Iedereen aan de pc

Campagne richt zich op digibeten

Nederland telt 1,6 miljoen digibeten, mensen die niet of nauwelijks gebruikmaken
van e-mail en internet. Via een onlangs gelanceerde internetcursus kunnen zij
­digitale vaardigheden aanleren. Maakt de training de belofte waar en wat kan de
rol van bibliotheken zijn?

Door Edwin Mijnsbergen

S
taatssecretaris Frank Heemskerk (Economische Za-
ken) gaf op 5 november in de Centrale Bibliotheek
in Den Haag de aftrap van Internet Boot Camp1,
onderdeel van een campagne van het programma
Digivaardig & Digibewust waarmee de Nederlandse over-
heid en het bedrijfsleven het aantal digibeten in Nederland
willen terugdringen. Nu zijn er zo’n 1,6 miljoen digibeten,
zo meldt het ministerie van Economische Zaken. Voor hen
levert een samenleving waarin internet steeds belangrijker
wordt steeds meer maatschappelijke obstakels op. Mensen
die onvoldoende digitaalvaardig zijn, maken niet of nauwe-
lijks gebruik van e-mail, gebruiken geen internetsites om te
solliciteren en communiceren nauwelijks digitaal met over-
heidsinstellingen.

28 Digitale Bibliotheek dib nummer 7, 2009

 veel mensen zouden weten wat een boot camp is? Waarom is

‘Hoeveel mensen
er niet gekozen voor een Nederlands begrip?

Fris en helder

weten wat een De website oogt fris en helder en is vanzelfsprekend zodanig

ingericht dat beginners er ook meteen hun weg kunnen vin-

boot camp is?’

Internet Boot Camp richt zich vooral op mensen die wel ge-
bruikmaken van internet maar daar niet helemaal tevreden
over zijn, ‘de gevorderde digibeten’.
De gratis website speelt in op een onderzoek dat is uitgevoerd
in opdracht van het programma Digivaardig & Digibewust.
Uit dat onderzoek bleek eerder dat veel mensen met enige di-
gitale ervaring ontevreden zijn over hun eigen vaardigheden.
Bijna de helft van deze groep zei echter ook geïnteresseerd
te zijn in een training en te willen leren van hulplijnen zoals
familieleden, kennissen en vrienden om later problemen zelf-
standig op te kunnen lossen. Dat is precies de reden waarom
in de promotiecampagne de slogan ‘Dacht het niet!’ wordt
gebruikt. “Of je je moeder nog één keer wilt uitleggen hoe
ze online een reis moet boeken. Dacht het niet! Ik stuur haar
naar Internet Boot Camp!”
Omdat de Vereniging Openbare Bibliotheken een beleid
voert dat zich richt op het vergroten van mediawijsheid is
zij partner in de campagne en roept zij bibliotheken op het
promotiemateriaal te verspreiden en bij bezoekers onder de
aandacht te brengen in cursussen, workshops en lezingen. Dit
verzoek riep bij Digitale Bibliotheek de vraag op of de cursus
de belofte waarmaakt en mogelijk zou kunnen fungeren als
aanvulling op de vele internetcursussen die in veel openbare
bibliotheken jarenlang zijn gegeven, of nog steeds worden ge-
geven.
den. De navigatie verloopt soepel, de laadtijd is uitstekend.
Omdat de training zo is ingericht dat cursisten per onderdeel
een verslag via e-mail krijgen toegezonden is het begrijpelijk
dat er meteen een naam en mailadres moeten worden inge-
vuld, maar het is minder logisch dat er tijdens de registratie
meteen een aanmeldformulier met twaalf vragen in beeld
verschijnt.
Pas als je naar beneden scrollt of alles hebt ingevuld zie je
staan dat je al die vragen ook over kunt slaan. Voor mensen
die nog moeten leren hoe ze moeten omgaan met internet-
formulieren zou dat een enorme drempel kunnen zijn. Dat je
een wachtwoord niet zelf mag verzinnen maar krijgt toege-
wezen is ook een minpuntje. Veel mensen hebben een hekel
aan nieuwe wachtwoorden die ze moeten onthouden. Het
kan een terugkeer naar de training in de weg staan.
De training bevat vier onderdelen: Knoppenkennis, Navigeren
en oriënteren, Informatie zoeken op het internet en Het inter-
net doelmatig gebruiken. De eerste keer moeten die onder-

Blaffende sergeanten
Promotiecampagnes hebben als doel de aandacht op iets te
vestigen. De campagne van Internet Boot Camp slaagt daar
goed in. De ansichtkaarten en posters met de kreet ‘Dacht het
niet!’ maken nieuwsgierig en nodigen uit om te worden mee-
genomen. De campagne lijkt zich vooral te willen richten op
mensen die vaak bijstand verlenen op computergebied. Het is
de bedoeling dat zij de hulpbehoevenden vervolgens wijzen
op het bestaan van de website.
De toonzetting van de website zelf is heel anders. Hier heb-
ben de bedenkers van het project gekozen voor een militaire
invalshoek met een knipoog. Die aanpak zorgt er weliswaar
voor dat de website goed herkenbaar is en zich qua laagdrem-
peligheid duidelijk onderscheidt van oudere instructiemodu-
les als TILT2, maar het doet je wel afvragen of de doelgroep
er ook om kan lachen. Als je onzeker bent over je computer-
vaardigheden zit je misschien niet te wachten op blaffende
sergeanten en bij iedere opdracht terugkerende commando’s
als ‘plaats rust, cursist Willem’. Verder kun je vraagtekens zet-
ten bij de keuze voor de thematiek van het boot camp. Hoe-

Digitale Bibliotheek dib nummer 7, 2009 29

delen op volgorde worden afgewerkt, maar het is geen enkel
probleem om vragen over te slaan om ze later nog eens te
proberen. Het is even wennen dat er tijdens de opdrachten
opeens werkbalken van je browser in het werkvenster ver-
schijnen, maar als je van de eerste schrik bent bekomen, krijg
je al snel in de gaten dat deze visuele aanpak voorkomt dat
je onnodig moet gaan zitten klikken om opdrachten uit te
voeren. Het lineaire karakter maakt je nieuwsgierig naar de
volgende opdrachten en zorgt ervoor dat je niet snel geneigd
bent tussentijds af te haken.
De onderdelen lopen op in moeilijkheidsgraad. De vragen
wekken de indruk geschikt te zijn voor alle doelgroepen, al
is het niet ondenkbaar dat het onderdeel Het internet doel-
matig gebruiken voor sommige mensen te hoog gegrepen zal
zijn omdat logisch nadenken gekoppeld moet worden aan het
formuleren van zoekopdrachten. Dat zal niet iedereen kun-
nen zonder enige begeleiding.
Toegenomen zelfredzaamheid
Vanaf het moment dat internet populair werd bij het grote
publiek hebben veel bibliotheken geïnvesteerd in internet- en
computercursussen. De belangstelling voor deze cursussen
was jarenlang bijzonder groot maar nam na 2005 af, mogelijk
door de brede penetratie van internet in Nederlandse huis-
houdens en de toegenomen zelfredzaamheid van mensen op
dit gebied. Veel oud-cursisten lieten later weten inmiddels te
beschikken over de hulplijnen die in de promotiecampagne
van Internet Boot Camp worden aangesproken.
educatie ‘oude stijl’, en mogelijk net zo veel oplevert. Het is
de wens van de overheid dat bibliotheken een belangrijke rol
gaan vervullen op het gebied van mediawijsheid. Internet
Boot Camp is een kans om daar een begin mee te maken of
een extra invulling aan te geven.
Tineke Netelenbos, voorzitter van het programma Digivaardig
& Digibewust zegt over de toekomst: “De nieuwe site helpt je
op weg met internetten en is één van de eerste tastbare acties
uit het programma. Voor de komende periodes staan meer
acties op stapel om het aantal digibeten terug te dringen. Zo
wordt ook gewerkt aan trainingen voor mensen die werkelijk
alle vaardigheden ontberen. Ook volgen nog speciale acties
voor senioren en andere specifieke doelgroepen”. dib
Edwin Mijnsbergen werkt als informatiespecialist in de Zeeuwse
Bibliotheek in Middelburg. Binnen die functie is hij medeverant-
woordelijk voor diverse projecten over digitale collecties, de duur-
zame opslag daarvan, relevante media-educatie en de kwaliteits­
bewaking van die collecties.

‘Deze werkwijze
kost veel minder
tijd en energie’
Sommige bibliotheken hebben er voor gekozen om media-
educatie op dit gebied door te ontwikkelen. Zij richten zich
nu vooral op cursussen rondom specifieke softwarepaketten
of bepaalde websites. Andere bibliotheken hebben media-
educatie voorlopig opgeschort.
Het feit dat er nog steeds zoveel Nederlandse burgers zijn die
zichzelf in meer of mindere mate beschouwen als digibeet
rechtvaardigt nieuwe activiteiten van openbare bibliotheken
op dit terrein. Internet Boot Camp zou daar een belangrijke
rol in kunnen spelen. De site is kosteloos te gebruiken en
daardoor vrij van drempels aan te bieden op publiekspc’s.
Inlichtingenmedewerkers kunnen mensen waarvan zij ver-
moeden dat ze nog veel hulp kunnen gebruiken attenderen
op deze website en, waar nodig, ondersteunen bij het uitvoe-
ren van de opdrachten. Noten
Het grote voordeel is dat deze werkwijze veel minder tijd en 1
www.internetbootcamp.nl
energie vergt van het bibliotheekpersoneel dan de media- 2
www.tilt.ihol.nl

30 Digitale Bibliotheek dib nummer 7, 2009