Crerounoncrer

CRER OU NON CRER
(Posicins ante o fenmeno relixioso)

Nesta leccin investigaremos nos conflictos que a cuestin relixiosa plantexa ao ser humano,
sexa este crente ou non. A cuestin est non tanto en si se cree ou non, senon no tipo de actitude que
asumimos e as razns ltimas polas que o facemos. Todos os seres humanos adoptan unha postura
persoal ante o fenmeno relixioso, nalguns esta postura e mera indiferencia e noutros provoca unha
reflexin intelectual. Pero tanto o indiferente como o crente, como o que nega a relixin establecen unha
relacin coas crenzas relixiosas que teremos que plantexarnos facendo unha anlise conceptual,
histrica, sociolxica e mesmo artstica das variadas expresins que xeran estas posturas vitais.
Como temos visto a orixe do homo sapiens e a do sentimento relixioso teen, mis ou menos a
mesma idade evolutiva. A mente humana pose unha funcin imaxinativa, que nos separa e nos
distingue doutras especies. Con ela podemos construir universos de ficcin, mundos imaxinarios e
simblicos que axudan na busca da explicacin e o sentido da vida.
Hai estudiosos que defenden a tese de que as experiencias relixiosas son producidas por sinais
elctricas nos lbulos temporais, que poden ser provocadas por situacins de ansiedade, crisis dolorosas,
falta de oxxeno ou glucosa no sangue. Os seus efectos seran moi semellantes aos ataques epilpticos,
como os sufridos por algns dos mis famosos msticos da historia. Semella claro que esa experiencia,
que se orixina individualmente transformase moi pronto nun fenmeno colectivo, que a travs da
sociedade organizase en relixins.
Outra explicacin deste fenmeno suxire que a orixe deste sentimento relixioso a intuicin ou
mesmo a revelacin do sagrado. A orixe est na mente individual, pero no mesmo grao na colectiva
propiciando a creacin dos mitos e os ritos colectivos
Contra as das explicacins anteriores que fan da relixin un fenmeno sicolxico, E, Durkheim
defende que a relixin un produto social, un factor necesario para manter a cohesin social. A relixin
dende este punto de vista sociolxico invencin, non en canto sa realidade histrica, senn na sas
expresins e crenzas. Neste sentido pdese dicir que non hai relixins falsas, porque todas responden,
anda que de formas diferentes s necesidades da vida humana.
Tamn os non crentes deben atopar as respostas que o ser humano necesita para conseguir a
felicidade, e tamn esas respostas buscan a cohesin social pero sen usar o instrumento da relixiosidade.
As grandes preguntas do ser humano, Por qu hai algo en vez de nada? Cmo se explica a
natureza humana? Qu lle pasa a unha persoa cando morre? Cmo determinar o que est ben e o que
est mal?, son todas elas preguntas que precisan respostas que non necesariamente teen que provir da
relixin. Os ateos, agnosticos, escepticos ou incredulos teen tamn que contestar a estas e outras
cuestins e a sas respostas conforman outra forma de ver o mundo (cosmovisin) e tamn de entender
sociedade e ao ser humano.
68
Para pensar.......
O tema mis profundo da historia do mundo e
da humanidade, ao que tdolos demis temas
se subordinan, segue a ser realmente o
conflito entre a incredulidade e a fe.
Goethe
ACTIVIDADE EMPRICA
ESQUEMA DE TRABALLO
Anlise do noso contexto social

Anlise
As nosas crenzas relixiosas

A crenza
As crenzas relixiosas en Espaa
A indiferencia
A incredulidade
Entrevistas
A relixiosidade de hoxe:
Moitas estadsticas actuais apuntan idea de que esta semella ser a etapa histrica mis atea de
tdolos tempos. Os costumes e os ritos perden, cada vez mis, o seu carcter sagrado: aumentan os
matrimonios civis, as igrexas cada vez teen menos fieis...
A sociedade de hoxe basease en tres pilares: a vida urbana, o progreso econmico e os medios de
comunicacin de masas. A fin das sociedades rurais illadas fai perder aos rituais o seu sentido unificador
da comunidade. O intercambio de ideas e as relacins sociais estn garantidas na nova sociedade urbana.
Cada vez valrase mis o respeto pola intimidade o que provoca que o individualismo se acente vez
que a relixin tende a considerarse como algo persoal, ntimo, sen mediadores. As, a igrexa
institucional perde as sas funcins e importancia. Cada vez escoitase mis: son crente pero non
practicante
O progreso econmico xeral outro factor esencial do abandono da relixin. Nunha sociedade na
que as necesidades bsicas estn cubertas e posible acceder a calquera tipo de actividade de ocio, a
busca do sentido da vida e a explicacin do infortunio, vse aprazado e, en ocasin, semella innecesario.
As normas morais asociadas a esta busca do sentido evtanse porque, canto mis rica unha sociedade,
mis molestas as normas restrictivas da conducta moral que impiden facer uso de tdalas posibilidades
que esta sociedade ofrece.
Por outra parte importancia que cobran nas nosas sociedades os medios de comunicacin de
masas, antes prcticamente inexistentes, fai posible o coecemento de outras culturas outras formas de
vida, igualmente vlidas e que fan cuestionar os principios da nosa propia cultura e, por ende, da nosa
relixin.
69
Para pensar.......
De rapaz crin en deus, pero en canto logrei
unir dou pensamentos, esqueceuseme que
exista. Creo que deus unha necesidade para
moita xente, o que non demostra que exista...
Hanryk Ibsen
Crer ou non Crer?: Plantexamento do debate

-Ler
os tres textos seguintes e escolle aquel co que mellor concorden as tas ideas. Logo contesta s
cuestins.
-Resposta ti as cuestins que se plantean na entrevista do texto escollido
-Explica en que termos coincides co entrevistado e en cales difires.
-Reunirvos en grupos, sgundo a eleccin de texto que fixerades e tratar de resumir os puntos en comn
respecto de cada posicin. Logo leer por orde cada un dos grupos o resultado do traballo, e iniciade o
debate sobre as seguintes cuestins:
1. A crenza en Deus /non unha crenza racional. Consecuencias
2. A vida sen crer en Deus mellor/peor ca dun crente.
3. A vida sen crenzas relixiosas ten mis/menos sentido ca vida dun crente.
A crenza
Rafael Termes
Inxenieiro industrial,
Acadmico da Real
Academia de Ciencias
Morais e Polticas e
Acadmico da Real
Academia de Ciencias
Econmicas e
Financieiras.
Cree vostede en Deus? Si, gracias a Deus creo en Deus. E digo gracias a Deus
porque, se ben pola soa razn, ante a perfeccin do universo como escalador son
moi dado a contemplar a natureza- e ante a complexidade da propia persoa humana,
chego ao convencemento da necesidade da existencia dunha primeira causa
creadora e ordeadora de canto exite, a crenza no verdadeiro e nico Deus, trinidade
de persoas e unidade de sustancia s pode ser obra da fe. E a fe un don de Deus.
Considero unha gracia ter nacido nun pas catlico, e nunha familia cristiana- a
inmensa maiora dos fogares espaois son, polo menos, de humus cristiano- e ter
recibido antes da semana o bautismo, desenvolveu esa fe infusa e, gracias a Deus
repito, a persares das mias debilidades persoais, nunca perdn a fe nin dubidei da
verdade da relixin catlica. O que non me impide setir un gran respeto por aquelas
persoas honradas que non cren, e con boa vontade buscan, sen atopala, unha fe
que nunca tiveron, ou tal vez perderon, e que, nalgns casos, desexaran
verdadeiramente ter.
Cree vostede que hai en nos algo que sobrevive morte corporal? Si, creo
firmemente nesto. Creo que a alma da cada home e de cada muller inmortal, no
sentido de que comeza a existir, para unirse co seu corpo nun momento concreto da
historia, que o da concepcin, pero sobrevive morte do corpo, para entrar na
eternidade. De novo ista unha verdade asequible s pola razn. De feito, na
antigidade, os filsofos pagns, partindo do desexo innato de felicidade non
plenamente realizable nesta vida mortal, afirman a inmortalidade da alma. Pero
pola fe que creo que ao final dos tempos, os corpos de tdolos homes resucitarn
incorruptibles, en forma que sobrepasa nosa imaxinacin e entendemento, para
unirse de novo coa sa alma. Rafael Termes. En 100 Espaoles y Dios de J. M.
Gironella. Editorial Planeta 1994
70
A incredulidade
Cre vostede en Deus? Non. Interesame moito mis crer no home como ente
espiritual. En canto creacin, moitas das teoras cientficas son vlidas. O tempo e os
traballos que se realizan ao respecto cuidarnse de aclaralo. Son agnstico e non me
sento por iso un home castrado En cambio, non estou totalmente seguro de ser un
home liberado polo feito de non sentir temor de Deus. Quero dicir con isto, que
seguramente, se o noso pas, as sas caractersticas, tradicins, os seus atavismos
non foran a carga que son, o crer ou non en Deus non tera mis importancia que a de
ser un feito persoal e individual. Non sei como, quizais gracias a unha cultura e, sobre
todo, a observar moito, atopei formas de espiritualidade que non me deixan ningn
baleiro. Non sinto a necesidade dun Todopoderoso para poder vivir cada da, traballar
e darme conta de que a mia existencia poida ter un sentido, a persares de saber
perfectamente que son un individuo condicionado a un tempo.
Cre vostede que hai algo en ns que sobrevive morte corporal? Naturalmente.
Joan Manuel Serrat.
Sobreviven as nosas obras, grandes ou pequenas. Un mestre na mia infancia dixome
Msico e Cantautor
algo que me quedou moi dentro: que un home, na sa vida, tia tres accins
espaol
importantes que realizar e que podan sobrevivir a el: escribir un libro, plantar unha
rbore e ter un fillo. Eu grabo discos e de vez en cando escribo contos curtos.
Plantei bastantes rbores, porque son perito agrcola e podo ter moitos fillos ou algns. Tal vez algun ao ler isto
pense maliciosamente nunha posible esterilidade do abaixo firmante. Polo momento podo garantir unha certa
fecundidade. Con isto s pretendo dicir que os actos soen estar por riba do propio individuo que os realiza,
sempre con independencia dun premio ou dun castigo. A existencia dunha eternidade co seu premio e o seu
castigo semellame algo tan retorcido que non podo asociala a un Deus infinitamente misericordioso; mis ben
pareceriame digno do Marqus de Sade. Joan Manuel Serrat en 100 Espaoles y Dios de J. M. Gironella.
A indiferencia relixiosa
Ao final do ciclo escolar primario (tia trece anos), decidn que quera ir a unha escola
secundaria pblica, non relixiosa. Non foi unha decisin conscientemente pensada
como rexeitamento relixin. Os meus pais non estaban moi conscientes de que,
para entn, comezara a evitar ir a Misa. Era simplemente aburrido para mn; as
Pablo David Flores, 26
mesmas cousas unha e outra vez, que xa escoitara moito tempo e agora dbame
anos, filsofo de
conta de que soaban moi ben, pero que nunca as vira poer en prctica. (...) Entrei na
pacotilla, opinn
escola secundaria e atopei que a maioria dos meus compaeiros non eran moi
impertinente e
relixiosos; isto non era raro, xa que la escuela tia alumnos de todo o espectro social.
iniciador de debates.
Pero creo que foi entn cando can na conta de que os meus compaeiros anteriores
Traballo na vida real:
administracin xeral de
(suxeitos a unha educacin relixiosa dende a nenez) eran tamn as, e pensei: "Cl
rutina. Nos ratos libres
a diferencia? Por qu ter unha relixin que non aporta nada novo?".
escribe para a sas
Non podo poer unha data ao meu descreemento inicial; como se ve, foi un proceso,
pxinas web e mirz as
non unha accin, que dur varios anos, e pasou casi na sa maior parte desapercibido
estrelas ou o
para mn mesmo excepto en certos momentos especiais.
cspede. Arxentina
Nunca rexeitei as mias ensinanzas explcitamente nesa etapa. No ia a misa, excepto
cando tia que facelo; cando un sacerdote ou algun da parroquia via a cear casa
(que non era inusual), agradeca a Deus pola comida co resto, anda que senta que
era unha frmula baleira; recitaba de memoria, e sen crelas, as pregarias que
aprendera.
Cmo a vida sen Deus? No meu caso, nin mellor nin peor que a vida con Deus ( dicir, coa mia crenza en
Deus), salvo que agora non teo ningunha razn para sentirme culpable cando durmo ata tarde ou fago algo de
utilidade o domingo pola ma en vez de ir a Misa. Nun sentido, un pouco mis difcil se un ten unha mente
inquisitiva, porque cando non entendes algo xa non podes dicir simplemente "Deus sabe" e poer a mente a
durmir. Se sentes, por exemplo que toda vida sagrada, tes que atopar unha razn; se queres matar a alguen,
tes que atopar unha razn para non facelo, porque os recursos do medo e da ameaza infernal non funcionarn.
71
As estadsticas
Tira as conclusins acerca da situacin de Espaa en canto a crenzas relixiosas con respecto aos pases
do seu entorno
BELGIU
PORTUG
GREECE
FRANCE
M
AL
NEDERLAND ITALY
SPAIN
Grado 1(a)
22
28.5
25.5
13
Grado 10(a)
10
54.5
38.5
10
16.5
31
29.5
1 - 4 (b)
36
22.5
33
40
36
40.5
43.5
5 - 7 (b)
50
50.5
53.5
49
53
44.5
44
8 - 10 (b)
14
23
13.5
11
11
15
13
Asist.semanal igrexa
23
24
34.5
16
14
36.5
29
Religioxo
65.5
94
91.5
48.5
55.5
84.5
67.5
Non religioxo
23
4.5
5.5
25
34.5
4.5
18.5
Agnstico
0.5
1.5
5.5
3.5
1.5
7.5
Ateo
21
2.5
6.5
Importancia de Deus na vida
Crenzas relixiosas
(a): Escala 1 - 10 na importncia de deus na vida de un; 1 mnima, 10 mxima. Nas crenzas polticas, podase escoller tamn:
ecoloxismo, liberalismo, comunismo, socialdemocrcia, laicismo, conservadurismo, e outras.
(b): Escala esquerda - dereita. As catro ltimas respostas eran de opinin personal.
NOTA: Os 4 pases da dereita sn para comparar, o extracto non contn o resto de pases comunitarios. Extracto do Eurobarmetro
42 (1994); ICPSR #6518.
SPA UK ITA NL BEL AUS FRA CAN USA ICE
E.GE W.GE GER DK FIN NOR SWE SWI
Religin, moi importante
21 16
34
19
15
25
14
31
53
24
16
13
14
15
15
10
24
% Muy feliz
20 38
16
48
40
30
25
30
41
41
14
16
15
43 20
29
41
36
Misa, asistncia
mensual + semanal
39 24
53
30
31
44
17
40
58
20
34
30
11 11
13
10
43
relixioso
70 56
86
61
68
81
51
71
84
75
38
65
58
73 59
48
31
74
Cre en Deus
86 78
91
64
69
87
62
89
96
85
36
78
60
64 76
65
45
Deus Personal
49 33
67
27
32
29
22
44
69
51
17
25
23
20 29
30
16
23
Vida despois
52 52
68
47
44
56
44
69
78
81
21
50
42
34 60
45
38
64
Reencarnacin
28 29
27
22
16
29
28
31
26
40
13
26
21
17 34
15
20
36
Resurreccin
39 37
53
30
32
51
30
56
73
51
20
40
35
23 49
32
21
48
No Inferno
30 28
42
13
17
20
17
42
71
12
15
14
27
19
24
No Ceo
52 59
54
37
34
47
32
72
87
57
25
38
35
19 55
44
31
44
Reza (sempre ou algunhas

veces)
56 43
67
46
41
57
34
62
78
51
28
46
41
25 53
36
25
Datos extrados dispoibles no libro Human Values and Beliefs: A Cross-Cultural Sourcebook. Political, Religious, Sexual, and
Economic Norms in 43 Societies: Findings from the 1990-93 World Values Survey; de Ronald Inglehart, Miguel Basaez y Alejandro
Moreno (The University of Michigan Press, 1998)
Como exercicio final podes ti realizar algunhas entrevistas a persoas relevantes da ta localidade
(alcalde, xuz, crego, director de instituto....) Comenta despois en que categoria das anteriores se
situaran
72
Para pensar.......
O primeiro pecado da humanidade foi a fe; a
primeira virtude a dbida.
Carl Sagan
ACTIVIDADES TERICAS
POSTURAS ANTE O FENMENO RELIXIOSO
Crenza, incredulidade e indiferencia relixiosa
COECEMENTO E RELIXIN
TESMO
DEISMO PANTEISMO TEISMO
AGNOSTICIMO
Un pouco de
Teora
O ATEISMO NA SOCIEDADE ACTUAL

Utopas e
realidades
Crenza, increnza e indiferencia relixiosa
James McAuley, nun poema satrico, no que se refire aos desherdados dende o punto de vista
relixiso di:
os que nin pensan, nin soan, nin negan nin dubidan;
simplemente, non teen idea de todo isto
[Who do not think or dream, deny or doubt,
But simply dont know what its all about]
Moitas voces se fan eco desta idea de indiferencia relixiosa que plantexa o anterior poema e, sen
embargo as relixins seguen a ten unha forza e unha influencia social importante e en ocasins
desproporcionada co nmero de crentes oficiais que presentan. Nesta leccin estudiaremos as principais
posturas tericas que se poden plantexar respecto ao fenmeno relixioso. Englobadas en das grandes
tendencias temos a crenza ( na sa variedade de acepcins: tesmo, desmo, pantesmo) e a increnza
( tanto entendida como atesmo ou como simple agnosticsmo). A metade de camio de ningunha parte
parece que xurde como un fenmeno caracterstico das sociedades contemporneas unha postura
antirelixiosa que non ven producida por unha reflexin terica nin dos principios teoloxcos (atesmo)
nin dos posibilidades do coecemento (agnosticsmo) senn pola apata, que ten a sa orixe nunha
percepcin dos principios relixiosos como irreais ou desvinculados da vida. Estudiaremos este fenmeno
ao final da leccin cando se aborde o tema do atesmo na sociedade actual.
73
Para pensar.......
Os homes cren que a epilepsia divina
simplemente porque non a entenden. Pero se
chaman divino a todo o que non entenden,
entn, non tern fin as cousas divinas".
Hipcrates
O coecemento de Deus e a ciencia

De acordo coa famosa lei dos tres estadios formulada por Augusto Comte, o positivismo do sculo XIX
afirmaba que a humanidad tia pasado a travs de tres pocas ou estadios. O primeiro via cualificado
como estadio mtico ou teolxico porque, segundo Comte, cando non existan a ciencia nin a tcnica, o
ser humano buscaba o sentido aos sucesos a travs de explicacins sobrenaturais non demostrables Na
segunda fase, o estadio metafsico, o ser humano sustituira os mitos relixiosos por sistemas racionais
abstractos que, sen embargo, tampouco respondan realidade. Por fin, o desenrolo da ciencia na poca
moderna permitira ao ser humano entrar na fase definitiva, o estadio cientfico: deixando de lado as
explicacins teolxicas ou metafsicas, para centrase no nico que ten valor obxectivo, ou sexa, a
ciencia. A ciencia prescinde das preguntas ltimas, que non teen resposta, para centrarse
exclusivamente no estudio dos fenmenos, dos feitos, para tentar explicalos mediante leis que permitan
conseguir un dominio da natureza. Dende esta perspectiva, a relixin sera un produto pasaxeiro da
humanidade, que quedara abandonado cando esta acadara madurez histrica, gracias ciencia e a
tcnica.
Sen embargo, e en pleno sculo XXI, todava contina estando presente a relixin, pese aos grandes
adiantos cientficos e tcnicos (mesmo en personalidades cientficas). O positivismo non pode dar razn
desta presencia, que mis ben indicara un alto grao de irracionalidade mesmo en sociedades moi
evolucionadas cientficamente.
O positivismo actual manifestase como un naturalismo que excle a Deus de calquera explicacin
racional seria. Cntrase no estudio da persoa a partir das sas dimensins materiais, fsico-qumicas e
neuronais. Pretenden explicar todo humano, includa a conciencia e a relixin, mediante a qumica do
cerebro.
Polo tanto as discusins continuarn entre aqueles que defenden un mundo libre das ataduras relixiosas e
do coecemento non probado e transmisible e aqueles que sosteen que ciencia e relixin non se opoen
senn que mesmo se complementan.
Supn que che digo que o teu can morreu. Poriaste moi triste e probablemente preguntariasme:
ests seguro? Cmo o sabes? Cmo sucedeu? e supn que eu che respondo: En realidade non sei
que o can morreu. Non teo ningunha evidencia. Pero sinto no meu interior a curiosa sensacin de que
morreu Enfadariaste conmigo por terte asustado, porque sabes que unha sensacin interior non
razn suficiente para crer que un can est morto. Fan falta probas. Todos temos sensacins interiores
de cando en vez, e s veces resulta que son atinadas e outras non. Est claro que das persoas distintas
poden ter sensacins contrarias, de xeito que cmo imos decidir cal das das acerta? O nico xeito de
asegurarse de que un can est morto velo morto, oir que o seu corazn se parou, ou que nolo conte
algun que ten visto ou oido algunha evidencia real de que morreu.
Podera ser isto o que ocurreu coas relixins? Crer nun ou varios deuses, no ceo, na
inmortalidade de Mara, en que Xess non tivo un pai humano, en que as oracins son atendidas, en
que o vio se transforma en sangue..., nungunha destas crenzas est respaldada por probas autnticas.
Sen embargo, millns de persoas cren nelas, posiblemente porque se lles dixo que as creran cando
todava eran o bastante pequenas como crer calquera cousa.
Outros millns de persoas cren en cousas diferentes, porque se lles dixo que cresen nelas cando
eran nenos. Aos nenos musulmns dnselles di cousas diferentes das que se lles din aos nenos
cristianos, e ambolos dous grupos crecen absolutamente convencidos de que eles teen razn e os
outros estn errados. Mesmo entre os cristianos, os catlicos cren cousas diferentes das que cren os
anglicanos, os episcopalianos, os shakers, os cuqueros, os mormns ou os holly rollers, e todos estn
absolutamente convencidos de que eles teen a razn e os outros estn errados. Cren cousas diferentes
exactamente polas mesmas razns polas que ti falas ingls e a ta amiga Ann Kathrin fala alemn.
Cada unha das das linguas o idioma correcto no seu pas. Pero das relixins non se pode dicir que
74
cada unha delas sexa a correcta no seu propio pas, porque cada relixin afirma cousas diferentes e
contrad s demis. Mara non pode estar viva na catlica Irlanda do Sur e morta na protestante Irlanda
do Norte.
Qu se pode facer con todo isto? A ti non che vai resultar fcil facer nada, porque s tes 10
anos. Pero poderas probar unha cousa; a prxima vez que algun che diga algo que pareza importante
pensa para ti: ista unha das cousas que a xente adoita crer baseandose en evidencias? Ou unha
das cousas que a xente cre por tradicin, autoridade ou revelacin? E a proxima vez que algun che
diga que unha cousa verdade, proba a preguntarlle: Qu probas existen diso? E se non poden
darche unha resposta, agardo que o penses moi ben antes de crer unha soa palabra do que che digan.
Richard Dakins. Carta a Juliet, no libro As son las cosas Edit. Debate.
Pdese ler o texto completo en casteln en:
http://digital.el-esceptico.org/leer.php?id=234&autor=109&tema=11
Cuestins
1. Cle das seguintes expresins de apoio a unha opinin che parece mis convincente?: "Sinto
que as no meu corazn." "Eu mismo o probei." "Todo o mundo sabe que as." "Est probado
pola ciencia." "As maiores mentes cientficas creen niso." "Non sabemos se certo, pero
tampouco se probou que sexa falso." "Todo pode ser." "Non puede existir outra razn." "
inexplicable, pero as." "Experimentouse moitas veces, en condicins controladas, de mltiples
formas, e nin unha soa vez fallou."
2. Crees que a ciencia pode explicalo todo? Crees que podera? Crees que est en camio de
facelo? Cres que xa o fixo (a pesar de que moitos opinan o contrario)? Qu clase de
explicacins aporta a ciencia?
3. Crees que hai cousas inexplicables? Da exemplos. Da exemplos tamn, se podes, de cousas que
noutro tempo se creron inexplicables, e resultaron non selo.
4. Crees que hai cousas que poden ser explicables, pero que son incomprensibles? En tal caso,
explicables para qun?
Suxerencias de lectura:
Los cientficos y Dios. Antonio Fernndez Raada, Nobel, Oviedo

1994. Plantexa a relacin entre ciencia e relixin e tamn a posicin
ante a relixins de cientficos relevantes.
Para visitar en Internet:

http://www.um.es/eutsum/escuela/Apuntes_Informatica/1trab.htm Sobre explicacins cientficas e non
cientficas e os criterios de eleccin entre elas
http://www.arp-sapc.org/articulos/argumentos_teistas2.html Sobre o argumento do diseo e a resposta
evolucionista.
75
Para pensar...
Estou convencido de que Deus non creou ao
mundo, pero s de que o mundo est creando
a deus Bertrand Russell
As Posturas tericas ante a existencia de Deus.

O resultado da relixin a fe y e o da razn, a ciencia. Creencia e Saber resultan coecementos
incompatibles pois al onde comeza a ciencia (o saber) remata a fe (a crenza).
A relixin ten como fundamento a experiencia individual e incomunicable; falanos da sensacin de
serenidade, da captacin do sentido da vida, da serenidade e o sosego, da manifestacin da divinidade.
unha experiencia privada que non pode soportar unha anlise racional.
A razn nega a validez das experiencias privadas e s admite aquilo que pode confirmarse
universalmente e sobre o que pode obterse un consenso.
A pluralidade de relixins e a vocacin universalista do coecemento racional opoense, e sen embargo
moitos pensadores tentaron tender pontes entre ambas maneiras de coecer e comprender o mundo. De
estas tentativas xurdiron algunhas das posicins tericas ante a relixin que estudiaremos a
continuacin.
TESMO
Afirma a
existencia
da
divinidade:
Politesmo
ou
Monotesmo
Crenza en Deus
DESMO
Deus existe,
creou a
natureza, pero
non se
relaciona co ser
humano
PANTESMO
Identifica a
divinidade
coas forzas do
universo e a
totalidade do
mesmo
Increenza
ATESMO
AGNOSTICISMO
Nega a
Nega a capacidade
existencia
da mente humana
de Deus
para coecer e/ou
demostrar a Deus.
As doutrinas que afirman a existencia de Deus diron lugar a tres posturas bsicas:
1. tesmo, crenza relixiosa nun ser supremo, fonte e soporte do universo e que ao mesmo tempo
diferente deste. Est crenza pode asumir moitos deuses (politesmo) ou un nico Deus, supremo,
persoal e nico (monotesmo).
2. pantesmo que identifica divinidade co todo.
3. desmo que cre nun Deus que creou o mundo e lle deu as sas leis, pero que non intervn no
acontecer posterior creacin e do que non posible coecer nada. Pantestas e destas, sen
embargo, son a miudo acusados de atesmo polos testas.
Da negacin do valor da experiencia relixiosa xurden tamn das posturas:
1. atesmo que nega os principios bsicos da relixiosidade (existencia da divinidade,
trascendencia...).
2. E o agnosticismo que nega a capacidade do ser humano para enfrontarse ao coecemento da
divinidade e que non se pronuncia sobre a sa existencia e formula teses para vivir ao marxe da
relixiosidade.
76
Para pensar.......
Deus de Abraham, Deus de Isaac, Deus de
Jacob, no o dos filsofos e sabios, o Deus de
Xescristo: s polos camios que ensina o
evanxeo podese atopar.
Blaise Pascal
O tesmo
O tesmo a crenza nun Deus, creador e trascendente ao Universo. O tesmo resposta pregunta por
qu existe o mundo en vez da nada, afirmando que ao principio exista s Deus e que creou o universo a
travs s da sa palabra. Neste universo o ser humano ocupa un lugar privilexiado porque ten liberdade
de accin intervn directamente sobre o seu destino. Tdalas relixins que asumen a existencia dun
Deus trascendente que crea o mundo e intervn nel a travs ben sexa da revelacin (relixins
monotestas), ben sexa pola accin directa no mundo (politesmo), levan consigo a idea de que a relacin
do ser humano con Deus (ou cos deuses) axuda ao ser humano na sa prxima existencia. A existencia
trala morte pode ser de novo unha existencia fsica mellorada (no caso das teoras da reencarnacin) ou
ben unha existencia no mundo do esprito.
Esta relacin do ser humano con Deus entndese como:
1. Unha peticin de auxilio para sobrelevar as desgracias da existencia presente ou o paso a unha
existencia mellorada (hindusmo, zoroastrismo..).
2. Como subordinacin do ser humano a Deus e como redencin do pecado (relixins monotestas:
xudasmo, cristianismo, islam).
Nos tesmos o ser humano ten ao mesmo tempo un lugar privilexiado no universo que fundamenta a sa
relacin con Deus, e unha relacin de subordinacin coa deidade que o sita nunha situacin de
precariedade que s se pode salvar a travs da fe.
A razn tentou, durante sculos, demostrar a existencia dese Deus. Destes intentos xurdiron algunhas
das filosofas testas mis coecidas, unha teoloxa natural que tenta captar o fenmeno da divinidade
sen atender experiencia relixiosa. Algns dos seus mximos representantes foron Anselmo de
Canterbury, Toms de Aquino, Descartes...
Pero a tentativa de demostrar a existencia de Deus non do agrado das personalidades relixiosas, porque
ven convertir a Deus nun concepto dubidoso. Este empeo convertese nunha sorte de blasfemia. Sen
embargo case tdalas personas relixiosas aceptan que a moralidade proba dun xeito indirecto a idea de
Deus. I. Kant formulou tericamente este argumento ao afirmar que debemos postular a existencia de
Deus se non queremos caer no absurdo de admitir que as accins boas ou malas non teen ningunha
consecuencia e polo tanto tan indiferente para o individuo actuar ben como mal.
Fronte a este intento de conseguir probar a Deus pola razn, pensadores como Pascal, no sculo XVII,
ou Kierkegaard no XIX, recalcan a idea de que o camio da relixin o camio da fe e non o da razn.
A fe sera segundo eles a nica capaz de poernos en contacto con Deus.
A fe a nosa mis persoal intuicin da verdade, intuicin impregnada polos nosos desexos e
temores, os nosos riscos de carcter, o noso temperamento e condicins de vida, pero tamn polos
nosos hbitos de pensamento e ideas. Coa fe trato de conseguir resposta cuestin de Deus e ao
sentido da nosa existencia. Non se trata para mn dunha visin do mundo, dunha cosmovisin, nin
dun saber teolxico, filosfico ou esotrico. O que a mn non me proporcione interiormente rexugio,
tranquilidade e forza e non me serva exteriormente de orientacin na mia conduta, non fe
segundo o meu sentir. Durante longo tempo da mia vida mantiven por verdadeiro canto aprendn
77
nas clases de relixin e nas de preparacin para a confirmacin. Ese saber non tia para mn una
real importancia. Profesin, familia ou deporte eran mis importantes. Despois, a raz dos
enfrentamentos profesionais, comecei a indagar o sentido da mia vida. Advertn que a mia fe
estaba morta, que non me sostia. Na mia bsca tiven a experiencia de que a fe non se fai viva en
tanto un non axuste a ela as sas vivencias. S entn se "opera" algo tanto interna como
externamente. Dende que me esforzo por observar a mia conduta, por indagar os motivos, desexos
e temores e tamn por debatirme a fondo conmigo mesmo, constato unha e outra vez que algo me
gua tanto interna como externamente. Crer para mn confiar nesa direccin interior, fiarme desa
forza rectora e vivir de acordo a ela. A fe como vivencia dunha forza interior xurde, segundo a mia
experiencia persoal, do esforzo por facer o ben. Jens von Bandemer.Doctor en Filosofa. Nac. en
1936 en Berln. Doctorado en Economa Poltica en el ao 1961 por la Universidad de Basilea. En
En Creo Yo. K. Deschner e A. Sanjun. Ed. Yalde. Zaragoza.

Cuestins:
1. razoable, na ta opinin, a existencia dun ser con poderes infinitos e bondade infinita que sen
embargo non utiliza ese poder para solucionar os problemas dos seres humanos?
2. Cres que o universo foi creado da nada por un ser consciente e persoal? Explica por qu o cres.
3. Si crees que o universo foi creado por un ser persoal, trata de inferir a clase de personalidade
deste creador, baseandote nas cualidades da sa creacin. indiferente, cruel, bondadoso,
ambivalente, ambiguo?
4. Se crees nun creador persoal, explica en qu sentido. Ten sentimentos similares aos humanos?
Ten un corpo similar ao dun ser humano ou algn outro ser vivo que coezas? Se non o sabes,
explica por qu o consideras persona.
Jos Antonio Marina Dictamen sobre Dios. Edit. Anagrama

Podemos saber algo seguro sobre a existencia de Deus? Se non
existira ese obxecto cultural teriamos que inventalo Por qu e para
qu? intelixente a estas alturas ser relixioso?.

http://www.menteabierta.org/html/articulos/ar_resurgimiento_teismo.htm
http://www.hemerodigital.unam.mx/ANUIES/itam/estudio/estudio07/sec_36.html
78
Para pensar.......
Se atopasemos unha resposta a por qu existe
o universo , sera o triunfo definitivo da razn
humana, porque entn coeceramos o
pensamento de Deus.
R. Hawking
O desmo
Unha das consecuencias do enfrontamento entre as crenzas relixiosas e a fe xurde a raz do intento de
comprender e xustificar a divinidade coa sa luz da razn. Este intento d como resultado unha posicin
que se caracteriza por abandonar a visin persoal de Deus que mantn o tesmo e pensar a Deus como
unha entidade creadora do mundo. Deus , segundo os destas, a xustificacin do mundo e da
moralidade, pero que non garda relacin co xnero humano. Dende o desmo perden sentido os intentos
de comunicacin con esa divinidade e os intermediarios que a levan a cabo.
O desmo nace dun rexeitamento radical da relixin cristin por parte dos librepensadores da Ilustracin
e acaba por invadir toda Europa . Deus que lle ten dado ao ser humano a razn non pode imporlle unha
revelacin, senn que debe agardar del que a use libre e expontaneamente. O ilustrado segue a relixin
natural que excle a revelacin, a autoridade da iglesia e tamn a sa intolerancia. O desmo renega de
calquera culto e de calquera prctica relixiosa institucionalizada fundada sobre preceptos ou
sacramentos. Podemos dicir que son racionalistas que cren nunha relixin filosfica. Os seus principais
tericos foron os pensadores ilustrados: Voltaire, Diderot
Deus existe. Iso algo no que creo firmemente. Pero segundo a dogmtica eclesistica triple
como o cristin proclama mesmo ao facer o sinal da cruz: "No nome do Pai, do Fillo e do Espirito
Santo". Isa complicada crenzia, s un Deus, pero tres divinas personas sen que implique tres
deuses!, acompaame dende a infancia sen causarme grandes quebraderos de cabeza. S nos
ltimos tempos-, dicir, non antes de rematar os estudios de teoloxa, nin sequera nos anos da mia
actividade sacerdotal- asaltame mis a miudo a cuestin de se o Deus no que creo s pode ser
entendido como tripersonal.
Si moi ben que con isa dbida na Trinidade poo en perigo a fe na divinidade de Xess de
Nazaret e tamn no Esprito Santo. Pero cmo podera reprimir violentamente eses interrogantes
cando emerxen do meu interior? (...)
Ao smbolo da fe eclesistica pertence asimesmo a fe na mesma Igrexa. Noutros tempos
resultabame moi fcil crer na Igrexa Catlica. Hoxe, en cambio, nin sequera sei exactamente qu o
que se quere dicir coa expresin "fe na Igrexa". Georg Denzler. Doctor en Teoloxga En En Creo Yo.
K. Deschner e A. Sanjun. Ed. Yalde. Zaragoza.
Cuestins:
Cres en Deus, pero non ests seguro de aceptar as crenzas de ningunha relixin. A opcin do
atesmo non te convence... Ao mellor eres desta. Se respostas afirmativamente s seguintes
cuestins podes selo.
-Cres que a revelacin de Deus o Universo e a natureza, pero non os libros sagrados.
- Gstache razoar acerca de cmo pode ser Deus, en lugar de aceptar o que din sobre el.
-Cres que as ideas relixiosas deben coincidir coa ciencia.
-Cres que Deus se atopa con mis facilidade marxe dunha relixin institucional.
-Prefires guiar a ta moralidade pola ta conciencia e reflexin racional e non polas autoridades
relixiosas.
-Prefires considerarte espiritual antes que relixioso.
-Cres que a relixin e o Estado deben estar separados.
79
El Mundo Creado. Franco Ferrucci. Ed. Debate.

Autobiografa de Deus.
Para saber mis:

http://www.iespana.es/DEISMO/deismo1.htm
http://www.filosofia.org/enc/ros/deis.htm
80
Para pensar.......
O meu ollo e o ollo de Deus son un s ollo.
Eckhart
O pantesmo
Pantesmo, doutrina que identifica o universo (do grego, pan, todo) con Deus (do grego, theos, deus). No
pensamento occidental, o filsofo holands Baruch Spinoza o mximo representante da visin
pantesta. A visin pantesta da divinidade percibe o mundo como algo vivo e en movemento, un fondo
espiritual presente en todas as conciencias e en toda a realidade. Ese todo ou fondo universal presente en
todas as formas de vida, identifcase coa conciencia universal, verdadeira realidade. O pantesmo nega a
existencia dun ser trascendente, pero na sa variante mis comn, non pretende definir a natureza do
todo, nin considera que a sa naturaleza tea que necesariamente material, senn que lle atribue un
carcter espiritual. Neste sentido o pantesmo alonxase das visins animistas da realidade.
A orixe da doutrina pantesta atpase en Oriente, chega ata a
filosofa grega a travs do orfismo e infle na filosofa de Platn e
FinalFantasy
Aristteles. A travs da tradicin platnica entra en contacto coa
revelacin bblica.
Director:
Hironobu
O credo pantesta segue a expresarse principalmente nas relixins
Sakaguchi
orientais, pero ten unha presencia importante en Occidente a travs
do coecemento cada vez mis importante do Budismo na nosa
Ciencia
ficcin
civilizacin. Este credo impregna tamn a mentalidade de moitos
novos movementos relixiosos que se inspiran nas relixins
Pelcula de
orientais, como o movemento New Age, que pretende facer unha
animacin
sntese superadora de tdas as relixins, eliminando para iso a
referencia a un Deus persoal. Tamn est presente en nalgunha
expresins da relixin islmica como o sufismo.
Ao 2065. a humanidade enfrntase
extincin total. Gracias a un estrano soo, l
cientfica Aki Ross tenta capturar os oit
espritus coa esperanza de crear unha forza
que destrua aos alienxenas, pero tan pura
que protexa o espritu do planeta.
Si, creo en Deus..., pero non nese Deus de quen se fala, por norma xeral, mediante smbolos
masculinos.
Creo que apenas tentamos falar sobre Deus, esforzndonos por definilo, perdemos de vista
que Deus/Deusa indefinible, indescriptible e que existe nunha dimensin distinta, na que non ten
cabida o espacio, o tempo, as "cousas" ou o "movemento".
S, creo en Deus/Deusa... pois creo que ns s somos o corpo, que perecer no seu da,
senn tamn a alma viva de eterna perduracin. Creo nunha conciencia inmortal, que estar
sempre al onde est a nosa alma, onde estea a nosa sutil materialidade, sexa que nos movamos
nun corpo fsico, sexa que nos desprendamos deste.
Deus/Deusa para mn unidade total, amor total, luz, forza e moitas cousas mis. tamn
fundamento de toda natureza viva, de tdalas cosas... Parte de todos ns, existente en todos ns,
vivinte en todos ns.(..)
Estou convencida de que tdolos seres humanos teen unha orixe divina que, sen embargo,
reprimer e esquecen. (...)
A crenza en Deus/Deusa e a pertenza a "esta" Igrexa oficial fixeronseme incompatibles... Fai
xa moitos anos que abandoni a Igrexa a causa da doblez moral da cpula eclesistica. Penso no
papa Po XII, que esqueceu o fascismo, pero contaba o divorcio entre os males da poca. Penso
nas oracins dos sacerdotes antes do despegue do avin dos USA que bombardeou Hiroshima.
Penso asimesmo no Vaticano que non condeou entn o ataque con bombas atmicas ao
Xapn!... Petra Kelly. Conselleira administrativa da Unin Humanstica, da Sociedad Pacifista
81
Alemana, da Unin de Adversarios de la Guerra....
En En Creo Yo. K. Deschner e A. Sanjun.
Ed. Yalde. Zaragoza.

Cuestins:
Eres pantesta? Se contestas afirmativamente s seguintes cuestins... Quizais sexas pantesta.
Cree Vd. que os humanos son e deben ser parte da Natureza, en vez de sentirse por riba dela?
Eres escptico acerca da existencia dun Deus separado do universo?
Sintes necesidade da relixin e cres nalgo por riba da ta persoa e da humanidade?
Suxerencias para a lectura:
El nombre del mundo es bosque U. K. Le Guin ed. Minotauro. Descubre

un universo dinmico en equilibrio que se mantn no tempo de acordo con
leis propias que non admiten a intromisin do home. No planeta Athshe,o
ciclo da vida, a cultura, os costumes, os modos mentais nacen e
desenvolvense na estabilidade autnoma do cosmos
http://www.geocities.com/finis_stellae/sp/pan/pan-cien.html
http://members.aol.com/Heraklit1/indexspa.htm
http://es.groups.yahoo.com/group/WPMlatin/ lista de discusin sobre pantesmo
82
Para pensar.......
"Eu digo que ambos somos ateos. Eu
simplemente creo nun deus menos ca ti. Cando
entendas por qu descartas a tdolos outros
posibles deuses, entenders por qu eu
descarto ao teu. Stephen Roberts
O atesmo
(do grego, a, non; theos, Deus), doutrina que nega a existencia da divinidade. A negacin da
divinidade pode facerse dende das perspectivas diferentes:
A primeira consiste en negar a posibilidade de probar a existencia de Deus a resposta do
agnstico ante o fenmeno relixioso. O agnsticismo parte da premisa de que en tanto non exista unha
demostracin mis al de toda dbida non se pode afirmar ou negar nada acerca da existencia da
divinidade.
A segunda consiste en afirmar que se pode demostrar que Deus non existe. Para esta posicin,
mis terminante, reservase a denominacin de atesmo. O atesmo parte da presuncin de que se non se
demostra a existencia dalgo, queda demostrada a sa non existencia.
A nivel prctico existencia, moral, conductual, etc.- o agnstico e o ateo comprtanse de xeito
equivalente. De feito a posicin agnstica unha posicin que s ten sentido nun contexto terico e,
moitos dos que se declaran agnsticos, s o fan porque declararse ateo en contextos pblicos nos que a
presin social moi forte pode conlevar riscos para os seus intereses persoais. A posicin do agnstico,
mis pasiva considerase moito menos perigosa, e polo tanto unha posicin mis confortable.
O tesmo presenta ao atesmo como un crente ao revs, obsesionado polo tema de Deus. Sen
embargo a posicin atea asume que est en posesin de razns suficientes para negar que exista un
referente real para a idea de Deus e, polo tanto esta idea non interfire nin condiciona xa ningunha das
sas decisin nin normas de conducta.
Histricamente tense confundido o atesmo coa negacin dalgunha crenza relixiosa, as
chmaouse ateo ao que s era desta ou pantesta, mesmo aos seguidores dalgn culto politesta, porque
dende a perspectiva dun credo relixioso, o non crente na sa nocin de divinidade sempre un ateo.
O termo atesmo est tamn cargado de connotacin pexorativas e negativas no noso mbito
cultural. Isto pdese atribuir a varias razns:
Por unha parte as crenzas animistas estn ancoradas nos mecanismo xenticos de supervivencia
da nosa especie e impregnan tanto o noso acervo cultural que declararse ateo esixe moito carcter e unha
gran capacidade terica, ademis da capacidade de soportar o rexeitamento do entorno social e familiar.
Por outra parte o atesmo estivo vinculado en moitas ocasins a posicins terico-polticas que
cuestionaban a orde social vixente que, en moitos casos, protexa a relixin e, noutro, estaba fundada
directamente nela. O Nihilismo, o Marxismo, o Comunismo, o Anarquismo... son expoentes desa
rebelin e da consideracin negativa do fenmeno relixioso. Ser tachado de ateo nas nosas sociedade
equivale a ser polticamente incorrecto, en moitos casos.
Eu non creo en nada. Para mn a fe algo tan odioso como o pecado para os crentes.
A mia subxectividade necesita valores obxectivos que me poidan servir de orientacin. Crer
manter subxectivamente algo como verdadeiro e, en canto tal, non pose validez algunha.
Se algun afirma saber algo resultame imposible entablar unha discusin con l. Pero se afirma
crer algo s podo aceptar o feito. O que sabe, non pode crer. O que cre, non pode saber. "Fe
cega" unha tautoloxa, pois a fe sempre cega.
Eu quero criticar e ser criticado. A fe, sen embargo, constitue unha actitude bsica marcada pola
ausencia de crtica fronte vontade "divina" e esixe sumisin fronte ao seu sentido
"inescrutable". Respresenta unha forma de violacin espiritual. Teo que posuir o dereito de
opoerme. Eu interpreto ese dereito como deber.
Se a teoloxa cristiana postula que s encamiado pola fe podo chegar ao autntico saber (credo
ut intelligam), o que fai por cabeza abaixo a relacin efectiva entre saber e crer (credo quia
absurdu). Ernest Bornemann. En En Creo Yo. K. Deschner e A. Sanjun. Ed. Yalde. Zaragoza.
83
Cuestins:
Como se diferencian os ateos da xente relixiosa?
Os ateos son menos morais que a xente relixiosa?
A vida dun ateo est carente de obxectivos?
o mesmo non crer en Deus que crer que non existe?
Qu tipo de evidencia sera necesaria para probar que Deus existe?
O atesmo actual est hoxe moi vinculado aos enormes avances tcnicos e cientficos, mis, no terreo
das ideas unha idea moi antigua. Algns dos pensadores mis importantes neste terreo escribiron a sa
obra no sculo XIX. Podemos distinguir catro correntes fundamentais:
O materialismo: Os seus principais representantes son Ludwig Feuerbach (1804-1872). Filosofo
alemn discpulo de Hegel. E Karl Marx (1818-1883). O punto de partida do materialismo que non
existen entidades trascendentes e/ou espirituais. A explicacin dos sucesos do mundo ten que darse a
travs do coecemento emprico e da ciencia.
Luwidg Feuerbach. Nas sas obras fundamentais (Teogona, A esencia do cristianismo) desenvolveu
unha crtica da relixin e do cristianismo baseada na idea de que Deus non mis que unha proxeccin
da grandeza humana. A sa intuicin fundamental que mentras o ser humano necesite de Deus, este
queda diminudo como tal ser humano. Ao atribuir a Deus o que pertence ao ser humano, este alienase e
para recuperar a sa verdadeira natureza debe aceptar que o Home o ser supremo para o home.
Karl Marx. Creador do materialismo histrico e do socialismo cientfico, cuia tese central que a base
social, poltica e intelectual de cada poca histrica o resultado da relacin na que se atopan as forzas
econmicas e a estructura social en cada poca. Marx estivo moi infludo por Feuerbach na sa primeira
poca, para mis tarde alonxarse desta visin da relixin. Marx afirma que a alienacin relixiosa da que
fala Feuerbach non o mis importante, senn a alienacin social e economica. A relixin non mis
que un subproducto da alienacin econmica fundamental que ten como funcin adormecer o
sentimento de inxusticia social, postergando a solucin dos problemas inmediatos a unha posible
felicidade futura no mis al: A relixin o opio do pobo
Sen embargo, como para o home socialista toda a chamada historia universal non outra
cousa que a produccin do home polo traballo humano, o devir da natureza para o home ten
as a proba evidente, irrefutable, do seu nacemento de s mesmo, do seu proceso de
orixinacin. Ao terse feito evidente dunha maneira practica e sensible a esencialidade do
home na natureza; ao terse evidenciado, prctica e sensiblemente, o home para o home como
existencia da natureza e a natureza para o home como existencia do home, fixose
prcticamente imposible a pregunta por un ser extrano, por un ser situado por riba da natureza
e do home (unha pregunta que conleva o recoecemento da non esencialidade da natureza e
do home). O atesmo, en canto negacin desta carencia de esencialidade, carece xa
totalmente de sentido, pois o atesmo unha negacin de Deus e afirma, mediante esta
negacin, a existencia do home; pero o socialismo, en canto socialismo, non precisa xa de tal
mediacin; comeza coa conciencia sensible, terica e prctica, do home e a natureza como
esencia. Karl Marx. Manuscritos de economa y Filosofa. Ed. Alianza, Madrid, 2001.
O Nihilismo: O seu principal representate F. Nietzsche (1844-1900). A tese fundamental do Nihilismo

a idea de que os valores serven a intereses (econmicos, de poder...) e que polo tanto a construccin
dun mundo espiritual que xustifique eses valores obedece aos mesmos intereses. Esclarecer cales son
eses intereses acaba coa construccin social da relixin.
84
Nietzsche expuso as sas teoras sobre a relixin en moitas obras, entre as que destacan Asi falou
Zaratustra, Mis al do ben e do mal, Xenealoxa da moral... A idea central do pensamento de Nietzsche
sobre a relixin que os valores dominantes na moralidade occidental e, en particular, os expresados no
cristianismo, estn levando ao ser humano a negar os instintos bsicos da vida e, polo tanto a unha
negacin da vida mesma. As relixins propoen a moral do rabao que limita a capacidade creadora do
ser humano. O discurso moral cristiano e toda a cultura occidental, mesmo a ciencia, estn
fundamentados sobre o concepto de Deus nico, idea na que se apoia todo o ideal de certeza e verdade
da civilizacin occidental. Pero este proxecto posto en marcha polo monotesmo cristin, coa sa
imposicin dunha verdade nica, conduce, a dicir de Nietzsche, paradoxicamente ao atesmo e ao
nihilismo. Tal imposicin est condenada ao fracaso porque vai contra a vida. A morte de Deus deixa ao
descuberto a inexistencia de verdades absolutas: o Nihilismo, que s se superar cando a vontade
creadora do ser humano xere novos valores en continua transformacin.
Non tedes esoitado falar dese home tolo, que en pleno da, acenda unha lanterna e
botava a correr pola praza pblica, berrando sen cesar: Busco a Deus, busco a Deus?
Como al haba moitos que non cran en Deus, o seu berro provocou hilaridade. -Qu,
perdeuse Deus?, dicia un. -Perdeuse como un neno pequeo?, preguntaba outro. -Ou
que est agachado? Ten medo de ns? Embarcouse? Emigrou? As berraban e
ran en rebumbio. O tolo botouse en riba deles e traspasounos coa ollada. Onde foi
Deus? Vvolo dicir, berroulles. Mtamolo nos, vosoutros e mis eu! Todos ns smos
os seus asasinos! Pero, Cmo puidemos obrar as? Cmo puidemos variar o mar?
Quen nos deu a esponxa para borrar o horizonte? Qu fixemos cando xebramos esta
terra da cadea do seu sol? Onde lle conducen agora os seus movementos? Lonxe de
tdolos soles? Non caemos sen cesar? Cara adiante, cara atrs, de lado, de tdolos
lados? Anda hai un arriba e un abaixo? Non erramos como a travs dunha nada
infinda? O baldeiro. non nos persegue co seu bafo? Non vai mis fro? Non vedes
escurecer, cada vez mis, cada vez misNon preciso acender lanterna en pleno
medioda? Non escoitamos anda o rudo dos sepultureiros que enterran a Deus?
Nada cheiramos anda da descomposicin divina? Tamn os deuses se descompoen!
Deus morreu! E somos ns quen lle demos morte! Cmo nos consolaremos,
nosoutros, asasinos entre os asasinos? O que o mundo posua de mis sagrado e mis
poderoso perdeu o seu sangue baixo o noso coitelo. Quen borrara ese sangue? con
que auga poderemos purificarnos? Qu expiacins, que xogos nos veremos forzados a
inventar? A grandeza deste acto non demasiado grande para ns? Non estamos
forzados a trocarnos en deuses, polo menos para parecer dignos dos deuses? Non
houbo no mundo acto mis grandioso e as xeracins futuras pertencern, por mor desta
accin a unha historia mis elevada do que foi deica o presente toda a historia. Aqu
calou o tolo... Nietzsche. A gaia ciencia. . Editorial Laia, Barcelona Pax 995-6.
A sicoanlise: o seu principal representante Sigmund Freud (1856-1939). A sicoanlise ten como
principio fundamental a teora de que a nosa mente consciente s unha pequena parte da nosa
personalidade que est ademas condicionada tanto por un elemento inconsciente (instinto) como polas
superestructuras sociais (normas morais). En ocasins os instintos son reprimidos para obedecer as
normas sociais aprendidas xerando neuroses e obsesins.
Sigmund Freud analiza o fenmeno relixioso dende a perspectiva da sicoanlise afirmando que se
poden ver como neuroses obsesivas de carcter colectivo. Os rituais e a escrupulosidade coa que se
cumpren as normas relixiosas son semellantes as carcteristicas que se observan nas personalidades
neuroticas. Freud afirmaba que a persistencia das crenzas relixiosas mis al dunha ceerta idade, na que
se acada a independencia, s posible en personalidades infantis que non son capaces de enfrontar a
vida sen a autoridade da figura paterna e sustiten ista polo Deus persoal das relixins.
85
Deste xeito quedan condenados a desaparecer tdolos terrores, os sufrimentos e

asperezas da vida. A vida de ultratumba, que contina a nosa vida terreal como a parte
invisible do espectro solar, contina a visible, trae consigo toda a perfeccin que aqu
votamos de menos. A suprema sabidura que dirixe este proceso, a suprema bondade que
nel se manifesta e a xustiza que nel se cumpre son os atributos dos seres divinos que nos
crearon e crearon o Universo enteiro. Ou, mellor dito, de aquel nico ser divino, no que as
nosas civilizacins condensaron o politesmo de pocas anteriores. O pobo que primeiro
conseguiu semellante condensacin dos atributos divinos mostrouse moi orgulloso de tal
progreso. Revelara o ndulo paternal, oculto dende sempre detrs de toda imaxe divina.
Pero, no fondo, isto non significa senn un retroceso aos comezos histricos da idea de
Deus.
Ao non existir xa mis que un nico Deus, as relacins con l puideron recobrar todo o
fervor e toda a intensidade das relacins infants do individuo co seu pai. Mais a cambio de
tanto amor querese unha recompensa: ser o fillo predilecto, o pobo elexido. Moito tempo
despois elevou a piadosa Amrica a pretensin de ser God's own country, e as
ciertamente en canto a unha das formas baixo as cales adoran os homes divinidade. El
porvenir de una ilusin c.III Sigmund Freud, Alianza Editorial, 1984
O existencialismo. O seu principal representate foi J. P. Sartre. A tese fundamental do existencialismo

que non existe a natureza humana o Ser humano non mis que o que el mesmo fai de si. Neste
sentido a existencia precede esencia (o que ). Pero o existencialismo asume tamn unha posicin atea,
e dicir, esta existencia non se debe a ningn ser creador. O ser humano un ser que est no mundo sen
que deba esta existencia a ningunha causa.
J. P. Sartre (1905- 1980) declarou que os seres humanos necesitan unha base racional para as sas vidas
pero son incapaces de conseguila y, por iso viven nunha situacin de angustia . Para Sartre a
caracterstica fundamental do ser humano a liberdade ou capacidade de eleccin e a responsabilidade
que conleva. Sartre reivindica o nome de humanismo para o atesmo que profesa. un humanismo
porque o ser fundamental do universo o Ser humano. Segundo Sartre a existencia s pode preceder
esencia e a liberdade do ser humano s pode darse se Deus non existe. A existencia dun Deus creador a
negacin da liberdade do home. Se, pola contra Deus non xiste non hai nada necesario e todo se define
polas accins humanas. Para o exitencialismo todo est permitido moralmente o que no significa que
non se elixa unha moral de relacin cos outros. O ser humano libre, pero est condenado a ser libre e
debe elexir unha moral. Nesto consiste o seu compromiso.
O existencialista, pola contra, pensa moi incmodo que Deus non exista, porque con el
desaparece toda posibilidades de atopar valores nun ceo intelixible; xa non se pode ter o ben a
priori, porque non hai mis conciencia infinita e perfecta para pensalo, non est escrito en
ningunha parte que o ben exista, que se deba ser honrado, que non se deba mentir; posto que
precisamente estamos nun plano onde s hai homes. Dostoievski escribe: Se Deus non existise
todo estara permitido. Este o punto de partida do existencialismo. En efecto, todo est permitido
se Deus non existe e en consecuencia o home est abandonado, porque non atopa nin en si nin
fora de s unha posibilidade de aferrarse. Non atopa ante todo excusa... non se poder xamais
explicar por referencia a unha natureza dada e fixa, dito doutro xeito, non hai determinismo, o
home libre, o home liberdade. Se, por outra banda Deus non existe, non atoparemos fronte a
ns valores e ordes que lexitimen a nosa conducta. As, non temos nin detrs nin diante de ns no
dominio luminoso dos valores, xustificacins ou excusas. Estamos ss, sen excusas. o que
expresarei dicindo que o home est condenado a ser libre. Condenado, porque non se ten creado
a si mesmo, e sen embargo, por outro lado, libre, porque unha vez guindado ao mundo
responsable de todo o que fai. Jean Paul Sartre. O existencialismo es un humanismo, Edicins do
80 pp.21-22
Cuestins:
-Con cal das catro posturas anteriores te identificas mis e porque? Valora cada unha por
separado e redacta un ensaio sobre o tema do atesmo que incla a ta posicin ao respecto.
86
Suxerencias de lectura
Mesas. Gore Vidal. Ed. Minotauro.

Na California moderna, un novo Mesas irrumpe como xa sucedeu
noutras pocas, acompaado por un grupo de mulleres e apstolos
-administradores e publicistas- que escribirn e difundirn a doutrina.
O Mesas, predica dende a TV o culto da morte.
Para visitar en Internet.
http://www.nietzscheana.com.ar/ Pxina sobre Nietzsche onde se poden atopar os seus principais textos.
http://www.geocities.com/SoHo/Cafe/3627/elegio.htm Sobre as ideas de Puente Ojea expresadas no seu
libro Elogio del Atesmo
http://www.el-esceptico.org/ revista atea na rede.
87
Para pensar.......
Eu afortunadamente non teo a necesidade de
crer en Deus
Laplace
O agnosticsmo
Termino derivado de a-gnoscere, ausencia de coecemento, ou imposibilidade de coecer. O
agnosticismo a posicin do que afirma que non se pode admitir a existencia de Deus en tanto non se
atope unha demostracin do mesmo. Un agnosticismo forte afirma tamn que tal demostracin
imposible para a razn humana. Polo tanto o agnstico pon en suspenso toda afirmacin acerca do
sobrenatural. O termo foi acuado por Huxley cara 1860: o termo agnstico escribe Huxley en
Collected Essays, V. 240- veulle cabeza como antittico ao termo gnstico usado pola Igrexa catlica
para referirse a aqueles sistemas relixiosos que crian coecer moitas cousas acerca da divinidade, do
mundo invisible, da materia e o pecado....
A posicin do agnstico presume que o crente o que debe probar a sa crenza e afirma que as
demostracin ata o momento non son concluntes. Polo tanto a nica posibilidade que queda e
suspender provisionalmente o xuzo definitivo sobre a posibilidade de saber se Deus existe ou non.
Este aplazamento da cuestin, deixndoa en suspenso sine die un plantexamento que pode levar a
unha indefinicin persoal. A vida coti e tamn a vida profesional esixen decisins en moitos ambitos
o que fai necesario un posicionamento que o agnstico tericamente non capaz de dar. Por iso
agnsticos famosos como Bertrand Russell declarnse agnsticos tericos e ateos prcticos.
O agnosticismo, de feito, non un credo senn un mtodo, a esencia do cal fundamentase
na rigurosa aplicacin dun so principio. Ese principio moi antigo, vello como Scrates,
vello como o escritor que dixo "Probao todo, afrrate ao bo"; o alicerce da Reforma, que
ilustrou con simplicidade o axioma que todo home debera ser capaz de dar razn da f nel,
o
gran principio de Descartes; o axioma fundamental da ciencia moderna.
Positivamente, o principio pode ser expresado as: En cuestins do intelecto, siga a sa
razn tan lonxe como o leve, sen prestar atencin a outras consideracins. E negativamente:
En cuestins do intelecto, non supoa certas as conclusins que no foron demostradas ou
non son demostrables. Tomo iso como a fe agnstica, que si un home a respeta enteira e
incorruptamente, no deber ter vergoa de mirar nos ollos ao universo, calqueira sexa o
futuro que ste lle garde.
Os resultados da definicin do principio agnstico variarn de acordo ao coecemento
individual e a capacidade, e de acordo condicin xeral da ciencia. O que non se probou ata
hoxe pode ser probado, coa axuda de novos descubrimentos, man. Os nicos asuntos
negativos inmutables sern aquelas negacins que fluen da demostrable limitacin das
nosas facultades. E a nica obriga aceptada ter a mente sempre aberta conviccin.
Huxley. Agnosticismo en Huxley y Dios Editorial Thasslia
Cuestins
-Pensas que se pode vivir coa dbida acerca da existencia de Deus sen que iso tea consecuencias na
vida coti? En que situacin se atopara unha persoa agnstica que convidaran a formar parte dunha
cerimonia relixiosa? Cmo debera actuar?
-Cres que se pode ser realmente agnstico ou mis ben o agnstico un ateo que non se atreve a
recoecer que o ? Razoa a resposta.
88
Suxerencias de lectura
O fin da infancia A. C. Clarke. Ed. Minotauro. Ten como tema a
futura evolucin do ser humano. Unha raza alienixena chega Terra e
trae paz, prosperidade..., Sen embargo non se deixan ver. Quen son
eses seres? Xa visitaron o noso planeta antes? Quizais son a base de
todas as nosas lendas e crenzas relixiosas....
http://groups.msn.com/DebatesobrelaexistenciadeDios/textos.msnw?
action=get_message&mview=0&ID_Message=665&LastModified=4675442971586648969 Debate
Coplestn-Russell
http://www.angelfire.com/az/ateismo/librepensador.html pxina sobre librepensamento e enlace coa
pxina de apoio da Freedom From Religion Foundation
http://www.mercurialis.com/spiritus/hombre_y_religion.htm Pdese ler a conferencia de A. Huxley
O home e a relixin
89
Para pensar.......
O que importa hoxe non a diferencia entre
os que cren e os que non cren, senn entre
aqueles aos que lles importa e aqueles aos que
non.
Abb Pierre
O ateismo na sociedade actual

Existe a tendencia, dende a perspectiva relixiosa, de considerar os fenmenos relixiosos como un feito
universal e inseparable do ser humano, de maneira que parecera que calquera ser humano, polo feito de
selo, atpase coa relixin como resposta aos problemas da existencia. Anda que logo podera
posicionarse, fronte ou a favor, da relixin dende unha perspectiva personal.
Pero, anda que certo que as diversas sociedades optaron por ofertar visins relixiosas da vida e a
conduta ao longo dos sculos, non menos certo que, a nivel individual, existen persoas que non se
preocupan nin lle afectan este tipo de plantexamentos.
A relixin cumple un rol social que ser analisado na seguinte leccin, e a maior parte das persoas son
educadas dende a infancia no repecto relixin (ben sexa aceptada socialmente na sa comunidade) ou
no respecto tdalas relixin (non a aceptada socialmente), pero isto non quere dicir que a relixin
forme parte do conxunto de intereses vitais de tdalas persoas. De feito un fenmeno recoecido pola
totalidade das relixins institucionais e o feito de que, na actualidade moitas persoas viven marxe das
crenzas relixiosas, non porque se posicionen a favor ou en contra, senn porque non lle interesan os
temas relixiosos, en absoluto. a posicin do indiferente relixioso.
A explicacin que se da deste fenmeno vara segundo a perspectiva que se adopte. Dende as relixins
institucionais afirmase que un proceso producido por unha sociedade de consumo carente de valores.
Dende a perspectiva do atesmo terico propnse como explicacin a idea da falta de reflexin persoal.
En calquera caso o nmero destes indiferentes aumenta da da como reflicten as estadsticas.
Unha das explicacins mis plausibles deste fenmeno o pouco esforzo que exisen as relixins e os
sistemas de crenzas baseados nelas. A maoria dos sistemas relixiosos piden o consentimento para o
ingreso nesa relixin e despois de rexistrar ao fiel non exisen deste nada mis. No cristianismo o recn
nado bautizado sen o seu consentimento e despois de pasar por unha serie de rituais na sa infancia
pode chegar vellez sen ter que comprometerse coas sa crenzas nin co dogma relixioso nin unha sa
vez.
Cando algun nega a sa herdanza relixiosa dun modo pblico existe unha reacin social, ben por parte
dos crentes comprometidos (que si fan oir a sa voz) ou ben polo resto dos indiferentes que sinten
perturbada a sa existencia e mostran o seu enfado por iso. Cando algun titubea ou dbida tampouco
moi ben recibido. En cambio non preocuparse por saber ou non saber a via do menor esforzo sobre a
que se construen a maior parte das crenzas relixiosas.
Tamn certo que mis facil ingresar nunha relixin que sar dela. Apostatar figura legal para non
figurar no rexistro dunha relixin complicado, e algunhas relixins nin sequera aceptan ese dereito. No
cristianismo podes declararte apostte pero non podes borrar a marca do bautismo. Tampouco moi
fcil manter unha posicin atea nun mundo condicionado pola institucionalizacin dos ritos de paso de
orixe relixiosa. Iso conleva que, en moitos casos, se opte por unha posicin de indiferencia prctica.
90
Para pensar.......
ACTIVIDADE CULTURAL
ESQUEMA DE TRABALLO
A CRENZA E A INCRENZA
Aplicacin
no
INTELECTUAL
no
COMIC
na
SOCIEDADE
na
MSICA
CINE
Creacin
CONCLUSINS
91
Para pensar.........
Calqueira fe unha forma de cegueira. Cando
dicimos: A fe s crer o que non vemos, nese
mesmo instante a fe impidenos ver o que vemos.
Jos Luis Sampedro
O Intelectual
O 'factor Deus'
Jos Saramago
El Pas 18 de septiembre del 2001
algn lugar da India. Unha fila de pezas de
artillera en posicin. Atado boca de cada unha

delas hai un home. No primeiro plano da
fotografa, un oficial britnico ergue a espada e
vai dar orde de disparar. Non dispoemos de
imaxes do efecto dos disparos, pero ata a mis
obtusa das imaxinacins poder 'ver' cabezas e
troncos dispersos polo campo de tiro, restos
sanguinolentos, vsceras, membros amputados.
Os homes eran rebeldes. Nalgn lugar de Angola.
Dous soldados portugueses erguen polos brazos a
un negro que quizais non estea morto, outro
soldado empua un machete e preparase para
separar a cabeza do corpo. Esta a primeira
fotografa. Na segunda, esta vez hai unha segunda fotografa, a cabeza xa est cortada, est clavada nun
pau, e os soldados rin. O negro era un guerrilleiro. Nalgn lugar de Israel. Mentras algns soldados israeles
inmovilizan a un palestino, outro militar rmpelle a martelazos os osos da man dereita. O palestino tirara
pedras. Estados Unidos de Amrica do Norte, cidade de Nova York. Dous avins comerciais norteamericanos,
secuestrados por terroristas relacionados co integrismo islmico, lnzanse contra as torres do World Trade
Center e derribanas. Polo mesmo procedemento un terceiro avin causa danos enormes no edificio do
Pentgono, sede do poder blico de Estados Unidos. Os mortos, enterrados entre os escombros, reducidos a
migas, volatilizados, contanse por miles.
(...) Sempre teremos que morrer dalgo, pero xa se perdeu a conta dos seres humanos mortos dos peores
xeitos que os humanos foron capaces de inventar. Unha delas, a mis criminal, a mis absurda, a que mis
ofende simple razn, aqela que, dende o principio dos tempos e das civilizacins, manda matar en nome
de Deus. Xa se dixo que as relixins, todas elas, sen excepcin, nunca serviron para aproximar e congraciar
aos homes; que, polo contrario, foron e seguen sendo causa de sufrimentos inenarrables, de matanzas, de
monstruosas violencias fsicas e espirituais que constituen un dos mis tenebrosos captulos da miserable
historia humana. Alo menos en sinal de respeto pola vida, deberamos ter o valor de proclamar en tdalas
circunstancias esta verdade evidente e demostrable, pero a maiora dos crentes de calqueira relixin no s
finxen ignoralo, senn que se erguen iracundos e intolerantes contra aqueles para quen Deus non mis ca
un nome, nada mis ca un nombre, o nome que, por medo a morrer, lle puxemos un da e que vira a
dificultar o noso paso a unha humanizacin real. A cambio prometanos parasos e ameazabanos con
infernos, tan falsos os uns coma os outros, insultos descarados a unha intelixencia e a un sentido comn que
tanto traballo nos costou conseguir. Di Nietzsche que todo estara permitido se Deus no existise, e eu
resposto que precisamente por causa e en nome de Deus polo que se permiteu e xustificou todo,
principalmente o peor, principalmente o mis horrendo e cruel. Durante sculos, a Inquisicin foi, tamn,
como hoxe os talibn, unha organizacin terrorista adicada a interpretar perversamente textos sagrados que
deberan merecer o respeto de quen neles dicia crer, un monstruoso connubio pactado entre a Relixin e o
Estado contra a libertade de conciencia e contra o mis humano dos dereitos: o dereito a dicir non, o dereito
herexa, o dereito a escoller outra cousa, que s iso o que a palabra herexa significa.
E, con todo, Deus inocente. Inocente como algo que non existe, que non existiu nin existir nunca,
inocente de ter creado un universo enteiro para colocar nel seres capaces de cometer os maiores crimes
para logo xustificalos dicindo que son celebracins do seu poder e da sa gloria, mentras os mortos se
acumulan, estos das torres xemelgas de Nova York, e tdolos demis que, en nome dun Deus convertido en
asasino pola vontade e pola accin dos homes, cubriron e insisten en cubrir de terror e sangue as pxinas da
Historia. Os deuses, penso eu, s existen no cerebro humano, prosperan ou deterioranse dentro do mesmo
universo que os inventou, pero o `factor Deus, ese, est presente na vida como se efectivamente fose
dono e seor dela. Non un deus, senn o `factor Deus o que se exhibe nos billetes de dlar e se amosa
nos carteis que piden para Amrica (a dos Estados Unidos, non a outra...) a bendicin divina. E foi no
`factor Deus no que se transformou o deus islmico que lanzou contra as torres do World Trade Center os
92
avins da revolta contra os desprecios e da vinganza contra as humillacins. Dirase que un deus adicouse a
sementar ventos e que outro deus resposta agora con tempestades. posible, e quizis sexa certo. Pero non
foron eles, pobres deuses sen culpa, foi o `factor Deus, ese que terriblemente igual en tdolos seres
humanos onde queira que estean e sexa cal sexa a relixin que profesen, ese que intoxicou o pensamiento
e abreu as portas s intolerancias mis srdidas, ese que non respeta senn aquilo no que manda crer, o
que despois de presumir de ter feito da besta un home acabou por facer do home unha besta.
Ao lector creente (de calqueira crenza...) que conseguira soportar a repugnancia que probablemente lle
inspiren estas palabras, non lle pido que se pase ao atesmo de quen as escribiu. Simplemente rogolle que
comprenda, co sentimento, se non pode ser coa razn, que, se hai Deus, hai un s Deus, e que, na sa
relacin con l, o que menos importa o nome que lle ensinaron a darlle. E que desconfe do `factor Deus.
No lle faltan inimigos ao espritu humano, mais ese un dos mis pertinaces e corrosivos. Como quedou
demostrado e desgraciadamente seguir demostrndose.
Jos Saramago, escritor portugus, premio Nobel de Literatura
Recoeces que posicin atea est implicita no artigo de Saramago. Xustifica a resposta.
Investiga sobre a vida do premio nobel Jos Saramago e averigua que grao de compromiso
mantn coas sas ideas ateas.
Cantos personalidades din publicamente que son ateas. Averiguao.
Buscar ateos famosos e recoller unha biografa bsica. Montar coas sas imaxes e fotos un cartel.
www.primenet.com/~lippard/atheistcelebs/ http://agora.ya.com/hiperboreoo/ffamosas.html
A funcin do intelectual comprometerse socialmente e denunciar os problemas sociais. Pdese

facer dende calquera posicin relixiosa? Busca exemplos ao respecto.
Investiga as distintas posicins sobre o compromiso do intelectual e a sa relacin actual co tema

da relixin e os fundamentalismos.
93
Un mito unha relixin na que xa ningun cre
James Feibleman
Anlise dun comic:
Predicador
-Qu visin de Deus se usa no Comic?. Dirias que plantexa un atesmo De que tipo?
-O uso das mitoloxas cos seus deuses e semideuses tamn est presente nos comics, fai unha revisin
dos personases da Marvel (superherois) describindo as caractersticas que presentan e os deuses
mitoloxicos que se pudieron usar na sa construccin.
-Fai unha anlise a travs de distintas paxinas de comics sobre como se usa o plantexamento da relixin
nos comics. Nos mangas atopars visins pantesta, tamn podes ver posicins maniqueistas e testas
(loitas do ben contra o mal, anxos e demos, espiritus positivos e negativos....).
94
Buda
Buda a historia da
vida de Shiddarta, o
prncipe indio que co
tempo se convertiu en
profeta e fundou unha
relixin. Trala segunda
guerra
mundial,
contexto de emergencia
do manga, un tema era
esencial en todo o
planeta: a resurreccin.
Esta a trama que
subxace en toda a obra
Predicador
Portal de Sueos
Estudio Utopia
Historia: Mara
Sampers San Milln.
Arte: Miguel ngel
Hernndez Cedillo.
Predicador un cmic Historieta
de difcil cualificacin protagonizada por
no seu argumento
anxos e demos,
mzclanse elementos
enmarcada nun dos
fantsticos e
momentos mis crus da
sobrenaturais. O seu
2da. Guerra Mundial,
protagonista, Xnese,
xorde dunha discusin
fillo da cpula dun
sobre relixin onde o
nxo e un demo, unha argumento principal foi
entidade
a forma en que as
probablemente tan
distintas crenzas se
poderosa como o
contradin entre s, pero
mesmo Deus.
tamn en ocasins
Asustado, Deus
poden chegar a
abandoa a sa posicin complementarse.
no Ceo e agchase no
mundo. Xnese entra
no corpo de Jesse
Custer. Co
coecemento e
capacidades que lle
proporciona Xnese,
emprender a busca de
Deus para pedirlle
explicacins polo seu
abandono
Contrato con Dios

Autor: Will Eisner
The Sandman
Autor: Neil Ganman
Catro historias que

evocan a vida dos
barrios humildes de
Nova York durante os
anos 30. Na primeira
un home que ten un
contrato con Deus, s
que Deus
incumpreuno....
Esta saga de comics

trata de deuses,
pesadelos, historias
sobre a verdadeira
esencia dos soos. O
protagonista Soo dos
Eternos, pertence a
unha arcana familia
cuios membros son
mis que deuses
(porque os deuses
morren, cando a xente
deixa de crer neles). Os
Eternos, sen embargo,
existen dende o
principio do tempo,
cando Destino abriu o
seu libro; e existirn ata
o fin dos tiempos.
"violaches o noso
contrato! Se Deus
ordea que o home
cumpra o acordado...
non ten que cumprilo
Deus tamn? Eu
preguntoche... non
estaban claras as
clasulas?... pasei
por alto algunha
frase... salti unha soa
coma?"
Frimme Hersh
http://www.utopiacomics.com/comic1.htm#img para a historia e imaxes de Omaha

http://www.norma-ed.es/magazine/report/reppredicador.asp Articulos sobre Predicador e algunhas
imaxes.
http://www.arquired.es/users/karawapo/sandman.htm Sipnosis da historia e libros que compoen a saga
95
A nica cousa boa que saiu da relixin foi a
msica
George Carlin
A Msica
El cromosoma
De muerte lenta
Hijos de Can
Hace tiempo que me importa un

comino
que el ltimo jaln de mi camino
caiga lejos de Roma,
hace tiempo no juego al acertijo
tan esdrjulo de un padre y un hijo
y una blanca paloma.
Morir por las ideas, la idea es

excelente.
Por no tenerla, a punto estuve de
morir,
pues los que la tenan, en multitud
ardiente
con sus gritos de muerte cayeron
sobre m.
Y ahora que la tengo mi musa
insolente,
abjura de su error, se une a ellos al fin
no sin darle al asunto un cierto retintn:
Muramos por ideas,
mas de muerte lenta
de muerte lenta.
La Biblia cuenta una historia,

que un dios terrible dict.
El drama de dos hermanos,
el justo y el traidor.
Abel mezquino y cobarde,
el siervo de su seor.
Can que no entr en el juego,
y que se rebel.
Te maldigo truena la voz de su juez.
Padre nuestro que nos priv del Edn.
Y lo cierto es que no me desespero

desde el da que al clebre madero
lo comi la carcoma
pero si me preguntan y lo digo
aparte de algn que otro ntimo
amigo
todos creen que es broma.
Y como con eso no se bromea
esperan que Dios me d con la tea
de churrusca Sodoma
o que al menos diga yo reconfortante
que me he hecho mahometano o
protestante
hablamos otro idioma.
Pues nada ms que eso me faltaba
que tuviera que asirme a la chilaba
del profeta Mahoma
ni a tripa de Lutero ni aun de Buda
prefiero caminar con una duda
que con un mal axioma.
Porque dudo que al final de este
asunto
la cosa no se acabe con un punto
sino con punto y coma
y no espero un cielo o un infierno
no ms confo en que ser algo
eterno
gracias al cromosoma.
Gocemos, ya que no hay peligro en el

retraso,
del viaje por las curvas del camino a
seguir;
que podemos morir, si forzamos el
paso,
por una idea absurda, vaca y balad.
Y al dar el alma a Dios es triste darse
cuenta
en medio de amargura y de desolacin
que equivocamos rumbo, camino y
conviccin.
Muramos por ideas,
mas de muerte lenta
ADAPTACIN A LA CANCIN DE
George Brassens
Las estirpe del fugitivo,

creci y se multiplic.
El signo que los margina,
ya nunca se borr.
Te maldigo, claman los hijos de Abel,
a la diestra de su seor el poder.
Sufrirs, morirs, esta es su voluntad,
Pero an hay aqu, Hijos de Can !!!
Quiz los hombres seamos,
a un tiempo Abel y Can.
Quiz algn da destruya,
lo oscuro que hay en m.
El destino no est marcado al nacer.
Yo he elegido ser lo que siempre ser.
Hijos de Can !!!
Tranquilo puedo vivirme mi historia

sabiendo que a las puertas de la
gloria
mi nariz no se asoma
la muerte no me llena de tristeza
las flores que saldrn por mi cabeza
algo darn de aroma.
La mandrgora
Silent Warrior
Can rompi con un gesto,

Su yugo de esclavitud.
Huy del ojo implacable,
Llev su propia cruz.
Perseguido, por quebrantar una ley,
que no entiende, y que no cuenta con l.
Sufrirs, morirs, esta es su voluntad,
Pero an hay aqu, Hijos de Can !!!
Barn rojo.
John Lennon
Duran Duran
96
Long ago, for many years

White men came in the name of GOD.
They took their land, they took their
lives
A new age has just begun.
They lost their GODS, they lost their
smile
They cried for help for the last time.
Liberty was turning into chains
But all the white men said
That's the cross of changes.
In the name of GOD - The fight for
gold
These were the changes.
Tell me - is it right - In the name of
GOD
These kind of changes?
They tried to fight for liberty
Without a chance in hell, they gave
up.
White men won in the name of GOD
With the cross as alibi.
There's no GOD who ever tried
To change the world in this way.
But for the ones who abuse his name
There'll be no chance to escape
On judgment day.
In the name of GOD - The fight for
gold
These were the changes.
Tell me - Is it right - In the name of
GOD
These kind of changes?
Tell me why, tell me why, tell me why,
The white men said:
That's the cross of changes?
Tell me why, tell me why, tell me why,
In the name of GOD
These kind of changes.
God is a concept by which we

measure our pain
I'll say it again
God is a concept by which we
measure our pain
I don't believe in magic
I don't believe in I-Ching
I don't believe in Bible
I don't believe in tarot
I don't believe in Hitler
I don't believe in Jesus
I don't believe in Kennedy
I don't believe in Buddha
I don't believe in mantra
I don't believe in gita
I don't believe in yoga
I don't believe in kings
I don't believe in Elvis
I don't believe in Zimmerman
I don't believe in Beatles -I just believe in me
Yoko and me -- and that's reality
The dream is over -- what can I say?
The dream is over -- yesterday
I was the dream-weaver but now I'm
reborn
I was the walrus but now I'm John
And so dear friends you'll just have to
carry on -The dream is over.
There was a time I was so afraid

Of everything people around me said
That I wanted to hide my face in the
shadows.
There was a time on a bed of nails
I was dreaming a plan I thought could fail
But no power under the sun could pull it
together
I can't take this attitude
Got to show now I got to move on
God knows where I'm going to
It's a lonely burning question
I am I myself alone
Realise I never need to use No-one
Money, power, Holy roads.
Freedom puts my faith in none of the above.
If there's a time that we ever see
The nature of life in reality
Then I want to be there
To kick at the answer
I can't take this attitude
Got to show now I got to move on
God knows where I'm going to
It's a lonely burning question
I am I myself alone
I am I myself alone
When it comes down to my soul.
MIDDLE
I am I myself alone
I am I myself alone
When it comes down to my soul.
None of the above
I stand by none of the above
Cuestins:
Que teen en comn as cancins anteriores? Qu aspectos do tema do atesmo toca cada unha delas?
Buscar algn fragmento musical inspirado na dbida acerca na existencia de Deus e o desgarramento
existencial que supn. Algns autores posibles: As falou Zaratustra de Wagner, Don Juan de Strauss.
Tamn se pode plantexar unha audicin musical con algunhas obras musicais ateas. Podes atopar unha
seleccin e a explicacin en ingls das obras na seguinte direccin en Internet:
http://www.telemark.net/atheistmusic/
97
Pode ser que o noso rol neste planeta
non seza adorar a Deus, senn crealo.
Arthur C. Clarke
A Sociedade e os seus smbolos.
La A simboliza negacin e a
T Theos (deuses), as que a
Creado en 1963 pola
sa mensaxe clara. Posta de
American Atheists, un
lado semella un peix ao que
logotipo internacional
se lle devorou o corpo que
simbolizando o atesmo. Un
representa un ataque directo
smbolo da ciencia, da
ao cristianismo. Ten a figura
abstracin do pensamento e
un smbolo da universalidade. dunha frecha cara riba, o que
representara sa vez a
Escolleuse o tomo por ter
ascensin do ser humano a
sido un redescubrimento da
unha etapa atea. A T
ciencia contempornea, con
orixe nos pensadores gregos maiscula como unha cruz
da antiguidade. Asi, o pasado sen cabeza, as religiones son
asi, no usan el intelecto.
da humanidade, o presente
que ns construmos, e o
futuro que nos reserva estan
presentes neste smbolo. O
tomo era, no momento en
que foi concebido, a partcula
mais pequena da matria. Ao
mesmo tempo, o tomo est
presente en todo o universo.
a partcula de un elemento,
e a propiedade dese mesmo
elemento. a unidade e a
totalidade.
O mesmo co smbolo anterior

pero co dentro dun crculo,
ten as letras "A" "Te" e "O",
as que di ATeO por s mesmo
Os loureiros fan pensar que o

coecemento s est ao
alcance duns poucos. A T en
forma de torre da a entender
que o coecemento xera forza
e permite estar vixilante e
alerta. O pau atravesado en
forma de cornamenta
indicara o frreo que o
coecemento.
Cal dos smbolos anteriores che parece mis adecuado? Elabora ti un smbolo do atesmo e describeo.
Investiga o significado dos diferentes smbolos do cartel.

98
En tanto tdalas preguntas sexan respondidas
coa palabra 'Deus', a investigacin cientfica
simplemente imposible.
Robert Ingersoll
No cine
Sinopse: retrata a bsca de vida extraterrestre polos cientficos. Baseada na novela

de Carl Sagan a loita contnua entre saber e crenza impregna o filme. O misterio, o
fanatismo, os soos da infancia, a poltica, a relixin, conforman unha pelcula que
non ofrece respostas, s preguntas. A mensaxe que transmite que, creamos ou non
creamos, a verdade segue a eludirnos.
Ttulo: Contact
Director: Robert
Zemeckis, 1997.
Actores
principais:
Jodie Foster,
Matthew
McConaughey,
James Woods, ...
Cuestins:
Se a relixin non mis que unha toleria, e o noventa por cento da Humanidade est
tolo, debe representala un tolo?
Qu diferencia ciencia da relixin cando non atopa probas do que di?
Comenta a frase: "Sempre pensei que o mundo tal e como ns o facemos" quen a
di? En que contexto? Qu posicin plantexa ante a existencia de Deus?
Na pelcula repitese en tres ocasins e por tres personaxes distintos a frase: "Se non
hai vida al en riba, cnto espacio desaproveitado". Cal a posicin respecto s
crenzas relixiosas de cada unha desas personaxes? Qu se quere dicir en cada caso?
Bibliografa
BLOCH, Ernst, El atesmo en el cristianismo. La religin del xodo y del Reino, Ed. Taurus
BORGHELLO, Ugo, Ersnt Bloch: Atesmo en el cristianismo, Ed. Magisterio Espaol
BORNE, GUITTON, RICOEUR y otros, Dios hoy, Ed. Kairs
BOWKER, J., El sentido de Dios, Ed. Pennsula
CARO BAROJA, Julio, De la supersticin al atesmo, Ed. Taurus
COHEN, Esther, El silencio del nombre, Ed. Anthropos
FEUERBACH, Ludwig, La esencia del cristianismo, Ed. Trotta
FLEW, Anthony, Dios y la filosofa, Ed. El Ateneo
FREUD, Sigmund, Moiss y la religin monotesta.Y otros escritos sobre judasmo y antisemitismo,
Alianza Ed.
GALILEO GALILEI, Carta a Cristina de Lorena y otros textos sobre ciencia y religin, Alianza Ed
GELLNER, E., Postmodernismo, razn y religin, Ed. Paids
GONZALEZ DE CARDENAL, Olegario, Cuatro poetas desde la otra ladera:Unamuno, Jean Paul,
Machado, Oscar Wilde, Ed. Trotta
HANSON, N.R., NELSON, B. y FEYERABEND, P.K., Filosofa de la ciencia y religin, Ed. Sgueme
JASPERS, Karl, La fe filosfica ante la revelacin, Ed. Gredos
JORDAN, P., El hombre de ciencia ante el problema religioso, Ed. Guadarrama
KANT, Immanuel, La religin dentro de los lmites de la mera razn, Alianza Ed
KOLAKOWSKI, Leszek, Si Dios no existe ... Sobre Dios, el diablo, el pecado y otras preocupaciones
de la llamada filosofa de la religin, Ed. Tecnos
KOLAKOWSKI, Leszek, Cristianos sin iglesia, Ed. Taurus
99
KRGER, Hans J., Teologa e Ilustracin, Ed. Alfa

LUBAC, Henri de, El drama del humanismo ateo: Comte, Feuerbach, Nietzsche, EPESA
LLOBERA, J.R., El dios de la modernidad, Ed. Anagrama
MIETHE, Terry y FLEW, Anthony, Existe Dios?, Ed. Ctedra
NOY, Lecomte du, De la ciencia a la fe, Ed. Guadarrama
OTTO, Rudolf, Lo santo. Lo racional y lo irracional en la idea de Dios, Alianza Ed.
PUENTE OJEA, Gonzalo, Elogio del atesmo. Los espejos de una ilusin, Ed. Siglo XXI
ROMERALES, Enrique (Ed.), Creencia y racionalidad. Lecturas de filosofa de la religin, Ed.
Anthropos
RUSSELL, Bertrand, Religin y ciencia, Ed. F.C.E.
TIERNO GALVAN, Enrique, Qu es ser agnstico?, Ed. Tecnos
ZUBIRI, Xavier, El hombre y Dios, Alianza Ed.
100

Crerounoncrer

Загружено:

Сведения о документе

Оригинальное название

Авторское право

Доступные форматы

Поделиться этим документом

Поделиться или встроить документ

Параметры публикации

Этот документ был вам полезен?

Это неприемлемый материал?

Авторское право:

Доступные форматы

Crerounoncrer

Загружено:

Авторское право:

Доступные форматы

CRER OU NON CRER

(Posicins ante o fenmeno relixioso)

Anlise do noso contexto social

As nosas crenzas relixiosas

As crenzas relixiosas en Espaa

Crer ou non Crer?: Plantexamento do debate

Importancia de Deus na vida

SPA UK ITA NL BEL AUS FRA CAN USA ICE

E.GE W.GE GER DK FIN NOR SWE SWI

Religin, moi importante

Reza (sempre ou algunhas

DEISMO PANTEISMO TEISMO

O ATEISMO NA SOCIEDADE ACTUAL

O coecemento de Deus e a ciencia

Los cientficos y Dios. Antonio Fernndez Raada, Nobel, Oviedo

Para visitar en Internet:

As Posturas tericas ante a existencia de Deus.

En Creo Yo. K. Deschner e A. Sanjun. Ed. Yalde. Zaragoza.

Jos Antonio Marina Dictamen sobre Dios. Edit. Anagrama

Para visitar en Internet:

El Mundo Creado. Franco Ferrucci. Ed. Debate.

Para saber mis:

Alemana, da Unin de Adversarios de la Guerra....

En En Creo Yo. K. Deschner e A. Sanjun.

Ed. Yalde. Zaragoza.

El nombre del mundo es bosque U. K. Le Guin ed. Minotauro. Descubre

O Nihilismo: O seu principal representate F. Nietzsche (1844-1900). A tese fundamental do Nihilismo

Deste xeito quedan condenados a desaparecer tdolos terrores, os sufrimentos e

O existencialismo. O seu principal representate foi J. P. Sartre. A tese fundamental do existencialismo

Mesas. Gore Vidal. Ed. Minotauro.

O ateismo na sociedade actual

algn lugar da India. Unha fila de pezas de

artillera en posicin. Atado boca de cada unha

Jos Saramago, escritor portugus, premio Nobel de Literatura

Cantos personalidades din publicamente que son ateas. Averiguao.

A funcin do intelectual comprometerse socialmente e denunciar os problemas sociais. Pdese

Investiga as distintas posicins sobre o compromiso do intelectual e a sa relacin actual co tema

Anlise dun comic:

Contrato con Dios

Catro historias que

Esta saga de comics

http://www.utopiacomics.com/comic1.htm#img para a historia e imaxes de Omaha

Hace tiempo que me importa un

Morir por las ideas, la idea es

La Biblia cuenta una historia,

Y lo cierto es que no me desespero

Gocemos, ya que no hay peligro en el

Las estirpe del fugitivo,

Hijos de Can !!!

Tranquilo puedo vivirme mi historia

Can rompi con un gesto,

Long ago, for many years

God is a concept by which we

There was a time I was so afraid

A Sociedade e os seus smbolos.

O mesmo co smbolo anterior

Os loureiros fan pensar que o

Investiga o significado dos diferentes smbolos do cartel.

Sinopse: retrata a bsca de vida extraterrestre polos cientficos. Baseada na novela

KRGER, Hans J., Teologa e Ilustracin, Ed. Alfa

Вам также может понравиться