LESONTWERP

ALGEMENE VAKKEN / VOEDINGVERZORGING

Naam: Schoors Simon Vrenken Henricus Cornelius
Witpas Pieter
Vakkencombinatie: Aardrijkskunde - Geschiedenis
Campus Heverlee
Hertogstraat 178
3001 Heverlee
Tel. 016 375600
www.khleuven.be

Stagebegeleider DLO: Mevr. Verstappen

Academiejaar: 2015-2016

Les gegeven door: Schoors Simon Vrenken

School: Heilig Hart Heverlee

Onderwijsvorm: A - stroom

Henricus Cornelius Witpas Pieter

Richting: /

Vak: Aardrijkskunde

Klas: /

Onderwerp: W1: Heideberg

Lokaal: Gebied op en rond de Heideberg

Vakmentor: /

Aantal leerlingen: /

Datum/Data: 13/oktober/2015
Lesuur/-uren: Voormiddag

BEGINSITUATIE
Situering in de lessenreeks
De excursie naar de Heideberg is n van de eerste lessen in een reeks waarin er wordt gewerkt rond de
leefomgeving. Concreet houdt dit in dat de studenten gaan leren werken met kaarten, kompas, relif & bodem. Met
al deze zaken komen de studenten reeds in aanraking tijdens deze excursie, de excursie vormt de basis voor de
rest van de lessenreeks.

Relevante voorkennis (en/of kennis die nog niet aanwezig is)

-

De
De
De
De

leerlingen
leerlingen
leerlingen
leerlingen

kunnen
kunnen
kunnen
kunnen

werken met een kompas.

een correcte windroos tekenen, en hierop de 4 hoofdwindrichtingen aanduiden.
nog niet werken met een topografische kaart?
verkeersborden herkennen, en kennen al dan niet hun betekenis.

Belevings- en ervaringswereld & Actualiteit

Vele studenten komen uit de regio van de Heideberg (Groot Leuven)

Leerniveau van de klasgroep, klassfeer,

-

A-stroom klas
Nieuwe ervaring voor de studenten, eerste excursie in het middelbaar
Leerlingen zullen soms moeite ondervinden doordat de leerkrachten onbekend zijn.

DIDACTISCHE VERANTWOORDING
In de eerste lesfase ligt de focus op de orintatie in het landschap. De leerkracht begint met een
onderwijsleergesprek, waarin de leerlingen wordt gevraagd uit het oog springende geografische concepten aan te
duiden. Dit wordt in eerste instantie gedaan zonder hulpmiddelen. Hierdoor wordt later het verschil tussen het
gevoel voor het noorden en het daadwerkelijke noorden duidelijk, wat leidt tot een conflict binnen de denkwijze van
de leerlingen zelf. Vervolgens vraagt de leerkracht om een aantal hulpmiddelen op te noemen die deze vragen
makkelijker kunnen maken, dit is dan ook de motivatie voor het leren gebruiken van deze middelen. Daarna
worden de leerlingen gevraagd om aan de hand van straatnaamborden op een kaart de locatie van W1 te vinden.
De lesfase eindigt met het tonen van de werking van een kompas en het invullen van de oefeningen. Mochten tijd
en leermateriaal het toelaten dan kan een van de leerlingen aan de rest aantonen hoe een kompas werkt. De tijd
voor deze lesfase is ongeveer 4 5 minuten.
De tweede lesfase maakt een overgang door te wijzen op het concept hoogte, hij maakt hierbij gebruik van de

omgeving en de naam van de locatie: De heideberg, en hoe dit niet verenigbaar is met de wegen kaart die zij
hebben gebruikt bij de eerste opdrachten. De leerlingen komen hierdoor tot de conclusie dat een andere kaart
nodig is, de topografische kaart. Hij vraagt de leerlingen te bestuderen wat zij op de kaart zien, kleuren, lijnen, en
probeert via een OLG erachter te komen wat deze zouden betekenen. De oefeningen kunnen hierna klassikaal
worden gemaakt, maar bieden ook de optie wanneer tijd en materiaal het toelaten om deze in kleinere groepen te
laten maken. Vervolgens komen de leerlingen in contact met het concept hoogteverschil dit kan visueel worden
voorgesteld door te verwijzen naar de kerk van Boven-Lo waar de leerlingen worden afgezet en punt W1 zelf. Dit
zijn tevens de twee punten waar binnen oefening 3 ook naar verwezen wordt. Het is hierbij tevens verstandiger om
dit klassikaal opnieuw te doen, wanneer gekozen was voor het werken met kleinere groepen bij de voorgaande
opdrachten. Ten slotte wordt nog verwezen naar het bord onder aan de voet van de Heideberg, een uitvergroting
wordt hierbij gebruikt, dit behoeft weinig uitleg te worden verschaft sinds dat dit bord ook bij punt w3 wordt
behandelt. De micro-les eindigt met een wegzending. De beraamde tijd voor deze lesfase is ongeveer 5 6
minuten. De totale duur ligt tussen de 10 en 12 minuten.

EINDTERMEN & LEERPLANDOELEN

Situering in de eindtermen:
ET2 Kaarten en plattegronden lezen door gebruik te maken van legende, schaal en orintatie.
ET14

Op kaarten hoogten en hoogtezones aflezen aan de hand van hoogtepunten, hoogtelijnen en kleuren.

ET37

De eigen leefruimte herkennen als een gedifferentieerd geheel van landschappen.

ET38

De eigen leefruimte in een regionaal kader plaatsen en daarvan enkele hoofdkenmerken verwoorden

Situering in het leerplan:

4.1 Terreinwerk
2.2
De kaart gebruiken om niet zichtbare elementen en patronen in het landschap te onderscheiden.
4.3 Landschap en kaart
4.1
Zich lokaliseren en orinteren in de klas, in de school, in de schoolomgeving, op het terrein
4.4 Relif
4.1
Op kaarten hoogten en hoogtezones aflezen door gebruik van hoogtepunten, hoogtelijnen en conventionele
kleuren en daaruit de hoogteverschillen en de aard van de helling afleiden.

ALGEMEEN LESDOEL
De leerlingen kunnen met behulp van een wegenkaart en een kompas zich orinteren, en met behulp van een
topografische kaart berekeningen maken rond hoogtelijnen.

BRONNEN
-

VAKGROEP HEILIG HART HEVERLEE, Op verkenning in het Hagenland, onuitg., Heverlee, 2013, p23.

NEYT, R. & TIBOU, G.(2008). Eerste druk eerste oplage, Geogenie 1 leerboek, Antwerpen, De Boeck NV

LEERMIDDELEN & MEDIA

-Excursiebundel Heilig Hart Instituut Op verkenning in het Hagenland (p6-7)
-Enkele kompassen
-Verstevigde, geplastificeerde en uitvergrootte wegenkaart en transparantstiften.
-Verstevigde, geplastificeerde en uitvergrootte streekkaart en transparantstiften.

Didactisch lesontwerp
KRACHTIGE LEEROMGEVING
Leerdoelen

Lesfasen
& timing
Lesfase 1:
(6 min)

Onderwijs- en leeractiviteiten

Media

Introductie
De Lkren stellen zich kort voor.

De leerlingen
kunnen zich
plaatsen in de
omgeving (C3/
begrijpen)

Introductie
van de
probleemstelling

Onderwijs- leer- gesprek

Lkr stelt enkele vragen omtrent de locatie waarop we
ons bevinden:
-

Probleemstelling

Waar vind de excursie vandaag plaats?

Waar ligt Leuven ten opzichte van ons?
Waar ligt het Noorden?

Lkr introduceert de probleemstelling

Waa
ziet

Lkr stelt enkele vragen over hoe we kunnen weten

waar we ons bevinden:
-

Welke middelen zijn er om te weten te komen

waar we zijn?

Lkr stuurt naar kaart, kompas en GPS

De leerlingen
kunnen zich
engageren in de
groep (A3/
concreet
waarderen)

Begeleid groepswerk
Situering/
waarneming

De lkr helpen stapsgewijs de studenten om de

oefeningen op te lossen.

Orintatie

Stap 1: Lkr toont de groep een kaart en

vraagt om ons te situeren door gebruik te
maken van de straatnamen.

Vast zetting
De leerlingen
maken de
oefeningen (A3/
concreet
waarden)

Leerlingen kunnen
het gebruik van
een kompas in de
context plaatsen
(C3/ begrijpen)
De leerlingen
maken de
oefeningen (A3/
concreet
waarden)

Vast zetting: Oefeningen 1,2 & 3 van p6 van

de excursiebundel worden opgelost

Bespreken/
waarnemen
Orinteren

Stap 2: Lkr toont het groepje een kompas en

stelt de groep enkele vragen hierover:
-

Vast zetting/
herhaling

Wat is dit?
Wie weet hoe dit werkt?
Herhaling en vast zetting: Lkr verteld en
toont nogmaals hoe het kompas werkt, en
lost samen met de studenten oefeningen 4 &
5 van p6 rond orinteren in de excursiebundel
op.

uitvergroting
Wegenkaart
transparantstiften
Excursiebundel

uitvergroting
Wegenkaart
transparantstiften
Excursiebundel
Kompas

Situ
de k

Ori
ten

Hoe

Lesfase 2:
(6 min)
Lesovergang
Leerlingen gaan
de verschillende
kaarten met
Analyseren
elkaar vergelijken
(C4/ toepassen)
De leerlingen
maken de
oefeningen (A3/
concreet
waarden)

Vast zetting/
herhaling

Verwerking

De leerlingen
maken de
oefeningen (A3/
concreet
waarden)

Vast zetting/
Herhaling

Wanneer we naar de kaart kijken weten we nu waar

we zijn, maar toch zien we niet alles op de kaart:
-Wat zien we niet?

Lkr stuurt leerlingen naar hoogteverschil

Begeleid groepswerk
Stap 3: Lkr verklaart dat er nog een andere
soort kaart is waarop we dit wel kunnen zien:
de topografische kaart, en zegt dat we hierop
hoogtelijnen kunnen zien?

uitvergroting
Topografische
kaart
Transparantstiften
Excursiebundel
Wegenkaart

Herhaling & Vast zetting: de lkr lost samen

met de leerlingen oef 1 & 2 op p7 in de
excursiebundel op. Als hulp bij het oplossen
van de oefeningen verwijst hij naar de reeds
gemaakt oefeningen van situeren en
orinteren en vraagt hij steeds hoe ze tot dit
antwoord gekomen zijn.

Top
vers
dez
zon
van
tot
19m

Hoo
vers
krijg
ook
beg

Stap 4: Lkr zegt dat we ook kunnen rekenen Uitvergroting

met deze hoogtes en legt dit aan de hand van Topografische
kaart
oef 3 op p7 in de excursiebundel uit.
Transparantstiften
Herhaling en vast zetting: de lkr lost samen
Excursiebundel
met de leerlingen oef 4 op p7 in de
Wegenkaart
excursiebundel op, de leerlingen verklaren
hun antwoord aan de hand van de gekregen
uitleg bij oef 3 op7 van de excursiebundel.

Verdieping

Stap 5:Lkr verteld dat er een we hier een

hoogteverschil kunnen zien, en dat het wordt
aangegeven op het verkeersbord. 1 Lln gaat
kijken naar het verkeersbord en lost oef 5 op.
En verwijst naar de theorie van het bord naar
W3b

Uitvergroting
Topografische
kaart
Transparantstiften
Excursiebundel
Wegenkaart
Uitvergroting
van het 10%
verkeersbord

Hoo
pun