Ben Hasan'n Barsaym

Prof.Dr. Arif SARSILMAZ / Biyoloji - Haziran 2000

Hasan! imdi bana kzacaksn "Durup dururken sen de nereden ktn? Baka kendisini anlatacak kimse
kalmad m?" "Uzun bir hortumdan baka nesin ki?" diye kmadan nce sana dikkatli davranman tavsiye
ederim. Benim iimdeki zhiren irkin grnen kvaml maddeye veya son ksmlarmdaki dklara bakp
da, yzn buruturma!. unu bilmelisin ki, senin kalbin de, bbrein de, karacierin de, beynin de ben
olmasam almaz!!!. "Haydi!.. imdi ok attn, bu kadar da mbala yapma!! Alt taraf basit bir
hortumsun!!! Hi kalbim, bbreim, karacierim sana muhta olur mu?!" diyebilirsin, ama nce beni bir
dinle, bakalm sonra yine ayn fikirde olacak msn?
Hasancm! Beni anlaman iin nce sana canllara ait u temel prensibi syleyeyim: Btn canllk
hdiseleri ve tabiatta cereyan eden btn hayat" fonksiyonlar, muhakkak bir enerji kullanmyla yrtlr.
Bir canl sisteme enerji girmezse, hibir metabolizma faaliyeti ve hayat" fonksiyon yerine getirilemez. Tpk
benzini olmayan bir otomobilin yrmemesi gibi. Otomobilin motoru, aks, karbratr vs. btn ksmlar
tam ve salkl olsa bile depoda benzin yoksa, veya benzin motora gelmiyorsa, btn dier milyarlk paralar
salam olsa bile o araba almaz. imdi diyebilir misin, "benim arabamn elektronik beyni, aks, motoru,
marj motoru vs. gibi ok mkemmel paralar var, ama niin almyor?". Diyemezsin, nk en temel
zellik olan yakt faktr eksiktir. Aynen bunun gibi, btn canllar leminde ve tabi" insan nev'inde de,
sahip olunan binlerce hikmetlerle ykl organlarn almas iin nce yakta ihtiya vardr. Yakt veya
enerji ise, gda olarak aldmz bitkiler ve hayvanlar tarafndan bizim iin retilir. Fakat bizim iin retilmi
bu enerji, temel yap talar ve vitaminlerin depoland gda maddelerinden, azmzdan vcut iine
aldmz ekliyle istifade edemeyiz. Bu gda maddelerinin sindirim dediimiz muameleden geerek en
kk yap talarna kadar paralanmas ve sonra da emilerek kanna gemesi, yani yukardaki misale gre
simsiyah ve koyu olduu iin otomobilinde yakamadn ham petroln, yanabilmesi iin rafine olarak effaf
ve uucu olan benzine dnmesi gerekir. te benim vazifem de petrolden benzin elde edilmesi gibi, senin
vcudunun ihtiyac olan karbonhidrat, protein, ya, vitaminler, mineral tuzlar ve su gibi temel ihtiya
maddelerini, gdalarn iinden rafine ederek senin hizmetine sunmaktr. ayet ben bu ii yapmasaydm, ne
mi olurdu? Eskiyen ve ypranan hibir organn kendini tamir edemezdi, parman oynatacak gc kendinde
bulamazdn. Enerji ve temel yap talarnn yokluundan dolay btn organlarn ifls eder, bir mddet sonra
da hep birlikte lrdk. Anladn m imdi benim ne kadar mhim bir boru olduumu?
lk bakta beni ii bo, yumuak ve kaygan bir boru gibi gryorsun ve bu yzden de basitliime
hkmedebiliyorsun. Tabi" ki, bir kalb, akcier, bbrek veya karacier gibi ok teferruatl ksmlarm yok.
Fakat bu hlimle Yaratcmz sanki unu demek istiyor "Ben bazen ilk bakta ok sanatl olduu
anlalmayan, basit gibi grnen eylerde o kadar harika sanatlar gizlemiim ve onlara o kadar mkemmel
iler yaptrrm ki, ok daha sanatl olanlar ona muhta klarm" veya "Ben dilersem sadelik iinde daha
fazla sanatlar gizleyebilirim" gibi bizim hayret ve takdir hislerimize hitap etmektedir. Sizin bahe sulamakta
kullandnz hortumlar ksa srede bozulup, delinip koptuu hlde, benim drt ayr kattan yaplm
duvarlarm bir hastala tutulmad takdirde btn mrn boyunca delinmeden hayatn srdrr. Bu drt
katl duvarmn en d salam bir ba dokusundan, altndaki ksm enine ve boyuna ayr ayr dizilmi iki dz
kas tabakasndan, bunun altndaki ksm gevek lifli ba dokusu iine yaylm bezlerden ve en i tabaka ise
esas emilme ileminin yapld epitel dokusundan ibaret mukozadan mteekkildir.
imdi gelelim hayatn temelindeki birinci fonksiyon olan sindirimle ilgili ileri nasl yapabildiime. Yine en
bata unu syleyerek gurur kapsn kapayaym: benim bu ilere yetecek ne aklm, ne gcm, ne de iradem
vardr, ancak O'nun emir ve iradesi altnda sadece bana emredilenleri uygulamakla mkellefim.
Basit bir hortum gibi grnen benim duvarlarmda yle kompleks kimyev" ilemler olur ki, akln durur. Her
trl maddeyi paralayacak husus" enzimleri retip i boluuma salglayan hcrelerimin her biri ayr bir
fabrika hkmndedir. Bu fabrikalarn bir ksmnda, proteinleri eitli peptid kademelerine paralayan
enzimler, bir ksmnda peptidleri aminoasitlere paralayan enzimler, bir ksmnda karbonhidratlar glikoza
kadar paralayan, bir ksmnda yalar ya asitlerine ve gliserine paralayan enzimler retilir. Bunlarn her
birinin kendi iinde de zel tipleri vardr. Mesel, meyve ekerini paralayan enzim ile st ekerini

paralayan enzim, niastay paralayan enzim hep farkl tipteki enzimlerdir. Bu enzimlerin en iyi ekilde
tesir etmesi iin benim i ortammn da uygun bir pH derecesine sahip olmas gerekir, nk enzimlerimin
ok hassas alma artlar vardr. Mesel bana gelmeden nce bu gdalarn urad ikinci durak olan
midendeki enzimler asitli bir ortamda (pH=2,5-3 arasnda) alt hlde, benim enzimlerimin alabilecei
bir ortam meydana getirilmesi iin, bazik svlar salnr ve bu kuvvetli asit ortam ntrletirilir.
Mideden itibaren gda artklarnn atld son ka (ans) kadar olan benim boyum 8,5 metre kadardr.
Ancak bu uzunluumu kendi iimde ince ve kaln barsaklar olarak ikiye ayrmam gerekir. Bunun 7 m
kadar ince barsaklar, 1,5 m kadar da kaln barsaklar olarak isimlendirilir. nce ve uzun olan 7 m'lik
ksm da kendi iinde yine blgeye ayrlr. Mideden hemen sonra gelen, ok ksa (25-30 cm kadar) ve
nispeten kalnca olan onikiparmak barsa (duedonum) isimli balang blgeme, karacierinde yaplp
deterjan gibi i grerek yalarn paralanmasn kolaylatran safra tuzlar ve pankreasndan gelen sindirim
enzimleri dklr. Bu enzimlerin tesiriyle biraz daha paralanan gdalar, ikinci ksmm olan jejunum ve
nc ksmm olan ileum'a geerler. Bu iki ksmm birbirinden pek kolay ayramazsn. Jejunum'da kan
dolam ok daha youn olduundan rengi daha krmzms olup bu blgenin kaslma hareketleri daha hzl
ve gldr. leum ksmm daha dar ve ince duvarl, kan dolam daha az, hareketleri daha snrl olup
mezenter'imdeki ya miktar daha fazladr. Mezenter'in ne olduunu merak ettiysen yle tarif edebilirim:
Senin darack karnnn iinde benim karp dm olmamam ve kan damarlarnn yerlemesi iin bir zemin
oluturduu gibi beni bir arada tutarak vcut duvarna salam bir ekilde balayan zar eklindeki ince ba
dokusuna mezenter denir. Mezenter iindeki ana kan damar dallara ayrlr ve benim duvarlarmdan ieri
geerek en nemli ii gren ksmlarm olan villus'lerin iine klcal damar a eklinde dalr.
Villus'lara halk arasndaki anlalacak tabiriyle memecikler diyebiliriz, benim i duvarmn dantel gibi
kvrmlarndan yaplm olup, iimi hal gibi deyen villus'lar, en hayat" ksmlarmdr. Halnn ipleri gibi
olan bu kk kntlarn sayesinde i yzeyim son derece genilemi olur. Eldiven parma eklindeki bu
memeciklerin iine, ilmi ve kudreti sonsuz Yaratcmz, klcal damar a ve lenf kanalcklarn
yerletirmitir. Gdalar paralayacak enzimleri salglayan bez hcrelerimin dnda baz bezlerin salgs da,
mide asidinin tahri edici tesiriyle paralanmaktan beni korur. Baz hcreler, gdalarn kolayca gemesi iin
kayganlatrc ve koruyucu mukus maddesi salglar. Villus'larmn sindirim enzimi salglayan hcrelerinin
dnda baz hcreleri ise en son birimine kadar paralanm gda maddelerini emerek kana geirmeye
yararlar.
Hasan! Bu kadar mkemmel bir organizasyonu nasl olur da tabiat denilen uursuz bir kavrama verirler
anlamyorum. u anlattklarmda o kadar kll" bir ilim ve kudretin tezahr var ki, insann bazen akl
duracak gibi oluyor. Hem gda maddelerinin zelliini bileceksin, hem senin dier organlarnn ihtiyacn
bileceksin, ona gre enzimler ve emme mekanizmasn ayarlayacaksn, hem bunlar darack bir sahaya
sktracaksn, hem israfsz ve en ideal ekilde arzasz yapacaksn; Allah akna Hasan, bunlar kendi
kendine olur mu?. imdi sana kalkp da emme mekanizmam anlatacak olsam, bu ii yapan minnack
hcrelerime (haa) ilhlk vermeye kalkabilirsin. Her bir gda molekl iin zel tayc molekller ve
sistem kuran Yaratcm, bu milyonlarca memeciin her birinin iine kan ve lenf yolu ismini alan iki tama
mekanizmas koymutur. Kan yoluyla ekerler, aminoasitler, su ve tuzlar, dorudan doruya; lenf yoluyla da
yalar emilerek dolayl olarak kana geirilir. Emildikten sonra bu gda maddeleri artk vcudunun mal
olmutur ve ihtiya iinde bekleyen btn vcut hcrelerine kanla tanr.
Peki, artklar ne olacak? Yediin her ey faydal ve kullanlacak zellikte olmadndan, hatt bir ksm
zehirli ve zararl maddeler olduundan, bir an nce dar atlmalar gerekmektedir. nce ksmlarmda
emilmeyen gda artklar henz ok sulu durumdadr, bylece atlacak olsa, ok su ve mineral kayb ile israf
olacandan 1,5 metrelik kaln barsak ksmnda, bu artklarn suyu ve baz mineral tuzlar emilerek
koyulatrlr. Kaln barsak denilen blmm de kendi iinde e ayrlabilir. nce barsakla birleen
ksmma krbarsak (caecum-ekum) denir ve ucunda appendix bulunur. Bu ksm bazen iltihaplandnda
apandisit denilen hastalk tablosu ortaya kar. imi, iltihapl olan bu paray ameliyatla almadan tedavi
olamazsn. Kimilerinin iddiasna gre bu param tarih ncesi alarda atalarn sadece ot yedii iin uzunmu
da, imdi daha ok et yenildii iin ksalm ve krelmi bir kalnt organm da falan filan.. Bunlarn hepsi
hikye Hasan!. Yaratcmz hibir eyi bo ve abes yaratmamtr.

Her eye binlerce hikmet ve gaye yklemitir. Vazifesi olmasayd, gereksiz olsayd, yaratmazd. Her eyi
yerli yerinde hikmetli yaratan Rabbim, appendix'i unutmu olabilir mi? Nitekim daha sonra bir ok aratrc
hekimler, bu paramn ne kadar gerekli olduunu gsterdiler. Lenfoid bir organ olarak, herhangi bir ekilde
benim iime karan mikroplarla mcadele iin burada antikorlar retilir. Zaten bu yzden zengin bir damar
ana sahiptir. e yaramaz bir ksm olsayd, bu kadar zengin damar ana gerek olmazd.
Kaln ksmmn dier blmleri colon (kan, enine ve inen olmak zere blmdr) ve rectum (veya
sigmoid colon)'dur. Kaln ksmmn iini deyen mukoza olduka dzdr. Artklarn kolayca atlmasn
salamak iin smks bir salg yapar. Kaln barsak ksmmda ayrca ok bol miktarda faydal bakteriler
yerletirilmi olup, bu yaratklar da senin ihtiyacn iin alrlar. B12, tiamin ve riboflavin gibi B grubu
vitaminleri ile K vitamini buradaki bakteriler tarafndan sentezlenir. Grdn m iler ne kadar hikmetli
yrtlyor?. Dk hlinde dar atlmas gereken artklarn bulunduu en pis yerde bile hayat" vitaminler
retiliyor. Bilhassa K vitamini olmazsa kann phtlama zellii ortaya kamaz ve kk bir damar
zedelenmesinde kan kaybndan lrdn. Hi aklna gelir miydi, kanalizasyon ukuru gibi grlen kaln
barsanda hayat" vitaminler retilsin? te Rabbimiz byle hikmetli iler yapar!.
Hasan, imdi de bu kadar uzun bir hortum gibi olan bir organn hareketleri nasl dzenleniyor ve iindeki
gda maddeleri nasl yrtlyor ve en sonra da nasl dar atlyor diye merak edebilirsin. Ksaca izah
edecek olursam, senin beyninin irad" ileri yrten ksmnn bu ilerden hi haberi bile olmaz. Zaten haberi
olsa kartrr ve hep benimle megul olacandan baka ileri yapamazd. Otonom sinir sisteminin kontrol
altnda benim duvarlarmdaki dz kaslar dalgalar hlinde yava yava kaslr ve buna salm (peristalsis)
hareketi denir. Bana gelen sinir lifleri sempatik ve parasempatik olmak zere iki tiptir. Sempatik sinirler beni
bask altnda tutarak yavalamaya zorlarken, parasempatik lifler benim hareketimi tevik edici tesir yapar.
Bylece iki zt tesir arasnda dengeli bir alma tutturmaya gayret ederim. Bu hareketle iimde ilerlettiim
artklar koyulaa koyulaa atlacak kvam aldnda, rektum ksmma gelir ve burasnn duvarlar gerilmeye
balaynca iimdekileri atmak iin seni rahatsz ederim. Bundan sonra senin iraden de ksmen ie karr.
Benim iimdeki artklar en az gnde bir defa belli aralklarla dar atman gerekir. Dnya ilerine kendini
ok kaptrr da unutur veya ihmal edersen, zaman getike iimdeki artklar katlar ve sonra seni ok
zorlarm. Bugn birok kiinin bana dert olan kanser bilhassa benim kaln (colon) ve son ksmmda
(rectum) ok sk ortaya kar. En byk sebebi de etli ve yal gdalar ok alp, hareketsiz hayat srmenizle
birlikte stresin sebep olduu benim almamda ortaya kan bozukluktur. Benim iyi almam istiyorsan
bol sellozlu, yani nebat" gdalar almalsn ve huzurlu bir hayat srmelisin. Benim zerimdeki sinir a o
kadar zengin ve komplekstir ki, hayret edersin. Dolaysyla her trl deiiklie kar ok hassas bir yapm
vardr. Biraz sklp, zlsen ve ok fazla strese girsen, yahut hayat srme tarznda biraz deiiklik olsa,
hemen bende kaslmalar balar. Siz bu duruma "barsak tembellii", spastik kolon, irritabl kolon gibi
isimler veriyorsunuz. Bu durumlarda dklar atamam ve iimde kalan zehirli artklar, benim i duvarlarm
tahri etmeye balar ve sonunda da kanser riskinin artmasna sebep olur. Onun iin sabahlar a karnna bir
bardak lk su imeyi, yemeklerini gnn hep ayn saatlerinde yemeyi alkanlk hline getir. Hepsinden
nemlisi taze yeil sebzeleri sofrandan eksik etme ve mmkn olduunca zeytin ya dnda ya kullanma,
et yemeyi azalt, yersen bile yeilliin iinde etin miktar az olsun.
Haaa!.. Bir dakika, en nemli nasihati unuttum! Ruh" bakmdan dengesiz isen btn hepsi bouna gider.
Huzurlu bir ruh atmosferinde yaamalsn. Bu demek deil ki, hi skntn ve zntn olmayacak, imtihana
maruz kalmayacaksn. nsan olduun iin bu zaten mmkn deil. Ama skntlar karsnda panik, bitkinlik
ve mitsizlik gibi menf" hislere yenik dersen benim almalarm bozulur. Yoksa aktif sabr, gayret ve
mit iindeki skntlar bana ok fazla zarar vermez. Bilhasa namazn ruhuna verdii rahatlama ile birlikte
yaptn hareketler benim almalarma ok mspet tesir eder. imdi bana diyeceksin ki, "yine baladn
mesaj vermeye!". Hasan! Beni ve senin dier organlarn akllar durduracak bir mkemmellikte ve ahenkli
bir sistem olarak yaratan Rabbimizi biraz olsun hatrna getirmemi ok grme. Senin basit gibi grdn
tuvalet ihtiyacn biraz geciktirir de karnn artrsam veya colon kanseri sebebiyle karnnda alm bir
delikten, torbaya ihtiya giderenleri grnce, Rabbimi hatrlarsn ama deeri azalr. imdi shhatli iken
tefekkr ederek hatrlarsan ve kredersen hem daha fazla lezzet alrsn, hem Rabbim de nimetlerini artrr.

Aslnda u anda kendi hakkmda bildiklerimin ancak onda birini anlattm. zerimdeki btn hikmetleri ve
isimlerin tecellilerini anlatmaya kalksam, ne senin akln alr, ne de benim o kadar ilmim vardr. Tabiat ve
sebepleri tamamen reddederek apak beni Yaratan' sana gstermek iin bu kadarlk bir sohbet imknn
bana verdiin iin ayrca sana teekkr ederim Hasan!