Академический Документы
Профессиональный Документы
Культура Документы
ActoAdministrativo
12deNoviembrede2007
ActoAdministrativo.
Manifestacinunilateralexternadelavoluntadqueexpresaladecisindeunaautoridad
administrativacompetenteenejerciciodelapotestadpblica
MiguelAcostaRomero.
INTRODUCCIN
Eltrminoactoadministrativo,antetododebemoscircunscribirloalDerechoAdministrativo,
porcontraposicinalactojurdicoquenosdalanocin,nosdefineyregulaelderechocivil.
Paracomprenderypoderarribaraunanocindeactoadministrativodebemosteneren
claroqueelmismoeselproductodelafuncinadministrativa,independientementedel
ejerciciodelamismaporpartedeunrganoadministrativoodelosPoderesJudicialo
Legislativopuesestosltimostienendentrodesusfuncionesalasllamadasfunciones
impropiasdentrodelasqueseencuentralafuncinadministrativa.
ANTECEDENTES.
LAPUBLICIDADDELACTOJURDICOENELDERECHOROMANO
Elderechonoesotracosaquevidamanifestadaenconductahumana.
Luegocomosedijeradelcasuismoclsicoromanolosjuristasposteriorestomaronla
coherenciasignificativamanifestadaenlosprincipiosrectoresdetodoelderechofuturodel
mundooccidental.
Losjuristasromanoscomprendierondesdeunprincipioqueelderechodebemanifestarse
publicidaddelosactosparaqueelrestodelasociedadtomedebidacuentadeello
oponibilidadaterceros.
ELACTOADMINISTRATIVO
A.Actoadministrativo
Laadministracinpblicasedesenvuelveconlarealizacindenumerososactosdemuy
diversanaturaleza.Elconocimientodelactoadministrativoeslabaseparaelejerciciode
lasgarantasadministrativas.
Lafuncinadministrativasemanifiestaenactosjurdicos,hechosjurdicosyactos
materiales.
Uncampomuyimportantedelosactosadministrativoscorrespondealosactosmateriales,
quesonlosquenoproducenningnefectodederecho,niseligancomoantecedente
jurdicodelosactosadministrativos.Slodeunamaneraindirectapuedeelactomaterial
crearunefectojurdico.
Elsectormsimportantedelosactosadministrativossonlosactosjurdicosadministrativos,
queesunaespeciedeactojurdico:ellosserealizanparaalcanzarciertosefectosde
derecho,comoelnombramientodeunempleado,elotorgamientodeunaconcesin,un
contratodeobraspblicasouncontratodesuministro.Lossimpleshechosadministrativos
puedenoriginar,aunquenosiempre,efectosjurdicos.
Ordenarseensancheunacalleesunactoadministrativo,elaborarlosplanosydemsdatos
tcnicosquepreparenladeterminacindeloshechosjurdicosyencomendaralosalos
trabajadoreselabrirlascepas,derruirinstalacionesyotrosactosms,sonactosmateriales.
Zanobininosdaunadefinicindecarctergeneral,diciendo:elactoadministrativoes
cualquiermanifestacindelaactividaddelaadministracin.
Estadefinicinesexactaensusentidoformal,quetomaencuentaelrganoquerealizala
funcinadministrativa:todoslosactosadministrativosdelaadministracinpublicasonlos
actosadministrativos(elactoadministrativoesunadeclaracindevoluntadenvistade
producirunefectodederecho,frentealosadministrados,emitidoporunaautoridad
administrativaenunaformaejecutoria,implicandolaejecucindeoficio).Tampocose
denominanactosadministrativoslascontroversiasenmateriaagraria,obreraofiscalque
tieneencomendadaselpoderejecutivo,porquesetratadeactosmaterialmente
jurisdiccionales.Estadefinicineslaquemsseajustaalacaracterizacindelacto
administrativocomounaespeciedelactojurdico.
Tambinpuedelaautoridadadministrativaencomendarlarealizacinmaterialdeactos,a
unparticularoaunaempresa,lascualessimplementeseconcretanaobrasennombrede
rganoadministrativa,sinquetenganrelacinconelactoadministrativooriginal.Los
efectosjurdicosderivandelactoadministrativoContraquientienequeoponerseelqueel
queseconsiderelesionandoensusderechos,escontraelactoadministrativo,nocontrala
puestaenprcticadelpropioacto".
Haynumerososhechosqueserelacionanconlosactosadministrativosqueaparentemente
quenoproducenningnefectodederecho.
Sepuedeconsideraralactoadministrativodesdetrespuntosdevista:objetivo,subjetivoy
material.
Desdeelpuntodevistasubjetivoestodoactoemanadodeunrganoadministrativo.El
actoadministrativo,funda,modificaosuprimeunarelacinjurdicasubjetiva,comopartedel
Poderpblico.Desdeesteaspectonoimportaqurganoemitaelacto.
Nohayuncriteriouniformeparadefiniralactoadministrativo.Elactoadministrativoesla
"DeclaracindevoluntaddeunrganodelaAdministracinpblica,denaturalezaregladao
discrecional,susceptibledecrear,coneficaciaparticularogeneral,obligaciones,facultades,
osituacionesjurdicasdenaturalezaadministrativa.
ELEMENTOSDELACTOADMINISTRATIVO
Loselementosdelactoadministrativosonlossiguientes:
1.
Elsujeto
2.
Lavoluntad
3.
Elobjeto
4.
Elmotivo
5.
Elmerito
6.
Laforma
Elsujetodelactoadministrativoeselrganoque,enrepresentacindelEstadoformulala
declaracindevoluntad:Dichorganocuentaconunacompetencia,lacualconstituyeel
conjuntodefacultadesdelmismo.Lacompetenciaeslacantidaddepoderpblicoquetiene
elrganoparadictarunacto.
Loscaracteresdelacompetenciaadministrativa,sonlossiguientes:
Requieredeuntextoexpresodelaleyparaquepuedaexistir.
Lacompetenciaadministrativaseencuentrafragmentadaentrediversosrganos.
Lacompetenciaadministrativanosepuederenunciar,niserobjetodepactosque
comprometansuejercicio.
Lacompetenciaesconstitutivaderganoquelaejercitaynounderechodeltitulardel
propiorgano.
Voluntad.Ladeclaracindevoluntadeselelementodelactojurdico,yaqueelefecto
jurdicoesdeseadoporelsujetoadministrativo.Lacausacreadoradelactoseencuentraen
unanormaysejustificaporsuvalidez.Todoactoadministrativoseformaconunaconducta
voluntariarealizadadentrodenormaslegalesporeltitularqueotorgaladignidaddealguna
forma,porello,eselelementodelmismoladeclaracindelavoluntad.Elerrorconsisteen
ladiscordanciaentreelactoylarealidad.Eldoloescualquiermaquinacinparaproducirun
actocontrarioalasdisposicioneslegales.
Elprocesodevoluntaddeltitulardelrganoadministrativotienetresfases:determinacin,
declaracinyejecucin.
Objeto.Seidentificaconelcontenidodelacto,esenelqueconsisteladeclaracin
administrativa,indicalasituacindelactojurdicoysirveparadistinguirunactodeotro:
multa,concesin,requisa,etc.Eslarelacinjurdicaquecreaelcontenidodelacto,en
formatalqueobjetoycontenidoaparecenidentificados.Eselcontenidodelacto.consiste
enlaresolucin,enlasmedidasconcretasquedisponeelacto.
Losactosjurdicosquenoseanconformesaestadisposicin,sonnuloscomosino
tuviesenobjeto.Interpretandoestasdosnormaspodemosdecirqueelobjetodebeser:
LICITO:Oseaqueelobjetodelactoadministrativonodebeserprohibidoporlasnormas
jurdicasvigentes.
CIERTO:
POSIBLE:
DETERMINADO:
VOLUNTAD.Concurrenenlavoluntadadministrativaelementossubjetivosyobjetivos.La
voluntaddelactoAdministrativoestcompuestaporlavoluntadsubjetiva(voluntad
referentealactomismo)delfuncionarioylavoluntadobjetivadellegislador(voluntadsin
conocerlascircunstanciasparticularesdecadacaso)
EsimportanterecordarquelaLey19.549ensuartculo14noshabladelavoluntadcomo
unelementodelacto.
REQUISITOSESENCIALESDELACTOADMINISTRATIVO
Elactoadministrativoesnulo,denulidadabsolutaeinsanable,enlossiguientescasos:
a)Cuandolavoluntaddelaadministracinresultareexcluidaporerroresencialdolo,en
cuantosetengancomoexistenteshechosoantecedentesinexistentesofalsosviolencia
fsicaomoralejercidasobreelagenteoporsimulacinabsoluta.
Tcita:Lavoluntadestcitacuandoelsilencioadministrativo,porexpresaprevisindel
ordenamientojurdico,esconsideradoactoadministrativo.
Elordennormativoestableceunaseriedetrmitesyactospreviosquedebencumplirse
antesdelaemisindelavoluntad.Oseaelactodebetenerenmiraslafinalidadprevista
porelordenamiento.LafinalidaddelActoAdministrativoresponderaalapreguntade
PARAQUE.
Sielenteadministradorusaelpoderdeunanormaconotrofinel,actoseconsiderar
viciado.
CAUSA.Atiendealosantecedentesdehechoydederechoquedanorigenalacto.La
causarespondealporque?delarealizacindelacto.
MOTIVACIN
Existeconfusinentremotivacinycausa.siunactoesdiscrecionaldebemotivarse.siun
actoestotalmenteregladonoserianecesarialamotivacin.
Paraaclararlasdiferenciasconceptualesqueaparecencuandoseintentadesentraarlos
conceptosdecausaymotivacindelactoadministrativo,esdablerefrescarunimportante
antecedentejurisprudencial:
ACTOADMINISTRATIVO.CAUSA.CONCEPTO.DIFERENCIACONLAMOTIVACIN.
Lacausaentendidacomolosantecedentesdehechoydederechoqueencadacaso
llevanadictarelactoadministrativo,sediferenciadelamotivacin,entantomotivo(o
causa)eslacircunstanciadehechoimpuestaporlaleyparajustificarlaemisindelactoy
motivacineslaexpresinoconstanciasdequedichomotivoexisteoqueconcurreenel
casoconcreto,deloquesesiguequemotivoymotivacinsonmaticesdeunmismo
conceptooideaperosoncosasdistintas...motivacinnoesotracosaqueunaspectoo
ingredientedelelementoformadelactoadministrativoquetiendeaponerdemanifiestola
juridicidaddelactoemitido.
DEBIDOPROCESO:Lagarantadeladefensaenjuicioesaplicableenelmbitodel
derechoadministrativo.
Antesdelaemisindelactodebencumplirseciertospasoslegales.Seconsideran
necesarioslossiguientes:
AUSENCIADEERROR,DOLOYVIOLENCIA:Lavoluntadadministrativadebeserlibrey
conscientementeemitidasinquemedieviolenciafsicaomoral.
Unactorealizadoporunadministradorbasadoendocumentacinfalsa.
AUTORIZACIN:Cuandoelordennormativoexigelaautorizacindeotrorganoparala
emisindeunacto,debeserpreviaynopuedeotorgrseladespusdehabersidoemitido
elacto.Laautorizacinesunaformadecontrolpreventivoyelactoemitidosindicha
autorizacinseencuentraviciado.
APROBACIN:Losactossujetosporelordennormativoalaaprobacindeotrorgano,no
podrnejecutarsemientrasestanohayasidootorgada.Laaprobacinserealizasobre
actosyaformados,conelobjetodepermitirsuejecucinyeficacia.Elactonoaprobadono
produceefectosjurdicos.Varaelcontenidosegnlacategoraaqueelactopertenece.El
objetodebedeserposible,licitoydeterminable.Elobjetodelactopuededividirseenla
partequeloidentificaeindividualizadeotrosactos,llamadocontenidoesencial,parte
implcitaqueintegraelactodeacuerdoconlasdisposicionesvigentesylaparteeventualen
laposibilidaddeincluirtrminos,condicionesymodos.
Motivo.Elmotivodelactoadministrativoeselantecedentequeloprovocayfundasus
realizaciones.
Sonlascircunstanciasdehechoydederechoenvirtuddelascualeslaautoridad
administrativaexteriorizaelacto.Almritoselehaconsideradocomoelementodelacto
administrativo,entendidocomolaadecuacinnecesariademediosparalograrlosfines
pblicosespecficosqueelactoadministrativodequesetratetiendealograr.La
conformidaddelactoconlaleyconstituyeelconceptodelegitimidad.Laconformidaddel
actoconelinterspblicohacenacerelconceptodeoportunidad.
Forma.Eslamaterializacindelactoadministrativo,delactoadministrativo,elmodode
expresindeladeclaracinyaformada.Porlaformadelactoadministrativoseconvierteen
fsicoyobjetivo.Laformaequivalealaformacinexternadelacto.
Lasformasextrnsecassonlasrelativahasolemnidadesrituariasquehadeseguirelacto.
CLASIFICACINDELOSACTOSADMINISTRATIVOS
Clasificacinporsunaturaleza.
Actosmateriales.
Sonlosquenoproducenningnefectodederechoysloverificanprcticamenteel
propsitodelpropioactojurdico.
Actosjurdicos.
Sonlosqueproducenconsecuenciasjurdicas.
Hechosjurdicos.
Elhechojurdicoestconstituidoporunacontecimientonaturalalquelaleyvinculaciertos
efectosdederecho,comoelnacimiento,lamuerte,etc.
Ladistribucintradicionaldelosactosadministrativos.
Actodeautoridad,oactosdelpoderpblico
Enestaclasedeactoselestadoprocedeautoritariamentepormediodeactosdepoderque
sonexpresindesuvoluntadsoberanaomandatosdeordendelaley.Sonlosnecesarios
paraquelaadministracinpuedarealizareficientementesusfunciones.
Actosdeejecucin
Sonlosactosquetiendenahacercumplirforzadas,lasresolucionesydecisiones
administrativas.
Principales
Sonlosactosbsicosdelaadministracin,comolasdecisionesylasresoluciones
administrativas.
Actosimple,esaquelenelqueintervieneunasolavoluntad,esdecir,lavoluntadunilateral
delaadministracin.
Enelcasodeunavoluntadparticularpuedacrearunactoadministrativo,laley
administrativaesquladarlarespuestaaestecaso.
Elactocomplejo,eselqueresultadelaconcurrenciadevariasvoluntadespblicasy
privadas
Silasvoluntadespertenecenadistintosenteshabrcomplejidadexternaenestecasoel
actocomplejosellamatambinacuerdo.
Actocolegiado.Sonlosactosqueprovienendediversosconsejosocomisiones,juntaso
cuerpos.
Actounin.Esunactojurdicoenelqueconcurrenvariasvoluntades,peronoselepuede
considerarcomounactopropiodelafuncinadministrativa,perohayposibilidaddeque
existanactosdederechoadministrativocomosonloscontratosadministrativos.
Actocolectivo,eselqueresultadevariasvoluntades,igualcontenidoyfinalidad,quese
unensolamenteparalamanifestacincomnpermaneciendojurdicamenteautnomas(se
puededefinirelactocolectivodiciendoqueseformacuandovariossujetosurganosdeun
mismoente,acudenporcomunidaddemateria,aformarencomnunactojurdico).
Actounilateral.Elactoadministrativounilateralpuedesertambinunactoregla,comoel
reglamento,ounactocondicin,ounactosubjetivo.
Actobilateral.Sepresentabajounaformadecontrato,seabajolaformadeacuerdode
voluntadesnocontractual,esdecir,deactoscondicin.
Elactoplurilateralcolectivoapareceprincipalmentebajolaformadelosdebatesdelas
asambleasadministrativas.
Negociojurdicodederechopblicoymenosactosadministrativos
Negociosjurdicos,losnegociosjurdicosson,engeneral,lasmanifestacionesdevoluntad
deunsolosujeto,laadministracinpblica.Aquellosactosquetransfierenaunparticularla
administracin.Controlalosactosemitidosporunaentidadautomtica.Actosdestinadosa
limitaresosderechos,quelimitanlazonadelosparticulares.
Sancionesquecastiganlainfraccindelasleyesurdenesadministrativas.Actosque
condicionanelejerciciodeunpoderporpartedeunrgano.Lasordenesadministrativas,
actosporlosquelaautoridadadministrativaimponelosmandatosdelaleyolasordenes
administrativasalosparticularesquesenieganvoluntariamenteaobedecer.
Merosactosadministrativos
Unacategoracorrespondealosqueresultandemanifestacionesdejuicioapreciacinyde
opinin.
3.Lacomprobacindehachos,condiciones,requisitos,relacionesjurdicas.
Otracategoradelosmerosactosadministrativoseslareferenteamanifestacionesde
reconocimiento.
1.Certificacindeunactoohechosrealizados,comocomprobarlaveracidaddeunafirma.
3.Inscripcinenunregistrodeactosyhechoscomopruebasdelosmismos.Serefierea
losactosdelestadocivildeunapersona,alregistrolegalparaelejerciciodeunaprofesin.
Clasificacindeacuerdoconlarelacindefacultadesqueseejercitaalestructurarelacto
Actosqueresultendelaactividadregladaovinculada.
Losactosdiscrecionales.Tienelugarcuandolaleydejaalaadministracinunpoderde
libreapreciacinparadecirsidebeobraroabstenerse,oenquemomentodebeobrar,que
contenidovaadarensuactuacin.
Actosseleccionadosconelfuncionamientodelestatutolegaldelosempleadospblicos.
Actopresunto.
Clasificacindelosactosadministrativosporrazndesucontenido
Seclasificanenactoregla,actosubjetivoyactocondicin.
Poractoreglaseentiendeelquecreasituacionesjurdicasimpersonales,abstractasyde
carctergeneral.
Arazndesucontenidohaydosgruposmuyimportantes
Actostramite,queestnformadosporunaseriedeactosquenosondecarcter
resolutivossimplementeseconcretanadarunasolucinadministrativaounpropsito
administrativo.
Losactosdefinitivos,sonaquellosactosconloscualessefinalizaunprocedimiento
administrativo,realizandolafinalidadltimaomediantelaley.
Actosjurdicosadministrativosimperativos,Sonloscontienenunmandatoouna
prohibicin.
Actosjurdicosconformadores.Tambinpodranconsiderarselascirculares,instrucciones
ydisposicionesparadictarlasdisposicionesdeley.
Laclasificacindelactoadministrativoesmuydiversaydependemuchodelautor,
enseguidamostraremoslaclasificacinmsutilizada.
Existendiversoscriteriosparaclasificarlosactosadministrativos.Unodeellospartedela
relacinqueguardalavoluntadcreadoradelactoconlaley.Esas,entonces,quelosactos
administrativospuedenclasificarseendoscategoras:elactoobligatorio,regladoo
vinculadoyelactodiscrecional.
a.
Elactoobligatorio.Estetipodeactoseselqueenlajurisprudenciaydoctrinadelos
EstadosUnidosdeAmricadelNorteseconocecomoelnombredeactosministerialesy
constituyelabasedelwritofmandamus.
b)Elactodiscrecional.Porlogeneral,delostrminosmismosqueuselaleypodr
deducirsesiellaconcedealasautoridadesunafacultaddiscrecional.
Igualcosaocurriraentodosaquelloscasosenquelaleydejealaautoridadlibertadde
decidirsuactuacinporconsideracionesprincipalmentedecarctersubjetivo,talescomo
lasdeconveniencia,necesidad,equidad,razonabilidad,suficiencia,exigenciadelintersu
ordenpblico.
RafaeldePinadefineelactodiscrecionalenlossiguientestrminos:"Actodelaautoridad
realizadoenelejerciciodelapotestaddeestanaturaleza,reservadaconcarcter
excepcionalalosrganospersonalesdelaAdministracinpblica,paralaresolucinde
determinadordendecuestiones.Elactodiscrecionalnoquedafueradelaposibilidadlegal
delaimpugnacin."
Elactodiscrecionalsepresentaenelderechoadministrativoderivadodelejerciciodeuna
atribucinexpresa.Eselactoadministrativoquetienesufundamentoenunaleyo
reglamentoquedejaalrganoejecutorunpoderlibredeapreciacinparadecidirsidebe
obrar,cmodebeobrar,cundodebeobraryculvaaserelcontenidodesuactuacin,
comodiceBonnard:"elpoderdiscrecionalconsisteenlaapreciacindejadaala
administracinparadecidirloqueesoportunohacer".
Elexcesoquelaautoridadtengaenelejerciciodelactodiscrecionalesloquelalegislacin
administrativayladoctrinafrancesallamandesvodepoder(detournementdepouvoir)y
queconsiste,segnlajurisprudenciadelConsejodeEstadoFrancs,enquestese
presentacuandoelrganoadministrativocompetente,alemitirelactoadministrativo,
perseguiraunafinalidaddiversadelaqueconformealaleydeberaserperseguida.
Porloquesepuedeafirmarqueelactodiscrecionalloejercelaautoridadadministrativaen
formalibre,apegndosealoslmitesquelesealalaleyqueeslaquedelimitasuesferade
competencia.
Elactodiscrecional,queesunactoadministrativo,sepresentacuandolapropialeyfaculta
alaadministracinconunpoderlibredeapreciacinparadecidirsuactuacinyel
contenidodesta.
Deigualformaocurreenaquelloscasosenquelaleydejaalaautoridadlibertaddedecidir
suactuacinporconsideracionessubjetivascomolasdenecesidad,oportunidad,justicia,
equidad,razonabilidad,racionalidad,suficiencia,exigenciadelinterspblicoodelinters
social,etc.
Loselementosdelactodiscrecionalsonlosdelactoadministrativo,peroconlassiguientes
particularidades:
Siempresonpartedelacompetenciadelrganoadministrativo
Suslmitesestnsealadosporlaley
Laleydebeautorizaralrganoadministrativoparaactuarconciertalibertady,
Eselpropiorganoelquedebeestarautorizadoparafijarlasdiversasmodalidadesdesu
actuacin.Entodocaso,todoactodiscrecionaldebeestarprevistoporelordenjurdico.
Entreelactoobligatorioyelactodiscrecionalnoexisteunalneaperfectadeseparacin.
Estoseexplicaporquealconcederseporleyfacultadesdiscrecionalesalaautoridad
encargadadehacerunacto,dichasfacultadesnormalmenteserefieren,msqueala
realizacindeactoensuintegridad,sloaalgunosdeloselementosdelmismo,talescomo
elmotivooelobjetodelacto.
LOSEFECTOSDELACTOADMINISTRATIVO.
Elactoadministrativoperfectoporsupropianaturalezaproducedeterminadosefectos
jurdicos,cuyaimportanciacadadaescreciente.
Elprimerefectoimportantedelactoadministrativorelacionadoconlosparticulares,esque
losderechosyobligacionesqueengendratienenuncarcterpersonaleintransmisible.Las
leyesadministrativasdebenprecisarlosbeneficiosdelosactosadministrativos,parano
contratarelinterspblicooelintersnacional.
Elderechoadministrativomodernohaampliadoconsiderablementeelcampodelas
relacionesjurdicasdelosparticulares,conunnuevosistemayconnuevosprincipiosque
debennecesariamenteapartarsedelasrelacionesquegobiernaelderechoprivado.
Elartculo20delaLeyGeneraldeBienesNacionalesexpresa:"Lasconcesionessobre
bienesdedominiopbliconocreanderechosreales,otorgansimplementefrenteala
administracinysinperjuiciodeterceros,elderechoderealizarlosusos,aprovechamientos
oexplotacionesdeacuerdoconlasreglasycondicionesqueestablezcanlasleyes".El
artculo16previene:"Ningunaservidumbrepasivapuedeimponerse,enlostrminosdel
derechocomn,sobrelosbienesdeldominiopblico.Losderechosdetrnsito,devista,de
luz,dederramesyotrossemejantessobredichosbienesserigenexclusivamenteporlas
leyesyreglamentosadministrativos."
Elactoadministrativoesoponibleatodos.Tambindeesasituacinsederivalanocinde
tercero(personaaquiennoesposibleunactodeautoridad,comprendealparticularque
tieneunderechopblicooprivado,quepuederesultarafectandoconlaejecucindeun
actoadministrativo),encuantoaqueelactoadministrativodeberespetarlosderechosque
losparticulareshubieranadquiridoconanterioridad.
EJECUCINDELACTOADMINISTRATIVO
Laejecutividadescomnatodoslosactosadministrativos,noassuejecutoriedadque
nicamentesepresentaenlosqueimponendeberesalosadministradosyacuyo
cumplimientoseoponeelparticular,esdecir,cuandonoatacavoluntariamenteelacto.La
segundalimitasusignificacin:lacondicindelactoquepuedeserefectuado.
Elactoadministrativopuedeejecutarse,agotndosedeunasolovez(multa).Todavams,
hayocasionesenqueelactoadministrativoespermanente,indefinido,comoenelcasode
unprivilegiodeimpuestodurantelavidadeunaempresa.
Unaconsecuenciadelaejecutoriedaddelosactosadministrativoseslaregladelsolveet
repete,queconsisteenasegurarelintersfiscalparaquelaaccinjudicialseinicie.
Lascondicionesdeejecutoriedaddelactoson:
Laexigenciadeunactoadministrativo.
DELEGACINDEFACULTADES
1.Concepto
Eselactojurdicogeneraloindividual,pormediodelcualunrganoadministrativo
transmitepartedesuspoderesofacultadesaotrorgano.Paraqueladelegacinde
competenciasearegularesnecesarioquesesatisfaganciertascondiciones:
Ladelegacindebeestarprevistaporlaley
Elrganodelegantedebeestarautorizadoparatransmitirpartedesuspoderes
Queelrganodelegadopuedalegalmenterecibiresospoderes
Quelospoderestransmitidospuedansermateriadeladelegacin.
Lafaltadeunadeestascondicioneshacenuladeplenoderechoaladelegacin,enrazn
dequelacompetenciaessiempreunasuntodeordenpblico.
2.Origenlegal
Porsuobjeto,ladelegacinadministrativadebeestarautorizadaporlaleyoporun
ordenamientodecarctergeneral.
Salvoloqueprevengalaley,ladelegacindecompetenciapuedellevarsealcabopor
mediodeundecretooacuerdogeneraladministrativoodeunactoadministrativoconcreto.
Esdecir,quehechaladelegacindefacultades,laautoridaddeleganteestrenunciandoa
ejercerlasylanicalegitimadaparausarlaseslaautoridaddelegada.
Luego,pornaturalezapropia,ladelegacinacrecientalacompetenciadelrganodelegado
perocondetrimentodeladelrganodelegante.Lasfacultadesqueseejercenporel
delegadonoesenintersdeldelegante,comosucedeentreelrepresentanteyel
representado,aquelintersloconstituyelafuncinadministrativaquesedesarrollayque
finalmenteresultaseruninterscomn.
Eldelegadoejerceatribucionespropiasyelrepresentantenolosactosdeldelegado
jurdicamenteproducensusefectosparasynoparaeldelegante,entantoqueel
representadorecibelosefectosjurdicosporlosactosdesurepresentante.
5.Delegacindefacultadeslimitadas
PorprincipioeslaLeyOrgnicadelaAdministracinPblicaFederallaqueestableceo
autorizaladelegacinadministrativaenelartculo16.
Determinaqueautoridadespuedenotorgarla,estoes,lostitularesdelassecretarasde
Estadoydelosdepartamentosadministrativos.Cumpleademsconlacuartacondicin,al
fijarquefacultadespuedenserobjetodeladelegacin.Todas,menoslasqueporleyoel
reglamentointeriordebanserejercidasprecisamenteporaquellostitulares.Enloscasosen
queladelegacindefacultadesrecaigaenjefesdeoficina,deseccinydemesadelas
SecretarasdeEstadoyDepartamentosAdministrativos,aquellosconservarnsucalidad
detrabajadoresdebaseenlostrminosdelaLeyFederaldelosTrabajadoresalServicio
delEstado".
EnotrasleyesyenlosreglamentosinterioresdelassecretarasdeEstado,selocalizan
textosqueautorizanladelegacindefacultadesentrerganosadministrativos
jerarquizadosdistintosaloscitadosporelartculo16trascrito.
ANULABILIDADDELACTOADMINISTRATIVO(NULIDADRELATIVA)
Lavalidezdelosactosadministrativosdependedequeenellosconcurranloselementos
internosyexternos.Enelcasodefaltaabsolutaoparcialdealgunodedichoselementos,la
leyestablecesancionesquepuedenconsistirdesdelaaplicacindeunamedida
disciplinaria,sinafectarlasconsecuenciaspropiasdelacto,hastalaprivacinabsolutade
todoefectodeste.
Ladoctrinadederechocomnhaformuladounateorageneraldelasnulidadesdelos
actoscivilesirregulares.Estosgradosson,segnladoctrinaclsicaadmitidaporla
legislacincivil,lainexistencia,lanulidadabsolutaylanulidadrelativa.Elartculo2224del
CdigoCivilFederalsealaque"Elactojurdicoinexistenteporfaltadeconsentimientoode
objetoquepuedesermateriadel,noproducirefectolegalalguno.
Alladodelactoinexistenteseencuentraelactonulo."Lanulidaddeunactosereconoceen
queunodesuselementosorgnicos,voluntad,objeto,forma,seharealizado
imperfectamente,oenqueelfinqueperseguanlosautoresdelactoestdirectao
expresamentecondenadolaley.
Desgraciadamente,enelderechoadministrativonoesposibleformarunateoradela
invalidezdelosactosjurdicosquepuedapresentarlineamientostanmarcadoscomolos
queseacabandeexponer."
Resultadifcilquecoincidanenunmismocasodenulidaddeactoadministrativotodoslos
caracteresenelderechocivilseasignanalanulidadabsolutanitampocolosque
correspondanalanulidadrelativa,ademsdelaimposibilidaddedefinirdeantemanoqu
extensinyquecarcterhadetenerlanulidaddecadairregularidadjurdica.
Esentoncesnecesariosealaralgunoslineamientosquepuedanservirparaformarun
criteriosobrelairregularidaddelosactosadministrativos.Enelderechoadministrativo
existenactosafectadosdeirregularidadportenerunvicioenalgunodesuselementos
constitutivos.Laanulabilidadseconocetambinconladenominacindenulidadrelativa."
Sentadosestosprecedente,convienesealaralgunasdelasprincipalessancionesalos
actosadministrativosirregulares:
Porviciosenlavoluntad.Puedeocurrirqueelactosehayaefectuado,porerror,doloo
violencia.Enesecasoelactoseencuentraviciado,yenconsecuenciaesirregular.
Generalmente,elactonuloporestascausaspodrserconfirmadoporlaautoridad
administrativatanprontocomocesenesascircunstancias.Enestecaso,laconclusindebe
serladequelasancindelairregularidadnoesforzosamentelanulidad,pues,obienslo
esineficazlaparteirregulardelacto,olairregularidadpuedesercorregidasinqueelpropio
actoseafectesubstancialmente.Todoactojurdicopresuponemotivosquelogeneran.
Cuandoesosmotivosfaltan,noexistelacondicinparaelejerciciodelacompetenciay,por
tanto,elactoesirregular.Lasancinaesairregularidadnopuedeserotraquelaprivacin
delosefectosdelactopormediodelanulidad.Enesteltimocaso,lasancintienequeser
lanulidad.
Porilegalidaddelosfinesdelacto.Sinembargo,enaqullosenquelascircunstanciasque
concurranrevelenculeselfinqueconelactosepersigue,sisedescubrequeesunfinno
sancionadoporlaley,elactodebeserprivadodesusefectos.
Algunasdisposicionesfacultanalamismaautoridadadministrativaparadeclararlanulidad
delosactosyresolucionesirregularesquehaemitido
Otrasleyesotorganlafacultaddedeclararlanulidadbienalamismaautoridad
administrativa,bienalaautoridadjudicial
Existenenmateriafiscallasdisposicionesqueprevienenporunapartequelasresoluciones
favorablesalosparticularesnopodrnserrenovadasonulificadasporlasautoridades
administrativas,quecuandodichasresolucionesdebansernulificadassernecesario
promoverjuicioanteelTribunalFiscaldelaFederacin.
Fueradeloscasoenquelaleyexpresa,sepuedensealaralgunasorientacionespara
resolverelproblemarelativoaladeterminacindelaautoridadcompetenteparadejarsin
efectolosactosadministrativosviciadosdealgunairregularidad.
Esindudablequesielactoesrealizadoporunrganoadministrativosometidoaotro
jerrquicamentesuperior,ladeclaracindenulidadpuededecretarseporste,apeticinde
parteodeoficio.
ELPROCEDIMIENTOADMINISTRATIVO
Sehabladeprocedimiento,endossentidos:ensentidolato,serefierealostrmitesy
formalidadesexigidasparalarelacindelactoadministrativo.
Noserequierequeelprocedimientoadministrativoestconstituidoconlasmismas
formalidadesqueelprocedimientojudicial,sinoqueempleelosmediosrazonablesparadar
oportunidaddeaudienciaydefensaalpresuntoafectadoporunaresolucin
administrativa.Primera:elpoderadministrativopuedellevaraejecucindirectasus
determinacionessinintervencinjudicial.
Elarticulo14slogarantizalaaplicacindelprocedimientoquelaleyestablece,perono
obligaaesaleyacrearunprocedimientoadministrativo.
Enlaexpropiacinnorigelagarantadeaudienciadelarticulo14.
ELPRINCIPIODELANORETROACTIVIDADDELOSACTOSADMINISTRATIVOS
Sedicequeunaleyounactoesretroactivocuandovuelvesobreelpasadoparaestimarlas
condicionesdevalidezdeunactojurdico,destruyendoomodificandosusefectosjurdicos
iniciales.Elrgimendeseguridadadministrativaexigequelosactosadministrativosnose
apliquenretroactivamentesalvoloscasosdeexcepcin.
Lanoretroactividaddelosactosadministrativos,sedicequeesunprincipiogeneralde
derecho.Peropareceimposiblededucirlanoretroactividaddelosactosadministrativos
individualesoparticularesloquelajurisprudenciaconstantementeaplica,resultadeun
principiogeneraldederecho.
Lalegislacinadministrativamexicanamantieneelprincipiodelanoretroactividadbajotres
aspectosimportantes.Comounmandatoconstitucionalreferidoalasleyes,comoun
principiodederechoprivado,comounprincipiogeneraldederecho.
Comounmandatoconstitucionalreferidoalasleyes.
Comounprincipiodederechoprivado.Ensentidodelactoadministrativo.Comounprincipio
generaldederecho,queaparececomounodeloselementosdelateorageneraldeleyes
eneltiempo.
Elprincipiodelaretroactividaddelosactosadministrativosofreceproblemasnumerosos
porlanaturalezamismadelaactividaddelaadministracinpblica.Eltrminoacto
administrativo,antetododebemoscircunscribirloalDerechoAdministrativo,por
contraposicinalactojurdicoquenosdalanocin,nosdefineyregulaelderechocivil.
Elactoadministrativoestodadeclaracinunilateralyejecutivaenvirtuddelacualla
administracintiendeacrear,reconocer,modificaroextinguirunasituacinjurdica
subjetiva.Estadefinicineslaquemsseajustaalacaracterizacindelactoadministrativo
comounaespeciedelactojurdico.
Elactoadministrativoesla"DeclaracindevoluntaddeunrganodelaAdministracin
pblica,denaturalezaregladaodiscrecional,susceptibledecrear,coneficaciaparticularo
general,obligaciones,facultades,osituacionesjurdicasdenaturalezaadministrativa.
Elsujetodelactoadministrativoeselrganoque,enrepresentacindelEstadoformulala
declaracindevoluntad:Dichorganocuentaconunacompetencia,lacualconstituyeel
conjuntodefacultadesdelmismo.Lacompetenciaeslacantidaddepoderpblicoquetiene
elrganoparadictarunacto.AselrganonicamenteejerceelpoderdelEstadoquese
encuentraensucompetencia.Eventualmentepuedeconsiderarselacompetenciaarazn
deltiempo,cuandounrganotienefacultadesconcedidasenunlapsoespecfico.
Voluntad.Ladeclaracindevoluntadeselelementodelactojurdico,yaqueelefecto
jurdicoesdeseadoporelsujetoadministrativo.Todoactoadministrativoseformaconuna
conductavoluntariarealizadadentrodenormaslegalesporeltitularqueotorgaladignidad
dealgunaforma,porello,eselelementodelmismoladeclaracindelavoluntad.Elerror
consisteenladiscordanciaentreelactoylarealidad.Eldoloescualquiermaquinacinpara
producirunactocontrarioalasdisposicioneslegales.
Elprocesodevoluntaddeltitulardelrganoadministrativotienetresfases:determinacin,
declaracinyejecucin.
Objetoseidentificaconelcontenidodelacto,esenelqueconsisteladeclaracin
administrativa,indicalasituacindelactojurdicoysirveparadistinguirunactodeotro:
multa,concesin,requisa,etc.Oseaelactodebetenerenmiraslafinalidadprevistaporel
ordenamiento.LafinalidaddelActoAdministrativoresponderaalapreguntadeparaqu?.
Larazonabilidadsecaracterizaporimplicarunamotivacincoherenteconlosprincipios
generalesdelderecho,lospropiosdelderechoadministrativoylosfinesquehubieran
justificadoeldictadodelanormativaaplicablealcaso.
Lascausasatiendenalosantecedentesdehechoydederechoquedanorigenalacto.La
causarespondealporque?delarealizacindelacto.Siunactoesdiscrecionaldebe
motivarse.Siunactoestotalmenteregladonoserianecesarialamotivacin.
Seledenominaoportunidad,paraaclararelconceptodebetenersepresentequelosactos
jurdicosquerealizalaadministracindebenguardarunadoblecorrespondencia:conlaley
querigedichosactos,yconelinterspblicoqueconellosvaasatisfacer.Laconformidad
delactoconlaleyconstituyeelconceptodelegitimidad.Laconformidaddelactoconel
interspblicohacenacerelconceptodeoportunidad.
Elactoadministrativoperfectoporsupropianaturalezaproducedeterminadosefectos
jurdicos,cuyaimportanciacadadaescreciente.
Elprimerafectoimportantedelactoadministrativorelacionadoconlosparticulares,esque
losderechosyobligacionesqueengendratienenuncarcterpersonaleintransmisible.Las
leyesadministrativasdebenprecisarlosbeneficiosdelosactosadministrativos,parano
contratarelinterspblicooelintersnacional.
Lavalidezdelosactosadministrativosdependedequeenellosconcurranloselementos
internosyexternos.Alladodelactoinexistenteseencuentraelactonulo."Lanulidaddeun
actosereconoceenqueunodesuselementosorgnicos,voluntad,objeto,forma,seha
realizadoimperfectamente,oenqueelfinqueperseguanlosautoresdelactoestdirecta
oexpresamentecondenadolaley