Вы находитесь на странице: 1из 274

THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

MIZO SUNDAY SCHOOL UNION

THLARAU THIANGHLIM
2016 Puitling Sunday School Zir

Buatsaihtu
Rev. Dr. Tlnghmingthanga
B.Th., B.D., M.Th., D.Th.

SYNOD LITERATURE & PUBLICATION BOARD


www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

Published
by
Synod Literature & Publication Board
for
The Mizo Sunday School Union (MSSU)

Chhut khatna 2015


Copies 75,000
Synod Literature & Publication Board

Typeset by
Synod Literature & Publication Board

Printed
at
Synod Press
Aizawl - 796 001
Mizoram
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

MSSU PUITLING SUNDAY SCHOOL


SYLLABUS 2016
THLA NI ZIRLAI THUPUI
JAN
3
Pwl siam rem ni
10
1
Thlarau Thianghlim hi tu nge ni? I
17
2
Thlarau Thianghlim hi tu nge ni? II
24
3
Thlarau Thianghlim Bible-a a lan
dn tlngpui
31
4
Pathian thlarau leh thilsiam
FEB

7
14
21
28

5
6
7
8

Pathian thlarau leh thiamna bk


Pathian thlarau leh rorltute
Pathian thlarau leh hriak thih
Pathian thlarau leh lalte

MAR

6
13

9
10

20

11

27

Pathian thlarau leh zwlneite


Pathian thlarau leh Israel-te tun
din lehna
Pathian thlarau leh Lalpa chhiahhlawh
(Tmkau Ni)
Easter Sunday

APR

3
10
17
24

12
13
14
15

Pathian thlarau leh zwlnei derte


Pathian thlarau leh zwlnei dikte
Pathian thlarau leh tlwmna nun
Chanchin |ha bua Thlarau
Thianghlim lan dn

MAY

16

17

Thlarau Thianghlim leh Lal Isua


rawngbwlna
Thlarau Thianghlim laka sualnate

www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

15
22

18

29

19

20

12

21

19

22

26

23

24

10
17
24
31

25
26
27
28

Paulan Thlarau Thianghlim a sawi dn


(Health & Hospital Sunday)
Thlarau Thianghlim leh chhandamna
Thlarau Thianghlim leh baptisma
Ringtu thlarau nun indona
Thlarauva khah thu

AUG

7
14
21
28

29
30
31
32

Thlarau thilpkte I-na


Thlarau thilpkte II-na
Khawngaih rawngbwl hna
Thlarau rah

SEP

4
11

33
34

18

35

25

36

Thlarau Thianghlim Tirhkohte


Thlarau Thianghlim Nicea
Thuvawnah
Thlarau Thianghlim Westminster
Thurinah
Thlarau Thianghlim Welsh Thurinah
(Kristian Chhngkaw Ni & Nu leh Pa Ni)

JUN

JUL

www.mizoramsynod.org

Pentikos Ni
Thlamuantu Thlarau Thianghlim
hnathawh
Pentikos Nia Thlarau Thianghlim
thlen thu
Zirtirte hnna Thlarau Thianghlim
pk thu
Pentikos hnua Thlarau Thianghlim
hnathawh
Thlarau Thianghlim hnathawh
kal zl (Rualbanlote Ni)
Kohhran \iak tr tna Thlarau
Thianghlim hlutna

THLARAU THIANGHLIM

OCT

37

9
16
23
30

38
39
40
41

Thlarau Thianghlim India ram


Presbyterian Kohhran Thurinah
Thlarau Thianghlim hnathawh dn
Thlarau Thianghlim leh piantharna
Thlarau Thianghlim leh nun dn \ha
Thlarau Thianghlim leh nun hona

NOV

6
13
20
27

42
43
44

Khawvl Sunday School Ni


Thlarau mi
Thlarau Thianghlim leh harhna
Thlarau Thianghlim leh Bible

DEC

45

11
18

46
47

Thlarau Thianghlim leh Chanchin |ha


hril (Bible Sunday)
Thlarau Thianghlim leh Kohhran
Thlarau Thianghlim leh Trinity Thurin
(MSSU Pathian Thu Exam Ni)

1.
2.
3.
4.
5.
6.

SUNDAY SCHOOL THILTUMTE


Pathian hriatna leh rinna dik tak nei tra kaihhruai leh
\anpui.
Pathian thu (Bible) zirtr.
Kristian thurin zirtr.
Pathian biak zirtr.
Kohhran mi \ha tak leh khua leh tui \ha tak ni tra
buatsaih.
Kristian tih tr leh awm dn tr zirtr.

www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

A CHHNGA THU AWMTE


Puitling Sunday School Syllabus 2016
Sunday School thil tumte
Chhuahtu Board thuchng
Thuhmahruai
Ziaktu thuhma
Synod ni pawimawh te (2016 Kalendar)
2016 Kalendar

iii
v
ix
x
xi
xiii
xv

|HEN I
THUHMAHRUAI

1. Zirlai 1
2. Zirlai 2
3. Zirlai 3

Thlarau Thianghlim hi tu nge ni? - I


Thlarau Thianghlim hi tu nge ni? - II
Thlarau Thianghlim Bible-a a lan
dn tlngpui

1
7
13

|HEN II
THLARAU THIANGHLIM THUTHLUNG HLUIAH

4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.

Zirlai 4
Zirlai 5
Zirlai 6
Zirlai 7
Zirlai 8
Zirlai 9
Zirlai 10
Zirlai 11
Zirlai 12
Zirlai 13
Zirlai 14

Pathian thlarau leh thilsiam


Pathian thlarau leh thiamna bk
Pathian thlarau leh rorltute
Pathian thlarau leh hriak thih
Pathian thlarau leh lalte
Pathian thlarau leh zwlneite
Pathian thlarau leh Israel-te tun din lehna
Pathian thlarau leh Lalpa chhiahhlawh
Pathian thlarau leh zwlnei derte
Pathian thlarau leh zwlnei dikte
Pathian thlarau leh tlwmna nun

www.mizoramsynod.org

20
24
30
35
40
45
51
56
61
66
71

THLARAU THIANGHLIM

|HEN III
THLARAU THIANGHLIM CHANCHIN |HAAH

15. Zirlai 15 Chanchin |ha bua Thlarau Thianghlim


lan dn
16. Zirlai 16 Thlarau Thianghlim leh Lal Isua
rawngbwlna
17. Zirlai 17 Thlarau Thianghlim laka sualnate
18. Zirlai 18 Thlamuantu Thlarau Thianghlim hnathawh

77
83
88
93

|HEN IV
THLARAU THIANGHLIM TIRHKOHTE THILTIHAH

19. Zirlai 19 Pentikos Nia Thlarau Thianghlim thlen thu


20. Zirlai 20 Zirtrte hnna Thlarau Thianghlim pk thu
21. Zirlai 21 Pentikos hnua Thlarau Thianghlim
hnathawh
22. Zirlai 22 Thlarau Thianghlim hnathawh kal zl
23. Zirlai 23 Kohhran \iak tr tna Thlarau Thianghlim
hlutna

98
104
109
114
119

|HEN V
THLARAU THIANGHLIM PAULA LEHKHATHAWNAH

24.
25.
26.
27.
28.
29.
30.
31.
32.

Zirlai 24
Zirlai 25
Zirlai 26
Zirlai 27
Zirlai 28
Zirlai 29
Zirlai 30
Zirlai 31
Zirlai 32

Paulan Thlarau Thianghlim a sawi dn


Thlarau Thianghlim leh chhandamna
Thlarau Thianghlim leh baptisma
Ringtu thlarau nun indona
Thlarauva khah thu
Thlarau thilpkte I-na
Thlarau thilpkte II-na
Khawngaih rawngbwl hna
Thlarau rah

www.mizoramsynod.org

124
130
135
141
146
151
156
161
167

THLARAU THIANGHLIM

|HEN VI
THLARAU THIANGHLIM KOHHRAN THURINAH

33. Zirlai 33 Thlarau Thianghlim Tirhkohte


Thuvawnah
34. Zirlai 34 Thlarau Thianghlim Nicea Thuvawnah
35. Zirlai 35 Thlarau Thianghlim Westminster
Thurinah
36. Zirlai 36 Thlarau Thianghlim Welsh Thurinah
37. Zirlai 37 Thlarau Thianghlim India ram
Presbyterian Kohhran Thurinah

172
179
185
191
196

|HEN VII
THLARAU THIANGHLIM CHUNGCHANG CHHUI ZAUNA

38.
39.
40.
41.
42.
43.
44.
45.
46.
47.
48.

Zirlai 38 Thlarau Thianghlim hnathawh dn


Zirlai 39 Thlarau Thianghlim leh piantharna
Zirlai 40 Thlarau Thianghlim leh nun dn \ha
Zirlai 41 Thlarau Thianghlim leh nun hona
Zirlai 42 Thlarau mi
Zirlai 43 Thlarau Thianghlim leh harhna
Zirlai 44 Thlarau Thianghlim leh Bible
Zirlai 45 Thlarau Thianghlim leh Chanchin |ha hril
Zirlai 46 Thlarau Thianghlim leh Kohhran
Zirlai 47 Thlarau Thianghlim leh Trinity Thurin
Lehkhabu rwnte

www.mizoramsynod.org

201
206
211
216
221
226
232
237
242
247
252

THLARAU THIANGHLIM

10

CHHUAHTU BOARD THUCHNG


Kum 2016 Puitling Sunday School zir trin MSSU Committee
chuan Thlarau Thianghlim tih a thlang a. Thlarau Thianghlim
chungchng hi kum dangah pawh a bk taka kan la zir loh a la ni a,
hetianga kan hotuten kan zir tra an rawn thlang hi a lwmawm hle
mai. Ram boruak leh skthlk nna inhmeh tak zl Sunday Schoolah pawh hian kan zir \hn a. Kan kohhran hi Thlarau Thianghlimin
min la hruai zl a ni tih hei hian a tichiang hle mai.
Kan zirlaibu ziaktu Rev. Dr. Tlnghmingthanga hi Pro. Pastorin Dibrugarh (ZPMK)-ah 1989-1990 thleng a awm a. Chanmari
Pastor Bial, Chanmari-ah 1991 chhng a awm leh a. Kum 1992 April 1993 thleng Bkpui Bialah Pastor-in a awm a. May 1993 April 1995 chhng M.Th. zirin UTC, Bangalore-ah a awm a. May
1995 - May 2001 Aizwl Theological College-ah lecturer-in a thawk
a. June 2001 - April 2005 FFRC, Kottayam-ah D.Th. a zir leh a. A
zir zawhah May 2005 - 2007 thleng Serampore College-ah a thawk
chho ta a. Kum 2015 khn Professor-a hln kai a ni a, tnah hian
Registrar mawhphurhna a chelh mk.
Harhna thlipuiin Mizoram a nuai chhoh zl laia Thlarau
Thianghlim chungchng kan han zir tr hi a vnneihthlk hle a. Nikum
2015-ah Kristian Thurin kan zirna lamah kan lo zir sil nual tawh a.
Kuminah a bka kan han thlr chho thei tr hi a lwmawm hle a ni.
Ringtu tam tak hian Thlarau Thianghlim hi duh viau ve ti lovin hriat
chian tumna kawngah chuan kan inchhiar zau peih lo hle hlawm a.
Kumina kan zir hian he lamah hian nasa takin kan hriatna min
tihpunsak ang tih ring ila. Kan zirlai \anpui trin lehkhabu dang pawh
chhiar zau phah hlawm ila a \ha ang e.

(REV. K. LALPIANGTHARA)
Editor
Synod Literature & Publication Board
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

11

THUHMAHRUAI
Kohhranhote Pathian thutak hriatna leh rinna kawnga
kan \han zlna hnr pawimawh tak chu Sunday School hi a
ni a. Zirtute mamawh phuhru tak leh kan ram dinhmun mil
tak zirlai kan nei thei \hn hi he rawngbwlna Pathianin min
hriatpuizia lantrtu leh he lama mawhphurtute \hahnemngaihna
tr langtu a ni wm e.
Kum 2011 MSSU Committee chuan kum 2016-a Puitling
Sunday School zir atn Thlarau Thianghlim thlangin a bu
ziaktu atn Rev. Dr. Tlnghmingthanga a ruat a. Ani hi
Theology subject-a mi thiam bk kan neihte znga pakhat,
kohhran mi nwlpui zir atna him chin leh an hlwkpui tr
zwnga ziak thiam ngei tra ngaih a ni a. A zirlai bu buatsaih
pawh hi kan tuipui hle tra beisei a ni.
Kum 2015-ah Mizoramah harhna ropui tak a lo thleng
a, chumi thlwp twk chiaha kumina Thlarau Thianghlim
chungchng kan han zir leh chiah phei hi chu thil intawng palh
mai ni lovin Pathian remruat tak pawh a ni ngei ang. Thlarau
Thianghlim hi Bible thupui pawimawh tak, Sunday Schoola kan vawi khat zirna tr a ni a. Kan hun tawn nn a inmil
zual m avngin fmkhur tak leh hlwkpui tum tak chungin
zir \heuh i tum ang u.

(REV. LALRAMLIANA PACHUAU)


Executive Secretary
i/c Mizo Sunday School Union

www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

12

ZIAKTU THUHMA
Thupuan 1:10-11-ah Lalpa ni-ah chuan Thlarauvin ka lo awm
a, aw ring takin, I thil hmuh tr chu lehkhabuah ziak la, kohhranho
pwl pasarihte hnnah chuan thawn rawh, tih thu Johanan a
dawng a, a ziak a, a thawn ta a. Hei hian lehkhabu ziak tr chuan
Thlarauva awm a \l thu leh, mi dangten an hriat theih nn vei a
ngaih thu a entr.
Mi thiamten an sawi dnin thu ziak hi kum 6,000 laia upa a ni
a, a trah kut ziak a ni a, a hnuah khwla chhut chauh a ni. Kristian
missionary te kha lehkhabu ziak leh chhuah kawngah hmahruaitu
an ni a, India leh Mizoramah phei chuan a slsutu ber an ni. Hetiang
tak hian thuziak hi pawimawh mah se, tnlai huna electronics media lama hmaswnna chak tak hian ngaihhlut a hlawhna a titlahniam
mk a. Lehkhabu chhiar kher ngai lova en leh ngaihthlk mai theihna
hmanrua - TV, computer, cell phone, etc., te a tam tawh m m a.
Amaherawhchu, lehkhabuin a ken tel leh a pk theih thiamna, hriatna,
finna, ngaih dn \ha leh dik neih theihna chu rei lo t chhnga TV
ena neih theih mai a ni lo. Thu ziah hian hlutna a nei a, thiamna leh
finnna zirna bulpui ber leh hmanraw pawimawh ber a ni a, lehkhabu
hlutna thlkthlengna tr thil hlu dang eng mah a awm thei lo. Thuziak
hi rilru tluang tak (honest) leh dik taka ziah a nih chuan thiltihtheihna
nasa tak a ken tel avngin mi a tifingin, mihring nun a siam danglam
thei a ni.
Hetiang rilru hi neiin kan kohhran pawhin lehkhabu \ha tak tak
tichhuakin, mi tam tak a ziahtr tawh bawk a. Chng zngah chuan
kei tehlul ka tel ve nawlh mai hi nihlawh ka inti hle mai. Kum 2016ah hian Puitling Sunday School zirlaiah Thlarau Thianghlim tih kan
zir dwn a, a hma kum thum daih tawha lo thlan tawh ni mah se,
kohhran mite thlarau lam boruak leh hun tawng mk nn pawh a
inmil hle. He zirlai buatsaihnaah hian Rev. Dr. H. Vnlalauva,
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

13

Rev. Dr. Vnlalnghka Rlte, Rev. Dr. L.H. Rawsea leh Rev.
Laldintluanga ten min \anpui nasa hle a, an chungah ka lwm tak
zet a ni.
Pathian thu kan zir hian ngaih dn leh pawm dn awm sa hi
kan zui tlngpui deuh mai \hn a, hei hi a \hat viau laiin a famkim
twk lo va, ngaih dn thar leh thlr dn thar min pe thei thuziak ni
thei ngei \hn se a duhawm hle. Thlarau Thianghlim chungchngah
hian mite ngaih dn leh chan dn lam aiin Bible sawi dn ka dah
pawimawh ber a, dik leh dik lo thuah pawh Bible zirtrna hi tehna
atn a laipui bera hman ni thei se ka duh a; chuvngin, Bible zirtr
dn ber nia ka hriat angin ka ziak a ni. Chutiang chu ni mah sela,
Thlarau Thianghlim hi Pathian a nih avngin hriat famkim leh ziah
fiah theih rual a ni lo tih ka hria. Amaherawhchu, \hahnem ngai taka
kan zir chuan kan hlwkpui ngei ang tih ka ring tlat a ni.

REV. DR. TLNGHMINGTHANGA


Aizwl Theological College
Durtlng Leitan, Mizoram
Ph. 9436353745

www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

14

2016 SYNOD NI PAWIMAWH (KALENDAR)


(*Synod Office chawlhni)
J ANUARY

1*
4*
5
11
22-24
26*

Zirtwpni
Thawh\anni
Thawhlehni
Thawh\anni
Zirt^wpniPathianni
Thawhlehni

Kumthar Ni
Kumthar chawlh
Synod Office Hawn Ni
Presbyterian Kohhran din \an ni
Bial K|P Conference
Republic Day

F EBRUARY

3
4
12-14
16
17
20*
2325

Nilaini
Ningani
ZirtwpniPathianni
Thawhlehni
Nilaini
Inrinni
ThawhlehniNingani

Synod Mission Board Committee


Synod Hospital Board Committee
Bial Hmeichhe Inkhwmpui
K|P Day
Synod Finance Committee
State Day
Synod Executive Committee

M AR C H

36 Zirt^wpniPathianni
11-13 ZirtwpniPathianni
15*
20
25*
27
28*

A PRIL

MAY

JUNE

4*
22-24
27
281 May
4
5
6
1115
15
16*
18-19
27
7-9
15*
19
30*

Thawhlehni
Pathianni
Zirtwpni
Pathianni
Thawh\anni

K|P General Conference


Kohhran Hmeichhe Rorl
Inkhwm
Chanchin |ha Thlen Ni
Tmkau Ni
Good Friday
Easter Sunday
Easter Monday

Thawh\anni
ZirtwpniPathianni
Nilaini
NinganiPathianni

Harhna Thlen Ni
Bial Inkhwmpui
Synod Mission Board Committee
PCI General Assembly

Nilaini
Ningani
Zirtwpni
NilainiPathianni
Pathianni
Thawh\anni
NilainiNingani
Zirtwpni

Synod Pastoral Committee


Synod Social Front Committee
PRESCOM Board Committee
NEICC Annual Meeting
Pentikos Ni
Whit Monday
Synod Finance Committee
SLWF Annual Meeting

ThawhlehniNingani
Nilaini
Pathianni
Ningani

Synod Executive Committee


YMA Day
Rualbanlote Ni
Remna Ni

www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM
JULY
A UGUST

3 Pathianni
15* Thawh\anni
31* Nilaini

SEPTEMBER
7
11
18
25
O CTOBER

2*
69
16
17
18
19
20
20-21
24
25
26
27

B EIHRUAL T HLA
Ningani
Pathianni
Pathianni
Pathianni
Pathianni
NinganiPathianni
Pathianni
Thawh\anni
Thawhlehni
Nilaini
Ningani
NinganiZirtwpni
Thawh\anni
Thawhlehni
Nilaini
Ningani

28 Zirtwpni
NOVEMBER

DECEMBER

2
3
6
9-11
15-17
25
30

Nilaini
Ningani
Pathianni
NilainiZirtwpni
Thawhlehni-Ningani
Zirtwpni
Nilaini

1 Ningani
2 Zirtwpni
4
5
6
611
18
2131*
25*
31*

Pathianni
Thawh\anni
Thawhlehni
ThawhlehniPathianni
Pathianni
NilainiInrinni
Pathianni
Inrinni

www.mizoramsynod.org

15

Health Sunday & Hospital Sunday


Independence Day
Ramthar Ni
Synod Finance Committee
NPSS Inkhwmpui
Senior Department Inkhwmpui
Kristian Chh<ngkaw Ni &
Nu leh Pa Ni
Gandhi-a piancham
Presbytery Inkh^wmpui
NEICC |awng\ai rual
PPF Board Committee
PRESCOM Board Committee
Sunday School Committee
Pastor Nupui Intawh Khwm
Synod Mission Board Committee
Synod Theo. Edn. Board Comt.
Synod Hospital Board Committee
Synod Pastoral Committee
Synod Education Board Committee
SL&PB Committee
Synod Social Front Committee
Synod Music Committee
Khawvl Sunday School Ni
Synod Executive Committee
Synod Finance Committee
Kohhran Hmeichhe Ni
Synod Executive Committee
Synod Executive Committee
(Budget Session)
Synod Pastoral Committee
(P/P Interview)
Bible Sunday
Synod Pastoral Committee
Synod Nomination Committee
Synod Inkh^wmpui
MSSU Pathian Thu Exam Ni
Krismas chawlh
Krismas Ni
Kumt^wp Ni

16

THLARAU THIANGHLIM

2016 KALENDAR
JANUARY
Pathianni
31 3 10 17 24
Thawh\anni
4 11 18 25
Thawhlehni
5 12 19 26
Nilaini
6 13 20 27
Ningani
7 14 21 28
Zirtwpni
1 8 15 22 29
Inrinni
2 9 16 23 30

FEBRUARY
1
2
3
4
5
6

APRIL
Pathianni
Thawh\anni
Thawhlehni
Nilaini
Ningani
Zirtwpni
Inrinni

3
4
5
6
7
1 8
2 9

10
11
12
13
14
15
16

17
18
19
20
21
22
23

24
25
26
27
28
29
30

29 1 8
30 2 9
31 3 10
4 11
5 12
6 13
7 14

1
2
3
4
5
6

OCTOBER

www.mizoramsynod.org

21 28
22 29
23
24
25
26
27

1
2
3
4
5

16
17
18
19
20
21
22

23
24
25
26
27
28
29

7
8
9
10
11
12
13

14
15
16
17
18
19
20

15
16
17
18
19
20
21

22
23
24
25
26
27
28

1
2
3
4
5

13
14
15
16
17
18
19

13
14
15
16
17
18
19

20 27
21 28
22 29
23 30
24 31
25
26

21
22
23
24
25
26
27

20
21
22
23
24
25
26

1
2
3
4

5
6
7
8
9
10
11

12
13
14
15
16
17
18

19 26
20 27
21 28
22 29
23 30
24
25

SEPTEMBER
28
29
30
31

NOVEMBER
6
7
8
9
10
11
12

6
7
8
9
10
11
12

JUNE

AUGUST

Pathianni
31 3 10 17 24
Thawh\anni
4 11 18 25
Thawhlehni
5 12 19 26
Nilaini
6 13 20 27
Ningani
7 14 21 18
Zirtwpni
1 8 15 22 29
Inrinni
2 9 16 23 30

30 2 9
Thawh\anni 31 3 10
Thawhlehni
4 11
Nilaini
5 12
Ningani
6 13
Zirtwpni
7 14
Inrinni
1 8 15

14
15
16
17
18
19
20

MAY

JULY

Pathianni

7
8
9
10
11
12
13

MARCH

27
28
29
30

4
5
6
7
1 8
2 9
3 10

11
12
13
14
15
16
17

18 25
19 26
20 27
21 28
22 29
23 30
24

DECEMBER
4
5
6
7
1 8
2 9
3 10

11
12
13
14
15
16
17

18 25
19 26
20 27
21 28
22 29
23 30
24 31

THLARAU THIANGHLIM

17

|HEN I-NA
THUHMAHRUAI
Thuhmahruaiah hian zirlai pathum - Thlarau Thianghlim
hi tu nge ni? tih vawi hnih leh Thlarau Thianghlim, Bible-a a
lan dn tihte kan zir dwn a. Thlarau Thianghlim chu Pathian a
nih avngin a nihna hi sawi kim vek sn loh, amaha awm chawp
ni lo, Pa Pathian leh Fapa Pathian nn nihna thuhmun,
thiltihtheihna leh ropuinaa intluk, impumkhat an ni. Thuthlung
Hluiah chuan Thlarau Thianghlim chu mihringte hnnah awm
chng awm mah se, chn chilhtu ni lovin chung lam a\anga
uaptu leh thu sawi \hn niin an ngai a, Thuthlung Tharah chuan
mihringte chn chilhtu leh tichaktu nia ngaih a ni a, chumi lam
hawi chuan he zirlaite hi ziah a ni.
...

January 10
ZIRLAI 1
THLARAU THIANGHLIM HI TU NGE NI? - I
Chhiar tr: Rom 8:9-11
Rom 8:9-11: Nimahsela, Pathian Thlarau nangmahnia a awm
tak zet chuan, tisaa awm in ni lo va, Thlarauva awm in ni
zwk e. Amaherawhchu, tu pawh Krista Thlarau nei lo chu
ama mi a ni lo. Krista chu nangmahnia a awm si chuan,
sualna avngin taksa chu a thi a ni, thlarau erawh chu felna
avngin nunna a ni. Nimahsela, mitthi zng ata Isua titho
lehtua Thlarau chu nangmahnia a awm chuan, mitthi zng
ata Krista Isua titho lehtu khn, nangmahnia awm Thlarau
zrah chuan in taksa thi theite chu a tinung bawk ang.
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

18

Thuvawn: Pathian chu Thlarau a ni; a chibai bktuten thlarau


leh tih tak zetin chibai an bk tr a ni, (Jn 4:24).
Thlarau Thianghlim leh a hnathawh hi hriat dn leh pawm
dn a inchen loh avngin hmasng a\angin inhnialna a lo awm
tawh \hn a, chu chu tn thleng pawhin a la reh tak tak lo niin a
lang a. Chuvngin, chk tak leh uluk taka zir a \l a. Vawiinah
hian a bul \anna atn Thlarau Thianghlim hi tu nge ni? tih \hen
khatna kan zir dwn a ni.
1.

Thlarau Thianghlim sawina \awngkamte


Thlarau tih hi Hebrai \awngin ruach (ru-akh) tih a ni a, Grik
\awng chuan pneuma (neuma) tih a ni a, a awmzia chu thaw (Gen
2:7; 6:17; Job 26:13; Sam 33:6; Eze 37:5,6) tihna te, thli (Gen 8:1;
1 Lal 19:11; Jn 3:8) tihna te a ni a, nunna, chakna leh thiltihtheihna te
keng tela ngaih a ni. Thlarau Thianghlim sawina \awngkam ruach
tih hian boruak che vl a kwk ber a. Mihring taksa pwn lama
che vl a nih hian thli tiin sawi a ni a, mihring taksa chhnga boruak
che vl erawh chu thaw tih a ni. Boruak kan thwk chhuah leh
hp luh hi ruach a ni. Thaw hi nunna leh thil nung chhinchhiahna a
ni a, hei hian Thlarau Thianghlim chu Pathian, mi nung a nihzia sawi
nna hman a ni tih a entr. Hetih rual hian Thlarau Thianghlim chu
nunna petu, nunna bulpui, chakna leh thiltihtheihna bul a nih thu
sawina a ni bawk. Thianghlim tih \awngkam hi Pathian sawina atn
hman a nih rualin, thilsiam laka a hranzia leh a danglamzia sawina a
ni. Thlarau Thianghlim tia kan lam hian a \hatzia te, a felzia te, thil
dang laka a hranzia te sawina a ni a; a ropuizia leh a chungnunzia,
thlarau dang zawng zawng laka a hranzia sawina a ni bawk.
Thlarau Thianghlim tih \awngkam tak hi chu Thuthlung
Hluiah vawi thum chauh kan hmu a (Sam 51:11; Is 63:10,11).
Mahse, thlarau tih te, Pathian Thlarau tih te, finna leh hriat theihna
thlarau tih te, hriatna leh Lalpa \ihna thlarau tih te, Lalpa Pathian
thlarau tih te, remruatna leh chakna thlarau tih te, rorlna thlarau tih
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

19

te leh Lalpa thlarau tihte hi Thlarau Thianghlim sawina a ni.


Thuthlung Tharah erawh chuan Thlarau Thianghlim hming kan
hmu tam hle thung a, chngte chu - Isua Krista Thlarau, Isua
thlarau, Fapa Thlarau, chatuan Thlarau, khawngaihna Thlarau,
Lalpa Pathian Thlarau, Nunna Thlarau, Pathian Fapa Thlarau,
Pathian nung Thlarau, Ropuina Thlarau, thianghlimna Thlarau
tih te an ni (Heb 9:14; 10:29; Phil 1:19; Tirh 16:7; Rom 1:4;
8:2,9; Gal 4:6; 2 Kor 3:3; 1 Pet 4:14).
2.

Thlarau Thianghlim chu mi nung, mize nei a ni


Thlarau Thianghlim hi mi nung a nihzia Bible hian kawng
hrang hrangin a sawi a. Grik \awng Thuthlung Thar bute kan en
chuan, Thlarau Thianghlim sawi nn hian a pa sawina \awngkam
hman a ni. Entr nn, Grik-hovin mipa sawi nna an hman \hin
chu ekeinos a ni a, hmeichhe sawi nn ekeine tih an hmang a,
thil nung lo (neuter) sawi nn ekeino tih an hmang a. Tichuan,
Thlarau Thianghlim sawina atn ekeinos tih hman a ni a (Jn
14:26; 16:13-15). Hei hian Thlarau Thianghlim chu thil ni lovin,
mi nung, mize nei ngei a nihzia min hriattr a ni.
Thlarau Thianghlim chu mi nung a ni a, mihring anga
mize neia sawina hmun tam takah kan hmu. Mi nung, finna leh
duhthlanna nei a ni (1 Kor 2:10; Rom 8:27; 15:30). Mihring
hnathawh ang leh thiltih \hin angte ti vea sawi a ni bawk. Entr
nn, mite pianthartrtu, sual hriattrtu, Isua Krista thu hriattrtu,
zirtrtu, thutak zawng zawnga hruai lttu, Isua Krista chawimawitu,
Chanchin |ha hril tra kotu, kohhran hnna thusawitu,
rawngbwlna kawnga kaihruaitu, dlpuitu, hrilhfiahtu (Jn 3:5;
14:26; 16:8-14; Tirh 13:2; Thup 2:7; Tirh 16:6f; Rom 8: 26;
1 Kor 12:10) ti tein sawi a ni a. Chu bakah, Thlarau
Thianghlim chu tihlungngaih theih (Eph 4:30; Is 63:10), dodl
theih (Tirh 7:51), tihvui theih (Heb 10:29), sawichhiat leh
sawisl theih (Mt 12:31-32) a nih thu pawh kan hmu bawk.
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

20

Hng a\ang hian Thlarau Thianghlim chu mi nung, mize nei a


ni tih kan hre thei a ni.
3.

Thlarau Thianghlim chu Pathian a ni


Thlarau Thianghlim chu mi nung ni satliah mai lovin, Pathian a
ni tih Bible-in min hrilh (Gen 1:2). Pathian pakhata mi nung pathumte
znga mi a ni a, engkim siamtu a ni bawk (Gen 1:2; 26). Thuthlung
Thar bu hmun hrang hrangah Pa leh Fapa leh Thlarau Thianghlim
chu Pathian pakhat anga sawina kan hmu hlawm a (Mt 28:19; 2
Kor 13:14). Matthaia 28:19-ah Pa leh Fapa leh Thlarau Thianghlim
hmingah chuan baptis ula tiin Lal Isuan a zirtrte thu a pe a. 2 Korinth
13:14-ah, Lalpa Isua Krista khawngaihna te, Pathian hmangaihna
te, Thlarau Thianghlim pwlna te chu in zaa hnnah awm rawh se
tiin Pathiana mi nung pathumte malswmna thu Paulan a sawi bawk.
Bible-ah hian Thlarau Thianghlim chu a mizia rngah pawh
Pathian a nihzia leh a hnathawhte hi Pathian hnathawh a nihzia
sawi lan a ni a (Jn 12:39-41; Tirh 28:25-27; Sam 95: 8-11; Is
63: 9; Heb 3:7-9; Gen 1:27; Job 33:4). Thlarau Thianghlim
bum chu Pathian bumna a ni (Tirh 5:3). Thlarau Thianghlim
chu Pathian a nih avngin chatuan mi, engkim hria, engkim ti
thei, khawi kipa awm a ni (Heb 9:14, 1 Kor 2:10-12; Jn 14:26;
16:12, Lk 1:35, Sam 139:7-10). A hnathawhte chu Pathian hna,
engkim siamtu, mite pianthartrtu, Pathian thuziak thwk
khumtu, mitthite kaithotu a ni bawk (Job 33:4; Sam 104:30, Jn
3:5; 2 Pet 1:21; Tirh 1:16; 28:25, Rom 8:11). Hng Thlarau
Thianghlim hnathawhte hi Pathian chauh lo chuan tu mahin an
ti thei lo a ni. Kohhran pate hun laiin Thlarau Thianghlim chu
Pathian tak ni lovin, Pathian aia hnuaihnung zwk anga zirtrna
a awm a. Chu zirtrna chu Kohhran Inkhwmpui lian pahnih Nicea (AD 325) leh Constantinople (AD 381) chuan Zirtrna
dik lo a ni e tiin an hnwl a. Thlarau Thianghlim nihna chu, Lalpa,
nunna petu Pa leh Fapa nna ang khata biak leh chawimawi
tr tiin Pathian tak a nihzia an puang chhuak a ni.
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

21

4.

Thlarau Thianghlim chu Pa leh Fapa ata lo chhuak a ni


Kohhran hmasa hun laia an thu chai nasat ber pakhat chu
Pa leh Fapa nna Thlarau Thianghlim inlaichnna thu hi a ni.
Khawthlang Kohhran (Rome) leh Khawchhak Kohhran (Grik leh
Orthodox) inhnialna chhan ber chu Thlarau Thianghlim lo chhuahna
chungchngah leh Fapa (Filiogue) tih telh duh leh duh loh thu-ah
a ni. Lal Isuan Thlamuantu, Thlarau Thianghlim, Pain ka hminga a
rawn tirh tr khn (Jn 14:26) tih thu leh Pa hnn ata Thlamuantu
in hnna ka tirh tr, Paa chhuak Thlarau dik tak chu (Jn 15:26) tih
thute \an chhanin Constantinople Inkhwmpuiin Thlarau Thianghlim
chu Pa ata lo chhuak a ni e tiin a rl a. Hei hi Khawchhak Kohhran
pawm dn sa rng a ni.
Hemi hnu hian Augustine-an Thlarau Thianghlim chu Pa
leh Fapa ata lo chhuak tih tr a ni zwk tiin a zirtr a. He zirtrna
hian Khawchhak Kohhran leh Khawthlang Kohhran inkrah
inhnialna nasa tak a chawk chhuak a. Kum za aia rei mah an inhnial
hnuin Augustine-a zirtrna hi Khawthlang Kohhran chuan pawmin,
kum AD 589 khn Spain rama Toledo Inkhwmpuiah Thlarau
Thianghlim chu Pa leh Fapa ata lo chhuak tiin an lo pawm ta a.
Khawthlang Kohhran tih dn chu Protestant Kohhrante chuan an
zui a, Khawchhak Kohhran erawh chuan leh Fapa tih tel lo hi an
pawm dn a ni ta zl a ni. He thu Pa leh Fapa ata lo chhuak tih
hian Thlarau Thianghlim, Pa leh Fapa ata lo chhuak chuan Pa Pathian
duh zwng leh Fapa duh zwng chu \wmpuiin, an duh zwng leh
an thu kalh zwngin eng mah a ti dwn lo tih a tilang nghl a ni. Lal
Isuan a trtu Pa duh zwng chauh a ti \hn ang bawkin Thlarau
Thianghlim pawhin a trtu Fapa duh zwng chauh a ti \hn a, Lal
Isua zirtrna kalhin Thlarau Thianghlimin hna a thawk thei lo tih
puan chhuahna a ni bawk.
Thlarau Thianghlim chungchnga kan kohhran pawm dn
chu Mizoram Presbyterian Kohhran Thurin No. 6-naah chuan,
Thlarau Thianghlim, Pa leh Fapa ata lo chhuak chuan mihringte
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

22

chu chhandamna changtuah a siam a, an sualzia leh chungpikzia


te a hriat chiantr a. Krista hriatna kawngah an rilru a tivr a,
an duhthlannate chawk thovin, Isua Krista chu an Lalpa leh
chhandamtua pawm tra ngnin, pawm thei trin a pui a,
anmahniah felna rah chi tinrng a thawk chhuak \hn tiin ziak a
ni. Hei hian Thlarau Thianghlim nihna leh a hnathawh chu tawi
t siin a fn kim vek mai. Kan thurin leh a innghahna Bible hi
uluk tak leh fmkhur taka kan zira kan hriat chian pawh a \l hle
mai.

Sawi ho tr
1.

Thlarau Thianghlim nihna hre chiang lo hian thlarau mi a


nih theih ang em?

2.

Kohhran thurin leh Bible hre chiang mang lo leh pawm


lote hi thlarau miah chhiar chi an ni ang em?

www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

23

January 17
ZIRLAI 2
THLARAU THIANGHLIM HI TU NGE NI? - II
Chhiar tr: 1 Korinth 2:10-15,18; 1 Johana 4:1-3
1 Korinth 2:10-15: Keini erawh chu chng chu Pathianin
Thlarauvin min hriattr ta a ni; Thlarau chuan engkim a chhui
chhuak si \hn; a ni, Pathian thu ril pawh. Mihring thute
chu mihring rilru, a chhnga awm vk lo chuan, mihring
zngah tuin nge hria ang? Chutiang bawkin Pathian thute
chu Pathian Thlarau vk lo chuan tu man an hre lo.
Chutichuan, a thlwna Pathianin thil min pkte chu kan
hriat theihna trin, keini zawngin khawvl thlarau ni lovin,
Thlarau, Pathian hnna mi chu, kan hmu zwk a ni. Mihring
finna zirtr thua sawi lovin, Thlarau zirtr thua sawi zwkin,
Thlarau lam thute chu thlarau lam mite hnna hrilhfiahin,
chng thil min pk thute pawh chu kan sawi \hn. Khawvl
mi chuan Pathian Thlarau lam thilte chu a lwm \hn lo, ani
ngaih chuan tthlk a ni si a; Thlarauva hriat fiah a nih
avngin a hre thei lo rng rng bawk a ni. Thlarau mi erawh
chuan thil engkim a hre fiah \hn a, ani lah chu tu man an
hre fiah si lo.
1 Johana 4:1-4: Duh takte u, thlarau nazawng ring suh u;
amaherawhchu, thlaraute chu Pathian laka mi an ni nge ni
lo fiah rawh u; thu hriltu der tam tak khawvlah an lo chhuah
tk avngin. He miah hian Pathian Thlarau chu in hria ang;
thlarau eng pawh Isua Krista tisaah a lo chang tih \an chu
Pathian laka mi a ni; thlarau eng pawh Isua \an lo chu
Pathian laka mi a ni lo ve; chu chu Krista dodltu thlarau,
lo kal tr in hriata kha a ni e; tnah pawh khawvlah a
awm tawh reng a ni. Naute u, Pathian hnn ata in ni a,
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

24

chng chu in ngam tawh e; nangmahnia awma chu


khawvla awma ai chuan a ropui zwk avngin.
Thuvawn: Thli khawiah pawh a duh duhin a tleh \hn, a ri i
hria e; nimahsela, khawi a\anga lo kal nge, khawiah nge a
kal dwn tih pawh i hre si lo; tu pawh Thlarauva piang chu
chutiangin an awm, a ti a (Jn 3:8).
Zirlai hmasaah khn Thlarau Thianghlim chungchng
sawi hawnna pawimawh tak tak kan zir tawh a. Vawiinah
hian Thlarau Thianghlim hi tu nge ni? tih thupui hmang
vkin Thlarau Thianghlim nihna pawimawh panga kan zir leh
dwn a ni.
1.

Thlarau dang zawng zawng laka hrang a ni


Pathian chu Thlarau a ni a (Jn 4:24); nimahsela, thlarau
nazawng chu Pathian a ni lo va, Pathian a\anga chhuak a ni vek
hek lo (1 Jn 4:4-6). Kan Thurin No. 2-ah chuan, Pathian pakhat
chauh a awm a, Amah chauh chu biak tr a ni. Amah chu Thlarau,
mahnia awma, hmun tina awm, thlarau dang zawng zawng leh thil
dang rng rng laka hrang si a ni, tih a ni. He thurin hian Pathian
chu thlarau dang zawng zawng leh a thilsiam zawng zawng laka a
danglamzia a tr lang a, hetih rual hian Thlarau Thianghlim ropuizia
leh thianghlimzia a tr lang tel bawk a ni.
Bible-in thlarau \ha leh thlarau sual an awm thu min hrilh a.
Thlarau \hate chu vntirhkohte an ni. Cherub hote, serafim ti tein
an sawi bawk \hn. Vntirhkohhote hi Pathian tirhkoh, Pathianin a
duh zwng ti tra a tirhte sawi nn hman a ni deuh bk a. Bible-in
vntirhkoh zngah Gabriel-a leh Mikael-a an awm thu min hrilh a
(Lk 1:19,26; Jud 9). Vntirhkoh chungnung awm thu min hrilh bawk
(1 Thes 4:16; Dan 10:13; 9:21). Hng thlarau \haho zawng zawng
hi Pathian kutke leh rawngbwltute an ni. Thlarau sual awm thu hi
Bible-in min hrilh bawk. Hmasng kohhran pate hun a\ang tawhin
hng thlarau sualhote hi vntirhkoh tlu tate nia sawi \hin a ni a, an
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

25

hotu chu Setana a ni. An tlk chhan hi chapona, mahni hmasialna


leh Pathian laka an duhthlanna ngeia an helna nia sawi \hin a ni
bawk (Eze 28:15-17; Is 14:12-15).
Setana hi Bible-in ramhuai lal, rlpui tar, Diabola,
Belzebub-a, Belial-a, Lucifer-a, thlmtu, he khawvl lal,
boruaka thuneihna lal ti tein a sawi \hn a. A hote chu thlarau
sualho, ramhuai, thlarau bawlhhlawh tia sawi an ni ber.
Thlarau an nih avngin mite thinlungah leh rilruah hna an thawk
\hn a, ng tirhkoh angin an inlantr fo va, Pathian thu hmanga
mite bumin thilmakte pawh an ti ve thei a ni. Chutiang chu
hriain Johana chuan, Duh takte u, thlarau nazawng ring suh
u; amaherawhchu, thlaraute chu Pathian laka mi an ni nge ni
lo fiah rawh u a ti (1 Jn 4:1-3). Thlarau sualte chuan Pathian
duh zwng an dodl a, Pathian ram tihchhiat an tum laiin,
Thlarau Thianghlim chuan Pathian duh zwng min hriattr a,
Lal Isua Krista min kawhhmuh a, Lalpa leh Chhandamtua
pawm trin min \anpui a, keimahniah felna rah chi tinrng a
thawk chhuak \hn a ni (Gal 5:22-23).
2.

Hriat kim leh dawn sn rual loh a ni


Pathian nihna mihringin kan hre fiah phk lo ang bawkin
Thlarau Thianghlim hi mihring tn hriat kim sn rual a ni lo va, a
inpuanna tel lo chuan engti kawng maha hriat theih a ni hek lo.
Pathian hi kawng hrang hrangin a inpuang \hn a, chng znga
pawimawh tak chu Bible leh kohhrana a inpuanna te hi an ni. Leilung
awm dn phungah te, mi mal nunah te a inpuangin a inhriattr ngei a;
mahse, Bible leh kohhrana a inpuanna an thlwpin an kalh tr a ni lo.
Bible leh kohhrana a inpuannaa hriat fiah tr awm thei bk a awm
chuang lo. Chuvngin, Thlarau Thianghlim nihna hre fiah thei tr chuan
Bible leh kohhrana Pathian inpuanna kan zir leh kan hriat a \l a ni.
Thlarau Thianghlim chu Isuan thli nn a tehkhin a (Jn 3:8), thli
cht vl dn chu mihringte tn hriatthiam zawh rual a ni lo va, lo
dan theih pawh a ni lo va, thunun theih lah a ni hek lo. Chutiang
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

26

bawk chuan Thlarau Thianghlim chuan a duh chu a tihlawhtling


\hn a, mihringte thunun phk leh khuahkhirh theih a ni lo.
3.

Pathian inhriattrna puang chhuaktu a ni


Mihringte hnna Pathian rilru, thil tum leh thurk puang
chhuaktu chu Thlarau Thianghlim hi a ni. Petera chuan, Pathian
Lehkhaa thu hril lwk rng rng hi mahniin hrilhfiah tr a ni lo tih
hre hmasa phawt ula. Thu hril lwk rng rng hi mihring thu-a
chhuak a ni ngai si lo va, miten Thlarau Thianghlim tirhin Pathian
hnn ata an sawi zwk \hn a ni, (2 Pet 1:20-21) tiin a sawi a.
Petera hian Thuthlung Hluia zwlneite Thlarau hruaia an awm dn
leh Thlarau tihharhna an chan dn a sawi a, lawng puanzr chu
thli chak takin a chhm a, thli chakna hmanga a kal ang hian
zwlneite chu Thlarau chhm kalin an awm a ni.
Paulan, Mihring thute chu mihring rilru, a chhnga awm
vk lo chuan mihring zngah tuin nge hria ang? Chutiang bawkin
Pathian thute chu Pathian Thlarau vk lo chuan tu man an hre lo
(1 Kor 2:11) a ti a. Miin Thlarau Thianghlim a neih loh chuan Isua
a ring thei lo va, Isua khawvla a lo kal chhan pawh a hre thiam
ngai lo vang. Thlarau Thianghlim hnathawh pawimawh tak chu
mite hnna Pathian inpuanna hriattr, Isua nihna dik tak tr lan,
Isua an rin theihna tra puih leh a thusawi zawng zawngte a awmzia
man fuh thiam tra \anpui leh hriat fiahtrte a ni a. Pa leh fapa nn
pumkhat an nih avngin amaha phuah chawpin thu a sawi ngai lo.
4.

Engkimtithei a ni
Mi \henkhat chuan Thlarau Thianghlim hi Pathian kutke
leh a hmanrua ang lekah an ngai a ni mai thei; mahse, chu chu a
dik lo. Pathian tak, Engkimtithei Pathian a ni. Thlarau
Thianghlim thiltihtheihna hi Bible-ah hmuh tr a tam hle.
Thuthlung Hluiah chuan Thlarauvin Pathian mite a thuam chak
a, finna, thiamna, chakna, thiltihtheihna a pe \hn. Thuthlung
Hlui hunah chuan Thlarau hi mi bk tute emaw hnnah, hun eng
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

27

emaw ti chhng atn chauh pk a ni. Thuthlung Thar hunah chuan


chatuana an hnna awm reng trin Thlarau chu mi zawng zawng
hnnah pk a ni a, a ring apiangte tn a ni. Lal Isua nun pum pui
pawh kha Thlarau Thianghlima tihchak, thuam leh thiltihtheihna
pk a ni. Isuan pk a tiam Thlarau Thianghlim chu Pentikos
niah a zirtrte hnnah a lo thleng a, chu chuan huaisenna pein
zirtrte a tichak a, Pathian thilmak tihte huaisen takin an puang
chhuak a. Dodlna nasa tak krah pawh Isua chanchin huai takin
an sawi ngam ta a, thilmak ropui tak ti thei tra thiltihtheihnaa
thuam an ni. Thlarau \anpuinain damlo te, ramhuai mante an
tidam a, mitthite pawh an kai tho a ni. Thlarau Thianghlim hian
thiltihtheihna ropui tak a neih avngin a \ihbaiawm a, Anania
leh Saphiri te chunga a thleng ang khn bum tum leh a thu wih
loh chu hlauhawm tak a ni.
5.

Thuhnuairawlh leh inngaitlwm a nihzia


Bible-a Pathian thilsiam chanchin a\ang hian Pathian ropuizia
leh chungnunzia kan hmu a, chutih laiin a thilsiama a rawn chang
duh hian a inngaihtlwmzia a tilang a ni. Bible-a Pathian chhandamna
hnathawh chanchin pawh hi Pathian inngaihtlwmzia tr lanna a ni.
Pathian ngei chu mihringah a lo chang a, tisaa a lo chan ni a\anga a
thih thlengin a tuar a. Hng tuarnate hi Pathian inngaihtlwmzia tr
lanna zl a ni a, a tuarna zawng zawngah hian Thlarau Thianghlim hi
a tel tluan chhuak vek a ni. Pa leh Fapa nn nihna thuhmun, ropuina
leh thiltihtheihna intluk ni mah se, tirh a nih angin Thlarau Thianghlim
chuan hna a thawk a. Pa leh Fapa thu chauh lo chu a hranpain thu
dang a sawi ve ngai lo. Isua Krista chawimawi leh hriattr hi a
hnapui ber a ni a, amah a infakin a inchawimawi ngai lo. A awmna
leh a hnathawhna hmun apiangah zalnna a lo awm \hn a, a awmpui
leh kaihhruai \hin rawngbwltu inngaitlwmte kal tlangin mi mal,
chhngkua leh khawtlngah zalnna a lo thleng \hn a ni (2 Kor
3:17,18).

www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

28

Pa leh Fapa leh Thlarau Thianghlim chu Pathian pakhat


an ni a, nihna thuhmun, thiltihtheihna leh ropuinaa intluk an
ni. Pa leh Fapa nna inmawi lo chu Thlarau Thianghlim nn
a inmawi lo va. Thlarau hnathawh kan tih eng pawh hi
Pathian mizia nna a inmawi loh chuan Thlarau Thianghlim
hnathawh a ni thei lo. Thlarauvin mihringte tlin twkin a
thawk \hn a; ama ze remin mihringteah a thawk \hn. Thlarau
tam tak awm mah sela, Thlarau Thianghlim chauh lo chu rin
tlk leh biak tlk a awm lo tih thu hi kohhranhoten hre chiang
twkin kan inhria em?
Sawi ho tr
1.

Thlarau Thianghlim hnathawh dik tak engtin nge kan hriat


theih ang?

2.

Ringtu \henkhat kal sual chhan hi Thlarau Thianghlim an


hriat chian loh vng a ni ang em?

www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

29

January 24
ZIRLAI 3
THLARAU THIANGHLIM BIBLE-A
A LAN DN TLNGPUI
Chhiar tr: Genesis 1:1-2; Sam 33:6-9
Genesis 1:1-2: A trin Pathianin lei leh vn a siam a. Tin, Lei
hi a chhia a, a ruak ngawt a ni a; tui thk tak chung chu a
thim mup a. Pathian Thlarau chuan tui chungte chu a awp
reng a.
Sam 33:6-9: LALPA thuin vnte chu siam a ni a; chnga
awmho zawng zawngte pawh chu a kaa thaw chuan siam
an ni bawk a. Ani chuan tuifinriat tuite chu englo dah khwm
thr angin a tikhwm a; Tui thk takte chu dah khwmna
inahte a dah \ha \hn. Leilung luah zawng zawng chuan
LALPA chu \ih sela: Khawvla awm zawng zawng chu amah
hlauvin awm rawh se. Ani chuan a sawi a, a lo awm ta a;
thu a pe a, a lo awm nghet ta si a.
Thuvawn: He miah hian Pathian Thlarau chu in hria ang:
thlarau eng pawh Isua Krista tisaah a lo chang tih \an chu
Pathian laka mi a ni (1 Jn 4:2).
Thlarau Thianghlim hi Pathian, chatuan mi a nih avngin
mihring tn hriatthiam phk rual a ni lo va. Chutih rual chuan kan
hriat phk chin leh zir theih chin a awm. Bible hian Thlarau
Thianghlim sawi nn \awngkam chi hrang hrang - thli, thaw, tui,
mei, hriak, \huro, intiamkamna, chhinchhiahna leh nemnghehna te a
hmang a ni. Tn \umah hian Thlarau Thianghlim Bible pum puia a
lan dn kan zir dwn a ni.

www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

30

1.

Bible-a Thlarau Thianghlim sawinate


Zirlai hmasa lama kan hmuh tawh angin Thlarau
Thianghlim tih tak hi chu Thuthlung Hluiah hmun thumah chauh
kan hmu a (Sam 51:11; Is 63:10,11). Thlarau Thianghlim sawina,
Pathian Thlarau, LALPA thlarau, tih leh Thlarau tih erawh
chu hmun tam takah a lang thung. A chng chuan Pathian ngei
\awngkam Ka thlarau tih emaw Pathian chungchng sawina
A thlarau tih emaw a lang bawk. Thianghlim tih \awngkam
hi Thluthlung Hluiah chuan Pathian kwka hman a nihin thil
dang aia a danglamna lam hawia hman a ni a; \ihbaiawm,
danglam bk, chawhpawlh loh tih sawi nn hman a ni \hn a,
Pathian hming nn sawi zawm a ni fo bawk (Sam 71:22; 89:18;
Is 10:20; 41:14; 43:14; 48:17, etc.). Thianghlim tih hi Pathian
ropuizia, thilsiamte laka a hranzia leh thlarau dang laka a
danglamzia sawina a ni bawk.
Thlarau hnathawh hi mihringte hriat thiam phk loh leh
ngaihtuah phk loh lama Pathian chtna nia a lan avngin Thuthlung
Hluiah hian Thlarau Thianghlim tih hi a lang tlm a ni thei ang. A
chhan chu an chunga thawk \hn thlarau chu Pathian thlarau nge a
niha, thlarau dang tih an la thliar hrang thiam lo niin a lang. Judate
an lo changkng zl a, an khawhawi a zau zl a, Thlarau
Thianghlim chungchng an hriat dn pawh a lo chiang chho deuh
deuh va. Thuthlung Tharah chuan an lo hre fiah ta hle a, Thlarau
Thianghlim chungchnga zirtrna fiah ber pawh Thuthlung Thara
kan hmuh hi a ni. Thuthlung Tharah chuan a hnathawh dn azirin
hming chi hrang hrang vuah a ni a. Krista Thlarau, Isua Thlarau,
Fapa Thlarau ti tein sawi a ni \hn. Pathian Thlarau tih leh Lalpa
Thlarau tih hmanna erawh a lang tlm hle thung.
2.

Thuthlung Hluia a lan dn


Thuthlung Hluia Thlarau chungchng sawina hian a huap zau
hle a. Thlarau sawina \awngkam ruach tih hi vawi 378 a lang a, a
tam berah chuan thaw (Gen 2:7; 6:17; Job 26:13; Sam 33:6; Eze
37:5, 6) tih emaw thli (Gen 8:1; 1 Lal 19:11; Jn 3:8) tih emaw
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

31

kwka sawi a ni. LALPA thlarau tih hi Thuthlung Hluiah vawi


27 a lang a, Pathian Thlarau tih hi vawi 16 a lang bawk.
Mihringte hnna nunna petu thaw emaw, thli emaw anga sawi a
ni a, nunna, chakna leh thiltihtheihna keng tela sawi a ni bawk.
Ezekiela 37:1-9-ah chuan ruach chu thlarau, thli, thaw, tia
lehlin a ni a, Thlalr thli na tak leh chak tak tihna a ni. He
thiltihtheihna mak tak hian mihring leh Pathian chunga thlarau
lam chakna awm, mihringte hriat thiam phk loh a kwk a ni (2
Sam 22:16; 1 Lal 18:12). Thlarau chu mihring chhnga Pathian
thilpk mihring nun dn siam \hatu a ni bawk. Mihringin a thunun
lo va, Thlarauvin mihring a thunun zwk \hn (Num 5:14; Thuf
16:32).
Thuthlung Hlui hun lai hian Thlarau Thianghlim awmzia
leh a hnathawh an hriatthiam dn a la chiang twk lo hle a,
zawi zawiin a danglam chho hret hret a. A tr lamah chuan
Thlarau chu Pathian thiltihtheihna thurk leh Pathian cht vl
dn lan chhuahna, leilung dn piah lam thlenga lang chhuak
anga sawi a ni a. Khawvlah emaw mihringah emaw chungnung
leh ropui bk taka thawka, mihringte tih rual loh ti \hn, mihringte
hnna chakna te, huaisenna te, finna te, hriatna leh thiamna te
pe \hntu a ni. Thlarau Thianghlim chu Pathian a\anga chakna
leh thiltihtheihna lo chhuak, khawvl leh mihringte chunga
kawng hrang hranga rawn inlantr \hn a ni.
Tn hma chuan Thlarau chu mi nung ni lovin, Pathiana bet
a nih avng chauhva mize nei anga sawi a ni \hn a. Hun a lo
danglam chho zl a, Juda-te chu ram dangah sala hruai an ni a, an
ngaihtuahna leh Pathian an hriat dn pawh a lo danglam chho zl
bawk a. Thuthlung Hlui hun twp lamah chuan Thlarau chu mi
nung, a mite znga chng leh khawsa leh an hruaitu angin an lo hre
thiam ta zl a ni (Sam 139:7; Is 48:16; Eze 1:12; Hag 2:5).
Thuthlung Hluia Thlarau chungchnga an ngaih dn tlangpui chu
hetiang hian sawi ila:
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

32

(1) Pathian Thlarau leh khawvl chu inlaichnna neiin an


ngai a, Tin, lei hi a chhia a, a ruak ngawt a ni a; tui thk tak
chungte chu a thim mup a. Pathian Thlarau chuan tui chungte
chu a awp reng a (Gen 1:2). Thlarau chu lei chhnga chnga,
luahtu ang ni lovin a chunga awma, zuk khawih danglamtu angin
a thawk a, chutiang bawk chuan mihringah pawh a thawk \hn
niin an ngai a ni.
(2) Pathian Thlarau chuan mihringteah hna thawkin
zwlneite hmangin dikna thu te, rorlna fel thu te, chhandamna
thu te a sawi \hn. Thuthlung Hlui zwlneitea Thlarau thlen dn
chu an chhnga thaw lt emaw, chng emaw ang ni lovin an
chungah thusawi trin a chuang \hn niin an hria a. A trah chuan
phrna chawh thawh lam a langsr hle a (1 Sam 10; Hos 9:7), a
rei deuh hnuah thu tak sawi theihna te, thiltihtheihna te, rorlna te
leh chakna lam a lang leh bawk (Neh 9:30; Is 42:1; 61:1; Eze
11:5; Mik 3:8; 6:6-8; Zak 4:6).
(3) Messia lo kalna hun tharah chuan Lalpa Thlarau chu
a lo thleng ang a, Messia chungah a fu ang a, thil thar a siam
ang, tiin an beisei a ni (Is 11:1-2; 12:1-2; 32:15; 44:3-4; 63:1011; Eze 36: 26-27; Hag 2: 4-5; Zak 12:10).
(4) Hun hnuhnngah chuan mi tlm t chungah chauh ni
lovin Pathian mite zawng zawng chungah Pathian Thlarau chu
leih buak a ni ang a, mi tin thinlungah Lalpa dn chu ziakin a
awm tawh ang (Joel 2:28-32; Jer 31:31-36; Num 11:29).
3.

Thuthlung Thara a lan dn


Thuthlung Tharin Thlarau Thianghlim chu Isua leh Pa
Pathian laka mize hrang nei, mi nung, tihlungngaih theih, a
hranpaa hna thawk thei, lk hran theih si loh niin a tr lang a.
Thuthlung Tharah hian Thlarau sawi dn kawng hrang hrang
kan hmu a, chng znga langsr zual deuh deuh chu lo en ila:

www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

33

(1) Pathian Thlarau: Rom 8:9-ah Pathian Thlarau


nangmahnia a awm tak zet chuan tih te, chng 11-ah, Mitthi
zng ata Isua titho lehtua Thlarau titein a sawi a. 1 Thessalonika
5:23-a, Remna Pathian ngei chuan in pumin tithianghlim che u
rawh se... tih hi Pathian Thlarau sawina a ni.
(2) Krista Thlarau: Krista Thlarau tih hi A fapa
Thlarau tih te nn thuhmun reng a ni. Rom 8:9-ah, Tu pawh
Krista Thlarau nei lo chu ama mi a ni lo a ti a. Galatia 4:6-ah,
Pathianin a Fapa Thlarau chu, Abba! (Ka pa!) tia auvin kan
thinlungah a rawn tr a, a ti bawk a. Krista Thlarau tih awmzia
chu Kristan a rawn tirh tihna a ni a, Krista puangtu tih a kwk
bawk ang. Amah avngin Krista chu kan thinlungah a lo chng
ta \hn a ni. Krista leh Thlarau Thianghlim inzawmna hi a nghetin
a pumkhat m m a, Krista nihna leh duh zwng lan chhuahtrtu
thlarau nung chu Krista Thlarau tia vuah a ni ber mai.
(3) Thlarau Thianghlim: Thlarau Thianghlim tih hi
Thuthlung Tharah leh kohhran chanchinah a lr hle. Thlarau
Thianghlim pwlna chungchng te, a dltute hnnah pk a nih tr
thu te, ringtute chu Thlarau Thianghlim tiama chhinchhiah an nih thu
leh Thlarau Thianghlim tilungngai lo tra thupk te kan hmu (2 Kor
13:14; Lk 11:13; Eph 1:13; 4:30).
Thuthlung Hlui hunah Thlarau Thianghlim hnathawh emaw,
Thlarau hnathawh emaw chu Pathian a\anga tla hrang anga sawi a
ni ngai lo va, Pathian nn thuhmun an nihzia chiang takin a lang a ni.
Pathian thlarau chuan a mite awmpuiin, a \anpui \hn a, a chng
chuan thiltihtheihna nasa tak leh mak danglam taka a thawh chng
pawh a awm \hn. Chngah chuan a maksakna leh danglamna hrim
hrim kha a pawimawh ber lai a ni lo. Pathian chuan thil narn leh
tlwm tak hmangin thil a ti \hn a, a hun leh hmun azirin \l a tih dn
ang zlin thilmak leh danglam tak pawh a ti tho \hn. Thuthlung
Hluiah chuan Thlarau Thianghlim chu mihringte chn chilhtu ni lovin,
chung lam a\anga uaptu leh thusawi \hn niin an ngai a. Thuthlung
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

34

Tharah erawh chuan Thlarau Thianghlim chu mihringte chn


chilhtu leh tichaktu nia ngaih a ni.
Sawi ho trte
1.

Thlarau Thianghlim chungchng hriat fuh loh hi ringtu tn


engtiang taka pawi nge ni ang?

2.

A mak danglam apiang hi Thlarau Thianghlim hnathawh


dn a ni kher em?

www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

35

|HEN II-NA
THLARAU THIANGHLIM - THUTHLUNG HLUIAH
|hen hnihnaah hian Thlarau Thianghlim hnathawh dn
leh lan chhuah dn chi hrang hrang, Thuthlung Hlui hun laia mi
kan zir dwn a. Hetih hun lai hian Thlarau Thianghlim tih
\awngkam aiin Pathian Thlarau tih an hmang zing zwk a, chu
vng chuan Thlarau Thianghlim tih aiah Pathian Thlarau tih
kan hmang ang.
|hen hnihnaah hian zirlai sawm leh pakhat - Pathian Thlarau
leh thilsiam thu te, Pathian Thlarau leh thiamna bk tih te, Pathian
Thlarau leh rorltute tih te, Pathian Thlarau leh hriak thih tih te,
Pathian Thlarau leh lalte tih te, Pathian Thlarau leh zwlneite tih te,
Pathian Thlarau leh Israel-te tun din leh chungchng te, Pathian
Thlarau leh Lalpa Chhiahhlawh tih te, Pathian Thlarau leh zwlnei
der leh tak chungchng te, tlwmna nun te kan zir ang.
...

www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

36

January 31
ZIRLAI 4
PATHIAN THLARAU LEH THILSIAM
Chhiar tr: Genesis 1:1-2; Johana 1:1-3

Pathian

Genesis 1:1-2: A trin Pathianin lei leh vn a siam a. Tin, lei


hi a chhia a, a ruak ngawt a ni a; tui thk tak chung chu a
thim mup a. Pathian Thlarau chuan tui chungte chu a awp
reng a.
Johana 1:1-3: A trin Thu a awm, Thu chu Pathian hnnah a
awm, Thu chu Pathian a ni. Chu mi chu a trin Pathian
hnnah a awm. Engkim a zain ama siam a ni; thilsiam zawng
zawng hi ama siam loh eng mah a awm lo.
Thuvawn: Pathian thlarau chuan mi siam a,
Engkimtitheia thaw chuan nunna mi pe (Job 33:4).
Bible leh Kristian thurin chuan Pathian Thlarau hi siamtu
mai ni lovin, mihring leh a thilsiamte eng lai pawha chnchilha,
enkawltu leh an chunga rorltu a ni tih min zirtr a. Vawiinah
hian thilsiama Pathian Thlarau hnathawh dn kan zir dwn a ni.
1.

Khawvl siam thu


Genesis 1:1-2-ah Pathianin khawvl a siam \an thu kan
hmu a. He laia \awngkam pakhat siam tih hi Hebrai \awng
chuan bara tih a ni a, a awmzia chu thil la awm ngai rng rng
lo a\anga awmtr tihna a ni. Hei hi Pathian thilsiam chungchng
sawi nn bk hman a ni. Pathian chauh hi awm lo ata awmtr
theitu a nih avngin Thuthlung Hluiah chuan he \awngkam pawh
hi Pathian thiltih chungchng sawina bka hman deuh trah an
ngai. He thu hi Pathian leh a thilsiam, a kut chhuakte chu mihringte
thilsiam laka a chungnunzia leh a danglamzia sawina a ni a,
mihringte thil siam nn tehkhin phk rual a nih lohzia sawina a ni
bawk. Pathian chu thilsiam zawng zawngte bulpui ber leh engkim
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

37

innghahna a ni a, mahnia lo awm ve ngawt emaw, tihpalh thil


thu emawa thil thleng rng a awm lo.
Lei hi a chhia a, a ruak ngawt a ni a tiha chhia tih hi hman
tlk loh tihna lam aiin awmphung mumal nei lo tihna a ni. Thilsiamte
chu a trah kawng hmang fel tak nei leh mumal taka rem khwm an
ni lo. Tui thk tak chungte chu a thim mup a, Pathian Thlarau chuan
tui chungte chu a awp reng a. Genesis bu ziaktu hian thil mumal
lovah pawh, kan nun mumal lo takah pawh Pathian Thlarau a lo
cht meuh chuan mumal neiin awmze ropui tak a nei thei a ni tih hi
sawi an tum a ni. Kohhran hmasa hun lai a\ang khn mi \henkhat
chuan Genesis 1:1-3 thu tlawhchhanin thilsiamah hian Pathian
pakhata mi nung pathum telin an sawi a. A trin Pathianin lei leh
vn a siam a, tihah hian Pa chu a lang a, Pathian Thlarau tihah
hian Thlarau Thianghlim a lang a. Pathian chuan ng lo awm rawh
se, a ti a, Pathian thu chhuak chu Fapa sawina a ni a, chu chu
Johana 1:1-4-ah chuan Thu tia sawi a ni.
2.

Mihring siam thu-ah


Mihring chu thil nung lo piang danglam zl (evolution) a\anga
lo awm a ni lo tih Bible-in chiang takin min hrilh a. Mihring a siam
dwnin Pathianin, Kan anpuiin, keimahni ang takin mihring siam
ila, tiin a sawi a (Gen 1:26-27; 2:22-24), Tin, Lalpa Pathianin
leia vaivutin mihring a siam a tiin a sawi bawk (Gen 2:7a). Pathian
anpuia siam, a siamtu rinchhana nung mai tr a ni. Pathian anpui
tih hi sawi dn chi hnih a awm a. A zau zwnga sawi chuan mihringin
chhia leh \ha hriatna a neih te, ngaihtuah theihna a neih te leh
thlarau thi thei lo a neihna hi a huap a. Chng chu tlk hnuah
pawh, sual hnuhma keng telin, a la nei zui zl a ni. A zm zwng
chuan Pathian hriatna dik a neih te, a felna leh a thianghlimna te a
kwk a, chng chu tlknaah khn a hloh a ni. Pathian anpui awmzia
dik tak chu Isua Kristaah tihlanin a awm. Krista chu Pathian
anpui tih a ni a (2 Kor 4:4; Kol 1:15). Isua chu mihring famkim
niin, Pathian anpui dik tak chu amahah chuan kan hmu a ni.
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

38

Mihring siam thua Pathian \awngkam, kan tih te, keimahni


tih te, ila tih te leh ang u tihte hian Pathian pakhata minung
pathum (Trinity) a kwk a ni tih hi hrilhfiahna tlnglwn tak a ni.
|henkhat chuan Pathian ropuizia sawina niin an ngai bawk. Hei
hian Pa leh Fapa leh Thlarau Thianghlim chu mihring siamnaa
inlungrual taka thawk tlng an ni tih a tilang. Pathian (Pa) chu
siamtu a ni a, a thaw (Thlarau) chu tinungtu, nunna petu a ni, A
hnrah nunna thaw chu a thaw lt a; tichuan, mihring chu mi nung a
lo ni ta a (Gen 2:7b). Joba pawhin, Pathian Thlarau chuan mi
siam a, Engkimtitheia thaw chuan nunna mi pe, a ti (Job 33:4).
3.

Lei leh vn leh a chhnga thilsiam thuah


Pathian thu chuan lei leh vn leh a chhnga thil awm
zawng zawngte hi Pathian siam vek a nih thu min hrilh a. Sam
33:6-a Pathian thua vnte siam a nih thu leh Joba 26:13-ah,
A thawin vn chu a tithiang a, tih kan hmuhte hian Pathian
Thlarau chu siamtu a ni tih a lantr. Lei chunga thil \o hlobet
leh pangpr te, hnim leh thlai chi tinrngte \otrtu leh \hantrtu
pawh Pathian Thlarau bawk hi a ni. Sam 104:30-ah chuan I
thlarau chu i tr chhuak a, siamin an awm \hn a; lei chung
pawh hi i siam thar leh \hn tih kan hmu. Isaia 40:7-ah chuan,
Lalpa thaw chuan a chhm avngin hlobet chu a vuai a, a pr
chu a chuai \hn tih kan hmu bawk. Ran leh ramsate pawh
Pathian siam an ni a. Pathian Thlarau (thaw) chuan nunna a
pe a, an hnn ata thaw chu lk bo a nih chuan vaivutah an
chang leh mai \hn. Sam 104:29-30-ah chuan, An thaw chu i
lksak a, an thi a, lei chung pawh hi i siam thar leh \hn a
ti a ni. Thuthlung Thar hian Pathian chu siamtu a nihzia a sawi
tam hle a. Johana chuan, Engkim azain ama siam a ni; thilsiam
zawng zawng hi ama siam loh eng mah a awm lo, a ti a,
Nangin engkim i siam a, i duh avnga awm leh siam an ni
bawk si a, a ti bawk (Jn 1:3; Thup 4:11).
4.

Mihring leh thilsiam dang te


Pathianin lei leh vn leh a chhnga thil awm zawng

www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

39

zawng - thing leh mau, hnim hring leh hlobet te chen hian
mihringte nn inlaichnna \ha tak neiin a siam a, chu
inlaichnna kengkawhtu leh vawng nungtu chu Pathian Thlarau
a ni. Pathianin a thilsiamte hi a hmasak dn tr indawtin fel
tak leh awmze nei takin a rem a, hetiangin - lei leh vn te, ni
leh thla leh arsi te, boruak leh tui te, hnim leh thei kng te,
thing leh thlai te, lui lama chng leh khawmual lama chng
nungcha te a siam a, a twp berah mihring a siam a ni. Pathian
thilsiam dn kalphung hi kan chht chian chuan lei hi thilsiam
tinrng te leh mihringte chnna atn a buatsaih a ni tih kan hre
thei ang. Thil dang zawng zawng a siam vek hnuah mihring a
siam chauh va, mihring a lo lan chuan a mamawh tr zawng
zawng an awm vek tawh a ni. Pathianin mihring a siam hma daih
khn a thawh tr a lo siam zo diam tawh a, mihringin a peih
phawt chuan dam chhnga thawh sn loh hna a nei a ni. A tr
a\ang rngin Pathianin mihring chu thilsiamte enkawl tr leh vng
him trin mawhphurhna sng tak a pe a, tichhe tr ni lovin enkawla
vawng him trin mihring chuan thupk a dawng a ni.
Kan sawi tk a\ang khn Pathian Thlarau chu khawvl
siamtu leh enkawltu, thilsiamte an nih tr ang taka nihtra, nunna
pea, enkawl leh kaihruai zui zltu a ni. Pathian Thlarau chu
thilsiam zawng zawngte bulpui ber leh engkim innghahna a ni.
Mihring nun hona atna thil \l leh pawimawh, vntlng nuna
intluk tlnna leh thilsiam dangte nna lungrual taka nun ho theihna
te hi Pathian Thlarau hnathawh vek a ni. Pathian Thlarau
awmnaah leh chtnaah chuan engkim mai hian kalhmang leh
awmze fel tak an nei \hn a, Pathian Thlarau chuan mihringte
chu amah nna inpwl tlkah leh a hman tlkah a siam \hn a ni.
Sawi ho trte
1.
Thil nung lo piang danglam zl (evolution) leh thilsiam
thu hi inkalhin kan hria em?
2.
Thilsiamte laka mihringte mawhphurhna hlen chhuah
pawimawhzia sawi ni se.
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

40

February 7
ZIRLAI 5
PATHIAN THLARAU LEH THIAMNA BK
Chhiar tr: Exodus 31:1-11
Exodus 31:1-11: Tin, LALPAN Mosia hnnah, Ngaiteh, Juda
hnama mi Hura fapa Uria, chu mi fapa Bezalela chu ka
thlang tawh a. Tin, ani chu finna te, hriat thiamna te, hriatna
te, kawng tinrnga themthiamna te, thiltih tr fing taka
suangtuah thiamna te, zeh tra lunghlu phel thiamna te,
thing zai mawi dn thiamna te, kawng tinrnga
themthiamna te nei trin PATHIAN thlarauvin ka tikhat tawh
e. Tin, ngai teh, a hnna thawk ve trin Dan hnama mi
Ahisamaka fapa Oholiaba chu keimahin ka ruat leh e; thil
siam tra thu ka pk zawng zawng che: inbiakna puan in
te, thuhriattrna bwm te, chumi chunga zahngaihna
\hutphah te, puan in chhnga bungrua zawng zawng te;
tin, dawhkn leh a hmanrua te, rangkachak hlr hlaka siam
khwnvr dahna, a hmanrua zawng zawng te nn, rimtui
hlna maichm te; tin, hlrala thilhlanna maichm, a
bungbl zawng zawngte nn, maihn leh a hnchhan te;
tin, silhfn mwi tak taka tah te, puithiam rawng an bwl
huna hk tr puithiam Arona silhfn thianghlim leh a fapate
silhfn te; tin, hriak thih mi te, hmun thianghlim atna rimtui
tui takte hi an siam theihna trin mi themthiamho zawng
zawng te finna ka pe e. Tih tra thu ka pk zawng zawng
che ang kha an ti tr a ni, tiin a sawi a.
Thuvawn: Tin, Bezalela leh Oholiaba leh mi themthiam tu
pawh, LALPAN thu a pk ang zla hmun thianghlima
rawngbwlna hna tinrng thawk thei tra finna leh hriat
thiamna a pk apiangte chuan an bei tr a ni, a ti a (Ex 36:1).
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

41

Pathian Thlarau hnathawh hian a huap zau hle a, kan hmuh


thei loh leh khawih thei loh thlarau lam thil chauh ni lovin
mihringte thiamna, theihna, finna, kut themthiamna te pawh a
huam vek a ni. Pathian Thlarau chakna leh thiltihtheihna avng
chauhvin mihringten kawng danga an tih theih miah loh an ti
thei \hn a. Kut themthiamna leh finna te pawh Pathian Thlarau
hnn a\angin an dawng \hn a, chutiang mite chanchin chu vawiin
hian kan zir dwn a ni.
1.

Thilpk chi hrang hrang


Pathian Thlarau chu mihringa finna leh thiamna zawng
zawng petu a ni a (Gen 41:38; Ex 28:3; 31:3; 6; 36:31). Bezalela
chu Israel mite zngah kut themthiam ber a ni a, chu thiamna chu
thlarau thilpk a dawn a ni (Ex 36:1). Josua chu finna thlarauva
thuam a ni (Deut 34:9). Rorltute chu huaisenna pk an ni (Ro
12:25; 14:6) Solomona chu finnain a thuam a (1 Lal 3:28).
Daniela thil hriatzia leh finzia chu Babulon ramah khm zo
rng an awm lo va, mumang khirh ber pawh a hrilhfiah thei a ni
(Dan 5:14). Finna te, thiamna te, themthiamna te, rorl thiamna
te leh a dangte hi Pathian thlarau thilpk leh hnathawh a ni.
Zwlnei te, hlaphuah thiam te, dn petute chu a chawk thovin a
tiphr a (Num 11:17, 25, 29; 2 Sam 23:2; 1 Lal 22:24; Eze
11:5; Dan 4:7-8, 5:11). Mi \henkhat hnnah chuan thinlung lama
thianghlimna te, sual sima inchhrna te, chakna te a pe bawk
(Neh 9:20; Sam 51:11; Is 63:10; Eze 36:28; Zak 12:10).
Pathian Thlarau chu nunna pkna kawngah a bulpui ber a
ni a, chu Pathian Thlarau ngei chu kut themthiamna petu thlarau
chu a ni. Pathianin Mosia hmanga biak bk siam tra Bezalela
a ruat thu a sawi dnah chuan, Finna te, hriatna te, hmangchng
hriatna te, thil engkim siam tra kut themthiamna te nei trin
Pathian thlarauvin a pe a ni, tih a ni (Ex 35:31). Isaian rorltu
Messia lo kal tr mizia hrilhlwkna hmanga a lo sawi dn chuan,
Lalpan a thlarauvin a awmpui ang a, Finna leh hriatthiamna
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

42

te, remruat thiamna leh huaisenna te, Lalpa \ihna leh hriat
theihna thlarau te a neihtr ang, a ti (Is 11:2).
Hrilhlwkna a sawi zawm zlnaah chuan thilsiamte dikna,
remna leh thlamuanna te tihthar a ni ang a, mihring zngah chauh
pawh ni lovin, mihringte leh ramsate zngah te, ramsa kawlh
leh nunnm (khawi ngam) zngah te a thleng ang; Bwngno
leh sakeibaknei no chu ran chwm thau nn an awm ho ang a,
Naupang tein a hruai duah duah ang, (Is 11:6). Lalpa Thlarau
ngei hi Samuelan Davida hriak a thih laia nasa taka Davida
chunga lo thleng kha a ni a, Saula chhuahsantu thlarau pawh
kha a ni (1 Sam 16:13-14). Lalpa Thlarau hi Elija vna
sakawrtawlailra lak chhohva a awm laia a hnung zuitu Elisa
hnna lo thleng kha a ni (2 Lal 2:12-18). Zwlnei nihna sawina
atn Pathian mi an hman ang khn Thlarau mi/Thlarau nei
mi tih pawh hman a ni (Sam 9:6; Hos 9:7). Thlarau Thianghlim
hian tu mah a thliar lo va, chu vng chuan zwlneiho zngah
pawh hmeichhia, Debori a tel a, Israel zwlnei hmasahote ang
bawk khn zwlnei leh rorltu a ni kawp a, Thlarau thiltihtheihna
avngin a hmlmate chauh pawh ni lovin, sipai rualte pawh a
hneh a ni.
2.

Thlarau thilpk pk chhan


Mosia hun a\anga Malakia hun thlengin Bible-a Pathian
thlarau inpuanna kan hmuh chu Israel hnam nna indwrna
chungchng a ni. Thlarau a lo thlen apiangin mi mal tute emaw
thuam chakin, hnam hruaitu tr emaw, Pathian thuchah puang
chhuaktu tr emawa buatsaih leh thuam chak an ni \hn. Israel
hnam chu Pathian rorlna hnuaia awm a ni a, hei hi hriain Gideona
lala siam an tum khn, Kei zawngin in chungah hian ro ka rl lo
vang a, ka fapa lahin in chungah ro a rl hek lo vang; LALPAN in
chungah ro a rl zwk ang, a ti a (Ro 8:23). A rorlna kengkawh
trin Pathian chuan mipa leh hmeichhia a aiawhtu trin a thlang
chhuak \hn. Hng a thlan chhuahte hi mi narnte an ni deuh ber
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

43

a; mahse, Pathian thil tum an tihhlawhtlin theih nn Thlarauva


thuam chak an ni \hn. |henkhat chu mi huaisen rldo mite an
ni a, a \hen rorltu te, a \hen lal te, a \hen kut themthiam te, a
\hen zaithiam te, a \hen Pathian aiawha thu sawitute an ni. Hng
mite hi Israel-te chunga rorlna atna Pathian hmanraw
pawimawhte an ni.
Thuthlung Hlui hun lai chuan Pathian Thlarau chu mi tin
hnna pk a ni lo va, Pathianin hna bk leh tih tr bk a pkte
chungah chauh pk a ni \hn. Entr nn - Bezalela leh Oholiaba
te chu biak bk sa tra thlan an ni a, chumi atn thil \l finna
leh themthiamna pk an ni. Anni hi Bible sawi dn chuan Lalpa
Thlarauva khat hmasate an ni. Thlarauva khah hi Kristiante thil
chk ber a ni wm e; mahse, Bezalela te khah dn ang hi chu mi
tam takin an chk vak lo mai thei, hnathawk tra tihkhah an nih
avngin Pathian Thlarauvin finna leh thiamna a pe a ni. Bezalela
leh Oholiaba te hi Pathian Thlarauva chhn khah an nih khn
finna te, hriatthiam theihna te, kawng tinrnga themthiamna te,
lunghlu zeh tra phel thiamna te, thing zai mawi dn thiamna te
pk an ni (Ex 31:3; 35:31). Anmahni thiamna bkah hng kut
themthiamna te hi mi dangte hlan chhwn theihna leh zirtr
thiamna pk an ni bawk. Hng thiamna leh theihna te hi mi
dangte zirtra, inhlan chhwng zelin hmun thianghlim sak zawh
theih nna thil \l zawng zawng tih theihna Pathian Thlarau
hnn a\angin an dawng a ni (Ex 31:3; 35:30).
Genesis-a thilsiam thuah khn Pathian chu kut
themthiamna zawng zawng bul anga sawi a ni a, a thil siam leh
duan te \hatna leh mawina avnga hlim anga sawi a ni. Chu
Pathian Thlarau thilsiama hnathawktu chuan tnah a zau zwkah
thilsiam hna bawk chu a thawk leh a ni. Ama anpuia siam
mihringte hian khawvl hi hng thiamna, finna, theihna, mawina
chi hrang hrang- rimawi te, thil cheimawi thiamna te, thilsiam
thiamna te, thuziak mawi te, lemziak mawi te, \awng mawi leh
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

44

\ha tein kan chei mawi tr a ni. Hng thiamna leh mawina chi
hrang hrang te hi kan ngaihhluta, kan ngaihsn thiam chuan
thiltihtheihna min petu Pathian thlarau hnnah ropuina kan pe
tihna a ni ang.
3.

Pk chhan tihlawhtling tra thuam


Hna bk thawk tra a kohte chu Pathianin a thuam zui
ngei ngei \hn. Biak bk leh a chhnga bungruate siam tra a
ruat Bezalela chu Thlarauvin a tichak a. Josefa leh Daniela te
pawh Thlarau awmpuina avngin mi dang neih loh mumang leh
inlrna hriatthiamna leh hrilhfiah theihna mak tak kawltr an ni
bawk (Gen 41:38; Dan 5:14). Thuthlung Hluia hruaitu ropuite
kha Thlarau changtute leh Thlarauvin a chnchilhte an ni. Josefa
kuta Pharaoan Aigupta ram rorlna a hlan dwn khn, Hetiang,
Pathian thlarau awmna mi hi kan hmu zo dwn em ni? tiin a
sawi a ni (Gen 41:38). Israel lal ni tra Samuelan Davida hriak
a thih ni a\ang khn Lalpa Thlarau chu Davida chungah nasa
taka a thlen thu kan hmu a (1 Sam 16:13); Davida chunga Lalpa
Thlarau a lo thlen rual hian Saula a kalsan niin a lang (1 Sam
16:14). Israel lal te, rorltu te, zwlneite kha Thlarauvin finna
leh rorl thiamna a pe \hn (Is 28:6). Jesaia thlah a\anga Israel
lal lo chhuak tr Zwlnei Isaian a lo hrilhlwk dn chu, Lalpa
thlarau - finna leh hriat theihna thlarau, remruatna leh chakna
thlarau, hriatna leh Lalpa \ihna thlarau chu a chungah a fu ang,
tih a ni (Is 11:2). Pathian hna bk thawktu te, lalte leh hotute
hnnah Thlarau awmpuina leh chnchilhna a thleng \hn a ni.
Thuthlung Hluia Thlarauvin a hman te chanchin hi Thuthlung
Thara ringtute tn entawn tr leh zirtrtu \ha an ni.
Kan sawi tak a\ang khn Pathian Thlarau hnathawh dn
tlngpui kan hre thei wm e. Thuthlung Hluiah chuan Thlarau
thilpk hi mihringte finna, thiamna, theihna leh kut themthiamna
chi hrang hrangah te hian a lang a. Pathian biakna in sa trin
kut themthiamna ringawt a twk lo va, thlarau mi nih a \l a ni.
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

45

Pathianin hna bk thawk tra a ruatte chu thlarau thilpk thiamna leh finna a pe a, chutiang mi chu a chhinchhiah bawk
\hn. Pathianin a rawngbwltu tra a thlante chu thiamna, finna,
chakna leh theihna te pein a bka thlarau thuam an nih \hin avngin
mihring pngngai tih theih aia nasa zwk leh ropui zwk an ti
\hn a ni.
Sawi ho trte
1.

Biak In sa tra ringlo mi kan chhawr \hn hi engtia ngaih


tr nge?

2.

Theihna leh thiamnate hi Thlarau thilpk pawimawh tak


an nih dn sawi ni se.

www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

46

February 14
ZIRLAI 6
PATHIAN THLARAU LEH RORLTUTE
Chhiar tr: Rorltute 2:16-19
Rorltute 2:16-19: Tin, LALPAN rorltute a siamsak a,
chngte chuan anmahni rawktute kut ata chu an rawn chhan
chhuak ta a. Chuti chung pawhin an rorltute thu chu an
pawm lo va, pathian dangte lakah chuan an uire a, chibai
an lo bk ta zwk a. An thlahtuten LALPA thupkte pawma
an zawh \hin kawng chu an pnsan ta thuai mai a. Tin,
LALPAN rorltute a siamsak chuan, LALPA chu rorltu
hnnah chuan a awm a, rorltu dam chhng chuan an
hmlmate kut ata chu a chhan chhuak zl a; anmahni
hnehchiah leh timangangtute avngin an rm a; chuvngin,
LALPA chu a inchhr ta a. Nimahsela, heti hi a ni a, rorltu
chu a thih veleh, an hnungtawlh leh ta a; pathian dangte
rawng bwla, chibai bk thuah an thlahtute ai mahin an lo
che chhe lehzual ta a. An thiltih \hinte leh an luhlulte pawh
a bng hek lo.
Thuvawn: Mi tin an chunga rorltute thu thuin awm rawh
se. Pathian thu lovin tu mah rorltu an awm si lo; rorltua
awmte hi Pathian ruat an ni (Rom 13:1).
Vawiinah hian Israel rama rorltu \henkhat chunga Pathian
Thlarau hnathawh chungchng kan zir dwn a. Mihring chakna,
theihna leh huaisenna ringawt chuan a daih rei lohzia te, chu
chu Pathian Thlarauvin a hman leh hman loh inkr hlatzia te zir
chhuak thei ila a lwmawm hle ang.
1.

Rorltute
Rorltute hi tnlai court-a thubuai ching feltu (Judge) kan

www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

47

tih ang hi chu an ni chiah lo va. An sualna avnga hnam dangin an


awp behna a\anga Isreal fate chhan chhuaktu an ni. Rl rl thiam
leh pasal\ha huaisen an nih avngin rorltu tih aiin chhan
chhuaktu tih emaw, chhandamtu tih emaw an inhmeh zwk.
Thuthlung Hlui huna rorltute hi rorltu lian leh rorltu t tiin an
\hen a. Rorltu liante chu Othniela, Ehuda, Debori, Baraka,
Gideona, Jephtha leh Samsona te an ni. Rorltu t chu Tola,
Jaira, Ibzana, Elona, Abdona leh Samgara te an ni. An znga
\henkhat hi hnam pum pui chunga rorltu an nih laiin \henkhat
erawh chu hnam hnih khat lek chunga rorltu an ni a. Chuvngin,
hun thuhmunah a rualin rorltu pahnih pathumte an awm chng
a awm \hn.
Rorltute hi mi fing leh huaisen, Pathian thlarau awmpui,
theihna bk nei tra Pathianin a thuamte an ni. An hmlmate
laka Israel-te chhan chhuaktu pasal\ha huaisen an ni bawk.
Israel-te sakhaw nun leh inkaihhruaina vng him tra beitu an
ni a, Hebrai \awng chuan Rorltute tih hian hmanrua eng pawh
hmanga thil dik titu, thil siam diktu tihna a ni. Hei hian ram
rorlna lam, dn leh sakhaw lam thil te pawh a huap a, mipuite
thubuai sawi felsaka, harsatna an tawh mkte rl felsaktu tihna
a ni. Hmlmate do tra mipuite hui khwmtu leh indonaa
mipuite hruaitu an ni bawk. Rorltute hian Josua leh Samuela
hun inkra Israel hnam chungah ro an rl a, an vaiin mi swm
leh pathum an ni. Hng rorltute avng leh an chunga Lalpa
Thlarau lo thleng \hnin an nun a tihchak \hin avngin Israel
hnamten hnehna an lo chang leh \hn a ni.
2.

Thlarauvin Othniela a thuam


Rorltute znga hmasa ber Othniela chu Juda hnam a ni.
A hun lai hian Israel-te chuan Pathian hawisanin Baal leh
Astorethi rawng an bwl avngin Lalpa chu an chungah a thinrim
ta a. Mesopotamia ram lal Kusan-risathaima hnuaiah kum riat
hrehawm an tuar hnu chuan, Lalpa chu an au va. Tichuan,
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

48

anmahni chhan chhuak tr leh an hnam chunga rorltu atn Lalpa


chuan Kaleba nau Kenaza fapa Othniela chu a ruat a. A chunga
Thlarau hnathawh dn chu, LALPA Thlarau chu a chungah a
lo thleng a; tichuan, Israel-te ro a rlsak ta a, rl bei trin a va
thawk a. LALPAN Mesopotamia rama lal Kusan-risathaima chu
a pe a, Kusan-risathaima chu a hneh ta a tih a ni (Ro 3:10). Othniela
chakna thurk chu Chakna ni lovin, thiltihtheihna ni hek lovin, ka
thlarau zwkin le (Zak 4:6) tih ang kha a ni a. Othniela hian a mite
sal tnna a\angin a chhan chhuak a ni mai lo va, dik tak leh fel takin
ram ro rl hna a thawk a, a thlarau mina leh rorl thiamna avngin
ramah muanna a awm a ni. Thlarau hruaia Othnielan ro a rl chhng
chuan ram chu rlmuangin kum sawmli lai a awm a ni (Ro 3:11).
Pathian thu wih leh Thlarauva khat miten thil an tih nasat theihzia
hi chht chhuah phk a ni lo.
3.

Thlarauvin Gideona a pui


Gideona hi rorltu pangana a ni a. Israel faten Lalpa an
hawisan avngin Midian hote thuhnuaiah kum sarih chhng an
awm a. A lam an hawi veleh Lalpa chuan anmahni chhan chhuak
trin Gideona a ruat a. Grep swrna khura buh a vuak mk
laiin Lalpa vntirhkoh chu Gideona hnnah a rawn inlr a, Nang
mi chak huaisen, Lalpa chu i hnnah a awm e, a ti a (Ro 6:12).
Lalpa chuan Gideona hnnah, He i chakna hian kal la, Israel-ho hi
Midian-ho lak ata chhandam ang che. Ka tr che a ni lwm ni? (Ro
6:14) tiin Israel-te chunga rorltu ni trin a ko a ni. Midian-ho zawng
zawng te, Amalek-hote leh khaw chhak fate chu Israel-te do trin
an pung khwm chiam a, Jezreel ruamah an inkulh a. Chu veleh
Lalpa Thlarau chu Gideona chungah a lo thleng a (Ro 6:34),
tawtawrwt a han hm a, Israel mi tam tak an lo pung khwm ta
chiam a. Mahse, chhandamna leh hnehna chu Lalpa ta a ni tih an
hriat theihna trin Midian-ho do trin mi zathum lek thlan chhuah
an ni. Chng mi zathumte chu pwl thumah insiamin Gideona
remruat ang zlin hmlmate chu an bei a. An hmanrua chu a mwl
hle - tawtawrawt an hm a, bl ruak an kente chu an tikeh a, an vei
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

49

lamin meichher an keng bawk a, Lalpa leh Gideona ngnhnm,


tiin an au dur dur a, inpawmchilh miah lovin Midian-ho rl hrt
mangkhng chu a tudawl dr mai a ni (Ro 8:1ff).
4.

Thlarauvin Jephtha huaisenna a pe


Israel mite chuan Lalpa Pathian hawisanin hnam dang
pathiante an bia a. Chuvngin, Pathian chu Israelte chungah a
\hinrim hle a, an hmlma kumhlun Philistia leh Amon mite kutah
kum swm leh pariat lai a hralh a. Chumi kum chuan Israela
thlahte chu an timangangin an hnehchhiah m m a (Ro 10:68). Israela thlahte chuan Pathian hnnah an sual thupha chawiin
anmahni chhan chhuak trin an dl a (Ro 10:10,15), Pathianin a
pk chu nawhchizuar fapa Jephtha a ni. Anmahni bei tra lo
pung khwm Ammon mite bei trin Israelte chu Gilead ramah
an kal khwm chiam a, Mizpe khuaah an inkulh a. An han indo
chuan Israel mite chan a \ha lo hle mai a, an mangang chuan
an hotu ni tra Jephtha swm trin Gilead-ho upate an tr ta
a ni. Jephtha chu Gilead mi, mi chak huaisen a ni a, an
swmna chu a lo pawm a. An hmelmate laka Israel hnam
chhan chhuak tr leh an chunga rorl trin Jephtha chungah
LALPA Thlarau a lo thleng a, Israel-te hmlma kumhlun znga
pakhat Amon mite chu nasa takin a hneh a (Ro 11:29-30),
khaw sawmhnih zet a tichhia a (Ro 11:32-33). Jephtha chuan
mi huaisen leh indo mi a nihna chu hruaitu atn an thlan hma
pawh khn tilang mah se, Rorltute bu ziaktu hian Ammonhote laka hnehna kha Thlarau hmanga Pathian rawn inrawlhna
avng niin a ngai a ni. Thlarau hnn a\angin Jephtha chuan
huaisenna leh thitihtheihna a dawng a ni.
5.

Thlarauvin Samsona a tichak


Pathianin Samsona chu Philistia mite laka Israel-te chhan
chhuak tr leh rorlsak trin a ruat a. Rorltute zngah rau rau
pawh Samsona leh Lalpa Thlarau hi an inzawm bk emaw tih
mai trin a chanchinah a lang tam hle. A nuin a pai a\ang rngin
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

50

Nazarit mi ni tra serh hran a ni a (Ro 13:5), a lo sei lian a,


Zora leh Estaol inkra Mahane-dan hmunah Lalpa Thlarauvin
a khawih harh \an a (Ro 13:25). Lalpa Thlarau chuan Samsona
chu a tichak a, sakeibaknei vnglai chu kl no ang maiin a pawt
sawm a (Ro 14:6), Lalpa Thlarau chu a chungah nasa takin a lo
thleng a, Askelon mi sawmthum thatin an silhfn a hlihsak a
(Ro 14:19). Hruizn thar pahniha a kut an phuar pawhin a
chungah Lalpa Thlarau a lo thlen meuh chuan, a bn phuarna
hruizn chu ziza zai kang chat ang mai a lo ni ta a, amah mantu
Philistia mite chu sabengtung khabe ruhin mi sngkhat lai a
vaw hlum a ni (Ro 15:15). A chakna thurk Delili hnnah a
puang a, a sam phiar pasarih hlehsak a nih meuh chuan a chakna
a bo zo va, Philistia miten manin a mit an kher chhuahsak a.
Philistia pathian Dagona hnna inthawina ropui an hln niin Samsona
chu ennawm atn an hruai chhuak a. Chakna neitu Lalpa hnnah a
\awng\ai a, a hmlma Philistia mite chu a thih chilh ta a ni.
Rorltute bu a\ang hian thil chhinchhiah tr pawimawh tak
chu, mihringten an chunga rorltu nei bawk mah se, rorltu tak tak
chu Pathian a ni tih hi a ni. A mite chungah leh amah hre lotute
chungah pawh thuneihna famkim neitu chu Pathian hi a ni. Rorltute
buah hian \hangtharte hnna Pathian hriatna an hlan chhwn zl loh
avnga harsatna an tawh tamzia leh ramin a tuar nasatzia te, Pathian
thuthlung vawn \hat a nih loh avnga Israel hnam hruaitute
hlawhchhamna tr lanna kan hmu tam hle.
Sawi ho trte
1.

Rorltute anga Thlarauvin a thuam tnlaia ram hruaitute zngah


sawi tr an awm em?

2.

Ram rorlna hi sakhaw nuna zalnna nn a inlaichn dn sawi


ni se.

www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

51

February 21
ZIRLAI 7
PATHIAN THLARAU LEH HRIAK THIH
Chhiar tr: Exodus 30:22-30
Exodus 30:22-30: LALPA vkin Mosia hnnah, Rimtui tui
ber chi znga mi - murra tui sekel zanga leh, thakthng rimtui,
chumi ztve sekel zahnih leh sawmnga zet - leh fu rimtui
sekel zahnih leh sawmnga leh, thakthng chi dang sekel zanga,
hmun thianghlima sekel an pk \hin ang, olive hriak hin khat
nn rawn lain, rimtui siamtu siam angin hriak thih chu hriak
thianghlim atn i siam tr a ni. Chu chu hriak thih chi hriak
thianghlim a ni ang. Tin, inbiakna puan in te, thuhriattrna
bwm te, dawhkn leh a bungbl zawng zawng te, khwnvr
dahna leh a hmanrua te, rimtui hlna maichm te, hlral
thilhlan maichm leh a hmanrua zawng zawng te, maihn
leh a hnchhante nn, chu chuan i hnawih vek tr a ni. Tin,
thianghlim tak an lo nih theih nn i tithianghlim tr a ni;
chng dek apiangte chu an lo thianghlim zl ang. Tin, ka tn
puithiam hna thawka ka rawng an bwl theih nn Arona leh
a fapate chu hriak thihin i tithianghlim tr a ni.
Thuvawn: Nangni zawng ama hnn ata hriak thihna in hmuh
kha nangmahniah a awm reng a, tu ma zirtr in ngai lo ve;
ama hriak thihna chuan thil zawng zawng thu a zirtr zwk
che u avng leh, dik tak a ni a, dwt pawh a nih loh avngin,
chu mi chuan a zirtr che u ang khn amahah awm reng rawh
u (1 Jn 2:27).
Hmnlai Israel ram leh a chhehvla mite nun leh sakhuaah
hriak hian hmun pawimawh tak a luah a. Israel ram bkah phei
chuan hriak hi an intunnunna pawimawh ber pakhat a ni a, buh
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

52

leh uain nn hian an chaw rinpui bera sawi a ni \hn. Hriak thih
pawh hi ho lam takin an ti ngai lo va, puithu leh a urhsn thei
ang bera hman chu an ngaih pawimawh zwng tak a ni. Vawiinah
hian Pathian Thlarau leh hriak thih thu kan zir dwn a ni.
1.

Hriak thih chungchng thu


Hmnlai Israel ram leh a chhehvlah chuan hriak hi
tihdamna lam thil atn te, serh leh sng thila insil faina atn te,
mihring emaw bungrua emaw sakhaw thila hman trte hlan
thianghlimna atn te hman \hin a ni. A chng chuan lal trte
hriak thih an nih hian rorl tra pawmna tihlan nn an hmang
bawk. Thuthlung Hluiah chuan kawng hrang hranga hman a ni
a. Puithiam te (Ex 28:41; 29:7), zwlnei te (1 Lal 19:16), lal te
hriak an thih \hn. Pathian biakna puan in bungruate chu sakhaw
serh leh sng thila hman a nih avng leh bungraw pngngai laka
tihhranna trin hriak hnawih a ni (Ex 40:9-15; Lev 8:10-13).
Israel ramah chuan hriak thih chu thil serh bik atn hman
a ni a, hriak siamtu pawh mi pawimawh bk an ni. A trah
Bezalela a ni a (Ex 37:29), a hnuah chuan Arona fapa Eleazara
a ni (Num 4:16). Hriak hi murra tui te, thakthng rimtui te, fu
rimtui te, thakthng chi dang leh olive hriak a\anga siam a ni
(Ex 30:22-33). Israel fate chnna hmun chhmin a rawn khuh
a, Lalpa ropuinain a lo khat ta ang khn Pathian biakna puan in
chhng chu rimtui chuan tihkhah tr a ni (Ex 30:34-38). Hetah
hian hriak leh rimtui chu Pathian awmpuina leh Lalpa Thlarau
entrna a ni.
Hriak thih tih thu hi Thuthlung Hluia Messia an beiseina
lo pian chhuahtrtu a ni (1 Sam 13:14; 25:30; 2 Sam 5:2, 6:21,
7:8; 1 Lal 1:36). Hei hian Pathian leh Hriakthiha inkrah a bka
inlaichnna \ha a awm tih a entr bawk. Hriak thih tih hian mite
hnna thuneihna pk tih a kwk tel a, thiltihtheihna atna Thlarau
thuam tih nn pawh inhnaih tak a ni. Pathian Thlarau lo thleng
chhinchhiahna leh nemnghehna atn hman a ni bawk. Pwn lam
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

53

hmuh theiha hriak luang hian chhngril lama Thlarauva chhn


khahna a entr a, malswmna leh inpumkhatnaa chhngkaw phuar
khwmtu Thlarau hnathawh entr nn hman a ni bawk (Sam
133). Zwlnei leh lalten an mawhphurhna tihhlawhtlin theih
nna Pathianin chakna a pk chu hriak thih hi a ni.
Hriak thih tih leh Lalpa Thlarau tih hi inhnaih tak a ni
a, \henkhat chuan thuhmunah an ngai. Lalte hriak thihtu chu
Pathian a ni a, a hriak thiha chu a vng him \hn (Sam 2:2;
18:50; 132:17). Hriak thih hi Thlarau pkin a zui \hn a, chumi
hmang chuan lalin Thlarau thilpk danglam tak a dawng \hn a
ni. Thlarau thilpk chu Lalin ro a rl thiam theihna trin a
pawimawh a, rorl thei tra thiamna leh theihna hi Thlarau
thilpk a ni. Ro a rl thiam nna Solomona hnna finna nasa tak
pk ang chi kha. Rl dona lama chak tr leh \angkai taka rorl
trin Pathian pk finna hi a \l a ni. Lalpa Thlarau hi Solomona
chungah a thlen thu chiang taka sawi lan ni lo mah se, Puithiam
Zadoka leh Zwlnei Nathana ten lal ni trin hriak an thih a (1
Lal 1:32-33). Hriak thih a nih avng chuan Lalpa chu Solomona
hnnah a awm a, a tiropuiin a tihmuingl a (1 Chro 29:23-25).
Thlarau thilpk finna chuan ro a rlnaah hriatthiamna leh finna
a pe a, chu chu a rorlnaah khn a lang a ni.
2.

Hriak thih awmzia


Thuthlung Hluiah hriak thih sawi nn thumal hrang
pathum hman a ni a, chng thumal pathum awmzia chu lo tr
lang ila. Pakhatna chu tithau, timawm tih a ni a (Sam 23:5).
Pahnihna chu leih, bun chhuak tih a ni a, hriak thih, inthih tia
hman a ni (Deut 28:40, Ruth 3:3). A pathumna chu hriak chulh,
hnawih tih a ni (Jer 22:14; Ex 29:2; Amos 6:6). Hei hi lal emaw
zwlnei emaw hriak thih sawi nn hman a ni a, Puithiam hriak
thih sawi nn leh maichm tihthianghlimna tra hriak hnawih
sawi nn pawh hman a ni (1 Lal 19:16; Ex 29:7; 29:36).
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

54

3.
Hriak thihin a entr: Hriak thih hian thil entr chi hrang
hrang a nei a, a lr zual deuhte lo sawi ila:
(1) Serh hran entrna a ni: Hriak thih hian entr
pawimawh tak a nei a, Pathian tna mihring emaw, thil emaw
serh hran a entr a ni. Bible ram leh a chheh vlah chuan mihring
chu Pathian rawngbwl tra serh hran a ni tih entr nn hriak an
thih \hn. Lung emaw ban emaw awmna hmun kha hmun
thianghlim, serh a ni tih entr nn hriak an leih bawk \hn (Gen
28:16-18). Pathian tn an serh hrang tih entr nn maichm te,
bungbl te, inbiakna puan in te, Biak bk leh a chhnga thil
awmte leh Thuthlung bwm te pawh hriak an hnawih \hn a ni
(Ex 29:36; Num 7:10; Ex 40:10; Num 7:1; Lev 8:10; Num 7:1;
Ex 30:26.
(2) Thiltihtheihna leh thuneihna pk entrna a ni: Hriak
thih hi Pathian tna serh hran tihna a ni ringawt lo va, rorl thei tr
leh hnathawk thei tra thuneihna pk tih a entr a ni. Hei hian Pathian
thlan Pathian mi ruat tih a entr bawk (1 Sam 9:16). Chutianga
hriak thih dawng te chu Lalpa hriak thih an ti (1 Sam 24:6). Saula,
Davida, Solomona, Jehua leh Joasa te hriak thih an nih thu
chpchhiar takin ziak a ni a (1 Sam 10:1; 16:3; 1 Lal 1:39; 2 Lal
9:6; 11:12). Lal chu hriak thih an nih a\ang khn Pathian aiawhin
lalah an \hu tihna a ni (1 Sam 9:16; 16:3).
A trah chuan lalte chunga hriak thihtu chu zwlneite an ni (1
Sam 10:1; 1 Lal 19:16; 2 Lal 9:6). A hnu lamah erawh chuan lalte
chunga hriak thih chu puithiam chanvo a ni ta zwk a (1 Lal 1:39; 2
Lal 11:12). Hun lo kal zlah Lalpa hriak thih tih chu a kaih tawiin
hriak thih an ti ta a, chu chu Hebrai leh Aramaik \awngin
Messiah an ti a, Grik \awngin Kristos tih a ni a, Mizo
\awngin Krista kan lo ti ta a ni. Isua Krista kha Pathianin
Thlarau Thianghlim leh thiltihtheihnain hriak a thih a ni (Tirh
4:27; 10:38).
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

55

(3) Pathian Thlarau dawnna, thuam chakna leh tirh


chhuahna entrna a ni: Pathianin zwlneite kova, thuneihna
pea a tirh chhuah kha zwlneite tn chuan hriak thih dawnna
chi khatah an ngai. Hei hi entrna ringawt aiin a tak taka Pathian
thlarau dawnna leh thuneihna pk a ni zwk (Is 61:1). Hetiang
ngaih dn zlzui hian Isua pawh Pathian hriak thih tiin
Thuthlung Thar lamah chuan sawi a ni (Lk 4:18-21; Tirh 10:38).
Lal Isua chungah hriak a thih bkah hian, Paula chuan amah leh
Kristian dangte chu Pathianin hriak a thih a, Thlarau Thianghlim
an dawng a ni a ti (2 Kor 1:21-22). Thuthlung Hluiah chuan
hriakthiha tih hi lalte leh puithiamte kawh bk neiin Israel-ten
hun hnuhnnga lal lo kal tr an beisei, anmahni chhan chhuaktu
tra an ngaih nihna (title) hming atn hman bk deuh a ni ta a.
Hun lo kal zlah chuan Isua Kristaah bel a ni ta a ni.
Kan sawi tak a\ang khn Israel-te tna hriak pawimawhzia
kan hre thei wm e. Hriak hi Pathian malswmna leh a thilpk
niin an ngai a, hriak thih hi Pathian tna serh hran, a hman tr
leh a aiawh tra a thlante chhinchhiahna a ni. Hriak thih leh
Pathian Thlarau hi sawi zawm a ni \hn, Lal Isua pawhin hriak
thih a dawn avngin Pathian Thlarau chu a chunga a awm thu a
sawi. Hriak thih, serh hran, Thlarau leih tih hi thil inkawp
tlat a ni. Chungtiang dawngte chu Pathianin thiltihtheihna leh
chakna leh thuneihna a pe \hn. Hetiang mi Pathian tna inserh
thianghlim, khawvl bawlhhlawh kai lo, Pathian hman tlk, hman
theih tra inpete hi tnlai pawh hian kan la mamawh reng a ni.
Sawi ho trte
1.

Serh hran (mihring leh hmanrua)-te hi mi dang leh thil


dang aia an danglamna eng nge ni?

2.

Engtin nge sakhaw serh leh sng thil te hi kan zaha kan
ngaihhlut deuh deuh theih ang?

www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

56

February 28
ZIRLAI 8
PATHIAN THLARAU LEH LALTE
Chhiar tr: 1 Samuela 10:6-12
1 Samuela 10:6-12: Tichuan, LALPA thlarau chu nasa takin i
chungah a lo thleng ang a, nang pawh thu an sawi dual
dualnaah chuan i tel ve ang a, mi danglam daihah i lo chang
mai ang. Tin, hng chhinchhiahnate hi i chunga a lo awm
hunah chuan thil lo awmin a zir ang zlin i ti tr a ni; Pathian
i hnnah a awm zl si a. Tin, ka kal hmain Gilgal-ah lo zuk
kal la; tin, ngai teh, kei pawh hlral thilhlante leh remna
inthawina te hln trin i hnnah ka lo chhuk ang a: i hnna
ka lo kala, i tih tr ka rawn hrilh hma che chuan ni sarih i lo
awm tr a ni ang, a ti a. Tin, chutiang chu a lo ni ta ngei a,
Samuela \hen tra a hnuchawn veleh chuan Pathianin
thinlung danglam daih a pe ta a; tin, chng chhinchiahna
zawng zawngte chu chumi ni chuan a lo thleng ta vek a.
Chutichuan, Gibea tlng chu an han thlen chuan, ngai teh,
zwlneihovin an twk a; tin, LALPA thlarau nasa takin a lo
thleng a, thu an sawi dual dualnaah chuan a tel ve ta a.
Tin, heti hi a ni a, tn hma lama amah lo hre tawhten
zwlneite thu sawi dual dualnaah a tel ve tih an hriat chuan,
mite chu an inbia a, Kisa fapa chunga thil lo awm hi eng
nge ni ta? Saula pawh chu zwlnei zngah a tel ve ta elo
maw? an ti a. Tin, a awmna khuaa mi pakhatin a chhng a,
An pate chu tu nge maw an nih bk le? a ti a. Chutichuan,
Saula pawh chu zwlnei a ni ve ta elo maw? tih chu
infiamna takah an hmang ta rng a.
Thuvawn: Chu mi avng chuan Isua hmingin mi tin vna
mi te, leia mi te, lei hnuaia mite nn an \hing\hit nn leh
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

57

Pa Pathian tihropuina trin, Isua Krista chu Lal a ni, tiin lei
tinrngin a puan nn, Pathianin ani chu nasa takin a
chawimawi ve ta thung a, hming zawng zawnga hming
chungnung ber chu a pe ta a (Phil 2:9-11).
Lalte chunga Pathian Thlarau lo thleng kan hmuh dn chu
zwlneiten lal atna hriak an thihah a ni. Hriak thih hian Pathian
tihchakna leh mawhphurhna an hlen chhuah theih nna Thlarau
pk an ni tih a entr a; dinhmun \ha leh duhsakna lam aiin hnathawk
tra chhinchhiahna leh mawhphurhna pk a kwk a ni. Vawiinah
hian Israel lal zngah Saula leh Davidan Pathian thlarau an chan
dn leh an nun leh rorlnaa awmzia a neih dn kan zir dwn a ni.
1.

Lalpa Thlarau leh Saula


Pathianin Samuela chu mipuite ngen angin lal siamsak trin
a ti a, Israel lal hmasa ber atn Saula chu hriak a thih ta a, Israelte
znga lal ni tra hriak thih dawng hmasa ber a ni. Thlarau
hnathawh a chunga a lo thlen dn leh hriak thih a nih dn chu 1
Samuela 9-10-ah a lang a. Hriak thih chu pwn lam hmuh theih
thil a ni a; mahse, lal leh Pathian ruat a ni tih tihlanna trin Thlarau
lam hriak thihin a zui nghl a. Pathian Thlarau thiltihtheihna mak
tak a chang a, chu chu a nunah nasa takin a lang chhuak a ni.
Pwn lam lang theia thiltih leh chhng lama nghawng nei a nihna
chuan tihlan tum pahnih a nei a, zwlnei Samuela thu kha a dik a
ni tih leh hruaitu atna ruat a nih avngin Saula chu thuneihna
pk a ni tih hi. Tichuan, Saula chu Lal a lo ni ta a, Pathian Thlarau
awmpuinain hruaitu hna chu a thawk ta a ni. Hruaitu nihna pk
leh hriak thih a dawn chuan Saula chu mipuite chhan chhuah hna
thawk thei trin a tichak a ni.
Thuthlung Hluiin a sawi uar tak chu hruaitu hna chelh
zawng zawngten Thlarau thuamna an chang ngei tr a ni tih a ni
a; Rorltu leh Lal hna thawk tra tling leh \ha tehna bulpui ber
chu Thlarau thilpk dawn leh dawn loh a ni. Ammon mite huaisen
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

58

taka Saulan a hmachhawn ngamna chhan chu Lalpa Thlarau


thiltihtheihna a hnna a awm vng a ni (1 Sam 11:1-11). Saula
hruaitu a nihna tichiangtu chu Thlarau awmpuina a dawn avng
leh chu chuan a hmlmate laka hnehna a chantr avngin a ni (1
Sam 11:12-15).
1 Samuela 13:1-14-ah thil danglam tak kan hmuh chu lal
atna Saula hnwl a nih thu hi a ni. Lal atna hnwl a nih chhan
Bible-in a tr lan chiang tak chu Lalpa thu a wih lohna leh
Samuela thlarau a koh chhuah leh vng a ni a, zwlnei Samuela
nghk lovin a tih loh tr hlral thilhlan a hln bawk (I Chro
10:13; 1 Sam 28:3-25; 1 Sam 13:8-14). Lal atna Saula hnwl a
nihna tichiangtu chu Pathian Thlarauvin a chhuahsan kha a ni (1
Sam 16:14). Thlarauvin a chhuahsan a, thlarau sual amahah a lo
awm a, chu thlarau sual hnathawh avng chuan a aiawh tra
Lalpan a ruat Davida chu a haw ta m m a, a rorlna leh ram
tna thil \ha lam pawh ngaihsak thei lovin Davida a haw ngawih
ngawih a, tihhlum a tum tlat a ni. Saula chungchng a\ang hian
thil zawng zawng hi Pathian thu hnuaiah a awm a ni tih a chiang
hle. Pathian hriak thih, Thlarauva thuam Lal nih chu a ropuiin
mawhphurhna pawh a sng a; mahse, lala siamtu Pathian thu
wih loh chu a rpthlk hle mai. Pathianin lalte hnna tih tr leh
mawhphurhna a pk chu Saula chuan a phur chhuak zo ta lo a ni.
2.

Lalpa Thlarau leh Davida


Davida chu Pathianin lal atn a thlang a, Samuelan hriak a
thih a. Davida hi mi danglam tak, rimawi tum thiam tak, mi
huaisen, indo mi, thusawi thiam leh hml\ha tak a ni a. Chng
zawng zawng aia pawimawh zwk chu Lalpa chu a hnnah a
awm tih hi a ni (1 Sam 16:18; 2 Sam 5:10). Lalpa Thlarau chu
nasa takin a chungah a lo thleng a (1 Sam 16:13), Thlarauva
thuamna changin indona hmachhawn thei tra buatsaih a ni ta a
ni. Davida chunga Thlarau lo thleng hi a kahpah leh \um khata lo
thlen thu sawina ni lovin, thleng reng a nih thu sawina a ni. Pathian
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

59

Thlarau chuan a chnchilh reng a ni tih indonaa rlrl a thiamzia


te, Thlarau thilpk hmanga hruaitu mawhphurhna \ha taka a hlen
chhuah dn a\angtein chiang takin a lang. A hlawhtlinna zawng
zawng chu Thlarau awmpuina a dawn vng a ni (2 Sam 22). Lal
Davida chanchina thil thleng pawi ber pakhat chu Bathsebi a
uire a, a pasal Uria a thahtr kha a ni. Chu a thiltih sual rpthlk
tak chuan hremna nasa tak a tawrhtr a. Chu a sual simna thu chu
mawi takin a chham chhuak a, a thiltih sual avngin a thlarau
chan chu lksak lo trin Pathian hnnah a dl a ni (Sam 51:11).
Davida hian Lalpa Thlarau hi engkim hmu tlang vektu,
tlnsan theih loh a nihzia a hre chiang a, I Thlarau hnn ata hi
khawiah nge ka kal ang? tiin a sawi (Sam 139:7).
Bawhchhiatna hian keimahnia Thlarau awm hi a tichau thei tih
hriain, Ka kawchhngah hian thlarau dik tak siam thar leh ang
che, tiin a dl a ni (Sam 51:10). Davida hi Samsona leh Saula
te laka a danglamna chu a sual tih a inhriat chhuah veleh a
inchhr a, a sim \hn hi a ni. He a sualna a hriat chhuah nghl zl
theihna hi Pathian rilru ang pu mi tia koh a nihna chhan pakhat
chu a ni ngei ang. Thil a lo tihsual palh pawhin inchhra, sima
Lalpa hmaah a tlk luh zl avngin, Samsona leh Saula te anga
thlarau hlihsak a twk ve lo a ni.
3.

Lalpa Thlarau leh Messia


Israel lal ram a lo phel hnuah, an hnam ropuinate chuan
hmnlai an lo chang zo ta a. Israel-te chuan an lal ropui Davida
hun ang kha lo thleng leh trin an beisei a. Chutih hunah chuan
lal ropui tak lo la awm tr angin an suangtuah a. Chu chu Messia
beiseina lo in\anna chu a ni. Chu lal lo awm tr chu Lalpa
thlarau, finna leh hriat theihna thlarau, remruatna leh chakna
thlarau, hriatna leh Lalpa \ihna thlarau chu a chungah a fu ang,
tih a ni (Is 11:2). Isaia hian Lalpa chhiahhlawh Pathian thlarau
a chunga dah, Jentail-te chunga rorltu tr, mi chanhaite hnna
chanchin \ha hril tra Lalpa hriak thih chungchng a sawi bawk
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

60

(Is 61:1). Chu Lal lo kal tr, Pathian hriak thih, Messia chu
nghkhlel takin an thlr a. Chu chu Lal Isuan amah inbelin a thil
tum leh a tih tr puan chhuahna (Nazareth Manifesto) ropui leh
hmingthang tak hmang khn a rawn puang chhuak a, Riangvaite
hnnah Chanchin |ha hril tra mi ruat avngin Lalpa Thlarau
chu ka chungah a awm; ani chuan salte hnna chhuahna thu leh,
mitdelte hnna mitvr neih lehna thu sawi tr te, tihduhdah tuarte
chhuahtrna tr te, Lalpa lungawi kum thu sawi tr tein mi tr a
ni, tiin (Lk 4:16-22).
Kan zirlai a\anga kan chhinchhiah tr chu Thuthlung Hluia
lalte chu Thlarau Thianghlimin lal ni trin hriak a thih a, a
kaihruai a, finna te, chakna te a pe a. Thlarau Thianghlim
kaihhruaina an pawisaka, an zawm chuan an hmuingl \hn a,
chapo taka sual kawng an zawh erawh chuan anmahnia Thlarau
awm chuan a chhuahsan a, an lalna tihtwpin a awm \hn a, ram
leh mipuiin an tuar phah \hn a ni tih hi a ni. Israel lalte famkim
lohna leh chak lohna khn Messia beiseina a rawn siamin a rawn
hring chhuak a ni tih kan hmu thei bawk. Pathian chuan rorltu
dik lo a hua a, Puithiam Elia fate pawh an sualnaah a hrem a,
Saula chu lal a nihna a hnwl a, Davida pawh a sualnaah na
takin a hrem tih kan hmu. Pathian thu wih chu malswmna,
wih loh chu nchhia tih dikzia a lang a. Pathian chu engkim
chunga thuneitu leh lal ber a nihzia kan hmu bawk.
Sawi ho tr
1.

Hruaitu \ha leh tling tehna atn tnlai hian Pathian Thlarau
dawn hi a la pawimawh em?

2.

Hruaituten thil an tihsual avnga Pathianin a hawisan dn


rpthlkzia leh ram leh mipuiten kawng hrang hranga an
tawrh theih dn sawi ni se.

www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

61

March 6
ZIRLAI 9
PATHIAN THLARAU LEH ZWLNEITE
Chhiar tr: 2 Lalte 2:7-15
2 Lalte 2:7-15: Tin, zwlneiho fapate znga mi sawmnga chu
an va kal a, anmahni epin hla fah an va ding a; tin, anni
pahnih chu Jordan lui kamah an lo ding a. Tin, Elija chuan a
puan chu a la a, a tumtl a, tui chu a han vua a, lehlam
lehlamah a lo in\hen ta a; tichuan, an pahnih chuan lei chrah
an kal kai ta a. Tin, an kai hnu chuan heti hi a ni a, Elija
chuan Elisa hnnah, I hnn ata lk bova ka awm hma hian
eng nge ka tihsak ang che, mi dl rawh, a ti a. Tin, Elisa
chuan, I thlarau chan hnih chang ila, a ti a. Tin, ani chuan,
Thil khirh tak i dl a nih hi; khirh mah sela, i hnn ata lk
bova ka awm lai mi hmuh chuan i chang ang a, mi hmuh loh
erawh chuan i chang lo vang, a ti a. Tin, an kal dn zl a, an
titi lai chuan heti hi a ni a, ngai teh, mei tawlailr leh
meisakawrte a lo lang ta phut a, an kra tlain a in\hentr ta
a; tin, Elija chu \hawngaleiviran vnah a chho ta a. Tin, chu
chu Elisa chuan a hmu a, Ka pa, ka pa, Israel-te tawlailr leh
sakawr chung chuang mite hentu! tiin a au va. Tin, Elija chu
a hmu ta lo va; tichuan, ama puan chu a chelh a, hmun
hnihah a pawt thlr a. Elija puan lo tla pawh chu a khai a, a
lt leh a, Jordan lui kamah chuan a ding a. Tin, Elija puan lo
tla chu a la a, tui chu a han vua a, LALPA, Elija Pathian chu
khawiah nge? a ti a. Tin, tui a han vuak ve chuan lehlam
lehlamah a lo in\hen ta a, Elisa chu a kal kai ta a. Tin, Jeriko
khuaa zwlneiho fapa, amah epa awmten an han hmuh
chuan, Elija thlarau chu Elisa chungah a fu ta ngei mai le,
an ti a. Amah be trin an va kal a, a hmaah chuan lei siin
chibai an bk a.
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

62

Thuvawn: Pathian Lehkhaa thu hril lwk rng rng hi mahniin


hrilhfiah tr a ni lo tih hre hmasa phawt ula. Thu hril lwk
rng rng hi mihring thua chhuak a ni ngai si lo va, miten
Thlarau Thianghlim tirhin Pathian hnn ata an sawi zwk
\hn a ni (2 Pet 1:20-21).
Israel hnam leh sakhaw nunah zwlneite dinhmun hi a
pawimawh hle a. Pathian rorlna leh chhandamna thuchah
puangtu ber an ni. Lal leh mipuite nun leh rinna khalh ngltu
ber an ni a, mipuite chhiat leh \hat vawngtu an ti hial a ni.
Zwlneiten nasa taka khawtlng leh sakhaw nun an vei avngin
an khawtlng keh chhe mai tr pawh tuam dam a ni leh \hn.
Chutiang taka pawimawh chu an nih avngin thlarau awmpuina
leh tihchakna an mamawh zual a. Vawiinah hian zwlneite nuna
Pathian Thlarau hnathawh kan zir dwn a ni.
1.

Zwlnei ni tra kohna leh hriak thih


Zwlnei \henkhat, koh an nih laia Thlarau Thianghlim an
chunga lo thlen dn chiang taka tr lan an awm a; \henkhatte
erawh chu chutianga chiang faka sawi lm loh, an hnna Lalpa
thupk lo thleng chu an chunga Thlarau Thianghlim lo thlenna
anga pawm nghl maite pawh an awm. Ezekiela chu hnam hel
hmang takte hnna Lalpa thu hriattr tra koh a ni a, Ka hnnah
thu a sawi lai chuan thlarau chu keimahah a lo lt a, ka kein mi
dintr a, tiin amah ngeiin a sawi a ni (Eze 2:2). Jeremia chu
zwlnei ni trin Lalpan a ko va, a hnnah Lalpa thu chu a lo
thleng a, Pum chhnga ka siam hma chein ka hria che a, chhl
ata i chhuah hma pawhin ka serh hrang che a, hnamte hnna
zwlneiah ka ruat tawh a che, tiin (Jer 1:5).
Pathianin Mika a koh chhan pakhat chu a hun laia zwlnei
derte sawisl trin a ni (Mik 3:5-8). Zwlnei derte chuan Pathian
hnn a\anga thu dawng angin an insawi a, mipuite chu Pathian
thua hruai aiin lrna leh khawvl thil lamah an hruai kawi zwk
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

63

a, Pathian hnn a\angin inlrna dawng angin an insawi a; mahse,


an dawng tak tak si lo va, an \awng\aina pawh Pathianin a ngaithla
dwn lo a ni tiin Mikan a sawi a ni. Mika koh a nih chhan te,
Thlarau tihchakna a dawn chhan te chu rorltu te, puithiam te,
zwlneiten anmahni \nghma chauh ngaia an hna leh nihna an
hman avnga vntlng hmaa dem leh sawichhiat a ni. Thamna te,
hlwkna te an beisei \hn a, an thiltih leh nun dn te chuan ram
leh khawtlng tn chhiatna a thlen a ni (Mik 3:9-12). Mika chuan
nun dik leh mawi, a \ha leh pawm tlk neih a \lzia a sawi uar a,
ram leh hnam pum pui \hat tlnna tr hi Thlarau chuan a ngai
pawimawh ber a ni (Mik 6:8).
Isaian zwlnei hna thawk tra kohna a dawn hun lai hi
Juda lal Uzia thih kumah a ni a (Is 6:1). A rawngbwl hun
chhng hi Uzia te, Jothama te, Hezekia te rorl lai a ni. A hun
lai hi Assuria sawrkr chak tak dan zawh rual lohva rawn bei
mai tr hlauhna boruakin a chiah hneh lai a ni a, chumi avnga
khawtlng rorlna leh sakhaw nun inlumlet nasat lai tak a ni.
Assuria beihna laka invn nn Aigupta thiltihtheihna ring lo
trin Isaian Israel hotute a vaukhn thu kan hmu a. Anmahni
chhanhim theitu chu Pathian Thlarau a ni a, Lalpa Thlarauva
innghat lova, Aigupta mi leh an sakawrte chunga rinna nghah
chu chhiatna bul a ni tiin a hrilh a (Is 31:3). Aigupta mite chu
thlarau ni lovin mihring mai an ni a, chakna an nei lo. Pathian
erawh chu Thlarau a ni a, a chak a, thil a ti thei a ni. Hetah
hian Isaia hian Pathian leh a Thlarau chu khawvl chanchin
kal lai mk thununtu thiltihtheihna a nihzia thu a sawi. Pathian
remruatna kengkawhtu tr chu Aigupta mite leh an sakawrte
ni lovin Pathian Thlarau a ni.
2.

Zwlnei hna thawk tra Thlarauva thuam


Pathian hnam thlan Israel-te leh hnam dangte hnnah, an
sualna leh bawhchhiatna hriattr tr leh Lalpa duh zwng puang
chhuak trin zwlneite chu Thlarau Thianghlima thuam an ni a,
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

64

huaisenna te, chakna te, thiltihtheihna te pk an ni \hn. Mika


chuan heti hian a sawi a, Jakob-ho hnnah an bawhchhiatna
hriattr tr leh, Israel-ho hnnah an sualna hriattr trin, Lalpa
Thlarau avnga thiltihtheihna te, rorlna te leh chakna te chuan
ka khat tak meuh a ni, tiin (Mik 3:8). Zwlneihote chuan Pathian
Thlarau hriattrnain hnamte chunga chhiatna lo thleng trte an
puang \hn. Milem biakna lamah an tlk avng te, Lalpa thupk
wih lova thil sual an tih avng tein, Pathian thinurna an chunga
lo thleng tr an puangin an hriattr \hn a. An sualnate sima
inchhra Lalpa lam an lo hawi leh chuan ngaihdamna leh
malswmna an dawn leh tr thute an hrilh lwk \hn. Chng an
hrilhlwknate chu, anmahni \hahnemngaihna avng maia thawk
ni lovin, Lalpan a thlarau hmanga a tirh a ni tih pawh anmahni
ngeiin an sawi bawk \hn. Zwlnei Isaia chuan, Tnah hian
Lalpa Pathian chuan, keimah leh a thlarau chu min tr ta a, tiin a
sawi (Is 48:16).
Thuthlung Hlui huna zwlneite hi Pathianin a Thlarau
Thianghlimin a ruat a, a ko va, a tr chhuak a, a pwl a, chakna
leh thiltihtheihnain a thuam a, a duh zwng a hriattr \hn a ni.
Zwlnei Elija chu Thlarauvin a pwl \hn a. Hna hrehawm tak
a thawhnaahte a awmpui a, a hun twpah Pathianin
\hwngaleivirah vnah a la chho ta a (2 Lal 2:11). Mei tawlailr
leh mei sakawr hi Pathian inlantr dn sawina pakhat a ni a,
vntirhkohte pawh Pathian tawlailr anga sawi a ni bawk (Sam
68:17). Elijan a thlarau chan chu Elisa hnnah a hlan chhwn
thu kan hmu bawk.
3.

Zwlnei rawngbwlna
Zwlnei rawngbwlna kan tih chu huaisen tak leh tlang
taka Pathian thu dik taka puan chhuah hi a ni. Thu dik tak puan
chhuah chu miin an zawm loh erawh chuan an chunga thil \ha lo
lo thleng thei erawh chu a keng tel a, chu chu hrilhhlwkna a
ken tel ve dn a ni. A nihna takah chuan zwlnei rawngbwlna
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

65

chuan hrilhlwkna lam aiin mahni hun zla thu dik tak puan chhuah
a kwk zwk. Chutiang tak chuan kohhran pawh hian rawng a
bwl tr a ni a. Rawngbwltute pawh hian zwlnei rawngbwl
hna dik tak an kengkawh dwn a nih chuan tlnchhe chunga
rawngbwl lovin, mite lwm zwng ringawt zawng hek lovin,
huai takin Pathian thutak chu an puang chhuak tawp mai tr a ni.
Thuthlung Hlui zwlneite hian dikna tun dinna kawngah
te, khawtlng dik lohna beihna kawngah te, Pathian biakna
kawngah te mipui an kaihruai \hn a, hnam tna rl vngtu leh
an hnam nun vawngtu an ni. Mipuite kawng dika kaltrtu leh
hnam pum pui hruaitu an ni. Kawng dik lo lak ata hnam pum pui
an vng \hn a, hnam damna leh himna pawh an chungah thui tak
a innghat a ni. An rawngbwlna pawh a hautak hle a, thih pawh
dwn lovin rawngbwl hna an thawk a, thinura lal sualte nna
inhmachhawn a \l chng pawh a awm fo \hn. Lal felte leh
Pathian zwlneihote chu an thawk ho \hn a, lal sualte chuan an
rawngbwlna an ngaithei lo hle thung a ni. Pathian chuan
zwlneite hmangin an lalte leh mipuite chu an sual sima a hnna
kr leh tr leh a thuthlung pawma, a thupkte zwm trin a
swm zui zl \hn. Mipui ham\hatna pawh Pathian thu zawmah
a innghat tlat tih zwlneite hmangin tr lan a ni \hn. Kohhrante
pawhin an hnn a\angin zir tr tam tak ram siam \hatna kawngah
kan nei a ni. Kohhrante hian kan ram siam \hatna kawngah hian
zwlnei hna huaisen taka thawk tr kan ni tih kan hriat thar leh
pawh a \l hle a ni.
Israel-te chanchin kal zla Pathian remruat thawk chhuaktu
chu Thlarau a ni. Isaia chuan Lal Messia lo kal tr chu Lalpa
Thlarau tihkhahna a chunga a thlen tr thute leh dikna leh
chhandamna pwl a din tr thu te thlengin a sawi lang a. Lal
Messia lo la lang tr chunga thlarau leih a nihna chuan Israel-te
hun lo la thleng tra an beiseina leh Lalpa thlarau chu a inzawmtr
a ni. Sal tn hma hun laia thlarau chu tn leh nakina Israel-te tna
Lalpa duh zwng tihlanna a lo ni ta a ni.
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

66

Sawi ho tr
1.

Pathian rawngbwl tr hian kohna hriat chian nge


pawimawh inpkna?

2.

Ram siam \hatna kawngah kohhranin zwlnei hna huaisen


taka thawh a \lnate sawi ni se.

www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

67

March 13
ZIRLAI 10
PATHIAN THLARAU LEH ISRAEL-TE
TUN DIN LEHNA
Chhiar tr: Ezekiela 36:2428
Ezekiela 36:24-28: Hnamte zng ata ka hruai chhuak ang
che u a, ram zawng zawng ata ka khwm ang che u a, in
ram ngeiah ka hruai lt dwn si che u a. Tin, in chungah
tuifm ka theh ang a, in lo thianghlim ang a, in bawlhhlawhna
zawng zawng leh in milimte lak ata ka tlng fai ang che u.
Thinlung thar ka pe ang che u a, in chhngah thlarau thar
ka dah ang; in tisa ata thinlung, lung anga sak chu ka la bo
vang a, thinlung, tisa anga nm ka pe zwk ang che u. Tin,
in chhngah ka thlarau ka dah ang a, ka dn siamah ka
lentr ang che u a, ka thupkte chu in vawng ang a, in zwm
ang. In pute hnna ram ka pkah chuan in chng ang; tin,
nangni chu ka mite in ni ang a, kei in Pathian ka ni ang.
Thuvawn: Tin, nangmahniah ka thlarau ka dah ang a, in nung
ang a, in ram ngeiah ka dah ang che u. Tichuan, kei, LALPA
hian ka sawi tawh a, ka ti ngei bawk a ni tih in hria ang, tih hi
LALPA thu chhuak a ni (Eze 37:14).
Jerusalem khawpui leh Temple tihchhiat a nih khn Judate
dinhmun nasa takin a chhia a. Chutih hun laia an \ah hla chu
Kan ruh te a ro zovin, kan beisei a bo zo ta a, rwt bovin kan
awm ta tih a ni. Chutiang dinhmun chhe taka an din laia Pathian
Thlarau hmanga Israel hnam chhan chhuah lehna leh tun din
lehna chungchng chu tn \umah hian Ezekiela lehkhabu
behchhanin kan zir dwn a ni.

www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

68

1.

Pathianin Israel-te tun din leh a tum dn


A hnam thlan Israel-ten Pathian an hawisan a, dinhmun
\ha lo takah dingin Babulon salah an tng a. Amah pan tra
chakna leh theihna nei tawh lo Israel-te Pathianin tihthianghlima,
tihharh thara, chhandam a tum dn ropui tak chu Ezekiela
hrilhlwkna thuah hian a lang a ni (Eze 36:24). Pathianin a
mite tun din leha, an rama hruai kir leh a tum dn hian thil tum
chi hrang hrang a nei a, chngte chu:
(1)
(2)
(3)
4)

(5)

(6)

An bawlhhlawhna zawng zawng lak ata a sil fai


ang (Eze 36:25).
Thinlung thar leh thlarau thar pein a siam thar leh
ang (Eze 36:26).
Ama thlarau ngei chu a pe ang a, chu chuan a dn
zawm thei trin a pui ang (Eze 36:27).
An ram ngeiah a hruai kr leh ang a, an thlahtute
hnna ram a lo pkah chuan an awm reng tawh ang
a, mikhual an ni leh tawh lo vang (Eze 36:28).
An ram chu malswmin a awm ang a, buh leh bl
leh thei rah tam tak pein, tihpun a ni ang a, ei tr
neih loh leh \m a awm tawh lo vang (Eze 36:2930).
Mipuite chuan hun kal tawha an nun dn \ha lo leh
sual tenawm tak chu an hre reng ang a, anmahni
ngeiin an haw tawh ang (Eze 36:31).

Pathianin Israel fate tun din leh a tum dn chu an rama


hruai haw leh mai ni lovin a Thlarau hmanga an nun pum pui
siam thar leh a ni. Lalpa Thlarauvin rilru lam siam \hatna a
rawn thlen hnua a rah chhuah ngaihnawm tak chu Pathian an
hriat dnah a ni. Indona Pathian mai nia an hriat \hin kha
malswmna leh ham\hatna Pathian pawh a lo ni reng mai tih an
hre ta a, a hnna an intukluh tak zet chuan An rama buh leh bl
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

69

te a lo hlwk ang a, \m an tuar tawh lo vang tih a ni (Eze


36:29-30). Malswmin an awm ang a, Lalpa hriatna thk zwk
an nei ang a, a khawngaihna dai ngai lo chu an chang bawk ang.
He Pathian hriatna dik leh nghet hian hun kal tawha an chanchin
te an hriat chhuah chngin zahna leh mualphona a rawn thlen
avngin an nun hlui sualte chu an haw tawh ang (Eze 36:32).
2.

Thlarau thar leh thinlung thar pk thu


Zwlnei Ezekiela chu ruam lai taka ruhro khat nlh leh
chng ruhrote chu Pathian Thlarauvin a tihnun leh dn hmuhtr
a ni a (Eze 37:1-14). Hei hian Israel fate dinhmun chhiatzia leh
chu dinhmun chhe tak a\anga Pathian Thlarauvin a tun din leh
dn a entr a ni. Israel chhngkaw pum pui chu thi anga ngaih a
ni a, mi rama sala an tng chu ruama ruh ro anga sawi a ni. An
thil engkim tihchhiat a ni a, hun lo la thleng tra beiseina an
neih pawh tihbo vek a ni. Hrehawmna leh manganna an tawh hi
an chunga thleng ve tr rng a nihna lai awm mah se, an sual
vng leh an rinawm lohna vng a ni lehzual. Pathian chuan
Israel fate, sala tng, beiseina nei tawh lote hnnah siam thar
lehna leh tihdanglamna hi ama Thlarau ngeiin a rawn thlen dwn
a ni. Pathianin khawvl a siam laia mihringa nunna thaw thaw
lta, nunna neia a lo nung ta ang khn Pathianin a mite sala tng
hnnah chuan a thaw lt leh ang a, mitthi kha mi nungah a siam
dwn a ni.
He inlrnain sawi a tum ber chu saltngte nuna thlarau
awm loh thu leh Pathianin a Thlarau a pk leh thu hi a ni.
Thlarau awm lohna nun lan chhuah dn chu thihna (ruh ro),
beisei bo derna leh engkim chnnain a ni. Pathian thlarau chuan
nun famkim, hausa leh beiseiawm a rawn thlen dwn a ni.
Inlrnain a ngaih pawimawh tak chu thihna ata nunna, beidawnna
thim a\anga beiseina ng, hriat lohna leh tna a\anga Pathian
hriatna dik neih leh tr thu hi a ni (Eze 37:13). Hetianga Israel
fate siam thar lehna leh tun din lehnaah hian a titu pawimawh
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

70

ber chu Pathian Thlarau a ni. Pathian leh a thlarau chauhvin


nun nei lo hnnah nunna a pe thei a ni. Pathian leh mihring
inlaichn leh theihna hi thlarau hnathawh vnga lo awm a ni.
Chu chuan rah \ha chhuahin Pathian leh mihring chu inlaichnna
thar leh beiseina thar a neihtr a, Pathian hriatna leh pawmna
leh hriatthiamna thar a pe bawk a ni.
3.

Israel thar
Israel fate hnna Thlarau pk chhan chu an rama hruai kr
leha, hlim taka chng tr chauh ni lovin Lalpa chu Pathian a ni
tih hriatna nei trin a ni, Lalpa chu ka ni tih in hria ang (Eze
37:13) tih ang khn. He Pathian hriatna dik leh mihring chhngril
lam nun siam tharna hmang chauh hian an rama thil \ha lo thleng
\hn kha a thleng nawn leh tawh lo vang tih a sawi theih a ni.
Pathianin a mite chu an ramah a hruai khwm leh ang a, an
hnnah a inhriattr ang a, an chungah a thlarau a leih bawk ang.
Chutianga Thlarau hmanga siam thara, ngai a awhtr leh
hnuah chuan a hml chu an chungah a ntr ang (Num 6:25).
Hetianga Pathian malswmna an dawn a\ang hian Israel mite
chuan Pathian hriatna thar neiin Lalpa a ni tih an hre dwn a
ni. Ezekiela bua Thlarau hi Israel mite siam thar lehna leh
tun din lehna atna Pathian hmanraw pawimawh tak a ni. He
Thlarau hi Pathian leh Israel mite inmihranna tibo va, an
chhngril nun siam \haa, tidanglama Pathian nna inpumkhat
lehna thlentu a ni.
Israel fate thinlunga Lalpa Thlarau dah (pk) chuan (Eze
36:27; 37:14) an chhngril lam nun tihdanglam \l lai apiang
siam \hain a mite ni leh thei trin Israel fate chu a pui a, Nangni
chu ka mite in ni ang a, kei in Pathian ka ni ang, tiin (Eze
36:28). Pathian chuan Israel fate chu Thlarau hmanga tiharh
tharin, a siam thar leh a, a mite ni trin a din thar leh a ni.
Pathian tna thunun awlsam leh tihnuam ni tr leh a duh zwng
ti tra inpeih trin mihring thinlung tihdanglam chu Pathian
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

71

hnathawh vek a ni. Ezekielan thlarau a sawi hi thiltihtheihna


ringawt ni lovin, nunna siamtu, rilru lama theihna petu, thlarau
thilpka thuamtu a ni.
Ezekiela bua Pathian Thlarau hnathawh dn kan hmuh
a\ang hian Pathian Thlarau chu a nung a, thil a ti thei a ni tih kan
hre thei ang. Pathian Thlarau (thaw) chu ruhroteah ltin an lo
nung leh ta a, mahni ke \heuhvin an ding a, sipai rual ropui tak
an lo ni ta a. Hei hian Pathian Thlarau hnathawh rah pakhat lek
pawhin nunna a thlen thei a ni tih a entr. Pathian Thlarau awmna
apiangah chuan nunna a awm a ni tih a entr bawk. Ruhro te
hnna nunna pea mi nung an lo nih leh tk thu hian Israel hnam
din thar lehna chauh sawi lovin, mihring nun pum pui siam thar
lehna a kwk bawk a ni.
Sawi ho tr
1.

Ezekiela hun laia Pathian Thlarau hnathawh ang hi tnlai


hian a la awm em?

2.

Ruhro anga beiseibote hi tnlai hunah tute nn nge tehkhin


remchng ber ang?

www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

72

March 20
ZIRLAI 11
PATHIAN THLARAU LEH LALPA
CHHIAHHLAWH
Chhiar tr: Isaia 61:1-3
Isaia 61:1-3: Thuhnuairawlhte hnnah Chanchin |ha hril
tra LALPAN hriak mi thih avngin, LALPA Pathian thlarau
chu ka chungah a awm; ani chuan, thinlung lungchhiate
tuam tr te, salte hnna chhuahna thu leh mi tngte hnna
tn in hawnna thu sawi tr te, LALPA lungawi kum thu leh
kan Pathian phuba lk ni thu sawi tr te, lungngai zawng
zawng thlamuan tr te, vut aiah pangpr \hi hrui te,
lungngaih aiah hlimna hriak te, nguina thlarau aiah fakna
silhfnte an hnna pkah, Zion-a lungngaia awmte tn ruat
tr tein mi tr a ni; ani chu chawimawia a awmna trin,
felna thing, LALPA phunte, tih an nih theih nn.
Thuvawn: Ka chhiahhlawh, ka chelh reng, ka thlan, ka rilruin
a lawm m ma hi en teh u; a chungah ka thlarau ka dah ta;
Jentailte hnna pk trin rorlna thu a la chhuak ang (Is 42:1).
Israel fate chu mi ramah salah hun rei tak an tng tawh a.
An rama hruai kr leh beiseina an neih te pawh chu zawi zawiin
a lo chuai zl a, mi tam tak chuan an saltnna rama inbenbel
mai an duh hman hial a ni. Chutih hun lai tak, saltn hun twp
lam hnaih 550 BC vlah chuan Lalpa Chhiahhlawh chungchng
Israel mite hnnah zwlnei Isaian a puang chhuak ta a, an chhan
chhuahna ni thleng mai tra beiseina pawh a nung thar leh ta a
ni. Tn \umah hian Pathian Thlarau leh Lalpa chhiahhlawh
rawngbwlna kan zir dwn a ni.

www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

73

1.

Lalpa chhiahhlawh chu tu nge?


Lalpa chhiahhhlawh leh a hnathawh dn tr chungchng hi
Isaian hla thu hmangin a sawi a, chu chu Chhiahhlawh Hlate tih
a ni (Is 42:1-7; 49:1-6; 50:4-9; 52:13-53:12). Lalpa chhiahhlawh
hi tu nge ni tih thuah ngaih dn hrang hrang a awm a. Pawm dn
tlnglwn berah chuan Thuthlung Tharin a sawi Messia kha
nia ngaih a ni ber a, Messia chungchnga hrilhlwkna thu pawh
amahah hian a thleng famkim a ni. Mahse, he lai thua hrilhfiahna
atn chuan mi mal tu emaw kawhtr mai lovin, Israel hnam pum
pui huapa sawi a ni a. Hei hian mi mal leh huho, Israel thar leh
mi mal tu emaw a huap kim vek tho a ni. Eng pawh ni se Isaia
ziaka pawimawh ber chu he chhiahhlawh hi Lalpa ta, Lalpa hnna
mi a ni tih hi a ni. A rawngbwlna atn koh leh thlan a ni a,
Lalpan Thlarauvin a thuam bawk a ni.
Dikna tun din thu hian Chhiahhlawh Hlate-ah khn hmun
pawimawh tak a chang a ni. Thlarauva khat chhiahhlawh hna
chu khawvl pum puia ng leh chhandamna thlentr a ni (Is 49:6).
Dikna leh felna tun din hi chhiahhlawh hna a ni a, tuarna a keng
tel bawk (Is 52:13-53:12). Lalpa Thlarau chuan chhiahhlawh chu
Chanchin |ha hril chkna thlarau a pe a, Pathian chhandamna
khawvl pum puia thlentr hi Thlarauva khat chhiahhlawh
rawngbwlna a ni.
2.

Lalpa Thlarau chu a chhiahhlawh chungah a awm


Lalpa Thlarau, a chhiahhlawh chunga a awm thu hi
Thuthlung Hluiah chiang takin kan hmu a (Is 61:1-3). He thu hi
Thuthlung Thar lamah pawh kan hmu bawk (Lk 4:18-19). He
Hla thu mawi takah hian zwlnei hian ama chanchin a sawi a,
Pathianin a kohna te, rawngbwlna pawimawh bk a chunga
nghah a nih thu te a sawi lang a. Lalpa chhiahhlawh chu
rinawmna kengkawh tr leh dikna hlen chhuak tra tirh chhuah
a nih avngin Lalpa chuan a thlarauvin a tikhat a (Is 42:1). Mi
dangte tin leh tibeidawng lovin ngawi rengin hna a thawk ang
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

74

a, indo aiah remna, inawp behna aiah zalnna a thlen ang. Chu
rawngbwl hna thawk tr chuan Lalpa chuan a chhiahhlawh
chu thlarauvin hriak a thih dwn a ni. Rawngbwl tra Thlarau
hriak thih thu hi Thutlung Tharah kan hmu bawk (Lk 3:21-22;
4:16-19; Tirh 10:38). He thu hi mi pakhat, Pathian mi thlan leh
ruat bk, a rawngbwl hna thawk tra a Thlarauva a tihchak thu
sawina a ni.
Zwlnei hnna Pathianin thawh tr a pk chu Chanchin
|ha puan darh te, thinlung n tihdam te, sal tngte chhuahna thu
sawi te a ni. Hebrai thu kalhmangah chuan an ngaih pawimawh
dn indawtin an dah \hn a. Thlarauva khat Lalpa chhiahhlawh
rawngbwlnaah pawh hian, Riangvaite hnna Chanchin |ha
hril hna hi a dah pawimawh hle. Hng hna zawng zawng thawk
tr hian zwlnei thiamna leh theihnain a tlin lo; chu vng chuan
zwlnei hi Lalpa Thlarauva hriak thih a ni. Chu chu Chanchin
|ha puan darhna tr chauh ni lovin dikna leh remna tun dinna
tr a ni bawk. Isaia ziaka zwlnei hna chu huapzo rawngbwlna
a ni a, hriak thih chhiahhlawh hmanga khawvl puma Pathian
rorlna, dikna, remna leh inpwlna tun din chu a rawngbwlna
pawimawh tak a ni.
3.

Lalpa chhiahhlawh rawngbwl hna


Lalpa Chhiahhlawh thlarauva khat rawngbwlnaah hian
thil pawimawh tak pali kan hmu
(1) Dikna: He laia dikna tih awmzia hi thil dik lo
tihdik tihna a ni. Chu chuan hleih nei leh vervk taka thil tih
\hin tihtwp te, tharum thawhna leh mahni hmasial taka thil tih
\hin tihbova, chng thil avnga tuarte chhan chhuaha tun din leh
a kwk a ni. Pathian chhiahhlawh rawngbwlnain a tum chu
Pathian nna an inkr siam \hat chauh ni lovin, Israel-te tna
dikna tun din chauh pawh ni hek lovin, mi zawng zawng tna
Pathian dikna tun din a ni.
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

75

(2) Khawngaihna leh lainatna: Lalpa chhiahhlawh chu


Lalpa Thlarauva tihkhah a ni ang a, Pathian ngilneihna
\wmpuiin mi chak lo leh hliam tuarte lainatin a tuarpui ang.
Chhiahhlawh rawngbwlna chu a hlawhtling ang a; mahse,
intihluihna hmanga inhnehna lam a ni lo vang. A thil tih dn chu
mi chak lo leh retheite dah bo zwnga an harsatna chin felsak
tum lovin, lainatna leh khawngaihna nei tel chunga dikna hmanga
an nun tun dina, an nun pngngai leh dinhmun pngngaia dah
leh a tum a ni.
(3) Mit tivr trin: Lalpa Chhiahhlawh chuan mitdelte
leh thimhnuaia awm te hnnah mit hmuh theihna leh ng a rawn
thlen ang. Isaia ziak hun lai a\anga thlr chuan he thu hi Israel
fate tn beiseina thu a ni a, saltnna avnga mitdel leh thim
hnuaia lng anga ngaih an ni. Chhiahhlawh rawngbwlna hi a
zau zwnga thlr chuan khawvl pum pui huap a ni a, mi tu
pawh Pathian chhandamna ng nei lo, sual thim hnuaia lng
apiangte tna tihnna thu a ni.
(4) Chhan chhuahna leh zalnna: Lalpa Chhiahhlawh
rawngbwlhnain a tum pawimawh tak chu Israel mite an
saltnna a\anga chhan chhuah leh tihzaln a ni. He thu hi a zau
zwnga thlr chuan sualna leh helna avnga mihringte tuarna
chauh ni lovin saltnna leh inawp behna chi hrang hrang avnga
mihringte tuarna laka Pathian chhandamna leh tihzalnna thu
sawina a ni.
Thlarauva khat chhiahhlawh rawngbwlna chuan Israelte huam chhngah twp mai lovin hnam tin hwl kim a tum a
ni. Abrahama hnna Pathianin a lo tiam tawh ang khn
chhiahhlawh rawngbwlna chuan hnam tina mite hnnah
Pathian chhandamna puan chhuaha, Pathian malswmna leh
dikna a thlen dwn a ni.

www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

76

4.

Lalpa chhiahhlawh rawngbwl hna ken tel - tuarna


leh tlwmna
Lalpa chhiahhlawh rawngbwl hna hian beidawnna leh
nasa taka beihna te, hnwl leh duh loh, hmuhsit leh nchhe lawh,
hnungznga vuak leh bianga chil chhk te a keng tel vek a ni (Is
50:6). Bible-a chhiahhlawh chungchng sawi nasat berna bung
leh chng chu Isaia 52,53 hi a ni a. Heta a lan dn phei chuan
chhiahhlawh tuarna hi a nasa lehzual a, a hml chu mihring hml
aia tihchhiat, a pian hmang pawh mihring pian hmang aia tihchhiat
a ni a, mi tam tak mak tih khawpa pian hmang \hatna leh hml
mawina nei lo, mihringte hmuhsit leh duh loh, lungngaihna leh
natna te tlk buak, mite hmuh duh loh leh hawisan, tu ma ngaihsn
loh leh ksk loh a ni.
A thih dn pawh hi mahni duh thu leh remtihna ngeia inpea
thi a ni, a thihna hmang hian Pathian thil tum chhandamna chu
tihhlawhtlin a ni. Pathianin kan zaa sualna chu a chungah a nghat
a, a tithi ta ngei a, chu a thihna avng chuan thiam chang lo kha
thiam changah min chhiar theih phah ta a ni. Pathian Thlarau chu
a chunga a awm tlat avngin chng thil zawng zawng chu a ti
thei a ni. Mihringte tlanna atna thil \l zawng zawng ti zo vekin
chhiahhlawh chuan a dikzia Pathian hnn a\anga dawngin, a
twpah hnehtu a nih thu puang chhuakin chawimawina hlan a ni
ang. Hng zawng zawng ti thei tr hian, Lalpa thlarau chu a
chungah a awm tih hi a nun kai hruaitu leh chakna petu
pawimawh ber a ni.
Sawi ho tr
1.

Lalpa chhiahhlawh rawngbwlna hi kohhranho hian kan


hlen chhuak zovin kan hria em?

2.

Tnlai hunah chhiahhlawh rawngbwlna a\anga kan zir


tr awm apiangte sawi ni se.

www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

77

April 3
ZIRLAI 12
PATHIAN THLARAU LEH ZWLNEI DERTE
Chhiar tr: Jeremia 14:15-16; 2 Petera 2:1-3
Jeremia 14:15-16: Chu vng chuan LALPA chuan heti hian a
ti: Ka tirh hleih lohva, ka hming chhla, He ramah hian
\m leh khandaih a thleng lo vang, tia hriltu zwlneite chu
khandaih leh \min an boral ang. Tin, an thuhril lo
dawngsawngtu hnam pawh hi \m leh khandaih avngin,
Jerusalem kawtthlrah chuan paih chhuah an ni ang a,
anmahni leh an nupui te, an fanu te, an fapate nn, phmtu
rng an nei lo vang. An suahsualna chu an chungah ka leih
dwn si a.
Thuvawn: LALPA Pathian chuan heti hian a ti a ni: Zwlnei
, mahni ngaih dn zuia, eng mah hmu si lote chu an chung a
pik e! (Eze 13:3)
Zwlnei derte hi Pathian hnn a\anga chhuak an ni lo va;
mipuite kawng hlauhawma hruai botu an nih avngin anmahni
demna thu hi Bible-a zwlnei lehkhabuah hmun tam takah hmuh
tr a awm. An nun leh an thuchahte hi a tak zlzuia an kal
vngin thliar hran thiam a har hle a, a tak nn hriat pawlh awl
tak an ni. Tn \umah hian Pathian Thlarauvin zwlnei der a
pawm loh thu kan zir ang a, zwlnei der an nih hriat hran theihna
trte zir tel kan tum bawk ang.
1.

Zwlnei derte nun


Zwlnei derte chuan an mi mal nunah dikna, thianghlimna
leh felna an tlachham tlngpui a; a ropui thei ang bera insawi
leh rinawm chawp an tum a; mahse, an nun chu a bawlhhlawhin,
inthununna an nei si lo va, tisa takin an nung a ni. Pathian thu
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

78

leh a dn a\anga teh pawhin an tling zo lo va, thil pawi lian tak
an tihsual pathum a awm a, chngte chu
(1) Zu ruihna: Zwlnei derten thlarau an chan ve chu
- zu leh uain hmanga intihhlim leh thlarau suak inchan thk
siakte a ni. Hetiang hian Isaian a sawi, Nimahsela, chngte
pawh chu uain avngin an thle an thle a, z avngin an pai an
pai a, puithiamte leh zwlneite chu z avngin an thle an thle a,
uain lem zawhin an awm a, z avngin an pai an pai a, inlrna
thuah an thle an thle \hn a, rorlna thuah an pai an pai \hn.
Hmun fai rng rng awm lo khawpin dawhkn zawng zawng
chu luak leh thil bawlhhlawhin a khat a ni tiin (Is 28:7-8).
(2) Mipat hmeichhiatna sual: Vntlng hriatah
khnkhn takin thu an sawi a; mahse, a rkin thil sual an ti si a.
Pathianin Jeremia hmangin an chungchng thu ti hian a sawi,
Samari zwlneite chungah tenawm ka hmu, Baala chhlin thu
an sawi a, Israel-te an hruai bo va. Jerusalem zwlneiho chungah
pawh thil rpthlk tak ka hmu, an uire a, dwtin an khawsa a,
thil sual titute kut chu an tichak a, tu mahin an sual sim an tum
loh phah a, ka tn chuan Sodom khuaa mite ang an lo ni vek a, an
khaw chhnga mite zawng zawng pawh Gomorra khuaa mite ang
mai tiin (Jer 23:13-14).
(3) Duhmna: Zwlnei derte chuan Pathian thu
dawng si lovin, dawng angin an inchhl a, nawhchizuar leh
kawtthlra thil zuarte angin zak miah lovin an thu leh hla
chu a to thei ang bera hralh an tum a. Jeremian, A t ber
a\angin a lian ber thleng pawhin, mi tin duhmnain an khat
si a; zwlneite leh puithiamte meuh pawh, mi tin hlemhl
takin an che a ni tiin a sawi (Jer 6:13). Mika pawhin,
Chumia hotute chuan thamna beiseiin ro an rl a, chumia
puithiamte chuan hlawh beiseiin an zirtr a, chumia zwlneite
chuan tangka beiseiin ai an en a ni a ti (Mik 3:11).
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

79

2.

Mipui nun dn \ha zirtr trin an huaisen lo


Thuthlung Hlui zwlnei ropuite hun lai khn Israel ram
chu Pathian rorlna hlauhawm tak lo thleng mai thei hmabkin a
awm a. Sualna chi tinrngin vntlng nun a ei chhe nasa hle a. Ei
leh br zawnna kawngah innkswrna a nasa a, mi rethei an nk
chp a, sawrkr mumal loh vnga hruaitu inthlk reng mai te,
rorltute pawh mi tling lo leh \ha lo ni mai lovin, sual lam wn
reng maite an ni hlawm a. Rorltuten zak map lovin an ei ru a,
nuam an twl a; sakhaw mi nia inchhl chungin mipat
hmeichhiatna lama sual bawlhhlawh tih an chng a, inthawi nn
naupang hlan an chng bawk. Thlarau lama uirena a nasa a, Pathian
rinna phatsanin a thuthlung an bawhchhia a, hnam dang pathian
leh milem an biaksan a ni. An hnam pum pui chuan thil engkim an
tichingpen zo va, chngte avng chuan an buai a, dinhmun
hlauhawm takah an awm a ni.
Hetiang dinhmuna an awm lai hian zwlnei derte chuan
dik niin an inchhl tlat a, an mangang lo va, Engkim mai hi a
\ha vek e an la ti thei zl a. Jeremia 5:12-ah phei chuan Lalpa
chu dawtheia ngaiin, Eng mah a ti thei hlei lwng e. Chhiatna
kan chungah a lo thleng lo vang, \m emaw, khandaih emaw
pawh kan tuar hek lo vang, an ti a. Pathian pawh an ngaihtuah
buai peih lo a ni. An hnam chuan thihpui tham hliam na tak,
thisen chhuak reng mai a tuar mk a, a enkawl nn leh tihdam
nna an tih theih awm chhun chu a hliam laia puan them bel
chauh chu a ni, a dang an ti thei lo. Mipui natna leh harsatna
twk mkte chu damdawi \ha pk ahnkin, anmahni pawh chu
harsatna siamtuah an \ang ta hlauh a, khawtlng sualna chu
sawisl ngam lovin an pawmpui ta zwk a ni (Jer 23:16-17).
Zwlnei derten mipuite hlauhthwnna tihbo tuma an beih ve
dn chu in chhe tak, a bang pawp laite mi hmuh theih loh tra
chinaia hnawih vr a, rei lo tea tlu sawp leh mai tr nn Ezekiela
hian a tehkhin a ni. Ruah srin chinai hnawih vrte chu a rawn
ln fai ang a, a chhe lai chu rawn lantr lehin, in satu leh chinai
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

80

hnawih vrtute chuan chhiatna an hmachhawn ve ve ang a, an


tlu sawp dn ang.
3.

Pathian hnn a\angin thuneihna an dawng lo


Zwlnei derte hian Pathian a\anga lo kal niin insawi mah
se, an zngah Pathian awmpuina a lang si lo. Pathian hminga
thusawiah an inchhl a; mahse, Pathian chuan a tr ngai rng
rng si lo. Zwlnei kawr an ha a; mahse, zwlnei thuchah an
dawng si lo. Thudik nia an hriat leh an insawi dn chu kr hla tak
a ni. Jeremia 23:18-ah chuan, Lalpa remruatnaah tu nge tel ngai
a, a thu dawnga hre tr tu nge awm? tih leh bung 23:21-22-ah,
Zwlneite chu ka tirh lohvin an tln a, an hnna thu ka sawi loh
pawhin thu an sawi a, ka remruatnaah chuan awm ve ni sela, ka
thu hi ka mite hnnah an puang tr a, an thiltih dik loh ata an
hawi kirtr tr, tih thu kan hmu a. Zwlnei derte hma lam thlr
chu a dik lo va, thil lo thleng tr an sawi lwk pawh chu dwt thu
mai a ni fo \hn.
Hng zwlneite hi Pathian tirh ni lo mah se la, sawi tr
tam tak neiin an inhria a, an ngawi mai bk lo va, an thusawi
pawh hi dik lo vek chu a ni bk lo. Pathian tirh an nih si loh
chuan an thu leh hla hi khawi a\anga lo kal nge ni ang? An thu
leh hla lah chu mipuite sawi hlawh tak a ni \hn a, hla leh ziak
hmanga vawrh darh an chn vng a ni. An thlarau chan leh dawn
nia an sawi ve pawh hi Pathian Thlarau thianghlim a ni lo va,
thlarau an lo chang ve a nih pawhin thlarau \ha lo a ni \hn. An
thu leh hla chu mite hneh thei deuh angin a thang vl a; mahse,
thu tak an pai si lo, an pai chhun chu mahni inbumna leh thu
puarpawlng chauh a ni.
Thuthlung Hlui hun laia Pathianin zwlnei derte a
vaukhnna thu hi tnlai hun atn pawh a la pawimawh reng a ni.
Thuthlung Hlui hun laia zwlnei derte ang, nun belh chian dwl
lo, dik lo leh thianghlim lo, z leh hurna lama tln, duhm leh
mahni hmasial taka a theih dn dna inhaivr chng hi tnlai huna
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

81

rawngbwltute zngah ngei pawh hmuh tr an awm ta niin a


lang. Pathian malswmna lam chauh thlr, tisa lam thila hlwkna
leh hlp ma rawngbwl, mipuite harsatna tawh chin fel tum lo
leh vei tak tak lo a awm theih hle wm e.
Sawi ho tr
1.

Hmnlai aiin tnlai hian zwlnei der hi an tam tawh zwkin


kan hria em?

2.

Zwlnei derte hriat theih dn tr leh an laka inven dn


trte sawi ni se.

www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

82

April 10
ZIRLAI 13
PATHIAN THLARAU LEH ZWLNEI DIKTE
Chhiar tr: Deuteronomy 18:9-19
Deuteronomy 18:9-19: LALPA in Pathianin a pk che u ram
in va thlen hun chuan, chng hnamte thil tenawm tih ang
chu in chng ve tr a ni lo. A fapa emaw, a fanu emaw meia
kal tlangtr te, aien chng te, \hum vwr chng te emaw,
mitlakdawi hmang emaw te, dawithiam te, dawi t te,
ramhuai zwl rawih te, dawithiam te, mitthi biak chng mite
in zngah an awm tr a ni lo. Hng thil ti mi apiangte hi
LALPA ngaihin mi tenawm an ni si a; tin, hng thil tenawm
avng hian a ni, LALPA in Pathianin a hnawh chhuahsak
che u ni. LALPA in Pathian hmaah in \ha famkim tr a ni.
Chng in va luah tr rama hnamte chuan \hum vwr leh
aien chngte an pawm \hn a; nangni zawng LALPA in
Pathianin chutiang tih chu a phal lo a ni. LALPA in Pathianin,
keimah ang hi in unaute znga mi, zwlnei a siamsak ang
che u. A thu chu in ngai tr a ni, LALPA kan Pathian aw chu
min hriattr tawh suh la, he mei nasa tak hi min hmuhtr
leh tawh suh la, kan thi dah ang e, tia Horeb tlnga pun
khwm nia LALPA in Pathian in duh dn ang khn. Tin,
LALPA chuan ka hnnah, An thusawi chu an sawi \ha hle a.
An unaute znga nangmah ang zwlnei ka siamsak a; a kah
ka thute ka dah ang a, a hnna thu ka pk apiang chu an
hnnah a sawi ang a. Tin, heti hi a ni ang a, ka hminga ka
thu a sawi pawm lo apiang chu ka ngaihtuah ang.
Thuvawn: Dik takin Lalpa PATHIAN chuan a rawngbwltu, a
zwlneite hnnah a thurk hrilh lovin eng mah a ti lo vang.
Sakeibaknei a rm a, tuin nge hlau lo vang? Lalpa PATHIAN
chuan thu a sawi a, tuin nge hril lo thei ang? (Amos 3:7-8).
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

83

Thuthlung Hluiah khn zwlnei derte lo chhuak \hn mah


se, zwlnei dik, Pathian Thlarau Thianghlim kaihhruaina hmanga
rawngbwl an awm reng \hn. Zwlnei dikte chuan Pathian
Thlarau hruai an nih thu sawi lang fo lo mah sela, Thuthlung
Hlui hun lai pawh khn Pathian Thlarau hruaia rawngbwl,
Pathian duh anga thusawi zwlnei dik hmuh tr an awm. Tn
\umah hian zwlnei dikte nihna leh an rawngbwl dn kan zir
dwn a ni.
1.

Zwlnei dikte chuan thudik an sawi \hn


Pathian zwlneite chuan an phuahchawpin thu an sawi
ngai lo va, rorltute leh mipui lawm zwng ringawt sawi an
tum ngai hek lo. Lalpan sawi tr a pk, a hre tr dik takte hnna
hriattr hi zwlnei hna chu a ni. Bible-in zwlnei hna pawimawh
tak a sawi chu zirtr leh zilh a ni a (Neh 9:20, 30). Hei hi
Thlarau Thianghlim hnathawh pawh a ni. Lal Davidan Bathsebi
a uire a, a pasal Uria rl kuta a thihtr khn Zwlnei Nathana
chuan Pathianin sawi tra a tih angin, Davida thiltih dik lo tak
chu a hmaichhanah ngei huai takin hetiang hian a hrilh a, Engati
nge Lalpa thu chu ngainpa, a mithmuhah thil \ha lo chu i tih
mai? Hit mi Uria chu khandaihin i tihlum a, a nupui chu i nupui
atn i neihsak a, ... chu vng chuan khandaih chuan i chhngte a
kiansan tawp lo vang... tiin (2 Sam 12:9-10). Israel lal Ahaba
leh a nupui Jezebelin dik lo taka Nabotha tihluma a grep huan
an neihsak lai pawh khn Zwlnei Eliza chuan Pathian thupk
angin, Lal Ahaba te nupa hnnah an thiltiha Pathian a lwm
lohzia leh an chunga thil \ha lo thleng tr anmahni ngei a hriattr
bawk.
Zwlnei Jeremia chuan Pathian hnn a\anga a thu dawn,
vaukhnna thu leh Babulon lalin a rawn beih loh nna an hnna
chhiah pk a \l thu huai takin lalte leh mipuite hnnah a sawi
\hn a. He thil a sawi avng hian hnam phatsantuah puhin
khuarkhurumah te thlkin, lung inah te tntr a ni. Samuela chu
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

84

naupang t a nih laiin amah enkawltu Puithiam Elia leh a fapate


chunga thil rpthlk tak lo thleng tr Pathianin a hriattr a, he a thu
hriat hi Samuela chuan huai takin a pu bulah a sawi bawk a ni.
Thudik \antu zwlneite zngah Israel mi ni lo Balaama chanchin
Bible-ah kan hmu a. Moab lal Balakan Israel mite nchhia lawh
tra ham\hatna tawm tham tak tawktarha a rawih laiin mal a swm
hlauh zwk a, Engtin nge Pathian nchhe lawh loh ka lawh ang?
Engtin nge Pathian dem loh ka dem ang? a ti mai a ni (Num 23:8).
Heta thil pawimawh tak chu, Israel-te zngah emaw, Jentail-te
zngah emaw pawh ni se la, Pathian Thlarau hruai zwlnei dikte
chuan thudik an sawi lo thei lo a ni.
2.

Dikna \anin huaisen takin an ding ngam


Mite thil tihsual hai lan, sim tra hriattr leh sim duh lote
hrem an nih tr thu puan hi zwlneite hna pawimawh ber pakhat
a ni. Saltn hmaa zwlneihote khn thudik an \an avngin an
tuar a, a \hente phei chuan an thih phah hial a ni. Amosa khn
sakhaw hruaitute huat a hlawh a, a rawngbwlna hmun sawnsak
a ni a, Hosea pawhin inneihna kehchhia thuchah a dawn avngin
a tuar a, Jeremian tihhluma vauna a twk a, mi biak leh hmuh
pawh phalsak lohva khung hran a ni a, a dam rualpui pakhat
Uria phei chuan Jeremia thusawi ang tho sawi mah se a thih
phah hial a ni.
Saltn hmaa zwlneite thuchah leh miten an hnarna thu
khaikhwmna zwlnei Zakaria lehkhabuah kan hmu a (Zak 7:712). Hetah hian zwlnei hmasate hnna Pathian Thlarau hmanga
pk, Pathian dn bulpuiin a phtte a tr lang a, chngte chu
rorlna dik taka kenkawh te, zahngaihna leh khawngaihna lantr
te; hmeithai, fahrah leh rethei hnehchhiah chngte hnwl an nih
thu te a ni. Hng thil te hi Pathianin a ngaih pawimawh zwng
tak a ni. Zwlnei thlarau chan chu Dikna Thlarau a ni. Thu tak
leh dikna hi Pathian ze bulpui a ni (Is 5:16). Pathian chuan thu
a sawi apiangin a Thlarau chuan thu tak leh dikna a tilang \hn.
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

85

Mi tu pawh Lalpa hminga thusawia inchhl sia, thu tak tel lo


leh dikna ngai pawimawh si lo chu Pathian Thlarau hnna mi a
ni lo. Mika chuan Thlarauva khat tih awmzia chu thutak leh
diknaa khat tihna a nih thu a sawi (Mik 3:8); Dik taka thil tih
tih leh Thlarauva khat tih hi thil thuhmun a ni a, lk hran tak
tak theih a ni lo.
Thuthlung Hluia Thlarau hi Pathian Thlarau, Lalpa chu a
ni a, hnam dang pathian hmuh theih loh leh khawih theih loh ang
a ni lo. Thuthlung Hlui lehkhabu pum pui hian rinhlelh rual lohvin
Israel te Pathian Jehova nihna hi dikna zawng zawng, thutak leh
felna zawng zawng, thu dik zawng zawng, rilru lam \hatna zawng
zawng bupui a ni tih an tilang a ni. He Israel-te Pathian hi vn
lal\hutthlngah a \hu a, dikna leh rorlna fel chu a lal\hutthlng
nghah chhan a ni (Sam 97:2). Mi tu pawh he Pathian thlarau
neitu dik tak chuan a hmangaih zwng apiang a hmangaih ve ang
a, a ngaih hlut zwng apiang a ngai hlu ve ang a, a ngaihsak
zwng apiangte a ngaihsak ve ang. Dikna, felna leh thutak ngai
pawimawh lo Pathian chu tu man an hre thei lo vang. Jeremia
9:23-24-ah chuan, Lalpa chuan heti hian a ti: Mi fing chuan a
finna chhuang suh sela, mi chak chuan a chakna chhuang hek suh
sela, mi hausa chuan a sum leh pai chhuang hek suh se. A chhuang
apiang erawh chuan hei hi chhuang rawh se, kei Lalpa hi,
ngilneihna te, rl dikna te, felna te he leia hmang \hntu chu ka ni
tih mi hriata, a hriatthiamna chu. Hng thilte hi ka lawm zwng a
ni si, tih hi Lalpa thuchhuak a ni, tiin.
3.

Tnlai huna zwlnei rawngbwlna hna


Tnlai hunah hian zwlnei dik leh rawngbwlna dik tehna
tr chu Pathian Thlarau a\anga chhuak a ni em, Pathianin tih
tr a tih ang leh sawi tr a tih angin tih leh sawi a ni em tih hi a
ni. Lal leh rorltute laka tlk tlum duh avnga an dik lohna leh
Pathian duh loh zwng an tihte sawi chhuak ngam lova, an
lawm zwng leh anmahni fakna ringawt sawi hi a dik em?
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

86

Rorltuten mi rethei leh chanhaite chungah dik takin ro an rl


em? Ram rorlnaah inhnamhnawih duh lo tih avnga rorltuten
dik lo tak leh hleih nei taka ro an rl pawha ngawih rkngawt hi
rawngbwlna dik, zwlnei dikte tih tr a ni ang em tih hi
ngaihtuah a ngai ta hle mai. Thuthlung Hlui huna zwlneite chuan
ram rorlnaah inrawlh loh lam an sawi ngai lo. Pathian
Thlarauvin sawi tra a tih chuan lal leh rorltute dik lohna leh
an thiltih dik lohte huai taka sawiin, kawng dik an kawhhmuh
\hn. Pathian Thlarau hruai ang zlin an nung a, chu chu nun
nuam leh hlimawm tak a ni ngai lo va, nun nuam leh hahdam hi
Pathian zwlneiten an beisei ngai hek lo.
Tnlai huna zwlnei, Pathian rawngbwltute hian
Thuthlung Hlui huna zwlnei dikte ang khn, Pathian Thlarauvin
min ko va, min tr a nih chuan huai takin, miin min hmusitin min
sawisl dwn pawh ni se, keimahni leh kan chhngkua pawhin
tuar dwn pawh ni ila, kan thil hmuh leh hriat Pathianin sawi
tr leh ti tra min pk hi kan puang ngam ve dwn em? Pathian
Thlarauvin mi a ko a nih chuan, chu chu dikna \ana huaisen taka
ding tra kohna a ni nghl bawk a ni.
Kan sawi tk a\angte hian zwlnei dik leh dik lo chu kan
hre thei mai wm e. Zwlnei dikte chuan Pathian Thlarau pwlna
an dawng a, thlarauva thuam chak an ni a, dikna \ana ding ngam
tra huaisenna pk an ni. Pathianin sawi tra a tih chu
huphurhawm hle mah se huaisen takin an sawi ngam \hn.
Chutiang chu zwlnei derten an ti ve thei lo. Pathian Thlarauva
khat zwlneite chuan thudik an sawi a, dikna, felna leh thu tak
\anin an ding ngam a ni.
Sawi ho tr
1.
Zwlnei dikte huaisenna kha khawi a\anga lo chhuak nge
ni ang?
2.
Huaisen taka dikna \an ngam tra zirtr leh zilh hi
kohhranho tih trah kan la ngai zl em?
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

87

April 17
ZIRLAI 14
PATHIAN THLARAU LEH TLWMNA NUN
Chhiar tr: Numbers 14:11-19
Numbers 14:11-19: Tichuan, LALPAN Mosia hnnah, Hng
mipuite hian eng chen nge mi ngaihnp ang a, an znga
chhinchhiahna ka tih \hin chung pawhin eng chen nge mi
rin loh dwn? Hriin ka hrem ang a, ka timang ang a,
nangmahah hian an aia ropui leh thil ti thei zwk hnam ka
din teh zwk ang, a ti a. Tin, Mosian LALPA hnnah,
Aigupta miten an hre reu reu vang e; hng mipuite hi an
zng ata i thiltihtheihnaa i hruai chhuah an ni si a; hemi
rama mite hi an hrilh ang a; hng mipuite zngah hian i
awm tih an hre tawh a; hmaichhan meuhvin an hmu tawh
si chia, i chhm chu an chungah a awm \hn a; tin, chhnah
chhm ding, znah meiin an hma i hruai \hn si a. Hng
mipuite hi i tihhlum phiar chuan i hmingthan hretu chuan,
LALPA chuan hng mipuite hi chhechhama a tiam ramah
chuan a hruai theih loh vngin thlalrah a tihlum a ni, tiin
an sawi dah ang e, LALPA chu \hinnel tak, ngilneihna ngah,
khawlohna te, bawhchhiatnate ngaidam \hn; thiam lova
ruatte chhuah mai ngai lo; pate khawlohna avnga fate,
fate fa lehte, chhuan thumna leh chhuan lina thleng pawha
hrem \hn a ni, tia i lo sawi tawh ang khn i thiltihtheihna
chu hlen hrm teh khai. I ngilneihna a nasat ang ngei leh
Aigupta ram ata tn thlenga i ngaidam ang hian, mipuite
khawlohna hi ngaidam teh khai, a ti a.
Thuvawn: Mosia chu lei chunga mihring zawng zawnga
zaidam lwtlak a ni a (Num 12:3).

www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

88

Tn \umah hian Pathian Thlarau thiltihtheihna, Mosia nuna


lang chhuak thil pawimawh tak pathum hmangin Pathian Thlarau
leh tlwmna tih kan zir dwn a. Hun harsa tak a tawh lai pawhin
Pathianin Mosia chu thiltihtheihna leh nunnmnain a thuam \hn
a. Mosia nun hi Thlarauva khat hruaitu entawn tlk entrna leh
tr lanna a ni. Hebrai 3:5-ah, Mosia chu Pathian chhngte zawng
zawng znga rawngbwltuah zawng a rinawm ngei a, tih ang
khn rinawm takin Pathian rawng a bwl a ni.
1.

Chapona tel lo thiltihtheihna


Mosia chu, Lei chunga mihring zawng zawnga zaidam
lwtlak a ni a tih a ni a (Num 12:3). Hei hi Mosia nungchang
\hatna, thiamna leh theihna ropuizia hriatpuina pawimawh tak a
ni. He thu zaidam tih hian inngaitlwm indah hniam tlwm
tih a kwk (Thuf 3:34; 16:19). Chapona tih nn a inkalh chiah a
ni. Mosia kha Khawvla inngaitlwm thei ber a nih rualin
mihring piang tawh zngah chuan hruaitu ropui leh hnam din
chhuaktu ropui berah chanchin chhui mite pawhin an pawm a.
Hruaitu \ha leh ropui a nih theihna chhan pawimawh tak chu a
inngaihtlwmna a ni, a thiltihtheihna thurk chu Pathian Thlarauva
a innghah tlatna kha a ni.
Mosia khn Aigupta lal fapa a nih lai khn dikna tun din
nn thil sual titu kha a tihlum a, awlsam takin a phm bo mai a
ni. Mahse, hei hian harsatna a ching fel lo, mihring remhriatna
hmanga chin fel a tum dn hian harsatna lian zwk a hring chhuak
a, amah pawh a tln bo phah nghe nghe a ni. Mahse, berm
vnga kum sawmli zet hun a hman hnu chuan mi danglam a lo ni
ta a, hnimbuk kng hmanga Pathian nn an inbiak hnuah phei
kha chuan a danglam lehzual. Tnah chuan a chak lohna a hre
chiang tawh a, chu chuan a tibeidawngin a tihrilhhai hle a ni.
Aigupta rama kr leha bwih ata Israel fate hruai chhuak tra
Pathianin a koh khn a pha nasa hle.
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

89

Mosia hi finna lamah a ropui hle a, Aigupta rama mite


finna zawng zawng an zirtr a, a thuah leh a thiltihah a ropui m
m a(Tirh 7:22). Lehkhabu tam tak (Bible-a bu hmasa panga
telin) a ziak a. Chu bkah, ram rorl thiam tr leh indona
hmanruate hmang thiam tra buatsaih a ni ngei ang. Kum 80 mi
a nihin lal ram pakhat chakna hmachhawn thei khawpa mi chak
leh huaisen a ni a, kum 120 a nih hnu pawh khn tlng sng taka
lwnin a vl ramte chu mit lwngin a thlr a, a la hmu fiah hle
thei a ni. Mosia hian ze ropui leh danglam tak a nei a, harsatna
leh mangannate twk ve \hn mah se, chu chuan a nunah nghawng
\ha lo a nei chuang lo. Chutiang pianpui finna leh chakna chu
nei mah se, innghah nn leh a nun din thar leh nn a hmang lo,
Pathian lam a hawi zwk a ni. Mosia inngaihtlwmna a\ang
hian thil pahnih zir tr kan nei
(1) Pathian Thlarau chunga innghah ngamna: Numbers bung 11-ah mipui tam takin sa ei chkin Mosia an nawr
buai a, chutianga mipui lam a\anga nawrna leh beiseina a nasat
lutuk chuan Pathian awmpuina kan chante pawh en khm mai
awl tak a ni. Helaia mipuite mamawh chhnna awm chhun chu
Pathian Thlarau thiltihtheihna chauhvin a tihlawhtling thei tih
rin ngamna hi a ni. Thlalr hmuna awm mipui chhiar sn lohte
ei khawp sa hmuh chu Mosia tn tihngaihna a awm loh avngin
Pathian lam a en tlat a, ei sn rual loh khawpa tam Pathianin a
rawn pe ta a ni.
(2) Mi dangte Thlarau chan a pawmpui thiam: Mosian
Pathian chunga a nun a nghah ngamna chu a twk mai lo va, mi
dangte \anpuina leh an chunga innghah ngamna a neih a \l.
Thlarau a dawn ang tho hi mi dangte pawhin an dawng a ni tih
pawmpui thiamna a pawimawh. Thlarauva khat hruaitu chuan
hruaitu chanvo insem tln a phal a ni. Hetiang ti thei tr hian
Pathiana innghahna bkah inngaihtlwmna thk tak neih a ngai.
Mosia chu hruaitu chhiahhlawh, mi dangte Thlarau thilpk dawn
pawmpui thiam, a hruaitu nihna leh chanvo mi dangte sem ngam
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

90

khawpa inngaitlwm a ni. Hei hi Thlarau Thianghlima khat


chhinchhiahna pawimawh tak a ni.
2.

tskna tel lo thiltihtheihna


Mosia \anpuitu tr upa sawmsarih thlan chungchngah
khn Mosia nuna thil entawn tlk a lo lang leh a (Num 11:2428). Mosia chuan Pathian Thlarau zra a chan, hruaitu a nihna
chu mi dangte chantr ve a remti a, a tak taka a hruaitu nihna mi
dangte nn thawh chhuahpui pawh a hnial lo. Chu chu mi puitling
leh thlarauva khat Mosia zia a ni. Mosia leh upa sawmsarih
thlante chu inbiakna puan inah an kal a, chutah chuan Pathian
Thlarau an dawng a, thu an sawi dual dual a. Amaherawhchu, a
tra sawmsarih znga tel ve hman lo Eldada leh Medada te
chunga Pathian Thlarau lo thlen chungchng hi Mosia tn
hriatthiam a har khawp ang. Anni pahnih hian Thlarau chu an
dawng ve tho va, bkah chuan thu an sawi bual bual a. Tlangvl
pakhatin an chanchin hi Mosia hnnah a va hrilh a, Mosia tha
chhang dwltu Josua chuan Mosia hnnah khap trin a ngn a.
Mosia chhnna hi a entawn tlk hle mai. Josua hnnah, Keimah
avnga ngaimawh em i nih? Lalpa mi zawng zawngte chu
zwlnei ni vek sela, Lalpan an chungah a thlarau chu dah \heuh
sela tih nk alaiin, a ti a (Num 11:29). Mosian a dinhmun
chelh te, a chanvo leh ham\hatna a chan te, Pathian Thlarau leh
a thilpk a dawn te mi dangin chang ve dwn pawh ni se, tu
mah a tsk lo va, a tn harsatna a awm lo.
Mosia chhnna a\ang hian Pathian nna an inlaichnna
thkzia leh nghehzia a lang. Eng thil mahin an pahniha inzawmna
nghet tak hi an tiderthwng pha lo a ni. Mosia chuan tu nge a
nih a inhre chiang, tu chhiahhlawh nge a nih tih pawh a inhria.
A nihna dik tak chu Lalpa chhiahhlawh a ni. Chu chu eng
mahin a tiderthwngin a tinp thei lo tih a hre chiang a ni.
Chutiang taka thk leh ngheta inlaichnna \ha Pathian nn an
neih avng chuan tu mah Mosian a tsk lo a ni.
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

91

3.

Ropui chkna leh duhmna tel lo thiltihtheihna


Israel faten ram tiam an lut \p tawh a, ramria inkhuarin
enthlatute pawh an tr diam tawh a ni (Num 13). Mahse,
enthlatuten thil an hmuh dn an sawi a\angin mipui tam zwk
chuan kal zl an hlau ta tlat mai. Mipuite chuan an lungawi
lohna leh an thinrimna chu Mosia chungah an lantr leh ta. Pathian
\hinur chuan helhmangho a mite chu tihhlum veka, Mosia a\anga
hnam thar hlak din a duh a ni (Num 14).
Mosian Israel fate tiboral lo tra Pathian hnna a ngenna
leh Pathian khawngaihna mak leh dawhtheihzia Israel fate
chunga a lantr hi a ropui a ni (Deut 9:25-29). Pathianin a mite
tihboral a tum thu a lo sawi tawh chungchngah Mosia chu
Pathian hnnah a \awng\ai a, a ngensak a, I chhiahhlawh
Abrahama hre reng la, Abrahama leh a thlahte a malswmna
azra khawvl tn malswmna a lo tiam tawh avngin. Nangmah
leh nangmah inphatsanin, i thutiam i bawhchhe thei dwn em
ni? a ti a. He laia Mosia \awng\aina hi a ropui hle, Pathian
thuril (theology) thk tak a inphm a ni. Pathian a ngen dn hi
mipuite khawngaihthlkna lam a\anga nawr lovin thil chi hnih
a hmang a. Pakhatnaah chuan, Pathian ropuina hnam dangten an
hmuh loh phah ang tih a hlau a ni (Num 14:13-16). Pahnihnaah
chuan, Pathian khawngaihna ngahzia a\angin a dwr a ni (Num
14:17-18). Pathianin a mite rawng a bwlsakna hmangin a
rawngbwl trin Mosia a ko va, a kohna dawn chu eng vng
mahin Mosian kal pnsan a tum lo. A hna leh a nihna chu Pathian
leh a mite chhiahhlawh a ni, thil dang a awm lo.
Kan sawi tk a\ang khn hng thil hi ngaihtuah ila.
Kohhran hian hruaitu a mamawh a, hruaitute hian
thiltihtheihna an mamawh bawk a. Amaherawhchu,
khawvlin hruaitu \ha nia a hriat te, thil tihtheihna nia a ngaih
te hi kohhran hruaitute mamawh thiltihtheihna chu a ni lo.
Pathian chuan, Chakna ni lovin, thiltihtheihna ni hek lovin,
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

92

ka Thlarau zwkin le a ti a (Zak 4:6b). Mihringte ngaiha


thiltihtheihna ni lo, Pathian Thlarau thiltihtheihna, Mosia
chunga lo thleng ang kha, tlwmna nuna min hruai lt trin
kan mamawh a ni. Mosia nuna Thlarau Thianghlim lan fiahna
\ha ber chu chapona, tskna, duhmna, ropui chkna te awm
lohna nun a nei hi a ni. Hei hi mihring nuna Thlarau
Thianghlim thiltihtheihna lan chhuah dn leh inngaihtlwmna
leh thiltihtheihna ze dik chu a ni.
Sawi ho tr
1.

Tlwmna nun neih theih nna thil pawimawh Mosia nun


a\anga kan hmuhte sawi ni se.

2.

Thlarau Thianghlim zra tlwmna nun kan neih theih dn


tr sawi ni se.

www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

93

|HEN III
THLARAU THIANGHLIM CHANCHIN |HAAH
|hen thumnaah hian zirlai pali a awm a. Hng zirlai paliah
hian Chanchin |ha bu paliten Thlarau Thianghlim chungchng
an sawi dn te, Lal Isua rawngbwlna pum puia Thlarau
Thianghlim hnathawh dn te, Thlarau Thianghlim laka sualna
chi hrang hrangte leh Thlamuantu Thlarau Thianghlim hnathawh
tih te kan zir bawk ang.
...
April 24
ZIRLAI 15
CHANCHIN |HA BUA THLARAU THIANGHLIM
LAN DN
Chhiar tr: Matthaia 28:18-20; Marka 1:6-12
Matthaia 28:18-20: Tichuan, Isua chu an hnnah a lo kal a,
anniho chu a bia a, Lei leh vna thuneihna zawng zawng
ka hnnah pk a ni tawh. Chutichuan, kal ula, hnam tina
mi zirtrahte siam ula, Pa leh Fapa leh Thlarau Thianghlim
hmingah chuan baptis ula, thu ka pk zawng zawng che u
pawm trin zirtr rawh u. Tin, ngai teh u, kei kumkhuain,
khawvl twp thleng pawhin, in hnnah ka awm zl ang, a
ti a.
Marka 1:6-12: Tin, Johana chu sanghwngsei hmul puanin
a inthuam a, a kwng chu savun kwnghrnin a hrng a, a
chaw chu khaukhuap leh ram khawizu a ni. Tin, Ka hnungah
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

94

keimah aia ropui zwk a lo kal mk a ni; kna a pheikhawk


hrui phelh tlk pawh ka ni lo ve. Kei zawngin tuiin ka baptis
\hn che u a; ani erawh chuan Thlarau Thianghlimin a baptis
ang che u, tiin a hril a. Tin, chng niahte chuan heti hi a lo
ni a, Isua chu Galili rama Nazareth khua a\angin a lo kal a,
Jordan luiah chuan Johana hnnah baptisma a chang ta a.
Chu veleh tui ata a chhuahin, vn inhawnga Thlarau \huro
anga a chunga lo chhuk a hmu a. Tin, Nang, ka Fapa duh
tak i ni a, i chungah ka lwm m m a ni, tiin vn a\angin
aw a lo chhuak a. Tin, Thlarau chuan ani chu thlalrah a tr
chhuak ta nghl a.
Thuvawn: Thlmnaa in luh loh nn inring rengin \awng\ai
rawh u. Thlarau zawngin a peih a, tisa erawh chu a chak lo a
ni, a ti a (Mk 14:38).
Thlarau Thianghlim tih hi Thuthlung Thar \awngkam deuh
bk a ni a, a hnathawh chungchng pawh hi Thuthlung Tharah
hian a lang chiang hle. Chanchin Tha bu hmasa pathum Matthaia, Marka leh Luka te hian Johana ai chuan Thlarau
Thianghlim chungchng an sawi tam zwk a. Hng zngah pawh
hian Luka ziakah a lang tam ber. Tn \umah hian Chanchin |ha bu
tea Thlarau Thianghlim lan dn kan zir dwn a ni.
1.

Marka ziaka a lan dn


Marka chuan Isuan baptisma a chan zawha tui ata a lo chhuah
laia Thlarau Thianghlim a chunga a lo fk thu leh vn a\anga aw lo
chhuakin Pathian Fapa a ni tih a rawn puan thu a tr lang a, Thlarau
chuan ani chu thlalrah a tr chhuak ta nghl a, tih thu kan hmu
(Mk 1:12) . Thlarau Thianghlim chuan Isua rawngbwlna leh Pathian
ram Chanchin |ha hrilhnaah hmun pawimawh tak a luah a ni.
Chuvngin, Mihring fate hi an sualna zawng zawngah leh Pathian
sawichhiatna kawng engah pawh, an sawichhiatnaahte chuan
ngaihdam an ni ang a; tu pawh Thlarau Thianghlim meuh sawichhia
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

95

erawh chuan eng tikah mah ngaihdamna a hmu lo vang a, chatuan


sualna kawngah chuan thiam lohvin a lo awm zwk ang, tiin a ziak
a ni (Mk 3:28-29). Isua rawngbwlna pum pui kha Marka ziak
dn chuan Thlarau Thianghlim hnathawh vek a ni.
Chanchin |ha hrilna kawngah Isua zuitute chuan
tihduhdahna an la twk dwn a. Man trin an awm ang a, rorltute
hmaah hruai an la ni ang. Mahse, chutih hunah chuan an sawi
tr an ngaihtuah buai a ngai lo vang. Thlarau Thianghlim chuan
an sawi trte chu a la rawn hriattr mai dwn a ni, A sawitu
chu nangni in ni dwn si lo va, Thlarau Thianghlim a ni zwk
ang, tih a ni (Mk 13:11-12). Marka hian Thlarau Thianghlim
hi sawi lang tam lo hle mah se, a sawi chhun a\ang hian Isua
rawngbwlna leh zirtrte rawngbwlna nn a sawi kawp tlat a.
Thlarau Thianghlim chuan an rawngbwlnaah dinhmun laipui
a luah thu a sawi.
2.

Matthaia ziaka a lan dn


Matthaia hian Mari chu Thlarau Thianghlimin a raitr
tih a sawi a (Mt 1:18), a pasal hual Josefa hnnah pawh Mari
naupai chu Thlarau Thianghlim laka mi a nih thu a sawi
bawk (Mt 1:20). Johanan Lal Isua rawngbwl dn tr a
sawinaah Thlarau Thianghlim leh meia baptis-tu tr a nih thu
a sawi a (Mt 3:11). Marka ang bawkin Matthaia pawhin Isua
thlma a awm thu a sawinaah thlalra Thlarau hruai luha a
awm thu a ziak a (Mt 4:1). Isuan baptisma a chan kha Thlarau
kaihhruai a ni ang bawkin thlmna a tawh pawh khn
Thlarauvin a kaihruai zl a ni. Matthaian rawngbwl dn tr
ngaihtuaha Isua inbuatsaihna chu Thlarau hruaina hnuaiah
niin a sawi. Thlarau Thianghlim sawichhiat chungchnga
ngaihdam theih loh thu pawh Matthaia hian a ziak ve tho va,
ramhuai hnawh chhuah thu nn a sawi zawm a, Isuan, Kei
Pathian Thlarau avnga ramhuaite hnawt chhuak \hn ka nih
chuan, Pathian ram in hnnah a lo thleng tawh a ni ang, a ti a
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

96

(Mt 12:28). Pathian ram din nn Isuan ramhuai a hnawt chhuak


a, a rawngbwlna kha Thlarauvin a zui reng bawk.
Matthaia chuan Thlarauvin Isua rawngbwlna chu a tichakin
a vil reng a ni tih lantr nn Isaia ziak a\angin Pathian thu a la
chhuak a, En teh, ka chhiahhlawh, ka thlan, ka duh tak, ka rilruin
a lawm m ma hi; a chungah ka Thlarau ka dah ang a, tichuan,
Jentail-te hnnah rorlna thu a hril ang, tiin a sawi (Mt 12:18;
Is 42:1-2). Isua chu Isaia lo sawi lwk, Lalpa chhiahhlawh,
Thlarau chn chilha rawngbwl a nihzia a tilang chiang hle. Marka
ziak ang bawkin Isua thih hnua zirtrte rawngbwlnaah
tihduhdahna lo thleng mah se, anmahni \anpuitu tr chu Thlarau a
nihzia a sawi (Mt 10:20). Tholeh Isua thuchah hnuhnng pawh,
Chutichuan, kal ula, hnam tina mi zirtrahte siam ula, Pa leh
Fapa leh Thlarau Thianghlim hmingah chuan baptis ula, tih a
ni (Mt 28:19). Matthaia hian Thlarau Thianghlim leh Chanchin
|ha hril hi a sawi zawm tlat a, chu bkah chuan Thlarau
Thianghlim chu Pathian pakhata mi nung pathum znga mi a ni tih
chiang takin a tr lang bawk.
3.

Luka ziaka a lan dn


Chanchin |ha ziaktute zngah Luka hian Thlarau
Thianghlim chungchng a ziak hnem ber a. Baptistu Johana
pian hma a\angin Thlarau Thianghlim chuan hna a thawk \an
tawh a. Johana chungchngah chuan, A nu pum chhng a\ang
rngin Thlarau Thianghlimin a lo khat ang, tiin a ziak (Lk 1:15).
Isua pian tr chungchng Mari hnna vntirhkohvin a puan lai
pawh khn, Thlarau Thianghlim i chungah a lo thleng ang a,
Chungnungbera thiltihtheihnain a hliahkhuh ang che, tiin hrilh
a ni (Lk 1:35). Marin Elizabeti a tlawh lai khn Elizabeti chu
Thlarau Thianghlimin a lo khat ta a tih a ni bawk (Lk 2:41).
Elizabeti leh Mari chunga thil lo thleng trte chu Thlarau
Thianghlim hnathawh a ni a, Isua lo pian dn tr chungchngah
pawh mihring theihna piah lam, Thlarau Thianghlim hnathawh
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

97

bawk a nih thu a sawi. Isua a thiha, a thawh leha, vna a lwn
hnuah pawh Thlarau Thianghlim chu ringtute hnna pk a nih thu a
sawi chiang hle. Chanchin |ha Luka ziak hi Jerusalem vla Thlarau
hnathawhin a in\an a, Jerusalem khawpuia Thlarau Thianghlim lo
thleng tr nghah thuin a twp thung a ni.
Isua rawngbwl dn a ziakah pawh Luka hian Thlarau
Thianghlim a dah hmasa hle a. Diabola thlm chunga thlalra
Thlarauvin a hruai hmain Isua Thlarau Thianghlima a khah tawh
thu a tr lang a, Thlarau Thianghlimin a khat a, tiin a ziak a ni
(Lk 4:1). Marka leh Matthaia te ziak dn plin, ni sawm li chhng
zawng thlmna a tawh pawh khn Thlarau hruaiin a awm tih
a sawi (Lk 4: 1-2). Thlarau thiltihtheihna puin Galili ramah chuan
a haw leh ta a (Lk 4:14). Nazareth khuaa inkhwmna ina a
thuchah hmasaah pawh zwlnei Isaia thu la chhuakin,
Riangvaite hnna Chanchin |ha hril tra mi ruat avngin Lalpa
Thlarau chu ka chungah a awm, tiin a thusawi bul a \an a (Lk
4:18-22; Is 61:1-2). Isuan amah maiin thu a sawi lo, Thlarau
tirh ang zlin rawng a bwl zwk a ni. A dltute hnna pk a nih
tr thu sawiin, Nangni mi sual mahin in fate thil \ha pk nachng
in hriat chuan, in Pa vna mi chuan a dltute chu Thlarau
Thianghlim a va pe dwn m! a ti (Lk 11:13).
4.

Johana ziaka a lan dn


Chanchin |ha Johana ziakah hian Thlarau Thianghlim tih
\awngkam tak chu hman tam a ni lo va; mahse, Thlarau Thianghlim
lo thlen tr thu leh a hnathawh tr sawi lanna erawh chu a lang
tam hle thung a ni. Baptistu Johanan Isua thu a hriattrnaah,
Thlarau chu \huro angin vn a\anga lo chhuk ka hmu a, a chungah
a fu reng a. Amah chu ka hre si lo va; nimahsela, tuia baptis tra
mi trtu khn ka hnnah, Tu chungah pawh Thlarau zuk fua, a
chunga awm reng i hmuh apiang, amah chu Thlarau Thianghlima
baptistu tr a ni ang, tiin a sawi a ni (Jn 1:32-33). Thlarau
Thianghlim chu mite pianthartrtu a nih thu a sawi lang bawk.
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

98

Nikodema hnnah Isuan, tuiah leh Thlarauva pian loh chuan


Pathian rama luh theih a nih loh thu a sawi (Jn 3:5). Piantharna chu
Thlarau hnathawh a nihzia chiang takin thli hnathawh dn entrna
hmangin a hrilh zui a ni (Jn 3:8).
Johana ziaka Thlarau Thianghlim thu langsr lai ber chu
Isuan a thih hnua, vna a lwn hnua a la rawn tirh tr
Thlamuantu chungchng hi a ni. Ani chu Thlarau dik tak tih
a ni (Jn 14:16-17). Johana ziaka Thlarau Thianghlim hnathawh
dn kan hmuh chu hetiang hi a ni: Thlarau Thianghlim chuan
ama ropui nn hna a thawk dwn lo va, a thuneihnain a zirtr
dwn bawk hek lo; Krista a chawimawi zwk dwn a ni (Jn
16:13). Thlarau Thianghlim chuan ringtute chu Krista tna
thuhretu ni thei trin a \anpui ang (Jn 15:26). Thlarau chuan
ringtute chu a zirtr ang a, thutakah a hruai lt ang (Jn 16:1213). Thlarau Thianghlim chuan khawvl leh mihring sualzia a
hriattr ang a, ngaihdamna chang trin mite a pui bawk ang.
Kan sawi tk a\ang khn Chanchin |ha bu paliten Thlarau
Thianghlim an sawi dn kan hre thei wm e. A nu Marin a pai
hma a\ang rngin Lal Isua leh Thlarau Thianghlim hi thawk
dn, inkawp tlat an ni tih an tr lang a. Thlarauva khatte nun an
sawi dnah pawh a hlimawm leh thlamuanthlk zwng ringawt
ni lovin, rawngbwl tra tichaktu leh \anpuitu, thlmna hnehtrtu
leh tawrhna hmuna tihuaisentu a nihna lam an sawi tam hle.
Sawi ho tr
1.

Thlarau Thianghlim chungchnga Chanchin |ha ziaktute ngaih


pawimawh ber nia kan hriat sawi ni se.

2.

Thlarau chang nia inchhlte zngah mahni ropuina zawng si te a


awm theih ang em?

www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

99

May 1
ZIRLAI 16
THLARAU THIANGHLIM LEH LAL ISUA
RAWNGBWLNA
Chhiar tr: Luka 3:15-18
Luka 3:15-18: Tin, miten an beisei a, mi zawng zawngin
Johana chung thu an thinlungah, Krista a lo ni mial dah
law maw? tia an ngaihtuah laiin, Johana chuan a chhng
a, an zaa hnnah, Kei zawngin tuiin ka baptis \hn che u a;
nimahsela, keimah aia ropui zwk a lo kal dwn e, a
pheikhawk hrui phelh tlk pawh ka ni lo ve; ani chuan
Thlarau Thianghlim leh meiin a baptis ang che u. A kutin a
sisp a keng a, a hruih zah fai hliauna tr leh a zma a buh
khungna trin; a si erawh chu mei mit thei lovin a hl ral
ang, a ti a.
Thuvawn: Ka chhiahhlawh, ka chelh reng, ka thlan, ka rilruin a
lawm m ma hi en teh u; a chungah ka thlarau ka dah ta;
Jentail-te hnna pk trin rorlna thu a la chhuak ang (Is 42:1).
Lal Isua nun leh rawngbwlna pum pui kha Thlarau
Thianghlim kaihhruai, tihchak leh awmpuia tih vek a ni. A pian
a\anga a rawngbwl chhng zawng, a thiha a thawh leh hnu
thleng khn Pathian Thlarau hnathawh leh remruat veka tih a
ni. Chanchin |ha bu palite hian Thlarau Thianghlim chu Isua
rawngbwlnaa a chakna hnr ber a nih thu an sawi a. Chutiang
taka Thlarau Thianghlim chu Lal Isua nuna pawimawh a nih
avngin tn \umah hian Thlarau Thianghlim leh Lal Isua
rawngbwlna chungchng kan zir dwn a ni.
1.

A pianna thuah
Lal Isua mihringa a lo chan chungchngah hian Thlarau

www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

100

Thianghlim hnathawh a lang chiang viau mai. Matthaia 1:18-ah


chuan, Tin, Isua Krista lo pian dn chu hetiang a ni: A nu Mari
chu Josefa nn an inhual laiin, an inpwl hmain, Thlarau
Thianghlimin a raitr tih an lo hre ta a tih kan hmu a. Judate
dnah chuan inhualna hi kum khat chhng a ni a, innei tak tak
chu an la ni lo nain, a nghet hle a, inmkna dn lo chuan a ti\hen
thei tawh lo a ni. Josefan a rka Mari bnsan a tum khn Thlarau
Thianghlimin Josefa hnnah Mari neih hlau lo trin a hrilh a, a
nau pai chu Thlarau Thianghlim laka mi a nih thu a sawi bawk
a ni. Mari pawhin nau han pai mai chu a ngaihtuah thiam lo,
Engtin nge ni ang? tiin a zwt rng a. Chhnna a hmuh chu
Thlarau Thianghlim i chungah a lo thleng ang a,
Chungnungbera thiltihtheihnain a hliahkhuh ang che tih a ni
(Mt 1:35).
Mipa tel lova nau pai hi a mak m avngin ring thei lo an
awm \hn. Kohhran pwl \henkhat chuan mipa tel lova Mari
nau pai sawi fiah an tumna lamah thurin thar an siam a, chutah
chuan Mari chu Adama sual kai ve lova lo piang niin an ring a,
an zirtr bawk. He zirtrna hian Lal Isua Pathianna lam uarin a
mihrinna lam a hlamchhiah. Isua Krista Pathianna hi sawi tam a
pawimawh viau rualin a mihrinna lam sawi bo phah hlauh
khawpa Pathianna sawi uar chu a dik lo a ni. Thlarau Thianghlim
paitr tih hian a sawi tum ber chu - Lal Isua rawngbwlna pum
pui kha, mihringa a lo channa tiamin, Thlarau kaihhruaina vek
a ni tih hi a ni.
2.

Baptisma chan leh rawngbwlnaah


Lal Isua nun leh rawngbwlnaa thil pawimawh tak chu
baptisma a chan kha a ni. Isua baptisma chan hi a rawngbwlna
bul \anna nia ngaih a ni a, baptisma a channaah hian Pathian
pakhata mi nung pathum (Trinity) kan hmu vek a ni. Tin, Isua
baptisma a chan veleh tui ata a chhuak ta nghl a; tin, ngai teh,
a tn vn a lo inhawng a, Pathian Thlarau chu \huro anga lo
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

101

chhukin, a chunga lo fu a hmu a. Tin, ngai teh, vn a\angin


awin, Hei hi ka Fapa duh tak, ka lawm m ma chu a ni, a ti
a (Mt 3:16-17). Duh tak tih hi Hebrai \awnga Ka thlan tih
nn a intluk a. Ka lawm m m tih pawh hi a chunga ka lwm
avngin ka thlang a ni tih a kwk. Thlarau \huro anga lo chhuk
hi hun thar lo in\anna - dikna leh felna hun lo in\anna
chhinchhiahna a ni (Mt 3:15). Thlarau Thianghlim hmanga mite
baptis trin Isua chu thuneihna leh thiltihtheihna pk a ni a,
Pathian Fapa a nih thu puan chhuahna a ni bawk.
Chanchin |ha bute-ah hian Lal Isua leh Thlarau Thianghlim
thawh dun dn leh inkawp dn kan hmu. Luka chuan, Isua chu
Thlarau Thianghlimin a khat a, Jordan lui a\angin a kr leh a,
Diabola thlm chungin thlalrah ni sawmli Thlarau hruaiin a
awm a, tiin a sawi (Lk 4:1-2). Isua Krista leh Diabola inbeihnaah
hian Isua chu hnehtuah a \ang zl a, chu chu Thlarau Thianghlim
hruaia a awm vng a ni. Thlmna a tawh hnu hian Isua chu Thlarau
thiltihtheihna puin Galili ramah a haw leh ta a (Lk 4:14). Hemi
hnu hian, Sunagog-ah a inkhwm a, lehkhabu (Bible) chhiar trin
an ti a, hemi \uma a chhiar chu zwlnei Isaia lehkhabua mi,
Riangvaite hnna Chanchin |ha hril tra mi ruat avngin Lalpa
Thlarau chu ka chungah a awm... tih hi a ni (Lk 4:18). Lal Isuan
vntlng znga a rawngbwlna chungchngah hian, Thlarau
Thianghlim thiltihtheihna avnga rawngbwl leh thil mak ti a nih
thu kan hmu. Isuan ramhuai a hnawh chhuah te kha Pathian ram
lo thlen chhinchhiahna a ni. Matthaia 12:28-ah, Amaherawhchu,
kei hian Pathian Thlarau avnga ramhuaite hnawt chhuak \hn ka
nih chuan, Pathian ram in hnnah a lo thleng tawh a ni ang, a ti
a. He thu hi Pathian ram dinna atn Setana ram \hiatin Lal Isuan
ramhuai a hnawt chhuak tih a sawina niin a lang.
3.

A thih leh thawhlehnaah


Lal Isua thihna hi thil lo thleng palh a ni lo va, Pathian remruat
ngei a ni. Pilatan, Thlah thei che ka ni, kraws-a khng bet thei che
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

102

ka ni tih i hre lo vem ni? a tih khn Isuan, Chung lam a\anga
pk i nih loh chuan, ka chungah hian tih theih rng rng i nei lo
vang, tiin a chhng a (Jn 19:10-11). Hebrai 9:14-ah chuan,
Krista, chatuana Thlarau zra hmlhem lova Pathian hnna
inhlana thisen chuan, Pathian Nung rawngbwl trin in chhia leh
\ha hriatna chu, thiltih thite lakah chuan a va tithianghlim nasa
dwn em! tih kan hmu. Thu chu tisaa a lo channa leh a thihna leh
thawhlehnaah hian Thlarau Thianghlim chu a pawimawh m m
a ni. Lal Isua thih thu Chanchin |ha ziaktuten an sawi hian Isua
chu a thi ta a, tiin an sawi ngai lo, a thlarau a thlah ta a, tih vek
a ni (Mt 27:50; Mk 15:37; Lk 23:46; Jn 19:30). Isua thihna
chungchngah hian ama duh thu ngeia inpkna avng leh Thlarau
Thianghlim avnga lo thleng leh tih zawh a ni tih a lang.
Lal Isua thihna hneha a thawhlehnaah pawh hian Thlarau
Thianghlim hnathawh bawk hi a pawimawh a ni. Paula chuan,
Nimahsela, mitthi zng ata Isua titholehtua Thlarau chu
nangmahnia a awm chuan, mitthi zng ata Krista Isua titholehtu
khn, nangmahnia awm Thlarau zrah chuan in taksa thi thei
chu a tinung bawk ang, a ti a (Rom 8:11). Petera chuan, Chu
Isua chu Pathianin a kai tho leh ta rng a ni, chu chu a hretu kan
zain kan ni e, a ti a, Kha mi kha, Pathianin thihna phuarnate
chu a phelhsak a, a kai tho ta a; amah chu thihna chelh hlen rual
a nih loh avngin, tiin a sawi bawk (Tirh 2:24,32). Lal Isua
thawhlehnaah hian Thlarau Thianghlim hian hmun pawimawh
tak a luah a. Pathian chu Thlarau a nih avngin, Pathian
hnathawh apiang hi Thlarau Thianghlim hnathawh a ni a, thliar
hran theih a ni lo.
Lal Isua hun tawn pawimawh deuh deuh kha Thlarau
Thianghlim hnathawh nn a inzawm vek a. Thlarau Thianghlim
thiltihtheihnain Marin paiin a hring a. Baptisma a channaah te,
thlmna a tawhnaah te, khaw tina a rawngbwlna - thuhril,
tihdam, zirtr leh a hnathawh zawng zawngte kha Thlarau Thianghlim
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

103

hruaia tih a ni. A tuarna, a thihna leh a thawhlehna te pawh kha


Pathian remruat leh Thlarau Thianghlim hruainaa thil thleng vek a ni
bawk. Lal Isua nunah khn Thlarau Thianghlima hruai nun
famkim chu kan hmu a. Thlarau Thianghlim thiltihtheihna leh
hnathawha innghat nun chu ringtute entawn tra a hnutchhiah
chu a ni.
Sawi ho tr
1.

Rawngbwltute tna Pathian leh kohhran dn zktluak


taka hlen chhuah a \lna leh pawimawhna sawi ni se.

2.

Lal Isua nun leh rawngbwlna pum puia Thlarau a


pawimawh ang khn kan nun leh rawngbwlna atna
Thlarau hruaina pawimawhna leh \angkaina sawi ni se.

www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

104

May 8
ZIRLAI 17
THLARAU THIANGHLIM LAKA SUALNATE
Chhiar tr: Matthaia 12:31-32; Tirhkohte 7:51-53
Matthaia 12:31-32: Chuvngin, ka ti a che u, mi an sualna
tinrngah leh Pathian an sawichhiatna tinrngah chuan
ngaihdamsak an ni ang a; Thlarau meuh sawichhiatna erawh
chu ngaihdamsak a ni lo vang. Tin, tu pawh Mihring Fapa
sawisl apiang chu, an sawislna chu ngaihdamsak a ni ang
a; tu pawh Thlarau Thianghlim meuh sawisl apiang erawh
chu, an sawislna chu tn dam chhngah pawh, hun lo la
thleng trah pawh ngaihdamsak a ni lo vang.
Tirhkohte 7:51-53: Mi tihmawh, thinlung leh beng tan lohte
u, kumkhuain Thlarau Thianghlim in dodl fo ve; in thlahtute
tih ang zl khn in ti \hn. In thlahtuten zwlneite zngah tu
nge an tihduhdah loh ni? Mi Fel tak lo kal tr thu hril
lwktute kha an tihlum a; chu Mi Takzet chu mantrtu leh
thattute nangmahni hi tnah in ni asin. Dn, vntirhkohte
pk chhwn kha, hmu zeta zwm si lote u! a ti a.
Thuvawn: Tin, Pathian Thlarau Thianghlim chu tilungngai suh
u, tlanna ni atn chuan amahah chhinchhiaha in awm kha
(Eph 4:30).
Bible-a ngaihdam theih loh sual kan hmuh awmchhun chu
Thlarau Thianghlim laka sualna hi a ni. Thlarau Thianghlim lakah
hian ringtu leh ringlo mite hian thil an tisual thei ve ve a. Hng
sualna awm dn leh nihphungte leh chu sualna lak a\ang chuan
inven dn a awm em? tihte ngaihtuah chungin Thlarau
Thianghlim laka sualna thu hi tn \umah hian kan zir dwn a ni.
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

105

1.

Thlarau Thianghlim sawichhiat


Mihringten Thlarau Thianghlim laka thil sual an tih znga
pawi ber chu Thlaru Thianghlim sawichhiat hi a ni. Thil danga
sualna eng pawh ngaihdam theih a nih laiin Thlarau Thianghlim
meuh sawichhia erawh chu ngaihdam an nih loh tr thu Lal
Isuan a sawi. Eng ang pawhin sual tawh mah ila, kan hawi kra
kan sim chuan ngaihdam kan ni a, nun tharin kan nung leh thei
\hn a. Lal Isua hian ngaihdam theih loh khawp sual chungchng
a sawi a nih chuan, Pathian ngaihdamna hian huap chin a nei
tihna em ni? Thuthlung Hlui hunah khn Pathian sawichhia an
tih ber chu Pathian hming sawi nawmnah leh a ropuina sawi
np kha a ni a. Pathian hming chhla thu dukdak lo sawi hrim
hrim pawh kha Pathian sawichhiatna niin an sawi bawk (Is
52:5) Ezekiela pawhin Israel miten hnam dang Pathian hnna
thil hlan an pe \hnte kha Pathian sawichhiatna niin a sawi a;
hre lova hnam dangten chutiang an ti chu Pathian sawichhiatna
ni lm lovah an ngai a; hre reng chunga bawhchhiatna kha Pathian
sawichhiatnaah an ngai a ni. Hng bkah hian, a thupk
bawhchhiat luih tlat te, chawlhnia thing fawm te kha Pathian
sawichhiatna niin an ngai bawk.
Thuthlung Tharah chuan, sawichhia tih hi nuihzat, tiel tih nn an hmang ber a. Isua kraws-a an khenbeh laia mi
veivkten, Ehei! Nang Pathian biak in \hiata ni thuma sa lehtu,
intidam la, kraws ata kha lo chhuk ta che tiin an ti-el a, kha thu
kha Isua an sawichhiatna a ni a (Mk 15:29-30). Isua an man
chhan leh Judaten an hkna chhan ber chu Pathian a sawichhia
tih a ni. Pathian thiltihtheihna \wmpui anga insawi te, Krista nia
insawi te, Pathian Fapa anga inchhlte kha Pathian sawichhiatna an
ti a ni. Thuthlung Thar hian sim theih loh khawpa sual khura tlk
luhna chungchng hi a sawi nual a (Heb 6:4-6;10:26-31; Rom 1:1831). Thlarau Thianghlim chang tawh leh a thiltihtheihna tem tawh
tlksan lehte tna sim a harzia thu leh khawngaihna Thlarau tivuitu
hremna a nasat theihzia thu kan hmu a. Ngaihdam theih loh khawp
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

106

sual mal bk a awm tih lam aiin, sim thei tawh loh khawpa sual
khura luh ngheh theih a ni tih lam hi kan ngaihtuah zwk tr a ni.
Thil sual vawi khat tih ngaihthah hian a dawt leh a hring zl a,
chu chuan sual khur thk takah min tntr thei a. Chuvngin,
Thlarau Thianghlimin mi kaihhruai leh zirtr a tum ngaihthaha,
dodla, sual luih tlat hi Thlarau Thianghlim sawichhiatna chu a
ni. Hei hian vawi hnih khat thil mai pawh ni lova, a hnathawh
duh lova, a thiltih dodla, hawisan lui tlat a kwk bk a ni.
2.

Thlarau Thianghlim tihlungngaih


Tirhkoh Paulan, Pathian Thlarau Thianghlim chu
tilungngai suh u, tlanna ni atn chuan amahah chhinchhiaha in
awm kha tiin a sawi a (Eph 4:30). Zwlnei Isaia pawhin,
Nimahsela, an hel a, a Thlarau Thianghlim chu an tilungngai
ta a, tiin a sawi bawk (Is 63:10). Hei hian Thlarau Thianghlim
chu mi nung, mize nei a ni tih a lantr chiang hle. Tilungngai
tih hi hmangaih tak takte inkra thleng thei a ni a. Min hmangaih
lotu chu kan tinain kan tithinur thei a; mahse, min hmangaihtu
chu kan tilungngai zual thei a ni. Thlarau Thianghlim hi kan thil
tih avnga tihlungngaih theih a nihzia kan hmu a, tilungngai
tih chuan rilru tihnat leh hliam a kwk. Hemi awmzia chu ringtu
kan ni a, kan thil tih leh Thlarau Thianghlim hnathawh kha a
inmil tr tihna a ni. Mahse, a chng chuan ringtu chuan dwt
sawi te, thinrim te, rinawm loh te, rkrk te, thu \ha lo sawite a
chng thei a; chu vng chuan, Thlarau Thianghlim kan tilungngai
\hn a ni.
Ringtuten engtin nge Thlarau Thianghlim an tihlungngaih
\hin. Paula chuan, Krista duh zwng kalha nun te, thu dik lo
sawi te, ngaih dn dik lo \an tlat te hian Thlarau a tilungngai
\hn a ti (Eph 4:20-32). Thlarau Thianghlim hi khawngaihna
Thlarau, thianghlimna Thlarau, thutak Thlarau ti tein sawi \hin
a ni a. Chuvngin, dwt sawi te, vervkna te, rinhlelhna te, rin
lohna te, luhlulna te, helna te, khkna te, huatna te, hmangaihna
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

107

neih lohna te, nun tibawlhhlawh thei thil thianghlim lote hian
Thlarau Thianghlim chu a tilungngai \hn a ni.
Thlarau Thianghlim chuan Krista thilte kan hnnah puan
chhuaha, thinlung hlimna, thlamuanna leh lwmna min pk a
duh a. Mahse, amah chu kan tihlungngaih si chuan thil min
tihsak \hin hi a twp thei a; Pathian duh zwng leh amah \ihna
laka kan kal pn chuan kan nuna Pathian Thlarau hnathawh
kha a ti\huanawp \hn a ni. Thlarau Thianghlim chuan min kalsan
ngai lo a ni thei e; mahse, keimahnin kan duh lohva kan hnar
tlat chuan kan tilungngai mai ni lovin, min kalsan tluk a lo ni
zwk.
3.

Thlarau Thianghlim tihmih


Tirhkoh Paulan, Thlarau chu timit suh ula tiin ringtute
a zilhhau a (1 Thes 5:19). Timit tih hian thil alh lai tihthih
emaw, thil huha khuh emaw a kwk a. Bible chuan Thlarau chu
mei angin a sawi fo va; chuvngin timit tih \awngkam hi hman
a nih a rinawm. Thlarau timit tih hian keimahni a\anga hnawt
chhuak tihna lam aiin, a hnathawh leh thiltihtheihna keimahni
hmanga tihlan a tum ti duh lova up bet tlat tihna a ni. Hetiang
hian Thlarau chu kan timit fo thei a ni. Mei anga sawina hian
vaukhnna thu pahnih a keng tel nghl a. Pakhatnaah chuan a
tikngtu ber a awm loh chuan mei alh chu a thi \hn a ni. Thlarau
meialh kan tihmih chhan chu, Thlarau chawh harh loh vng te, a
khawngaihna swtpui zwnga hman loh vng te, \awng\ai tlm
vng te, a thuhretua \an loh vng te, Pathian thu chhiar \hin loh
vngte a ni a. Hngte hi kan nuna Thlarau mei mit lova, a alh
reng theih nna Pathian hmanruate an ni.
Pahnihnaah chuan Thlarau timit lo tra ringtute a fuih
rual chiaha Paulan a sawi lan tel pawimawh m m chu,
Thuhrilte hmusit suh u; engkim fiah zwk ula; a \ha apiang
pawm tlat ula; sual tinrng lakah inthiar fihlm rawh u, tih hi a
ni. Hebrai Ziaktu chuan, Thusawitu chu in lo duh lo dah ang e,
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

108

fmkhur rawh u. Leia anmahni zilh lwktu kha an duh loh maha
hremna an pumpelh si loh chuan, keini, vn a\anga min zilh
lwktu hawisantute hian kan pumpelh lo lehzual ang, (Heb
12:15) tiin a sawi. Kohhranhovah leh ringtu mi mal nunah pawh
thuhril ngaih pawimawh tlat te, zirtrna \ha pawm tlat mai te
leh sual chi hrang hrang tih loh zl te hi Thlarau Thianghlim mit
lova a alh zl nn a pawimawh hle a ni.
Kan sawi tk a\ang khn ringtuten Thlarau Thianghlim
laka pawi kan khawih theihte kan hre mai wm e. Sawichhiat,
tihlungngaih leh tihmih loh tr thu hi Thlarau Thianghlim
thlavng hauhna a nih rualin keimahni hmakhua a nihna hi zir
chhuah a \l hle. Thlarau Thianghlimin min hruai thlen a tumna
Isua hnn kan pan duh lohva, kan hel luih tlat chuan, beisei tr
dang a awm tawh lo va, ngaihdamna kan beisei thei lo vang.
Sawi ho tr
1.

Tnlai hian sual hi kan la zam ta hle a. Hei hian eng chen
nge kan rinna nghawnga kan hriat?

2.

Thlarau Thianghlim tihlungngaih leh tihmih hi engti ang


taka hlauhawm nge ni ang?

www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

109

May 22
ZIRLAI 18
THLAMUANTU THLARAU THIANGHLIM
HNATHAWH
Chhiar tr: Johana 14:15-17; 16:7-11
Johana 14:15-17: Nangnin mi hmangaih chuan ka thupkte
chu in zwm ang. Tin, Pa ka dl ang a, ani chuan Thlamuantu
dang a pe ang che u, chatuana in hnna awm trin; chu
chu Thlarau dik tak a ni; khawvlin chu mi chu an nei thei
lo, amah an hmuh lohva an hriat hek loh avngin; nangnin
ani chu in hria e, in hnnah a awm reng si a, nangmahniah
chuan a awm dwn a ni.
16:7-11: Nimahsela, thu dik tak ka hrilh a che u; ka kal in tn
a \ha e; ka kal loh chuan Thlamuantu chu in hnnah a lo kal
dwn si lo; ka kal erawh chuan in hnnah ka rawn tr ang. Ani
chu a lo thlen chuan sual thuah te, fel thuah te, rorl thuah te
khawvl an thiam loh a hriattr ang: sual thuah te thiam loh
an chang ang, kei mi rin loh avng hian; fel thuah te thiam loh
an chang ang, Pa hnnah ka kal dwn a, nangnin mi hmuh leh
dwn tawh loh avng hian; rorl thuah te thiam loh an chang
ang, he khawvl lal hi thiam lohva a tlk tawh avng hian.
Thuvawn: Tin, Thlamuantu, Thlarau Thianghlim, Pain ka
hminga a rawn tirh tr khn, chu mi chuan engkim a zirtr
ang che u a, in hnna ka sawi zawng zawng a hriat chhuahtr
leh ang che u (Jn 14:26).
Chanchin |ha Johana ziakah Thlarau Thianghlim
chungchng sawina kan hmu tam hle. Thlarau Thianghlim chu
Thlamuantu tiin a sawi a. Chu thlamuantu Thlarau Thianghlim
hnathawh chu vawiinah hian kan zir dwn a ni.
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

110

1.

Thlamuantu tih awmzia


Thlarau Thianghlim hi Lal Isuan, |anpuitu emaw
Thlamuantu emaw tiin a sawi \hn (Jn 14:16,26; 16:7). Chu
chu Grik \awngin parakletos (parak-le-taws) an ti a, a awmzia
chu Kan lama \ang tra koh tihna a ni. Chu chuan tichaktu,
tihuaitu, kawhhmuhtu, thurawn petu, fin chhuahtu, zilhtu tih a
kwk thei. |anpui a ngaih hun apianga khaihlak awm lova \anpui
zltu a nih a kwk bawk. Thubuai neitu rorltu hmaa dinpuia
sawisaktu, dn dik hmanga thiam chantr tra sawisaktu (ukil)
tih a kwk. Tin, fuihtu tih te, thlamuantu tih te pawh a huam
vek a ni (Tirh 2:40; Is 40:1). Thlarau Thianghlim hnathawh chu
chak lote fuih harha, mamawhtute \anpuia thlamuantu a ni.
Chu thlamuantu chu Pa a\anga lo chhuak, Thlarau dik
tak a ni (Jn 14:17; 15:26). Thlarau nazawng ring lo trin min
hrilh a (1 Jn 4:1), Pa a\anga chhuak ni lo thlarau nazawng chuan
hlauhna te, chi-aina te a thlen zwk a ni. Thlarau Thianghlim
erawh chu Pa a\anga chhuak a ni a, Thlarau dik tak awm chhun
a ni. Thlamuantu lo thlenna atna pawimawh chu Isua thupk
zawm a ni (Jn 18:34,35; 14:15,16). Thupk zwma an
inhmangaih tawn chuan thlamuantu chu an hnnah a lo thleng ang a,
a chng reng ang. Johanan Thlarau Thianghlim chungchng a sawite
hi inthlahna thu anga a sawi a ni. Lal Isua chu taksain an hnnah a
chng dwn tawh lo va, a kalsan dwn avngin zirtrte hnnah
thlamuanna thuchah a sawi a. Thlarau Thianghlimin an hnnah
kumkhuain a chng dwn a ni.
2.

Sual thu leh fel thu-ah thiam loh a chantr ang


Sual thuah thiam loh an chang ang tih hi mi sual an nih a
hriattr ang a, an sim lohva an rin loh chuan thiam loh an chang ang
tihna a ni. Mizo Bible lehlin tharah chuan, Sual thua an dik lohna
chu kei mi rin lohna hi a ni, tia lehlin a ni. Thiam loh chang an nih
chhan chu Isua an rin loh vng a ni. Juda-ten Isua an khenbeh
khn tisualah an inngai lo; Pathian duh zwng tiah an inngai
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

111

zwk a ni. Amaherawhchu, Pentikos nia Petera thusawi a\angin


mi tam tak chu an inhmu chhuak a. Isua an khenbeh kha thil sual
an ti a ni tih an inhre ta a, an thinlung chhun ang a lo ni ta a, sim
an duh ta a ni (Tirh 2:37). Hei hi Thlarau Thianghlim hnathawh
a ni. Sual inhriat dn chi hnih a awm. Chi khat chu sual nih
inhria, sim tum chuang lo, lungngaih phah chuang lo hi a ni a. A
chi dang chu sual avnga lungngaia, sim duhna thinlung neia,
sim tra Pathian hmaa tlu lt mite hi an ni leh a, hei hi Thlarau
Thianghlim hnathawh a ni.
Fel thuah thiam loh a chantr ang tiha fel thu tih hi lehlin
tharah chuan thiamchantrna thu tih a ni. Fel hi thubuai rlna
\awngkamah chuan thiam chang tihna a ni. Thuthlung Hluia
hman dn lr takah chuan fel emaw, felna emaw tih chu
Pathian nna inzawmna dik sawina \awngkam a ni. Isua kraws
chu mihringte tna Pathian rorlna hmun a ni a. Mihringin a
thiam lohzia a hriat chianna ber chu Isua kraws-ah a ni. Thiam
a chan leh theihna hmun awm chhun a ni bawk. Juda-ten Isua
tuarna kraws kha an hmu thiam lo va, anni ngaih chuan mi fel
lovin a tuarah an ngai; ...thinga khai kn apiang chu
nchhedawng an ni, (Gal 3:13). Mahse chu kraws chu Isuan
mi sualte tn felna zawng zawng a hlen chhuahna hmun a ni a,
mi sualten Pathian hnn an thlen theihna kawng awm chhun a ni
bawk. Chumi hmu thiamte chuan Pathian chhandamna an chang
\hn a ni. Hng zawng zawng hi Thlarau Thianghlim hnathawh
vek a ni.
3.

Rorl thuah an thiam loh a hriattr ang


Rorl thuah an thiam loh a hriattr ang tih hian Juda-te
tn hun hnuhnnga rorlna lo awm ngei tra an rinna a kwk
niin a lang. Chu rorlna hnuhnngah chuan Jentailte leh Pathian thu
wih lote chuan thiam loh an chang ang a. Juda-te erawh chu Pathian
hnam thlan an nih avngin thiam chang tr saah an inngai a ni.
Juda-te ngaih dnah chuan kraws-a khenbeh chu khawvl miten
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

112

thiam loh an chantrna a ni a, thiam loh chantr tawh hnu chu


nchhedawng an ni. Chuvngin, Juda-ten Isua chu an pawm
thei lo a ni. Isua chungah chuan khawvl chunga rorlna chu
\an a ni tawh a. Khawvlin thiam loh a chantra kha khawvl
thiam loh chantrtu zwk chu a ni. Kraws-ah khn sual sualzia
a lang chiang a; mahse, hmangaihna lan chhuahna hmun a ni
a, chu chuan khawvl chu a hneh ta zwk a ni. Isua thawhlehna
chuan sual chu thiam loh a chantr a. Kraws-a Pathian
hmangaihna lo lang hmu thiam apiang chu thiam changin an
awm ang a. Kraws hmu thiam lo apiang chu tn thlengin
thiam loh changin an la awm zl a ni. Kalvari tlng kraws
hmanga thiamchanna hi Thlarau Thianghlim hnathawh zra
kan neih a ni.
4.

Thutaka hruai ltin Krista a chawimawi ang


Thlarau Thianghlim chu Isuan Thlarau dik tak a ti a (Jn
14:17). Chumi awmzia chu Thlarau thutak emaw thutak
Thlarau emaw tihna a ni. Thlarau chu thutak chu a ni. Hei
hian thlarau dik ni lo pawh a awm tih a tilang bawk. Thlarau
chu thutak puang chhuaktu a ni a. Isuan, Keimah hi kawng leh
thutak leh nunna chu ka ni (Jn 14:6) a ti a. Thlarau Thianghlimin
min hruai luhna tr chu Isua Kristaah a ni. Thlarau eng pawh,
eng anga thiltithei leh ropui pawh ni sela, Isua hnna min hruai
thleng lo chu Thlarau Thianghlim a ni lo. Lal Isuan uar takin
Thutak zawng zawngah a hruai lt ang che u a ti a ni.
Lal Isuan, Thil lo thleng trte pawh a hriattr ang che u, (Jn
16:13) tiin Thlarau Thianghlim hnathawh a sawi belh bawk a. Heta
thil lo thleng tr a tih hi mi \henkhat chuan nakina thil lo thleng
trte hrilhlwk theihna niin an ngai. Mahse, chutiang lam hawi chu
ni lovin, Lal Isuan kraws-a a thihna leh a thawh leh tr thu a sawina
a ni. Zirtrte ngei pawh khn Isua tuar tr thu hi hriatthiam leh pawm
har an ti hle a, Petera phei chuan hruai hrangin, Lalpa, Pathianin
khawngaih che rawh se; chng chu i chungah a thleng tawp lo
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

113

vang, tiin a zilhhau hial a ni (Mt 16:22). Pentikos hnuah Peteran


Keini zawng thil kan hmuh leh hriatte kha sawi lovin kan awm thei
lo (Tirh 4:20) a ti a. Lal Isua thihna leh thawhlehna hmu fiahin
an hre chiang ta a. Chu vng chuan mihring thu aiin Pathian thu
kan zwm zwk tr a ni (Tirh 5:29) tiin lung in tn leh martar
huamin thutak chu an \an ta zwk a ni.
Thlarau Thianghlim chuan mahni intr lan a tum lo va,
Isua chawimawi a tum a ni. Zirtrte nunah Isua chu a laipui ber,
an nuna lal ber leh hmun pawimawh ber chantr a tum a ni.
Thlarau Thianghlim hnathawh rng rng chuan Isua a chawimawi
ngei ngei \hn. Lal Isuaa Pathian ze ropui leh duhawm lo lang
zawng zawng kha amah ringtute nuna hriat fiahtrin a tuh a. Chu
ze ropui leh mawi tak chu nun chhuahpui trin a buatsaih a. Lal
Isua mawizia chu amah ringtute nuna lo pr chhuak trin siam
puitlin a tum a ni. Thlarau Thianghlim lanna apiangah Isua a
langsr a, Lal Isua ropuizia a lo lang chhuak \hn a ni.
Thlarau Thianghlimin hna a thawhna hmunah chuan miin
sual an nih an inhria a, simin Isua hnn an pan \hn. Kohhrana
harhna leh ze danglam lo thleng fo \hn krah pawh hian, a
makna leh a danglamna aia kan tehna ber tr chu - Isua a
langsr em? Miten sual simin Isua an pan em? Isua chawimawiin
a awm em? tih hi a ni ang.
Sawi ho trte
1.

Thlamuantu Thlarau Thianghlim hian kan mi mal nunah


engtin nge hna a thawh ve \hin le?

2.

Amaha phuahchawpin thu a sawi dwn si lo tih awmzia


leh pawimawhna sawi ni se.

www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

114

THEN IV
THLARAU THIANGHLIM TIRHKOHTE
THILTIHAH
|hen linaah hian Thlarau Thianghlim hnathawh dn
Tirhkohte hun laia mi kan zir ang. Hetah hian zirlai panga a
awm a, chngte chu Pentikos Ni-a Thlarau Thianghlim thlen
thu te, Zirtrte hnna Thlarau Thianghlim pk thu te, Pentikos
hnua Thlarau Thianghlim hnathawh leh a kal zl dn te leh
kohhran hmasa tna Thlarau Thianghlim hlutnate an ni. Hetah
hian kohhran \iak tr tea ringtute thlarau lam nun leh dinhmun
te, kohhran \han len zl thuah leh Chanchin |ha darh zau zl
thua Thlarau Thianghlim hnathawh pawimawhna thu kan zir
ang.
...
May 29
ZIRLAI 19
PENTIKOS NI-A THLARAU THIANGHLIM
THLEN THU
Chhiar tr: Joela 2:28-32; Tirhkohte 2:1-4
Joela 2:28-32: Chumi hnuah chuan heti hi a ni ang a, mi
zawng zawng chungah ka thlarau ka leih ang a; in fapa te,
in fanuten ka thu an hril ang a, in putarten mumangah an
mang ang a, in tlangvlten inlrnate an hmu ang. Chng
niahte chuan ka bwihpa te, ka bwihnute chungah pawh
ka thlarau ka leih ang. Vnah leh leiah thilmakte ka hmuhtr
ang a, thisen te, mei te, meikhu ding te nn. Ni thimah a
chang ang a, thla thisenah a chang ang, LALPA ni ropui tak
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

115

leh rpthlk tak chu a lo thlen hmain. Tin, heti hi a ni ang


a, tu pawh LALPA hming lam apiang chu chhanhim an ni
ang. LALPAN a sawi ang khn, tln chhuakte chu Zion tlngah
leh Jerusalem khuaah an awm ang a, a la awm chhunte
zngah chuan LALPAN a kohte chu an awm ang.
Tirhkohte 2:1-4: Tin, Pentikos ni a lo thlenin, an zain hmun
khatah an awm khwm vek a. Tin, thwklehkhatan vn ata
ri, thlipui tleh angin a lo thleng ta phut a; tin, chu chuan an
\hutna in chu a tikhat ta vek a. Tin, leite amaha insem
darhin, mei angin an hnnah a lo inlr ta a. Tin, an chungah
a chuang \heuh va, an zain Thlarau Thianghlimin an khat
ta vek a, Thlarauvin a \awngtr ang zlin \awng dangin an
lo \awng ta a.
Thuvawn: Chumi hnuah chuan heti hi a ni ang a, mi zawng
zawng chungah ka thlarau ka leih ang a; in fapa te, in fanuten
ka thu an hril ang a, in putarten mumangah an mang ang a,
in tlangvlten inlrnate an hmu ang (Joel 2:28).
Pentikos tih hi sawmngana tihna a ni a. Pentikos hi
Juda-ho kt pawimawh pathum znga pakhat a ni a, Kalhln
Kt zawh a\anga chhiara ni 50-naah hman \hin a ni. Juda-ho
chuan pwl kt/chawlhkr kt tiin an sawi \hn. Kalhln Kt
nna inzawm tlat a ni. Tho leh Isuan, Jerusalem khua kalsan
suh u, Pa thil tiam ka sawi in hriat kha lo nghk rawh u... (Tirh
1:4) a tih Thlarau Thianghlim chu Pentikos niin ringtute hnnah
a lo thleng a, chu thu chu tn \umah hian kan zir dwn a ni.
1.

Pentikos niah Thlarau Thianghlim a lo thleng


Pentikos niah ringtute an awm khwm laiin
thwklehkhatah an chungah thlipui ang maiin Thlarau
Thianghlim a lo thleng thut a, an chungah chuang \heuhvin
Thlarau Thianghlimin an lo khat ta vek a ni. Pentikos nia Thlarau
lo thleng hi Thuthlung Hluia Pathian Thlarau tho kha a ni.
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

116

Pentikos ni hi kohhran tn ni hriat reng tlk a ni. Kohhran lo din


\anna ni anga sawi an awm laiin \henkhat chuan kohhran din
thar lehna ni angin an sawi bawk. Judate hun hlui a ral a, Thlarau
Thianghlim an beisei thlenna ni a ni bawk. Tho leh Isua chu
vnah lwnin, a tiam ang ngeiin Pa Pathian hnn ata Thlarau
Thianghlim a rawn tr ta a ni.
Pentikos nia Thlarau Thianghlim lo thleng kha
chhinchhiahna nn a lo thleng a. Miin Pathian Thlarau awmpuina,
a taka a chan hian mihring \awngin a sawi fiah zo \hn lo a ni.
Bible pawhin ang ti chauhin a sawi. Entr nn thlipui tleh ang
mei ang tihte a ni a. Thli leh mei hian thiltihtheihna a entr a ni.
Pentikos nia Thlarau lo thleng, zirtrten an chan kha hmuh theih,
chhinchhiahna keng a ni a. Hng ri thlipui tleh anga lo thleng, an
\hutna in rawn tikhat tih te, leite amaha insem darh, an chungah
a chuang \heuh tih te, \awng... Thlarau \awngtr ang zla \awng
danga \awng (Tirh 1:2-4) tih te hi chhinchhiahna nna Thlarau
Thianghlim thlen thu sawina a ni. Thlipui leh mei hian Thlarau
chu vn lam thilpk a nihzia a tr lang a, mei insem darh hian
Thlarau chu mi zawng zawng tna pk a nih a entr bawk. Pentikos
nia Thlarau Thianghlim lo thlen dn danglam bkna leh a ropuina
m m chu a thwm benga hriat theih, a che vl mita hmuh theih
leh vn a\anga lo kal a nihna hi a ni. Hng chhinchhiahna hian
Thlarau Thianghlim thiltihtheihzia a lantr.
2.

Tharauva khahna chu ringtu zawng zawngte chanvo


a ni
Pentikos nia Thlarau Thianghlim lo thleng hi mi zawng
zawng tn a ni a, An zain Thlarau Thianghlimin an khat ta vek
a (Tirh 2:4) tih a ni. Chutih rual chuan, lei, mahnia insem darh
kha an chungah a chuan thu kan hmu bawk (Tirh 2:3). Pentikos
nia Thlarau Thianghlim lo thlengin a rah chhuah chu Thlarauva
khah a ni a, hei hian \awng dangin a \awngtr bawk. Thlarau
kha an zain an chang vek a ni. Chumi awmzia chu a huho leh mi
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

117

malin an chang vek tihna a ni a. Thlarau Thianghlima khah thu


pawh hi an zain tih a ni a, ringtu tu mah hmaih an awm lo.
Ringtu pwlho zawng zawngte kha Thlarau thuhmun changa
chhinchhiah vek an ni a. Thuthlung Hlui lamah chuan Thlarauva
an khah vek thu hmuh tr a vng hle, mi mal chunga a lo thleng
a nih pawhin hun eng emaw ti chhng atn a ni a, a chng chuan
Thlarau chu mi pakhat a\angin mi dangah a insuan \hn nghe
nghe a ni. Zwlnei Joela pawh khn Thlarau Thianghlim chu
mi zawng zawng tn a nih tr thu a lo sawi lwk a, a hmei a
pain, \halai leh tar thliar hrang lovin an dawng vek dwn a lo ti
a ni (Joel 2:28).
Pentikos nia ringtute kha Thlarau Thianghlima an khah
bkah \awng danga an \awng thu kan hmu a. Thlarauvin a
\awngtr ang zlin \awng dangin an lo \awng ta a (Tirh 2:4) tih
a ni. Helaia \awng dangin an \awng tih hi 1 Korinth 14-a
\awng hriat loh tih nn khn ngaih fin loh a \ha ang. Hemi ni
hi Pentikos ni a nih avngin Juda darhho znga tam tak Jerusalema
an rawn pun khwm lai a ni a. Tirhkohte thusawi chu an \awng
\heuhva an lo hriat thu leh anniho ngei pawhin mak an tih thu
kan hmu a (Tirh 2:5-11). Mak an tih lai tak pawh \awng hriat
theih loh an hman vng ni lovin, Galili miten an pianpui \awng
(Aramaic) hmanga thu an sawi chu Europe ram a\anga lo kal
te, Asia ram leh Mesopotamia leh ram dang hla tak a\anga lo
kalte pawhin mahni pianpui \awng ang chiaha an lo hria kha
mak an ti a ni.
3.

Thuthlung Hlui thutiam thlen famkimna a ni


Pentikos nia Thlarau Thianghlim lo thleng kha beisei loh
leh rin lwk lohva thil thleng thut a ni lo. Thuthlung Hlui thutiam
lo thlen famkimna a ni. Hei hi Petera thuhrilah chiang takin a
lang a. Zwlnei Joela 2:28-32 thu chu Tirhkohte Thiltih 2:1721-ah hian sawi chhwngin, Joelan ni hnuhnngah te a tih leh
Lalpa ni ropui tak lo thlen hmain a tih chu Pentikos nia lo
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

118

thleng ta niin Petera chuan a sawi a. Thuthlung Hlui zwlnei


Joela hrilhlwkna thu (Joel 2:28-32) chu a lo thleng famkim ta
tih huai taka Peteran a puan chhuah theihna kha Thlarau
Thianghlim hnathawh vng bawk a ni tih a chiang a. Thuthlung
Hluia mikhual ang maia lo thleng \hn, a thawh tr a thawh
zawh hnua \n leh mai \hn ang ni tawh lovin, kumkhuaa ringtute
hnna awm trin Thlarau Thianghlim chu a lo thleng ta a ni.
4.

Thlarau Thianghlim pk tiam chu sual sim apiangte


tn a ni
Pentikos nia Thlarau Thianghlim lo thleng chuan simna
dik tak a pht a. An sual te sima, baptisma chang chuan
ngaihdamna an chang a ni (Tirh 2:38). An sualna sim tate chu
Thlarau chang ringtute zngah chuan an inchhiar tel ve a ni.
Ringthar mi sng thumte pawh khn baptisma changin, Thlarau
chang ngeia ngaih an ni, Thlarau chu ringtu zawng zawngte tna
chan theiha a awm avngin. Tirhkohte Thiltih bung hnihnaa
Thlarau Thianghlim lo thleng kha ringtu lo ni mkte hnna
thiltihtheihna pkna tr chauh ni lovin, sual sima, Isua ringtu
apiangte tn a ni. Juda mipuiten Krista chunga an sualzia an hre
chhuak a, an thinlunga chhun ang an lo ni ta a, an sualte sima
ngaihdamna changin baptisma an chang ta bawk a ni (Tirh 2:3741). Thlarau Thianghlim lo thleng hi anmahni tn chauh ni lovin,
sual sima Isua pantu zawng zawngte tn a nih avng leh kumkhuaa
awm tr a nih avngin thil chhinchhiah tlk tak a ni.
Bible-in Pentikos nia Thlarau Thianghlim thlen
chungchnga a sawi uar tak chu kohhran chu a rawngbwl hna
a thawh theih nna tihchak a ni a, thiltihtheihna pk a nih thu
kha a ni. Mi sngthum lai ringthar an nei nghl a. Pentikos chu
thlai thar hmasa ber kt a ni angin, Pentikos niah khn Thlarau
lam rah thar hmasa ber hmuh a ni. Thlarau lam buh seng chu
Pentikos niah a twp mai lo va, hmun dangah chhunzawm zl a
ni. Jerusalem a\angin Samari-ah, Antiokei-ah, Kupra-ah, Asiawww.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

119

ah, Rome-ah a darh zl a ni. Thlarau chuan mite thinlungah hna


a thawk a, Isua Krista ring thei trin a \anpui a, Kristiante chu
an lo pung ta zl a ni.
Sawi ho tr
1.

Thlarau Thianghlim lo thlen hian chhinchhiahna leh


thilmakin a zui zl tr a ni em?

2.

Tnlai hunah hian kan zain Thlarau Thianghlimin kan khat


thei ang em?

www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

120

June 5
ZIRLAI 20
ZIRTRTE HNNA THLARAU THIANGHLIM
PK THU
Chhiar tr: Luka 24:49; Tirhkohte 1:7-8
Luka 24:49: Tin, ngai teh u, ka Pa thil tiam chu in chungah
ka rawn tr dwn e; nimahsela, chung lam ata thiltihtheihnaa
an thuam hma loh che u zawng, khawpuiah hian awm reng
rawh u, a ti a.
Tirhkohte 1:7-8: Tin, ani chuan an hnnah, Pain a hun leh
a ni, ama thu thua awma a ruat chu, nangni lo hriat tr a ni
lo ve. Nimahsela, Thlarau Thianghlim chu in chunga a lo
thlen hunah thiltihtheihna in la nei ang; tichuan, Jerusalem khuaah te, Judai leh Samari ram khaw tinah te, kwlkil
thleng pawhin ka thuhretute in ni ang, a ti a.
Thuvawn: Chu Isua chu Pathianin a kai tho leh ta rng a ni,
chu chu a hretu kan zain kan ni e. Pathian kut ding lamah
chawimawiin a awm a, Thlarau Thianghlim tiam chu Pa hnn
ata a hmu a, in hmuh leh in hriat hi a han leih a nih hi (Tirh
2:32-33).
Tn \umah hian zirtrte hnna Thlarau Thianghlim pk
thu kan zir dwn a. Zirtrte kha kwlkil thlenga Isua thuhretu ni
tra koh an ni a. Chu chu Isuan a tiam thiltihtheihna tel lo
chuan an tn hlen chhuah rual a ni lo. Pentikos ni a lo thleng a,
Thlarau Thianghlim pk an nih meuh chuan chu hna thawk tr
chuan buatsaih leh thuam an lo ni ta a ni.
1.

Zirtrte hnna Pentikos thutiam


Vna a lwn dwn khn Isuan a zirtrte chu Pa thiltiam an

www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

121

chunga lo thleng tr an dawn hma loh chuan Jerusalem chhuahsan


lo trin a ti tlat a. Heta Isuan pk a tiam hi chung lam a\anga
thiltihtheihnaa thuam tih a ni (Lk 24:49). Heta thuam tih hi
thawmhnaw ha (kawr ha/puan sin) tihna a ni a. Mihringte chuan
inthuam nn thawmhnaw an hmang \hn ang hian zirtrte chuan
kwlkil thleng Isua thuhretu ni trin chu thiltihtheihna chu
inthuam nn an hmang dwn a ni. Lal Isuan a zirtrte pk a tiam
hi ringtu zawng zawngte hnna a tiam a ni a, a danglam lo.
Pentikos nia zirtrte chunga Thlarau Thianghlim leih khn
rawngbwlna atna thiltihtheihna pk tiam kha a rawn
tihlawhtling a (Tirh 1:8). Thlarau pk chhan chu zirtrten rawng
an bwlna atna thuam chak trin a ni. Pentikos nia Thlarau
Thianghlim inpuannaah hian thiltihtheihna pk tiam kha a lo
thleng a, chu chuan zirtrte baihvai taka awm mai trin Isuan a
kalsan dwn lo tih a tiam nghl a, kalsan ahnkin a thuhretu ni
trin a thuam chak zwk dwn a ni. Isua rawngbwlna chu
Thlarau Thianghlim thiltihtheihnaa bul \an a ni ang khn zirtrte
rawngbwlna pawh Pentikos ni a\ang khn Thlarau Thianghlim
thiltihtheihnaa bul \an bawk a ni.
2.

Pentikos thilmak
Pentikos nia thil mak lo thleng kha engtia sawi fiah tr
nge ni ang? Nghkhlel taka Thlarau Thianghlim lo thlen beiseitu
zirtrte hnnah mak tak leh nasa takin Thlarau a lo thleng ta a,
zirtrte pawh an awm dn leh nun dn pngngai plin an awm a,
an nun dn pngngai pla an khawsak chhan hi Luka chuan
Thlarau Thianghlima an khah vng a nih thu a sawi (Tirh 2:4).
Mi dangte erawh chuan zu ruiah an puh thung (Tirh 2:13). Luka
thuziak danglam bkna chu Thlarauva khat tih thu a dah
pawimawh bk hi a ni. Hei hi a thuziak danglam bkna a nih
rualin Thlarau Thianghlim hnathawh a sawi dn phung pngngai
a ni bawk. Lukan Chanchin |haah leh Tirhkohte Thiltihah hian
Thlarau Thianghlima khat tih thu hi vawi kua lai a sawi a.
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

122

Hei hian thlr dn chi hrang hrang min siam thei ang. A hmasa
berah chuan Pentikos nia zirtrte hnna Thlarau lo thleng hi
danglam bk leh anpui nei lo angin Lukan a sawi lo, Pentikos ni
thlen hma leh a hnua Thlarau lo thleng fo ang thovah a ngai.
Pahnihnaah chuan Lukan Thlarauva khah hi huho thil leh mi
mal thil angin a sawi. Hng mi panga - Johana, Elizabeti, Zakaria,
Petera leh Paula te hian a mala Thlarau an chan laiin Jerusalem
khuaa mite chuan a huhovin an chang thung a ni (Lk 1:15,41,67;
Tirh 2:4; 4:8; 13:9). Pathumnaah chuan Lukan Thlarauva khah
hi chatuan atn vawi khat chauh chan tr ni lovin, chan nawn fo
tr a nih thu a sawi. Entr nn - Peteran vawi khat aia tam a
chang a (Tirh 2:4; 4:8; 4:31), Paula pawhin vawi khat aia tam
a chang bawk a (Tirh 9:17; 13:9). Petera leh Paula chan dn
a\ang hian Thlarau Thianghlim hi chan nawn fo chi, khah nawn
fo ngai a ni tih a lang.
3.

Peteran Pentikos nia thil thleng a sawi fiah dn


Peteran, Hng hi zwlnei Joelan a sawi kha a ni, tiin a
thusawi bul a \an a (Tirh 2:16). Hng a tih hi mei leh thli a
sawina a nih rualin a sawi tum tak chu zirtrte \awng danga an
\awng kha a ni. Eng thil tak nge Joelan a sawi? Petera thusawi
a\ang hian thil pathum a hriat theih, chngte chu Pakhatnaah
chuan Thlarau pk hi hun hnuhnng thil a ni. Chumi awmzia
chu ni hnuhnnga thilpk a ni tihna a ni (Tirh 2:17). Peteran
Joela hrilhlwkna chu a taka an thil chan nn hmeh belin, Ni
hnuhnngahte chuan heti hi a ni ang a tiin a thlk a. Chumi
awmzia chu Thlarau Thianghlim leih chu hun hnuhnnga Thlarau
pk angin a ngai a ni. Petera chuan Pentikos nia Thlarau leih
kha ni hnuhnnga Thlarau leih tr tam tak znga pakhat angin a
ngai. Pahnihnaah chuan Thlarau thilpk hi thu hril lam (prophetic) thil a ni. Zirtrte \awng danga an \awng pawh kha Petera
chuan thu hril lam thil nn a sawi zawm a (Tirh 2:17). Zirtrte
\awng danga an \awnga an thil sawi chu Pathian thiltih ropuite
(Tirh 2:11) tih a ni. Petera ngaih dn chuan \awng danga an
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

123

\awng kha Pathian chibai bkna leh fakna rah chhuah niin a
ngai a. Pathumnaah chuan Thlarau thilpk hi zavai huap thil a
ni. Chumi awmzia chu mi zawng zawng huap vek a ni tihna a ni
a. Thlarau Thianghlim hi mi zawng zawng tn a ni a, naupang
leh tar te, mipa leh hmeichhia te, bwih leh bwih lo tn te a
ni a, inthliarna a awm lo (Tirh 2:17-18; 39).
4.

Pentikos nia thil thlengin an nun a nghawng zui dn


Isua khenbeh a nih hnu khn a zirtrte kha rilru leh thlarauvah
nasa taka beidawng leh hrilhhaiin an awm a. Isua tna an inpkna
te leh an beiseina te lo chuaiin a rawngbwlna an kalsan a, mahni
hna pngngaiah an lt leh hlawm a; an inpwl khwm ve pawhin
Judaten an hria ang tih hlau rng rngin pindan chungnungah an
inkhrkhp a. Chutiang taka rinnaa mi beidawngte Pentikos nia
thil thlengin a thlk danglam dn chanchin hi a ngaihnawm hle.
Thla hnih emaw chauh kal taa amah phansantu ngei Petera chuan
mipui sng tam tak hmaah Isua chu Messia a ni e tiin huai takin
a puang a. Pian tirh ata kebai tihdam thu kal zla Petera leh
Johana te mana, sanhedrin rorlnaa an chung thu an rl lai pawhin
an hlau lo va, zm hml pu hauh lovin Isua rin chu chhandamna
a nih thu an sawi hmiah hmiah mai a ni.
Chuti tak maia danglamna thlentrtu Lukan a sawi chu,
Pentikos nia Thlarau Thianghlim lo thleng kha a ni. Zirtrte
hnna Thlarau Thianghlim lo thleng kha rawngbwl tra thuam
leh tichaktu tr a ni. Thlarau Thianghlim lo thlengin a rawn ken
tel thil chi hrang hrangte kha a mala lk chuan thil \angkai taka
sawi theih a ni lm lo mai thei e. |awng danga \awng te pawh
kha Ka thuhretute in ni ang tia Isua sawi nn la kawp ila,
awmzia a nei lehzual ang. Pentikos nia thil thleng kha tihpalh
thil thua lo thleng a ni lo va, rawngbwl tra mawhphurhna a
hmaa Isuan a zirtrte a lo pk tawh chhunzawmna leh m zui
zlna a nih rualin chu mawhphurhna hlen chhuak tra kohna
tichiangtu leh khawvl twp thlenga an hnna a awm zl tr thu
nemnghehna a ni bawk.
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

124

Pentikos nia thil thleng chi hrang hrangte kha \awngkam


khat leka sawi fiah theih a ni lo va. Thlarauva thuam, Thlarauva
baptis, Thlarauva tihchak, Thlarauva tihkhah leh Thlarau
Thianghlima leih thu ti tein sawi ila a fiah ber wm e. Pentikos
Ni hi kohhran lo din \anna anga sawina a awm a; mahse, Luka
chuan kohhran din aiin Thlarauva khat Isua Kristan, a zirtrte
nn Thlarau thilpk hmanga rawngbwlna an thawh \anna hun
niin a ngai. Zirtrte hnna thlarau leih avng khn Thlarau mite
an lo ni a, Thlarau mi Isua rawngbwlna rochungtute an lo ni ta
a ni.
Sawi ho trte
1.

Thlarau Thianghlim hnathawh lan chhuah dn hrang


hrangte han sawi teh u.

2.

A changtute nuna Thlarau Thianghlim hnathawh lan chhuah


dn tr engte nge ni ang?

www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

125

June 12
ZIRLAI 21
PENTIKOS HNUA THLARAU THIANGHLIM
HNATHAWH
Chhiar tr: Tirhkohte 4:8-12
Tirhkohte 4:8-12: Tichuan, Petera chu Thlarau Thianghlimin
a khat a, an hnnah, Mi zawng zawng hotute u, upate u,
mi chak lo tih\hat thuah, He mi hi eng vngin nge a lo dam
tk? tiin vawiinah hian min chhuahchhl chuan, nangni
zawng zawngin hre rawh u, Israel mi zawng zawng pawhin
hre rawh se: Nazareth Isua Krista, kraws-a in khenbeh,
Pathianin mitthi zng ata a kaihthawh leh kha, ama hming
ngeiin he mi hi hetah in hmaah damin a ding ta a nih hi.
Nangni in satute u, in lung paih, a kila lung \angkai ber lo ni
ta kha amah hi a ni e. Mi dang tu ma hnnah chhandamna
a awm lo; vn hnuaia mihring sak zngan, min chhandam
tr hming dang rng a awm lo, a ti a.
Thuvawn: Tin, Pathian thu chu a lo darh a; Jerusalem khuaah
chuan zirtrteho an pung nasa ta m m a; puithiamte zngah
pawh mi tam takin chu rinna chu an wih ta a (Tirh 6:7).
Pentikos hnua Thlarau Thianghlim hnathawh tih hian
Pentikos nia lo thleng Thlarau Thianghlimin kohhran leh ringtu
mi mala a thawh zui zl dn a kwk ber a. Hei hi Thlarau
Thianghlim mizia, a hnathawh leh ringtute tna a pawimawhzia
tr lanna a nih avngin chk taka zir a \ha hle ang.
1.

Ringtu an pung a, kohhran zia a mumal deuh deuh


Thlarau Thianghlim lo thlengin a hrin chhuah pawimawh
tak chu ringtu pung zl hi a ni. An zui leh innghahna ber Lal Isua
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

126

a thih tk avngin ringtu baihvai takte chu an darhsarh leh zo


tawh a. A awm chhun mi tlm t Marka nu pindan chungnunga
inpwl khwm \hnte lah chu thlabr tak leh Judate hriat hlau
taka awm khwm an ni. Pentikos nia lo thleng Thlarau
Thianghlim chuan chng ringtute chu a hui khwm a, a tinung
thar a, ring tharin ni tin an belhchhah bawk. Ringtu awm sa leh
ring tharte chu Tirhkohte chuan ni tin an zirtr zl a, kohhran
nihphung leh ziarng an lo pu deuh deuh va. A hrangin Biak In
la nei lo mah se, Solomona temple hulhliap leh hmun remchngah
inpwlin, chhang phelin an \awng\ai \hn a ni.
Chutianga ringtu an lo pun zl tkah chuan inrlbwlna fel
tak neih a ngai a. Tirhkohte chuan an hnapui ber \awng\ai leh thuhril
hna an thawh zl a \l avngin rlbwl hna thawk tr leh vuivaina
awm lo tra ni tin mamawh sem rualtu tr upa, Thlarau leh fina khat
mi hming\ha pasarih an thlang chhuak ta a ni. Dawhkn chunga
rawngbwl ngai thlarau lo mi \henkhat an awm \hn a; Tirhkohte
erawh chuan, Thlarau Thianghlim leh keinin tiin rorlna an kalpui
\hn a. Kohhran hmasa hun lai a\ang tawhin rlbwl hna hi thlarauva
khat mite thawh \hin a lo ni. He inkaihhruaina fel leh thlarauva
khat hruaitu thlan hian rah \ha tak pathum a chhuah - Pathian thu a
darh a, ringtu an pung a, Juda sakhaw puithiam tam takin rinna thu
chu an pawm ve ta hial a ni.
2.

Thiltihtheihna leh huaisennaa thuam


Pentikos hnua Thlarau Thianghlim hnathawh langsr tak
chu thiltihtheihna leh huaisennaa ringtute a thuam zui dn hi a
ni. Pathian biak ina kalte hnna kut lo dawh \hin pian tirh ata
kebai chu Petera leh Johana chuan Nazareth Isua hmingin an
tidam a. Tirhkohte chu thiltihtheihnaa thuamin an awm zui
deuh deuh va. Natna chi hrang hranga damlote chu an khum
leh wngphah chawpin an zwn chhuak a, a kal vl paha Petera
hlimin an taksa a \hen a zr a hliah theih nn kawtthlrah te an
muttr a. Jerusalem khaw kiang vla mite pawhin damlo leh
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

127

ramhuai mante an rawn hruai a, chngte pawh chu an lo dam


ta hlawm a ni.
Kohhran \iak tr nung leh \hang duang tak chuan Judate
thk thamin rawng a bwl a, Lal Isuan a zirtrte hnna a lo sawi
lwk tawh ang ngeiin harsatna leh tihduhdahna an hmachhawn
\an nghl dr a (Mt 10:17-20). Pian tirh ata kebai tihdam
chungchng thubuai kal zl avngin Petera leh Johana chu
Sanhedrin hmaah hruai an ni a. Rorlna hmunah pawh rorltute
mak tih khawpa huaisenin Isua thuhretu an ni ngam ta a ni.
Tihduhdahna chuan zual lam a pan zl a. Tirhkohte chuan vau
leh tih\haih mai ni tawh lovin man leh lung ina khung an tuar a,
upa pasarih znga mi Stephana phei chu lunga den hlum hial a
lo ni ta. Chng hunah pawh chuan Thlarau Thianghlim chuan
ringtute chu a thlamuan a, tuar ngam trin a tihuaisen zl a ni.
3.

Inunauna leh inpumkhatna


Thuthlung Hlui leh Thuthlung Thar hmun danga kan hmuh
ngai loh Tirhkohte Thiltih bua thil duhawm tak lo lang chu
Thlarau Thianghlim zra ringtute inunauna, inpumkhatna leh
chhngkhat ang maia engkim in\wma an khawsa tlng hi a ni.
An zngah tlachham tu mah an awm lohna trin an neih apiang
an thawh khwm a, an in leh ram te pawh hralhin a man chu
Tirhkohte ke bulah an rawn dah khwm a, an chkkhai daih lek
\heuhvin mi tin hnnah an sem leh \hn (Tirh 4:34-35). Ringtute
chu ni tin rilru hmun khatin Pathian biak inah \hahnemngai takin
an awm khwm a, an in lamah pawh chhang phelin, hlim tak leh
lungawi takin an chaw an ei \hn. Pathian an fak a, mi zawng
zawng lawm zwngin an awm bawk \hn (Tirh 3:46-47).
Ringtute inpumkhat taka nun ho hi Lal Isua \awng\aina a
ni a (Jn 17:11). Chu chu mihring mihrinna a\ang chuan thil harsa
tak a ni. Pentikos nia Thlarau Thianghlim lo thleng chuan
ringtute a phuar khwm a, an tih theih twk \heuh tiin inrem
takin an khawsa ho a ni. Chumi tichhe zwnga sual hnathawh,
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

128

ram hralhna zp \hentu Anania leh Saphiri te nupa chu Thlarau


Thianghlim bum an tum avngin Peteran a hau va, chawp leh
chilhin an thi ta mai a. Chu chuan sual pawisakna lamah ringtute
a tiharh nasa hle a ni (Tirh 5:3-11). Kohhran ding trte nunphung
leh zia hi kohhranhote nun ho dn tr entrna pawimawh tak a
ni ngei ang.
4.

Chanchin |ha a darh zl


Thlarau Thianghlima thuam zirtrte chuan wihawm taka
Lal Isua chanchin an sawi \hin avngin Judate zngah Chanchin
|ha pawmtu an pung zl a. Hun eng emaw ti chhng kha chuan
Thlarau Thianghlim hnathawh hi Judate chhngah a
inkhrkhung deuh va. Samari khuaah Philipan Chanchin |ha a
thlen a, Thlarau Thianghlim erawh chu an chang rih lo. Jerusalem khuaa Tirhkoh awmten Petera leh Johana te an tr a. Annin
an lu chunga kut nghatin an \awng\aisak a, Thlarau Thianghlim
chu a lo thleng ve ta a ni (Tirh 8: 9-17). Hei hi mi thiamte chuan,
Samari mite Pentikos tiin an vuah. Thlarau Thianghlim chuan
chi leh chi inkra inmihranna awm \hnte chu a \hiat a, Samari
mite ngei pawh kohhran huang chhngah a seng lt a ni. Samari
mite chauh ni lovin, Jentailte hnnah pawh Thlarau Thianghlim a
thleng a. Peteran Kaisari khuaah thu a hril a, a thusawi ngaithlatu
zawng zawngte chungah Thlarau Thianghlim a lo thleng ve leh
ta a ni (Tirh 11:15-17; 15:8-9). Hemi \uma Thlarau Thianghlim
lo thleng hi Jentailte chunga thleng a nih avngin, Jentailte Pentikos
tia sawi a ni bawk.
Lal Isuan a lo sawi tawh angin Thlarau Thianghlim a lo
thlen chuan Jerusalem khuaah te, Judai leh Samari ram khaw
tinah te leh kwlkil thleng pawhin Tirhkohte chu Lal Isua tna
thuhretu an lo ni ta a. Chanchin |ha hril darh kawngah Antiokei
Kohhran kha a hmunpui a ni thuai a. He hmun a\ang hian
Barnaba leh Saula te Chanchin |ha hril tra serh hran leh tirh chhuah
an ni (Tirh 13:2). Missionary tirh chhuah kawngah Thlarau
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

129

Thianghlim kaihhruaina zla ti an nih thu Lukan a ziak chiang


hle a. Chanchin |ha hrila an vah kualna hmun tinrngah khn
Thlarau Thianghlim awmpuina leh hruaina ang zla kal an nih
thu chiang takin Luka hian a sawi a ni. Thlarauvin Asia rama
thu hril a khap thu leh chumi avnga Phrugia leh Galatia lama
an kal kual thu te, Bithunia rama luh an tuma Isua Thlarauvin
luh a phal loh avnga Troas khuaa an chhuk tk thu leh
Makedonia ram an kai thu te kan hmu a ni (Tirh 16: 6-8).
Lal Isua rawngbwl hna chhunzawm hi kohhranhote hna
pui ber a ni a. Chu hna thawk tr chuan inpumkhatna leh
inkaihhruaina \ha a ngai. Chu chu mihring chakna leh theihnaa
hlen chhuah mai theih a ni lo va, Thlarau Thianghlim tihchakna
kan mamawh a ni. Kohhran hruaitu, Thlarau Thianghlima khat
kan neih chhng chuan kohhran hian pun leh ngheh lam kan pan
zl ang.
Sawi ho tr
1.

Thlarau Thianghlim zai ngaia rawngbwl a pawimawhzia


sawi ni se.

2.

Tnlaia kohhran rorlna hi Thlarau Thianghlim leh


keinin, tia sawi ngam la ni zlin kan hria em?

www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

130

June 19
ZIRLAI 22
THLARAU THIANGHLIM HNATHAWH
KAL ZL
Chhiar tr: Tirhkohte 2:38-39; 8:4-8
Tirhkohte 2:38-39: Tin, Petera chuan an hnnah, Sim ula,
in sual ngaihdam nn Isua Krista hmingin baptisma chang
\heuh rawh u; tichuan Thlarau Thianghlim pk hi in hmu
ang. A tiam kha nangni tn pawh, in fate tn pawh, hla
taka mi zawng zawng tn pawh, Lalpa kan Pathianin a hnna
a koh apiangte tn a ni e, a ti a.
8:4-8: Tin, a darhte chu khaw tinah an kal a, thu chu an hril
zl a. Tin, Philipa chu Samari khuaah a zuk kal a, an hnnah
Krista thu a tlngaupui a. Tin, ramhuai bawlhhlawhte chu,
mi tam tak an manate kawchhng ata aw ring taka auva an
chhuah avng leh, zeng leh kebai tam takte pawh an lo dam
tk avngin, mipuiten a thu an hriata a thilmak tihte an
hmuhin, Philipa thusawi chu rilru hmun khatin an ngaihsak
a. Tin, chumi khuaah chuan nasa takin an lwm ta a.
Thuvawn: Tin, a darhte chu khaw tinah an kal a, thu chu an
hril zl a (Tirh 8:4).
Tirhkohte Thiltih bu hi Judai ram a\anga hmun danga
Chanchin |ha a darh zau zel dn chanchin ziakna a nih avngin
Thlarau mite ramthar rawngbwlna tia sawi theih a ni a, hei hi
Thlarau Thianghlim hnathawh kal zl a ni. Samari ramah te,
Saula hnnah te, Kornelia leh a chhngte hnnah te leh Ephesia
Tirhkohte hnna Chanchin |ha thlen thuah Thlarau Thianghlim
a langsr hle a. Vawiinah hian Chanchin |ha hmun danga a darh
zau zl dn kan zir dwn a ni.
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

131

1.

Samari rama Thlarau Thianghlim pk thu


Samari mite hnna Chanchin |ha hril hi \huang hnihin a
kal a, a trah Philipan bul a \an phawt a, chumi hnuah Petera
leh Johanan an chhunzawm a ni. Philipa hi upa pasarih thlante
znga pakhat, Grik \awng hmang, Kaisari khaw mi a ni. Judate
huang chhng ni lova Thlarau Thianghlim thlenna hmasa ber
chu Samari ram hi a ni a. Samari mite hi Juda an ni lo va,
Jentail pawh an ni lo. A chhan chu Babulon sala Judate hruai
(586/587 BC) an nih khn, hruai bngte khn Juda mi ni lo
hnam dang nupuiah an nei a, inneih pawlh a\anga lo piang te
chu Juda hlang an ni ta lo va, Samari mite tih an ni ta a ni.
Judate chuan Jentailte an hmuhsit aia nasa zwkin Samari mite
hi an hmusit a, a theih chhng chu an lak a\anga inlk hran an
duh a ni. Samari mite lah chuan anmahni pualin Gerizim
tlngah temple an sa a, Juda-te ai chuan Abrahama thlah dik
tak ni zwkin an inngai a. Chutiang dinhmun a\anga thlr chuan
Samari rama Chanchin |ha thleng hi thil chhinchhiah tlk leh
pawimawh tak a ni.
Samari mite hnna Thlarau Thianghlim thleng hi Pentikos
nia zirtrte hnna Thlarau Thianghlim leih nn khn a hnathawh
a thuhmun reng a ni. Pentikos nia Thlarau Thianghlim hnathawh
- thli, mei leh \awng danga an \awng kha thlarau an dawng ngei
tih tichiangtu a ni ang khn, Tirhkohten an lu chunga kut an
nghah kha Samari mite tn Thlarau Thianghlim an dawng ngei
tih chianna a ni. Tin, Samari mite chu zirtrte ang bawkin Isua
zuitu nih kawngah Thlarau Thianghlim pk khn a thuam chak
a, Chanchin |ha hril kawngah a tiharh thar bawk. He hna
pawimawh tak thawk tr hian zirtrte ang bawkin Samari mite
hian Thlarau Thianghlim tihchakna leh thuamna an dawng a ni.
2.

Saula (Paula) hnna Thlarau Thianghlim thlen thu


Saula hian hming pahnih a nei a. Aramaik leh Hebrai \awng
hmangte chuan Saula tiin an ko va, Grik leh Latin \awng hmangte
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

132

chuan Paula tiin an ko a ni. Pharisai a ni a, Isua zirtrte tihduhdah


kawnga \hahnemngai tak a ni. A hnna Thlarau Thianghlim thlen
dn leh a nun lo danglam tk dn thu hi Tirhkohte Thiltih buah
chiang takin kan hmu (Tirh 9:1-19). Jerusalem khuaa tihduhdahna
avnga Damaska khaw lama ringtu darh te m zuiin, a hmuh
apiang man leh tihhlum theihna thupk neiin Damaska khaw lam
a pan a, kalkawngah a kal laiin ngin a chhun tlu a, a mit a del a,
awin tih tr a hrilh a, Tho la, khuaah lt rawh; tichuan, i tih tr
an lo hrilh ang che, tiin. Chutih lai chuan Pathianin Damaska
khuaa zirtr pakhat Anania chu Saula hnna kal trin a ti a, hreh
tak chungin Pathian thu wihin Saula chu a va zawng chhuak a, a
lu chungah a kut a nghat a, Ka nau Saul, i mit vrna tr leh
Thlarau Thianghlima khata i awm theih nn, Lalpa, i lo kalna
kawnga i hnna inlr Isua khn mi rawn tr a ni, a ti a. Tichuan,
thwklehkhatan Saula mit ata phuhlip ang a tla ta nghl a, a mit a
vr leh ta a; a tho va, baptisma a chang ta a. Chaw a ei a, a lo
harh leh ta a ni.
Tholeh Krista leh Paula intawnnaah hian a pianthar thu
aiin rawngbwl tra kohna a dawn thu hi a langsr zwk a,
Jentailte ting tra Pathian bl ruat a nihna hi a lang chiang hle.
Jentailte hnna Chanchin |ha hril trin zirtrten Thlarau
Thianghlima thuam an mamawh ang bawk khn Paula pawh
hian a mamawh ve a. Thlarau Thianghlima tihkhah a nih tk thu
sawi lan awm chiah lo mah se, a rawngbwlna pum pui khn
Thlarau Thianghlima khata rawngbwl a nihzia a lantr chiang
hle. Thlarau Thianghlima khah hun leh Thlarau Thianghlima
khahin a ken tel thil thlengte aiin Pathian kohna a chhn dn leh
Thlarau Thianghlima a thuam chakna hi a pawimawh zwk chu
a ni.
Paula nun lo danglam chungchng thu Lukan a sawi hian
piangthar tih a hmang lo va. Ringtute tn hian Thlarau
Thianghlim ngaichng lova piantharna buaipui leh inthlamuan
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

133

nna hman mai a hlauhawm thei. Duh ni se Paula hian a pianthar


lai sawi tr a ngah ang; mahse, chu lam ai chuan Krista kohna,
Kristan a man chhan tihlawhtling tra beih chu a ngai pawimawh
zwk a. Isua Krista laka a rinawmna tingheta, a nun tihmaswna,
\hang lian zl trin siam thar reng a mamawh tih erawh chu a
hria a ni (Gal 6:15).
3.
thu

Kornelia te chhngkhuaa Thlarau Thianghlim thlen

Kornelia hi Rom mi, sipai za hotu tih a ni a, an chhngkua


hi Kaisari khuaa chng an ni. Pathian ngaihsak mi tak a ni a. A
chhngte zawng zawng nn Pathian an \ih \hn a, mite hnnah
thil tam tak a pe \hn a, Pathian hnnah pawh a \awng\ai fo \hn
(Tirh 10:1-2). A \awng\ai laiin a hnnah Pathian vntirhkoh a
rawn inlr a, I \awng\ainate leh i thilpk thute kha hriat reng
trin Pathian hmaah a thleng chho ta, tiin a rawn hrilh a (Tirh
10:4), Petera ko trin Joppa khuaah mite tr trin a hrilh bawk.
Chutih lai vk chuan Petera pawhin inlrna a lo hmu ve mk
bawk a, Kornelia mi tirhte zuiin Kaisari khuaah a kal ta a ni.
Petera chuan a bulhrm a\angin Lal Isua chanchin a sawi a, a
thu ngaithlatu zawng zawngte chungah chuan Thlarau Thianghlim
a lo thleng ta a ni (Tirh 10:44).
Kornelia te chhngkuaa Thlarau Thianghlim lo thleng leh
Pentikos nia mi khn inanna an nei a, chu chu \awng hriat lohva
\awng leh Pathian fak te hi a ni. Petera pawhin he thu hi Jerusalem
Kohhranah chiang takin a sawi a, Thlarau Thianghlim kan chunga
a lo thlen tirh lai ang bawk khn an chungah a lo thleng ta a, (Tirh
11:15) tih leh ...Keini min pk ang bawk khn Thlarau Thianghlim
an hnnah pe vein... (Tirh 15:8) tiin. Kornelia te hnna Thlarau
Thianghlim thleng hian Petera leh a \hiante hnnah zirlai thar a
pe a, chu chu Pathianin mi duhsak bk a nei lo tih dik takin ka
hria e; nimahsela, hnam tin zngah tu pawh amah \iha, fel taka ti
apiang a lawm zwng mi an ni \hn tih hi a ni (Tirh 10:34-35).
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

134

Hei hi chandamna thuah chauh ni lovin Thlarau Thilpk thuah


pawh a ni. Kornelia chhngte leh Juda mite inkra inthliar hranna
awm tr chu Thlarau Thianghlim pkin a tibo a. Chutiang bawkin
Samari mite leh hnam dang tn Juda sakhuaa inleh kher ngai
lovin, mi tute pawhin, eng hnam pawhin Pathian Thlarau
Thianghlim thilpk an dawng thei a, \awng hriat loh leh thu hril
theihna an dawng thei vek a ni.
Mi chi hrang hrang hnna Thlarau Thianghlim thlen thu
kan hmuhte hi Pentikos nia a thlen dn nn a inzl hle tih a hriat
theih wm e. Tn thleng pawh hian Thlarau Thianghlim
hnathawh hian tum thuhmun a nei a, chu chu rawngbwl nn, mi
dangte hnna Chanchin |ha puan darh nn a ni. Kan ram pawh
hian harh tharna kan chan te hi a chena chen ral tr ringawt ni
lovin, rawngbwl zl tra min tichaktuah leh tihuaisentu tr a
nihna lam hi zir chhuak thei ila a lwmawm hle ang.
Sawi ho trte
1.

Paula chanchin a\ang hian kohna leh chhnna chiang a


pawimawh dn sawi ni se.

2.

Thlarau Thianghlim leh a hnathawh kan hriat dn hi her


dik ngai awmin kan hria em?

www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

135

June 26
ZIRLAI 23
KOHHRAN |IAK TR TNA THLARAU
THIANGHLIM HLUTNA
Chhiar tr: Tirhkohte 2:42-47
Tirhkohte 2:42-47: Tin, Tirhkohte zirtrin, inpwlin, chhang
phelin, \awng\aiin \hahnemngai takin an awm reng a. Tin,
mi tinin an hlau ta a; Tirhkohte chuan thilmak leh
chhinchhiahna tam tak an ti a. Tin, a ring apiang chuan
engkim an in\wm hlawm a, an ro te, an sumte an hralh a,
an chkkhai daih lek \heuhvin an zaa hnnah chuan an
sem \hn a. Tin, ni tin rilru hmun khatin Pathian biak inah
chuan \hahnemngai takin an awm \hn a, an in lamahte
pawh chhang an phel a, hlim tak leh lungawi takin an chaw
an ei \hn a, Pathian an fak a, mi zawng zawng lawm zwngin
an awm \hn. Tin, a chhandam mk apiangte chu Lalpan ni
tin an hnnah a teltr zl \hn.
Thuvawn: Nimahsela, Thlarau Thianghlim chu in chunga a
lo thlen hunah thiltihtheihna in la nei ang; tichuan, Jerusalem khuaah te, Judai leh Samari ram khaw tinah te, kwlkil
thleng pawhin ka thuhretute in ni ang, (Tirh 1:8).
Pentikos nia Thlarau Thianghlim harhna avnga Thuthlung
Thar Kohhran \han chhoh dn te, kohhranho leh mi mala a thawh
zui dnte zirlai hmasa lamah kan zir tawh a. Vawiinah hian
Thuthlung Thar Kohhran \iak tr tna Thlarau Thianghlim hlutna
kan zir dwn a. Kohhran pun, ngheh leh hmaswn zlna atna
Thlarau Thianghlim harhna pawimawhzia zir chhuak thei ila a
lwmawm hle ang.

www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

136

1.

Chanchin |ha a darh


Pentikos ni a lo thlen hma kha chuan ringtute kha inpwl
khwmin rinnaah nghet takin ding mah se la, mi dangte veina
leh an hnna Chanchin |ha hril tumna an nei hran lo niin a lang.
Pentikos nia Thlarau Thianghlim a lo thlen khn, hlimna chna
lungawi mai lovin mi dangte veina leh duhsakna an harh
chhuahpui a. Pung khwm hmaa Petera thusawi te kha sawi
satliah a ni lo, a thu ngaithlatuten an sual sim se, Isua lam lo
hawi ngei se tiin \hahnem ngai takin thu a sawi a ni. Pentikos ni
a\ang hian ringtute nunah missionary rilru a lo piang ta a, lo
\hang lian zlin kohhran hmasa nun tichaktu leh tinungtu
pawimawh tak a lo ni ta a ni. Pentikos nia Thlarau Thianghlim
harhna lo thleng kha Jentail-te zngah Juda Kristianten an keng
darh a. Peteran Thlarau Thianghlim pk tiam chungchng a sawi,
A tiam kha nangni tn pawh, in fate tn pawh, hla taka mi zawng
zawng tn pawh, Lalpa kan Pathianin a hnna a koh apiangte tn a
ni e, (Tirh 2:39) a tih kha a taka lo thlengin Jentail-te hnnah pawh
a thleng chho ve ta zl a ni (Tirh 10:44-48; 19:1-7). Hetianga Thlarau
Thianghlim hnathawh Jentailte znga lo thleng ve ta zl an hmuh
hian ringtu hmasate chuan missionary rilru an pu nghet sauh sauh
va, kr lovah Rom lalram pum puiin Chanchin |ha an lo dawng
thei ta a ni.
2.

Kohhran leh a rawngbwlna a \hang


Thlarau Thianghlim hi kohhran leh a rawngbwlna tinungtu leh
nasa taka tihmaswntu a nih avngin kohhran \iak tr tn a hlu m m
a ni. Pentikos harhna rah chawp leh chilha lang chhuak nghl mai chu
ringtu nasa takin an pung a. Petera thuhril a\ang ringawt pawhin ni
khat thil thuah mi 3000 laiin an belhchhah nghl a (Tirh 2:41),
chhandamna chang thar apiangte chu Lalpain ni tin an hnnah a teltr
zl a (Tirh 2:47), Temple-a Petera leh Johana thusawi ngaithlahote
zngah patling hlr sngnga laiin Chanchin |ha an pawm thar bawk
(Tirh 4:4). Pentikos Harhna rah kohhranho lo pun zl dn hi
ngaihnawm takin Lukan Tirhkohte Thiltih buah hian a ziak a ni.
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

137

Rawngbwlna kawngah pawh nasa takin huang an zauh


a, thu rawngbwlna bkah tihdamna leh rinna thiltih mak tak
takte a thleng zui a. Lal Isua rawngbwlna chhunzawmin,
Tirhkohte chuan thilmak leh chhinchhiahna tam tak an ti a
(Tirh 2:43). Heta thilmak tih leh chhinchhiahna tih hi Lal
Isua thilmak tih sawina \awngkam nn khn a inang a ni.
Pian tirh ata kebai, zeng, ramhuai bawlhhlawh sawisak leh
natna chi hrang hranga nte tihdam an nih thu hi Tirhkohte
Thiltih buah kan hmu tam hle (Tirh 3:1-10; 5:12-16; 9:1019; 16:16-24; 19:11-12). Hei hian vawiin thlenga kohhran
rawngbwlna \huang thum, thuhril, tihdam leh zirtr hna hi
Thlarau Thianghlim leh Tirhkohte lungphm chunga inrem a
nihzia a lantr chiang hle.
3.

Pathian thu hriatna leh nghehna


Pathian thu hriatna leh rinna kawnga nghehna leh \han
zlna hi Thlarau Thianghlim hnathawh a ni. Pentikos harhna
chuan ringtu hmasate chu Pathian thu hriat chkin a tituihl
a, an hriatte puan chhuah chkna a neihtr bawk. Lal Isua
thuhril ngaithla \hntute khn an lo hril chhwng ve ta zl a,
an thuchah laimu ber chu Lal Isua leh a chanchin a ni.
Tirhkohte chuan fiah leh wihawm taka an sawi \hin avngin
Pathian thu an hriatthiam dnte pawh a lo \hang ve zl a.
Pentikos nia Petera thu sawite kha Pathian thu ril thk tak,
Isua Krista hmanga Pathianin chhandamna kawng a buatsaih
dn a ni a, an hrethiam mai ni lovin an rilru a hneh hle a ni.
Chutih rualin Pathian thu nunpuina lamah pawh hma an swn
zl a, Isua hnna awm tawh an ni tih miin an hre thei a ni
(Tirh 4:13). Tirhkohte hian Pathian thu an puan chhuah \hin
\anpuitu atn an tawnhriat bkah Thuthlung Hlui thute an
hmang \angkai hle \hn a ni. Tirhkohte Thiltih bu-a Tirhkohte
thuhril tlngpui chu, Lal Isua Kristaah khn zwlneite
hmanga Pathian thu puan lwkte chu a famkimna kan hmu;
Isua Krista nun leh thiltihah khan hun thar a lo inhawng ta a
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

138

ni; Isua Krista chu Davida thlahah a lo piang a; Pathian thu


ang zlin a thi a; ni thum niah a tho leh a; Pathian ding lamah
a \hu a; chhandam tr leh rorl trin a lo kal leh dwn tih
hi a ni.
4.

Ringtute tihuaisenin a tipumkhat


Lal Isua an man khn a zirtrte zawng zawngin an tln
bosan a, hun harsa tak a pal tlang lai pawhin a kianga awm
ngam an awm lo. Kraws-a khenbeh leh thawhlehna inkr hun
rei lo te chhng phei chuan Judate an hlauh avngin an awm
khwmna in pawh an hawng ngam lo hial a ni (Jn 20:19).
Pentikos harhna an chan meuh chuan an lo huaisen ta a.
Thlarauvin a \awngtr ang zlin \awng dangin an \awng a,
Thlarau Thianghlim pwlna avnga an awm dn danglam tate
pawh an zahpui lo; Uaiin thar an rui a nih hi, (Tirh 2:13) tih
tr khawpin anmahnia thawktu Thlarau Thianghlim chu an nun
chhuahpui ngam a ni. Chumi nia Petera thusawi phei chu a rum
hle. An hlauh m m \hin Judate hnnah chuan tmna awm miah
lovin, Nangnin mi sualte kutin kraws-ah in khngbet a, in tihlum
ta a (Tirh 2:23) a tih khum phiar phiar ta mai a ni. Temple-ah
Petera leh Johanan thu an sawite khn huaisen an ti lutuk a,
lehkha thiam lo mi mwl mai an nih avngin mak an ti hle a.
Isua hminga thu sawi tawh lo tra an vau pawhin, Pathian
mithmuhin Pathian thu zawm aiin nangni thu zawm a dik zwk
emaw chu ngaihtuah rawh u. Keini zawng thil kan hmuh leh kan
hriatte kha sawi lovin kan awm thei lo, an ti mai a ni (Tirh
4:19-20). Kohhranhote chu ringtute huai nn an \awng\ai a (Tirh
4:23-31), harsatna leh tihduhdahna hnuaiah pawh thih thlengin
Isua thuhretu an lo ni ngam ta a ni.
Ringtu hmasate kha Thlarau Thianghlim a lo thlen hma
pawh khn an inngainain an inpumkhat sa hle a (Tirh 1:14).
Pentikos harhna achinah phei chuan ringtute chu an inpumkhat
lehzual a. Petera thusawi lai a \hianten an \awiwma an dinpui
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

139

\hap mai te kha an inpumkhatzia tr langtu \ha tak a ni. Inpwl


khwmin rilru hmun khat puin an \awng\ai ho \hn a, chhang an
phel a, hlim tak leh lungawi takin an chaw an ei \hn a, Pathian
an fak a, mi zawng zawng lawm zwngin an awm \hin (Tirh
2:46-47). Chu mai ni lovin engkim an in\wm a, an sum leh thil
neihte an chhng khwm a; an in leh lote pawh hralhin a man
chu Tirhkohte hnnah an rawn la a, chu chu mamawhtute hnnah
an sem chhuak leh \hn (Tirh 2:44-45). Rawngbwlna kawngah
pawh a sawi pwl an awm a, dawhkna buai taka rawng lo
bwl an awm a, \awng\aia theihtwp lo chhuah pwl an awm
bawk. Thlarau Thianghlim kaihhruaina hnuaia ringtute
inpumkhatna leh chhngkua anga inngainatna chuan mi dangte a
hneh hle a, ringtu an pung chak ta hle a ni.
Pentikos nia Thlarau Thianghlim lo thleng kha
kohhranhote tn a hlutzia sawi uar lutuk a awm thei lo hial
wm e. Ringtu mi 120 emaw lek inpwl khwm \hn chu a sng
tlin an lo pung chho ta hluai mai a. Rawngbwlna lamah pawh
hmaswnna nasa tak a thlen a, Kristian sakhua chu kum 300
emaw vl chhng lekin Rom lal ram sakhuaa puan a lo ni hial
a; tnah phei chuan khawvla sakhaw lian ber a lo ni ta! Pathian
thua tuihlna, inpumkhatna leh rawngbwlna kawnga
\hahnemngaihna leh inpknate hi Thlarau Thianghlim hnathawh
a ni a, chumi chang tr erawh chuan inngaihtlwmna leh thu
wihna kan mamawh a ni.
Sawi ho trte
1.

Tnlaia harhna leh Pentikos nia harhna danglamna emaw,


inanna emaw sawi ni se.

2.

Inpumkhat duhna hi Thlarau Thianghlim zia leh a


hnathawh a ni tih sawi ni se.

www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

140

|HEN V
THLARAU THIANGHLIM PAULA
LEHKHATHAWHAH
|hen nganaah hian zirlai pakua a awm a, hetah hian Paula
lehkhathawna Thlarau Thianghlim hnathawh dn kan zir dwn
a ni. Chutah chuan Chhandamna thuah te, Baptisma thuah te,
Ringtu nun chhngrila Thlarau Thianghlim hnathawh dn te kan
chhui ang a. Thlarauva khah thu te, Thlarau thilpk (khawngaihna
thilpkte) te, Thlarau chhinchhiahna te leh Thlarau rah te kan
zir bawk ang.
...
July 3
ZIRLAI 24
PAULAN THLARAU THIANGHLIM A SAWI DN
Chhiar tr: Rom 1:1-6; Tita 3:3-7
Rom 1:1-6: Paula, Isua Krista bwih, Tirhkoh ni tra koh,
Pathian Chanchin |ha hril tra tihhrana chuan, (chu Chanchin
|ha, a Fapa kan Lalpa Isua Krista thu chu, Pathianin hmnlaiin
a Lehkha thianghlimah chuan a zwlneite kain a tiam tawh a;
ani chu tisa lam thuah chuan Davida thlaha piang a ni a,
thianghlimna thlarau lam thuah erawh chuan mitthi zng ata
a thawhlehna chuan Pathian Fapa a nih nasa takin a hriattr a;
a hming avnga rinna chu hnam tin znga mi wihtr trin, amah
avng chuan khawngaihna leh Tirhkoh nihna kan chang ta;
chng zngah chuan nangni pawh Isua Krista kohte in ni a.)

www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

141

Tita 3:3-7: Keini pawh hmnah khn tak te, thu wih lo te,
buma awm te, chakna leh lwmna tinrng rawngbwl te, sual
leh tsk hmanga awm te, tenawm te, inhaw tawn te kan ni si a.
Nimahsela, Pathian min Chhandamtu ngilneihzia leh, mihring
chunga a hmangaihzia chu a lo lan lai khn, thil fel taka tih,
keimahni ngeia tihte chu, chumi vng ni lovin, siam tharna silna
leh Thlarau Thianghlim siam \hat lehna chuanin, a khawngaihna
ang zl zwkin min chhandam ta. Chu Thlarau Thianghlim chu,
Isua Krista min Chhandamtu zrah chuan nasa taka kan chunga
a leih kha. Chutichuan, a khawngaihnaa thiam chantra lo
awmin, chatuana nun beiseina ang zla roluahtu tra siamin
kan awm thei ang.
Thuvawn: Tin, Lalpa chu Thlarau a ni a; Lalpa Thlarau awmna
apiangah chuan zalnna a awm \hn (2 Kor 3:17).
Paula Thlarau Thianghlim ngaih dn hi thil pathum Thuthlung Hluia Pathian inpuanna, Thuthlung Hlui leh Thuthlung
Thar inkra Judate leh Kristian hmasate ngaih dn leh a taka
amah leh kohhranten an tawnah a innghat a ni. Paula hian Thlarau
Thianghlim chungchng a sawi tam m m a, A lehkha thawn
phk tinah hian Thlarau Thianghlim hi a chuang vek a ni, an ti hial a
ni. Vawiinah hian Paulan Thlarau Thianghlim a sawi dn kan zir dwn
a ni.
1.

Lalpa Thlarau leh Krista Thlarau


Paula hian Thlarau Thianghlim hi Pathian leh mihring inkra
palai ang chauhvin a sawi ngai lo va, Lalpa nna pumkhat an nihna
tilang zwngin Lalpa Thlarau tih hi a sawi fo dn a ni. Lalpa tih
leh Thlarau tih chu thil thuhmun, lk hran theih loh ang hiala sawiin,
Lalpa chu Thlarau chu a ni a; Lalpa Thlarau awmna apiangah
chuan zalnna a awm \hn, a ti a (2 Kor 3:17), Tin, tu man, Thlarau
Thianghlimah chauh lo chuan, Isua chu Lalpa a ni an ti thei ngai lo
tih ka hriattr a che u, a ti bawk (1 Kor 12:3b). Kristaa ringtu
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

142

inpumkhatna \an chhanin Thlarau pakhat tih hi a hmang a, Taksa


pumkhata awm trin Thlarau pakhat chauhvah baptis-in kan awm
\heuh si a, Thlarau pakhat chauh min intr \heuh bawk a, a ti mai a
ni (1 Kor 12:13). Thlarau Thianghlim chu Pathian aiawhtu niin a
mite zngah a awm a, Paula hnnah chuan Chanchin |ha puan
darhna kawngah thu hril te, fuihna te, ngenna te, zirtrna te leh thilmak
tih theihna tein a thawk a ni (1 Kor 12:4-11; 1 Thes 1:5; Gal 3:15). Chu Thlarau Thianghlim chu mi nung, ringtute hruaitu a ni a (Gal
5:18; Rom 8:14), Chanchin |ha thurk puang chhuaktu leh (Gal
4:6; Eph 3:8), ringtute \awng\aia \anpuitu a ni (Gal 4:6; Rom
8:15,26-27).
Paulan Thlarau Thianghlim chungchng a zirtr dn hi
Isua Krista chungchng a sawi dn nn thui tak a inzl a. Krista
mizia sawi dn chi hnih a nei a, Bethlehema lo piang, Nazareth
Isua tih leh Thlarau Thianghlim laka lo piang Pathian Fapa
tih a ni. Nazareth Isua, Galili ram dung leh vnga rawngbwl
\hn aiin Tholeh Krista, mite thinlunga chng \hn kha a sawi
tam zwk a. Thlarau Thianghlim chu Krista, a mite awmpuitu
angin Krista Thlarau tiin hmun tam takah a sawi bawk (Rom
8:2; Phil 1:9). Pathian Thlarau tih leh Krista Thlarau tih hi
thuhmunin a sawi a (Rom 8:9); Krista leh Thlarau pawh a sawi
pawlh bawk (Rom 8:1). Paulan Thlarau Thianghlim chungchng
a zirtrnaa thil chhinchhiah tlk tak chu Thlarau Thianghlim leh
Tholeh Krista inzawm nghehzia a sawi fiah m m hi a ni. Hei
hi Israel-te leh Judate sawi dn leh rin dn a\angin a hrang daih
a ni. Chu vng chuan Krista Thlarau tih emaw, Pathian Fapa
Thlarau tih emawin a sawi mai a ni (Rom 8:9; Gal 4:6). An
Lalpa Isua Krista anpuia awm trin Thlarau Thianghlim chuan
ringtute chu a siam danglam \hn a ni (2 Kor 3:3,18; Eph 3:1617). Thlarau Thianghlim pwlna leh Pathian Fapa, Isua Krista
pwlna chu thil thuhmun a ni tih Paulan a sawi bawk (1 Kor
1:9; 2 Kor 13:13; Phil 2:1).
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

143

2.

Pathian finna leh thiltihtheihna Thlarau


Pathian finna, mihringte hnna hriattrna kawng awm
chhun chu Thlarau Thianghlim hi a ni. Khawvl finna hmanga
hriat phk rual loh Pathian thu chu Paulan, Keini erawh chu
chng chu Pathianin Thlarauvin min hriattr ta a ni, a ti (1 Kor
2:10). Thlarau Thianghlim a\ang chauhva hriat fiah theih Pathian
rilru meuh pawh ringtu chuan a hre thei, Tuin nge Lalpa rilru
hre tawh a, amah chu zirtr thei ang? Keini erawh chuan Krista
rilru kan pu a ni, tiin (1 Kor 2:16), He rilru, Krista Isua
pawha awm bawk kha nangmahniah awm rawh se, tiin
\hahnemngai takin a sawi a ni (Phil 2:5). Mihring lam a\anga
chhuak finna rng rng chuan Pathian leh a hnathawh a hre phk
tak tak lo va, a man fuh tak tak thei lo tih hi Paula ngaih dn a
ni. Pathian thlrna a\ang chuan mihring finna te hi thil tthlk a
ni a, Pathian tna ber pawh mihring ai chuan a fing zwk a ni (1
Kor 1:18-25). Thlarau Thianghlim \anpuina tel lova hriatthiam
theih miah loh Pathian finna mak thurk chu khenbeh Krista hi
a ni (1 Kor 1:23-24; 2:2, 6-12). Chanchin |ha pawm thei tr
leh Pathian hre tra lei dawh zawmtu awm chhun chu Thlarau
Thianghlim a ni.
Thuthlung Hlui ngaih dn chhawmin Paulan Thlarau
Thianghlim hi Pathian thiltihtheihna angin a sawi a, a
rawngbwlna hlawhtlinna pawh kha Thlarau Thianghlim
awmpuina avng niin a ngai. Thlarau Thianghlimin ringtute
hnnah thu hril theihna chauh pe lovin thilmak tih theihna te,
thlarau hriat dik theihna te leh a dangte a pe a ni tih a sawi a (1
Kor 12:7-11; Gal 3:5), a rawngbwlnaah pawh thilmak a thlen
fo thu a sawi (1 Thes 1:4-6; 1 Kor 2:4-5; Rom 15:18-19; Gal
3:2). Thiltihtheihna Thlarau hi Chanchin |ha hril nn emaw
Kristaa nun thara an nun theih nn emawa pk a ni deuh ber a.
Hei bkah hian Pathian biak nn te, ringtute swt tln nn te (1
Kor 12:7), inthunun nn leh inhrem nn tea pk a ni bawk (1
Thes 5:3-5). Pathian thiltihtheihna Thlarau hi Krista thawhlehna
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

144

hmanrua angin a sawi a (Eph 1:19-20), Timothea hnnah pawh,


Pathianin hlauhna thlarau min pe lo va, thiltihtheihna leh
hmangaihna leh rilru fel tak neihna thlarau min pe zwk si a a ti
bawk (2 Tim 1:7).
3.

Thlarau Thianghlim leh Chanchin |ha hril


Krista leh a Thlarau a inzawm angin Thlarau Thianghlim
leh Chanchin |ha hian inlaichnna thk tak an nei a. Thlarau
Thianghlim hi Chanchin |ha hrilna kawnga ringtute tichaktu a
ni a, hei hi chiang takin Tirhkohte Thiltihah a lang, chutah
chuan Isua thawhleh hnua Chanchin |ha hrilh darhna bul \anna
nn a inzawm a ni. Thlarau tihnun, tihphr, tihthathona tih te
leh hruaitu pawimawh Petera, Paula leh Barnaba tih te hi an
inzawm a ni (Tirh 4:8,32; 6:10; 8:29; 10:44). Paula ngei
pawhin Rom khuaa kohhranho lehkha a thawnah Thlarau
Thianghlim thiltihtheihna hmanga Jentail mite Pathian hnna a
hruai luh thu a sawi a ni (Rom 15:18-19). Tirhkohte
rawngbwl hna pawh hi Thlarau rawngbwlna tiin a sawi a
(2 Kor 3:8), chu rawngbwlna chuan huap kim loh a nei lo.
Thlarau Thianghlim chuan Chanchin |ha a hrilnaah pawh Paula
a awmpui a, kalna tr a kawhhmuh \hn (Tirh 16:6-10). Paula
thusawi dikzia chu Thlarau chuan a thu ngaithlatute thinlungah
a nemnghet a, chhinchhiahna leh thilmak ti thei trin a thuam
chak bawk (Rom 15:18-19; 2 Kor 12:12). Ringtharte pawh
Thlarauvin a tikhat a, Thlarau awmpuina an dawn chu a dik a
ni tih pawm trin a pui bawk. Thlarau chuan Isua thu hriatpui
trin ringtute hnnah huaisenna leh finna a pe thung a ni (1
Thes 1:5-6; 2:2).
4.

Thlarau Thianghlim leh hun hnuhnng


Paulan ringtute hnna Thlarau pk hi hun hnuhnng
chhinchhiahna angin a ngai a, chu chuan hun hnuhnnga
Pathianin chhandamna leh tun din lehna a mite tna a tiam chu
tih \an a ni tawh tih a entr a ni. Thlarau Thianghlim hi thleng tawh
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

145

leh la thleng tr angin a sawi a, hun lo la awm tra thiltihtheihna


lo thleng tr ringtute hnna tiamtu a ni. Chumi beiseina chuan
ringtute chu a tibeidawng dwn lo tih a sawi a, Thlarau
Thianghlim zakhamna an dawn chuan nakinah Pathian ropuina
lo lan huna an tel ve tr thu a nemnghet a ni. Chu hun chu thilsiam
zawng zawngte leh thil nung zawng zawngte din thar lehna thlen
hun tr chu a ni (Rom 5:2; 8:23-25). Chuvngin, tn dam chhng
chauh tin zwn beiseina chu beiseina a tling lo, awmze nei
lova nun twpna thlentu mai a ni (1 Kor 15:19). He Thlarau hi
hun lo la kal tra thiltihtheihna tn huna ringtute hnna pk,
Pathian hmlma, sualna leh tisa chkna an dona atn thiltihtheihna
leh chakna a ni. Tichuan, Paula zirtr dnah chuan Krista nihna
te, ringtu awm dn tr leh nun dn tr te leh Thlarau Thianghlim
hi lk hran theih lohvin a inzawm tlat a ni tih kan hmu thei a ni.
Paulan Thlarau Thianghlim hi a sawi hnem hle a, Thlarau
Thianghlim a sawi dn leh Isua Krista a sawi dn hi a inzl hle a
ni. Isua chungchng a sawi hian Tholeh Krista, mite thinlunga
chng \hn angin a sawi ber a. Tholeh Krista chu ringtute hnnah
Thlarauvin a awm a, ringtute pawh Kristaah an awm bawk. Krista
nn an inzawm tlat a, ringtute chu Krista taksa tiin a sawi.
Thlarau Thianghlim tih leh Krista Thlarau tih hi lk hran chi loh,
thil thuhmun niin a sawi a; Krista Thlarau nei chu Krista nei
tih tluk a ni. Thlarau Thianghlim chuan Pathian fa kan nih min
hriattr a, ama zrah chuan Pa Pathian chu pangchang takin Abba
(Ka pa) kan tih theih phah a ni. Thlarau Thianghlim chuan ringtu
mi mal nunah chauh thawk lovin ringtu huho nunah pawh a thawk
\hn a, ringtute \hui khwmtu a ni.
Sawi ho tr
1.
Paula thu leh hlaa Thlarau Thianghlim laipuizia sawi
ni se.
2.
Ringtute tna Thlarau zakhamna \angkaina leh
pawimawhna han sawi teh u.
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

146

July 10
ZIRLAI 25
THLARAU THIANGHLIM LEH CHHANDAMNA
Chhiar tr: Tita 3:3-7
Tita 3:3-7: Keini pawh hmnah khn a tak te, thu wih lo
te, buma awm te, chakna leh lwmna tinrng rawngbwl
te, sual leh tsk hmanga awm te, tenawm te, inhaw tawn
te kan ni si a. Nimahsela, Pathian min Chhandamtu
ngilneihzia leh, mihring chunga a hmangaihzia chu a lo lan
lai khn, Thil fel taka tih, keimahni ngeia tihte chu, chumi
avng ni lovin, siam tharna silna leh Thlarau Thianghlim
siam \hat lehna chuanin, a khawngaihna ang zl zwkin
min chhandam ta. Chu Thlarau Thianghlim chu, Isua Krista
min Chhandamtu zrah chuan nasa taka kan chunga a leih
kha. Chutichuan, a khawngaihnaa thiam chantra lo awmin,
chatuana nun beiseina ang zla roluahtu tra siamin kan
awm thei ang.
Thuvawn: Unau, Lalpa duh takte u, Thlarau tihthianghlim
leh thutak wiha chhandama awm trin a tr ata Pathianin a
thlan che u avngin in chung thuah hian Pathian hnnah lwm
thu hril fo tr reng kan ni (2 Thes 2:13).
Thlarau Thianghlim hnapui ber chu mite thinlunga Pathian
chhandamna thu hriattra, a hnn pan tra \anpui a ni. Paula
hian chhandamna chungchnga Thlarau Thianghlim hnathawh
a sawi uar hle a. Vawiinah hian Thlarau Thianghlim leh
chhandamna chungchnga Paula zirtr dn kan zir dwn a ni.
1.

Chhandamna - Isua Kristaah


Suala tlu mihringte chhandam an nih lehna kawng buatsaih
hi Pathian chatuan remruat a ni a (Eph 1:4; 2 Tim 1:9), chu chu
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

147

Isua Kristaa hlen chhuah a ni tih hi Paulan a sawi tam hle (2 Tim
1:10; Tit 2:13; 3:6). Krista hmanga Pathian hnathawh Paula
khaikhawm dn chu, Pathianin Kristaah chuan khawvl hi amah
nn inremin a siam a (2 Kor 5:19) tih a ni. He thu hi Paulan a
sawi zaunaah chuan mi sualte chu Pathian hmlma an ni a, Fapa
thihna avngin mi sualte chu Pathian nn an lo inrem ta a, a
nunna avngin chhandamin kan awm ngei ang (Rom 5:10) tiin.
Paula thil sawi hi Krista thihna chuan chhandamna chi khat rawn
thlena, a thawhlehna chuan chi dang rawn thlen leh tr ang
zwngin ngaih tr a ni lo. Kristan chhandamna hna a thawh hi
vawi khat thawha tlingtlk vek angin a sawi.
Paulan chhandamna hi mihringte thawh chhuah angin khawi
hmunah mah a sawi lo, Khawngaihna avnga chhandam in ni,
nangmahni thawh chhuah a ni lo tiin a sawi a (Eph 2:8), Kan
bawhchhiatnate avnga thi kan nih lai meuh pawhin Krista rualin
min tinung ve a, a ti a ni (Eph 2:5). Tita 3:5-ah pawh felnaa
thiltih vng ni lo, siam tharna leh Thlarau Thianghlim siam \hat
lehna chuan, a khawngaihna ang zl zwka min chhandam thu
a sawi bawk. Chu chu chhandamna kim, belhchhah leh lk \hen
tr awm lo a ni a. Chu chhandamna ngainpa sual luih tlat chu
Isua Krista khenbeh nawnna leh Thlarau Thianghlim leh a petu
Pathian ngaihnpna a nih avngin ngaihdam theih loh sual a ni
(Mt 12:31-32; 1 Thes 4:8; Heb 6:4-6; 10:29).
2.

Chhandamnaa mihring mawhphurhna


Chhandamna hi Isua Krista thihna leh a thawhlehna
hmanga hlen chhuah a ni a, chu chu Thlarau Thianghlim zrah
rinnain kan chang thei a ni. Chhandamna kawng buatsaihnaah
hian mihringin tih ve eng mah a nei lo. Amaherawhchu, chu
chhandamna chang tr chuan Thlarau Thianghlim \anpuina azrah
mihring duhthlanna (thutlkna) leh rinna a pawimawh hle. Bible
hmun tam takah, I rin chuan... tih te, Ring rawh u tih te leh A
ring chu chhandamin an awm ang tih te kan hmu a. Pathian
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

148

chhandamna chang tawhtute hian chu chhandamna chu humhim


tr leh hlen chhuak trin hlau leh khr chunga thawh a ngai a,
chu chu a dawngtu mawh a ni.
Chhandamna chang tawhte hi mi dangte chhandama an
awm theihna tra mawhphurtu, Pathian chhandamna hmanrua
kan ni (Rom 11:14; 15:16; Phil 1:19). Hei hi Paulan chiang
takin a sawi a. Jentailte hnna Chanchin |ha thuchah thlentu a
ni a, chu chuan a mite Pathian lam hawitrin Pathian chauhvin a
pk theih chhandamna huang chhngah an lt thei mahna tia a
beiseina a ni. Hetiang deuh bawk hian nupui pasal inchhandam
tawn thu a sawi kan hmu bawk (1 Kor 7:16). He lai thua Paulan
sawi a tum chu miin an chhngkaw znga mi a chhandam thei a
tihna a ni lo va, ringtu nupui emaw, pasal emaw chuan a khingpui
chu Pathian hnn lam hawitrin, a nun leh a rawngbwlna kal
tlangin chhandamna a chang thei a ni a tihna zwk a ni.
Chuvngin, Mahni swtna zawng lovin, chhandam an nih
theihna trin mi tam tak swtna zawng zwkin, mi zawng zawng
engkima ka tihlwm ang tak hian, Juda-te tn pawh, Grik-te tn
pawh, Pathian kohhranho tn pawh, an tlk phahna tr rng eng
mah tih suh u, tiin a sawi a ni (1 Kor 10:31-33).
3.

Chhandamna sawi dn chi thum


Chhandamna thu hi Paula chuan huapzo takin, chhwng
thumin a sawi a. Hngte hi ringtuten chhandamna kan chan,
kan chan chhunzawm zl leh a famkimna kan la chan tr kwka
sawi \hin a ni.
(1) Chhandam tawh: Chhandamna hi thil thleng tawh
anga sawi theih a ni. Paula chuan rinna avnga ringtuin Kristaa
Pathian ngaihdamna a hmuh tawh lai hun a thlr kr a, chu chu
chhandam tawh tia sawi \hin chu a ni. Paula chuan, Kan
bawhchhiatnate avnga thi kan nih lai meuh pawhin Krista rualin
min tinung ve a (Eph 2:5), Hmangaihnaa thianghlim leh
sawislbovin ama hmaah kan awm theihna trin leilung pian
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

149

hmain Kristaa min thlan kha (Eph 1:4), Ani chuan kan thiltih
angte ni lovin, ama ruat leh khawngaihna ang zwkin min
chhandam a, kohna thianghlimin min ko bawk a; chu khawngaihna
chu leilung pian hmain Krista Isuaah chuan min pk a ni tawh
(2 Tim 1:9), ti tein chhandamna hna, Isua Krista hmanga hlen
chhuah a nih tawh dn a sawi.
(2) Chhandam mk: Chhandamna hi tna thlng mk angin
sawi theih a ni bawk a. Paula chuan, Ka thu hrilh che u kha in ring
mai mai a nih lohva, in pawm tlat a nih chuan, chumiah bawk chuan
chhandam mkin in awm a ni, a ti a. Chhandamna chang tawhtuin ni
tina sual thihsana Kristaa a nun zlna hi chhandam mk tihin a kawh
chu a ni. Paula chuan Nun hi Krista a ni a ti a, Ni tin ka thi \hn tiin
a sawi bawk a (1 Kor 15:31; Phil 1:21). Chhandam tawh ni mah ila,
thlmna la twk reng \hn kan nih avngin ringtute hi ni tin Kristaa
kan awm reng a ngai tih Paula hian a hre chiang hle a ni. Paula
chuan, In chhandamna thawk chhuak rawh u a tih hnu lawkah
Nangmahnia thawktu chu Pathian a ni si a, a ti zui nghl a (Phil
2:12-13). Ringtu chu nun dn fel tak leh thianghlim taka nung trin
thlarau chuan a pui a, a tichak \hn a ni (Rom 8:4, 26).
(3) Chhandam tr: Chhandamna hi a famkima la thleng tr
a nih thu Bible-ah kan hmu tam hle. Paula chuan, Keini zawng vn
khua leh tui kan ni si a, vn a\anga min chhandamtu Lal Isua Krista lo
kal tr chu nghkhlel takin kan thlr a ni (Phil 3:20) a ti a, Tnah
chuan kan rin tirh lai ai khn kan chhandamna chu a hnai ta zwk si
a a ti bawk (Rom 13:11). Hun hnuhnnga chhandamna lo thleng
tr chu chhandam tawh leh chhandam mkte famkimna tr a ni
(1 Kor 1:18; 2 Kor 2:15). Chu hun chu nghkin, Thil siam
zawng zawngte chu, tn thlengin rm leh nauvei na tuarin an
awm hlawm tih kan hre si a. Chu chang a ni lo, keini, Thlarau
hmahruai neitute ngei pawh hian, fa kan nihna (kan taksa tlanna)
chu nghkin, keini meuh pawh kan rilruin kan rm bawk si,
tiin a sawi a ni (Rom 8:22-23).
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

150

4.

Chhandamnaa Thlarau Thianghlim hnathawh


Chhandamna hi Pathian khawngaihna hnathawh a ni a, a
changtu tr mihringte hnna hriattrtu leh chang thei tra thawktu
chu Thlarau Thianghlim a ni. Kan kohhran thurin hian a sawi chiang
hle, Thlarau Thianghlim, Pa leh Fapa ata lo chhuak chuan mihringte
chu chhandamna changtuah a siam a, an sualzia leh chungpikziate a
hriat chiantr a. Krista hriatna kawngah an rilru a tivr a, an
duhthlannate chawk thovin, Isua Krista chu an Lalpa leh
chhandamtua pawm tra ngnin, pawm thei trin a pui a, anmahniah
felna rah chi tinrng a thawk chhuak \hn, tiin (Thurin VI). Thlarau
Thianghlim chuan mi beidawng, engtia \awng\ai tr nge tih pawh
hre lote chu rm sawi hleih theih lohvin a \awng\aisak a (Rom 8:26),
chhandamna chang trin a tithianghlim a (Rom 15:16; 1 Kor 6:11),
chhandamna an chan hnuin a chhinchhiah bawk (2 Kor 1:22; Eph
1:13; 4:30). Chhandamna chu Thlarau Thianghlim hmanga vawn
him tr a ni a (2 Tim 1:14), Thlarau Thianghlim sawisltu leh a
thuchah pawisa lo chu Pathian pawisa lo an ni (1 Thes 4:8).
Kan sawi tk a\ang hian chhandamna chungchng thua
Thlarau Thianghlim hnathawh pawimawhna Paula sawi dn kan
hre thei wm e. Paulan chhandamna thu a sawi hian mi sualte
chhandamna thu hi a sawi uar ber a. Chhandamna chu Pa Pathianin
a bul a tum a, Isua Kristan a thawk chhuak a, Thlarau Thianghlim
zrah rinnain kan lo chang \hn. Chu chhandamna chu thil kal reng
angin, Thihna rpthlk ata chu Pathianin min chhan chhuak tawh
a, min la chhan chhuak leh ang; min la chhan chhuak leh zl dwn
tih amahah chuan beiseina kan nghat a, tiin a sawi a (2 Kor 1:10).
A famkimna leh a vwrtwp erawh chu nakina chan tr a ni.
Sawi ho tr
1.
Chhandamna atna Pathian hnathawh leh mihring lam
mawhphurhna sawi ni se.
2.
Chhandamnaah hian Thlarau Thianghlim hi eng chenin
nge inrawlha kan hriat?
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

151

July 17
ZIRLAI 26
THLARAU THIANGHLIM LEH BAPTISMA
Chhiar tr: Rom 6:1-11; Galatia 3:26-28
Rom 6:1-11: Eng nge kan sawi tk ang le? Khawngaihna chu
a pun lehzual theih nn sualin kan awm reng dwn em ni?
Hnai lo ve. Keini sual kawnga thi tawh sualin engtin nge
kan la nun theih cheu vang? Keini zngah Krista Isuaa
baptisma chang apiangte chu a thihnaah baptis-in kan awm
tih in hre lo vem maw ni? Chuvngin, a thihnaah baptisma
kan chanin, a hnna phm vein kan awm; Pa ropuinain
mitthi zng ata Krista a kaihthawh ang khn, keini pawh
nunna tharin kan awm theih nn. A thihna anpuia amah
nn kan inzawm tawh si chuan, a thawhlehna anpui pawhin
kan inzawm bawk ang. Hng hi hria ila: kan mihring hlui
chu a hnnah khenbehin a awm ve ta, sual pu taksa chu
tihborala a awm theih nn, tn achinah sual bwiha kan
awm lohna trin. Tu pawh thi tawh chu sual lakah a chhuak
tawh si a. Tin, Krista hnna kan thih ve tawh chuan a hnnah
kan nung ve bawk ang tih kan ring a ni; Krista chu mitthi
zng ata kaihthawhin a awm a, a thi leh dwn tawh lo tih
kan hre si a; thihna chuan ama chungah thu a nei tawh lo.
A thihna chu sual lam kawngah chatuan atn vawi khat
chauh a thi a ni, a nunna erawh chu Pathian lam kawngah
a nung a ni. Chutiang bawkin nangni pawh sual lam
kawngah thi tawhah inruat ula, Pathian lam kawngah erawh
chuan Krista Isuaah nungah inruat rawh u.
Galatia 3:26-28: Krista Isua rin avngin Pathian fate in ni vek
si a; in znga Kristaa baptisma chang apiangte kha Krista chuan
in inthuam tawh si a. Chutah chuan Juda mi a awm theih loh
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

152

va, Grik mi pawh a awm theih hek loh; chutah chuan bwih
a awm theih loh va, bwih lo pawh a awm theih hek loh;
chutah chuan mipa leh hmeichhia pawh a awm theih loh;
Krista Isuaah chuan in zain pumkhat in ni si a.
Thuvawn: Baptismaah chuan a hnna phm in lo ni ve tawh
si a, chumi vkah chuan mitthi zng ata amah kaithotu
Pathian hnathawh rin avnga a hnna kaihthawh in nih ve
kha (Kol 2:12).
Vawiinah hian Thlarau Thianghlim leh baptisma tih thu
kan zir dwn a. Baptisma hi Lal Isuan amah ringtuten an tih
ngei ngei tra a thupk a nih avngin kan kohhran chuan a ngai
pawimawh hle a, kohhrana telte chu baptisma chang an nih a
pht tlat a ni. A hlutna leh pawimawhna hre chiang tra ngun
taka kan zir a \l. Tn \umah hian Paula zirtr dn kan thlr
bing dwn a ni.
1.

Baptisma awmzia
Baptisma hi Mizo \awng a ni lo va; mahse, Mizo \awng ang
maiin kan hmang a ni. Baptisma tih sawina thu hrang hrang a awm
a, chngte chu - tuia sil, su, bual, tleuh, hnim, chiah, theh, thlawr,
hnawm, tuia leih tihna te an ni. A awmzia hian a huam zau m avngin
hmasng a\angin tih dn hrang hrang an nei \hn. Chuvngin, baptisma
chu thinlung chhng lama Pathian Thlarau leh khawngaihna
hnathawh kan chan, pwn lam hmuh theiha chhinchhiahna a ni.
Baptisma chuan sil faina emaw then faina emaw a entr bawk. Tin,
pwn lam lang theia rinna leh simna entrna a ni. Tirhkohte chuan
baptisma chu Krista thihnaa tel vena leh nun hlui a hnna phm tel
vena angin an sawi bawk. Johana chuan tuiin baptisma a chantr a,
Simna baptisma tia sawi \hin a ni. Kristiante baptismaah erawh
chuan Krista nna kan inzawmna te, sual ngaihdamna te, Krista
thihna leh thawhlehna \wmpuina te a entr a ni. Tin, Lalpa tna
inpkna a entr bawk (Gal 3:26,27; Tirh 2:38; Rom 6:3-5).
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

153

Kan kohhran Thurin No. 8-naah chuan, Baptisma chu


Pa leh Fapa leh Thlarau Thianghlim hminga tuia sil a ni. Hei hi
Krista nna kan inzawmna te, Thlarau Thianghlim zra
piantharna leh tihnunna chhinchhiahna leh nemnghehna a ni a,
Lalpa hnna kan inhlanna thiltih a ni bawk, tih a ni. Baptisma
chu ringtuin nun thar a lo neih tk entrna chauh ni lovin, Krista
tna a inpk ve thungna lam, a rawngbwl tra a inhlanna entrna
a ni. Ringtu chu Pathian thu anga nun thara nunga, a duh zwng
tih leh a thu wih bwiha intult ve thung tr a ni (Rom 6:4).
2.

Paulan baptisma a ngaih dn


Tirhkoh Paula hian Thuthlung Hlui huna baptisma an lo
hman dn te, Baptistu Johanan a kalpui dn te, Tirhkohten an lo
hman dn te thlauhthla miah lovin a rawn sawi zau ta a. Krista
nun \wmpuina hi a awmze pawimawh berah a ngai niin a lang.
Paula hian baptisma hi pwn lam thil ni satliah maiah a ngai lo
va, a sawisl ngai bawk hek lo. Thlarau Thianghlim baptisma
nn a inkalh a ti ngai bawk hek lo. A hun laia an hman dn leh a
hma lama an lo hman dnte pawh a sawislna kan hmu lo.
Kohhran ding trin an hman dn ni wm tak chu Rom 10:9-a I
kain Isua chu Lalpa a ni tih i \ana, mitthi zng ata Pathianin a
kaitho tih i thinlunga i rin chuan chhandamin i awm ang, a tih
kha a ni. He thu Isua chu Lalpa a ni tih hi kohhran hmasa hun
laia baptisma an chan dwna rinna an puan chhuahna \awngkam
hmasa ber a ni. Baptismaah hian Pathianin, baptisma chang kha
ama tn a ruat a, baptisma chang khn Isua chu Lalpa atn a
vuan a, a lalna hnuaiah an intult bawk a ni. Chuvngin,
baptisma chuan nun hlui hlih thlkna thu leh Kristaa nun thar
neih lehna a entr a; tin, Krista thihna leh thawhlehna chanpuina
entrna a ni (Kol 3:9,12; Rom 6:3-4). Tin, baptisma hi pwn
lam chhinchhiahna satliah angin a sawi lo va, Krista nun
\wmpuia ringtu chu nung a ni tiin a sawi a ni.

www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

154

3.

Paula rilrua baptisma leh Lal Isua inzawmna


Ringtuten baptisma an chan hi sakhaw dang vuantuten
sakhaw thila insil faina an ngaih dn lakah chuan hrang daih a
ni. A danglam chhan ber chu Isua Krista nna inlaichnna an
neih vng a ni. Lal Isua vna a lwn dwn khn a zirtrte chu Pa
leh Fapa leh Thlarau Thianghlim hminga baptis zl trin a ti a.
Chuvngin, ringtu Lal Isua zirtr ni tra inpe apiangte chu
baptisma chantr zl tr an ni a, ringtu an nih chhinchhiahna
hmasa ber a ni. Tin, baptisma chu ringtu leh Lal Isua
inpumkhatna leh inzawmna a ni. Tirhkoh Paula hian baptisma a
ngaih dn hi a rilin a thk hle a, sawi thiam pawh har tak a ni. A
tum ber chu Krista nun \wmpuina tih hi a ni. Ringtute chu
Krista nn a thihna leh thawhlehnaah an inzawm a, thihna ata
chhuakin nunnaah an lt ta a ni. Hemi chungchng Paula sawi
dn chu hetiang hi a ni:
(1) Kristaa inthuam: Galatia 3:27-ah chuan, In znga
Kristaa baptisma chang apiangte kha Krista chuan in inthuam
tawh si a, tih kan hmu a. Silhfn hlui inbel lai hlih thlka a thar
inbel anga sawiin Mihring hlui chu a thiltihte chawpin in hlp
thla tawh a, mihring thar chuan in inthuam tawh si a, a ti a ni
(Kol 3:9,10). Paula zirtrnaah chuan baptisma takna chu nun hlui
paiha, Kristaa inthuama, amah nna inpumkhat hi a ni. Lal Isua
lo kal mai dwna an rin avngin, Lal Isua Krista chuan inthuam
zwk ulang, in tisa chkna puitlin trin eng mah insiam suh u,
tiin \hahnem ngai takin a sawi a ni.
(2) Krista thihna leh thawhlehna \awmpuina: Rom
6:4-5-ah chuan, Chuvngin a thihnaah baptisma kan chanin,
a hnna phm vein kan awm; Pa ropuinain mitthi zng ata Krista
a kaihthawh ang khn, keini pawh nunna tharin kan awm theih
nn. A thihna anpuia amah nn kan inzawm tawh si chuan a
thawhlehna anpui pawhin kan inzawm bawk ang tih kan hmu
a ni. Paula hian Krista thihna leh thawhlehna \wmpuina hi a
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

155

taka baptisma chan chu ni berin a sawi. Chu chu thihna hneha
tho leh Lal Isua Krista nun \wmpuina a ni. Paula hian, Amah
anga phmin kan awm ti lovin, A hnnah phm vein kan
awm ti kherin a sawi a ni. Chuti a nih chuan kraws-a a thihna
kha kan thihna, thlna an phm pawh min phmna a lo nih
chu. Hei hian Kristan engkimah kan ai a awh zo fai vek tihna
a ni (2 Kor 5:14-15).
4.

Thlarau Thianghlim leh baptisma


Thuthlung Thar hian ringtute chnchilh tra Thlarau
Thianghlim pk tr thu a sawi (Tirh 2:18). Chu chu chhinchhiahna
ang te, zakhamna thlarau ang te, thlarau hmahruai ang tein a ni
(2 Kor 1:22; Rom 8:23). Chu Thlarau Thianghlim chuan ringtute
nunah Pathian fate an nih a hriattr a, a \anpui a, a tichak a, nun
thar neiin Lal Isua nn inpumkhatin a awmtr a ni.
Mi \henkhat chuan Thlarau baptisma leh tuia baptisma
chan hi thil hrang hlak angin an sawi \hn. Thlarau baptisma hi
an dah pawimawh zwk nghe nghe a ni. Paula erawh chuan
Thlarau baptisma emaw, tuia baptisma emaw hi pawimawh
zwk leh \ha zwk eng mah a sawi lo. Baptisma chungchng a
sawi dn thlr hian Thlarau Thianghlim hnathawh a\anga tih
vek niin a lang a, baptisma leh Thlarau Thianghlim hnathawh
chu kal kawp angin a ngai a ni. Galatia 3:26,27-ah chuan,
Krista Isua rin avngin Pathian fate in ni vek si a; in znga
Kristaa baptisma chang apiangte kha Krista chuan in inthuam
tawh si a, tiin a sawi. Paula hian baptisma leh Krista a kai
kawp a, Thlarau Thianghlim avngin Kristaah mi a awm thei
chauh niin a ngai. Chuvngin, piantharna leh baptisma hi mihring
duhthlanna mai ni lovin Thlarau Thianghlim hnathawh ni ngeiin
a sawi.
Paula zirtrna a\ang hian baptisma hi hmuh theih kohhran,
Krista taksaa intukluhna a ni tih kan hre thei. Kohhran chu hmuh
theiha awm, Pathian mite lan chhuahna a ni. 1 Korinth 12:1-11-a
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

156

kan hmuh dn chuan Thlarau Thianghlim baptisma hi rawngbwl


hna chi hrang hrang thawk tra thlarau thilpk dawnna angin a
sawi. Tihdam theihna thilpk te, zirtr theihna te, thuhril theihna
te leh a dangte hi Thlarau Thianghlim zra ringtute chanvo an
ni. Chng thilpk chu Krista taksa kohhran tipuitling tra rem
taka chuktuah khwm tr a ni. A chhngah mize tinrng an awm
ho va, Taksa pumkhata awm tra Thlarau pakhat chauhva baptis
an ni. Kristaa nun thar nei, thianghlimna lamah a siamtu anpuia
amah nna inzawm, a thawhlehna anpui pawha inzawm bawk a
nih avngin tholeh taksa pu tr a ni dwn. Kohhran leh a
rawngbwltute hi Krista nun \wmpui tra baptis kan ni tih hi
Paula thuchah ropui tak a ni.
Baptisma chungchnga mahni tih dn sawi mawia, mi
dang sawichhiat chngte hi kan Pathian thawhpuite an ni thei lo
va, baptisma chan vng chauhva Pathian fa nih inringte phei
chuan Lal Isua Krista tlanna hnathawh kha twk an ti lo va,
anmahni thil tih telh ve an duh tihna a ni. Chu chu thil hlauhawm
tak a ni. Paula zirtrna a\ang chuan baptisma chu Krista thihna
leh thawhlehna \wmpuina, Thlarau Thianghlim zra ringtuin
nun thar a neih nemnghehna leh hmuh theih kohhranah a tel tih
chhinchhiahna a ni.
Sawi ho trte
1.

Nu leh pate hian fate baptisma chantr hi an ngai


pawimawh twkin kan hria em?

2.

Baptisma pawimawhna nia kan hriatte sawi ni se.

www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

157

July 24
ZIRLAI 27
RINGTU THLARAU NUN INDONA
Chhiar tr: Rom 7:14-25
Rom 7:14-25: Dn chu thlarau lam thil a ni tih kan hre si a;
kei erawh chu tisa lama mi, sual bwiha hralh tawh ka ni.
Thil ka tih hi a ngaihna ka hre si lo; ka thiltih \hin hi, ka
thiltih duh zwng a ni si lo, ka thil huat zwng tak chu ka ti
zwk \hn a ni. Ka tih duh loh zwng chu ka tih si chuan,
Dn chu a \ha tia wih ka ni ang asin. Chutichuan, ka thiltih
hi keima tih a ni tawh lo va, sual keimaha awm tih chu a ni
zwk. Keimahah (chu chu ka tisaah tihna a ni) thil \ha rng
a awm lo tih ka hria; thil \ha tih duhna chu keimahah a
awm na a, thil \ha tihna erawh chu a awm si lo. |hatna, tih
ka duh hi ka ti lo va; sualna tih ka duh loh hi ka ti zwk si
\hn a. Ka duh loh zwng chu ka tih si chuan a titu chu kei
ka ni tawh lo va, sual keimaha awm chu a ni zwk e.
Chutichuan, he dn hi ka lo hre ta: thil \ha tih ka duh laiin
sualna ka hnnah a lo awm \hn a ni. Ka rilru tak takin
Pathian dn chungah ka lwm si \hn a; nimahsela, ka taksa
pngahte hian dn danglam a awm tih ka hria, chu chuan
ka rilru dn a do va, ka taksa pngtea sualna dn awm
hnnah chuan salah mi hruai \hn a. Mi rethei ka va ni
tehlul m! He thihna taksa lakah hian tuin nge mi chhan
chhuak ang? Isua Krista, kan Lalpa avngin Pathian hnnah
lwm thu ka sawi a ni. Chutichuan, keimah tak chuan ka
rilru chuan Pathian dn rawng ka bwl \hn a, ka tisa erawh
chuan sualna dn rawng ka bwl \hn.
Thuvawn: Chutichuan, hei hi ka ti a ni: Thlarauvah awm rawh
u; tichuan, tisa chkna chu in zawm dwn lo nia (Gal 5:16).
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

158

Ringtu nun hi indo nun a ni a. Rinnaa kan pian (pianthar)


chiah hian chu nun chu kan dai \an nghl a, lwmna leh phrna
kan chante pawh chumi atna min chher hriamtu a ni. Pwn
lam nuna indona kan hmachhawn mai piah lamah keimahni ngei
hi indona hmun, sual lam wn reng mihring tisa mizia leh rinna
kawnga \han zl duh thlarau miziain dinchan an inchuh rengna
hmun kan ni. Vawiinah hian Paulan ringtu thlarau lam nun indona
thu a sawi dn kan zir dwn a ni.
1.

Mize chi hnih


Paula hian mihringah mize chi hnih a awm thu a sawi a,
chngte chu Mihring hlui leh Mihring thar tiin a sawi \hn
Rom 7:14). Ephesi 4:22-24-ah pawh, In hmnlai awm dn
kawnga mihring hlui, bumna chkna anga chhe deuh deuh
kha hlp thla ula, in rilru thlarauvah chuan a tharin lo awm ula,
mihring thar, thutak felna leh thianghlimna Pathian anga siam
khn inthuam bawk ula, tiin a sawi. Mihring thar chu mihring
hlui siam \hat mai a ni lo va, mihring hlui tihdanglam, thlarauva
siam thar mihring tihna a ni.
Ringtu chu sual leh thihna lakah chhuak tawh mah se, a tak
tak nunah chuan harsatna hmachhawn tr tam tak a awm a ni.
Engkim fiah fai leh lang tlang nghl vek a ni lo va, thil inkwlkalh
(paradox) tak tak a awm a ni. Ringtu nun chu \ha leh thianghlim a
nih rualin sual leh bawlhhlawh a ni. Sual thihsana Kristaa mi nung
siam thar a nih mk laiin ngaihtuahna sual thunun zo lo leh tisual leh
\hn a ni bawk. Hun kal tawh testimony ropui leh ngaihnawm tak
neiin, hun lo la awm tra ropuina pawh sawi nasat theih tak ni mah
se, tna kan awmna tak hi chu a chhngah leh a hmunah chuan a
fiah loh chng a awm leh \hn a ni. Chu chu ringtu nun a nih tlat
avngin Martin Lutheran, Mi thianghlim kan ni a, mi
bawlhhlawh kan ni bawk, a tih hi a dik hle a ni. Paulan ringtu
thlarau nuna indona awm thu hi a hre sa. Krista a neih hma
pawhin a thlarau nuna insualna hi a nei sa a (Tirh 21:3; Gal
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

159

1:14; Phil 3:6). Ringtu a nih hnuah phei chuan a nasa lehzual (1
Kor 9:26-27).
2.

Chhng lam indona


Ringtu thlarau lam nun indona hi Paula chuan tisa leh thlarau
indona angin a sawi a, Tisa hian Thlarau dona lam a chk \hn,
Thlarau pawhin tisa dona lam a chk bawk si \hn; thil tih in
tumte chu in tih theih loh nn chngte chu an inkalh si, a ti a
(Gal 5:17). Mihring chhnga \hatna dn leh sualna indo thu sawi
zlin a duh zwng ti lova a duh loh zwng a ti tlat mai \hn chu
amah pawhin hriatthiam harsa a ti hle a (Rom 7:15-23), Mi
rethei ka va ni tehlul m! He thihna taksa lakah hian tuin nge mi
chhan chhuak ang? a ti vawng vawng mai ( Rom 7:24). Chu
indona chu mi dangah pawh a awm ve tih sawiin, Indona,
keimaha in hmuh \hin, tnah pawh keimahah a awm tih in hriat,
chumi ngei chu in neih ve tk hi, tiin Philippi mite hnnah a sawi
(Phil 1:30). Paula zirtr dn tlngpuiah chuan Krista tel lo nun
neite chu Pathian nn an inkalh tlat \hn a, Lalpa dnah an lwm
lo va (Rom 7:22), thil dik an hriat kha an ti lo va (Rom 7:18), an
rilruin Pathian dn an zwm hek lo va, Pathian dn hnuaiah an
intult lo a ni (Rom 8:7). Kristaa nun thar neite erawh chu an
nun hlui sual khenbeh a ni tawh a; amaherawhchu, sual tih duhna
leh tih theihna anmahniah a la awm reng avngin, chhngril indona
an la hmachhawn reng dwn a ni. He dinhmun hi Lal Isuan lal
pahnih rawngbwl, Pathian leh sum rawngbwl kawp chi a ni lo
tih a sawi ang tho kha a ni.
Paula hian Tisaa sualna a tih leh Sual pu taksa a tihte
hi thil thuhmun niin a lang (Rom 6:6; 8:3). Tisa thiltih tia a
sawi sual chi hrang hrang swm leh pangate hi tisaa sualna,
tisaa bet nghet tak ni mai lovin Thlarau lam suahsualna, tisaa
zung nghet tak nei niin a lang (Gal 5:19-21). Paula hian a sawi
chhunzawm zl a, \awngkam dang a chher chhuak leh a, chu chu
Mihring hlui tih hi a ni. Hng hi hria ila; kan mihring hlui chu a
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

160

hnnah khenbehin a awm ve ta, sual pu taksa chu tihborala a


awm theih nn, tn achinah sual bwiha kan awm lohna trin,
tiin a sawi (Rom 6:6). Amaherawhchu, tisa leh thlarau indo
thuah Paula hi a twp mai lo; Krista Isuaa awmte chuan sualna
an hneh a ni tih hi sawi nuam a tih ber niin a lang, Krista Isua
mite chuan tisa chu an sual ngaihtuahna leh a chknate chawpin
an khng bet ta a ti a ni (Gal 5:24). Paulan min zirtr dn
chuan sualnain kan chungah thu a nei tr a ni lo va, hmun kan
kian tr a ni hek lo.
3.

Pathian rlthuam famkim


Lal Isua lo kal leh hma loh zawng chu ringtute hian indona
hi kan hmachhawn reng dwn a. A chhan chu sual leh \ha awm
kawpna khawvlah kan chn rih vng a ni. Ringtu chu thlmna
lakah a fihlm lo, thlmtu thu wih thei trin a zaln a; mahse,
wih lo trin Thlarau Thianghlimin a \anpui \hn a ni. Kan leido
hi Paula chuan a hre chiang hle a, Kan buante hi tisa leh thisen
an ni si lo tiin Diabola ngamthlmna do zo trin Pathian
rlthuam famkima inthuam trin min chah (Eph 6:11-12a). Chu
rlthuam thiltihtheihzia chu sawiin, Tisaah awm mah ila, tisa
indo angin kan indo lo va, (keini inrlthuamnate chu tisaa mi a
ni si lo va, kulhpui nghet takte \hiatna tra Pathian zrah thil ti
thei tak a ni zwk,), a ti a ni (2 Kor 10:3-4). Hei hi a pawimawh
m m a ni. Eng lai pawha sual leh a thiltihtheihna kan hneh
reng theih nn Pathian rlthuam famkima ringtute hi kan inthuam
a \l a ni.
Sipaiten thuam famkim nna rl an do ang hi Paula rilrua
awm chu niin a lang. Pathian rlthuam famkim a sawi te hi thil
pasarih lai a ni a. Hng znga pali - thutak kwnghrn, felna
wmphaw, remna Chanchin |ha inbuatsaihna leh rinna phawte
hi sual beihna laka kan him theihna tra invnna hmanrua an ni a.
Pathum dang - chhandamna lukhum, thlarau ngnhnm (Pathian
thu) leh \awng\ainate hi kan beih ltna hmanrua tr an ni thung.
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

161

Hng rlthuamte hi eng lai pawha inbel ngai a ni. He indona hi


ringtu nuna Thlarau Thianghlim hnathawh leh sual hnathawh
indona a nih avngin hnehna chang trin Lalpaa kan awm reng
a ngai a ni. Lal Isuan, Keimahah awm reng rawh u...keimah
lovin eng mah in ti thei si lo a ti a (Jn 15:4-5). Chutih rual
erawh chuan awm mai mai tr kan ni lo tih sawiin Paula chuan,
Chuvngin, ka unau duh takte u, nghet takin, tihcht rual lohvin
Lalpa hna \hahnemngai taka thawk fovin awm rawh u, in
thawhrimna chu Lalpaah chuan a thlwn ngai lo tih in hre si a, a
ti a ni (1 Kor 15:58).
Ringtu nuna harsatna lo thleng \hn hi thinlung chhngrila
ngaihtuahna fel lo a ni fo mai. Thlarau Thianghlimin min zirtr
leh hruai anga kan awm loh hian hng harsatna hi ringtu nunah
a lo awm \hn a ni. Miin Pathian a rina, chu rinna chu a ni tin
nuna a lk luh reng chuan kan sawi tk chhngril nuna sual lo
inlr \hn hi a hneh thei \hn a ni. Hng sual leh a hnathawh
zawng zawng hi Lal Isuan min hnehsak tawh tih hriain, keini
ringtute pawhin kraws thiltihtheihna hmachhuana Pathian
rlthuam famkima inthuamin, Thlarau Thianghlim hruai ang zla
awm a \l hle a ni.
Sawi ho trte
1.

Thlarau nun indona hmachhawn lo ringtu a awm theih


ang em?

2.

Kan ramah hian Setana hnathawh a hluar tial tialin a lang


a, engtia do tr nge ni ang?

www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

162

July 31
ZIRLAI 28
THLARAUVA KHAH THU
Chhiar tr: Ephesi 5:15-21
Ephesi 5:15-21: Chutichuan, mi fing lote anga awm lovin
mi fingte anga awm zwkin, in awm dnah fmkhur rawh u;
nite hi a \hat loh avngin remchnnate lei zl rawh u. Chumi
avng chuan duh suh ula, Lalpa duh zwng eng nge ni tih
lo hre zwk rawh u. Tin, uaiin ruiin awm suh u, chumiah
chuan insm lohna a awm si a; Thlarauva khatin awm zwk
rawh u. Fakna hla te, Pathian hla te, thlarau lam hlatea
inbe tawnin, Lalpa chu in thinlungah hla saksakin, \ing\ang
kaihsak rawh u. Kan Lalpa Isua Krista hmingin, Pathian, Pa
ngei hnnah chuan engkim chungah lwm thu hril fo rawh
u. Krista \ih dkin intult tawn \heuh rawh u.
Thuvawn: Thlarauva nung kan nih chuan Thlarauvah vk i
awm leh bawk ang u (Gal 5:25).
Kan kohhran hi Pathianin Thlarau lam harhna iptepui
bnna atn a la hmang zl niin a hriat a, a kht twkin ram
pum tuam chhuakin harhna a thleng fo \hn a, kan nihlawh
hle. Amaherawhchu, Thlarau Thianghlim leh a hnathawh kan
hriat thiam dn, kan pawm dn leh lan chhuahtr kan tum dn
erawh chu a inang lo hle wm e. Chuvngin, vawiina kan zir
tr hi uluk taka zir kan tum dwn nia.
1.

Thlarauva khah awmzia


Thlarauva khah thu hi ngenna leh inhriattrna mai a ni lo
va, thupk, zawm ngei tr a ni. Grik \awng bul lama a awmziaah
chuan vawi khat khah mai ni lo, khah chhunzawm zl thu a
kwk a. Bl ruaka tui vawi khat chhn khah a, duh twk mai
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

163

ang hi ni lovin tihkhah reng, chatlak lova thiltih chhunzawm zl


a kwk a ni. Lal Isuan, Tu pawh he tui in apiang an tuihl leh
ang, tu pawh an hnna ka pk tr tui in apiang erawh chu
kumkhuain an tuihl lo vang an khawchhngah tui hna a lo
awm ang a, chatuan nun thlengin a chik chho vang, a ti a (Jn
4:13-14). He thu a sawi hian tui tlm t, far keuh keuh thu lam
a kwk lo, tui nung lui, luipui luang hum hum ang hi a ni.
Tuifinriat a\ang hian tui eng zt pawh la chhuak ila, a kang ngai
lo ang hian Thlarau Thianghlim pawh hi chatuan daih, kang
ngai lo a ni.
Paulan, Uain ruiin awm suh u, chumiah chuan insm
lohna a awm si a; Thlarauva khatin awm zwk rawh u, a ti a
(Eph 5:18). He thuah hian thil pahnih inkalh tlat Thlarau leh zu
chungchng kan hmu a, Thlarauva khah leh zu ruih inan lohna
chiang takin kan hmu bawk. Zu ruihna chuan ngaihtuahna a
tikhawlo va, uchuak tak leh bawlhhlawh taka nun duhna a thlen
\hn. Thlarau erawh chu uchuak tak leh bawlhhlawh taka chan
theih a ni lo va, Thlarauva khat chuan Pathian fakin a chawimawi
zwk a ni (Eph 5:19-20).
Ringtu chu Thlarau Thianghlima chhn khah leh chnchilh
a ni tr a ni a. Chu khahna chu hmna mi rin reng theih a ni lo, a
thar zla chhn khah ngai kan ni. Jerusalem Kohhran hruaitu an
thlan chhuahte kha Thlarau leh finnaa khat mi hming\ha tih
an ni a (Tirh 6:3). Chutih laiin Anania te nupa erawh chuan
Thlarau Thianghlim bum an tum avngin an thih phah ta a ni
(Tirh 5:1-11). Thlarauva khat nun chu tisa lama ham\hatna atn
ni lovin, Pathian chawimawina atn hman tr a ni.
2.

Thlarauva khah dn
Thlarauva khah thu hi ngenna ni lovin thupk a nih thu
kan sawi tawh a. Bible-a Thlarau Thianghlim hnathawh kan
hmuhte hi kohhran leh a rawngbwlna nna inzawm deuh vek a
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

164

ni a. A pk chhuah dnah pawh Tirhkohten an lu chunga kut


nghata an pk te, \awng\aisakna hmanga an pkte kan hmu bawk.
Thlarauva khat tr hian rahbi pawimawh tak pathum a awm
(1) Duhna: Thlarau Thianghlim hi mi nung, mize nei,
hnar leh tihtlngnl theih a ni a. Thlarauva khat tr chuan khah
duhna tak tak neih a ngai, In k ng zau ula, ka tikhat dwn
nia, tih ang khn (Sam 81:10). Duhna hian inphalna leh
inhawnna a keng tel a. A petu duh dn dna a lo thlen phala mi
inhawngte hnnah Thlarau Thianghlim chu a lo thleng \hn.
(2) Pawmna: Thlarau Thianghlim hian pwn lam a\anga
min thunun hi a tum a ni lo va, keimahnia chn hi a duh chu a ni.
Paula chuan kan taksa hi Thlarau Thianghlim in a nih thu a
sawi (I Kor 6:19). Chu chnchilhna leh khah deuh deuhna nei
tr chuan thlarau hnathawhte dodl lova pawm mai hi kan tih
tr a ni a. Hei hi a laka kan inngaihtlwmzia lantrna a ni.
(3) Thu wihna: Thlarau Thianghlim hi rla raw neih
tr thil ni lovin, keimahni taksa ngei kal tlanga hnathawktu tr
a nih avngin thlarauva khah zlna hi pk chhuah tam dnah a
innghat thui hle. Keimahni leh mi danga hlen chhuah duh a neih
leh tih tr min pk apiangte thu wih taka tih mai hi thlarauva
khah telh telh dn chu a ni.
3.

Thlarauva khat nun


Thlarauva khat nun chu Thlarau Thianghlim hruai theih
nun a ni a, Thlarauva khat mi chuan Pathian duh zwng tih leh
amah chawimawi a lungkham ber \hn. Thlarauva khat nun lan
chhuahna \henkhat hetiang hian lo zir zui ila
(1) Lalpa chawimawi nun: Thlarauva khat nun chu Lalpa
chawimawi nun a ni, Ani chuan kei mi chawimawi ang tih
ang khn Thlarauva khatte chuan anmahni inchawimawi lovin
Krista an chawimawi \hn a ni (Jn 16:14). Krista chawimawi
dn \ha ber chu nuna lantr a ni; Marin, Ka nun hian Lalpa a
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

165

chawimawi e a ti ang khn (Lk 1:46). Paula chuan, Fakna hla


te, Pathian hla te, thlarau lam hlatea inbe tawnin, Lalpa chu in
thinlungah hla saksakin, \ing\ang kaihsak rawh u, tiin ringtute a
fuih bawk (Eph 5:19).
(2) Thuhretu nun: Thlarauva khat nun chu Thuhretu
nun a ni. Lal Isuan a zirtrte vna a lwnsan dwn khn an
hnnah, Nimahsela Thlarau Thianghlim chu in chunga a lo
thlen hunah thiltihtheihna in la nei ang; tichuan, Jerusalem khuaah
te, Judai leh Samari ram khaw tinah te, kwlkil thleng pawhin
ka thuhretute in ni ang a ti a (Tirh 1:8). Thuhretu chuan a thu
hriat a sawi ngam tr a ni a; a thu hriat a sawi avnga tawrh a
\l a nih pawhin a tuar ngam tr a ni. Thuhretu (Grik - Martus)
tih leh Martar tih \awngkam hi \obul thuhmun a ni a. Thlarauva
khat chuan Krista tna tawrh a \l pawhin tuar a huam zl ang.
(3) Nun Thianghlim: Thianghlim tih awmzia chu \awng
bul lamah chuan, danglam, serh hran tihna a ni a. Thlarauva
khat nun chuan mi duh ang nazawng a duh ve lo va; nun
thianghlim vawng trin a intihrang ngam zwk \hn. Ringlo mite
nun dn anga an nun ve loh avngin an danglam bk a ni. Kan
tisa thiltih ringawt hi chu Pathian chawimawina tlk a ni lo va,
Thlarau Thianghlim thiltihtheihnaa thuam kan mamawh a, nun
thianghlim kan neih chauhvin Pathian kan chawimawi thei a ni.
(4) Rawngbwl nun: Rawngbwl tih hian inngaitlwm
leh thuhnuairawlh dka intukluh a kwk a. Chu inngaihtlwmna
chu Lal Isuan a ngai pawimawh hle a, an zngah tu nge ropui ber
ang tia an inhnial lai pawh khn, In znga ropui ber chu nau
zwk angin awm sela, lal ber chu rawngbwltu angin awm zwk
rawh se, a ti (Lk 22:26). Chutiang taka mi dangte rawngbwlsak
nun chu mihring zia leh nihphung hian a nun chhuahpui zo lo va,
Thlarau Thianghlima khatte chauhvin an nei thei a ni.
Ringtu zawng zawngte Thlarau Thianghlima tihkhah vek hi
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

166

Pathian thil tum leh a duh zwng a ni. Ringtu nuna thlarau indona
hmachhawna, tisa chkna hneh trin mihring theihna a twk zo
lo va, thlarauva chhn khah kan ngai \hn a ni. Thlarauva khah
hi keimahnia twp hlen tr ni lovin nuna lang chhuak tr a ni.
Mi \henkhatin ringtu dangte rilru natna an thlen fona chu Thlarau
thilpk chungchngah hian a ni. Thilpk pakhat dawngtuin a
dang dawngtu a hmusit thei lo. Pakhat pawimawh bk leh
thlarauva khahna entrtu bk a awm chuang lo. Pathian hnathawh
kan chan ang hi mi dangten an chang ngei ngei tr a ni tia pawm
tlatna hi thil hlauhawm tak a ni. Mi chan ang diak diak chang ve
tra koh kan ni lo. Pathianin mi tin hi min hre chiang \heuh va,
\ha a tih ang zlin min enkawl a ni.
Sawi ho tr
1.

Thlarauva khah thu hi mi mal chan tr mai ni lovin, a


huhova ringtute chan tr a ni e tih hi han sawi zau teh u.

2.

Kohhran bl duh si lo, thlarauva khat a awm theih ang


em?

www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

167

August 7
ZIRLAI 29
THLARAU THILPKTE - I
Chhiar tr: 1 Korinth 12:1-11
1 Korinth 12:1-11: Tin, unaute u, thlarau lam thilpk thute
chu in hriat loh ka duh lo ve. Jentailte in nih lai khn eng
tizia pawha an hruai ang che u ang apiang khn, khng
milem aw nei lote lamah khn hruai bovin in awm tih in
hria e. Chuvngin, tu man Pathian Thlarauva thusawiin,
Isua chu nchhe dawng a ni, an ti ngai lo; tin, tu man,
Thlarau Thianghlimah chauh lo chuan, Isua chu Lalpa a
ni, an ti thei ngai lo tih ka hriattr a che u. Tin, thilpk
hrang hrang a awm a, Thlarau erawh chu hmun khat a ni.
Rawngbwl dn hrang hrang pawh a awm a; nimahsela,
Lalpa chu hmun khat a ni. Hnathawh dn hrang hrang pawh
a awm a, Pathian erawh chu hmun khat a ni mi zawng
zawnga engkim thawktu chu. Nimahsela, swt tlnna trin
Thlarau hriattrna chu mi tin hnnah pk \heuh a ni. Mi
pakhat hnnah Thlarauvah chuan finna thu pk a ni a; mi
dang hnnah chu Thlarau vk thu chuan hriatna thu pk a
ni a; tin, mi dang hnnah, chu Thlarau vkah chuan rinna
pk a ni a; mi dang hnnah, Thlarau hmun khatah chuan,
tihdam theihna thilpkte pk a ni a; mi dang hnnah thilmak
tih theihnate pk a ni a; mi dang hnnah thu hrilh theihna
pk a ni a; mi dang hnnah thlaraute hriat dik theihna pk
a ni a; tin, mi dang hnnah \awng chi hrang hranga thusawi
theihnate pk a ni a; mi dang hnnah \awng hriat lohte
hrilhfiah theihna pk a ni si a; nimahsela, chng zawng
zawng chu, Thlarau hmun khat vk chuan, mi tin hnnah a
duh ang zla sem \heuhvin a thawk \hn.
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

168

Thuvawn: Hmangaihna hi m zl ula; thlarau lam thilpkte


pawh chk cheu rawh u; amaherawhchu, thu in hrilh theihna
tr lek phei chu chk bk rawh u (1 Kor 14:1).
Pathian hian ringtute hi thilpk (talent) chi hrang hrang
min pe a. Chng thilpkte chu kohhranho swt tlnna tr leh
Pathian ram \han zlna tr a ni. Vawiinah hian a \obul a\anga
chhuiin Thlarau thilpk chi hrang hrang leh pk a nih chhante
kan zir dwn a ni.
1.

Thlarau thilpk awmzia leh a \obul


Thuthlung Tharah hian thlarau thilpk sawi nn Grik \awng
charisma a hmang a, charisma tih chu sp \awng chuan mi
fel chungchuang mize \hatna avnga mite hp theihna nei sawi
nn an hmang. Chutiang mi Bible-a kan hmuh chu Appolova a ni
(Tirh 18:24-28). Appolova hian charisma a nei a, Paula chuan
a nei lo va; mahse, an pahnih hian Thlarau lam thilpk an dawng
ve ve a ni. Bible sawi dn chuan charisma chuan Khawngaihna
Thlarau Thianghlim Thilpk tih a kwk.
Thlarau thilpkte hi a petu chu Thlarau Thianghlim a ni
a, eng thilpk nge pk tr, tu hnna pk tr nge tih thlangtu
pawh Thlarau Thianghlim bawk hi a ni a, a duh ang angin
thilpkte hi a sem chhuak \hn a, teh kherin a pe lo tih pawh
Paula chuan a sawi. Thlarau thilpk kan dawnte kan hman dnah
mawh kan phur a, kan dawn loh chungah chuan mawh kan
phur lo. Mi dang chan kan thk tr a ni lo va, kan tsk tr a ni
bawk hek lo. Thuhril theihna thilpk dawngtuin a hman si loh
chuan pk chhan a tihlawhtling lo a ni, chutiang bawkin miin
thuhril theihna a dawn loh avngin a phunnawi tr a ni lo. Thilpk
kan dawnte hi Pathianin kan tna \ha ber tra a ruat a ni a, a
ropuina atn kan hmang tr a ni.
2.

Thlarau thilpkte leh pianpui finna (talents)


Thuthlung Thara Thlarau thilpk ziakna hmun thumah hian

www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

169

thilpk chi hrang hrang a sawite hi a vaiin sawmhnih vl a ni a


(Rom 12:6-8; 1 Kor 12:8-10; 1 Pet 4:10-11). Hei bkah hian
Thuthlung Hluiin heta tel lo eng emaw zt a sawi bawk a. A sawi
tam ber hi chu pianpui finna nn pawh inang tlng tak an ni hlawm
a, a \hente erawh chu thlarau lam thilpk tih hriat tak a awm
bawk. Thlarau thilpk sawmhnih znga tel lo, thiamna bk thil,
rimawi tum leh kut themthiamna ang chi a awm bawk. Mihring
finna leh theihna te hi Siamtu Pathian a\anga lo kal vek a ni a.
Chu chu Thlarau Thianghlim thiltihtheihna hmanga tidanglamin
Thlarau thilpk angin Pathianin a hmang \hn.
Thlarau thilpkte hi hnathawhna hmanrua, thing mistiri
hmanrua leh inzaina atna daktawr hmanraw chi hrang hrang anga
sawi a ni fo. Bezalela te hnna finna, hriatthiamna, hriatna, thiltih
tr fing taka suangtuah thiamna, lunghlu zeh tra phel thiamna,
thing zai mawi dn thiamna, kawng tinrnga themthiamna nei
tra Pathian thlarauva tihkhah ang kha a ni (Ex 31:3-5). Bezalela
te chunga Thlarauvin theihna chungchuang bk a pkah hian kut
hnathawh thiamna lam chauh ni lovin rilru lam finna leh
hriatthiamna pawh a huap vek a ni. Thiam thil chi hrang hrang,
zai thiam, lemchan thiam, thil mawi siam thiamna eng chi pawh
hi vn lam thil pk a ni, Thilpk \ha leh thilpk famkim zawng
zawng chu chung lam a\angin a lo chhuk \hn a ni tih kan
hmu (Jak 1:17).
3.

Pk chhan leh a tum


Thlarau thilpkin a tum chu mi thianghlimte tihpuithlin
nn rawngbwl hna thawk tr leh Krista taksa ti\hang lian trin,
tiin Paulan a sawi (Eph 4:12). |awngkam danga kan sawi chuan
Pathianin hnathawh tr min pe \heuh va, \ha taka kan thawh
theih nn van lam thilpk min pe \heuh bawk a, chu hna chu kan
thawh \hat duh loh chuan Krista rorlna \hutphah hmaah kan
chungchng ngaihtuah a la ni ang tihna a ni. 1 Korinth 12:7-ah,
Swt tlnna trin Thlarau hrittrna chu mi tin hnna pk \heuh
a ni, tiin Paulan a sawi bawk a, mahni hlwk nn hmang lovin
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

170

inpuih tawn nna hmang zwk trin Philippi 2:3-4-ah hian min
hrilh bawk, Elrel leh inngaihhlut avnga eng mah ti lovin, mi
tinin inngaitlwm takin mahni aiin mi dang \ha zwkah ruat
\heuh rawh se; mahni ta ta mai en lovin, mi dang ta pawh en
\heuh zwk rawh u tiin. Krista taksa inpumkhat theih nna pk
a ni bawk (Eph 4:4). Thlarau thilpk hian Krista taksa a \hen
hrang ang tih a hlau hle a, impumkhatna a ngaih pawimawhzia
tihlan nn pakhat tih hi a sawi nawn a ni, entr nn, Taksa
pakhat Thlarau pakhat Lalpa pakhat tiin.
4.

Thlarau thilpk chi hrang hrangte


(1) Finna: Mizo Bible lehlin tharah chuan thu fing sawi
theihna tih a ni. Heta Thlarau thilpk hian finna sng ber, Pathian
duh zwng, Amah nn inzawm avnga neih a kwk. Eng nge
sawi tr, engtia sawi tr nge, eng huna sawi tr nge, tih hre tra
finna a ni a. Thlarau hruaina avngin rilru leh ngaihtuahna
tihchakin a lo awm \hn a. Pathian pwlna azrah ringtu chuan
Pathian thil thk leh finna thuchah hriat leh sawi chhuah theihna
te a lo nei \hn a ni.
(2) Hriatna: Finna nna inkawp tak chu hriatna thu hi a
ni (1 Kor 2:11; Eph 3:19). Hriatna tih hi kraws hmanga Pathian
chhandamna thu hriatna tihna a ni. Hriatna tih hian a hman thiamna
lam a kwk a, chu chu zirtr thiamna, mite hnna Pathian thu
thk (ril) hrilhfiah thiamna leh chhui chhuah thiamna a ni, hei
hi kohhran chwmtute thilpk dawn a ni.
(3) Rinna: Rinna hian a tra chhandamna tra Krista rinna
lam aiin chhandamna chang tawhten Pathian an rinna lam a kwk,
helai thu bkah chuan rinawmna kwkin a sawi theih bawk. Rinna
hi Pathian hnn a\anga thilpk \ha leh duhawm kan dawn a ni. He
laia rinna hi thurin leh rinna tih satliah mai ni lo, thlarau lam thil
hriat theihna khawpa rinna thiltithei a kwk.
(4) Thu hril theihna: Hei hi thlarau thilpk ropui tak a
ni. Thil lo thleng tr hrilhlwk theihna aiin a hun laia mite
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

171

mamawh hriattr leh hrilh chu thuhril theihna dawngtute hna


pawimawh a ni a. Ngaihthlatu thinlung hai hawng theia thu hril
theihna hi Pentikos ni a\ang khn Tirhkohte thilpk dawn hlu
tak a ni. A ngaithlatute mamawh phuhru tak sawi thei tra
thinlunga Thlarau hnathawh avnga sawi tr rawn tichhuak zung
zung thei thilpk sawina a ni.
(5) Thlaraute hriat dik theihna: Thlarau dik leh dik lo,
Pathian a\anga chhuak leh ramhuai a\anga chhuak hriat hran
theihna thilpk chu ringtute hnnah pk a ni. Thlaraute tih hi
Thlarau hnathawh chi hrang hrang, tihna a ni a. He thilpk neitu
chuan mi dik leh dik lo te, ti tak zet leh tak zet lote a hre thiam
a, a lem laka kohhran mite humtu a ni. Hei hi theihna danglam
bk ringtuten an neih Johanan a sawi kha niin a lang (1 Jn 4:1).
(6) |awng chi hranga thu sawi theihna: Hei hian sawi
a tum ber chu \awng hriat loh kan tih ang hi a ni. Mizo Bible
lehlin tharah chuan \awng hriat loh chi hrang hrang neite tia
dah a ni a, Thlarau thilpk znga lr leh mi tam tak dawn chk a
ni. Chutih rual chuan mu leh mal awm lova hman a nih chuan
kohhrana buaina thlentu a ni ang tih Paula chuan a hlau va, a
hman dn tr pawh a hrilh nghe nghe.
Kan sawi tk a\ang khn Thlarau thilpk chungchnga
Paula rilru kan hre thei ang. Hng thilpk kan sawi zawng
zawngah hian kohhran pum swt tlnna atna pk a nih thu hi
Paulan a sawi duh ber chu a ni; chuta tn chuan petu hrang
hrang pk ni lova bul hmun khat vek a\anga chhuak an nihzia an
theihnghilh loh a duh bawk. Petu hmun khata chhuak thilpk
hrang hrang dawngtute inmil loh theihzia a hria a. Kohhran pum
swt tlnna atna hman a \lzia a sawi a ni.
Sawi ho tr
1.
Bible-a lang bk Thlarau thilpk a awm thei ang em?
2.
Thlarau thilpkte znga kohhran tna hlu leh \angkai nia
kan hriatte sawi ni se.
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

172

August 14
ZIRLAI 30
THLARAU THILPKTE II-NA
Chhiar tr: 1 Korinth 12:27-31
1 Korinth 12:27-31: Chutichuan, nangniho hi Krista taksa
chu in ni a, a pngte in ni \heuh bawk a. Tin, Pathianin
\henkhat chu kohhranho zngah a dah a: a pakhatnaah
chuan Tirhkoh te, a pahnihnaah chuan thuhriltu te, a
pathumnaah chuan zirtrtute a dah a; chumi hnuah chuan
thilmak tihte a awm a; chumi hnuah chuan tihdam theihna
thilpk te, \anpui theihna thilpk te, rorl thiamna thilpk
te, \awng chi hrang hranga thusawi theihna thilpkte chu a
awm leh a. An zain tirhkoh an ni vek em ni? An zain thuhriltu
an ni vek em ni? An zain zirtrtu an ni vek em ni? An zain
thilmak titu an ni vek em ni? An zain tihdam theihna thilpk
te an nei vek em ni? An zain \awng hriat lohtein thu an
sawi vek em ni? An zain thu an hrilhfiah vek em ni? Thilpk
ropui berte chu chk hle zwk rawh u. Tin, kawng \ha lehzual
ka entr dwn a che u.
Thuvawn: Nimahsela, swt tlnna trin Thlarau hriattrna
chu mi tin hnnah pk \heuh a ni (1 Kor 12:7).
Zirlai hmasaah khn Paulan Thlarau Thilpk chi hrang
hrang a sawi te, a \obul a\anga chhuiin, pk chhan leh pianpui
finna nna a danglamnate kan zir tawh a. Vawiinah hian Thlarau
thilpk pathum - tihdam theihna, thilmak tih theihna leh \awng
hriat loh chungchng kan zir leh dwn a ni.
1.

Tihdam theihna
Paulan Thlarau thilpk a sawi zngah tihdam theihna ni a
telh a. Bible-in tihdam theihna thilpk leh rinna avnga damna
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

173

thu hi a hrang deuhvin a sawi a. |henkhat chuan damlo rinna


kha an sawi uar a, a rin chuan a dampui ang tiin an hrilh a. Mi
\henkhat erawh chuan Pathianin Lal Isua kraws hmanga tlanna
hna a thawh kha tisa damna atn pawha twk zo niin an ngai a.
Ringtu a lo dam lohin rinna avnga tihdamna hi a chanpual
atna hauh theih niin an ngai. Hetiang ngaih dn hi Thlarau
thilpk tihdam theihna nn a inang lo tih hriat a \ha. Hetiang
ngaih dn pawmtute chuan natna laka taksa damna hi Lal Isua
tlannaah khn a tel a, kraws-a Krista thihna kha sual ngaihdamna
atn chauh ni lovin taksa damna atn pawh a ni an ti a, chu
damna chi hnih chu rinna hmangin a chan theih a ni an ti. Hetiang
damna hi tihdam theihna thilpk avnga lo awm ni lovin rinna
avng zwk a ni.
Tihdamna chungchng hi thlr zau deuh a \l khawp mai.
Jakoba chuan thilpk \ha rng rng chu chung lam a\anga lo
chhuk niin a sawi (Jak 3:17-18). Tihdamna hi Pathian hnn
a\angin rinnain a awm thei a, Pathian hnn a\ang vkin dktawr
leh damdawi hmangin tihdamna a awm thei bawk (1 Tim 5:23).
Pathianin damdawi leh dktawrte thiamna hmangin kan natna a
tidam thei a, chutih rualin kan natna neuh neuh tihdam vek hi Pathian
rem tih zwng leh duh dn a ni lo mai thei tih pawm thiam a \l, hei
hi Paula nunah pawh a dik a ni (2 Kor 12:7-10).
Taksa na ringawt hi chu a natna tak an hriat fuh chuan
tnlai dktawrte hian tihdam dn an hre hle. Damdawi hmanga
enkawl theih tawh loh, dktawrin tihdam theih loh hiala an
ngaih natna te pawh \awng\aina avnga Pathian tihdamna chang
an awm. Mi thiam \henkhat chuan \awng\aina dawng tam te leh
\awng\ai tam te taksaah hian taksa vawng hrisltu hi a insiam
chak bk niin an sawi. |awng\ai ngai lote tuar ang hi an tuar
np bk zlin an sawi bawk. Natna khirh tak, dktawr thiamna
chi hrang hrang neite pawhin an tihdam theih loh, \awng\aina
chauhva tihdam theih a awm a ni. Hetih lai hian ngaih dn dik
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

174

twk lo awm chu natna hi sual hnathawh nia ngaia dktawr


rwn duh miah lo, damdawi pawh ei duh miah lo a awm theih.
Tihdam theihna thilpk hi a awm a, rinna avnga \awng\aiin
damna miin an chang thei a, dktawr leh damdawi hmang
pawhin damna a chan theih, eng pawh hmang ila, a tidamtu chu
Pathian a ni tih hriat tr a ni.
2.

Thilmak tih theihna


Thilmak tih tih hi Grik \awng chuan Dunamis a ni a.
Chu chu thiltihtheihna tihna a ni (2 Kor 12:12). Thilmak tih
chu khawvl awm dn phung pngngai tih theih piah lam, Pathian
thiltihtheihna hmanga thlarau lam thil tih, mihringte tna a
ngaihna hriat loh khawpa mak leh sawi fiah phk loh thil thleng
hi a ni. Thuthlung Hluia a lan dn chuan, thilmak tih emaw
thiltih ropui tih emaw a ni ber a. Thuthlung Thar chuan
chhinchhiahnate tih emaw chhinchhiahna leh thilmak tih te tih
emaw a hmang (Jn 4:48; Tirh 5:12; 15:12).
Pathian rawngbwltute thu dikzia tihlan nn thilmak hmangin
Pathian chu mihringte hnnah a inpuang \hn. Karmel tlnga thil
thleng kha entrna \ha tak a ni. Zwlnei Elijan indona hautak zet
mai a hmachhawn a. Israel mipuite chu Pathian emaw Baal emaw
an duh zwk thlang trin a ti a ni. Vn a\anga mei ko thlaa,
maichma inthawina ran inhl ral siakah Baal puithiamte a cho
va. Israel mipuiten Baal pathian aiin an Pathian dik zwkzia
hria se a duh a ni. Baal puithiamte chuan zng a\anga chhn
thlengin an pathian an au va, chhnna an dawng lo. Elijan
maichm leh a vl chu tui bl li khatin a leihtr a, maichm vla
tui luang dl dl khawpin a huh a. Pathian hnnah a \awng\ai a,
Pathianin mei a rawn tr a, hlral thil hlan te, thing te, lung te,
vaivut te chu a kng ral a, khuara tui awm chu a hp kang ta vek
mai a ni (1 Lal 18).
Paulan Tirhkoh a nih ngeizia a insawi fiahna \anfunga a
hman chu, Tirhkoh nih chhinchhiahnate chu chhelna tinrng neiin,
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

175

chhinchhiahna te, thilmak te, thiltihtheihnatein in znga tih a nih


tak tak kha, tih hi a ni (2 Kor 12:12). Krista thuchah kengtu
Tirhkohte chu hna pawimawh bik atn Thlarau Thianghlim chuan
hmasng a\angin thilmak tih theihna thilpk a lo pe \hn a ni.
Bible-a thilmak tak tak kan hmuh \hin ang khn tnlai pawh hian
thilmak a la thleng fo va. Amaherawhchu, Isua thihna leh
thawhlehna avnga sual ngaihdamna leh Chanchin |ha avnga
nun danglam kan lo neih hi thilmak zawng zawnga ropui ber a ni.
3.

|awng hriat loh


|awng hriat loh hi Thlarau thilpk a ni a, ringtu mi mal
leh Pathian indwrna a ni. Hemi chungchnga thil hriat tr
pawimawhte chu
(1) Pentikos nia Thlarauvin a \awngtr ang zla \awng
danga \awng ni lo, hrilhfiah ngai chi \awng hriat loh hi a awm
ngei a ni.
(2) |awng hriat loh hi Thlarau rah a ni lo va, Pathianin
a duh ang zla ringtute hnna a sem a ni. Thilpk a nih avngin
ringtu zawng zawngte neih vek tr nia sawina Bible-ah a lang
lo va, pkte chauhvin an nei.
(3) |awng hriat loh hi mi malin Pathian a biakna a ni
ber a, mi dang siam \hatna a thlen lm lo (1Kor 14:2-4).
Chuvngin, Paula chuan, Kohhranho inkhwmnaah chuan \awng
hriat lohva thu sng khat sawi aiin ....thu panga chauh sawi ka
duh zwk a ni, a ti hial (1 Kor 14:19).
(4) Thu hril hi chk hle tr a ni a, \awng hriat lohtea
thusawi pawh khap loh tr (1 Kor 14:39).
(5) |awng hriat loh hi hman sual awl tak a ni a, a
hlauhawm thei hial bawk. Thlarau lama chapona a thlen thei a,
chu chuan kohhranhovah in\hen darhna a thlen thei.
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

176

(6) Kohhranho inkhwmnaah \awng hriat lohva


thusawi mur mur chu tna chi khat ni hialah Paula chuan a ngai
a (1 Kor 14:23). Chuvngin, \awng hriat lohva thusawi chuan a
hrilhfiah theih nn \awng\ai tr a ni (1 Kor 14:13).
(7) |awng hriat loh hi a dawngtuin a awmzia a hre
nghl mai chuang lo va, hrilhfiah a nih loh chuan mi dang tn
awmzia a nei teh chiam lo. Chuvngin, a changtuin a hrilhfiahna
a dawngin a dawng lo thei a. A dawng lo a nih chuan mi dangin
Pathian hnn a\angin an dawng thei.
Kan sawi tk a\ang khn hngte hi chhinchhiah ila:
Tihdam theihna thilpk hi Thlarau Thianghlim thilpk
pawimawh tak a ni. Tihdam theihna thilpk thuah hian rinna
avnga dam theih a ni a, dktawr leh damdawi avnga dam
theih a ni a, tihdamnaah hian eng pawh hmanruaah hmang ila a
tidamtu chu Pathian a nih tih pawm tr a ni. Tihdamna
chungchngah hian damdawi hmang a ni emaw, rinna hmang a
ni emaw a tak leh rin tlk a awm laiin, a lem leh inbumna thil
pawh a awm ngei a ni tih hriat a \ha, fmkhur a \l khawp mai.
A pwng a puia thil mak zawn lutuk a him lo thei tih hriat a \ha.
Thlarau thilpkte a bkin \awng hriat loh te hi rilru luah khahtr
lutuk tr a ni lo va, a hman dn trah pawh Bible-in a sawi ang
ngeiin fmkhur takin kan hmang tr a ni. Thlarau thilpk dawng
apiangte chuan, thlarau lama inpumkhat nn te, kan zavaia \hat
tln nn te, in tih swt tawn nn te, Pathian ram zau nn tea
hman a nih theih nn \awng\aiin kan dl fo tr a ni.
Sawi ho tr
1.

Tihdamna leh rinna inlaichn dn sawi ni se.

2.

Tnlai hunah hian Pathianin thilmak la ti zlin kan hria


em?

www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

177

August 21
ZIRLAI 31
KHAWNGAIH RAWNGBWL HNA
Chhiar tr: Ephesi 4:11-13
Ephesi 4:11-13: Tin, rinna leh Pathian Fapa hriatna kawngah
chuan thu khat vuaa, puitlinga, Krista famkimna lenzia tluka
kan zaa kan lo awm hma loh zawng, rawngbwl hna thawk
tra mi thianghlimte tihfamkim nn, Krista taksa siam \ha
trin \henkhatte chu tirhkoh atn te, \henkhatte chu zwlnei
atn te, \henkhat chu Chanchin |ha hriltu atn te, \henkhatte
chu kohhran chwmtu leh zirtrtu atn te a pe a.
Thuvawn: Amah azrah taksa pumhlm chuan inzawmna
tinrng thawh avnga rem taka inchuktuah leh inzawm
khwmin, png tin thawhzia ang \heuhvin hmangaihnaa
insiam \ha trin taksa chu a lo tipung \hn a ni (Eph 4:16).
Tirhkoh Paulan Thlarau Thianghlimin khawngaihna
thilthlwn pk (rawngbwl hna) ringtute tna a siam thu hi hmun
hrang hrangah kan hmu a. Hei hi Thlarau Thianghlim zra thilpk
chi hrang hrang ringtuten an dawn, kohhran rawngbwlnaa lo
lang chhuak a sawite a ni. Chngte chu a tlngpuiin kan zir
dwn a ni.
1.

Tirhkoh
Ringtute hnna Thlarau Thianghlim thilpk lan chhuahna
pawimawh tak Paulan a sawi chu Tirhkohte rawngbwl hna hi
a ni. Thirkoh tih hi Grik \awngin apostolos tih a ni a, apostol
tia hman pawh a theih tho niin a lang. Thuthlung Tharah chi
thum angin kan hmu a. Pakhatnaah chuan tirhkah/thuchah kengtu
tihna a ni. Chu chuan zirtr swm leh pahnih te kha a kwk bk
deuh a ni. Anni kha Thuthlung Thara dinhmun pawimawh bk
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

178

chang/luahtute an ni (1 Kor 15:5; Thup 21:14). Pahnihnaah chuan


swm leh pahnihte znga mi ni lo, Paula te, Barnaba te, Isua
unau Jakoba te, Sila te, Junia leh Andronika te kha tirhkoh tih
hian a huam bawk. Pathumnaah chuan tirhkohte ni wm bera
ngaih theih 1 Korinth 15:7-in tirhkoh zawng zawngte a
tih, an hming sawi lan loh kan hmuhte kha an ni bawk. Ringtu
hmasaten tirhkoh ni tra tehna tlinga an ngaih chu Tholeh Lalpa
a hring a hrna hmutute leh a thawhlehna hriatpuitute leh a
tirhkoh, zwlneite lungphm innghahna znga mi ringtute tna
thawhpui hi an ni. Paula rilruah chuan tirhkohte rawngbwlna
chu tualchhng kohhran mal maiah ni lovin hmun tinah a
pawimawhna a lian a, kohhran hrang hranga awmte mamawhna
leh a \l ang zla rawngbwltu anga ngaihna a lian a,
rawngbwltu dang a tr lante aiin an thuneihna pawh a sng bk
a, kohhran hmasa hun lai chuan engkima hotu leh slsutu an ni.
2.

Zwlnei
Thlarau Thianghlim thilpk lan chhuahna dang Paulan a
sawi chu zwlnei hna hi a ni. Zirlai hmasa lama kan sawi tawh
ang khn zwlneite hi hrilhlwktu aiin Pathian duh zwng puang
chhuaktu anga ngaih an ni zwk a. Huaisen tak leh dik takin
Pathian duh zwng an puang chhuak a, chu chu mipuiin an zawm
loh erawh chuan a hnua thil lo thleng tr puan chhuah a \l
vngin hrilhlwkna an keng tel ve chauh zwk a ni. An thusawi
chuan thiltihtheihna a ken tel avngin sim tra mite sual hriattr
leh kohhranhote tna chakna thar thlen tra fuihna leh thlamuanna
thu sawitu an ni. Zwlnei hna pawimawh dangte chu hriatna
leh \hatna lama rilru tihhmaswn te, inzirtr te, fuih te leh
inthlamuan te a ni. Zwlnei hnathawh, Pathian thu dawn leh
puan chhuah te kha Thlarau hruaina hnuaia mi a nih avngin
Thuthlung Thar bu an pawm hma thleng khn a pawimawh m
m a; mah se, Thuthlung Thar bute hman lr a lo nih tkah khn
kum zabi pahnihnaah chuan sawi tr an awm tawh lo. A chhan
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

179

chu tirhkohte thuziak thuneihna keng tela an pawm, chhiar mai


theih tr tam tak a awm tk avng leh chu chuan zwlneite
thuneihna a rawn luahlan tk zl vng a ni. Rawngbwltu zin
vk \hnte aiin tualchhung rawngbwlna dah pawimawhna a lo
ni tial tial a, chu bkah zirtrna him lo keng thusawitu tam tak
an lo awm a, zwlnei derte an lo chhuak ta zl bawk nn, chuai
lam an pan ta a ni. Tichuan, zwlnei hna chu tualchhng kohhrana
Upa leh Pastor-ten an chelh ta bera ngaih a ni. Tnlaiah
hrilhlwkna te hi a la awm a nih pawhin Bible-a mi anga rin
tlk an ni tawh lo. Pathian inpuanna leh a duh zwng hriattrna
zwlneiten an dawn \hin ang pawh kha chiang taka sawi tr a
vng ta hle. Chuvngin, zwlnei thuchah, inlrna leh hrilhlwkna
tih vl hi pawm dn twk thiam a \l ta hle. Paula pawh khn
Korinth khuaa ringtute chu zwlnei derte leh tirhkoh derte laka
fmkhur a \l thu a sawi uar hle a ni (2 Kor 11:4, 13-15).
3.

Chanchin |ha hriltu (Evangelist)


Chanchin |ha hril hi kohhran leh ringtu tn hna pawimawh
ber a ni a, he hna thawk tr hian Thlarau Thianghlim
thiltihtheihna, tihchakna leh tihhuaisenna a pawimawh. Chanchin
|ha hriltu tih hi Bible-ah a lang tam lo va, Thuthlung Tharah
hmun thumah chauh kan hmu: Lukan Philipa chu Chanchin |ha
hriltu a ti a, Philipa hian fanu pali zwlnei a nei nghe nghe a ni
(Tirh 21:8); Paulan Pathianin kohhran tn Chanchin |ha hriltu
a pe a ti a (Eph 4:11); Paulan Timothea chu Chanchin |ha hriltu
hna thawk trin a ti (2 Tim 4:5). Epaphra pawh an zngah a
chhiar tel theih wm e (Kol 4:12). Chanchin |ha hriltu tih emaw,
Pathian thu hrila vk vl tih emaw pawh ni sela a sual chuang
lo vang. Pathian thuhriltute hi tirhkoh/tirhkah, Chanchin |ha
puang darhtu an ni a, an hna lam sawi chuan Pastor hna pawh
an thawk tel ve; mahse, an thu chah innghahna pui ber chu Isua
thihna leh thawhlehna, a lo kal lehna leh chumi atna Isua ring
tra mite buatsaih a ni.
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

180

Lal Isua khn zirtr leh Ram Chanchin |ha hrilin Galili
ram zawng zawng a fang chhuak vek a (Mt 4:23; 9:35), hnam
zawng zawnga Chanchin |ha hrilh darh a nih hnuah twpna
a lo thlen tr thu a sawi (Mt 24:14; Mk 3:10). Hng a
rawngbwlna atn hian Thlarau Thianghlim tihchakna a
pawimawh a, Thlarauva a khah hnuah rawngbwlna a \an
chauh a ni. Thuthlung Thara Chanchin |ha hriltu langsr ber
pakhat chu Tirhkoh Paula a ni a, Krista nna an intawh hnu
lam chu Chanchin |ha hril nn a hmang ral vek a tih theih
hial wm e. Ani pawh hi Thlarau Thianghlim tirha
rawngbwla kal chhuak a ni a, a rawngbwlnaah hian Thlarau
Thianghlim thiltihtheihna leh kaihhruaina a lang nasa a ni. A
\hahnemngaihzia pawh, Pathian khawngaihna Chanchin |ha
hriattr tr, Lalpa Isua hnn a\anga khami rawngbwl hna ka
hmuh kha thawk zo phawt ila, ka nun pawh thlkhlelh tlkah
ka ruat lo ve, tia a sawi hian a lantr chiang hle (Tirh 20:24).
Chutih rual chuan a inngaitlwm m m a, Chanchin |ha
hril mah ila, chhuan tr rng rng ka nei si lo, tihmkmawh
ka chungah a innghat a ni si a: Chanchin |ha hril suh ila, ka
chung a pik dwn si a, a ti mai a ni (1 Kor 9:16).
4.

Kohhran chwmtu leh zirtrtu


Paula hian kohhran chwmtu Pastor leh zirtrtu hi a dah
dn a, an rawngbwlna hi \ang dn leh inpui tawn anga ngaih a
ni. Kohhran chwm hna leh zirtr hna hi mi pakhata awm kawp
anga sawi a ni bawk. Zirtrtu leh Pastor te hi mi thuhmun anga
ngaih an ni tlngpui. Tualchhng rawngbwltute an ni a, a hmaa
kan sawi tkte kha chu hmun hrang hranga vk vla, khawvl
huapa rawngbwltu anga ngaih an ni. Tirhkohte leh Chanchin
|ha hritute hna bk chu hmun hrang hranga kohhran din a ni a,
zwlnei hna chu Pathian hnn a\anga an thu dawn, an hun laia
mite hnna puan chhuah a ni a. Pastor leh zirtrtu hna chu ni tina
kohhran mite nun vila, siam puitlin a ni.
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

181

Pastor tih hi bermpu tihna a ni a, Pastor, Bishop leh


Upate kwka kan sawi chuan an hna chu kohhran mite chwm,
vn him, klkawi leh endik te a ni. Pastor chu bermpu a nih
avngin a bermte thlarau lam chawa chwm leh hlauhawm
laka vn him chu a hna a ni. Lal Isuan ama nihna sawiin Berm
vngtu \ha a inti a (Jn 10:11,14), Berm vngtu ropui tih leh
Thlarau vngtu leh hotu tiin sawi a ni bawk (Heb 13:20; 1
Pet 2:25; 5:4). Lal Isua hnuaia bermpu chu Pathian pwl ho
enkawl tra tih a ni (1 Pet 5:2). Pastor-te chu zirtr thiam ni
tra fuih an ni bawk (1 Tim 3:2; Tit 1:9). Kohhranah
rawngbwlna fung pawimawh tak chelhin, kohhranho tna
Krista thilpk hlu tak a ni (Tirh 13:1; Rom 12:7; 1 Kor 12: 28).
Zirtrtute pawimawhna hi kohhran \iak trah khn a lian
hle a. Bible an la nei lo va, zirtrna \ha chhiar tr lehkha ziak a
la tlm bawk si nn. Chanchin |ha ziak hmasa bera ngaih
Marka ziak hi AD 60 hnu lama mi a ni a. Isua thih hnu a\anga
AD 600 inkr zawng khn inkaihhruaina lehkhabu an nei \ha lo
va, chng hun laia kohhran nun dn kawng \ha tinrng
kawhhmuhtu chu zirtrtute hi an ni. Isua kha zirtrtu ropui leh
\ha tia sawi \hin a ni a, a chhan chu a nun leh thiltih ngei khn
thil \ha a zirtr a, a nun ngei khn mi dangte kaihhruaiin kawng
\ha a kawhhmuh \hin vng a ni. Chutiang mi chu eng lai pawhin
kohhranin kan mamawh reng a ni.
Eng pawh ni sela, kan sawi tk a\ang khian kohhran hmasa
hun lai a\anga tn thlengin ringtute tna rawngbwltute
pawimawhna leh rawngbwltute tna Thlarau Thianghlim
pawimawhna kan hre thei ang. Rawngbwltute hi an hnathawh
inang lo mah se, an pawimawhna leh \angkaina hi a inang vek
a, kohhran tn an \angkaina a inchen vek a ni. Pathian
khawngaihna azra Thlarau Thianghlim thilpk an dawn avnga
rawngbwl hna thawk thei chauh an ni a, anmahniah chhuan tr
a awm lo. Hng rawngbwltu chi hrang hrang kan sawite a\ang
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

182

hian an rawngbwl dan leh inpkna te kha kan entawn zwk tr


a ni ang. Mi dangte aia Thlarau mi zwk leh chang thk zwka
inngaihna te hi ngaisn vak tr a ni lo. Kohhranah harsatna an
thlen fo \hin avngin kan fmkhur tr a ni. Mi dang thusawi leh
kohhran dang tih dnah kan innghah lutuk a him lo thei. Isuan a
zirtrte hnena, Nangmahnin ei tr pe rawh u, a tih ang khn
mipuiten kohhranah ei tr zawng ila, kan rawngbwltute pawhin
chaw \ha ei tr min pe bawk sela, chu chu kohhranhote \hat
tlnna tr chu a ni ang.

Sawi ho tr
1.

Tirhkohte leh zwlneite rawngbwl hna kha la


pawimawh zlin kan hria em?

2.

Kohhran rawngbwlna hi khawngaihna anga dawnsawn


a pawimawhzia sawi ni se.

www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

183

August 28
ZIRLAI 32
THLARAU RAH
Chhiar tr: Galatia 5:22-26
Galatia 5:22-26: Thlarau rah erawh chu hmangaihna te,
hlimna te, remna te, dawhtheihna te, ngilneihna te, \hatna
te, rinawmna te, thuhnuairawlhna te, insmtheihna te a ni
zwk e; chutiang kalh zwngin Dn thupk rng a awm lo ve.
Tin, Krista Isua mite chuan tisa chu, a sual ngaihtuahna leh a
chknate chawpin an khngbet ta. Thlarauva nung kan nih
chuan Thlarauvah vk i awm leh bawk ang u. Incho tawna
intsk tawnin, i inngaihlu suh ang u.
Thuvawn: Chutichuan, hei hi ka ti a ni: Thlarauvah awm rawh
u; tichuan, tisa chkna chu in zwm dwn lo nia (Gal 5:16).
Thlarau Thianghlim thilpk chi hrang hrang leh chngte
chu a dawngtute nuna rah chhuah tra pk an nih thu kan zir
tawh a. Vawiinah hian Tirhkoh Paulan Thlarau rah a sawi hrang
hrangte kan zir dwn a ni.
1.

Thlarau rah awmzia


Thlarau rah chu Thlarau Thianghlim hnathawh zra nun dn
\ha ringtu nuna lo lang chhuak \hn hi a ni. Hei hian dn zawm
avnga nungchang \ha satliah a kwk lo va, ringtu nuna Thlarau
Thianghlimin nun dn \ha a thawh chhuah sawina bk a ni. Paula
hian Thlarau rah hrang hrang a sawite hi rah pakhat angin Thlarau
rah tiin a sawi \hn. Thlarau rah chu Galatia 5:22-23-ah thil pakua
kan hmu a. Zir a awlsam theih nn Thlarau rah pakuate hi thei rah
bwr pathum, bwr tina rah pathum zl awm angin kan \hen ang a;
thei rah bwr tin hi hlwm khata dah khwm zlin eng nge an nih
kan sawi fiah nghl zl ang.
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

184

Hmangaihna, hlimna leh remna hi thei rah bwr hmasa


ber chu a ni a; hei hian Pathian nna kan inlaichnna lam a kwk
a. Dawhtheihna, ngilneihna leh \hatna hi a bwr hnihna a ni a;
hei hian kan mihringpuite nna kan inlaichnna lam a kwk a.
Rinawmna, thuhnuairawlhna leh insmtheihna hi a bwr thumna
a ni a; hei hian mi mal nuna lang chhuak tr lam a kwk thung.
2.

Pathian nna kan inlaichnna lam kwk Thlarau rah

(1) Hmangaihna: He laia hmangaihna tih hi hmangaihna


sng ber (Agape) sawina a ni a. Hmangaihna tih hi \awngkam
lr tak a ni a; mahse, hmangaih dn erawh chu a inchen lo thei
hle a ni. He laia hmangaihna tih hi hmangaihna sng ber sawina
a ni a, kan chunga a \ha lo lam titute leh hmlmate hial pawh
thungrl lova thil \ha ber duhsakna nun hmangaihna a ni.
Hmangaihna hi thlarau rah zngah dah hmasak ber a ni a, thil
dang tih nna mamawh hmasak leh \l a nih vng a ni.
Hmangaihna hian Pathianin min hmangaihna te, ringtuten amah
kan hmangaih lt ve thungna leh kan mihringpuite nna kan
inhmangaihna te a huap vek a ni. Paula hian hmangaihna
chungchng a sawi nasa hle a. Hmangaihna a\anga tih a nih loh
chuan mihring a\anga chhuak thil \ha zawng zawng pawh eng
mah lo mai an nih thu a sawi hial a, hmangaihna chu dn zawh
famkimna a nih thu a sawi a ni (1 Kor 13:1-13; Rom 13:8).
(2) Hlimna: He hlimna hi sakhuana leh Pathiana innghat
hlimna (khara) sawi nn an hmang bk a. Khawvl thil leh
ropuina lema hlimna a ni lo va, eng thil emawa hlawhtlinna
kan neih avnga hlimna lah a ni hek lo. Thlarau rah hlimna dik
tak innghahna chu Pathian a ni a, Pathian a\anga chhuak lo chu
hlimna tak tak a tling lo. Miin hlimhlawp thil leh nun nawmna,
khawvl thila khawsak theihna leh nun hlimna te chu a nei a ni
thei e, Pathian pk hlimna nn chuan inhlat tak a ni. Pathian
hmangaihnaa chhn khah thinlung chu lungngaihnaten tlk buak
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

185

mah sela, a hlimin a lwm zl \hn (2 Kor 6:10). Hlimna hi


thlarau lama lungawina leh lwmna rah chhuah a ni.
(3) Remna: Grik \awnga remna (eirene) chuan rorltu
\ha leh ngilnei hnuaia hlim leh thlamuang taka awm tih a kwk
deuh bk a. Thuthlung Tharah chuan remna tih hi Thuthlung Hluia
shalom lehlin nn an hmang a, chu chuan tisa leh thlarau \hat
tlnna leh induhsak tawnna te a huam vek a. Buaina awm lo
satliah ni lovin, buaina pumpelh duh avnga inthiarfihlm lam
emaw ni hek lovin, tute tn pawha \hat tlnna tr, mite chunga
a \ha ber duhsakna hi thlarau rah remna chu a ni. Remna leh
thlamuanna te hi hmangaihnaa innghat tho a ni. Pathian
hmangaihnaa khat thinlung chuan helna a titwp vek thei.
Hmangaihna chauhvin mihring thinlung sak a tinm thei a, chu
chuan remna a thlen \hn a ni.
3.

Mi dangte nna inlaichnna lam kwk Thlarau rah


(1) Dawhtheihna: Dawhtheihna tih hi \awng bul lamah
chuan makrawthumia tih a ni a, mihringpuite chunga hman
bk a ni a, thil dangah an hmang ngai lo. Mi zaidam, thinrim
har sawina a ni a. Mite chunga thinrim ai chuan mahni pawhin
tawrh zwk duhna khawp rilru sawina a ni. Thuthlung Thara
hman dn langsr takah chuan Pathianin mihringte chunga a
rilru put dn, a dawhtheihzia sawi nn hman a ni a (Rom
2:4; 9:22; I Pet 3:20). Chutiang rilru chu ringtute pawhin an
pu ve tr a ni (Eph 4:1-3; Kol 3:13).
(2) Ngilneihna: Ngilneihna hi a dawt chiaha \hatna tih
nn hian inhnaih tak a ni a. He \awngkam lo chhuahna krestotes
hi a hmanna azirin \awngkam awmze hrang hrang neia lehlin
theih a ni. Ei tr lam sawina atn hman a nih chuan tui emaw
thlum emaw tihna a ni a; thil hahdam lam sawina atn hman a nih
chuan nuam/hrehawm lo sawina a ni bawk. Mihring inlaichnna
chungchngah chuan ngilneihna tih chu mite tna hrawn nuam, dam
duam mai tihna a ni.
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

186

(3) |hatna: |hatna sawi nna Paula \awngkam hman


agathosune (A-ga-thaw-su-ne) hi Bible \awngkam bk a ni a;
khawvl thil sawina \awngkamah Grik-hoten an hmang ve lo.
|hatna sawina \awngkamah rau rau pawh he Grik \awngkam
hian a huap zau ber a. A lan chhuahna lamah pawh mawi a
kwk tel. Ngilneihna chuan mi a \anpui thei chauh a; \hatna erawh
chuan zilhna te, tihdikna te leh thununna te a keng tel. Chng thil
chu an \hat duhna avnga tih a ni.
4.

Mi mal nun lam kwk Thlarau rah


(1) Rinawmna: Hei hi Grik-hoten mi rin tlk, innghah
ngamna tling (Grik-pistis) an sawina \awngkam tlnglwn a
ni a. Thlarau rah rah chhuahpuitute chu mi dangte tn pawh
innghah ngamna an ni \hn. Chu mai chu ni lovin, Pathian
tna mi rinawm, a tn thih thlenga tuar ngam khawpa rinawm
sawina a ni tel nghl bawk, Thih thlengin rinawmin lo awm
rawh tih a nih kha (Thup 2:10).
(2) Thuhnuairawlhna: Bible-in thuhnuairawlh a tih
(Grik-prutes) hi \awngkam khat leka lehlin hleih theih loh
khawpa awmze thk a ni a. Thil pathum ken tel a nei a;
chngte chu
(1)
(2)
(3)

Pathian hnna intukluhna (Mt 5:5; 11:29; 21:5).


Zirtr theih, zir tra inngaitlwm (Jak 1:21).
Mi dang dinhmun ngaihtuahpui thiam leh hrethiam
(1 Kor 4:21; 2 Kor 10:1; Eph 4:2).

Hng thil pathumte hi an inkawp tlat a, lk hrana mal


neih theih a ni lo. Thuhnuairawlh tih \awngkam hi Grik-hote
chuan ran sawizawi tawh sawi nn an hmang \hn a; ran
sawizawi tawh chu a neituin a duh duhin a thunun thei \hn.
Chutiang deuh bawk chuan thlarau rah thuhnuairawlhna chang
tawh chu a neitu Krista tn duh duha hman theih a ni tr a ni.
Thuhnuairawlh tih hi Mizo \awngah hian a chiang zaw ber wm
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

187

e; mi thu hnuaiah kan thu kan rawlh tihna a ni. Krista thuhnuaiah
kan thu kan rawlh ang a; mahni thu ni lovin Krista thu thuin kan
awm dwn tihna a ni.
(3) Insmtheihna: Hei hi mahni duh zwng leh chk
zwng laka insmtheihna (Grik-egrateia) a ni. 1 Korinth 9:25ah chuan infiam mite engkimah an insm thu sawi nn hman a
ni a; 1 Korinth 7:9-ah chuan mipat hmeichhiatna kawnga
insmtheihna thu sawi nn hman a ni thung. Thlarau rah
insmtheihna chu mahni duh zwng leh chk zwng apiang ti
lova Pathian duh zwng ti tra inpkna nun a ni. Ringtu chu a
sual ngaihtuahna chawpin Krista hnna khenbehin a awm a,
nun thar leh thianghlima nung trin Krista rualin kaihthawhin a
awm a, a nunah rah duhawm tak a chhuah theih nn Thlarau
Thianghlimin a awmpui \hn a ni.
Kan sawi tk a\ang khian Paulan Thlarau rah chungchng
a sawi kan hre ta a. Mizote hian Thlarau thilpk leh a hnathawh
kan tuipui viau laiin, mi mal leh huho nuna a rah chhuah tr lam
kan hlamchhiah mah mah niin a lang. Tirhkoh Paulan rah a sawiin
Pathian nna inlaichnna lam kwk te, kan mihringpuite nna
inlaichnna lam kwk leh mi mal nun lam kwkin a sawi thliah
a. Hng Thlarau rahte kan nuna a lan chhuah theih nn Thlarauva
kan awm a ngai a ni.
Sawi ho tr
1.

Thlarau rah tak leh tak lo engtin nge kan hriat theih ang?

2.

Paulan a sawi bk Thlarau rah awm theiin kan hria em?

www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

188

|HEN VI
THLARAU THIANGHLIM - KOHHRAN THURINAH

|hen ruknaah hian zirlai panga a awm a, Thlarau


Thianghlim hnathawh Kohhran Thurin chi hrang hrangin a sawi
dn kan zir dwn a, hetah hian Tirhkohte Thuvawn, Nicea
Thuvawn, Westminster Thurin, Welsh Thurin leh Presbyterian
Kohhran Thurin te kan chhui bk deuh dwn a ni.
...
September 4
ZIRLAI 33
THLARAU THIANGHLIM - TIRHKOHTE
THUVAWNAH
Chhiar tr: Hebrai 3:12-15
Hebrai 3:12-15: Unaute u, fmkhur rawh u; chuti lo chuan
Pathian nung chu bnsan trin, in zngah tu chhngah pawh
rin lohna thinlung sual a lo awm dah ang e. Vawiin an tih
chhng hian ni tinin infuih tawn zwk rawh u; chuti lo chuan
in znga mi tu pawh hi sual bumnaa tihkhauhvin in awm
dah ang e. Krista changtute kan lo ni ta si a, kan rin chhan
\an tirhna kha a twp thlenga nghet taka kan vawn tlat
phawt chuan,
Vawiin hian a aw in hriat chuan,
An tihvui lai ang khn
In thinlung tikhauh suh u,
an tih chhng zawng hian.
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

189

Thuvawn: Kan beisei thurin hi nghng lovin i pawm tlat ang


u, thutiamtu chu a rinawm si a (Heb 10:23).
Tirhkohte Thuvawn
Engkimtithei, Pa Pathian,
Lei leh vn Siamtu chu ka ring,
A Fapa mal Isua Krista,
Kan Lalpa ka ring a.
Ani chu Thlarau Thianghlimin a paitr a,
A nult laiin Marin a hring a.
Pontia Pilatan nasa takin a tuartr a,
Khenbehin a awm a.
A thi ta a, Phmin a awm a.
Mitthi khuaan a zuk kal a,
Ni thum niah mitthi zng ata a lo tho leh a.
Vnan a lwn chho leh a,
Engkimtithei Pa Pathian ding lamah a han \hu ta a.
Chuta \angin a lo chhuk leh ang.
Mitthi leh mi nung rorlsak trin.
Tin, Thlarau Thianghlim ka ring a,
Mi zawng zawng tn Kohhran Thianghlim awm hi ka ring a.
Mi thianghlimho inpwl khwm hi ka ring a,
Sual ngaihdamna ka ring.
Taksa thawhlehna ka ring a,
Chatuana nunna nn. Amen.
Tirhkohte Thuvawn hi Khawthlang Kohhranhote chuan an
hman lr deuh ber a ni a, kohhran mi nwlpuite pawhin an hriat
lr ber a ni bawk. Kristian tam berin Lalpa |awngtaina nn
hian en lova an sawi theih a ni a. Thuvawn dangte aiin Pathian
biaknaah pawh an hmang zing zwk bawk. Kohhran hmasa hun
laiin Krista an rinna an puan chhuah dn chu Krista chu Lalpa
a ni tih a ni a, baptisma chan dwnin an puang chhuak \hn.
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

190

Chumi a\ang chuan he thuvawn hi a lo piang chhuak a, tn thleng


hian kohhranhovin Pathian biak nn an la hmang zl a ni. Tn
\umah hian Tirhkohte Thuvawnin Thlarau Thianghlim
chungchng a sawi dn kan zir ang.
1.

Tirhkohte Thuvawn \obul leh a pawimawhna


Tirhkohte Thuvawn hi kum zabi khatna twp lam a\ang
daih tawha a ruangm hi lo awm tawh nia sawi theih a nih
laiin, tna kan neih ang deuhva an hmuh theih hmasak ber chu
kum AD 390-a Milan khuaa Synod-in Pope Siricius-a hnna an
lehkha thawnah a ni a. He Synod lehkha thawn hi Milan khaw
Bishop Ambrose-a duan nia ngaih a ni. Ambrose-a chuan
Tirhkoh 12-te khn intwk khwmin Thuvawn hi an phuah
khwm ni ngeiin a ring a. Ambrose-a rin dn chu thlwpin AD
404 khn Rufinus-a pawhin Thuvawn hrilhfiahna a ziakah
hetiang hian a sawi- Pentikos ni khn Tirhkohte chu \awng chi
hrang hranga thu sawi theihnaa thuamin an awm a. Tichuan,
ram hrang hrangah Chanchin |ha hril tra tirh chhuah an ni ta a.
An in\hen dwn \pin Krista ring tra mite an va swm hnnah
thu hran an sawi loh nn, an thuhril tr tlngpui ngaihtuahin
hmun khatah an inhmu khwm a. Chuta an awm khwm lai chuan
Thlarau Thianghlimin an khat a. Tirhkoh tinte chuan an thuhril
trah chuan \ha nia an hriat an thawh khwm \heuh va; tichuan,
he thuvawn hi an siam chhuak ta a, ringtu an siamte zirtr atna
hman tlkah pawmin an nemnghet nghl a ni, tiin.
Kum zabi kuana trah khn Rom lalber Charles Ropuia
(Charlemagne) chuan a khua leh tuite chu he thuvawn hi en
lova thiam vek tr leh mi dangte pawh zirtr thei trin thu a pe
a. He thuvawn thiam lo leh hre lo apiangte chu an fate baptisma
chantr tlk lovah a ngai a. Heti taka a ngaih pawimawhna chhan
chu Pathian biak dn mumal tak tihchhuah a duh vng leh puithiam
zawng zawngte zirtrna chu inang tlng vek se a duh vng a ni
ber a. Tichuan, kum zabi kuanaah chuan he Thuvawn hi Pathian
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

191

biakna hmanraw tlingah Pope chuan ngaiin an hmang zui ta zl


a. Tn hma kum zabi hnihna a\anga a ruhrel an lo hriat leh
hman fo tawh \hin kha kimchang zwkin tna mi ang hian
kohhran chuan a hmang zui ta zl a ni.
Tirhkohte Thuvawn hian Bible thuchah laipui a sawi a,
hmnlai ata tn thlengin kohhran tn a pawimawh reng. Rinna
sawi fiah nn a pawimawh a. Ringtu chuan eng nge a rin tih a
sawi fiah thiam tr a ni a. Hei hi ka innghahna a ni, Ka rina
chu ka hria tiin fel takin a rin Pathian chu a puang chhuak tr a
ni. He Thuvawn hi kohhran hmasa hun laiin kohhrana tel tharte
buatsaih nn an hmang a, dn zawhkim trte chu thurin an zirtr
a, he thuvawn hi en lova sawi thei trin an pht tlat a ni. Miin
Pathian, Isua Krista leh Thlarau Thianghlim a rinzia kohhran
mipui hmaa a puan veleh dn zawhkim a lo ni. He thuvawn hi
kohhran inkhwmnaah leh mi mal Pathian biaknaah an sawi
\hn.
Rinna dik leh dik lo teh nn Tirhkohte Thuvawn hi
hmanraw \angkai a ni: Tirhkohte rinna kha a hnua kohhrante tn
rinna bulpui a lo ni a. Kum zabi pathumna chanve hma lama
kohhranhote rinna bulpui leh innghahna chu Pathian pakhat,
Engkimtithei, Lei leh vn Siamtu ka ring tih kha a ni. Zirtrna
dik lo leh rinna kal kawi tam tak krah ringtu dik chuan a rinna
dik leh dik loh teh nn leh fiah nn thuvawn hi a hmang \hn tr
a ni.Thlarau lam chaw \ha leh \angkai a ni bawk a. He thuvawn
hian Kristian thurin dik zawng zawng a khaikhwm avngin
hnwl tr bk a awm lo va, a vai hian thlarau lam chaw \ha a
ni. A vaia pawm rual tr a ni a, png eng emaw chauh miin a
pawm tr a ni lo.
2.

Tirhkohte Thuvawnin Thlarau Thianghlim a sawi dn


Tirhkohte Thuvawnin Thlarau Thianghlim chungchng hi
hmun hnihah hetiang hian a sawi a
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

192

(1) Thlarau Thianghlim ka ring a: He thu tawi t hian


ringtu hmasate tna Thlarau Thianghlim dinhmun leh a
pawimawhna a tichiang twk hle. Kum zabi hnihna hun laia
Montanus-a zirtrna lo chhuak khn Thlarau Thianghlim
pawimawhna rawn sawi uarin, amah Montanus-a chu Thlarau
Thianghlim neia, Thlarau Thianghlim tiam lo thlen famkimnaah
a inchhl nghe nghe a ni. Kum zabi pahnihna hun lai bawk hian
Thlarau Thianghlim hi Pathian tak ni lova, a thiltihtheihna
(power) anga sawina leh zirtrna a lo chhuak a. Kohhran hnna
Pathian pk, Tirhkohte huna awm nasa \hn, a hnua awm ta
mang lova sawi a ni a. Chutiang ngaih dn nei zngah chuan
Arius-a pawh a tel a. Fapa chu thilsiam a ni a, Thlarau
Thianghlim phei chu Fapa ai pawha a dinhmun chu la hniam
lehzual niin a zirtr a ni.
Nicea Council an neih zawh hnuah Macedonius-a pawhin
Thlarau Thianghlim chungchngah inhnialna rawn tichhuakin,
Pathian ni lo, thilsiam niin a rawn zirtr ve a. Thlarau Thianghlim
chu Pathian a nih chuan, hrin emaw, hrin loh emaw a ni tr a ni.
Hrin a nih leh nih loh hi Pathian thuin a sawi chian loh avngin
thilsiam a ni, a ti. A sawi zlnaah Thlarau Thianghlim chu hrin
loh a nih chuan awm \an ni nei lo, pakhat aia tam a awm tihna a
ni ang a, hrin a nih chuan Pa hrin emaw, Fapa hrin emaw a ni
ngei ang. Pa hrin a nih chuan Fapa pahnih an awm tihna a ni ang
a; Fapa hrin ni se Pathianin tupa a nei tihna a ni ang tiin a zirtr
a ni.
A chunga kan sawi anga zirtrna leh inhnialna laka kohhran
humhim tr leh thurin dik innghahna ni tra Tirhkohten, Tin,
Thlarau Thianghlim ka ring a, tia an lo puang chhuak hi a hlu
hle a. He thu hi Pa leh Fapa ang bawka Thlarau Thianghlim hi
Pathian tak, Pa leh Fapa nna nihna thuhmun nei, chatuan mi,
danglam lo, ropuina leh thiltitheihnaa intluk an nih thu
nemnghehna leh puan chhuahna a ni. Kum AD 381-a
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

193

Constantinople-a Inkhwmpui (Council)-in Thlarau Thianghlim


Pathian tak a nih thu a nemngheh \uma a thusa berte znga mi,
Bishop Basil-a phei chuan, Thlarau Thianghlim hi Pathian a
nih loh chuan Pa Pathian nn min inremtr thei lo vang a, Krista
anna lamah min siam thar thei hek lo vang, a ti a ni.
(2) Ani chu Thlarau Thianghlimin a paitr a: He
thu hi Pathian mihringa a lo chan chungchnga Thlarau
Thianghlim hnathawh puan chhuahna pawimawh tak a nih
rualin, Pathian pakhata minung pathum, Pa leh Fapa leh
Thlarau Thianghlim inpumkhatna leh inlaichnna nemnghehna
leh puan chhuahna a ni. Pathianin mihring leh khawvl sual
laka chhandamna hna a thawhnaah hian Pa leh Fapa leh
Thlarau Thianghlim an tel kim a. Chhandamna hna thawk
trin Pain Fapa a tr a, Pathian Fapa mihring taka a lo chan
theihna atna thawktu chu Thlarau Thianghlim a ni. Sual laka
mihring chhandamna hna hi Pathian khawngaihna hnathawh
a ni a. Pathian chauh lo chuan mihring tn thawh theih a ni
lo. Chuvngin, nula thianghlim Mari mipa tel lo pawha
naupaitr theitu awm chhun chu Thlarau Thianghlim a ni a.
Hei hian Thlarau Thianghlim hi mihring leh khawvl
chhandamna thlentrtu pawimawh tak a ni tih a tr lang a.
Lal Isua chhandamna hnathawh zawng zawnga puitu leh
tichaktu a ni.
Isua Krista, Thlarau Thianghlimin Mari a paitr thu hian
chhandamna siam kawngah Fapa a mal tlat lo. A tr a\angin
Thlarau Thianghlimin a awmpui a. Lal Isua hi Pathian mihringa
lo chang, mihring tak leh famkim ni mah se, sual a nei lo. Sual
laka a fihlim chhan hi nula thianghlim Marin a pai leh a hrin
vng ni lovin, Thlarau Thianghlimin a awmpuia, a tihthianghlim
vng a ni. Baptisma a chan a\anga khawvla chhandamna hna a
thawh chhng zawng, kraws-a khenbeh a tuar thlengin a
kaihruaiin, a tichak a. Chu chauh ni lovin, thihna ata kai thotu
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

194

pawh Thlarau Thianghlim a ni. He Thlarau Thianghlim heti


taka Lal Isua Krista awmpuitu hi ringtute awmpuitu, tinungtu
leh tichaktu a ni tih Tirhkohte Thuvawn hian a puang chhuak a.
Taksa thawhlehna ka ring tia a puan chhuah rual hian, Thlarau
Thianghlim hi Lal Isua lo kal leh huna amah ang bawka thihna
ata min kai thotu tr a ni tih a puang chhuak bawk a ni.
Tirhkohte Thuvawn hi ringtute inpumkhatna atn a
pawimawh a ni. Ringtuten Pathian biaa he thurin hi an hman
hovin, Lalpa pakhat, rinna hmun khat, baptisma hmun khat,
engkim, Pathian leh Pa pakhat, vuantute an nihzia an lantr
\hn. Chu chu bul hmun khat, chnna hmun khat leh twpna hmun
khat an ni tihna a ni. Chuvngin, he thuvawna chnghote chu
sual vnga \hen darhin awm mah se hmangaihna avngin an
inpumkhat leh \hn a ni. Tirhkohte Thuvawn hi ringtute thu hril
leh zirtrna atna hmanraw \angkai petu a ni bawk.

Sawi ho tr
1.

Tirhkohte Thuvawn hlutna kan hriat apiang sawi ni se.

2.

Thlarau Thianghlim hi Pa leh Fapa ang tak hian kan


ring em?

www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

195

September 11
ZIRLAI 34
THLARAU THIANGHLIM - NICEA THUVAWNAH
Chhiar tr: Johana 16:7-15
Johana 16:7-15: Nimahsela thu dik tak ka hrilh a che u; ka
kal in tn a \ha e; ka kal loh chuan Thlamuantu chu in hnnah
a lo kal dwn si lo; ka kal erawh chuan in hnnah ka rawn
tr ang. Ani chu a lo thlen chuan sual thu-ah te, fel thu-ah
te, rorl thu-ah te khawvl an thiam loh a hriattr ang: sual
thu-ah te thiam loh an chang ang, kei mi rin loh avng hian;
fel thu-ah te thiam loh an chang ang; Pa hnnah ka kal
dwn a, nangnin mi hmuh leh dwn tawh loh avng hian;
rorl thu-ah te thiam loh an chang ang, he khawvl lal hi
thiam lohva a tlk tawh avng hian. In hnnah thusawi
tr tam tak ka la nei cheu va; nimahsela, tnah zawng in
tlin rih lo vang. Nimahsela amah, Thlarau dik tak chu, a lo
thlen hun chuan thutak zawng zawngah chuan a hruai lt
ang che u: amaha phuahchawpin thu a sawi dwn si lo; thu
a dawn apiang chu a hril zwk ang; thil lo thleng trte pawh
a hriattr ang che u. Ani chuan kei mi chawimawi ang; ka
taa mi a la ang a, in hnnah a hriattr dwn si che u a. Pain
thil a neih zawng zawng ka ta a ni; chuvngin, Ka taa mi a
la ang a, in hnnah a hriattr ang che u, ka tih hi.
Thuvawn: Tin, Pa ka dl ang a, ani chuan Thlamuantu dang a
pe ang che u, chatuana in hnna awm trin (Jn 14:16).
Nicea Thuvawn
Pa Pathian pakhat, engkimtithei,
Lei leh vn leh thil zawng zawng hmuh theih leh hmuh theih
loh Siamtu chu ka ring.
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

196

Lalpa pakhat Isua Krista, Pathian Fapa mal neih chhun,


Khawvl zawng zawng awm hmaa Pa hrin chu ka ring.
Ani chu Pathian ata Pathian, ng ata ng, Pathian tak ata
Pathian tak, hrin, siam ni lo,
Pa nna nihna hmun khat, Thil zawng zawng hi Ama siam,
Amah chu keini mihringte tn leh kan chhandamna atn
vn a\angin a lo chhuk a,
Thlarau Thianghlim hnathawhin, Nula thianghlim Mariah chuan tisaah a lo chang a, mihring a lo ni a. Pontia
Pilata thuin kan tn khenbehin a awm a, a tuar a; phmin
a awm a,
Ni thum niah Pathian Lehkha thu sawi angin a tho leh a,
Vnah a lwn a, Pa ding lamah a \hu a.
Mitthi leh mi nung rorl trin, ropui takin a lo kal leh ang
a, A ramin kin ni a nei lo vang.
Thlarau Thianghlim, nunna petu leh nunna Lalpa chu ka
ring.
Amah chu Pa leh Fapa ata lo chhuak,
Pa leh Fapa nna angkhata biak leh chawimawi, zwlneite
hmanga thusawitu a ni.
Apostol-te din chhuah Huapzo Kohhran Thianghlim hi ka
ring.
Sual ngaihdam nna Baptisma pakhat hi ka pawm.
Mitthi thawhlehna leh khawvl lo awm leh tra nunna chu
ka thlr. Amen.
Khawvla kohhran pum pui thurin duan chhuah hmasak
ber chu Nicea Thuvawn hi a ni a. Kum AD zabi parukna a\ang
khn Pathian biak inkhwmnaah hman \hin a ni a, Lalpa Zanriah
Sakramen an neih apiangin he thuvawn hi an hmang tel ve zl
\hn a ni. Vawinah hian Nicea inkhwmpui neih a nih chhan te,
thuvawn siam a nih dn leh chu thuvawnin Thlarau Thianghlimin
a sawi dn te kan zir dwn a ni.
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

197

1.

Nicea Inkhwmpui koh a ni


Kohhran an lo pun zl khn Pathian biak bkah zirtrna dik
lo laka kohhran vn him a \l a. Nicea thuvawn pawh hi Arius-a,
Alexandria khaw Pastor zirtrna avnga kohhran thubuaiin a hrin
chhuah a ni. Arius-a chu Pathian thu thiam tak, Grik-ho finna
pawh hre tak, Pathian thu sawi thiam leh mi hneh thei zet mai a
ni a. Isua Pathianna chungchngah zirtrna thar a tichhuak a, Isua
chu Pathian thilsiam hmasa ber a ni a, Pa nn an nihna a
thuhmun lo. Fapa a ni a, awm \an ni nei leh awm loh hun lai
nei a ni. Chuvngin, Pathian tak a ni lo va, mihring tak tak a
ni hek lo, tiin a zirtr a ni. A thu zirtr chu thu leh hla hmangin
thiam takin a theh darh a. He a thu zirtr avng hian Alexandria
khaw bishop Alexander-a leh Alexander-a Secretary
Athanasius-a te nn nasa takin an inhnial a, zirtrna dik lo
theh darhtuah an inpuh tawn ve ve a ni. Hetia Alexandria
khaw bishop leh Pastor nasa taka an inbeih avng hian AD
320-ah bishop 100 zet kal khwmin Arius-a zirtrna chu
zirtrna dik lo tia hnwlin, amah Arius-a ngei pawh chu
kohhran a\angin an hnawt chhuak ta a ni. Kohhran a\anga an
hnawh chhuah hnuah pawh Arius-a chuan lam\ang siamin a
zirtrna chu a theh darh zui zl a, kohhran a tibuai hneh hle.
Hetih hun lai hi Rom ram lalber Constantine-a Kristiana
a inpk hlim a ni a, ram bung hnih ni \hn Khawchhak leh
Khawthlang chunga lalber a nih tirh lai a ni a, inpumkhatna an
mamawh zual lai a nih avngin kohhran chhnga buaina chu
Constantine-a chuan a vei hle a. A ngaih dn chuan lalram
inpumkhatna hian kohhranho inpumkhatna a pht tlat niin a hria
a, Kohhranho znga buaina leh inpumkhat lohna hi indona dang
zawng zawng ai pawha hlauhawm zwk a ni, a ti hial a ni. A
ram chhnga miten inpumkhatna \ha tak an neih laia kohhranho
znga rin hranna leh in\henna lo awm chuan a rilru a tina hle a.
Alexander-a leh Arius-a chu lehkha thawn ve vein, an inhnialna
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

198

chu thil \l lo leh tthlk tak nia a hriat avngin titwpa inrem
trin a ngn a. Mahse, a lehkha thawn chuan kawngro eng mah
su thei lovin, buai lam a pan leh zl avngin lalber Constantinea chuan Bithunia (Turkey) ram khaw pakhat, Nicea khuaah chuan
May 20 - June 19, 325 chhngin kohhran inkhwmpui lian hmasa
ber chu a ko ta a ni.
2.

Nicea thuvawn pian chhuah dn


Nicea inkhwmpuiah hian bishop 318 leh an \huihruaite
an tel a. Isua avnga hun rei tak chhng tihduhdah an tuar avnga
kebai, mit khing del, kut zeng leh kawng hrang hranga pianphunga
rualbanlo an ni. Pwl thumah \hen theih an ni a. Pwl khat chu
Arius-a leh amah thlwptute an ni a, an hruaitu chu Nicomedia
khaw bishop Eusebius-a a ni. Pwl hnihna chu Alexander-a
leh amah thlwptute an ni a, an hma theh ber chu Athanasius-a
a ni. Pwl thumna chu thulai hmuh tum, \an bk nei lo an ni a,
Kaisari khaw bishop Eusebius-an a ho a ni. Inkhwmpui hi
Bishop Hosius-an a kaihruai a. Rom lalber Constantine-an
hawngin, lungrual tak leh dik taka rorl trin a ngn a, inremna
an hmuh theih nn Thlarau Thianghlim hruaina dlin a
\awng\aisak bawk a ni. Inkhwmpuiah hian Pathian leh Isua
(Pa leh Fapa) nihna chungchnga rei f an inhnial hnuah lalber
rawtna Pa leh Fapa inlaichnna nihna thuhmun (homo-usios)
tih chu bishop ho chuan an pawm thei ta a ni. Arius-a leh a
lam\angte chu kohhran a\angin an hnawt chhuak leh a, an nihna
pawh an hlihsak nghl a ni. Nicea inkhwmpui rorl hi kohhran
pum puiin thuvawn atn an pawm nghl mai lo va, kum AD
451-a Chalcedon inkhwmpui chuan Isua chu Pathian famkim
leh mihring famkim a ni tih pawmin Nicea inkhwmpui thurl
hi an nemnghet a, Nicea thuvawn chu kohhran pum pui
thuvawnah an pawm ta a ni.

www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

199

3.

Nicea Thuvawnin Thlarau Thianghlim a sawi dn


Nicea Inkhwmpuiin Thlarau Thianghlim thurin a puan
chhuah dn chu hetiang hi a ni: Thlarau Thianghlim, Lalpa leh
Nunna petu chu ka ring. Amah chu Pa leh Fapa ata lo chhuak,
Pa leh Fapa nna ang khata biak leh chawimawi; Zwlneite
hmanga thu sawitu a ni, tiin. He thuvawn a\ang hian Thlarau
Thianghlim chungchngah thil pawimawh tak tak kan hmu a,
chngte chu han sawi zau deuh ila
(1) Lalpa leh nunna petu: Thlarau Thianghlim chu
khawvl siam tirh laia thilsiam zawng zawngte vawngtu leh nunna
petu a ni a. Chutiang bawk chuan mi sualte hnnah thinlung thar
pea, an sualna ata hawi krtrtu leh nunnna thar petu a ni. Thlarau
chuan a tinung \hn a, chuta \ang chauh lo chuan mi tu mahin
Isua chu Lalpa a ni an ti thei lo (1 Kor 12:3). Paula chuan,
Lehkha thu mai chuan a tihlum si \hn a, thlarau erawh chuan a
tinung \hn a ni, a ti (2 Kor 3:6). Khawvl siam tirha tui chungte
awpa khawvl vawng nung zltua khn Krista thu te, Pathian
lehkha thute chu a mite thinlungah a awp nung \hn a ni.
(2) Pa leh Fapa ata lo chhuak: Lal Isuan, Pa ka dl
ang a, Ani chuan Thlamuantu dang a pe ang che u, Chatuana in
hnna awm trin, (Jn 14:16); Thlamuantu, Thlarau
Thianghlim, Pain ka hminga a rawn tirh tr kha engkim a
zirtr ang che u a, in hnna ka sawi zawng zawng apiang a hriat
chhuahtr leh ang che u, (Jn 14:26) tiin a sawi a. Hei hian
Thlarau Thianghlim chu Pa leh Fapa ata lo chhuak a nihzia a
tichiang hle a. Nicea Thuvawnah pawh Pa leh Fapa ata lo
chhuak tia dahin kohhran thurin innghahna pawimawh tak a ni
ta zl a ni.
(3) Pa leh Fapa nna ang khata biak leh chawimawi
tr: Lal Isuan, ..Pa leh Fapa leh Thlarau Thianghlim hmingah
chuan baptis ula,(Mt 28:19) a tih avngin Pa leh Fapa leh
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

200

Thlarau Thianghlim hmingin ringtuten baptisma kan chang \hn.


Thlarau Thianghlim hi Pa leh Fapa nn nihna thuhmun,
thiltihtheihna leh ropuinaa intluk an nih avngin, Pa leh Fapa
nn ang khata chibai bk, biak leh chawimawi tr a ni.
(4) Zwlneite hmanga thusawitu: Zwlneiten Lal Isua
thu an lo hrilh lwk theihna kha Thlarau Thianghlim \anpuina a
ni a (I Pet 1:10-13). Thuthlung Hlui zwlneite khn Lalpa Thlarau
\anpuinain thu an sawi \hn a. Zwlnei Isaia chuan,
Thuhnuairawlhte hnnah Chanchin |ha hril tra Lalpan hriak
mi thih avngin Lalpa Pathian Thlarau chu ka chungah a awm,
tiin a sawi (Is 61:1). Hebrai 1:1-ah chuan, Pathian, hmasnga
thlahtute hnna bung tam tak leh kawng tinrnga zwlneitea thu
lo sawitu khn, tih kan hmu a ni.
Kohhran hun hmasa lam a\angin zirtrna dik lovin nasa
takin kohhran a tibuai \hn a. Kohhranhoten an pawm tln zl
trin thurin leh zirtrna dik, inkhwmpui kal tlanga Pathianin
min pe \hn hi a lwmawm hle a. Arius-a zirtrna kha paih thlk
ni suh sela chuan Isua hi Pathiana biak leh rin tlk loh a ni ang
a, amah avnga ringtute tuarna chu eng mah lo mai a ni ang.
Pathian leh mihring famkim, Pa nn nihna thuhmun an nih thu
Nicea Inkhwmpuiin a puang hi kohhranhote tn a hlu hle a ni.
Sawi ho tr
1.

Pa leh Fapa leh Thlarau Thianghlim inpumkhatna thu sawi


fiah dn \ha ber eng nge ni ang?

2.

Nicea thuvawn pawimawhna in hriat apiang sawi ni se.

www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

201

September 18
ZIRLAI 35
THLARAU THIANGHLIM - WESTMINSTER
THURINAH
Chhiar tr: Hebrai 10:15-22
Hebrai 10:15-22: Tin, Thlarau Thianghlim pawh chuan min
hriattr bawk a:
Chng ni hnuah chuan
An hnna thu ka thlun tr chu hng hi a ni, Lalpan a ti;
An thinlungah ka thupkte ka dah ang a,
An rilruah ka ziak bawk ang, tia a sawi hnu khn,
An sualte leh an bawhchhiatnate,
Ka hre reng tawh lo vang, a ti si a.
Tichuan, chutiangte ngaihdamna apiangah chuan sual
tn thilhlan a awm tawh lo a ni. Chutichuan, unaute u,
kawng min ruatsak, kawng thar leh nungah chuan, puanzr
chu (chu chu a taksa tihna a ni) kal tlangin, Isua thisen
avng chuan Hmun Thianghlimah khn luh kan huam avng
leh, Pathian chhngte chunga Puithiam ropui tak kan neih
avngin, kan thinlunga chhia leh \ha hriatna \ha lo chu theh
faisaka awma kan taksa pawh tui fma buala awmin, rinna
famkim neia thinlung tak zet puin i hnaih ang u.
Thuvawn: Mi tu pawhin thu a sawi chuan, Pathian thute
angin sawi rawh se; mi tu pawhin rawng a bwl chuan
Pathianin chakna a pk ang zlin bwl rawh se; chutichuan,
Isua Krista avngin Pathian chu thil engkimah chawimawiin
a awm thei ang, ropuina leh rorlna chu chatuana ama ta a
ni si a. Amen (1 Pet 4:11).
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

202

Tn \umah hian Westminter Thurinin Thlarau Thianghlim


a sawi dn kan zir dwn a. Protestant Kohhranhote thurin
innghahna pawimawh tak a ni a, Thlarau Thianghlim an zirtrna
pawh heta \ang hian kan hre thei ang. Westminster Thurin kan
tih hi rinna puan chhuahna (Confession of faith) a ni zwk
mah a. Church of England Kohhran Thurin Thirty Nine Articles thlkna atna Westminster Assembly (1648-1648)-in
Kumpinu Rorl Khwl (British Parliament) hriatpui leh
remtihnaa siam a ni a. A siamtute pawh Parliament aiawh mi
30-te bkah Congregationalist, Baptist leh Episcopalian aiawh
mi tlm t tih mai loh chu British ram chhnga Presbyterian
Minister-te deuh vek an ni.
1.

Thlarau Thianghlim chu Pathian a ni


Kohhran thurin puan chhuah tam ber ang lo takin
Westminster thurinah a hranpaa Thlarau Thianghlim chungchng
sawina a awm lo va; mahse, thu hlwm hrang hrangah Thlarau
Thianghlim sawina kan hmu hnem hle thung. Westminster Thurin
Bung II:3-ah Pathian pakhata mi nung pathum (Trinity)
chungchng leh Pathian biak chungchng sawinaah Thlarau
Thianghlim chu Pathian a nihzia kan hmu a, Pathian pakhatah
chuan mi nung pathum, Pa Pathian, Fapa Pathian leh Thlarau
Thianghlim Pathian chu an awm a, nihna leh thiltihtheihna leh
chatuan mi nihnaah pumkhat an ni. Pa chu hrin a ni lo va, Fapa
chu chatuan ata Pa hrin a ni a; Thlarau Thianghlim pawh chatuan
ata Pa leh Fapa ata lo chhuak a ni, tiin.
Chatuan ata Pa leh Fapa ata lo chhuak, tih hian a hma
lama Nicea thuvawn kha a nemnghet mai ni lovin chatuan ata
tih hian a tifamkim a. Pa leh Fapa ata lo chhuak tih ringawt hi
chuan eng emaw hun laia lo awm \an a kwk thei a, chutianga
awm \an hun nei a nih chuan chatuan mi a ni lo vang a, chatuan
mi a nih loh chuan Pa leh Fapa nn intluk an ni thei lo vang.
Mahse, a lo chhuahna chu chatuan ata tih a nih avngin Thlarau
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

203

Thianghlim chu chatuan mi a nihzia a tr lang; Pathian a ni a,


eng lai pawha awm reng a ni tih a hrilhfiah a ni. Pathian a nih
avngin Bung XXI:2-ah, Pathian chibai bkna chu Pathian, Pa
leh Fapa leh Thlarau Thianghlim hnnah, ama hnnah chauh
hlan tr a ni, tih a ni bawk a. Hei hian Thlarau Thianghlim chu
Pathian a nih avngin chibai bkna pawh a hnnah hlan tr a
nihzia a sawi a ni.
2.

Thlarau Thianghlim leh chhandamna


Chhandamna thuah Thlarau Thianghlim hnathawh a dah
pawimawh m m mai hi Westminster Thurin danglamna leh
ropuina a ni. Thlarau Thianghlim tel lo chuan mihringte tna
Pathianin chhandamna a buatsaih chu a famkim thei lo va, chan
theih a ni hek lo. Hmasng a\angin tlk hnua mihring dinhmun
thuah leh chumiin a kaihhnawih chhandamnaa mihring tih tr
chungchngah inhnialna a awm reng a. Tlknaa mihring dinhmun
leh Pathian khawngaihna dawng tra theihna a neih lohzia chu
Westminster Thurin hian a sawi chiang hle. Bung IX:3-ah,
Mihring chu suala a lo tlkin chhandamnain a ken thlarau lam
thil duh theihna zawng zawng a hloh ta a; chu vng chuan tisa
mi suala thi a lo nih tk avngin thil \ha nn an inmihran hlauh
va, mahni chakna chuan a inlamlt thei lo va, a inbuatsaih thei
hek lo, tih a ni a. Sualnain a tihkhawloh tawh a nih avngin
Pathianin chhandamna chang tra a thlanna leh Krista tlanna
dawng tr pawhin ama chakna ringawt chuan a inlamlt thei lo
va, a inbuatsaih thei hek lo. Chuvngin, Thlarau Thianghlim
\anpuina a mamawh a ni. Krista tlanna chu, Bung VIII:8-ah,
Ring tr leh zwm trin a Thlarauvin tih tak zetin a thlm a, a
thu leh Thlarauvin an thinlung a kaihruai a, a thiltihtheihna leh
finna hmangin an hmlma zawng zawng a hnehsak a, chutiang
zl chuan, a remruatna mak tak leh chhui chhuah rual loh nna
inremin a kaihruai \hn, tih a ni.

www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

204

Thlarau Thianghlim hnathawh tel lo chuan mihringte tna


Pathianin chhandamna a buatsaih chu chan famkim theih a nih
loh avngin, Bung XI:4-ah, Pathian chuan a thlante chu
thiamchantr trin chatuan ata a lo ruat tawh a, a hun a lo kimin
Krista chu an sual aiah thiin thiam an chan theih nn a tho leh a;
mahse, Thlarau Thianghlimin a hun takah Krista a neihtr hma
chuan thiam an chang rih lo, tiin a sawi. Chhandamna chu a
petu lamin a thlwnin pe mah se, Thlarau Thianghlim \anpuina
leh tihnna tel lo chuan tlu tawh mihringin ama chakna ringawt
chuan a dawngsawng thiam lo. Hei hian Paula thusawi, Thlarau
Thianghlimah chauh lo chuan, Isua chu Lalpa a ni an ti thei
ngai lo, a tih kha a \anchhan a ni (1 Kor 12:3).
3.

Thlarau Thianghlim leh ringtu nun


A chunga kan sawi tk a\ang khian ringtu nun chu Thlarau
Thianghlim hnathawha in\an a ni. Thlarau Thianghlim chuan
mite rilru chu Thlarau lam leh chhandamna lamah a tihnsak
a, an thinlung lung anga sak chu la bovin, tisa anga nm thinlung
a pe a, an duhnate titharin, a thiltihtheihna chak tak chuan \ha
lam a hawitr a, hlawhtling takin Krista a hnaihtr a ni tiin
Bung X:1-ah sawi a ni a. Chng mite chuan fa nihna Thlarau an
chang a, chu Thlarau chuan ringtu nun chu a tithianghlim zui zl
a ni. Pathian duh zwng thil \ha ti zl tra Thlarauvin ringtute
puia anmahnia a thawh dn chu, Bung XVI:3-ah, Thil \ha tih
theihna chu anmahnia chhuak a ni hauh lo va, Krista Thlarau
vng a ni. Chutiang an tih theih nn khawngaihna thilpk an
dawn sa bkah, Pathian lwm zwng an duh theih nn leh an tih
theih nn chu Thlarau vk chuan anmahniah a thawh a ngai a
ni, tih a ni. Hei hian Thlarau Thianghlim tel lo chuan ringtu
nun chu a kal thei lo a tihna a ni ber.
4.

Thlarau Thianghlim leh Bible


Westminster Thurinin Bible bu 66-te hi Pathian thwk
khum-ah a pawm a, Catholic Kohhranin an pawm Apokrifa bu
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

205

13 erawh chu Pathian thwk khum nia a ngaih loh avngin Bibleah hian telh a ni lo. Kohhran \henkhatin tih dn inhlan chhwn
(tradition) leh Bible intiat renga an ngai leh a \henin Bible dah
np khawpa Thlarau hruaina an dah sng ang ni lovin Siam\hat
Kohhrante chuan Bible leh Thlarau Thianghlim hruaina \an
kawpzia an uar hle a ni. Bible hi rinna leh thiltih tehna sng ber
leh dik lo thei lo awm chhunah ngaih a ni. Chu chu Westminster
Thurin pawh hian Bung I:10-ah sawi chiangin, Rinna thua
inhnialna zawng zawng te, Inkhwmpui thurl te, hmnlai mi
thiamte ngaih dn te, mihring thurin ziah chhuah te, mi mal
thlarau chan te hi finfiahna tr leh tehna pui ber leh kan rin ber
tr chu Pathian lehkhabu hmanga Thlarau Thianghlimin a rawn
sawi chauh hi a ni tr a ni, a ti a; Thlarau Thianghlim leh
Bible inkawp tlatzia hi a ngai pawimawh hle a ni.
Bible hi rinna leh thiltih tehna sng ber a nihna chhan
pawimawh tak chu Thlarau Thianghlimin Bible hmanga thu a
sawi \hin vng a ni a. Chu bkah, Bung I:5-ah Pathian Lehkhabu
Thianghlim thutak dik lo thei lo a ni tih kan hriat fiahna leh kan
pawmna chu rilru lama Thlarau Thianghlim hnathawh avng a
ni a, kan thinlungah thutak chu min rawn hriattr a ni tiin a
sawi a. Bible thuziak chhandamna tling khawpa hriat theihna
pawh Thlarau Thianghlim tihnna vng a ni bawk.
5.

Thlarau Thianghlim leh Sakramen


Westminster Thurinah chuan Bung XXVII:3-ah,
Sakramen-te (Baptisma leh Lalpa Zanriah) pawh hi Thlarau
Thianghlim hnathawh avnga \angkai leh hlwk a ni a. A
sakramen thilte avng leh a \hehtu/chantrtuah emaw a innghat
lo, tih a ni. Baptisma sakramen chu dik taka hman a nih chuan
Bung XXVIII:6-ah, Pathian duh zwng anga a hunbi ruat zlah
Thlarau Thianghlim chuan khawngaihna dawngtu trte hnnah
(puitling emaw naupang emaw pawh ni se) khawngaihna tiam
chu a pe phal satliah mai ni lovin, a rawn hlnin a dawntr tak
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

206

zet a ni, tiin a inziak bawk. Chu vng chuan Thlarau Thianghlim
zrah baptisma sakramen chu khawngaihna dawnna hmanrua a
lo ni.
Hetiang deuh bawk hian Lalpa zanriah sakramen pawh hi
Krista thihna hriat rengna a nih bkah, Thlarau Thianghlim zra
Krista nna kan inpwlna a nih thu hetiang hian Bung XIX: 29ah kan hmu, Krista taksa leh thisen chu pwn lam leh taksa
thil chhang leh uain te, a changtu taksaa an awm ang hian he
sakramen ringa changtu rinnaah Krista chu thlarauvin a awm a
ni, tiin. Chuvngin, Thlarau Thianghlim zrah Lalpa Zanriah
sakramen pawh chu khawngaihna dawnna hmanrua a lo ni ta
bawk a ni.
Westminster Thurin hi kan Kohhran Thurin innghahna
pawimawh tak a ni a, a kip a kawiin kan pawm tihna erawh chu
a ni lo. A bk takin ruat lwk chungchng leh suala mihringte
tlkna dinhmun a sawi dn hi kan Thurinin a sawi dn nn a
inang lo deuh. Kan kohhranin ruat lwk thu kan pawm dn chu,
A ring apiang chhandam, a ring lo apiang chhandam loh a ni
a. Suala mihringte tlk thuah pawh an dinhmun chhiatzia lam
aiin a Fapa neih chhun Lal Isua hmanga Pathianin chhandamna
hna a thawh dn chanchin lam hi kan Kohhran Thurinin a uar
lam chu a ni.

Sawi ho tr
1.

Thlarau Thianghlim leh Bible inkawp \hat pawimawhna


leh \lna sawi ni se.

2.

Sakramen hmanga Thlarau Thianghlimin ringtute a pwl


dn sawi ni se.

www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

207

September 25
ZIRLAI 36
THLARAU THIANGHLIM - WELSH THURINAH
Chhiar tr: 1 Korinth 2:1-8
1 Korinth 2:1-8: Tin, unaute u, kei zawng Pathian thurk
hrilh che uin in hnna ka lo kal lai khn, thusawi ropui leh
finna ropui nna lo kal ka ni lo. Isua Krista, amah ngei
khenbeha a awm thu chauh lo chu in zngah eng mah rng
hriat ka tum loh kha. Tin, chak lo leh hlauvin, nasa taka
khr chungin in zngah ka awm a. Tin, in rinna chu mihring
finnaa innghat lovin, Pathian thiltihtheihnaa innghata a
awm theih zwkna trin, ka \awngka chhuak leh ka thu
hrilhte chu thu finga thlmna thuin a ni lo va, Thlarau leh
thiltihtheihna hriattrin a nih zwk kha. Amaherawhchu,
puitlingte zngah chuan thu fing zawng kan sawi \hn;
nimahsela, he khawvl thu fing hi a ni lo, he khawvl rorltu
boral trte thu fing hi a ni hek lo; Pathian thu fing thurk
chu kan sawi zwk \hn a ni, thu fing inthup, kan ropuina
tra Pathianin khawvl awm hmaa a ruat lwk tawh chu.
Chu chu he khawvl rorltute rng rng hian an hre lo; hria
sela chuan ropuina Lalpa chu an khngbet lo vang.
Thuvawn: Chuvngin, tu man Pathian Thlarauva thu sawiin,
Isua chu nchhe dawng a ni, an ti ngai lo; tin, tu man,
Thlarau Thianghlimah chauh lo chuan, Isua chu Lalpa a ni,
an ti thei ngai lo tih ka hriattr a che u (1 Kor 12:3).
Wales ram kohhran hi min hringtu a nih avngin an Thurin
pawh hi India ram Presbyterian Kohhran Thurin innghahna
pawimawh tak a ni. Thurin chpchiar leh thupui huap kim tak a
ni a. Thlarau Thianghlim chungchng bkah phei chuan Kohhran
Thurin dangte ai mahin hmun a luah hnem a, \hen 44 znga \hen
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

208

19-ah Thlarau Thianghlim tih hi vawi 23 lai a lang a ni. Tn


\umah hian Welsh Thurinin Thlarau Thianghlim a sawi dn kan
zir dwn a ni.
1.

Welsh Thurin lo pian chhuah dn


Wales ram hi Harhna Ram (Land of Revival) tia sawi
\hin a ni a, kohhran pawh Harhna hrin chhuah a ni bawk.
Siam\hat Kohhran thurin puan chhuah hrang hrangah Thlarau
Thianghlim chungchng sawina hlwm hrang a awm ngai meuh
lo va. Harhnain a hrin chhuah a nih vng pawh a ni ang, Welsh
Thurinah chuan Trinity bkah a hranpain Thlarau Thianghlim
sawina hlwm a awm a, hei hi Welsh Confession danglam bkna
leh hlut riauna pawh a ni thei wm e.
Welsh Presbyterian Kohhran hi Welsh harhna hruaitu hmasa
Howel Harris-a pianthar kum, kum 1735 a\anga in\an anga sawi
a ni \hn. Welsh Calvinistic Methodist tih \hin an ni. Hetih hun
laia England rama harhna John Wesley-a kaihhruai kha Methodist harhna tia hriat \hin a ni a, Calvin-a zirtirna zuitute anga sawi
theih ni ve bawk mah se, chhandamna chungchngah erawh chuan
Jakob Arminus-a zirtrnain a kaihhruaite an ni. Wales rama harhna
chang Kristiante chu Methodist tih hming puttr ni ve bawk mah
se, a hranpaa Howel Harris-a, Griffith Jones-a, Daniel
Rowlands-a, William Williams-a leh George Whitefield-a te ho
rawngbwlna avnga thleng a ni a. Arminus-a zirtrna thlauthlaa
Calvin-a zirtrna zuitute an nih vngin Welsh Calvinistic Methodist tia koh leh hriat an ni nghe nghe a. Church of England a\anga
kum 1823 a\anga an lo din hran tk hnuah pawh Welsh Calvinistic Methodist Connexion (Kawn-nek-sawn) tia vuah a ni a. Kum
1923-ah hming thar rawtna a lo chhuak a: Welsh Calvinistic
Methodist Kohhran emaw, Welsh Presbyterian Kohhran emaw
tia hriat leh koh an lo ni ta a. A din tirh a\ang rngin Welsh
Kohhran chuan Calvin-a zirtrna pawmin, Presbyterian kalphung
a zui a, Presbyterian Kohhran chhngkuaa mi a ni reng \hn a ni.
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

209

Welsh \awnga Welsh Thurin hmasa ber chu kum 1823-ah


siam a ni a. Kum 1824-ah Aberystwyth (A-be-ris-uith) leh Balaah chhut khatna chhuah a ni. A hnu, kum 1857-ah chhut hnihna
chu Rom leh New York-ah chhuah a ni a, a hnuah General Assembly hmingin kum 1870-ah chhuah a ni leh bawk. Welsh Presbyterian thurin hi English-a lehlin chi riat lai a awm a. Kum
1827-ah chhut khatna chhuah a ni a, kum 1852-ah chhut lina
chhuah a ni. General Assembly thurl anga English \awnga chhut
hmasak ber chu kum 1877-ah chhuah a ni a, chhut hnuhnng ber
chu kum 1900-a chhuah niin a lang.
2.

Welsh Thurin \hen dn


Welsh Thurin hian bung 44 a nei a. A \hen tinte innghahna
Bible chng \hahnem twk tak pawh dah zl a ni a, Bible
behchhana siam a nihzia tilangtu a ni wm e. |hen 1 5 hi
Pathian awmzia, Pathian Lehkhabu thu, Pathian nihna zia,
Pathian pakhata mi nung pathum leh Pathian chatuan remruat
chungchng sawina a ni a. |hen 6 9 chhngah thilsiam thu te,
khawvl chunga Pathian rorlna leh a vawn \hat thu te, suala
tlk hmaa mihring dinhmun leh thiltih thuthlung tih te kan hmu.
|hen 10 19 chhngah chuan suala tlkna leh chhandamna
chungchng - mihring tlkna leh sual bul thu, mihring pianken
awmzia, khawngaihna avnga thlan nihna chungchng, chatuan
khawngaihna thuthlung, chhandamna hnaa Pa dinhmun leh
hnathawh, palai Krista leh a hna, Krista inngaihtlwmna leh
chawimawina, tlanna leh Krista ngensakna tih te kan hmu bawk.
|hen 20 leh 21-na chu Thlarau Thianghlim chungchng, a
hnathawh leh chhandamna ruahman tipuitling tra a hnathawh
pawimawhna chpchiar taka tr lanna a ni. Chhandamna
changtute ham\hatna chungchng \hen 22 27-ah kan hmu a.
Chngte chu - Chanchin |ha kohna, Krista nna inzawmna,
thiamchantrna, faa pawmna, piantharna leh tihthianghlimna tih
te an ni.
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

210

Chhandamte tih tr lam inzirtrna pawh mumal takin \hen


28 34-ah kan hmu a; chhandam thei rinna rah, nunna nei tra
simna, rilru \hatna dn, thil \ha tih, chhia leh \ha hriatna
muanawm, beiseina hriat chianna leh khawngaihnaa din nghehna
tih te an ni. |hen 35 40-ah kohhran, a inrlbwlna leh serh
leh sng chungchng - kohhran, kohhrana inpwlkhwm,
Chanchin |ha dn te, Baptisma leh Lalpa Zanriah, rorltute thu
wih tihte kan hmu a. A twp ber \hen 41 44-ah hun hnuhnng
thu - thihna leh thih hnua mihringte awm dn, thawhlehna,
rorlna rnpui leh mi sualte leh Pathian mite chatuan dinhmun
tih tein a tlng a kwm a ni.
3.

Thlarau Thianghlim a sawi dn


Welsh Thurinah hian Thlarau Thianghlim leh a hnathawh
chungchng sawina a tam hle. Pathian pakhata mi nung pathum
(Trinity) Pa leh Fapa leh Thlarau Thianghlim a awm thu hi
Bible Thianghlimin fiah takin a sawi a ni. Chng pathumte chu
chatuan ata an awm rual a, an intluk tlng vek a, Pathian tak an
ni \heuh. Chhandamna hnathawh kawngah mi nung hrangte hian
tih tr bk nei mah se, an pathum chuan nihna bulpui thuhmun an
nei \heuh a ni. Pathian pakhata mi nung pathum chungchng thu
hi hriat fiah vek theih a nih loh thu sawiin, Pathian pakhata mi
nung pathum thurin hi hrethiam pha lo mah ila, Pathianin ama
chungchng hetiang taka a lo hriattr avng hian kan wih mai
tr a ni. Pathianin ama chungchng a hre famkim a, thutak Pathian
a ni bawk a; chuvngin, amah a inhriattrna thu chu nghet takin
kan pawm mai tr a ni, tiin Trinity thurin tlng a kwm a ni.
Thlarau Thianghlim leh a hnathawh a sawi dn hi a fiah
hle: Thlarau Thianghlim chu Pathian tak a ni a, Pathiana mi
nung tak leh hrang si, Pa leh Fapa nn thiltihtheihna leh ropuinaa
intluk a ni; Pathian hming puin, Pathian nihna a nei a; Pathiana
biak a ni; Pathian chauhvin a tih \hin leh tih theihte a ti \hn a, a
ti mk bawk, tiin. Pathian pakhata mi nung pathumte hian thawh
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

211

tr pual bk an nei \heuh va. Thlarau Thianghlim chuan


tihthianghlim leh chhinchhiah hna te, nula thianghlim pum
chhnga Krista mihrinna ruangm din leh thuam zui hnate a
thawk a. Chu bkah Pathian Lehkha thu ziaktute hnnah thu a
sawi a, rawngbwl hna thawk tra mite kovin hlawhtlinna a
pe. Mi sualte an thiam loh hriattra siam thartu, Pathian fate
kaihruaia thlamuantu leh ni hnuhnnga kai thotu tr pawh
Thlarau Thianghlim a ni tiin a sawi.
Chhandamna ruahman leh tipuitling trin Thlarau
Thianghlim dinhmun hi a pawimawh hle. Mi sualte tna
chhandamna kawng ruahman chu mihringten an hman \angkai
theihna trin Thlarau Thianghlim chu tihpuitlin hna thawk tra
ruat a ni a. Pathian hmangaihna dawngtute chu tu mah an boral
lohna trin Thlarau Thianghlim chuan a thawk reng a. Pa leh
Fapa ang bawkin zahngaihna mamawhtute chu a hmangaih a,
chatuan thu ruata an chanpual tihhlawhtlin kawngah pawh a
rinawm bawk a ni. Thlarau Thianghlim chu ringtute thuama
chnchilhtu, sual sualzia hriattrtu, rinna petu leh rilru \hatna
dn ringtute thinlunga dahtu a ni bawk.

Sawi ho tr
1.

Welsh Thurina Thlarau Thianghlim chungchng kan hmuh


hi fiah twkin kan hria em?

2.

Welsh Thurin kan tna a hlutna sawi ni se.

www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

212

October 2
ZIRLAI 37
THLARAU THIANGHLIM - INDIA RAM
PRESBYTERIAN KOHHRAN THURINAH
Chhiar tr: Hebrai 13:7-9
Hebrai 13:7-9: In hotu, Pathian thu lo hrilhtute che u chu
hre reng ula, an awm dna thil chhuak chu ngaihtuahin an
rin dn zir rawh u. Isua Krista chu niminah nn, vawiinah
nn, kumkhua pawhin a pngngaiin a awm fo vang. Zirtrna
tinrng leh zirtrna mak tak len bovin awm suh u; thinlung
hi khawngaihnaa tihngheha a awm chu a \ha si a, ei trtea
tihngheha awm lovin; chutiang kawng lungkhamte chuan
chngah chuan swtna an hmu chuang lo.
Thuvawn: Unaute u, fmkhur rawh u; chutilochuan, Pathian
nung chu bnsan trin in zngah tu chhngah pawh rin lohna
thinlung sual a lo awm dah ang e (Heb 3:12).
Thurin VI: Thlarau Thianghlim, Pa leh Fapa ata lo chhuak
chuan mihringte chu chhandamna changtuah a siam a, an
sualzia leh chungpikziate a hriat chiantr a. Krista hriatna
kawngah an rilru a tivr a, an duhthlannate chawk thovin,
Isua Krista chu an Lalpa leh chhandamtua pawm tra ngnin,
pawm thei trin a pui a, anmahniah felna rah chi tinreng a
thawk chhuak \hn.
In lian leh ropui tak sa tr chuan a innghahna lungphm
nghet leh rinawm tak a ngai \hn. Kan Kohhran Thurin pawh hian
innghahna \ha tak a nei a. Bible bkah Tirhkohte Thuvawn, Nicea
Thuvawn, Westminster Thurin leh Welsh Presbyterian Thurin te
hi behchhan pawimawh zuala a hmante chu an ni. Kohhran Thurin
hi rinna kawnga min hungtu leh kaihruaitu atna siam a ni a;
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

213

kohhranin Bible a hriat thiam dn, pawm dn leh a hrilhfiah


dn puan chhuahna a ni bawk. Vawiinah hian India ram Presbyterian Kohhran Thurinin Thlarau Thianghlim chungchng a sawi
dn kan zir dwn a ni.
1.

India ram Presbyterian Kohhran thurin \obul


India ram Presbyterian Kohhran hi Welsh Calvinistic
Methodist Kohhran (Presbyterian Church of Wales) Ramthar
rawngbwlna rah chhuah a ni. Kum 1841-a Khasi leh Jaintia
ramah Missionary an tr a; rawngbwlna huang zauh zlin Sylhet,
Cachar phai leh Mizoram thlengin rawng an bwl. Ringtu an lo
puna, kohhran a lo din chuan thurin leh inkaihhruaina mumal
tak neih a ngai a, Westminster thurin leh Welsh Thurin
behchhanin tna kan neih ang hian siam a ni ta a ni. Westminster
Thurinah hian \hen 33 a awm a, Welsh Kohhran Thurinah \hen
44 awmin kan kohhran (Presbyterian Church of India) Thurinah
hian bung 10 chauh a awm thung.
Hetia kan Kohhran Thurin bung 10 emaw chauhva sei a
lo nihna chhan hi Rev. H. Remthanga sawi dn chuan India ram
pum huapa Presbyterian Kohhran lo awm hmasain kum 1904-a
Thurin a siam a\anga siam chhwn leh a nih vng a ni. India
ram Presbyterian Kohhran hmasa (PCI I) Thurin siam chhuah
hi a vaiin bung 12 a ni a, Westminster Thurin te, Welsh Thurin
leh Dort Thurin a\angtea lk tawi a ni. Heta \ang hian tna kan
Kohhran Thurin bung 10-te hi siam chhwn ve leh a ni a. Bung
I, II, III, VIII, IX leh X thute phei chu PCI I Thurin a\anga copy
chhwn deuh vek niin a lang a. Bung dangah te pawh a \awngkam
(words & sentences) copy chhwn a \hahnem hle a.
Thuhmahruai thlengin PCI hmasa thurin a\anga copy chhwn a
ni tih a hriat theih.

www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

214

2.

Presbyterian Kohhran Thurinin Thlarau Thianghlim


a sawi dn
Presbyterian Kohhran Thurinah hian Thlarau Thianghlim
chungchng a lang tam hle a, Thurin thlan chhuah swm znga
parukah a lang a ni. Thurin No. 2-na chuan Pathian chungchng
sawiin, Amah chu Thlarau......thlarau dang zawng zawng leh
thil dang rng rng laka hrang si a ni, a ti a. Hei hian Pathian
nihna leh chungnunzia a tr lang chiang hle. Thurin No. 3-naah
chuan Pathian pakhata mi nung pathum (Trinity) chungchng,
Pathianah chuan mi nung pathum, Pa leh Fapa leh Thlarau
Thianghlim an awm a, an pathum hian Pathian pakhat an ni a,
nihna thuhmun, thiltihtheihna leh ropuinaa intluk an ni, tih kan
hmu. Hei hian Pa leh Fapa ang bawkin Thlarau Thianghlim chu
Pathiana biak leh chawimawi tr a nihzia a sawi a ni. Thurin
No. 5-na chuan Lal Isua chu Thlarau Thianghlim thiltihtheihnaa
nula thianghlim Mari pai leh hrin a nih thu a sawi.
Thurin No. 6-na hi Thlarau Thianghlim chungchng sawina
hlwm deuh a ni a. Suala tlu mihringte chhandama an awm leh
theihna tra Thlarau Thianghlim hnathawh kan hmu. He thurin
hian Thlarau Thianghlim chu Pa leh Fapa ata lo chhuak a nih
thu a sawi chiang a, chu chuan Pathian pakhata mi nung pathumte
inpumkhatna pawh a sawi chiang nghl bawk. Kan Kohhran
Thurinin Thlarau Thianghlim chungchng a sawi dn hi Martin
Luther-a te, John Calvin-a te, Westminster Thurin leh Welsh
Kohhran Thurinin Thlarau Thianghlim chungchng an sawi dn
nn a inzwn \ha hle. Thurin No. 7-na chuan chhandamna
changtute tihswtna tra Thlarau Thianghlim pawimawhna a
sawi thung a, Thlarau Thianghlim chuan khawngaihna hna a
thawhin, thu te, sakramen te, \awng\ainate hi hmanruaah a hmang
deuh bk \hn a ni, tiin. Thurin No. 8-na chuan Baptisma chu
Pa leh Fapa leh Thlarau Thianghlim hminga tuia sil a ni a, chu
chu Krista nna kan inzawmna te, Thlarau Thianghlim zra
piantharna leh tihnunna chhinchhiahna leh nemnghehna a nih
thu
te a sawi bawk a ni.
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

215

3.

Thlarau Thianghlim hnathawh


Kan Kohhran Thurinin chhandamna chungchnga Thlarau
Thianghlim hnathawh a sawi hi a tawi hle na a, a fiah hle,
Thlarau Thianghlim, Pa leh Fapa ata lo chhuak chuan mihringte
chu chhandamna changtuah a siam a, tih a ni. Thlarau Thianghlim
\anpuina tel lo chuan piantharna a awm thei lo tihna a ni a.
Chhandamtu chu Krista a ni a, a chhandamna mihring nuna hlen
chhuaktu chu Thlarau Thianghlim a ni. Hetah hian Pathian pakhata
mi nung pathumte dinhmun a lang a ni. Pa Pathianin Krista a pe
a, Krista chu ringtuteah a inpe a, chu chu Thlarauvin a tak takah a
chantr a ni. Chhandamna changtua mihring a siam dn thurinin a
sawi zl dn chu, An sualzia leh chungpikzia a hriat chiantr
tih a ni. Hei hi Pathian hmangaihna laka mihringin a dinhmun a
hriat chhuahna a sawina a ni. Sual inhriatna dik hi Thlarau
Thianghlim zra kan neih a ni a. Tirhkoh Paula chuan, Pathian
duh zwnga lungngaihna chuan chhandamna tra simna a thlen,
tiin a sawi a (2 Kor 7:9-10). Pathian khawngaihna rinchhan
chauhvin chungpikzia inhriatna pawh hi a \ha zwngin a kal thei.
Pan tr leh belh tr a kawhhmuh a, hrehawm tih lutuk avnga
mahni inthah duhna rilru puttr lovin Krista hriatna kawngah an
rilru a tihvrsak a ni. An duhthlanna a tinung thar a, Krista a
kawhhmuh a, pawm thei trin a pui a ni.
Thlarau Thianghlim chuan chhandamna changtua a siam
hnuah mihringte chu thlahthlam zui mai lovin a chnchilh a,
anmahniah felna rah chi tinrng a thawk chhuak \hn. Heta
felna tih hi Thlarau Thianghlim hnathawh azra ringtu nuna thil
\ha rah chhuak zawng zawng sawina a ni a. Chu chu Paula
chuan Thlarau rah tiin a sawi a (Gal 5:22-23). Chhandamna a
chan hnuin ringtu nun chu mi nung siam thar, Thlarau Thianghlim
hruaia nung a nih tawh avngin thil \ha duhawm tinrnga rah
chhuah tr a ni. Isuan, thutak zawng zawngah a hruai lt ang
che u, engkim a zirtr ang che u, ka taa mi a la ang a, in
hnnah a hriattr ang, a ti a (Jn 14:26; 16:13-15). Ringtu nun
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

216

chu Isua ang tra \hang lian zl nun a ni a, chu chu Krista
chawimawi tih kha a ni a. A rahbi bul \anna chauh a ni lo va,
ringtu ni tin nun pum pui hi felna rah chhuahtr tra Krista inlrna
vek a ni. Chhng lamah ze \ha a thlen a, pwn lamah a lang
chhuak ngei \hn.
Thlarau Thianghlim hnathawh dn kan zir tkte a\anga
kohhran zirtrna laipui kan hmuhte chu: Thlarau Thianghlim chu
mi nung a ni a, Pathian a ni a, chatuan mi a nih avngin awm \an
hun leh twp hun pawh nei lo a ni. Krista pan tra mite rilru
tivra, Krista pawm tra ngntu leh puitu a ni a; Thlarau
Thianghlim \anpuina tel lo chuan mihring chu sualin a fan chhuah
vek leh Pathian lam pawh hawi thei lo a ni a. Thlarau
Thianghlim chuan Krista hnna mite a hruai hnu pawhin an nun
a tithianghlim zl \hn a ni. Chuvngin, Thlarau Thianghlim
hnathawh pawimawh tak chu ringtute nun siam thar zl leh
tihthianghlim zl hi a ni. Thlarau Thianghlim zra nun
thianghlimna hi kohhran inzirtrna laipui a ni. Kan Kohhran
Thurin hi Bible-a innghat a nih bkah khawvla Presbyterian
hlunhote rinna infwk khwm a\anga irh chhuak a nih avngin a
rin tlk a ni.

Sawi ho tr
1.

Kan Kohhran Thurinin a sawi bk Thlarau Thianghlim


chungchng sawi belh tr awmin kan hria em?

2.

Thurin dik leh \ha nghet taka vawnin thlarau lam nunah
nghawng a neih nasatzia sawi ni se.

www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

217

|HEN VII
THLARAU THIANGHLIM CHUNGCHNG
CHHUI ZAUNA
|hen sarihna hi Thlarau Thianghlim chungchng chhui zauna
tih a ni a; mahse, a chhui zauna lam ngawr ngawr aiin Pathian thu
zirna (theology)-in Thlarau Thianghlim hnathawh dn a sawina a ni
zwk mah a. Hetah hian zirlai swm a awm a, chngte chuRingtu leh ring lo mi chunga Thlarau Thianghlim hnathawh dn
te, Thlarau Thianghlim leh Piantharna, Thlarau Thianghlim leh
nun dn \ha, Thlarau Thianghlim leh nun hona, Thlarau Thianghlim
leh Thlarau mi, Thlarau Thianghlim leh Harhna, Thlarau
Thianghlim leh Bible, Thlarau Thianghlim leh Trinity thurin,
Thlarau Thianghlim leh kohhran, Thlarau Thianghlim leh
Chanchin |ha hril tih thute kan zir dwn a ni.
...
October 9
ZIRLAI 38
THLARAU THIANGHLIM HNATHAWH DN
Chhiar tr: Rom 8:12-17
Rom 8:12-17: Chuvngin, unaute u, bat kan nei; tisa dna
awm trin tisa lakah erawh chuan a ni lo. Tisa dna in awm
chuan in thi ngei tr a ni; amaherawhchu, taksa thiltihte
Thlarauva in tihhlum \hin chuan in nung ang. Pathian
Thlarau hruaia awm apiangte chu Pathian fate an ni si a.
Hlauva awm leh trin bwih nihna thlarau in hmu a ni si lo
va; fa nihna thlarau in hmu a ni zwk e, chu thlarau avng
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

218

chuan Abba! (Ka pa!) tiin kan au \hin hi. Thlarau ngei chuan
keimahni thlarau nn Pathian fate kan ni tih min hriattr
\hn; tin, fate kan nih chuan roluahtute kan ni a; Pathian
roluahtu, Krista luahpuitute kan ni; a hnna chawimawia
kan awm ve theihna tra amah kan tuarpui tak zet chuan.
Thuvawn: Thlarau Thianghlim thiltihtheihna azrah beiseina
in ngah theihna trin, beiseina Pathian chuan in rin avngin,
lwmna leh remna tinrngin tikhat che u rawh se (Rom 15:13).
Thlarau Thianghlim awmzia leh a nihna chi hrang hrangte
kan zir tawh a. Thlarau Thianghlim chuan mi sualte an sualzia a
hriattr a, Isua hnn a hruai thleng a, kalsan mai lova chnchilh
tlatin puitlin lam kawngah a hruai \hn. Vawiinah hian chu
Thlarau Thianghlim hnathawh dn chu kan zir dwn a ni.
1.

Sual inhriatna leh piantharna a neihtr


Thlarau Thianghlim hnathawh avngin miin sual thihsana
felnaa lt trin Pathian lam hawi chkna an nei \hn a. Lal Isuan
a zirtrte hnnah, Thlarau Thianghlim chu a lo thlen chuan
sual thuah te, fel thuah te, rorl thuah te, khawvl an thiam loh
a hriattr ang, a ti a (Jn 16:8). Kan Kohhran Thurinah chuan, An
sualzia leh chung pikziate a hriat chiantr a tih kan hmu bawk.
Mihring hian a tlin lohzia leh a sualnate chu eng emaw chen hriatna
chu a nei a; mahse, sim duhna tak tak leh Krista lam pan duhna
khawp sual inhriatna erawh chu a nei lo. Pathian pawm tlk ni tra
simna thinlung puttrtu chu Thlarau Thianghlim a ni a, amah Thlarau
Thianghlim chauh chuan chhandama awm theihna tra nun thar a
pe thei a ni (Jn 3:5-8; Rom 4:6; 2 Kor 3:17).
Chanchin |ha hmangin mite \ha trin a fuih mai lo va, Pathian
thu dawngsawng trin a ko va, Pathian pawm tlk ni tra simna
thinlung puttr chu Thlarau Thianghlim hnathawh a ni. Paulan, Chu
thlarau avng chuan Abba! (Ka pa) tiin kan au \hin hi. Thlarau
ngei chuan keimahni thlarau nn Pathian fate kan ni tih min hriattr
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

219

\hn. Tin, fate kan nih chuan ro luahtute kan ni a, Pathian ro luahtu,
Krista luahpuitute kan ni a ti a (Rom 8:15-17). Kan thurinin
Thlarau Thianghlim hnathawh min kawhhmuh dn pawh, Krista
hriatna kawngah an rilru a tivr a, an duhthlannate chawk thovin,
Isua Krista chu an Lalpa leh Chhandamtua pawm tra ngnin,
pawm thei trin a pui a... a ti. Hei hi Bible zirtr dn ber nia
kan pawm dn a ni. Mahni sualzia hriate chuan chhan chhuahna
an zawng a, Krista hnn lam an pan \hn a, chu chu Thlarau
Thianghlim hnathawh a ni. Miin Thlarau hnathawh nga a inhmuh
chian chuan a sualzia hriaa lungngaiin chhan chhuahna chu a
zawng a, Krista hnn lam chu a rawn pan ngei \hn a ni.
Engtin nge mi sual chu Pathian fa a lo nih theih mai?
Thlarau Thianghlim hnathawh avnga rinnaa Krista a lo pawm
khn Pathianin fa nihna a lo pe ta a. Pathian nn inzawmna thar,
inlaichnna thar a lo nei ta a ni. Hei hi chhandamna tiin kan
sawi bawk. Thlarau Thianghlim hnathawh avng chuan Isua
chu Lalpa tiin a lo ko thei ta a, Isua chu a Lalpa a lo ni ta.
Thlarau Thianghlimin sual thu-ah te an thiam loh a hriattr a,
Thutak zawng zawnga a hruai luh leh hnu chuan, Isua Krista
chu tu nge a nih a lo hre ta a. Krista nihna hriat chianna a lo nei
ta. Isua chu Chhandamtu ropui leh Lalpa a ni a, chu thutak
ropui chu mi sual khn a lo pawm thiam ta a ni. Chu vng chuan
Thlarau Thianghlim chu Lalpa leh Nunna petu tih a ni.
2.

Ringtute chnchilhin a chhinchhiah


Ringtute chuan Thlarau Thianghlim pwl hlimna leh
thlamuanna an chan rualin, a chnchilhna pawh an chang \hn.
Lal Isuan, Pa ka dl ang a, ani chuan Thlamuantu dang a pe ang
che u, chatuana in hnna awm trin; chu chu Thlarau dik tak a ni;
khawvlin chumi chu an nei thei lo, amah an hmuh lohva an hriat
hek loh avngin; nangnin ani chu in hria e, in hnnah a awm reng
si a, nangmahniah chuan a awm dwn a ni, a tih ang ngeiin
Thlarau Thianghlim chuan Pentikos ni a\ang khn ringtute a
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

220

chnchilh reng a ni (Jn 14:15-17). Paulan Korinth mite hnnah,


Pathian Thlarau nangmahniah a awm reng tih in hre lo vem ni?
a ti a (1 Kor 3:16). Rom mite hnnah pawh, Tu pawh Krista
Thlarau nei lo chu amaha mi a ni lo, a ti bawk (Rom 8:9).
Thlarau Thianghlimin ringtute chu a chnchilh reng avngin kan
thurin chuan, Ringtute chuan tn dam chhng pawhin chhandam nih
inhriat chianna lwmawm tak chu an chang thei, a ti a. He inhriat
chianna hi rilrua ngaihtuahna mai a ni lo va, mi nung nih inhriatna
a ni. Thlarau Thianghlim hnathawh rinnaa lo dawngin, thil \ha
tinrng thawk chhuak thei trin ringtu chuan Thlarau zra chakna
a lo nei \hn a ni.
Ringtutea Thlarau Thianghlim hnathawh pawimawh tak
pakhat chu chhinchhiahtu a nihna hi a ni. Paula chuan, Ani chu
min chhinchhiahtu leh kan thinlunga zakhamna Thlarau min petu
a ni bawk a, a ti a (2 Kor 1:22), Tn achinah hian tu mahin mi
tibuai tawh suh se; ka taksaah hian Isua chhinchhiahnate ka pu
si a, a ti bawk (Gal 6:17). Eng hmanga chhinchhiah nge an nih
pawh chiang taka sawiin, Amahah chuan Thlarau Thianghlim
tiam chuan chhinchhiahin in awm kha, a ti a (Eph 1:13b), Tin,
Pathian Thlarau Thianghlim chu tilungngai suh u, tlanna ni atn
chuan amahah chhinchhiaha in awm kha, a ti bawk (Eph 4:30).
Thlarau Thianghlim chu ringtute neitu leh vng himtu a ni a;
thlahthlam mai lovin a ngaihsak zl ang a, an chhandamna chu
a vawn himsak dwn a ni.
3.

Krista anna lamah hruaiin a tithianghlim


Thlarau Thianghlim chuan ringtute chu a tichak thar zl
a, thianghlimna kawngah pawh Krista ang trin a hruai \hn.
Kan kohhran Thurin No. 7-na chuan, Amah entawna, Pathian
duh ang taka inngaitlwm leh thianghlima nung tr tein thu a
pe a, tiin a sawi a. Paula chuan, He rilru, Krista Isua pawha
awm bawk kha, nangmahniah awm rawh se, a ti a (Phil 2:5). Chu
rilru, Krista Isuaa awm chu thu wihna leh inngaihtlwmna a ni.
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

221

Rinna leh Pathian Fapa hriatna kawngah chuan puitlinga, Krista


famkimna lenzia tluka kan awm theihna trin Thlarau
Thianghlim chuan ringtute chu a hruai \hn a (Eph 4:11), Pathian
Thlarau hruaia awm apiangte chu Pathian fate an ni (Rom 8:14).
Pathian zepui pawimawh tak chu thianghlimna a ni.
Thlarau Thianghlim chuan sawisl bova Pa hmaa an din theihna
trin ringtute chu a tithianghlim \hn. Mihring bawlhhlawh tawh
kha Pathianin ama tn Thlarau Thianghlim hmangin a thian fai
a, a chei mawi leh a ni. Thianghlimna hnathawh hi mi a lo
pianthar hnua Thlarau hruaia a lo nun zui zl dn sawi nn
hman a ni \hn a. Thuthlung Thar hman dn takah chuan Pathianin
ama tn mihring a tihhrana, Thlarau Thianghlim hmanga a then
faina thu a kwk a. Mi bawlhhlawh kha Krista anga siam thar
zlin an awm \hin (2 Kor 3:6,17-18). Ringtu chu Kristaah nun
tharin an awm a (Rom 6:4), Pathian lam kawnga nungin (Rom
6:10) an taksa pngte chu felna hriamhrei atn an pe \hn (Rom
6:13). Lalpa Thlarau ata an hmuh ang zlin an rilru put dn te,
duh zwng te, nun dnah te Krista anga siam thar zlin an awm
a ni (2 Kor 3:18).
Kan sawi tk a\ang khn Thlarau Thianghlim hnathawh
pawimawhzia leh ropuizia kan hre thei ang. Paulan Thlarau
Thianghlim chu mi mal nun tithianghlimtu, fa nihna petu, rilru
lam tivrtu, chhan chhuaktu leh hruaitu a nih thu a sawi \hn.
Rom 8:14-ah phei chuan ringtu Thlarau hruaia awmte chu Pathian
fa te an lo nih tk dn a sawi a ni. Thlarau Thianghlimin Pathian
fate kan ni tih min hriattr avng chauhvin Pathian chu Abba!
(Ka pa) tiin pangchang takin kan ko thei ta a lo ni.
Sawi ho trte
1.
Ringtu nuna Thlarau Thianghlim hnathawh hriat theih dn
tr sawi ni se.
2.
Sual inhriatna dik leh dik lo a awm thei em? Engtin nge
kan hriat hran theih ang?
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

222

October 16
ZIRLAI 39
THLARAU THIANGHLIM LEH PIANTHARNA
Chhiar tr: Johana 3:1-8
Johana 3:1-8: Tin, Pharisaite znga mi, a hming Nikodema,
Judate hotu pakhat a awm: chu mi chu znah Isua hnnah
a lo kal a, a hnnah, Rabbi, Pathian hnn ata zirtrtua lo
kal i ni tih ka hria; Pathian an chunga a awm loh chuan,
hng thilmak i tih ang hi tu man an ti thei lo vang, a ti a.
Tin, Isuan a chhng a, a hnnah, Tih tak meuhin, tih tak
meuhvin ka hrilh a che, mi tu pawh an pianthar loh chuan
Pathian ram an hmu thei lo vang, a ti a. Nikodeman a
hnnah, Mi a tar hnuin engtin nge a pian theih ang? A nu
pumah vawi hnih ltin a piang thei em ni? a ti a. Isuan a
chhng a, Tih tak meuhvin, tih tak meuhvin ka hrilh a che,
mi tu pawh tuiah leh thlarauva an pian loh chuan Pathian
ramah an lt thei lo vang. Tisaa piang apiang tisa a ni;
Thlarauva piang apiang thlarau a ni. I piangthar tr ka tih
che hi mak ti suh. Thli khawiah pawh a duh duhin a tleh
\hn, a ri i hria e; nimahsela, khawi a\anga lo kal nge,
khawiah nge a kal dwn tih pawh i hre si lo; tu pawh
Thlarauva piang chu chutiangin an awm, a ti a.
Thuvawn: Isuan a chhng a, Tih tak meuhvin, tih tak meuhvin
ka hrilh a che, mi tu pawh tuiah leh thlarauva an pian loh
chuan Pathian ramah an lt thei lo vang, (Jn 3:5).
Thlarau Thianghlim hnathawh lanna pawimawh tak chu
piantharnaah hian a ni. Piangthar tih awmzia te, pianthar dn dik
leh nunpui zui dn erawh chu inzirtr ngai tak niin a lang a. Chuvngin,
tn \umah hian piantharna awmzia, Bible sawi dn leh piantharna
atna Thlarau Thianghlim hnathawh kan zir dwn a ni.
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

223

1.

Piantharna awmzia
Pathian thu min hrilh hmasatu missionary-te thusawi
langsr ber chu Isua hi ring ula; tichuan, vnramah in kal ang,
tih emaw Pathian hi lo ring ve tawh rawh u, tih emaw kha a
ni mai a; an thusawi wiha Kristiana inpe tate kha Pathian Thu
wih an ti leh mai. Kan missionary hmasate khn piantharna
thu hi an sawi lo va, Kristian hmasate pawhin an sawi ber chu
Isua rin a ni. A mwl hle na a, piantharna awmzia chu a phawk
zo hle wm e. Tnlaiah erawh chuan piantharna thu hi ringtute
zngah kan sawi tam hle a, I piangthar tawh em? A piangthar
em? tih hi kan inzawh tam ber znga mi a ni wm e.
Judate hotu Pharisai, Sanhedrin member Nikodema hnnah
Lal Isuan, I pianthar tr ka tih che hi mak ti suh; mi tu pawh an
pianthar loh chuan Pathian ram an hmu thei lo vang, a ti a (Jn 3:3).
Piangthar lo tn vnram luh theih a nih dwn loh avngin ringtu chu
a piangthar tr a ni. Thlarau lam thil a nih avngin a awmzia tak hi
sawi fiah a har hle. Judate zirtrtu Nikodema meuh pawhin, Mi a
tar hnuin engtin nge a pian theih ang? A nu pumah vawi hnih ltin a
piang thei em ni? a ti a (Jn 3:4), piantharna awmzia a man lo hle.
Bible-in piangthar a tih hi Nikodema hriatthiam dn anga nu pum
chhnga lta pian nawn leh lam ni lovin, thinlung siam thar lehna,
chung lam a\anga piang, thlarauva pianna a ni.
Piangthar tih \awngkam hi mal lk lutuk chuan kal sualpui
theih tak mai a ni a. Chhandamte nihna thu Bible-in a sawi dn
dang - nunna, chatuana nunna, Pathian fa nihnate nn lk kawp
thiam a \ha. Pianthar dn hi a changtu mihring azirin a inang lo
thei. Bible-ah hian pianthar dn inang lo tak pahnih kan hmu a.
Pakhat chu Paula pianthar dn, puitlin hnua nun inlet, pianthar
ni leh drkar chiang taka hriat a ni. A dang chu Timothea pianthar
dn, naupan tt a\anga Pathian thua chwm len, pianthar ni hriat
miah loh khawpa piangthar site an ni. A hmasa zwk hi hmuh
pianthara, a hnuhnng zwk hi hnwl mai a awl duh khawp. Paula
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

224

leh Timothea hi an pianthar dn inang lo hle mah se inrem takin


pafa ang maiin rawng an bwl a, Paula chuan Timothea chu
Rinnaa ka fa tak tak a ti hial a ni (1 Tim 1:2).
Paula pianthar dn hi ropuiin fiah hle mah se, Timothea
pianthar dn chu ngaihlu thiam takin, Nang zawng, tu hnna
zir nge i nih leh Krista Isuaa rinna awm avng chuan
chhandamna hmu khawpa tifing thei che, Lehkha Thianghlim
te chu i naupan tt ata hre tawh i ni tih hriain tiin a naupan
tt a\anga rinna a neih chu vawng nung zel trin a fuih a ni (2
Tim 3:14,15). Welsh Thurin No. 26-naah chuan, Piantharna
chu mihring nihphung pngngaia sawi fiah rual loh danglamna,
khawngaihna leh Thlarau hnathawh a ni tih kan hmu. Inthlk
thleng hun leh hmun hriat loh avnga piangthar lova inchhuah
mai a awl duh khawp mai a; mahse, pianthar lai tak hre lo ringtu
piangthar \ha tak a awm theih tih kan hriat a \ha ang.
2.

Piantharna - Bible sawi dn


Bible-ah hian piantharna thu hi kan hmu tam lo hle. Lal Isuan
Nikodema hnna, Mi tu pawh an pianthar loh chuan Pathian ram
an hmu thei lo vang (Jn 3:3) a tih te, I piangthar tr ka tih che hi
mak ti suh, (Jn 3:2) tih te leh Pathian thu nung reng leh awm
rengah chuan chi chhe thei lo laka piangthar in ni zwk si a (1 Pet
1:23) tih te hi kan hmuh chhun a ni mai wm e. Piangthar tih tlukpui
\awngkam rilru thar (Eze 11:19; Rom 12:2) Thuthlung thar (Jer
31:31) siam thar lehna (Mt 19:28; Tit 3:5; Gal 6:15) mihring
thar (Kol 3:10) tihte kan hmu bawk.
Piantharna chungchnga Bible-a innghah nna kan hman ber
chu Isua leh Nikodema inbiakna chungchng hi a ni a (Jn 3:1-8). He
lai Pathian thu chngah hian pianthar thu sawina atn Grik thumal
anothen (A-no-then) tih hman a ni a. He Grik tawng thumal hi a
hmanna azirin, chung lam a tr a\angin a bul a\angin nawn ti
leh tih sawi nnte hman theih a ni. Tna kan Bible hman laiah
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

225

hian Lal Isua leh Nikodema inbiaknaa anothen tih hi piang


nawn tih anga hman a ni a. Bible lehlin chi hrang znga pakhat
(NRSV)-in Johana 3:3&7 a sawi dn chu, Thudik tak ka hrilh
ang che. Mi tu mah chung lam a\anga piang lo chuan Pathian ram
an chang thei lo vang... chung lam a\anga i piang tr a ni ka tih
che hi mak ti suh, tih a ni a, hei hi Lal Isua sawi tum dn a nih
zwk hml.
A chhan chu Johana ziak hmun dangah chuan anothen tih hi
chung lam tih zwng hlra hman a ni. Chung lam a\anga lo kal chu
mi zawng zawng aia chungnung ber a ni (Jn 3:31) tih te leh Isuan
Pilata hnna chung lam a\anga pk i nih loh chuan ka chungah hian
tih theih rng rng i nei lo vang, (Jn 19:11) a tihte leh tuiah leh
thlarauva pian tihte leh thli tleh dn a sawite pawh hi chung lam
entrna vek a ni. Johana hian Johana 3:3,7 bkah hi chuan piangthar
(anothen) tih hi chung lam a\anga piang tiin a hmang a, Johana ziak
hmun danga Pathian hrin (Jn 1:13; I Jn 2:29; 3:9; 4:7; 5:18) tih te
thlarauva piang (Jn 3:6) tih te nn khn thuhmun a ni. Chuvngin,
Piangthar tih aiin chung lam a\anga piang tih hi hmang zwk ila
chuan Lal Isua thusawi awmzia kan man fuh deuh zwkin a rinawm.
3.

Pianthartrtu Thlarau Thianghlim


Thlarau Thianghlim hnathawh hi hla phuahtu chuan,
Thinlung tithianghlimtu, thlarau pianthartrtu tiin a sawi a
(KHB No.302). Kan Kohhran Thurin No. 6-naah chuan,
Thlarau Thianghlim, Pa leh Fapa ata lo chhuak chuan
mihringte chu chhandamna changtuah a siam a, an sualzia
leh chungpikziate a hriat chiantr a, Krista hriatna kawngah
an rilru a tivr a, an duhthlannate chawk thovin, Isua Krista
chu an Lalpa leh chhandamtua pawm tra ngnin pawm thei
trin a pui a, anmahniah felna rah chi tinrng a thawk chhuak
\hn, tih a ni.
Mi sual boral mai trin a sualzia leh dinhmun him lohzia
a hriat chian a ngai a, chu inhriat chianna a\ang chauh lo chuan
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

226

Pathian mamawh tak tak nia inhriatna a nei thei lo.


Amaherawhchu, mihring hian Thlarau Thianghlim puihna tel lo
chuan a nihna hi a inhre chhuak thei lo va, a pawm thei bawk
hek lo. Kan Kohhran Thurinin a sawi ang hian Thlarau
Thianghlim chuan mihringte an sualzia leh chungpikzia a hriat
chiantr a, an sualna leh an bawhchhiatna a\anga ngaihdamna,
chhandamna kawng awm chhun Lal Isua Krista a kawhhmuh
\hn a ni. Thlarau Thianghlim puihna azra mihringin Isua Krista
chu a Lal leh Chhandamtua a pawm chiahin Krista nn an
inzawm a, a nunah danglamna lo awmin mi nung siam thar,
piangthar a lo ni ta a ni.
Kan Kohhran Thurinin chhandamna (piantharna)
chungchnga Thlarau Thianghlim hnathawh a sawi hi a ropui
hle a, a vai deuhthawin min thawhsak a ni. Chutih rual erawh
chuan a thawhsak mihringte tel lo chuan Thlarau Thianghlim
hnathawh hi a lang chhuak meuh lo va, keimahnia a
hnathawhte pawma kan tihhlawhtlin chauhvin Thlarau
Thianghlim thil tum chu a hlawhtling \hn. Thlarauva mi
pianthar tawhte chuan, eng mah ti thei kan ni lo tih lam ni
lovin, min tichaktu Lalpa leh a Thlarau Thianghlim zrah
engkim ka ti thei tia rinna kawng zawh zl hi kan bat a ni.
Sawi ho trte
1.

Piantharna hi ngaihthah emaw uar lutuk emaw a pawi theih


dn sawi ni se.

2.

Naupan tt a\anga Pathian thua enkawl sei lente hi pianthar


leh kher ngaiin kan hria em?

www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

227

October 23
ZIRLAI 40
THLARAU THIANGHLIM LEH NUN DN |HA
Chhiar tr: Ephesi 4:25-32
Ephesi 4:25-32: Chutichuan, dwt sawi bnin, mahni
\henawm hnnah thu dik tak sawi \heuh rawh u; inpng
tawn \heuh kan ni si a. Thinrim ula, sual erawh chu sual suh
u; in thinur chu niin tlkpui suh se; Diabola chu hmun kian
hek suh u. Rk hmang chuan ru tawh suh sela; tlachham
hnnah chuan pk tr a neih theihna trin a kuta thil \ha
thawkin rim zwk rawh se. Thu \ha lo rng in kaan chhuak
suh se, a \lzia ang zla siam \ha trin thu \ha apiang chhuak
zwk rawh se, a ngaithlatute tn khawngaihna a lo nih theih
nn. Tin, Pathian Thlarau Thianghlim chu tilungngai suh u,
tlanna ni atn chuan amahah chhinchhiaha in awm kha.
Khkna te, thinurna te, tauhna te, nna te, sawichhiatna te
zawng zawng chu bnsanin awm rawh se, sualna zawng zawng
nn. Tin, inkhawngaih tawna lainatna neiin awm ula,
Pathianin Kristaa a ngaidam che u ang bawkin inngaidam
tawn rawh u.
Thuvawn: Chutichuan, thil engkim miin in chunga an tiha in
duh tr ang apiang chu, mi chungah pawh ti ve rawh u; chu
chu Dn thu leh Zwlneite thu a ni rng si a (Mt 7:12).
Thlarau Thianghlim hnathawh lan chhuahna pawimawh
tak chu nun dn \haah hian a ni. Hnam tinin nun dn \ha inzirtrna
kan nei \heuh va, nun dn mawi leh \ha kan tih te chu inang vek
lo mah sela a inzl hlawm hle. A tehfung kan lek dn pawh
inang thlip thlep lo mah se ram leh hnam, vntlng leh kohhran,
chhngkua leh mi mal nunah dik leh dik lo tia pawm tln chin
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

228

erawh chu a awm a ni. Chng nun dn \hate chu khawvl \hang
zl hian a tidanglamin a liampui mk niin a lang a. Chuvngin,
he lam inzirtr hi thil \l tak nia hriain tn \umah hian Thlarau
Thianghlim leh nun dn \ha tih hi kan zir dwn a ni.
1.

Nun dn \ha chu eng nge ni?


Nun dn \ha (Ethics) kan tih hi mihring leh mihring
inlaichnna kawnga nun dn dik sawina a ni ber a. Kristian nun
dn \ha kan tih pawh hi Lal Isuan nun dn a lo zirtr leh amah
ngeiin a nun chhuahpui kha Thlarau Thianghlim zra mi mal,
chhngkua leh khawtlnga nun chhuahpui dn tr zirna a ni a; a
teh fung pawimawh ber pawh Bible a ni a. Kan Kohhran Thurin
No. 1-naah chuan, Thuthlung Hlui leh Thuthlung Thar bute hi
Pathian thu a ni a, hng chauh hi rinna leh thiltih tehna dik lo
thei lo a ni, tih kan hmu. Chu bkah chuan Kristian tih dn
phung inhlan chhwn (tradition) te, Kristian te thil tawn hriat
(experience) leh Kristiante rin dn tlngpui hmanga nun dn
dik leh \ha inkawhhmuhna leh tichiang tra zirna a huam a ni.
Tirhkoh Paulan, Khawvla zirtrna dik lote chu Kristaah in
thihsan tawh si chuan, eng tizia nge khawvl mite ang leka,
Tawk suh, tem suh, dek suh, tih an mihring intuk chawp leh
phuah chawp mai mai hnnah in intukluh leh tk mai, tiin
Kolossa khuaa ringtute a zilh a (Kol 2:20-21). Paula hian
mihring intuk chawp dn an zawm avnga zilhhau a ni lo va,
ringtu nun dn tr chungnunzia sawi a tum zwk a ni. Kristian
nun dn \ha chu thunun, khuahkhirh leh khap avnga thil \ha lo
laka insmna mai ni lovin, rinna leh Isua Krista entawnna a\anga
ringtuin nun dn \ha a neih chu a ni.
Engati nge nun dn \ha chu zir a ngaih tk? Dik leh dik lo
chu kan hria a ni lom ni? Dn ang leka kan hriat avngin kan
nun min kaihruaitu tak tak a ni ta lo em ni? A dik leh dik loh ai
chuan a hlwk leh hlwk loh emaw, a nawm leh nawm loh
emaw hi tehfungah kan hmang ta em aw? Hng zawng zawng
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

229

chhnna dik lantrna tr kan nunphung hi siam \hat a \l a, chu


vng chuan Kristian nun dn \ha hi kan zir a ngai ta a ni.
2.

Mizote leh nun dn \ha


Mihring nun ho dial dialna tra thil \ha leh dik chu
fiah takin kan pipute khn an lo hmu thiam a. Ram chhengchhe
tak leh khawsak harsatna, sa leh rl hlauhna krah hnam anga
an lo din chhuah ve theihna chhan lian ber pakhat chu nun
hona tra \hatna dn fel tak an lo nei kha a ni. Inpumkhatna
thuvawn, Thih leh ruam khatah, dam leh tlng khatah tia
mihring inhmangaih tawnna khn an nun a phuar khwm a ni.
Thil dik leh dik lo an tehfung ber chu mi dangte tn a pawiin
a hnawksak ang em tih leh nun hona atn a \ha em tih te hi a
ni. Mihring hi tu mah mi dang mamawh lo kan awm lo va,
chu vng chuan, dam khawchhuahna tr chuan nun ho a ngai
a ni tih hi an ngaih dn a ni.
Mizote nun honaa nun dn \ha langsr tak chu
tlwmngaihna a ni a, mahni hma sial loh te, mi dangte \anpui
te, huaisen te, tuarchhel te a khaikhwm vek a ni. Tlwmngaihna
bka Mizo nun honaa nun dn \ha pawimawh m m chu vntlng
zah leh pawisak te, aia upa zah te, mi rethei ngaihsak leh
chhawmdwl te, hawihhwmna te a ni. Hmnlai Mizote khawsak
honaa hng nun ze \ha leh ropui tak takte avng hian khawtlng
nun a zaln a, Mizo nih kha a nuam a ni a tih theih ang.
Kristiannain heti taka Mizote min hneh hmana chhan pawh hi,
Kristian nun dn \ha leh Mizoten nun dn \ha kan lo neih sa a
inmil m avng a nih a rinawm.
3.

Nun dn \ha kan bosan mk


Nun dn \ha tlk hniam chhan lian tak pathum a awm thei
a. Pakhatna chu dik leh dik lo thliar hranna tra a tehfung kha a
lo danglam tk vng a ni. Pahnihna chu dik leh dik lo vawngtu
kha a lo chak lohvin emaw, a bovin emaw a ni. Pathumna chu
dik leh dik lo nia ngaih kha zirtrna hmanga \hang\har zlte
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

230

hnna chhawm nun zl a nih lohvin a ni. Hun lo danglam zlah


hnam tinin nun dn \ha kan neihte chhan hrang hrang avngin a
bo tial tial a, nun dn \ha tehna lungphm chu a nghng mk a ni.
Nun hona atn a \ha em tih hi thil dik leh dik lo teh nn kan
hmang tawh lo va, Ka tn a hlwk ang em? Kan chhngkaw
tn, kan vng tn, kan pwl tn a hlwk em? tih hi kan nun
kaihruaitu a ni ta ber mai. Mahni hmasialna leh duhmnain
chhngril \hatna lungphm chu a sawi nghng ta a ni.
Nun dn \ha chm ral mktu thil tam tak a awm thei ang a.
Thiamna sng zl te, hmaswnna \hang chak lutuk te hi thil
lwmawm tak a nih rualin, a lehlamah chuan mahni hmasialna
thlentu, nun hona boruak \ha tisukuktu a ni thei ve tho tih hriat a
pawimawh hle mai. Hmaswn zl duhna leh dinhmun sng zwk
inchuhna hian vntlng nunah khi a siam thei. Sum leh pai hi mi
tin mamawh ni mah sela, hemi kawnga duhm luattuk avng
hian nun dn \ha kan pn bosan mk bawk.
4.

Engtin nge nun dn \ha kan chhawm nun zl ang?


Kan nun dn siam \ha leh tr chuan Bible te, Kristian tih
dn phung inhlan chhwn (tradition) te, Kristiante thil tawn
hriat leh Kristiante rin dn tlngpui hmanga nun dn dik leh \ha
inkawhhmuh leh inzirtr thar leh te hi tihmkmawh a ni. Hetiang
hian sawi zui ila
(1) Ngaihhlut zwng: Ngaihhlut tr dik ngaih hlut hi
nun dn \ha siamtu pawimawh tak a ni a. Mi mal leh vntlng
nunah thianghlimna, lungawina, dikna, thawhrimna, chhelna,
inngaihtlwmna te hi ngaihlu tlat ila. Rinna kawngah pawh pwn
lam lan mawina aiin chhngril nuna takna leh nghehna ngaihhlut
tlatna hian nun dn \ha a chawi nung ngei ang.
(2) Nun nghahchhan dik: Nun nghahchhan mumal nei
lo chu in, thliin a chhm dn ang anga wn \hn ang hi a ni. Kan
nun nghahchhan atn Pathian kan hmang em? Thlarau Thianghlim
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

231

pwl leh kaihhruai theihin kan awm em? Pathian pwlna a\ang
hian kan ni tin nun dn tr te, tih tr leh tih loh tr te Thlarau
Thianghlimin min hriattr \hn. Lalpa leh Thlarau Thianghlim hi kan
ngaihchn leh innghahna ber a nih phawt chuan nun dn \ha kan
chhawm nung zl thei ang.
Kan nun dn leh thiltihah hian mi dang ni lovin keimahni
ngei hi a bul tumtu leh mawhphurtu kan ni. Chutih rual chuan
kan nun hi mi dangte nna inzr zawm a nih miau avngin nun
hona boruak \ha siam trin mitmei invn tawn leh mi dangte
hmakhua ngaih pawimawh a ngai. Kan mihringpuite laka kan
tihsual hi Pathian laka tisual kan ni a, chu chu keimahnia felna
rah chi tinrng thawk chhuaktu Thlarau Thianghlim ngaihnpna
a ni bawk. Kan ramah hian thil dik leh dik lo hi chiang taka kan
tr lan a ngai. Tih ve chkawm taka dikna chawisn leh endawng
hlauhawm khawpa thil \ha lo kan pho lan thiam phawt chuan
nun dn \ha hi kan chawi nung zl thei ang.
Thlarau Thianghlim hian mi mal leh Pathian inlaichnna
siam \hat a tum a. Chutah chuan twp mai lovin, chu inlaichnna
thar chuan mihring nun honaah a \ha zwngin nghawng a nei tr
a ni. Kan kohhran Thurin chuan Thlarau Thianghlim chu
ringtutea felna rah chi tinrng thawh chhuahsaktu a nih thu a
sawi a. Paulan ringtu nuna Thlarau Thianghlimin rah a chhuah
tr a sawi hrang hrang zngah mi dang nna inlaichnna lam
kwk a sawi tam hle a ni. Kristian nun dn \ha chhawm nung
zl trin ringtu chu Thlarau Thianghlim kaihhruai theih mi a nih
a ngai a ni.
Sawi ho trte
1.
Kan ramah hian thil sual tih aiin mualpho hi kan hlau
zwk niin kan hria em?
2.
Kan hnam nuna nun dn \ha kan tih leh Thlarau Thianghlim
hnathawh inanna leh inan lohna han sawi teh u.
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

232

October 30
ZIRLAI 41
THLARAU THIANGHLIM LEH NUN HONA
Chhiar tr: Rom 12:3-8; 1 Kor 10:31-33
Rom 12:3-8: Pathianin mi pk khawngaihna avng hian, in
zngah tu mah inngaihhlut twk aliama inngaihlu lovin,
Pathianin mi tin hnna rinna twk a pk ang zlin, fel taka
ngaihtuah zwk trin ka ti \heuh a che u. Taksa pumkhatah
png tam tak kan nei a, png zawng zawng thiltih erawh
chu a inang lo va; chutiang bawkin keini tam tak ni mah ila,
Kristaah chuan taksa pumkhat kan ni a; a mal malin inpng
tawn \heuh kan ni. Khawngaihna min pk angzia zlin
thilthlwnpk hrang hrang kan nei \heuh va, thu hrilh tr a
nih chuan kan rin twk ang zlin i hril ang u; rawngbwl tr
a nih chuan rawng i bwl tlat ang u; zirtrtu pawhin zirtr
tlat rawh se; zilhtu pawhin zilh tlat rawh se; thil petu chuan
ui lovin pe rawh se; rorltuin taima takin rl rawh se; mi
khawngaihtuin lwm takin khawngaih rawh se.
1 Korinth 10:31-33: Chutichuan, in ei pawhin, in in pawhin,
in tih apiangah pawh, Pathian ropuina tr hlrin ti rawh u.
Keiin mahni swtna zawng lovin, chhandam an nih theihna
trin mi tam tak swtna zawng zwkin, mi zawng zawng
engkima ka tihlwm ang tak hian, Judate tn pawh Grikte
tn pawh Pathian kohhranho tn pawh an tlk phahna tr
rng eng mah ti suh u.
Thuvawn: A theih phawt chuan nangmahni lam tal, mi zawng
zawng nn inremin awm rawh u (Rom 12:18).
Mihringte hi a huhova chng tra duan kan nih avngin
huho nun hi zir ngai tak a ni a. Vawiinah hian Thlarau
Thianghlim leh nun hona tih kan zir dwn a, mihring chn
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

233

honaa Thlarau Thianghlim pawimawhna zir chhuak thei ila


a lwmawm hle ang.
1.

Ni tin nun hona leh inbiakna \awngkam


Thuthlung Hlui hian in\henawm khawvnna chungchng
a sawi tam hle a, mahni inhmangaih angin \henawmte hmangaih
tr an ni tih a sawi (Lev 19:18). Hei hi Thuthlung Tharah
vngte tia sawi a ni a. Vngte hmangaih, an chunga \hat chhuah
leh anmahni tihswtna tra \hat chhuah thu kan hmu tam hle (Mt
5:43; 19:19; 22:39; Rom 13:9-10; Gal 5:14; Jak 2:8). Nun hona
boruak hi kohhran leh kan thlarau mina hian a siam \ha tr a ni
a, tisa thiltihte thlarauva tihhlum \hin tr a ni (Rom 8:13). Mi
dangte nna inremna chabi kawltu kan nih thu sawiin Paula
chuan, A theih phawt chuan nangmahni lam tal, mi zawng
zawng nn inremin awm rawh u (Rom 12:18) a ti a, Elrel leh
inngaihhlut avnga eng mah ti lovin, mi tinin inngaitlwm takin
mahni aiin mi dang \ha zwkah ruat \heuh rawh se, (Phil 2:3)
tiin a sawi bawk. Lal Isua nun kha nun dn \ha tehna sng ber
leh rin tlk ber a ni a (Rom 15:1-5). Isua avng leh Thlarauva
inpwlna avngin ringtute chu rilru hmun khat puin, inhmangaih
tawn trin a fuih a ni (Phil 2:1).
Ni tin nun honaa thil pawimawh tak chu \awngkam \ha a
ni (Gen 50:21). Thufingte buah \awngkam \ha pawimawhzia kan
hmu tam hle a, ... a \awngkam chhuak mawi vngin lal chu a
\hian a ni ang, (Thuf 22:11) tiin a sawi hial a ni. |awngkam \ha
hi thlarau mina lan chhuahna pawimawh tak a nih thu Thuthlung
Thar lamah kan hmu tam hle a. Mihring thara inthuamte nun dn
tr Paulan a sawi zngah dwt sawi bnsana thudik tak sawi te
(Eph 4:25), a ngaithlatute tna khawngaihna a nih theihna tr thu
\ha chauh sawi te (Eph 4:29), khkna, thinurna, tauhna, nna,
sawichhiatna bnsan te a tel (Eph 4:31-32). Zahmawh, thu lawi
lo sawi leh fiamthu sawi ai chuan lwm thu sawi chng zwk
trin a ti (Eph 5:4). Kolossa 4:6-ah pawh, Mi tin engtia chhn
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

234

\heuh tr nge ni tih in hriat theih nn in \awngka chhuak chu chia


al, khawngaihna tel ni fo rawh se, tiin a sawi bawk.
2.

Ei leh in, sum leh pai chungchng


Ei leh ina invawn thianghlim hi Pathian mi nihna nn
inzawm tlat a ni a, chu chu kan ei leh inin a tihkhawloh theih
thu Bible-in a sawi tam hle (Lev 11:4-31; Gal 5:21; 1 Kor
6:10). Judate nunphung nna inkungkaih tak uain leh zu \hat
lohna kan hmu tam hle (Gen 9:20-27; 19:32-35; Thuf 20:1).
Lal Isua erawh chuan kaa ltin mihring a tibawlhhlawh lo
(Mt 15:11), ei tr aiin nunna a thupui zwk (Mt 6:5), ei tr
hi lungkham bera neih loh tr (Mt 6:31; Mk 12:29) tiin min
zirtr a. Amah ngei pawhin thlalrah ni sawmli chaw a nghei
hnuin lung chhanga chantr tra thlmna chu a hnial fithla (Mt
4:4; Lk 4:4). Paula chuan ei leh in chungchngah insawisl leh
inhmusit loh a sawi uar a (Rom 14:3,15). Chutih rual chuan
kan ei leh inin ringtu unaute rilru a tihnat ai chuan sa ei loh te,
uain in loh te, thil eng pawh tih loh a \ha a ti (Rom 14:15,21;
1 Kor 8:13). Pathian ram chu ei leh in lam thu ni lovin, felna te,
remna te, Thlarau Thianghlima lwmnate a ni a (Rom 14:17).
Chuvngin, In ei pawhin in in pawhin in tih apiangah pawh
Pathian ropuina tr hlrin ti rawh u (1 Kor 10:31) tiin a sawi
a. Uain ruih hi insm lohna bul a nih avngin Thlarauva khata
awm zwk trin min zirtr (Eph 5:18).
Bible pum pui zirtrna hian hausak hrim hrim hi a sawi
mawi lm lo va. Thufingte 22:1-ah chuan, Sum tam tak aiin
hming \hat hi thlan zwk tr a ni a, tangka leh rangkachak aiin
duhsakna a ngainatawm, tih kan hmu. Thuhriltu chuan, Tangka
sum ngainatu chuan tangka sumah duh twk a hmu lo vang a,
hausak ngainatu chuan duh twk a hlp hek lo vang, a ti a
(Thuh 5:10). Mahni tna sum khwl khwm tthlkzia Biblein a sawi tam hle (Thuh 5:13-17; Lk 12:21). Sum hi
rawngbwlna hmanraw pawimawh tak a ni a, chutih rual chuan
ngaih pawimawh leh zawn bera neih erawh a hlauhawm (Mt
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

235

10:9; Mk 6:8; Lk 9:3), Pathian leh sum rawng bwl kawp theih
a nih lohzia sawiin (Mt 6:24) \hian siamna atna hmang zwk
trin a ti (Lk 12:33; 16:9). Paula chuan, Tangka sum ngainat
hi sual tinrng bul a ni, a ti a (1 Tim 6:10). Kohhran hruaitu
chu tangka sum ngaina lo mi a ni tr a ni (1 Tim 3:3).
3.

Mipat hmeichhiatnaah
Mipat hmeichhiatna chungchng hi Bible-in a sawi tam
hle. Mipat hmeichhiatna hi mipa leh hmeichhia, nupa kra hman
tr a ni. Chumi piah lam, anpui inkra hman leh ran mutpui chu
sual uchuak tak a ni (Ex 22:19; Lev 18:22-23; 20:16; Deut
27:21). Nawmchenna leh tihluihnaa hman te, he lam kawnga
inbum te hi thihna khawp sual a ni (Num 5:13-22; Deut 22:2328; Ro 21:11) Laichn hnai tak leh thisen zawmpui mutpui hi
thil sual tak a ni a, uirena phei chu Thu swm pkin a khapte
znga mi a ni (Lev 20:11-20; Deut 27:20-23; Ex 20:14; Lev
18:20; 20:10). Lal Isua zirtrnaah chuan ngaih chka nula melh
chu uire a ni a (Mt 5:28), hurna hi tisaa awmte zia a ni a, uirena
hi rinna nuna tlk chhiatna a ni. Thuthlung Thar zirtrnaah chuan
kan taksa hi Thlarau Thianghlim in (temple) a ni a, thianghlim
taka vawn tr a ni (1 Kor 6:18-20; 2 Kor 7:1; 1 Thes 4:4).
Paula chuan hurna leh tisa chkna tihpuitlin hi Thlarauva
awm lote nunphung a ni tih sawiin, tisa chkna zwm lo trin
thlarauva khata awm trin a fuih a (Rom 13:14; Gal 5:16),
mipat hmeichhiatna kawnga invawng thianghlim trin ringtute
chu a fuih a ni (1 Kor 7:9). Mipat hmeichhiatna hman khawloh
hi hun hnuhnng chhinchhiahna angin sawi a ni a (Rom 13:13;
2 Tim 3:1), vnram kai lo tr zngah mi hur, inngaih hmangte
leh uirete an tel bawk (1 Kor 6:9; Thup 22:15).
4.

Lungawinaah
Chn hona boruak \ha siamtu pawimawh tak chu lungawina
a ni. Thuthlung Hluiin Pathian mite dinhmun duhawm tak a sawi
chu lungawina hi a ni (Lev 10:20; 2 Sam 24:25; Sam 17:15;
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

236

Thuf 19:23; 31:13). Pathian thilpk a ni a, dinhmun \hatnain a


siam ngawt theih pawh a ni lo (Deut 33:23; Sam 91:16; Thuf
19:23). Zwlnei Isaian Lalpa chhiahhlawh rawngbwlna a
sawiah Lalpa lungawi kum thu sawi tih a tel (Is 61:2; Lk 4:19).
Thil hlu tak a nih avngin Solomona phei chuan, Thinlung hlim
mi erawh chuan ruai a \heh reng mai a ni, (Thuf 15:15) a ti hial
a, miin a dam chhng ni zawng zawnga lungawina a hmuh aliama
thil \ha leh mawi a awm loh thu a sawi bawk (Thuf 5:18-20).
Baptistu Johanan a thu ngaithlatu sipaite chu, In hlawh
twkah lungawi rawh u, tiin a fuih a (Lk 3:14). Ringtu hmasate
chuan hlim tak leh lungawi takin an chaw an ei \hn (Tirh 2:46).
Paula chuan, Kumkhuain khawiah pawh lungawi takin kan awm
\hn, tiin a sawi a, Kei zawng eng ang pawhin awm ila, lungawi
zl ka chng tawh si a, a ti hial a ni (Tirh 24:3; Phil 4:11).
Kawng lehlamah chuan lungawina neih loh hi Pathian laka sualna
a ni a, ringtute chu engkimah Pathian chunga lwm thu sawi trin
a ngn a (Rom 1:21; Eph 5:20; Kol 3:17). Ringtute chuan fakna
hla hmangin Pathian chungah lungawina thk tak an tilang chhuak
\hn a, hei hi Thlarauva khahna a\ang chauhva neih theih a ni
(Eph 5:18-20; Kol 2:14-17; Gal 6:8; Eph 5:18-19).
Mihring nun phuar khwmtu pawimawh tak chu mi dangte
dinhmun inhriatpuia, mitmei inven twn leh \hat inchhuah tawn
hi a ni a. Chu chu mihring \hatna ringawt chuan a tlin loh avngin
Thlarauva kan awm a ngai a ni. Mi dangte remtu nih te, mi
dangte \ha zwka ruat leh an laka thilphalte hi Lal Isua zirtrna
pawimawh tak a ni. Rawngbwltu leh thlarau mi kan nihna hi
kan ni tin nun honaah a lang chhuak tr a ni.
Sawi ho trte
1.
Sum leh pai lk luh leh hman thua kan fmkhurna trte
sawi ni se.
2.
Ringtute zngah mi dang rem thei lo an awm \hn hi engtia
ngaih tr nge?
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

237

November 13
ZIRLAI 42
THLARAU MI
Chhiar tr: 1 Korinth 2:10-16
1 Korinth 2:10-16: Keini erawh chu chng chu Pathianin
Thlarauvin min hriattr ta a ni; Thlarau chuan engkim a chhui
chhuak si \hn; a ni, Pathian thu ril pawh. Mihring thute
chu mihring rilru, a chhnga awm vk lo chuan, mihring
zngah tuin nge hria ang? Chutiang bawkin Pathian thute
chu Pathian Thlarau vk lo chuan tu man an hre lo.
Chutichuan, a thlwna Pathianin thil min pkte chu kan
hriat theihna trin, keini zawngin khawvl thlarau ni lovin,
Thlarau, Pathian hnna mi chu, kan hmu zwk a ni. Mihring
finna zirtr thua sawi lovin, Thlarau zirtr thua sawi zwkin,
Thlarau lam thute chu thlarau lam mite hnna hrilhfiahin,
chng thil min pk thute pawh chu kan sawi \hn. Khawvl
mi chuan Pathian Thlarau lam thilte chu a lwm \hn lo, ani
ngaih chuan tthlk a ni si a; Thlarauva hriat fiah a nih
avngin a hre thei lo rng rng bawk a ni. Thlarau mi erawh
chuan thil engkim a hre fiah \hn a, ani lah chu tu man an
hre fiah si lo. Tuin nge Lalpa rilru hre tawha, amah chu
zirtr thei ang? Keini erawh chuan Krista rilru kan pu a ni.
Thuvawn: Tisa dna awmte chuan tisa lam thilte an duh
\hn; Thlarau dna awmte erawh chuan Thlarau lam thilte
an duh \hn (Rom 8:5).
Thlarau Thianghlim hnathawh hi kan hrethiam vek lo na
a, Mizote hi a lo lan chhuahna lamah chuan tehfung siam nasa
ber pwl kan ni wm e. Thlarau mi tih chungchngah pawh
hian teh dn hrang hrang kan nei a; mahse, kan ngaih dn tam
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

238

tak hi chu a zm lutuk ta deuh niin a hriat a, ngaihtuahna thar kan


neih pawh a \l hle. Chuvngin, tn \umah hian Thlarau mi tih
chungchng kan zir dwn a ni.
1.

Thlarau mi, Bible-in a sawi dn


Thlarau mi tih \awngkam hi kan hman lr tak ni mah se,
Bible-ah a lang tam lo va, a tlukpui erawh chu a lang nual thung.
Thlarau mi chu Pathian nna thlarau lam nun inzawmna tak nei,
a duh zwng ti tra Thlarauvin a hruai, mi dangte nna nun
honaah pawh, nun inngaitlwm tak leh Pathian \ihna thk tak
nei mi hi an ni. Thlarau mi tih chungchng kan hriat fiah dwn
chuan Bible-in engtin nge a sawi, tih hi a pawimawh hmasa ber
a ni ang. Thuthlung Hlui leh Thuthlung Tharah pawh hian
Pathian Thlarauvin a hruaite chanchin tam tak kan hmu a.
Pathianin kawng dik zawh tra Thlarauva a pwl leh zwlneite
k a\anga a hriattr mi tam tak an awm a. Chutih rual chuan
Thlarauva Pathian inpuanna zawng zawngte erawh chu thlarau
mi chu an ni ngawt lo va, Pathian Thlarau duh dna nun hmang,
nun puitling nei mkte hi a kawh tum ber chu a ni.
Paula chuan, Pathian Thlarau hruaia awm apiangte chu
Pathian fate an ni si a, a ti a (Rom 8:14). Chuvngin, thlarau mi
tih hian Thlarau hruai, Thlarauva khat leh Thlarauvin a thunun zawng
zawngte hi a huap vek a ni. Bible leh vawiin thlenga thlarau mi
kan hriatte hi tisa lam a\anga thlr chuan mi kal khat leh huih phai
deuh emaw tih mai trte an ni fo. Paula chuan, Khawvl mi chuan
Pathian Thlarau lam thilte chu a lwm \hn lo, ani ngaih chuan tthlk
a ni si a;... Thlarau mi erawh chuan thil engkim a hre fiah \hn, a ti
a ni (1 Kor 2:13-15).
Hng bkah hian, thlarau mite chu nausn ni lovin puitling
anga ngaih an ni bawk. Paulan, Unaute u, thlarau mite hnna
sawi angin in hnnah thu ka sawi thei lo va, tisa mite hnna
sawi angin ka sawi zwk kha, Kristaa nausnte hnna sawi ang
maiin (1 Kor 3:1) a ti a. Ringtu an nihna kawnga an la puitlin
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

239

twk loh m avnga sawi a ni a, chaw ni lova, hnute tuia la


chwm ngai angin a sawi a ni. Galatia 6:1 pawh Paula chuan,
Unaute u, mi, sual eng pawh a tih lai phwkin awm sela, nangni
thlarau mite u, Thlmna ka twk ve dah ang e, tia invng \ha
chungin chutiang mi chu thuhnuairawlh takin tung ding leh rawh
u, a ti a. Thlarau mite chu suala tlute kai tho tra a beisei
rualin, anmahni pawh invng thei tra nun puitling nei tawhah
a ring ngam nghl tihna a ni. Chuvngin, Bible-in thlarau mi a
tihte hi ringtu nun puitling tak, tisa duh zwnga awm lo, Pathian
duh zwnga awm, eng thil pawh hmachhawn thiam, khawvla
chng an nih inhre chunga, an chunga harsatna hrang hrang
thlengte pawh tuar chhuak thei mi hi an ni.
2.

Thlarau mi tehna
Thlarau mite awm dn tr kan tehna ber tr chu Pathian
ngaiha \ha a ni em tih hi a ni. Thlarau chang leh thlarau mi nia
ngaihte hi tute emaw ngaih dna thlarau mi an ni duh viau. Pathian
ngaihin a dik em, a \ha em, a pawm tlk em tih hi tehna ni se.
Khawvl ngaiha \ha kan uar a, tnlai dn kan ti a, khawvl
dn kan ti a, kan ram dn kan ti a, tehna chi hrang hrang kan
hmang a, Pathian thuin a tehna a\angin thlarau mite awm dn tr
dik tak chu kan hre fiah thei ang.
Thlarau mite awm dna kan tehna tr pawimawh takte
chu, Pathian thutak a hmang em? Kristan a nunah ropuina a
chang em? Kohhran a ngai pawimawh em? tihte hi a ni. Pathian
thu hre ve nual, hre zktluak si lo, a thu duh ve viau anga lang, a
thu wih lo leh zwm tak tak si lote kan awm thei a. |henkhat
chu an nun hlui chapona te, mi dang hnuaichhiahna rilru paih
thei rng rng lo, rawngbwltu zngah pawh a awm theih a.
Baptistu Johana ropuina m m chu, Ani chu tlatlum tr a ni a,
kei chu lng tr ka ni, a ti thei kha a ni (Jn 3:30). Mi \henkhat
chuan tlatlum trah kan inngai a, Lal lsua chu lng mah se pawi
tihna m m pawh kan nei lo. Johana chuan a hnnah mi hui
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

240

khwm ai chuan, En teh u, Pathian Berm no khawvl sual


kalpuitu tr saw! Saw mi saw a ni, a ti a (Jn 1:29). Amah
pantute hnnah pawh zui tr dik Isua a kawhhmuh a ni.
3.

Thlarau mite lan chhuah dn tr


Tnlai khawvlah hian mahni inngaih pawimawh hi a
zual ta hle mai a. Hei hian kohhran nun hona leh Lal lsua thuchah
zawm a tiharsa sawt a ni. Kohhran chu Pathian thuin a sawi
dnin chhngkua a ni a. Isua Krista thisena hrin, inunauna leh
inkungkaihna ril tak nei a ni. Chuvngin, Thlarau mina leh
kohhran chu \hen hran theih hauh loh a ni a. Thuthlung Thar
Kohhran \iak trah khn Thlarau pwlna chang, zirtrte thuhril
wihtute chu Pathianin an zngah a teltr zl avngin kohhran
pawh an pung chak hle. Kohhran hlat zwnga thlarau mina hi
Thlarau dik kaihhruaina a ni chiah em tih ngaihtuah chian a
ngai hle.
Kan hlimna chauh ni lovin, thlarau mina chuan kan ni tin
khawsakna leh nun png kawng tinrngah awmzia a nei tr a ni. Mi
\henkhatin, Pwn lama angel ang maia nunnm leh fel, in chhnga
Setana tirhkoh ang maia sual leh ncheh chanchin an sawi \hn.
Hetiang nun hi a awm thei ngai a nih chuan kan Thlarau mina chu a
ngaihtuahawm hle ang. |henkhat thung chuan Biak In leh a chhehvl
piah lamah chuan an thlarau mina an kawl mumal tawh \hn lo a ni.
Pathian thu tuipui viau anga lang, mahni hnathawhnaa rinawm leh si
lo pawh awm theih a ni bawk. Thlarau mite chu an nun png
tinrngah, in chhng khurah, rawngbwl honaah, mahni
hnathawhna \heuhvah, mahni chauh pawha Pathian \ihna neia,
thinlung thianghlim neia, kawng engkimah rinawm leh dik taka
titute hi an ni.
Kan zir tk a\ang khn thlarau mi leh thlarau mi anga
langte awm dn chu kan hre thei wm e. Thlarau mi chu Pathian
thu wih, Pathian lalna nghet taka pawm, Pathian thu lova thil
ti ngam lo, ama dinhmunin a tuar dwn a nih pawha Pathian
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

241

thu kalh zwnga thiltih do tlang ngam mi hi a ni. Khawvl


ngaiha \ha leh khawvla tlktlum tum zwnga kal lovin Pathian
pawm tlka thawh kan tum tr a ni. Thlarau mite chu mihring
duh dn mai ni lovin Pathian duh dnin an nung \hn. Mipat
hmeichhiatna sual laka fihlm, sum leh pai dik lo taka hmang
leh la lt ngai lo, mahni thil tawn leh chan aia mi dang chan
leh kohhran thu ngai pawimawh zwk, Pathian leh kohhran
thu zawm tum tlat mi, a dera nung lo, thu dik \antu hi thlarau
mi dik chu an ni.
Sawi ho trte
1.

Thlarau mi nia kan hriat leh Bible-in a sawi dn hi inmilin


kan hria em?

2.

Tnlai huna thlarau mi nih dn \ha han sawi teh u.

www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

242

November 20
ZIRLAI 43
THLARAU THIANGHLIM LEH HARHNA
Chhiar tr: Sam 51:10-19
Sam 51:10-19: Aw Pathian, keimahah hian thinlung
thianghlim tak siam la;
Ka kawchhngah hian thlarau dik tak siam thar leh ang che.
I hnn ata hi mi paih bo suh la;
I thlarau thianghlim hi mi lksak suh ang che.
I mi chhandam hlimna chu mi pe leh la,
Thlarau tihnuamin mi chelh reng ang che.
Chutichuan, bawhchhetute chu i kawng chanchinte ka zirtr
ang a;
Tichuan, mi sualte chu i lamah an hawi leh ang.
Aw Pathian, nang mi chhandamtu Pathian, thisen
chhuahnate lakah mi chhanhim ang che;
Tichuan, ka lei hian i felna thu hi hlim takin hlaah a sa ang.
Aw LALPA, nangin ka hmui hi hawng ang che;
Tichuan, ka k hian i fakna chu a hriattr dwn nia.
Inthawina chungah lwmna i nei si lo va, chuti ni suh sela
chuan ka pe ang;
Hlral thilhlan chungah lungawina rng i nei lo ve.
Pathian duh zwng inthawinate chu thlarau lungchhia hi a ni.
Aw Pathian, thinlung lungchhia leh inchhr ngawih ngawih
hi i hmusit lo vang.
I duh zwng takin Zion chungah thil \ha ti la;
Jerusalem kulh chu rem ang che.
Chutichuan, felna inthawinate chungah lwmna i nei tawh
ang a, hlral thilhlan leh hlral pum hlan chungah chuan;
Chutichuan, i maichm chungah chuan bwngpate an hln
tawh ang.
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

243

Thuvawn: Nangmahah chuan i mite an hlim theih nn min


tiharh leh dwn lwm ni? (Sam 85:6).
Thlarau Thianghlim leh Harhna tih thu hi Mizo Kristiante
tn chuan thu thar a ni lo vang. Vawi eng emaw zt harhnain kan
ram a dng chhuak a, min chn chilh deuh reng avngin hun rei
lo te chhngin Mizo hnam pum deuhthaw kan Kristian hman
dr a, kohhran pawhin nasa takin a \han len phah a ni. Thlarau
Thianghlim hnathawh chu kohhran tn chutiang taka pawimawh
a nih avngin tn \umah hian Thlarau Thianghlim leh Harhna
tih kan zir dwn a ni.
1.

Harhna awmzia
Harhna hi English chuan revival, renewal, reawakening
tih a ni a. Revival tih awmzia chu Tihharhna emaw, Tihharha
awm tihna emaw a ni. Mahni thua harh chhuahna ni lovin
Pathian Thlarauvin a tihharh tharna a kwk. Ringtu chau leh
chak lote Thlarau Thianghlimin a siam tharna a ni a, ringlote
pawh ringtua siam an nihna a kwk bawk. Tichuan, harhnain a
tum ber chu thlarau lama mihring nun chawlawl tak Pathian
lam hawi tra kaih harhna a ni. Bible-a Thlarau Thianghlima
harhna kan hmuh chian ber chu Pentikos nia lo thleng kha a ni
(Tirh 2).
Harhna hi sakhuanain a tr chhuah ni lovin Pathian Thlarau
Thianghlim hnathawh avnga lo thleng a ni. Lal Isuan, Tin, Pa
ka dl ang a, ani chuan Thlamuantu dang a pe ang che u, chatuana
in hnna awm trin, a ti a (Jn 14:16). Thihna ata a thawh leh
hnuin, Pa thil tiam ka sawi in hriat kha lo nghk rawh u, a ti leh a
ni. Thlarau Thianghlima harhna chu Pathian pk a ni a, nghkhlel
taka lo beisei tlat tr a ni. Lal Isuan a zirtr mi khawharte hnnah
Lo nghk rawh u a ti a. Vna a lwnsan hnuah ni sawmli chhng
zet an la nghk a ni. Chutiang chen chen lo nghah chu beidawnga
phi ruai a awl hle ang. Engkimtithei Pathian chuan Thlarau
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

244

Thianghlim chu nghkhlel taka nghktu leh a dltute hnnah a


pe \hn a ni (Lk 11:13).
2.

Inlungruala awm khwmte hnnah thlarau pk a ni


Lal Isuan, Lei chungah hian in znga mi pahnih an thil
dl kawnga an thurual chuan, ka Pa vna mi tihsakin an awm
ang, a ti a (Mt 18:19). Lungrual tih chu Pathian chhn tlk
lungrualna a ni a, chu chuan duh thuhmun tih mai a kwk lo,
kawng engkima inlungrualna a kwk. Thlarau zawng zawng,
chakna zawng zawng tih a ni a, chu chuan inpumpkna a kwk
a ni. Pentikos nia zirtrte awm dn kha a ni a, an zain hmun
khatah an awm khwm vek a, rilru hmun khat puin an awm a ni
(Tirh 2:1,46). Thlarau Thianghlim dawng tr hian inlungrual a
\l a, thinlung hmun khat leh rilru inhawngte hnnah a lo thleng
\hn a ni. Harhna hi mi malin an chan a nih rualin kohhranhovah
a lo thleng \hn a, hmanrua atn Pathian thu (Bible) te, thuhril
te, \awng\ai te, hla sak te a hmang \hn a ni.
Harhna tak chu Pathian Thlarau hnathawh a nih avngin
Pathian ngaitute zngah a thleng \hn a. Harhna chu lawm leh
chen tr mai ni lovin, nun chhuahpui tr a ni. Ziaktu pakhat
chuan, Harhna ngaitute zngah aiin a tiharhtu Pathian ngaitute
zngah harhna a thleng zwk \hn, a ti a, a dik hle wm e. Harhna
chu Pathian lam kawnga hna \ha tinrng thawk thei tra Pathian
Thlarau Thianghlimin kohhranhote a tihchak tharna a ni. Chu chuan
rinna leh Pathian hriat dikna lamah te, huai taka Bible zirtrna zawm
kawngah te, Pathian kohhran laka rinawmna kawngah te an nun
tiharh tharin, hlimna leh lawmna nasa tak a pe a, rawngbwlna
kawng hrang hrangah \hahnemngaihna thar a siamsak \hn.
3.

Harhnain a nghawng chhuahte


Harhna hian kohhranah leh mi mal nunah thil \ha leh duhawm
tam tak nghawng chhuah a nei \hn. Harhna avngin kan ramah
ringtu nasa takin an pun belh a, ringtu awm sate a sawh nghet
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

245

bawk. Kohhranah inpumkhatna a thlen a, kohhran ban rinawm


leh rawngbwltu \ha tak tak a hring chhuak \hn. Mi mal nunah
thlamuanna leh hlimna te, Pathian thua tuina thar te a neihtr a,
rawngbwlna kawnga tuina leh inpkna thar a neihtr \hn. Harhna
avngin kan ramah Kristian hla thar \ha tak tak a lo chhuak a, chu
mai ni lovin Pathian thu hril darh \l tihna neihtrin mi tam tak
rawngbwl trin an chhuak a ni.
Mei a awm chuan a khu pawh a awm zl \hn tih angin,
Thlarau Thianghlim hnathawh avnga harhna lo thlengah hian pawlh
sawptu leh tihmlhemtu sual hnathawh a lo awm ve ziah \hn.
Harhnain a hrin ze mawi leh \ha aiin a pawlh sawptu sual chu a
langsr zwk fo. Kan fimkhur theih nn chng znga thil \henkhat lo
sawi ila.
(1)

Mi dang ngaihnpna: Hei hian inrlna te,


insawichhiat tawnna te, inkawmngeih lohna te a
hring chhuak \hn.

(2)

Sng bka indahna: Hei hi kohhran aia mahni tuina


dah pawimawh zwkte an ni. Kohhrana leng lova
pwl danga chhuah phahna hial pawh a thlen \hn.

(3)

Kal sualna: Hei hi harhna chang filawr, firfiaka


chtna a ni a, kal sualna hnr a ni.

(4)

Phunchiarna: Harhna changtu mi \henkhat chu an


phunchiarin an huangtau duh hle a. Mahni chan dah
lianin inthununna leh inkaihhruaina an ngaihthah
\hn.

(5)

Zalnna hman sual: Harhna changtute zngah


zalnna hmang suala engkim mai tih thiang veka
ngai, chumi avnga mualpho ta pawh mi tam tak
an awm tawh a ni.

www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

246

4.

Kan mamawh harhna dik


Harhna hi kohhran leh ringtu mi malin a mamawh reng a.
A lo dawnsawn leh chhawm zui chungchngah erawh chuan
fmkhur taka kalpui a \l \hn. Harhnain a ken tel ze danglam
leh mak buaipuia a thuchah leh nuna a rah chhuah tr lam
hlamchhiah leh a phawvuaka thm ral mai a hlauhawm hle.
Duh luat avnga pwng nawr vak leh fmkhur luat avnga dan
chp a hlauhawm thei ve ve. Harhna dik leh dik lo a awm thei
a. Hngte hi harhna dik, kohhran \han zlna atna pawimawhte
chu a ni.
(1)
(2)
(3)
(4)

Sual sim harhna.


Pianthar harhna.
Rinna lama puitlin chkna lama harh tharna.
Pathian ram thawhlwm (swma pakhat) leh thilpk
lama harhna.
(5) Kohhran leh a rawngbwlna ngaih pawimawhna
lama harhna.
(6) Kohhran thurin hriat dik leh ngaihsnna lama
harhna.
(7) Rl do nei reng kan nih hriatna kawnga harh tharna.
(8) Ringtu inpumkhatna leh inunauna lama harh tharna.
(9) Lal Isua lo kal lehna lam thua \han harh.
(10) Chanchin |ha hril kawnga harh tharna.

Hng bk pawh hi harh tharna tr tam tak a awm ang.


Harhna tel lo chuan kohhran nun a ro va, a chak lo va, Pathian
hriatna leh Thlarau lam thutak hriatna a pwnlng \hn. Ringtu zawng
zawngin harhna hi kan mamawh \heuh. Amaherawhchu, harhna hian
thil \ha lo a rawn thlen tel ve theih avngin fmkhur tak leh awmze
nei taka kalpui a ngaihzia kan hre thei. Chuvngin, harhna dik lo
chu pumpelh hram tr a ni.
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

247

Thlarau Thianghlima harhna hi Isua ngaitute zngah,


Pathian ropuina trin a lo thleng \hn a. Chutah chuan simna dik
nei tr te, Pathian thutak ngaina tr te, Pathian \iha inngaitlwm
tr te, thianghlim leh zahawm taka nung tr te leh sakhaw mi
nihna dik tak neia kohhran bl tlat tr tein inhruai tum hrm
hrm tr a ni. Chu chu Thlarau Thianghlim harhnain a tum pawh
a ni. Kan kohhran chuan harhna pawimawh dn a hria a, a ngai
pawimawh a, a thlen zl nn \awng\ai leh thiltihin \an a la a.
Harhna dik, kohhran siam \ha leh tichaktu a thlen theihna kawng
pawh a ngaihtuah reng a ni.
Sawi ho trte
1.

Harhnain kohhrana nghawng \ha leh \ha lo a neihte


sawi ni se.

2.

Harhna dawnsawn leh kalpui dn \ha engte nge ni ang?

www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

248

November 27
ZIRLAI 44
THLARAU THIANGHLIM LEH BIBLE
Chhiar tr: 2 Timothea 3:14-17; Hebrai 4:12-13
2 Timothea 3:14-17: Nimahsela, nang zawng, tu hnna zir
nge i nih leh, Krista Isuaa rinna awm avng chuan,
chhandamna hmu khawpa tifing thei che Lehkha
Thianghlimte chu i naupan tt ata hre tawh i ni tih hriain, i
thil zir leh i thil hriat chianahte chuan awm reng rawh.
Pathian Lehkha Thu zawng zawng hi Pathian thwk khuma
pk a ni a, zirtr kawngah te, thiam loh chantr kawngah te,
zilh kawngah te, felna zirtr kawngah te a swt bawk a ni;
Pathian mi chu hna \ha tinrng thawk tra kim taka
inthuamin a famkim theih nn.
Hebrai 4:12-13: Pathian thu hi a nung a, thil a ti thei a,
khandaih hriam tawn eng ang ai pawhin a hriam a, nunna
leh thlarau, ruhtuah leh thlng phel hrang khawp hialin a
chhun thei a, thinlunga ngaihtuah leh tumte hi a hre nghl
thei a ni. Thil siam ama mit hmuha lang lo rng rng a
awm lo; kan chanchin kan thlenna tra mit hmuhah chuan,
engkim saruak leh inhawng sain a awm zwk a ni.
Thuvawn: I thu hi ka ke atn te hian khwnvr a ni a, ka
kawng atn ng a ni (Sam 119:105).
Mizo Kristiante hian Bible hi kan dah chungnung hle
a, Presbyterian Kohhran leh Protestant Kohhran tam ber chuan
rinna leh thiltih tehna dik lo thei lovah kan pawm a ni. Mi
hrang hrang, hmun inkrkk tak taka awmten Thlarau
Thianghlim hriattrin Pathian inpuanna thu hi an ziak a,
kohhran inkhwmpuiin Bible-a pawm tr chin uluk taka an
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

249

thliar fel hnuah Bible hi a lo piang ta a ni. Tn \umah hian


Thlarau Thianghlim leh Bible tih kan zir ang.
1.

Bible - Pathian Thu


Bible hi Pathian thu a nih dn kan sawi fiahna \awngkam
ber chu Pathian thwk khum tih hi a ni. Thwk khum tih \awngkam
hi Grik \awng a\anga lk a ni a, Thuthlung Tharah chauh kan hmu a
(2 Tim 3:16), Thuthlung Hlui lamah a chuang ve lo. Bible ziaktute
leh zwlneite chuan an thusawi chu anmahni irwm chhuak ni lovin,
Pathian thu ngei a ni tih hriat nn, Lalpan a ti, (Lalpa thu chhuak
chuan a ti), an ti thn. Mihring famkim lo thu leh hla hian Pathian
famkim nihna dik tak a sawi fiah phk lo. Amaherawhchu, Pathian
inhriattrna thu puan chhuahna hmanrua atn mihring \awng bawk
kha a pawimawh leh si. Pathian chuan thu a rawn sawi a, a lo
dawngtu chuan a lo dawng mai a, eng \awnga rawn sawi nge tih
pawh an ngaihtuah chang lo, a fiah uar mai a ni; mahse, a dawng
famkim zo hauh si lo. A dawngtu chuan ama pianpui \awng angin a
lo dawng a, a hriat ang chiah chu mi dang hriat trin a thiam twkin
a ngial a nganin a ziak chhwng ta a ni.
Bible hi Pathian inpuanna a ni a, a thuziak leh hawrawp
te a pawimawh rualin, Bible chungchng thua kan ngaihtuah tr
leh kan zawn ber tr chu Pathianin eng nge sawi a tum, tih hi
a ni. Pathian thu hre thiam tr chuan Thlarau Thianghlim
\anpuina a \l \hn. Bible hi lehkhabu dang ang bawka mihringte
ziak a ni a; mahse, a danglamna chu Pathian thwk khuma ziak
a nihna hi a ni. Pathian thwk khum kan tih hi a nihna takah
chuan, thwk chhuah ni lovin, tihnun leh kaihhruai tihna a ni
ber; chu vng chu a ni ang Martin Luther-a pawhin, Bible hi
Thlarau Thianghlim \anpuina nn lo chuan thuziak thi mai a
ni, a lo ti a ni. Thwk khum tih hi Bible thuziak zu thwk khum
lam aiin a ziaktute chu Pathian Thlarauvin a kaihruai a, thu te
ziak thei trin a chawk harh a, a pwl tihna a ni zwk. Chu
chuan lehkhabu dang aia danglam a nihzia a rawn tilang nghl a
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

250

ni. Miin lehkhabu dang an chhiar dn chiah pawhin chhiar se,


Bible hi chu an chhiar tam hnuah a danglamna an hre \hn a ni.
2.

Bible - tehna dik lo thei lo


Kan thurina tehna dik lo thei lo tih hian Bible dik loh
theih loh thu lam sawi a tum emaw tih theih tak a ni a, rinna leh
thiltih tehna dik lo thei lo a nihna lam hi a sawi tum zwk chu a
ni. Kohhran siam\hat hun laiin Bible aiin kohhran thuneihna
chawisn zwk a ni a, chutih rualin chhng lama thlarau aw an
hriatte \henkhatin an dah chungnung zwk bawk a. Chutiang
dinhmunah chuan kohhran siam\hatna hmahruaitu Luther-a te,
Calvin-a ten Bible thuneihna hi chngte aia chawisng zwkin
Bible hi rinna leh thiltih tehna dik lo thei lo a ni tiin an lo
zirtr a ni. Rinna leh thiltih tehna atn hian kohhran thu chhuah
te, Dn bu te, Inkaihhruaina te, Inkhwmpui thu leh Committee
thurl te pawh hman \hin a ni a.
Hng bkah hian a tak taka kan tawn (experience) te, kan
chhia leh \ha hriatna thiang (conscience) te leh kan ngaihtuahna fm
(reason) te pawh hman a ni bawk. Hng zawng zawng hi rin tlk
hle mah se a dik lo thei vek a, tihsual palh theih vek a ni. Bible
erawh chu chutiang a ni lo va, a danglam ve ngai lo. Bible hi dik lo
thei lo tia kan sawi hian Bible hi kan rinna leh thiltih tehna kawnga
rin tlk leh hlawhchham (tlawlh) ve ngai lo tr tihna a ni. Hei hian a
ziak dum zawng zawng leh a hawrawp tinrng hi a dik fai vek e, tih
lam a kwk lo. A rin tlkna leh innghah ngamna a nihzia sawina a ni.
Bible a\ang chauh hian Pathian mizia leh duh zwng a hriat
dik theih a; chuvngin, hei chauh hi thurin leh thiltih tehna dik lo thei
lo a ni. Miten Pathian thu dawng thar zl mah sela, Bible nn a
inrem loh chuan hnwl mai tr tihna te, miten zirtrna thar tichhuak
zl mah sela, Bible zirtrna nn a inrem loh chuan wih loh tr tihna
te a ni. Chumi awmzia chu kohhran inrlbwl nn leh inenkawl nn
Bible hi hman tr a ni a, Bible thu nna inrem lo chu tih tr a ni lo
va, rin tr a ni lo va, wih tr pawh a ni hek lo tihna a ni ber
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

251

mai. Rinna leh thiltih rng rngah Bible hi kan inen nglna tr a
ni a, kan pnsan tr a ni lo.
3.

Bible thuneihna
Bible thuneihna tih hi eng nge a awmzia? Kan kohhran
thurin pakhatna hi Bible thuneihna chungnunzia puan chhuahna
a ni a, Hng chauh hi rinna leh thiltih tehna dik lo thei lo a ni,
tih hi Bible thuneihna hi rinna leh thiltih tehna sng ber leh
thuneihna vwrtwp (supreme authority) a nihzia puan chhuahna
a ni bawk. Westminster Thurinah chuan, Thuthlung Hlui leh
Thuthlung Thar bu 66-te hi Pathian thu a ni a, rinna leh thiltih
tehna atn Pathian thwk khuma ziak a ni, tiin a zirtr a. Welsh
Thurin pawhin, Rinna leh thu wihna tehna dik lo thei lo awm
chhun a ni, a ti bawk. Pathian thu tak, dik lo thei lo a ni tih
hriat fiahna leh pawmna chu rilru lama Thlarau Thianghlim
hnathawh a\angin a nih thu a sawi lang tel bawk a ni. Bible
thuneihna tih hian a pawm lote tn chatuana thiam loh an channa
tr a nihna a keng tel bawk. Pathian hnn a\anga hriattrna a
dawn angin Johana chuan, Tu pawhin he hrilh lwkna lehkhabu
thua mi thu a lk bo chuan, he lehkhabua ziak Nunna Thing leh
Khaw Thianghlima a chan chu Pathianin a la bo ve ang, a ti
(Thup 22:19).
4.

Bible hi hman sual theih a ni


Bible hi a nih loh dn tra hman chuan hman sual theih
tak a ni. Mahni rilrem zwng nemngheh nn Bible hi kan hmang
tr a ni lo va, Bible min hrilh ang hi kan zwm zwk tr a ni.
Mi \henkhatin an nihna leh thiltih dik lo thiam inchantr nn leh
an \anna a dik tia nemngheh nn Bible chng duh lai lai lk
chhuah chng an awm a, chutiang chu Bible hman sualna a ni.
Entr nn, zu in sawi mawituten Paulan Timothea hnna, Tui
chauh in mi ni tawh suh la, i pum avng leh i damloh fo avngin
uain tlm t hmang \hn ang che, tia a sawi kha Bible-in zu in
a phal tih \anchhanah hmangin thiam inchantr chawp nn hman
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

252

an tum \hn a (1 Tim 5:23). Paulan uain tlm t hmang tra


Timothea a tih chhan chu damdawi atn a ni a, zu in phalrai lam
a kwk lo.
Hetiang hian Bible thu tam tak a hman sual theih a, fmkhur
a ngai a ni. Thlarau lam kwk veka Bible thu hrilhfiah tum hi a
dik lo bawk. Bible hian thlarau lam thil tam tak a sawi ngei mai,
chutih rualin ni tin nun tawk thil leh taksa mamawh pawh a sawi
a ni. Bible-a kan hmuh apiang thlarau lam thu sawina, thlarau
lam nun sawina tih vek hi a dik lo. Hei bkah hian kan nun leh
thiltih engkim Bible nna inzawmna nei lo leh thil hrang daih
anga sawi pawh hi a dik twk lo bawk. Kan nun kawng png
tinrng hi Bible thu nn inzawm lo a awm lo, Bible-in huap
zawh loh leh sawi kim loh a nei lo va, Bible laka hrang anga
ngaihna hi a dik twk lo va, Bible hman sualna a ni.
Bible hi Pathian inhriattrna bu a ni a, khawvl thil zirna
tr a ni lo. Bible ziaktute hian history pngngai ziah an tum lo
va, science lam ziah pawh an tum hek lo. Pathian Thlarau
Thianghlim hriattrna an dawn angin an ziak mai a, chu chu
rinnain kan lo pawm a ni. Bible hi Pathian thu a ni tih kan
pawm hian Pathian chu a thuah a inpuang a, chu thu chu Isua
Krista a ni tih Johana chuan min hrilh (Jn 1:1-7). Kan Thurinin
Bible chu, rinna leh thiltih tehna dik lo thei lo a tih ang ngei
hian, Bible chu kan rinna nun kawnga pawimawh twp a ni tih
hre chunga, Thlarau pwlna nna Bible chhiar \hin hi ringtu tih
tr pawimawh tak a ni. Kan ramah hian thlarau hming chhla
kal sual an lo awm tawh \hn a, chng mite chuan Bible hi an
dah pawimawh lo a ni ngei ang.
Sawi ho trte
1.
Bible pawm dn dik, hman dn dik leh hrilhfiah dn dik
engte nge han sawi teh u.
2.
Bible hi hman sual theih a ni tih hi han sawi zau teh u.
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

253

December 5
ZIRLAI 45
THLARAU THIANGHLIM LEH
CHANCHIN |HA HRIL
Chhiar tr: Matthaia 28:16-20
Matthaia 28:16-20: Nimahsela, zirtr swm leh pakhatte
chu Galili ramah, Isuan tlng a ruatsakah chuan an kal a.
Tin, amah an hmuh chuan chibai an bk a; \henkhat erawh
chuan an ringhlel a. Tichuan, Isua chu an hnnah a lo kal
a, anniho chu a bia a, Lei leh vna thuneihna zawng zawng
ka hnnah pk a ni tawh. Chutichuan, kal ula, hnam tina
mi zirtrahte siam ula, Pa leh Fapa leh Thlarau Thianghlim
hmingah chuan baptis ula, thu ka pk zawng zawng che u
pawm trin zirtr rawh u. Tin, ngai teh u, kei kumkhuain,
khawvl twp thleng pawhin, in hnnah ka awm zl ang,
a ti a.
Thuvawn: Nimahsela Thlarau Thianghlim chu in chunga a
lo thlen hunah thiltihtheihna in la nei ang; tichuan, Jerusalem khuaah te, Judai leh Samari ram khaw tinah te, kwlkil
thleng pawhin ka thuhretute in ni ang, a ti a (Tirh 1:8).
Kohhran din chhan leh a hna pui ber chu Chanchin |ha hril
hi a ni a. Chanchin |ha hril kan tih hian Thlarau bo chhandam
emaw Ringlote hnna Chanchin |ha hril emaw hi kan kawhtr
ber. Chanchin |ha hril hna thawk tak tak tr chuan Thlarau
Thianghlima thuam kan nih a ngai a; chuvngin, tn \umah hian
Thlarau Thianghlim leh Chanchin |ha hril tih kan zir dwn a ni.
1.

Thupk ropui a ni
Chanchin |ha hril hna hi Lal Isua thuchah hnuhnng,
kohhran leh ringtu mi mal tna a thurochhiah, ngaihthah thiang lo
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

254

a ni. Lal Isua, lei leh vna thuneihna zawng zawng neitu thupk a
nih avngin a ropui bawk a, chu thuneihna hmanga a tirhte kan ni
\heuh a ni. He thupk ropui bkna m m chu, mihringte hnn
chauh ni lovin thilsiam zawng zawngte hnna an mamawh
Chanchin |ha thlen tra thuneihna hna a ni nghl hi a ni.
Mi zawng zawng chhandam hi Pathian thil tum leh duh
zwng a ni a. Chu huapzo hmangaihna leh rawngbwl hna thawk
tra thupk chu Thupk Ropui tia sawi a ni (Mt 28:16-20).
Thupk ropuiin thil sawi uar tak a neih chu zawng zawng tih
hi a ni. Lei leh vna thuneihna zawng zawng, khawvl hnam
zawng zawng, thu ka pk zawng zawng, kumkhuain, khawvl
twp thleng pawhin tihte kan hmu a. Lal Isua rawngbwl hna
khn huap kim loh a nei lo. He thupk ropui hian kal tih leh
zirtr tih te a keng tel a. Chanchin |ha hril hian ring lote
ringtua siam hi a tum bulpui a ni a, chutih rual chuan zirtra
siam tra enkawl zui zl hi tihmkmawh a ni. Lal Isua thupk
ropui hian a \awng bulah leh Bible sawi dnin a tum chu mi
tlm t chauh zirtra siam ni lovin a hnam pum pui Isua zuitua
siam thu a kwk a ni. Chu thuneihna leh hna chu thupk ropui
tak a nihna chu a ni.
2.

Hna pawimawh a ni
Chanchin |ha hi Pathian leh mihringte inrem tawh lo
inrem lehna thu a ni a, lei leh vn inrem lehna thu a ni bawk.
Palai rinawm Isua Krista chuan a hnathawh tr ang chu thawk
zovin, zirtr a siamte hmangin bul a \an a. Tichuan, amah ringtu
apiangte leh ring zl trte tn pawh chu hna pawimawh chu
thawk chhunzawm trin mawhphurhna min pe \heuh va, a
pawimawh hle a ni. Chanchin |ha chu, Mi tin ta tr Chanchin
|ha lwmawm m m tih a ni a (Lk 2:10). A nihna chhan pawh
suala tlu, boral mai tr, chhan chhuah ngaite tn hmangaihnaa
khat Pathianin chhandamna kawng thar a rawn hawn lehna,
sual laka zalnna thu a nih vng a ni. Thihna ata zalnna thu a ni
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

255

nghl bawk a, suala tlu chu chatuan thihna hmabk a ni a, chuta


\ang chuan engti kawng zwng mahin nunnaah a lt leh thei lo va;
mahse, Pathian chatuan remruatna chuan kawng thar a rawn
siam a, Inremna a rawn siam leh ta a. Pathian nna inrem lehna
hnathawk tr kan ni a; chu inrem lehna thu pawimawh tak chu
hnam tinte hnnah leh thilsiam zawng zawng hnnah tlngaupuia,
an pawm theihna tra hrilha, zirtra siam tra tirh kan ni (Mt
28:19-20). Hei hi hna ropui, pawimawh leh hmanhmawhthlk
tak a ni.
3.

Thawh dn dik a \l
Tn hma chuan kohhranin rawngbwlna a kalpui dn
tlngpui chu kohhran ta, a hnathawh leh thiltih nia ngaihna a lian
a. A tum ber pawh ring lote hnna Chanchin |ha hril leh an thlarau
chhandamna tra beih leh kohhran din a ni ber. Chhandamna chu
kohhran chhngah chauh chan theih niin an ngai a, an \anfung ber
pawh Ka in khah nn mi han thlm lt hrm rawh (Lk 14:23)
tih a nih avngin tihluihnaa mite Kristiana siam trin kohhran leh
sawrkr an thawh dun chng pawh a awm. Chuvngin, Chanchin
|ha puan darh hna leh khawthlang ramten ram dang an awp behna
hi \hen hran hleih theih loh khawpin a kal dn a ni.
Tnlai hunah khawvl a danglam ang zlin Chanchin
|ha hril chungchng Kristianten kan hriat thiam dn leh kan
ram dinhmun leh kalpui dn pawh a danglam ve mk zl a.
Tn hma deuhva Khawthlang Kohhranin Chanchin |ha hril
an kalpui \hin dn ang kha ram tam takah tih chhunzawm zl a
lo rem ta lo va. Tnlai hian rawngbwlna sawi fiah dn chi
hrang hrang a awm a, entr nn, (1) Chhandamna a laipuia
dah; (2) Pathian a laipuia dah; (3) Kohhran a laipuia dah; (4)
Mihring a laipuia dah; (5) Krista a laipuia dah, tihte hi a ni.
Hng ngaih dn hrang hrangte hian uar lai bk an nei \heuh va.
Eng pawh ni se, Chanchin |ha rawngbwlnain a tum chu Krista
a laipui bera dah a ni.
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

256

Rawngbwlna thuchah leh thil tum laipui ber chu Krista


leh a Chanchin |ha hi a ni. Pathianin Krista a tr a, chutiang
bawkin Kristan kohhranho a tr ve leh a (Jn 20: 21). Mission
rawngbwlnaah hian kan tum ber tr chu Krista tihlwm a ni a,
a chhan chu Krista hmangaihna chuan min tirh luih vng a ni
(2 Kor 5:14). Chuvngin, kan kalphung tr leh thawh dnah
Krista chu kan thuchah ber a ni tr a ni. Krista chu he khawvl
chhandamtu leh khawvl mamawh ber a nih thu hi \hahnemngai
tak leh tlwm taka puang chhuak mai tr kan ni. Tnlaiah hian
pwl rama \hahnemngaihna a lian a, Chanchin |ha hril hna
thawk \heuh \heuh kan inrem lo va, Chanchin |ha hmai kan
tibl zwk \hn a, kan rawngbwlna pawhin a tuar kan ti thei
ang. Chuvngin, kan rawngbwlnaah hian thahnemngaihna dik
leh thawh dn dik hi a \l a ni.
4.

Awmpui zl tiam thu


Chanchin |ha hril hna hi hna ropui, hna hau tak, mihringin
a thiamna leh chakna chhuanga thawh ngawt chi a ni lo va,
mahni inpumpk zawh avnga thawh theih a ni hek lo. Lal Isua
thutiam, ...Thlarau Thianghlim chu in chunga a lo thlen hunah
chuan thiltihtheihna in la nei ang... (Tirh 1:8) tih kha kan
mamawh chu a ni a. Thlarau Thianghlim min luah khattu, min
puitu a nih loh chuan kan chak thei dwn lo a ni.
Ringtute chu chhinchhiahnain a zui zl tr thu kan hmu
bawk a, chumi avng chuan ramhuai hnawh chhuah theihna
thlenga thuneihna leh thiltihtheihna nei tra tiam tlat kan ni bawk
a, a thlamuanthlk hle a ni. Luka 24:49-a kan hmuh ang hian,
Tin, ngai teh u, ka pa thil tiam chu in chungah ka rawn tr
dwn e; nimahsela, chung lam ata thiltihtheihnaa an thuam hma
loh che u zawng khawpuiah hian awm reng rawh u, a ti a.
Thlarau Thianghlima thuama an awm tr thu a sawina a ni a.
Hng zawng zawng hi lei leh vna thuneihna zawng zawng neitu
Lal Isua Kristan a mite a thlamuanna thu a ni a. Thu dang kan
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

257

hmuh leh chu, Tin, ngai teh u, kei kumkhuain, khawvl twp
thleng pawhin, in hnnah ka awm zl ang, (Mt 28:20) tih thu
Lal Isua sawi kan hmu bawk a. Chanchin |ha hril tra kohte
chu Thlarau Thianghlimin a thuam a, thiltihtheihna, thuneihna
leh huaisenna an nei ta zl a ni. Mahni \hahnemngaihnain
theihtwp chhuahin hril theih ni mah se, Thlarau Thianghlim tel lova
thusawi te, zirtr te, rawngbwlna zawng zawngte hi a thlwn a ni
\hn a. Awmpui zltu Thlarau Thianghlim kan mamawh tak zet a ni.
Kan sawi tk a\ang khn Chanchin |ha hril hnaa Thlarau
Thianghlim pawimawhna kan hre thei ang. Lal Isuan Thlarau
Thianghlim thiltihtheihna leh tihchakna an dawn hma chuan Jerusalem kalsan lo tra zirtrte a hrilh ang khn, Chanchin |ha hril trin
Pathian hnn a\anga thiltihtheihna kan dawn phawt a \l a, fmkhur
tak leh puitling taka ngaihtuah a \ha. Kohhranin rawngbwlna kan
kalpui dnah uar bk leh tuina zwng neih lutuk a him lo, thil dang
hlamchhiah phah nna hman phei chu a \ha lo lehzual. Ram pwn
lama ringlote kan vei ang tho hian ram chhnga kan mihringpui,
rethei tak leh chhan chhuah ngai tak te, Chanchin |ha mamawh
tak takte hlamchhiah leh kal pl lo zwnga rawngbwl hna kalpui
thiam hi thil pawimawh tak a ni bawk. Chanchin |ha hril hnain a
tum ber chu khawvl pum pui hi Pathian duh zwng tihna hmuna
chantr hi a ni a, Pathianin lalna leh rorlna a chan lohna hmun
apiang chu Chanchin |ha hril \lna hmun a ni a, chu chu missionary
kan nihna hmun tr a ni.
Sawi ho trte
1.

Thlarau Thianghlim tel lovin, \hahnemngai takin Chanchin


|ha hi hril theih a ni ang em?

2.

Chanchin |ha hril lam aiin kohhran sawh nghehna lam


uar ila eng nge kan dinhmun ni ang?

www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

258

December 11
ZIRLAI 46
THLARAU THIANGHLIM LEH KOHHRAN
Chhiar tr: Matthaia 16:13-19; 1 Timothea 3:14-15
Matthaia 16:13-19: Tin, Isua chu Kaisara Philipi bial a lo
thlen chuan, a zirtrte hnnah, Miten Mihring Fapa hi tu
nge a ni an tih? tiin a zwt a. Tin, anni chuan, |henkhatin,
Baptistu Johana a ni, an ti a; \henkhatin, Elija a ni, an ti;
\henkhatin, Jeremia emaw, zwlnei tua emaw a ni, an ti
a, an ti a. Ani chuan an hnnah, A nih leh, nangnin tu nge
a ni mi tih? a ti a. Tin, Simon Peteran, Krista, Pathian
nung Fapa chu i ni, a ti a, a chhng a. Tin, Isuan a hnnah,
Simon Bar-Jona, i eng a thwl e; tisa leh thisenin a hriattr
che a ni si lo va, ka pa vna miin a hriattr zwk che a ni.
Tin, nang Petera i ni tih ka hrilh bawk a che; he lungpui
chungah hian ka kohhranho ka rem chho vang a, mitthi
khaw kulh kawngkhrte chuan chu chu an ngam lo vang.
Vnram chabite ka pe ang chia, lei chungah eng pawh i
phuar apiang vnah phuar a ni ang a; lei chungah eng pawh
i phelh apiang vnah phelh a ni ang, a ti a, a chhng a.
1 Timothea 3:14-15: Rei lo t chinah i hnna lo kal beiseiin
hng thu hi i hnnah ka ziak a ni; nimahsela, ka la awm rei tk
dahin Pathian chhngte znga mi engtia awm tr nge an nih i
hriat theih nn ka ziak a ni; Pathian chhngte chu Pathian
nung kohhranho, thutak ban leh innghahna chu an ni.
Thuvawn: Pathian in in nih leh Pathian Thlarau nangmahniah
a awm reng tih in hre lo vem ni? Tu pawhin Pathian in chu a
tihkhawloh chuan, chu mi chu Pathianin a tikhawlo vang;
Pathian in chu a thianghlim si a, chu in chu nangmahni in ni e
(1 Kor 3:16,17).
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

259

Kohhran chu Thlarau Thianghlim siam tharna azra


ringtute, thurin pakhat hnuaia inpwl khwm sawina a ni. A
din chhan leh thil tum te, a chhnga mite awm dn tr leh
eng ti tra koh hran nge an nih tihte kan chian a pawimawh
hle a. Tn \umah hian Thlarau Thianghlim leh Kohhran tih
kan zir dwn a ni.
1.

Kohhran - Bible-a a lan dn


Lal Isua \awngkamah kohhran tih hi vawi hnih chauh kan
hmu a (Mt 16:18; 18:16). Amaherawhchu, kohhran hi Pathian
chatuan remruata awm a ni a, a bul chu Pathian rilru a ni. Chu
Pathian chatuan remruat chu Thuthlung Hluiah fiah vak lovin a
lo lang a, Thuthlung Tharah fiah zwka tr lan a ni. Thlarau
Thianghlim hruaia kohhran chanchin kal zlah a fiah tawlh tawlh
a, vn kohhranho kan zawm hunah phei chuan a la fiah lehzual
dwn a ni.
Bible-ah hian kohhran sawina \awngkam kan hmu nual a.
Thuthlung Hluiah \awngkam pahnih qahal leh edah tih te hi
hman a ni a. Qahal tih chu koh tihna a ni a, mipui awm khwm
emaw kal khwm emaw sawina a ni. Edah tih chu ruat tihna
te, hmun ruat bka kal khwm emaw, inhmu khwm emaw sawi
nn hman a ni a, ruat avnga awm khwm sawina a ni. Israel-te
sawina atna hman a nihin, an awm khwm emaw khwm lo
emaw, an hnam pum pui emaw, an aiawhte emaw sawi nn
hman a ni \hn. Hng \awngkam pahnihte la kawp hian mipuihote
inhmu khwm sawi nn qahal leh edah hman a ni \hn bawk
(Ex 12:16; Num 14:5; Jer 26:17).Thuthlung Hluiah hian tna
kohhran kan hmuh ang tak hi la lang rih lo mah se, kohhran nih
zia leh pian hmang chu a lang a ni. Pathianin a mite chu mi dang
zng ata ama mite ni tr leh a duh ang hlen chhuak trin a ko
hrang a, inhlwm khwm dn fel tak an neih theih nn dn leh
thupk tam tak a siamsak a ni. Chuvngin, Israel-hote chu
Thuthlung Hluia Lalpa kohhranhote an ni a, chumi sawi nn
chuan qahal leh edah te hi hman a ni.
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

260

Thuthlung Thar hi Grik \awnga ziak a ni a, kohhran sawi


nn ekklesia hman a ni a, chu chu ko chhuak tihna a ni.
Kohhran tih chuan Pathianin tih tr leh hlen chhuah tr neia a
koh chhuahte a kwk a. He \awngkam hian khua/vng khata
ringtute inhlwm khwm te (Tirh 5:11; 1 Kor 11:18), Biak In
pakhata lawi hote (Rom 16:23), khawvl puma ringtu, Krista
an rinna puang chhuaka Pathian be tra inhlwm te (1 Kor
12:28), an chhandamna atna Krista pawmtute lei leh vna mi
zawng zawng a kwk a (Eph 1:22; Kol 1:18,24). English-a
kohhran sawina church tih hi a \awng bul lam a\anga chhui
chuan Lalpa tate tihna a ni a, Thlarau lam kulh Pathian din
tihna a ni thei bawk.
Thuthlung Tharah hian kohhran sawi fiahna \awngkam
hrang hrang kan hmu a, chng znga \henkhat chu Krista Taksa
(Eph 1:22-23; 1 Kor 12:27); Pathian in (1 Kor 3:16); Chung
lam Jerusalem (Gal 4:26;); Thutak ban leh innghahna (1 Tim
3:15) tih te a ni. Kohhran chu Pathian Fapa thisena din, Pathianin
a mite Thlarauva a chwmna hmun, Pathian chatuan thil serh a
ni a, a ropui a ni. Amah biakna tr leh chatuan nunna thu hril
tra a koh a ni a, a awm chhan pawh a ropui a ni.
2.

Kohhran nihna zepui


Kohhran nihna zepui Nicea Inkhwmpuiin a puan chhuah
dn chu
(1) Pakhat: Kohhran chu pakhat a ni tih hian pwl
hrang, rin dn leh biak dn hrang hrang awm mah se, khawvla
Krista ringtu zawng zawngte huapin kohhran tih a ni a, Lal
Isuan kohhran pakhat bk a din lo. Kohhranho tih leh
kohhrante tih hian kohhran chu pakhat aia tam a awm tih a
kwk lo, ho tih chuan a member-te a kwk a, te tih chuan
tualchhng kohhran hrang hrang a kwk. Kohhran chu pumkhat
a ni a, chu inpumkhatna chu pwn lam inrlbwlna pakhat hnuaia
awm tihna a ni lo va, ringtu zawng zawngte Krista taksaah an
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

261

inthlung khwm vek tihna a ni. He kohhran inpumkhatna hi


Cyprian-a chuan Krista \hui loh kawr nn a tehkhin hial a, chumi
pwnah chuan chhandamna pawh awm theiin a ngai lo va,
Kohhran pwnah chhandamna a awm lo, a ti hial a ni.
(2) Thianghlim: Kohhran chu a thianghlim a ni tih hi
a awmze bul tak chu serh hran tihna a ni. Thil dang zng ata la
hranga thil bk atna tihhran a kwk. Pathian khawngaihna leh
chhandamna thu puang chhuak trin kohhran chu khawvl ata
koh hran a ni a, chutianga Pathian tna serh hran a nihna chu
kohhran thianghlimna chu a ni. Thianghlim tih hian ringtu nuna
sual awm lo leh taksa fai thu aiin Pathian tna serh hran a nihna
a kwk zwk a ni.
(3) Huapzo: Kohhran chu huapzo a ni tih hian tual
khat kohhran zawng zawng khawvl puma mi a huap tihna a ni
a, inrlbwlna lam thu aiin rinna thu a keng zwk bawk. Kohhran
chu pakhat a ni tih leh huapzo a ni tih hian thu thuhmun a sawi
a ni. Krista thisena din huapzo kohhran chuan chi tin hnam tin
a huap vek a ni.
(4) Tirhkohte zirtrna chhawmtu: Kohhran chu
Tirhkohte din, an zirtrna chhawmtu leh dintu a ni a, kohhran chu
Tirhkohte a\anga lo zi chhuak tihna a ni. Chu bkah Tirhkohte zirtrna
pawm tlattu, Krista Chanchin |haa ding nghet, Tirhkohte hna thawk
chhunzawm zltu tih a kwk a ni.
3.

Kohhran din chhan leh a hnapui


Kohhran hi lei leh vn inkra Krista aiawha palai
hna thawk tr leh he khawvl hi Krista lalna rama siam
tra beitu atna din a ni. Lal Isuan a zirtrte chu khawvl
zawng zawnga kala thilsiam zawng zawng hnna Chanchin
|ha hril trin a ko va. Chu hna chu chhunzawmin kohhran
chuan Lal Isua rawngbwlna \huang thum - Thuhril, Tihdam
leh Zirtr hmangin rawng a bwl mk a ni. Chanchin |ha
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

262

hril ngaihthah kohhran chu a hnapui ngaihthah a nih avngin


a nung tak tak thei lo vang.
Kohhran hian inhung bkna leh hmathlr fel tak neia rawng
a bwl avngin hmasng a\angin dotu tam tak a nei a. Kohhran
\iak tr chu Rom lalten nuai chimih tumin an bei a. Ringtu martarte thisen hmangin Thlarau Thianghlimin thu a sawi zl a,
tihduhdahna krah ringtu an pung zl. Kohhran pate znga mi
Tertulliana phei chuan, Martar-te thisen chu kohhran chi
(seeds) a ni, a ti hial a ni. Hun a kal zl a, AD 300 a lo inher
chhuah meuh chuan Rom ramah thil a lo inthlkthleng ta a; Rom
lal ber Constantine-a chu ringtu a lo ni ta a, Kristian pawh a
ram sakhuaah a pawm ta a ni. A tra Kristian tlm t kha tnah
chuan khawvla mihring zaa 33 zet kan lo tling ta a, khawvl
ram 238 zet chu Kristianten kan luah ta hial a ni.
Kan sawi tk a\ang khn kohhran chu khawvla pwl
indin satliah ang mai ni lo, Thlarau Thianghlim hruai leh
chnchilh a ni tih kan hre thei ang. Ringtu nun chu kohhranah a
famkim a, kohhran nun chu Kristaah a famkim a, Krista pawh
chu Pathianah a famkim bawk a ni. Kohhran chu Krista taksa a
ni a. Chutah chuan taksa pngte (kohhran member-te) chuan an
thawh dn ang taka an thawh tln vek chuan, Taksa (kohhran)
chu a lo famkim \hn. Chu kohhran chu pakhat, thianghlim leh
huapzo a ni a, Tirhkohte a\anga lo zi chhuak leh inchhunzawm
zl a ni bawk. Kohhran din chhan leh a hnapui ber chu Lal Isua
Chanchin |ha puan darh leh ringtute tihchak leh enkawl zui zl
hi a ni a, hng hi Thlarau Thianghlim hnathawh avng chauhva
tih theih a ni.
Sawiho trte
1.
Kohhran leh tlwmngai pwl danglamna sawi ni se.
2.
Kohhran pwnah chhandamna a awm lo tih hi dikin
kan hria em ?
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

263

December 18
ZIRLAI 47
THLARAU THIANGHLIM LEH TRINITY THURIN
Chhiar tr: Marka 1:9-11; Kohhran Thurin No. 3
Marka 1:9-11: Tin, chng niahte chuan heti hi a lo ni a, Isua
chu Galili rama Nazareth khua a\angin a lo kal a, Jordan
luiah chuan Johana hnnah baptisma a chang ta a. Chu
veleh tui ata a chhuahin, vn inhawnga Thlarau \huro anga
a chunga lo chhuk a hmu a. Tin, Nang, ka Fapa duh tak i ni
a, i chungah ka lwm m m a ni, tiin vn a\angin aw a lo
chhuak a.
Thurin No. 3: Pathianah chuan mi nung pathum, Pa leh
Fapa leh Thlarau Thianghlim an awm a, an pathum hian
Pathian pakhat an ni a, nihna thuhmun, thiltihtheihna leh
ropuinaa intluk an ni.
Thuvawn: Lalpa Isua Krista khawngaihna te, Pathian
hmangaihna te, Thlarau Thianghlim pwlna te chu in zaa
hnnah awm rawh se (2 Kor 13:14).
Thlarau Thianghlim leh Trinity Thurin kan zir dwn a.
Pathian pakhata mi nung pathum (trinity) thu hi Kristian thurin
znga thu ril leh hriat thiam harsa ber a ni hial wm e. Pathian
nihna ril tak sawi fiahna thu a ni a, chatuan thuril, thurk inthup
a nih avngin mihring tn hriat thiam a harsa a. Chu kan hriat
fiah theih loh chu mihring \awngkam famkim lo tak hmanga
sawi fiah a ngaih bawk si avngin ngun taka zir kan tum dwn
a ni.
1.

Trinity awmzia leh a \obul


Pathian pakhata mi nung pathum sawina trinity tih hi Latin

www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

264

\awng trinitas a\anga lk chhuah a ni a, he \awngkam hmang


hmasa bertu chu Tertullian-a a ni. Tertulliana hian Pathian pakhata
mi nung pathumte hi mi ze hrang nei an nih thu a sawi rualin,
nihna thuhmun leh inang khat an nih thu a sawi. Pa chu Pathian a
ni a, Fapa chu Pathian a ni a, Thlarau Thianghlim chu Pathian a
ni a, Pathian pathum an awm tih mai awl tak a ni. Mahse, Pathian
pathum kan sawi si lo. Pathian pakhat, hun hrang hranga kawng
thuma inlr anga ngaih awl tak a ni; mahse, a ni si lo. Pa, Fapa
Isua Krista leh Thlarau Thianghlim te hi a mal malin Pathian tak
ni \heuh mah se, Pathian pathum ni lovin pakhat an ni. An nihna
(ousia) a thuhmun avngin Pathian pakhat an ni a; chutih rual
chuan Pathian pakhat ni chungin Pa leh Fapa leh Thlarau
Thianghlim te hi mize hrang nei \heuh an ni bawk.
2.

Bible-in a sawi dn
Trinity thurin hi hriat fiah leh hrilhfiah harsa tak ni mah
se Bible-in Pathian nihna a sawi dn a nih avngin hre thiam
vek lo mah ila kan pawm a ni. Kan sawi fiah thiam vng ni
lovin Bible-in a sawi avnga pawm kan ni. Trinity thu hi kan
pawm lo a nih chuan Pa leh Fapa leh Thlarau Thianghlim
dinhmun hi sawi fiah dn kawng dang a vng hle.
Thuthlung Hluiah Pathian hming atna an hman lr tak
pakhat chu Hebrai \awnga Elohim tih a ni a. Hei hi pakhat aia
tam sawina a nih avngin Trinity kwka ngaih a ni. Thuthlung Hlui
bu hrang hranga lang finna tih te thu tihte hi Pathian kutke leh
a thiltihtheihna hmanraw pawimawh tak te an ni a, Fapa leh
Thlarau Thianghlim dinhmun nn sawi zawm an ni. Mi pakhat
aia tam kwka Pathian inchhlna \awngkam kan tih leh
keimahni tih te hi Trinity kwka ngaih a ni (Gen 1:26; 3:22;
11:7; Is 6:8). Thuthlung Tharah Pathian pakhata mi nung pathum
sawina hi hmun hrang hrangah kan hmu a. Lal Isuan, Pa leh
Fapa leh Thlarau Thianghlim hmingah chuan baptis ula, (Mt
28:19) tia a sawi leh Paulan, Lalpa Isua Krista khawngaihna
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

265

te, Pathian hmangaihna te, Thlarau Thianghlim pawlna te chu


in zaa hnnah awm rawh se, (2 Kor 13:14) tia a sawi te hi
hmasang a\ang tawhin Thuthlung Thar Kohhranin Trinity an
pawm thu tihchiannaah ngaih a ni. Pa chu Pathian a nih thu te,
Fapa chu Pathian a nih thu leh Thlarau Thianghlim pawh Pathian
a nih thu Bible-in a sawi tam hle a (Jn 8:54; Kol 1:16-17;
Heb 1:1-3; Jn 14:25-26; Rom 8:4-5; 2 Kor 3:16). Chutih rual
chuan mi nung hrang \heuh an nih thu kan hmu bawk (Jn 5:36;
Gal 4:4; 1 Jn 4:9; Heb 9:14).
3.

Pathian pakhat tih awmzia


Pathian chu pakhat a ni kan tih hian pakhat hi engtia
sawi fiah tr nge ni? Pakhat tih hi chht chian chuan
chhiarkawp lama pakhat ang ngawt chu a ni lo tih a hriat theih
wm e. Pakhat tih hi mi mal (individual) kwka sawi a ni lo
va, mi mal mal pathum, Pathian ni \heuh bawk si kan ring tihna
a ni lo, mihring pakhatah duhthlanna, rilru leh thinlung a awm
ang hian mi \henkhat chuan an tehkhin a ni. Pakhat tih hi huho
leh inpumkhatna lam sawina a ni. Mihring famkim lo thu leh
hla hian Pathian famkim nihna dik tak hi a sawi fiah phk lo a
ni ber mai. Mi pathum awm khwm chu mihring \awngah chuan
mi pathum an ni mai a, mi nung erawh chu mi hrang hrang sawina
ni lovin, zepui, a hranga nung \heuh, pakhata awm ho tlat si
sawi nn hman a ni. Pathian chu pakhat a ni kan tih hian kawh
tum leh awmze ril tak a nei. Pathian hi a awm ngei a, chu Pathian
pakhatah chuan mi nung pathum, chhngril lama inlaichnna
nghet tak nei, mi nung hrang si an awm tih a kwk bawk.
4.

Trinity thurin pawimawhna


Pathian nihna laipui Bible-in a sawi dn a nih avngin
kohhran tn a hluin a pawimawh hle a ni. Trinity Thurin hi Pathian
nihna sawi fiahna a ni a. Bible thuziak a\angin Isua Krista chu
Pathian a nih thu leh Thlarau Thianghlim pawh Pathian a nih
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

266

thu kan hria a. Engti taka Pa Pathian nn inlaichn nge an nih tih
leh engtiziaa Pathian hi pakhat la ti thei cheu nge kan nih tih
zawhnate hi Trinity thurin a\ang chauha sawi fiah theih a nih avngin,
Pathian nihna hre fiah tr leh sawi fiah trin Trinity thurin hi a
pawimawh hle a ni.
Pathian pakhata mi nung pathumte chu intluk tlng, nihna
thuhmun, inpwl tlang an ni a, chutiang bawkin mihringte pawh
Pathian anpuia siam, Pathian nna inpwl thei kan ni. Hei hian
interek hran tumna leh inlk hran tumna rilru a hnwl a, mi mal
nun aiin huho nun ngaih pawimawhna a siam a, inpumkhatna
leh inremna a thlen \hn a ni. Pathian pakhata mi nung pathumte
chuan inrem leh inpumkhatin, tih chhan leh tum thuhmun neiin
khawvl \hatna trin an thawk a. Pain Fapa a tr a, Fapain a Pa
duh zwng tiin a chawimawi a, Fapain Pa a puang chhuak a
(Mt 11:27), chutiang chuan Pain a Fapa hnnah mipuite a hp
khwm a (Jn 6:44). He leia rawng a bwl lai khn Isua chu
Thlarau Thianghlima tihchak leh thuam a ni a (Lk 4:1); Tholeh
Krista chuan a zirtrte hnnah Thlarau Thianghlim a tr a, Thlarau
Thianghlim chuan Isua a chawimawi a (Jn 16:7,14). Thlarau
Thianghlim a\ang chauh lo chuan tu man Isua chu Lalpa a ni an
ti thei lo a ni (1 Kor 12:3).
Khawvla Chanchin |ha hrilh nn inlungrual tak leh inrem
takin Pa leh Fapa leh Thlarau Thianghlim chu an thawk ho a ni.
Pa tel lovin Fapa rawngbwlna a kim lo va, Thlarau Thianghlim
tel lovin Pa leh Fapa rawngbwlna a famkim thei bawk hek lo.
Chutiang chuan Trinity thurin pawmtute chuan rawngbwlnaa
inlk hran aiin inpumkhatin, duh dn leh tum dn thuhmun neiin
rawng an bwl ho \hn.
Trinity thu hi Pathian nihna laipui a ni a, hriat fiah leh
sawi fiah theih loh thu ril a nihna hi Pathian zia tr lanna a ni. Lal
Isua Krista, Pathian Fapa leh Thlarau Thianghlim te hi Pathian
an nih thu Bible-in a zirtr avngin, Trinity Thurin hi hnwl theih a ni
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

267

lo. Trinity Thurin pawm lo chuan rinna nunah tlkchham lian tak a
nei a ni. Trinity Thurin pawm tlattute erawh chuan an nunah \han
lenna te, lwmna te, hriatthiamna te chu ni tinin an chang \hn a ni.
Sawi ho trte
1.

Trinity Thurin pawm lo Kristiante hi engtia ngaih tr nge


ni ang?

2.

Trinity Thurin hi mi tinin kan hriat thiam theih nn engtia


sawi fiah nge \ha ang?

www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

268

LEHKHABU RWNTE
A.

MIZO |AWNG LEHKHABUTE

Chuau\huama. Zotawng Bible Dictionary. Aizwl: Author,


2011.
Lalswma. Chanchin |ha Luka Ziak. Aijal: Synod Bookroom,
1965.
__________. Tirhkohte Thuvawn. Aizwl: Aizwl Theological College, 1973.
__________. Korinth Khatna. Aizwl: Synod Publication
Board, 1980.
__________. Rom Lehkhathawn. Aizwl: Synod Publication
Board, 1989.
__________. Kristian Thurin Zirna. Aizwl: SL&PB, 1998.
Lianzuala, C. Presbyterian Kohhran Thurin Pian Chhuah Dn.
Aizwl: Author, 1995.
Zairema. Genesis Bu Thlan Chhuah Hrilhfiahna. Aijal: Synod
Bookroom, 1957.
__________. Chanchin |ha Marka Ziak. Aizawl: Synod
Bookroom, 1970.
__________. Chanchin |ha Johana Ziak Hrilhfiahna. Aizwl:
Synod Bookroom, 1974.
Zalwma, H. (ed.,) Thlarau Thianghlim. Aizwl: Synod Revival Committee, 2003.
Zokima. Thlarau Thianghlim. Aizwl: Author, 2011.
Sngkhma, Z.T. Thlarau Thianghlim Leh A Hna Thawh.
Aizwl: Lngchhwn Press, 1990.
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

269

Thanmawia, R.L. et al., (ed.,) Harhna: Mizoram Revival Centenary Souvenir (1906-2006). Aizwl: Synod Revival
Committee, 2006.
Vnlalauva, H. leh Rosiamliana Tochhawng. Kristian Theology (Lay Theological Education Book Series No 2).
Aizwl: ATC, 2005.
Vnlalchhuanawma ed., Calvina Zirtrna leh Mizo Nun.
Aizwl: Calvin Study Centre, 2006.
Westminster Thurin leh Welsh Thurin. Aizwl: Calvin Study
Centre, 2003.
B. SAP |AWNG LEHKHABUTE
Barclay, William. The Plain Man Looks at the Apostles Creed.
Glasgow: Fontana Books, 1967.
Bruce, F.F. The New Century Bible Commentary I&II
Corinthians. Michigan: Erdmans, 1971.
__________. The Epistle to the Galatians (NIGTC). Michigan: Eerdmans, 1982.
Ciampa, Roy E and Rosner, Brian S. The First Letter to the
Corinthians (The Pillar New Testament Commentary).
Michigan: Eerdmans, 2010.
Carson, D.A. Showing the Spirit: A Theological Exposition
of I Corinthians 12-14. USA: Baker
Books, 1987.
Castro, Emilio. (Comp.) To the Wind of Gods Spirit (Reflections on the Canberra Theme). Geneva: WCC Publication, 1990.
Cheesman, Graham. Hyperchoice: Living in an age of diversity. England: Inter Varsity Press, 1997.
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

270

Cranfield, C.E.B. The Apostles Creed. London/Newyork: Continuum, 1993.


Fee, Gordon D. Paul the Spirit and the People of God. USA:
Hendrickson, 1996.
Ferguson, Sinclair B. The Holy Spirit. Illinois: Inter Varsity
Press, 1996.
Gaebelein, Frank E. (Gen. Editor) The Expositors Bible Commentary, Vol. 10 (Romans-Galatians). Michigan: The
Zondervan Corporation, 1976.
George, Timothy. Galatians (The New American Commentary).
USA: Broadman & Holman, 1994.
Graham, Billy. The Holy Spirit. Texas: Warner Books, 1980.
Green, Joel B. et al (ed.,). Dictionary of Jesus and the Gospels. USA: Inter Varsity Press, 1992.
Guthrie, Donald. New Testament Theology. England: Inter-Varsity Press, 1981.
Hilderbrandt, Wilf. An Old Testament Theology of the Spirit
of God. Massachusetts: Hendrickson, 1999.
Howthorne, Gerald F et al (ed.,). Dictionary of Paul and his
Letters. USA: InterVarsity Press, 1993.
Keck, Leaner E. et al. (ed.,) The New Interpreters Bible Vol.
10. Nashville: Abingdon Press, 2002.
__________. The New Interpreters Bible, Vol. XI (Second
Corinthians to Philemon). Nashville: Abingdon Press,
2000.
Longenecker, Richard N. Galatians (Word Biblical Commentary). Texas: Word Books, 1990.

www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

271

Mathai, Varghese. Paraclete: The Experience of the Holy


Spirit. Thiruvalla: CSS, 1999.
Marshall, Howard. The Gospel of Luke (NIGTC). Michigan:
Eerdmans, 1982.
Pache, Rene. The Person and Work of the Holy Spirit. London: Marshall, Morgan & Scott, 1956.
Parratt, John. A Guide to Doing Theology. London: SPCK,
1996.
Peck, John. What the Bible Teaches About the Holy Spirit.
Illinois: Tyndale, 1979.
Rea, John. The Holy Spirit in the Bible. London: Marshall,
1990.
Reymond, Robert L. Missionary Paul Theologian. Great Britain: Christian Focus, 2000.
Rogers, Jack. Presbyterian Creeds: A Guide to the Book of
Confessions. Philadelphia: The Westminster Press, 1985.
Rokinson, Alan. The Treasures of St. Paul. United Kingdom:
St. Pauls, 1995.
Sproul, R.C. The Mystery of the Holy Spirit. USA: Tyndale
House Publishers, 2002.
Stendahl, Krister. Energy for life (Reflections on the theme
Come, Holy Spirit - Renew the Whole C r e a t i o n .
Geneva: WCC Publication, 1990.
Stronstad, Roger. The Charismatic Theology of St. Luke.
America: Hendrickson, 1984.
Thiselton, Anthony C. The First Epistle to the Corinthians
(NIGTC). UK/ Michigan: Eerdmans, 2000.

www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

272

Thomas, Robert L. Understanding Spiritual Gifts.


Secunderabad: OM Books, 1978.
Warrington, Keith. Discovering the Holy Spirit in the New
Testament. Massachusetts: Hendrickson, 2005.
Wood, Leon J. The Holy Spirit in the Old Testament. Eugene:
Wipf and Stock Publishers, 1998.
Williams, Donald T. The Person and work of the Holy Spirit.
USA: Broadman & Holmann, 1994.
Wright, Christopher J.H. Knowing the Holy Spirit through the
Old Testament. UK: Monarch Books, 2006.
Young, Frances. The Making of the Creeds. London: SCM
Press, 1991.
Venad S.J., Thomas. Spirit, Word and Community in Acts.
Delhi: ISPCK/VCT, 2011.
Gaebelein, Frank E. et al (ed.,). The Expositors Bible Commentary, Vol.11, Michigan: The Zondervan Corporation,
1978.
__________. The Expositors Bible Commentary, Vol. 8,
Michigan: Zondervan, 1984.
C. MIZO |AWNG THUZIAK (Articles) HMANTE
Chuau\huama. Thlarau Thianghlim Hnathawh Didakhe 33/3
(May-June, 2003):13- 21.
__________. Pathian Hrin Didakhe 36/4 (July- August,
2007): 23-31.
Gaikwad, Roger. Harhna Chuai? Didakhe 35/2 (March - April
2006): 13-20.
www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

273

Lalhmingliana, K. Kohhran leh Mission ATC Annual Magazine (2010 - 2011): 93-103.
__________. Ramthar Rawngbwlna Thlr vlna Didakhe
37/6 (November- December, 2008): 5-21.
__________. Kristiante Thlarau mi na leh Ram Rorlna ATC
Annual Magazine (2013-2014):183-191.
Lalrindika, Bonny. Mizo Thlarau Mi dn leh Politics ATC
Annual Magazine (2013-2014): 192-199.
Lalswma. Zuitu leh Thlarau Thianghlim Didakhe 33/6 (November-December, 2004):7-15.
Lwmsnga Holistic Mission Didakhe 40/5, (September October, 2011): 17-27.
Rlte, Vnlalnghka. Nazareth Manifesto Didakhe 37/5 (September- October, 2008): 5-18.
Rawsea, L.H. Chanchin |ha Hril Didakhe 36/2 (March-April,
2007): 21-30.
Rokhuma. Thlarau Thianghlim Didakhe 24/3 (May-June,
1995): 15-20.
Thansiama. Pathian Ngaiha \haa Rawngbwl Didakhe 33/5
(September- October, 2004): 8- 19.
Tochhawng, Rosiamliana, Moral Awmzia leh Mizo Morality
Kalphung Didakhe 39/1 (January-February, 2010): 2129.
__________. Mizo Kristiante leh Piantharna Didakhe 42/2
(March - April, 2013): 4-18.
Vnlalauva, H. Thlarau Thianghlim hi eng nge ni? Didakhe
13/3 (May-June, 1984): 2-12.

www.mizoramsynod.org

THLARAU THIANGHLIM

www.mizoramsynod.org

274

Вам также может понравиться