Вы находитесь на странице: 1из 14

21/01/2016

Depoisdaviragemlingustica?

26deAgostode2004Filosofia

Depoisdaviragemlingustica?
TimothyWilliamson
UniversidadedeOxford

TheLinguisticTurnottulodeumaantologiamuitoinfluenteorganizada
porRichardRortyepublicadaem1967.Nasuaintroduo,Rortyexplica
que
Oobjectivodopresentevolumefornecermateriaisdereflexosobreamaisrecente
revoluofilosfica,adafilosofialingustica.Por"filosofialingustica"entendoa
perspectivadequeosproblemasfilosficossoproblemasquepodemserresolvidos(ou
dissolvidos)querpelareformadalinguagemquerporumacompreensoacrescidada
linguagemqueusamospresentemente.(1967:3)

"Aviragemlingustica"tornouseapartirdeentoumaexpresso
cannicavagaparaumacontecimentodifusoconsiderandooalgunso
acontecimentonafilosofiadosc.XX,equenosereduzafilsofos
lingusticosexplcitosnosentidodeRorty.Paraquemaceitouaviragem,
alinguagemeradealgummodootemacentraldafilosofia.Huma
sensaocadavezmaiscomumdequeaviragemlingusticapertenceao
passado.Nesteensaio,perguntomeatquepontoaviragemfoi,ou
deveser,invertida.
A.J.Ayer,omeupredecessoremsegundograunaCadeiraWykehamde
LgicaemOxford,foioprimeirodosregentesdestacadeiraaaceitara
viragemlingustica1.Em1963,deregressodeViena,masaindano
tendoassumidoaregnciadacadeira,anunciouumaversoformalsem
concessesdafilosofialingustica:
Ofilsofo,enquantoanalista,noseocupadirectamentedaspropriedadesfsicasdas
coisas.Eleocupaseunicamentecomomodocomofalamosdelas.Poroutraspalavras,
asproposiesdafilosofianotmumcarcterfactual,massimlingusticoisto,no
descrevemocomportamentodosobjectosfsicosouatmentaisexpressamdefinies,
ouasconsequnciasformaisdasdefinies.(1936:612)
http://criticanarede.com/filos_viragem.html

1/14

21/01/2016

Depoisdaviragemlingustica?

Ayerfazremontarassuasperspectivas,emltimaanlise,aoempirismo
deBerkeleyeHume(1936:11).Ocontrasteporeleapresentadoentreas
definiesdepalavraseasdescriesdeobjectos,aproximadamente,
oanlogolingusticodocontrastedeHumeentrerelaesdeideiase
questesdefacto.Paraumempirista,osmtodosaprioridafilosofiano
podemfornecernosconhecimentodeverdadessintticassobrequestes
defacto("ocomportamentodeobjectosfsicos,oumesmomentais")tais
mtodosfornecemapenasverdadesanalticassobrerelaesdeideias
("definies,ouasconsequnciasformaisdedefinies").Umempirismo
bastantetradicionalacaboumaistardeporcolocaremsegundoplanoo
temalingusticonaobradeAyer.
AyerfoiopredecessordeMichaelDummettnaCadeiraWykeham.
Dummettofereceuumaarticulaoclssicadaviragemlingustica,
atribuindoaaFrege:
ScomFregeoobjectoprpriodafilosofiafoifinalmenteestabelecido:nomeadamente,
primeiro,queoobjectivodafilosofiaaanlisedaestruturadopensamentoemsegundo
lugar,queoestudodopensamentosedevedistinguircuidadosamentedoestudodos
processospsicolgicosdopensarefinalmentequeonicomtodoprprioparaanalisar
opensamentoconsistenaanlisedalinguagem...Aaceitaodestestrsprincpios
comumatodaaescolaanaltica.(1978:458)

Destepontodevista,opensamentoessencialmenteexpressvel(quer
sejaounoexpressodefacto)numalinguagempblica,quefiltraorudo
subjectivo,osaspectosmeramentepsicolgicosdopensamento,da
mensagemintersubjectiva,aquiloquepensamos.Aprpriaobrade
Dummettconstituiumdosmaisimponentesmonumentosdafilosofia
analticaassimdefinida.
Noutraobra,Dummettesclarecequeentendeserapreocupaocoma
linguagemoquedistinguea"filosofiaanaltica"dasoutrasescolas(1993:
4).Asuaperspectivadassuasorigemvarialigeiramente.Adadaaltura,
http://criticanarede.com/filos_viragem.html

2/14

21/01/2016

Depoisdaviragemlingustica?

afirma:
Afilosofiaanalticanasceuquandosedeua"viragemlingustica".Istonoaconteceu,
claro,uniformementenumdadogrupodefilsofosnumdadomomento:masoprimeiro
exemploclaroqueconheoocorreemDieGrundlagenderArithmetikde1884.

Maisfrente,lse:
Seidentificarmosaviragemlingusticacomoopontodepartidadafilosofiaanaltica,
propriamentefalando,nohdvidaque,apesardeFrege,MooreeRussellterem
preparadointensamenteoterreno,opassocrucialfoidadoporWittgensteinnoTractatus
LogicoPhilosophicusde1922.(1993:127)

Presumivelmente,emFregeaviragemlingusticaerauminsightfortuito,
aopassoqueemWittgensteineraumaconceposistemtica.
Queos"filsofosanalticos"nosentidodeDummettcoincidamcomos
quehabitualmenteseclassificamcomotalnobvio.Emgrandeparte
doquehabitualmentesechama"filosofiacontinental"(supostamenteno
analtica)ocorreuumacertaviragemlingustica.NobvioqueJacques
DerridanosubscrevasuamaneiraaostrsprincpiosdeDummett:se
tivermosdealargaralgunsprincpiosparaofazer,temostambmdeo
fazerparaincluirWittgenstein.Conversamente,BertrandRussellno
subscreviaostrsprincpios,apesardesermuitssimocitadocomoum
paradigmado"filsofoanaltico".Aolongodosltimosvinteanos,dos
filsofosqueaceitamqueseapliqueadesignao"filosofiaanaltica"ao
seutrabalhohcadavezmenosquemafirmeigualmentequeaceitaa
viragemlingustica(eeunosouumdeles).Mesmofilsofosfortemente
influenciadosporDummett,comoGarethEvans,ChristopherPeacockee
JohnCampbell,jnodolinguagemopapelcentralqueDummett
descreve.Paraestefilsofo,elespertencemaumatradioquenasceu
da"filosofiaanaltica"semquesejamelesmesmos"filsofosanalticos"
(1993:45).Comefeito,elesprocuramanalisaropensamento
directamentesemtomaremodesviopelaanlisedalinguagem.
http://criticanarede.com/filos_viragem.html

3/14

21/01/2016

Depoisdaviragemlingustica?

Afilosofiadamentedesalojou,comosesabe,afilosofiadalinguagem
enquantocentrodegrandepartedodebatecorrente.Istodificilmente
umaformadeviragemlingustica,mesmoconcedendoaimportnciada
noodeJerryFodordeumalinguagemdopensamento(ocdigo
computacionaldocrebro)nafilosofiadamente(Fodor,1975).Contudo,
anoodeumarepresentaomentalcentralnanovafilosofiada
mente.Umconceitoumarepresentaomentalnestesentido,
correspondaounoaumaexpressonumalinguagemdopensamento.
Podemosportantoclassificarconjuntamentealinguagemeo
pensamentosobacategoriamaisgeralderepresentao,eargumentar
queaviragemlingusticafoiapenasaprimeirafasedaviragem
representacional,segundoaqualoobjectivodafilosofiaaanlise(num
sentidogeneroso)darepresentao.Paraaclassificaoserapropriada,
precisamostambmdeumsentidogenerosode"representao",que
sejacorrelativocomanooimprecisade"acercade".Pensamossobre
coisasefalamossobreelas.Representamosomodocomoascoisasso
quandosabemos,acreditamosouafirmamosqueessascoisassode
certomodorepresentamoscomoascoisassoquandointencionalmente
oreferimos,esperamosoupedimosaalgumparareferirquesodesse
modo.Ascoisassoounocomoasrepresentamos.Tantona
linguagemcomonopensamento,levantamsequestesdeverdadeou
falsidade:aindaquealgumpensamentooudiscursonosejaverdadeiro
nemfalso,noexistiriademodoalgumpensamentooudiscursoseno
houvessepensamentooudiscursoverdadeirooufalso2.Segundoalguns
pontosdevista,apercepoenvolverepresentaesnoconceptuaisdo
nossomeioambiente:tambmestasrepresentaeslevantamaquesto
damrepresentao.Enquantonoconceptuais,estasrepresentaes
noseincluempresumivelmentenacategoriadopensamento,talcomo
http://criticanarede.com/filos_viragem.html

4/14

21/01/2016

Depoisdaviragemlingustica?

definidaporDummettnaverdade,ameaamatoprimeiroprincpiode
Dummett,aideiadequeoobjectivodafilosofiaaanlisedaestrutura
dopensamento.Nemclaroatquepontoafilosofiadamente
contemporneaaceitaoseusegundoprincpio,poisnemsempre
distinguecuidadosamenteoestudodopensamentodoestudodo
processopsicolgicodopensamento.Osnaturalistasdefendemquetudo
partedomundonatural,equedeveserestudadoenquantotalcomo
poderemosestudaropensamentoenquantopartedomundonaturalsem
estudaroprocessopsicolgicodopensamento?
Poderamosterjuntadoopensamentoealinguagemenquantoformasde
representaodizendoqueemambososcasossetratadeformasde
intencionalidade.Estaterminologiasublinhaquopoucoaviragem
lingusticasereduzaoquenormalmentesechama"filosofiaanaltica".A
tradiofenomenolgicapodeconstituiroutraformadaviragem
representacional.Noestudohermenuticodainterpretao,eemmuitas
variantesdodiscursopsmodernistasobreodiscurso,aviragem
representacionalassumeumaformamaisespecificamentelingustica.
Teremosalargadodetalmodoosnossostermosqueagoravcuodizer
queumadadafilosofiaassumeaviragemrepresentacional?No.Oque
alinguagemeopensamentotmmaisobviamenteemcomumque
ambossomanifestaesdamente.Serejeitarmosoidealismoemtodas
assuasformas,tomamosamenteunicamentecomoumapequena
fracodarealidade.Noumlugarcomumdizerqueoobjectivoda
filosofiaanalisarmanifestaesdessapequenafraco.Emtermos
muitoesquemticos,aceitemosqueoidealismosobreoobjectode
estudodafilosofiaaperspectivadequeoqueafilosofiaestudaa
mente,poroposioaoidealismoontolgico,aperspectivadequeoque
http://criticanarede.com/filos_viragem.html

5/14

21/01/2016

Depoisdaviragemlingustica?

existemente.Apesardeoidealismosobreoobjectodeestudoda
filosofianoimplicaroidealismoontolgico,noclaroporquerazo
deveremosaceitaroidealismoquantoaoobjectodeestudodafilosofia
serejeitarmosoidealismoontolgico.claroquepodemosrejeitaro
idealismoquantoaoobjectodeestudodafilosofiaaomesmotempoque
defendemosqueomtodocorrectodafilosofiaoestudodoseuobjecto
nointeiramentementalatravsdoestudodasrepresentaes
lingusticasdesseobjecto.Estaperspectivametodolgicaserdiscutida
maistardeparaj,bastanotarquesetratadeumaperspectiva
muitssimomaisfracadoqueasperspectivasdeAyereDummett.
Aafirmaodequeamenteconstituiunicamenteumapequenafraco
darealidadepodeseracusadadeviolarosegundoprincpiodeDummett,
confundindoopensamentocomoprocessodopensamento.Quasetoda
agenteconcordaqueosacontecimentospsicolgicosconstituem
unicamenteumapequenafracodarealidade,masissonoainda
umamaneiradeconcederqueopensamento,numsentidono
psicologista,igualmenteumapequenafracodarealidade.John
McDowell,porexemplo,argumentaoseguinte:3
Nohqualquerlacunaontolgicaentreotipodecoisaquepodemosquererdizer,ouem
geralotipodecoisaquepodemospensar,eotipodecoisaquepodeser.Quando
pensamoscomverdade,oquepensamosoqueocaso.Assim,dadoqueomundo
tudooqueocaso[...]nohqualquerlacunaentreopensamento,enquantotal,eo
mundo.claroqueopensamentopodedistanciarsedomundoporserfalso,masnoh
distnciaentreomundoeopensamentoimplcitanaprpriaideiadepensamento.(1994:
27)

ParaMcDowell,otipodecoisaquepodemospensarumcontedo
conceptual:oconceptualnotemqualquerlimiteexternoparaldoqual
seencontrearealidadenoconceptualizada.Elenegaaacusaode
idealismocombasenaideiadequenoestcomprometidocom
qualquerdisputveltesequeafirmeadependnciadomundo
http://criticanarede.com/filos_viragem.html

6/14

21/01/2016

Depoisdaviragemlingustica?

relativamentemente.
Otipodecoisaquepodeserumcertoobjectoterumacerta
propriedade.AafirmaodeMcDowellnoqueoobjectoea
propriedadesoconceitosunicamenteaafirmaodequepodemos
emprincpioformarconceitosdeles,comosquaispodemospensarqueo
objectotemtalpropriedade.Efectivamente,podemosemprincpioformar
muitosconceitosdiferentesdeles:podemospensarnomesmoobjecto
comoFsforooucomoVspero.Emtermosfregeanos,diferentes
sentidosdeterminamamesmareferncia.McDowelladmite"um
alinhamentodasmentescomodomniodosentido,masnocomo
domniodareferncia"(1994:179).Nocasodosobjectos,asua
afirmaodequeoconceptualnotemlimitesequivaleafirmaoque
qualquerobjectopodeserpensado.Analogamentenoquerespeitaao
tipodecoisaquepodeser:aafirmaoque,porexemplo,sempreque
umobjectotemumapropriedade,podesepensarqueoprimeirotema
segunda.Mas,numaleituracoerenteenaturalde"otipodecoisaque
podeser",taiscoisassoindividuadasdeformagrosseirapelosobjectos,
propriedadeserelaesentreeles.Assim,dadoqueVsperoFsforo,
oqueocasoseVsperoforbrilhanteoqueocasoseFsforofor
brilhante:osobjectossoomesmo,talcomoaspropriedades.Nesta
leitura,aafirmaodeMcDowelldeque"Quandopensamoscom
verdade,oquepensamosoqueocaso"falsa,porqueoque
pensamosindividuadoaonveldosentidoaopassoqueoqueocaso
individuadoaonveldareferncia.ApesardeaafirmaodeMcDowell
serverdadeiranoutrasleituras,noclaroqueirosustentaraforaque
oseuargumentocolocanelas.
OargumentodeMcDowellpareceexigirqueapremissadequetudo
http://criticanarede.com/filos_viragem.html

7/14

21/01/2016

Depoisdaviragemlingustica?

(objecto,propriedade,relao,estadodecoisas)pensvel.Apremissa
muitssimodisputvel.Querazestemosparapresumirquearealidade
nocontmobjectoselusivos,incapazesemprincpiodeserem
pensadosindividualmente?Apesardepodermospensarneles
colectivamenteporexemplo,comoobjectoselusivosissono
permitedestacarqualquerumdelesnonossopensamento.Poderemos
teracertezadequeosobjectosmateriaiscorrentesnosoconstitudos
pornuvensdepartculassubatmicaselusivas?Podemosconheclas
pelosseusefeitoscolectivos,apesardesermosincapazesdepensarem
qualquerumadelas.Claro,McDowellnoquerqueoconceptualseja
limitadopeloslimitaesmeramentemdicasdossereshumanos,masa
elusividadepodesermaisprofundadoqueisso:anaturezadosobjectos
podeimpedirotipodeinteracocausalseparvelcomserescomplexos
queexigidopelapossibilidadedeosisolarnopensamento.Usando
umavezmaisaterminologiadeFrege,umsentidoummodode
apresentaodeumreferenteummododeapresentaodealgoum
mododeapresentloaumpensadorpossvel,aindaquenoaum
pensadorefectivotendoemcontaoqueMcDowellmostrou,podero
existirlimitaesnecessriasemtodosospensadorespossveis.4No
sabemossehobjectoselusivos.Noclarooquemotivariaa
afirmaodequenohtaisobjectos,exceptoumaformaqualquerde
idealismo.Nodevemosadoptarqualquerconcepodafilosofiaque
exclua,combaseemconsideraesmetodolgicas,apossibilidadede
objectoselusivos.5
Suponhase,paraefeitosdediscusso,quenohobjectoselusivos.Em
si,issonovindicaria,mesmoassim,arestriodafilosofiaao
conceptual,aodomniodosentidooudopensamento.Ospraticantesde
http://criticanarede.com/filos_viragem.html

8/14

21/01/2016

Depoisdaviragemlingustica?

qualquerdisciplinatmpensamentosecomunicamnos,masraramente
estudamessespensamentos:aoinvs,estudamoobjectodosseus
pensamentos.Amaiorpartedospensamentosnososobre
pensamentos.Fazerdafilosofiaoestudodopensamentoinsistirqueos
pensamentosdosfilsofosdevemsersobrepensamentos.Noclaro
porquerazodevemosfilsofosaceitartalrestrio.
Abiologiaeafsicanosoestudosdopensamento.Nosseusdomnios
maistericos,estasdisciplinasfundemsecomafilosofiadabiologiaeda
fsica.Porquerazodeveriamosfilsofosdabiologiaedafsicaestudar
apenasopensamento?Porvezesestudamospensamentosdosbilogos
edosfsicos,masoutrasvezesestudamoobjectodetaispensamentos,
deummodoabstractoegeral.Porquerazonodevemtaisactividades
contarcomofilosofia?
Humexemplomaiscentral.Grandepartedametafsicacontempornea
noseocupaprimariamente,demodoalgum,dopensamentoouda
linguagem.Oobjectivodescobrirquecategoriasfundamentaisde
coisashequepropriedadeserelaeselastm,enocomoas
representamos.Estudasubstnciaseessncias,universaise
particulares,espaoetempo,possibilidadeenecessidade.Apesardese
teremtentadovriasreduesnominalistasouconceptualistasdetodos
estetemas,taisteoriasnotmqualquerprioridademetodolgicae
muitasvezesnofazemjustiaaoquetentamreduzir.
Asnarrativashabituaissobreahistriadafilosofiadosc.XXnodo
contadegrandepartedosresultadosmaisanimados,exactosecriativos
doltimoterodessesculo:areactivaodateorizaometafsica,de
espritorealista,muitasvezesespeculativa,muitasvezesdesenso
comum,associadaaSaulKripke,DavidLewis,KitFine,Petervan
http://criticanarede.com/filos_viragem.html

9/14

21/01/2016

Depoisdaviragemlingustica?

Inwagen,DavidArmstrongemuitosoutros:trabalhoque,paracitar
apenasumexemplo,tornouanacrnicorejeitaroessencialismoporser
umanacronismo.6Nosgrandesesquemasnarrativostradicionaisda
histriadafilosofia,estaactividadedeveserumretrocessoparaa
metafsicaprkantiana.Nodeveriaestaraacontecermasest.Muitos
dosqueapraticamreconhecemsemproblemasqueoseutrabalhoest
numalinhadecontinuidaderelativamentemetafsicatradicionalapelos
autoridadedeKantoudahistria,parecemvcuos,poisnoseapoiam
emargumentosquetenhamresistidoaotestedostemposmaisrecentes.
Podemostentarvernametafsicacontemporneaumaabolioquineana
dedivisesentreafilosofiaeascinciasdanatureza.Massesetratade
metafsicanaturalizada,tambmametafsicadeAristteles,Descartese
Leibniznaturalizada.Osargumentoslargamenteapriorimantmum
papelcentral,talcomoasnoesdepossibilidadeenecessidade.Apesar
deoconhecimentoempricolimitaraatribuiodepropriedades
essenciais,osresultadossoasmaisdasvezesestabelecidosatravs
deumjogosubtildelgicaeimaginao.Asexperinciascruciaisso
experinciasmentais.
Poderocontrasteentreanovavelhametafsicaeaviragem
representacionalsermenosrgidadoqueparece?Estesmetafsicos
resistemfirmementestentativasdereconstruiroseutrabalhoem
termosdeanlisedopensamentoaocontrriodeSirPeterStrawson,
quedefineasua"metafsicadescritiva"como"satisfazendosecoma
descrioaestruturaefectivadonossopensamentosobreomundo"
(1959:9).Mastalveznopossamosreflectirsobreopensamentoouo
discursoacercadarealidadesemreflectirsobreaprpriarealidade,pois
o"acercade"dopensamentoedodiscursolheintrnsecoeasua
http://criticanarede.com/filos_viragem.html

10/14

21/01/2016

Depoisdaviragemlingustica?

prpriarazodeser.EstaideiafoisublinhadaporDavidWiggins,o
sucessordeDummetteomeupredecessorimediato,autordeumadas
maisdistintasmetafsicasessencialistas,naqualasconsideraes
lgicasebiolgicassecombinamharmoniosamente.EscreveuWiggins:
"Tratemosdeesquecerdeumavezportodasaideiadeum
conhecimentodalinguagemoudosignificadoquenosejaconhecimento
doprpriomundo"(Wiggins2001:12).Aodefinirpalavraspor
exemplo,termosparacategoriasnaturaistemosdeindicarespcimes
reais.Oquehdeterminaoquehparaserexpresso.Aosaberoque
exprimimos,sabemosalgosobreoqueh.Istopodelevarnosa
perguntaratquepontoaanlisedopensamentooudalinguagempode
serlevadaacaboautonomamente,comalgumaprioridademetodolgica.
Dummettnoafirmouqueasquestestradicionaisdametafsicano
podemserrespondidas,masantesqueomododelhesresponderera
atravsdaanlisedopensamentoedalinguagem.Porexemplo,para
determinarsehnmeros,temosdedeterminarseaspalavraspara
nmeros,como"7",funcionamsemanticamentecomonomesprpriosno
contextodefrasespronunciadasnodiscursomatemtico.Masoque
funcionardessemodo?Palavrasparademnios,como"Satans",
parecemfuncionarsemanticamentecomonomesprpriosnocontextode
frasespronunciadasnodiscursodeadoradoresdodemnio,masno
devemossaltarparaaconclusodequehdemnios.Pormais
entusiasticamenteosadoradoresdedemniosusem"Satans"comose
referissealgo,issonoofazreferiralgo.Apesardeosnomesvazios
pareceremfuncionarsemanticamentecomonomescomrefernciano
contextodefrasespronunciadasporquemacreditaquetaisnomes
referem,asaparnciassoenganadoras."Satans"referealgose,es
se,algumafrasecom"Satans"naposiodesujeito(talcomo"Satans
http://criticanarede.com/filos_viragem.html

11/14

21/01/2016

Depoisdaviragemlingustica?

autoidntico")exprimeumaverdade,masaanlisedopensamentoe
dalinguagempodenoseramelhormaneiradedescobrirsealguma
frasedessegnerorealmenteverdadeira.
Oshistoriadoresmuitogeneralistasdafilosofiaseroprovavelmente
demasiadoconservadoresouhegelianosparaencararaviragem
lingusticaourepresentacionalunicamentecomoumaviragememfalso
daqualafilosofiaestaafastarse,umavezreconhecidooerro.
Devemosseguiremfrente,enorecuar.Nomnimo,devemosaprender
comosnossoserros,maisquenosejaparanoosrepetir.Massea
viragemrepresentacionalfoiumerro,nofoiunicamenteumdescuidofoi
demasiadoprofundoparaserapenasisso.
TimothyWilliamson

Notas
1. OstrspredecessoresimediatosdeAyerforamJohnCookWilson,H.H.
JoachimeH.H.Price.
2. Quealinguagemeopensamentosorepresentacionaisnestesentido
noimplicaqueasfrasesoupensamentosrepresentemcertasentidades,
comoestadosdecoisasorepresentarpodeserrealizadopelaspalavras
ouconceitosintegrantes.QuandoDavidsonnegaquealinguagemseja
representacionalestanegarqueasfrases,poroposioaostermos
singulares,representemobjectosdealgumtipo(1990:281,304).
3. ApesardeMcDowellserporvezesclassificadocomoumfilsofo"ps
analtico",eleaceitasuamaneirao"princpiofundamentaldafilosofia
analtica"talcomoDummettav:que"asquestesfilosficassobreo
pensamentodevemserabordadasatravsdalinguagem".(1994:125)
4. AinvocaodehumildadedeMcDowell(1994:40)tememmente
http://criticanarede.com/filos_viragem.html

12/14

21/01/2016

Depoisdaviragemlingustica?

limitaescontingentesenonecessrias.
5. MarkJohnston(1993:967)discute"osEnigmas,entidades
essencialmenteindetectveisporns".Eleestipulaquetaisentidadesso
colectivaeindividualmenteindetectveisassim,osnossosobjectos
elusivosnotmdeserosseusEnigmas.Senopodemosterboas
provasdequenohEnigmas,podeperfeitamenteserumaperdade
tempopreocuparmonoscomaquestodesabersehEnigmas.Mas
daquinoseseguequeumaperdadetempopreocuparmonoscoma
questodesabersepoderoexistirEnigmas.Asuadefinionoexcluio
nossoconhecimentodapossibilidadedetaiscoisas,eoconhecimentode
talpossibilidadepodeemsiserfilosoficamentetil(naverdade,Johnston
usaoparaosseusobjectivosfilosficos).
6. Vejase,porexemplo,Kripke,1980French,UehlingeWettstein1986
Fine,1994e1995eWiggins,2001.

Referncias
Ayer,A.J..1936.Language,TruthandLogic.Londres:
VictorGollancz.
Davidson,Donald.1990."TheStructureandContent
ofTruth".JournalofPhilosophy.
Dummett,Michael.1978.TruthandotherEnigmas.
Londres:Duckworth.
Dummett,Michael.1993.OriginsofAnalytical
Philosophy.Londres,Duckworth.
Fine,Kit.1994."EssenceandModality",inJ.Tomberlin,
org.,PhilosophicalPerspectives8:LogicandLanguage,Atascadero,
Calif.:Ridgeview.
Fine,Kit.1995."SensesorEssence",inW.SinnottAmstrong,D.Raffman
http://criticanarede.com/filos_viragem.html

13/14

21/01/2016

Depoisdaviragemlingustica?

eN.Asher,orgs.,Modality,MoralityandBelief:EssaysinHonorofRuth
BarcanMarcus.Cambridge:CambridgeUniversityPress.
Fodor,Jerry.1975.TheLanguageofThought.NovaIorque:ThomasY.
Crowell.
French,UehlingeWettstein.1986.MidwestStudiesinPhilosophyXI:
StudiesinEssentialism.Minneapolis:UniversityofMinnesotaPress.
Johnston,Mark.1993."ObjectivityReconfigured:Pragmatismwith
Verificationism",inJohnHaldaneeCrispinWright,orgs.,Reality,
RepresentationandProjection.Oxford:OxfordUniversityPress.
Kripke,Saul.1980.NamingandNecessity.Oxford:Blackwell,1980.
McDowell,John.1994.MindandWorld.Cambridge:CambridgeUniversity
Press.
Rorty,Richard,org.1967.TheLinguisticTurn:RecentEssaysin
PhilosophicalMethod.Chicago:ChicagoUniversityPress.
Wiggins,David.2001.SamenessandSubstance.Cambridge:Cambridge
UniversityPress,2001.
TraduodeDesidrioMurcho
Excertoretiradodoartigo"PasttheLinguisticTurn?",publicadonolivroTheFutureforPhilosophy,org.PorBrian
Leyter(OUP,2004),pp.106112.

http://criticanarede.com/filos_viragem.html

14/14

Вам также может понравиться