TEMA 13: MICROBIOLOXA

Taxoma dos microorganismos.

Fermentacin e putrefaccin. Ciclo dos elementos. Xeracin espontnea
Os microorganismos coma axentes bioxeoqumicos.
Utilidade dos microorganismos.
Patoxenidade microbiana. Os prins

TAXONOMA DOS MICROORGANISMOS

Chmanse microorganismos ou microbios os seres vivos que debido o seu tamao s son
visibles coa axuda do microscopio ptico, e incluso nalgunhas ocasins, preciso recorrer ao
microscopio electrnico.
A. Procariotas: Bacterias (Gram + e Gram -)
B. Eucariotas: Fungos (lvedos e mofos), Algas unicelulares e Protozoos
C. Acelulares:Virus
OS LVEDOS
Os lvedos son fungos microscpicos unicelulares que realizan importantes fermentacins
industriais , tales coma a alclica , o proceso de panificacin, e que tamn poden ocasionar
enfermidades nos seres vivos. Atpanse na terra, plantas e animais.
FERMENTACIN
Reaccin anaerbica na que o piruvato producido na gliclise se transforma en etanol ou
lactato. Poden levala a cabo lvedos ou bacterias. As diferenciamos:
Fermentacin alclica. propia de lvedos do xnero Saccharomyces, que posen enzimas
capaces de degradar o cido pirvico a etanol. Dependendo das distintas especies de
saccharomyces pdese obter como resultado da fermentacin: vio, cervexa, e incluso pan.)
Prtese de substratos distintos: uva, malta)
Glicosa ------------- 2 Piruvato--------------2 Etanol + 2CO2 + 2 ATP
Fermentacin lctica. Realzana bacterias como: Lactobacillus, Streptococcus. Obtense
produtos derivados do leite coma o iogur, queixo, etc.
Tamn ten lugar nas nosas clulas musculares en ausencia de os
xeno, acumulndose o lactato que, ao precipitar, forma microcristais dando lugar as maniotas.
Glicosa ------------------ 2 Piruvato ------------------ 2 Lactato + 2ATP
Fermentacin ptrida ou putrefaccin. Proceso biolxico mediante o cal prodcese a
desintegracin dos cadveres.
DA XERACIN ESPONTNEA AOS MICROORGANISMOS
Incluso hoxe en da, en que a xeracin espontnea foi descartada por completo, hai persoas
que seguen pensado que da carne en descomposicin saen vermes. Nestas cuestins

basebase a teora da xeracin espontnea, en crer que algns seres vivos xorden da materia
inerte.
Na segunda metade do sculo XVI, Redi cuestionou seriamente a teora da xeracin
espontnea, chegando conclusin de que os vermes que saan da carne contida en frascos
destapados procedan dos ovos depositados polas moscas e non porque a carne en si tivera
capacidade de xeralos espontaneamente.
Tamn nesa poca foi decisiva a construcin do primeiro microscopio que permitiu observar
animculos presentes en auga da choiva conservada varios das ao aire libre, en
excrementos, etc.
A partir de a atopronse seres en case tdolos medios, como non supoer para eles unha
xeracin espontnea se aparecan s con deixar que a materia orgnica se descompuxera?
A controversia tivo o seu final cando a Academia de Ciencias de Paris convocou, en 1860, un
premio destinado a quen realizara experimentos concluntes sobre a existencia ou non da
xeracin espontnea para o caso dos microorganismos.
Foi Lus Pasteur quen demostrou que a xeracin espontnea non exista co seguinte
experimento:
1. Que no aire hai gran cantidade de microorganismos.
2. Que ditos microorganismos son os responsables da descomposicin da materia
orgnica.

OS

MICROORGANISMOS COMO AXENTES BIOXEOQUMICOS

Os microorganismos levan a cabo distintos procesos bioxeoqumicos.
Microorganismos no ciclo do carbono
Os principais microorganismos implicados no ciclo do carbono son: bacterias fotosintticas,
cianobacterias, algas do plancto e fungos.
Fotosntese e respiracin.
Existen microorganismos que fixan o CO 2 atmosfrico mediante a fotosntese como as
bacterias fotosintticas e as algas microscpicas do plancto. Ao mesmo tempo, estes e
outros microorganismos respiran, e dicir, collen osxeno e devolven ao medio natural CO 2.
Mediante a fotosntese o carbono retense e mediante a respiracin devlvese.
Descomposicin
a) Aerobia. Cando se produce a morte, os cadveres descompense e mineralzanse por
medio dos descompoedores poendo novamente o carbono en circulacin baixo a
forma de CO2. As bacterias e fungos son os principais descompoedores no medio
terrestre, mentres que no medio acutico actan sobre todo bacterias.
b) Anaerobia (Fermentacin). En condicins anaerbias e en medios acuticos os restos
vexetais por accin das bacterias descompoedoras poden transformarse en carbono.
O plancto tamn se descompn en anerobiose formndose petrleo.
Cando se queima o carbn ou os derivados do petrleo devlvese carbono en forma de CO 2 a
atmosfera.
Fixacin no exoesqueleto.
Algns microorganismos fixan carbono en forma de carbonato clcico no seu organismo,
como sucede en coberturas e cunchas de foraminferos, dando orixe as rochas calcarias. O
carbono destas formacin pode volver circular , cando os axentes meteorolxicos ou os seres
vivos atacan esas rochas.

Microorganismos no ciclo do nitrxeno

Fixacin do nitrxeno.
Conversin do nitrxeno atmosfrico en amonaco por bacterias aerbicas libres ou
que actan en simbiose con vexetais ( leguminosas, como o xnero Rhizobium ).

Nitrificacin : oxidacin aerbica do amonaco. Ten lugar en dous pasos; unhas

bacterias transforman o amonaco en nitritos( Nitrosomonas) e outras os nitritos en
nitratos (Nitrobacter).
Desnitrificacin : proceso levado a cabo por bacterias anaerbias (Pseudomonas)
para que os nitratos se trasformen en nitrxeno gasoso.
Amonificacin: formacin de amonaco a partir de derivados nitroxenados
procedentes da amina e vexetais. Lvano a cabo as bacterias amonificantes ou
descompoedoras.

A UTILIDADE DOS MICROORGANISMOS

Na industria alimenticia: procesos microbianos tradicionais como son a producin

do vio, cervexa, pan, queixo, iogur.

Na medicina: cabe destacar o descubrimento dos antibiticos que son substancias

producidas por microorganismos e que difunden no medio onde viven impedindo o
crecemento doutros microorganismos (bacteriostticos), ou ben causando a sa morte
(bacterioltico). Desde que Alexander Fleming descubriu no ano 1929 a Penicilina, o
primeiro antibitico, son moitos os obtidos na industria farmacutica.
Resistencia aos antibiticos Desde os anos corenta, cada nova dcada trouxo un
aumento da frecuencia de bacterias que plantan cara non s a un senn a varios
antibiticos e que teen un control que resulta extremadamente complicado. Anda
mis, existen cepas de polo menos tres especies bacterianas capaces de producir
enfermidades potencialmente letais, algunhas contaxiosas como a tuberculose, que
escapan xa accin de todos os antibiticos.
Como chegamos a esta situacin tan alarmante e con tendencia a agravarse? As
bacterias abundan nas superficies inanimadas e nas partes do corpo en contacto co
exterior; a pel e as mucosas, como a que tapiza o tracto dixestivo. A maiora viven sen
producir dano. De feito, a mido protxennos de enfermidades porque compiten coas
bacterias patxenas resistentes aos antibiticos e limitan a sa proliferacin.
Os antibiticos poden producir cambios duradeiros. Estas modificacins operan non
s no individuo sometido a tratamento, senn tamn no ambiente e na sociedade en
xeral. Os antibiticos son un recurso ao que debera acudirse s cando fosen
realmente necesarios, pois as bacterias dispoen de varios mecanismos polos que
adquiren xenes de resistencia aos antibiticos.
Mal uso ou abuso dos antibiticos
O uso elevado de antibiticos en hospitais, garderas e granxas, onde con frecuencia
se administran frmacos aos animais con propsitos alleos sa curacin; como
estimular o crecemento, incrementa os niveis de bacterias resistentes en persoas e
outros organismos que non reciben o tratamento.

Na loita biolxica: emprganse determinados microorganismos para loitar contra as

pragas de insectos e contra as mareas negras, na depuracin de augas residuais.
Na depuracin de augas residuais. Ten como obxecto reducir a DBO(demanda
biolxica de osxeno) e efectase por exposicin dos lquidos a un cultivo masivo de
microorganismos (bacterias, fungos, protozoos...) en medio aerobio; pode realizarse
de diversas formas: filtro de area, filtro por goteo e lodos activos.

No combate de mareas negras. Devoran os hidrocarburos -varias cepas de

Pseudomonas- .
Contra as pragas de insectos. Microorganismos patxenos produtores de enfermidades
en insectos e outros seres causantes de pragas e enfermidades en plantas.

As bacterias intestinais (flora intestinal) cumpren varias funcins:

* Producen fermentacins dos residuos non dixeridos, como graos de amidn e fibras
de celulosa, orixinando gases (hidrxeno e CO 2), que son evacuados e cidos graxos
voltiles que son absorbidos. Os resduos proteicos sofren fermentacin ptrida
(putrefaccin) e son hidrolizados polas encimas bacterianas que liberan aminocidos.
Estes poden ser absorbidos parcialmente pola parede intestinal, pero sobre todo son
atacados polas bacterias dando lugar a compostos voltiles mis ou menos txicos ,
que se eliminan e son responsables do mal cheiro das feces.
* Sintetizan vitamina K e algunhas outras do complexo vitamnico B, que son
aproveitadas polo organismo.

PATOXENEIDADE MICROBIANA
Os microorganismos como axentes infecciosos. Patoxenicidade e infeccin. Postulados
de Koch
A capacidade de causar enfermidades infecciosas unha das propiedades mis notables dos
microorganismos.
Un parasito un organismo que vive noutro organismo chamado hspede causndolle dano.
A relacin hspede-parasito depende da patoxenidade ( ou virulencia) do parasito, dicir, da
sa capacidade para producir dano no hspede, e da resistencia ou susceptibilidade deste
( hspede).
Infeccin: penetracin no organismo de axentes patxenos. Non sinnimo de enfermidade,
xa que a infeccin non sempre produce dano no hspede. Nun estado de enfermidade o
hspede danado dalgunha maneira, mentres que a infeccin fai referencia a calquera
situacin na cal o microorganismo se establece e desenrola nun hspede, sexa ou non
perxudicial este.
A proba de que os microorganismos podan causar enfermidades proporcionou un dos
maiores impulsos para o desenvolvemento da microbioloxa.
Koch demostrou que os microorganismos eran os causantes das enfermidades infecciosas
gracias os traballos do carbunco ( enfermidade do gando). Demostrou que era posible coller
unha pequena cantidade de sangue dun animal enfermo e inxectala noutro san, que o pouco
tempo enfermaba e morra. Poda despois tomar sangue deste segundo animal, inxectala
noutro e obter de novo os sntomas caractersticos da enfermidade. Ao repetir este proceso
ata 20 veces, probou que as bacterias causaban o carbunco demostrando microscopicamente
que o sangue dos animais mortos contia gran cantidade da mesma bacteria.
Sobre a base de estes e outros experimentos, Koch formulou os seguintes criterios,
agora denominados postulados de Kock , para probar que un determinado tipo de bacteria
causa unha enfermidade determinada:
1. O organismo debe atoparse sempre en animais que padecen a enfermidade e non
deben estar presentes en individuos sans.
2. O organismo debe cultivarse en cultivo puro fora do corpo do animal.
3. Tal cultivo, cando se inocula en animais susceptibles, debe iniciar os sntomas
caractersticos da enfermidade.

4. O organismo debe ser illado de novo destes animais experimentais e cultivado outra
vez no laboratorio, despois do cal debe ser o mesmo que o organismo orixinal.
Patxenos humanos bacterianos
Tuberculose: Koch demostrou que a tuberculose era causada por unha bacteria.
unha enfermidade infecciosa e contaxiosa que ataca fundamentalmente aos pulmns, tamn
pode ser sea, intestinal, renal.
Contrese polo paso de microorganismos patxenos dun suxeito enfermo a outro san:
directamente por gotias salivares (tos) ou indirectamente por produtos de excrecin (pus,
esputos, etc.).
Clera: unha enfermidade infecciosa endmica da India, caracterizada pola producin de
leves lesins intestinais (dores abdominais acompaados de vmitos, descensos de
temperaturas, e, sobre todo, diarrea intensa).
Contxiase facilmente a travs das feces, vmitos, cadveres e de augas contaminadas.
Sfile: Enfermidade venrea infecto-contaxiosa crnica que afecta pel, mucosas, sistema
cardiovascular e sistema nervioso. Contrese case sempre por relacins sexuais.
unha enfermidade cclica que en ausencia de tratamento pasa por tres perodos:
1. Chancro e erupcin superficial dos rganos xenitais (dura de 4-6 semanas).
2. Erupcins cutneas e mucosas en todo o corpo, acompaada de trastornos diversos:
dores seos, larinxite, etc (dura de 1-2 anos).
3. Longo perodo de latencia cunha duracin de varios anos. Os sntomas son diversos
dependendo do individuo.
Meninxite: inflamacin aguda e subaguda das meninxes. Os sntomas son: cefaleas, vmitos,
inmobilidade. A rixidez meninxtica o signo mis importante.
En todas estas enfermidades e nas que estudaremos a continuacin son moi importantes as
normas de hixiene e a medicina preventiva para evitar o contaxio.
Enfermidades causadas por lvedos
Candidiase: enfermidade infecciosa producida por lvedos que poden atacar a todos os
rganos pero fundamentalmente pel e mucosas (bucais, anais, xenitourinarias)
Dermatomicose: enfermidades cutneas causadas por lvedos.
Enfermidades causadas por virus
Herpes virus: infeccin cutnea producida por un virus que pode manifestarse en calquera
lugar da pel e das mucosas, pero a localizacin mis frecuente ao redor da boca.
Xarampelo: enfermidade infantil, anda que pode presentarse a calquera idade. Contxiase
por gotias expectoradas, sempre directamente de enfermo a san. Os sntomas son febres
altas, catarro culonasal, fotofobia, somnolencia, falta de apetito.

Rubeola: afecta esencialmente aos nenos provocando erupcins cutneas acompaadas de

febres. S presenta gravidade se se da en mulleres embarazadas porque pode causar
malformacins no feto.
Todas as enfermidades causan un gran absentismo laboral. Unha enfermidade tan corrente
coma a gripe a causa de numerosas baixas nas empresas.
Por que as enfermidades vricas non se curan con Antibiticos?
Como os virus non teen metabolismo propio non poden ser eliminados por substancias
como os antibiticos, xa que estes alteran rutas metablicas, por exemplos nas bacterias, nas
que se impide a sa reproducin.
OS PRINS
Non son microorganismos, porque non teen material xentico, senn partculas constitudas
exclusivamente por protenas (glicoprotenas), de menor tamao ca un virus.
unha conformacin alterada dunha protena presente no cerebro capaz de provocar
enfermidades neurodexenerativas do sistema nervioso en animais como a enfermidade das
vacas tolas ou o scrapie en ovellas, e a encefalopata esponxiforme ou enfermidade de
Creutzfeld-Jakob na especie humana.