Ladensit

dumilieuperturbesontsolutionsdesquationsdeconservation

d'Euler,quidcriventladynamiqued'ungaznonvisqueux.Ensupposantquelesperturbationssontfaibles
(hypothsedel'acoustique),l'quationdeconservationdelamasses'critaupremierordre:

Demmel'quationdeconservationdelaquantitdemouvements'critaupremierordre:

Lesfluctuationstantfaibles,onpeutsupposerl'coulementisentropique,i.e.:

,la

Decesrelationsonendduitunsystmed'quationshyperboliquesur

et :

Endrivantlapremirequationparrapporttetlasecondeparrapportx,onobtienspardiffrencel'quationdes
ondespourlafluctutationdepression :

Silesdeuxextrmitsdutubesontouvertes,onpeutconsidrerquelapressionyestconstanteetgale
fluctuationdepressionvrifiealorsuneconditiondeDirichlethomogne

en

et

.La

.Dansle

casd'extrmitsferms(paroissolides),lafluctuationdevitesseyestnulle,etlafluctuationdepressionvrifieune
conditiondeNeumann

en

et

Pouruntubeouvert,lafluctuationdepression

(car

si

).

estsolutiondel'quationdesondes,aveclesconditionsaux

limitesetinitialessuivantes:

Cettequationdcritlapropagationd'ondesdepressionavecuneclrit

.Leproblmemodle

associs'crit:

(3.45)

3.5.2tudedelasolutionanalytique
Eneffectuantlechangementdevariables

et

dontlasolutionest

,l'quation(3.45)s'crit:

.Lasolutiongnrale

del'quationdesondes(3.45)

s'crit:

quiestlasommed'uneondeprogressive
propageaveclaclrit

quisepropageaveclaclrit

.Lesfonctions

et

etd'uneondergressive

quise

sontdterminesparlesconditionsinitialesetauxlimitesdu

problme.Noustudieronsplusparticulirementlesdeuxcassuivants:

3.5.2.1cas1:propagationd'uncrneau
Onsupposequelaperturbationl'instantinitialeestuncrneaudelargeur

centren

dfiniemathmatiquementsouslaforme:

Lesfonctions

et

doiventdoncvrifierl'instantinitiallesdeuxquations:

et
dontlessolutions,uneconstanteadditiveprs,s'crivent:

,quipeuttre

Lasolution

(3.46)

dcritlapropagationdansdesdirectionsopposesdedeuxcrneauxdehauteurgalelamoitidelahauteur
initiale.Cettesolutionvrifielesconditionsauxlimitestantquelescrneauxn'ontpasatteintlesfrontires,i.e.pour
.Lorsquelecrneausortdudomaine
limitespuisque
onde

et

,lasolution(3.46)nevrifiepluslesconditionsaux
.Pourquecesconditionssoientvrifies,ilfautqu'uneautre

designeopposrentredansledomaineen

et

et

,detellesorteque

.Celacorrespondlarflexiondel'ondeinitialesurla

frontire.Cetteondeentrantes'crit:

Ellecorrespondlapropagationdedeuxondesd'amplitude

quitraversentledomaineetressortent

.Anouveaupourquelasolutionvrifielesconditionsauxlimites,ilfautqu'uneonde

de

signeopposrentredansledomaine.Cetteondes'crit:

Ellecorrespondlapropagationde2ondesd'amplitude
rencontrentpourreformerl'ondeinitiale
Lasolution
ondespour

,quitraversentledomaineetqui

.Leprocessusestensuitepriodique.

estdoncunesolutionpriodique,depriode
:

se

,quicorrespondlasommedeces3

pour

(3.47)

Onatracsurlafigure(3.23)l'volutiontemporelledecettesolutionsurunepriode.Onobservebienlarflexion
desondessurlesparoisdudomaine.

[]

[]

[]

Figure3.23:Solutionexactedel'quationdesondes(cas1)
LeprogrammeMaple(3.5.2)permetdetracerl'animationtemporelledecettesolutionenutilisantlafonctionMaple
animate.

programmeMaple3.5.2:Solutionsexactesdel'quationdesondes3.45(cas1et2)
>restart:with(plots):
#Solutionexacteequationdesondes:cas1
>delta:=1/10;
>w:=x>Heaviside(x+delta)*Heaviside(deltax);
>u(t,x)=1/2*(w(xc0*t)+w(x+c0*t))1/2*(w(x+2*Lc0*t)+
w(x2*L+c0*t))+1/2*(w(x+4*Lc0*t)+w(x4*L+c0*t));sol:=rhs(%):
>animate(subs(c0=1,L=1,sol),x=1..1,t=0..4,numpoints=200,frames=100);
#Solutionexacteequationdesondes:cas2
>m:=3;Tf:=4*L/c0/(2*m+1);
>u(t,x)=cos((2*m+1)*Pi/2*x/L)*cos((2*m+1)*Pi/2*c0/L*t);sol:=rhs(%):
>animate(subs(c0=1,L=1,sol),x=1..1,t=0..4/7,numpoints=200,frames=100);

3.5.2.2cas2:ondestationnaire
Danslecasd'unesolutioninitialeharmonique,i.e.depriodemultiplede

lasolutions'critd'aprs(3.46):

quiaprstransformationtrigonomtriquedonne:

(3.48)

C'estuneondestationnairedepriode

,dontonatraclareprsentationsurlafigure(3.24)pour

.LeprogrammeMaple(3.5.2)permetdetracerl'animationtemporelledecettesolution.

Figure3.24:Solutionexactedel'quationdes
ondes(cas2)

3.5.2.3casgnral
Onpeutmontrer,enutilisantlamthodedesparationdevariables,quelasolutiongnraledel'quationdesondes
(3.45)estunecombinaisonlinaired'ondesstationnaires:

(3.49)

Lescoefficients

sontalorslescoefficientsdeFourierdelasolutioninitiale

.Ainsilasolutionducrneau

(3.47)peutaussis'criresouslaformed'unecombinaisond'ondesstationnaires(3.49),maisdanscecaslenombre
d'ondesstationnairesconsidreresttrsgrands(infinieenthorie),carlasriedeFourierassocieconvergetrs
lentement.

3.5.3Discrtisationavecunschmaexplicitecentr
Ladiscrtisationdel'quationdesondes(3.45)parunschmadediffrencesfiniesexplicitecentrs'crit:

(3.50)

C'estunschmaexplicitequidonnelavaleurinconnue
l'tape

et

l'tape

enfonctiondesvaleursconnues

commeindiqusurlediagramme(3.25).

Figure3.25:schmaexplicitecentre
pourl'quationdesondes

3.5.3.1tudedelastabilit
L'tudedelastabilitsefaitclassiquementaveclamthodedeperturbationdeNeumann.L'volutiontemporelle
d'unmodedeFourierd'uneperturbation
simplificationpar

vrifiel'quationauxdiffrences,soitaprs

Ennotant

lefacteurd'amplificationduschma,larelationdercurrence2niveauxprcdenteconduit

l'quationduseconddegrsuivante:

(3.51)

danslaquelleonaintroduitlenombredeCourant

(3.52)

LemodedeFourier

estdoncunecombinaisonlinairedesracines

et

decettequation(3.51):

(3.53)

Sicetteperturbationnecrotpasaucoursdutemps,leschmaeststable.Ilfautdonc:

et
D'aprsl'quation(3.51),leproduitdesracines

estgal .Doncsilesracinessontrelles,l'unedes

racinesestenmodulesuprieure etleschmaestinstable.Parcontresilesracinessontcomplexesconjugues,
leurmoduleestgale1etleschmaeststable.Pourquel'quation(3.51)aitdesracinescomplexes,ilfautqueson
discriminantsoitngatif,i.e.que:

soit:

cequiconduitlaconditionclassiquedeCourant:
(3.54)

Leschmaexpliciteestdoncconditionnellementstableavecuneconditiondestabilitdonneparlaconditionde
Courant(3.54).

3.5.3.2tudedelaconsistance
Pourtudierlaconsistancedeceschma,nousutiliseronsleprogrammeMaple(3.5.3).

programmeMaple3.5.3:Etudedelaconsistanceduschmaexplicite3.50
>restart;with(plots):
#Etudedel'equationdesondes
>diff(U(t,x),t$2)c0^2*diff(U(t,x),x$2)=0;eq:=%:
#SchemadiscretD.F.
>(U[n+1,i]2*U[n,i]+U[n1,i])/dt^2=
c0^2*(U[n,i+1]2*U[n,i]+U[n,i1])/dx^2;eqh:=%:
#Consistance
>Uex:=(p,q)>U(t+(pn)*dt,x+(qi)*dx);
>subs(U[n,i]=Uex(n,i),U[n1,i]=Uex(n1,i),
U[n,i+1]=Uex(n,i+1),U[n,i1]=Uex(n,i1),
U[n+1,i]=Uex(n+1,i),lhs(eqh)rhs(eqh));rel3:=%:
>expand(simplify(rel3lhs(eq)));rel4:=%:
#DeveltenseriedeTaylor
>U(t+dt,x)=convert(mtaylor(U(t+dt,x),[dt],6),diff);S1:=%:
>U(tdt,x)=convert(mtaylor(U(tdt,x),[dt],6),diff):S2:=%:
>U(t,x+dx)=convert(mtaylor(U(t,x+dx),[dx],6),diff):S3:=%:
>U(t,xdx)=convert(mtaylor(U(t,xdx),[dx],6),diff):S4:=%:
#Erreurdetronacture
>simplify(subs(S1,S2,S3,S4,rel4));
>ErrT:=collect(%,dt);
#transformational'aidedel'equation
>eq;diff(U(t,x),t$4)=c0^4*diff(U(t,x),x$4);
>simplify(subs(%,ErrT));

Leprogrammefournitl'erreurdetroncaturesuivante:

quel'onpeuttransformerendrivant2foisl'quation(3.45),etenintroduisantlenombredeCourant(3.52):

Leschmaexpliciteestdoncconsistantl'quationdesondes.Ilestd'ordre2enespaceetentemps.
Onpeutmontrerquepourlavaleurparticulire
exacteestalorssolutiondel'quationdiscrte.Pour

,l'erreurdetroncatureestexactementnulle,etlasolution
(limitedestabilit),leschmaexplicitefournitdonc

lasolutionexactedel'quationdesondes.
D'aprscecalculd'erreurdetroncature,l'quationauxdiffrencesfinies(3.50)estdoncquivalentel'quation
suivante:

avecuncoefficient

gal:

C'estunequationd'ondesavecdispersiondontlasolutionlmentaires'crit:

Cettesolutioncorrespondlapropagationd'uneondeavecuneclrit
.Dansnotrecas

estngatif(car

fonctiondelapulsation

)etlesondeshautesfrquencessontdoncralentiesparleschma

numrique.

3.5.3.3Propritsdedispersion
Pourtudierlespropritsdelasolutionapproche,nousallonsutiliserlammedmarchequedansleparagraphe
c3disp.Pourcelanousallonsconsidrerleproblmedelaconvectiond'uneonde
conditionsauxlimites(i.e.avec

,vrifiantles

).Lasolutionexactedel'quationdesondes(3.45)s'crit:

Cettesolutioninitialecorrespondjustementlaperturbation
solutionnumrique
solutioninitiale

et

danslamthodedestabilitdeNeumann.La

peutdanscecassecalculerpartirdelarelation(3.53).Elles'critenfonctiondela

aunoeud dumaillage:

sontles2racinescomplexesdel'quation3.51:

ennotant

.Cesontdeuxnombrescomplexesconjugusdemoduleunitetdephase

avec

Lasolutiondiscrte

s'critsouslaforme:

qu'ilfautcomparerlasolutionexacte:

Cesdeuxexpressionsdcriventlapropagationdel'ondeinitiale:lapremireaveclaclrit
laclrit

Eneffectuantundveloppementlimitde

parrapport

,onmontreque:

etlasecondeavec

Lasolutionapprocheconvergeverslasolutionexactel'ordre2.L'erreurentrelasolutionexacteetlasolution
approcheprovientessentiellementd'uneerreurdedispersion:i.e.lasolutionnumriquesepropagesansdissipation,
maisavecuneclritlgrementdiffrentedelaclritexacte .Nousavonstracsurlafigure(3.26)la
clrit(multipliepar

)del'ondepourlasolutionexacteetlasolutionapprocheenfonctiondelapulsation

.Onnotequepourlespetitsnombresd'ondes(i.e.lesbassesfrquences)l'cartestminime,et
quecetcartcroitaveclenombred'onde(i.eaveclafrquence).
Ladispersionnumriqueduschmaaugmentedoncaveclafrquence.Lesondeshautesfrquencessontralenties
parleschmanumriquepuisqueleurclritestpluspetiteque ,commeprditparl'analysedeconsistance.

Figure3.26:Clritdes
ondes multipliepar
enfonctiondelapulsation
pour

3.5.4ExprimentationnumriqueavecMatlab
Larsolutionnumriqueduschmaexplicite(3.50)ncessitel'initialisationdelasolution
.Disposantdedeuxconditionsinitiales(3.45),lavaleur

estdonneparlasolutioninitiale

et

(3.55)

Lavaleurde

estobtenuepartird'undveloppementlimitentempsl'ordre2delasolutionaupremierpasen

temps

Lavaleurde

estfournieparlasecondeconditioninitiale,etonutilisel'quationexactepourcalculer

fonctionde

,quel'ondiscrtiseensuitepardiffrencesfiniescentres:

Onobtiensainsilavaleurde

avecuneprcision

en

,identiquecelleduschma:

(3.56)

LeprogrammeMatlab(3.5.4)implmentececalculpourles2conditionsinitialestudies:lecrneau(lignes14
15)etl'ondestationnaire(lignes1819).L'initialisationdeschampsutiliselesrelationsprcdentes(3.55)et(3.56)
(lignes2224).Danslesitrationsentemps(lignes2730),onutilisel'quationauxdiffrences(3.50)pourles
noeudsinternes
enutilisantlaprogrammationmatricielleMatlab(ligne27).Lesconditionsauxlimites
fournissentlavaleurauxnoeudsfrontires

et

(ligne28).

programmeMatlab3.5.4:Rsolutionpardiffrencesfiniesdel'quationdesondes3.45
%resolutionequationdesondes
clear;
L=1;c0=2;N=201;dx=2*L/(N1);
CFL=0.8
dt=CFL*dx/c0;Tf=4*L/c0;
nit=round(Tf/dt);
X=[L:dx:L];
%noeudsinternes
I=[2:N1];Ip1=[3:N];Im1=[1:N2];
%C.I.
cas=1;
if(cas==1)
%C.I.cas1
delta=0.05;
W=(X<=delta).*(X>=delta);

else
%C.I.cas2
m=20;
W=cos((2*m+1)*pi/2*X/L);Ue=W;
end
%initialisationducalcul
Un0=W;
Un(I)=W(I)+CFL^2/2*(W(Im1)2*W(I)+W(Ip1));
Un(1)=0;Un(N)=0;
%iterationentemps
forit=2:nit
Un1(I)=2*Un(I)Un0(I)+CFL^2*(Un(Im1)2*Un(I)+Un(Ip1));
Un1(1)=0;Un1(N)=0;
Un0=Un;Un=Un1;
end;

Onatracsurlafigure(3.27)lasolutionnumriquedelapropagationd'uncrneau(cas1)pourlesdeuxvaleurs
et
dunombredeCourant
.Encomparantcessolutionsaveclasolutionexactesurlafigure(3.23),
onconstatequepour

onobtienslasolutionexacte.Pour

apparaissentl'arrireducrneaupour

,desoscillationshautesfrquences

(i.e.avantrflexionsurlafrontire).Celaconfirmeladispersion

numriquedeshautesfrquencesparleschmapour

.Eneffetlasolutioninitialeexactepossdeun

nombreinfiniedemodesdeFourier.Lasolutioninitialediscrtecontientdoncdesgrandsnombresd'onde,quise
propagentnumriquementavecunevitesseplusfaibleque .Celaexpliquel'apparitiond'oscillationshautes
frquencesl'arrireducrneauavantlarflexion(figure3.27a).Aprslarflexionsurlesfrontires(figure3.27b),
cesoscillationsonttrflchiesetontpolluestoutledomaine.

et

et

Figure3.27:propagationd'uncrneauavecleschmaexplicite(N=401)
Surlafigure(3.28),onatraclasolutionnumriqueavec
d'onde(

pouruneondestationnairedepetitnombre

)comparelasolutionexactedeuxinstantssurunepriode.Onconstatequelasolution

numriqueesttrsprochedelasolutionexacte(lescourbesconcident),cequimontrequeladispersionnumrique
esttrsfaiblepourlesondesbasefrquence.

Figure3.28:ondestationnaire(
explicite(

)avecleschma

Figure3.29:ondestationnaire(

)avecleschma

explicite(
Parcontre,pouruneondestationnaireavecunplusgrandnombred'onde(

),onacomparsurlafigure

(3.29)lasolutionnumriqueetlasolutionexacteuninstant ,calculeaveclesmmesparamtresque
prcdemment.Onnotesurcettefigureledphasageintroduitparladispersiondelasolutionnumrique,caractris
pouruneondestationnaireparuneamplitudedphase.

suivant:3.6Equationdetransportmonter:3.tudedeschmasprcdent:3.4quationdeconvectiondiffusion
Tabledesmatires
Pr.MarcBUFFAT
marc.buffat@univlyon1.fr
20080407

Вам также может понравиться